Universal Dependencies - Norwegian - Nynorsk

s-501

014675

I presentasjonen til det daverande EØS-utvalet såg saka uskuldig ut, men det var ho ikkje, seier Seierstad.

s-502

014676

- To år etter handsaminga fastslo Arbeids- og administrasjonsdepartementet under Morten Meyer at direktivet var godt eigna til å «fråta eller nekte arbeidstakarane påverknad eller nekte dei slike rettar».

s-503

014677

Eg vurderte sjølv denne saka for SV i 2002 og lét ho gå gjennom.

s-504

014678

Det skulle eg ikkje gjort.

s-505

014679

Truleg skjer det same med mange andre alvorlege saker.

s-506

014680

- Har stortingsfolka resignert og slått seg til ro med at ting er som dei er?

s-507

014681

- Eg tippar dei fleste stortingsrepresentantane ikkje er klare over korleis dette går føre seg.

s-508

014682

Berre ei handfull er orienterte, og dei fleste er nok glade for å sleppe å vere med på det.

s-509

014683

EØS er så ubehageleg for mange at di mindre ein snakkar om det, di betre er det.

s-510

014684

Men det hender iblant at folk syng ut, påpeikar Seierstad.

s-511

014685

- Haakon Blankenborg frå Ap gjorde det i 1996, da han var leiar for utanrikskomiteen.

s-512

014686

Han sa i Stortinget at handsaminga av EØS-sakene i Stortinget var heilt uforsvarleg, og meinte det trongst mykje grundigare vurdering av konsekvensane av direktiva.

s-513

014687

Men han fekk ikkje gehør i partiet sitt.

s-514

014688

Sidan 90-åra har det likevel vore nokre framsteg, meiner Seierstad.

s-515

014689

Møtereferata frå Europautvalet er ikkje lenger hemmelege, og presentasjonen av direktiva er noko meir forståeleg enn før.

s-516

014690

- Det er litt lettare å vurdere kva direktiva inneber no, og vi får vite kva norske departement eller instansar som har vurdert dei før møta i utvalet.

s-517

014691

Men da Stortinget handsama meldinga om Europa-politikken i fjor, vart det vedteke at fagkomiteane skal tidleg inn i handsaminga av dei rettsaktene som gjer at norsk lov må endrast.

s-518

014692

Det punktet er ikkje sett i verk som det var meint, seier Dag Seierstad.

s-519

014693

Frustrasjon på tinget

s-520

014694

Det er eit ankepunkt som Ågot Valle deler - naturleg nok, sidan ho har Seierstad som rådgjevar.

s-521

014695

Valle er SV-medlem i utanrikskomiteen og dermed i Europautvalet.

s-522

014696

- Fagkomiteane på Stortinget må trekkjast meir inn i dette arbeidet.

s-523

014697

Dei fleste sakene i Europautvalet har jo med arbeidsområda til ein eller fleire av komiteane å gjere.

s-524

014698

Utanrikskomiteen har sagt at fagkomiteane må få betre arbeidsverkty og høve til å kalle inn til høyring tidlegare i prosessen.

s-525

014699

No får dei like kort tid som Europautvalet til å setje seg inn i sakene.

s-526

014700

Mange her på huset er frustrerte over at dette ikkje fungerer godt nok, seier Valle.

s-527

014701

- Er Europautvalet berre eit sandpåstrøingsorgan?

s-528

014702

- Ja, i alle fall i høve til kva det kunne vore.

s-529

014703

UD har gjort nokre grep for at vi skal kunne følgje meir med, ved å varsle meir på førehand om kva som blir teke opp.

s-530

014704

Og eg vil rose utanriksministeren for å vere flink til å orientere om saker som kjem opp i EU.

s-531

014705

Men vi må få betre høve til å diskutere desse spørsmåla i det offentlege rommet - det er ein viktig del av demokratiet.

s-532

014706

- Kor godt budde er eigentleg medlemene i Europautvalet til kvart møte?

s-533

014707

- Eg vil ikkje kome med karakteristikkar om kor godt budde andre er.

