Referat prezentuje pojęcia "oświecenia stanisławowskiego" i "czeskiego odrodzenia narodowego". Oba terminy uzywane są w odniesieniu do literatury końca XVIII i początku XIX wieku i oba zostały stworzone w końcu wieku XIX w ramach dyskursu historycznoliterackiego. Do dziś oba te pojęcia uzywane są w kształceniu filologicznym do opisu kultury oświeceniowej, ale równocześnie zmuszają one do pomijania pewnych postaci i idei obecnych w tym czasie w obu obszarach kulturowych. Ninejszy szkic stara się pokazać, że owemu wyłączniu można przeciwdziałać poprzez wykorzystanie nowych perspektyw badawczych, konkretnie zaś memetyki. and The paper focus on two terms from Slavonic history of literature: polish term "oświecenie stanisławowskie" and Czech term "národní obrození". Both this terms are used to describe literature of let 18th and early 19th century and they were created simultaneously in polish and Czech culture at the end of 19th century. Both terms are used in contemporary teaching process as best way to see show enlighment culture of the region but at same time many important writers and ideas cannot be described by using those terms. This paper tries to use memetic as new approach which doesn't leads to exclude certain ideas and people from historical discourse.