s-534

014708

Dei får svare for seg sjølve.

s-535

014709

- I eit demokratiperspektiv:

s-536

014710

Er dei norske prosedyrene for av handtering av EU-direktiva forsvarlege?

s-537

014711

- Dei er betre enn dei var, men har stor potensial for betring.

s-538

014712

Og når direktiva ikkje blir diskuterte i dei faste komiteane eller i det offentlege rommet, er det ei demokratisk utfordring.

s-539

014713

- Som folkevald må det vere frustrerande å sjå så mange saker gli forbi utan ein sjanse til å setje seg ordentleg inn i dei?

s-540

014714

- Det kan ein seie om veldig mange saker i politikken.

s-541

014715

Men vi kjenner jo godt til dei store sakene som blir diskuterte i EU, som tenestedirektivet.

s-542

014716

- Når rettsaktene frå EU blir så lite diskuterte i Noreg, er det vel òg fordi Noreg ikkje eigentleg kan påverke utforminga av dei?

s-543

014717

- Vi er faktisk ikkje heilt makteslause her nord.

s-544

014718

Om vi i Noreg har ein opplyst samtale om EU-saker, kan vi bidra til å styrkje dei kreftene i EU som vil det same som oss.

s-545

014719

Mange i EU er uroa over situasjonen for faglege rettar, miljøstandardar eller helsestandardar.

s-546

014720

Eg er ikkje av dei som seier at vi ikkje kan gjere noko.

s-547

014721

Men EØS grip så mykje inn i sjølvråderetten at det er all grunn til å sjå grundig på korleis avtalen fungerer, seier Ågot Valle.

s-548

014722

«Lyttar og nikkar»

s-549

014723

Graden av frustrasjon blant representantane i Europautvalet varierer.

s-550

014724

Og kanskje avheng frustrasjonen noko av standpunktet dei har til norsk EU-medlemskap.

s-551

014725

I eit svar på e-post til Dag og Tid skriv til dømes utvalsmedlem Finn Martin Vallersnes, Høgre:

s-552

014726

«Jeg mener disse rutinene er forsvarlige sett i et perspektiv om god saksbehandling.

s-553

014727

Det forutsetter selvsagt at komiteene engasjerer seg på saker som krever det.

s-554

014728

Det demokratiske problemet i dette er etter vår mening vår manglende deltakelse i det forberedende grunnlagsarbeidet med direktivene i Bruxelles.

s-555

014729

Det problemet får en ikke løst så lenge vi er utenfor EU.»

s-556

014730

Men kva med representant Dagfinn Høybråten frå KrF, som er mot EU-medlemskap og før EØS-avtalen?

s-557

014731

I eit nyleg møte i Europautvalet kalla Høybråten utvalet for ein stad «der ein alltid lyttar og nikkar og strør sand eller lèt vere å strø sand».

s-558

014732

- Det var uttrykk for ein frustrasjon over at sakene som blir tekne opp i utvalet, ofte kjem utan underlagsmateriale.

s-559

014733

Vi får ikkje høve til å førebu oss skikkeleg, seier Høybråten.

s-560

014734

Han opplever EØS-sakene svært annleis som stortingsrepresentant enn han gjorde som statsråd.

s-561

014735

- Da eg vart stortingsrepresentant hausten 2005, møtte eg for første gong EØS-systemet frå stortingssida.

s-562

014736

Eg opplevde at det var mykje frustrasjon over korleis sakene vart handsama, og det var langt mindre innsyn enn da eg såg dei frå regjeringssida.

s-563

014737

Når vi på Stortinget får sakene presenterte, er det som regel anten for tidleg eller for seint til å kunne gjere noko med dei.

s-564

014738

Sakene blir jo førebudde av regjeringa, som har langt større innsyn i innhaldet, seier Høybråten.

s-565

014739

- I ei tid da Europaparlamentet blir stadig viktigare i EU, bør òg rolla til Stortinget oppgraderast i arbeidet med EØS-saker.

s-566

014740

Eg trur Stortinget kan bidra meir enn i dag til å ta vare på Noregs interesser om vi blir meir involverte.

s-567

014741

Handbok i sinnsro

s-568

014742

Vil du slutte å uroe deg over ting som du uansett ikkje kan gjere noko med, kan du lese Epiktet.

s-569

014743

Epiktet (50 - 130) var slave, men blei send i lære hos ein filosof då ein av herrane hans forstod at han var talentfull.

s-570

014744

Stoikarane brydde seg ikkje om stand, i motsetnad til dei fleste andre lærdomsseta, og dermed var det her Epiktet hamna.

s-571

014745

Han er seinare blitt ståande som ein av dei viktigaste tenkjarane i den stoiske tradisjonen, og Handbok i livskunst kom på norsk første gong i 1927, i Samlag-serien «Klassiske bokverk».

s-572

014746

Jon Hellesnes har skrive innleiing til nyutgjevinga.

s-573

014747

- Idealet hos stoikarane var å finne sinnsro gjennom å bli sjølvtilstrekkeleg - å trene opp den indre styrken til å godta alt som skjer, same kor forferdeleg det måtte vere.

s-574

014748

Det høyrest nokså uoppnåeleg ut?

s-575

014749

- Stoiske levereglar, slik dei kjem til uttrykk hos Epiktet, må forståast i sin kulturelle kontekst.

s-576

014750

Dei gir ikkje utan vidare god meining i ein annan kultur enn den Epiktet høyrde til.

s-577

014751

Dette var den romersk-hellenistiske kulturen under keisartida.

s-578

014752

Makta blei despotisk i denne perioden, men ideen om fridom for den einskilde var blitt til og lét seg ikkje avoppfinne.

s-579

014753

Den ytre ufridomen gjorde at ideen om fridom blei forstått på ein for oss merkeleg måte, nemleg som ein indre tilstand, og blei dermed noko individet kunne vinne for seg sjølv, gjennom meditasjon og trening.

s-580

014754

Det inneber å gjere uavhengig av alt det ytre.

s-581

014755

Det er slik ideen om å vere sjølvtilstrekkeleg - autark - må forståast, seier Hellesnes.

s-582

014756

Apatheia

s-583

014757

- Epiktet slår også tydeleg fast at ein ikkje skal bry seg om kva andre folk meiner, og at ein ikkje skal streve etter ære og anerkjenning.

s-584

014758

Dette må vere sunne ideal i vår tid, der alt dreiar seg om å bli sedd, ha ein vellukka karriere og så bortetter?

s-585

014759

- Eg likar ikkje termen «sunne ideal», men eg oppfattar den stoiske ideen om sjølvskaping som mindre idiotisk enn ideen om ein marknad for identitet og ideen om sjølvet som ei merkevare.

s-586

014760

- Eit mål for stoikarane og for Epiktet var å oppnå apatheia, altså sinnsro eller sjelefred.

s-587

014761

Ustabile emosjonar og begjær er ein uting hos Epiktet.

s-588

014762

Det kan verke ein smule kjedeleg å oppnå fullkomen sinnsro?

s-589

014763

- Dersom apatheia tyder fråvære av emosjonar, er det trøytte greier.

s-590

014764

Men hos Seneca er det ikkje slik.

s-591

014765

Epiktet er eg meir usikker på, i så måte.

s-592

014766

Det er Seneca eg likar best av stoikarane i romartida.

s-593

014767

Han var forresten epikurear også, det tyder at han henta teoretisk tilfang frå fleire retningar.

s-594

014768

- Epiktet skriv:

s-595

014769

«Kysser du barnet ditt eller kona di, så hugs:

s-596

014770

Det er eit menneske eg kysser.

s-597

014771

Døyr det, er sjela di like roleg.»

s-598

014772

Dette kan ikkje vere noko å trå etter?

s-599

014773

- Dette sitatet må nettopp forståast i lys av det å bli autark.

s-600

014774

Å bli fri i ein ufri tilstand, i ei tid med undertrykking og ei mengd ukontrollerbare sjukdomar.