Universal Dependencies - Western Armenian - ArmTDP

s-201

nonfiction-000R-0056023H

Հայերու դէմ արդէն իսկ թշնամութիւնը ծայր կու տայ թուրքերու մէջ։

Hayerow dēm ardēn isk t’šnamowt’iwnë çayr kow tay t’owrk’erow mēǰ.

s-202

nonfiction-000R-0057023I

Այս բանին կը նպաստէ եւրոպական թերթերու այն լուրը թէ՝ Ռուսիոյ կայսրը ուքազով մը անկախութիւն խոստացեր է Կովկասի Հայերուն։

Ays banin kë npastē ewropakan t’ert’erow ayn lowrë t’ē, Ṙowsioy kaysrë owk’azov më ankaxowt’iwn xostac’er ē Kovkasi Hayerown.

s-203

nonfiction-000R-0058023J

Նոյն միջոցին Արեւելեան նահանգներու բարենորոգմանց քննիչ պ. Հօֆֆ, որ Վան կը գտնուէր պատերազմը ծագած միջոցին, կը վերադառնայ Պոլիս իր հետեւորդներով։

Noyn miǰoc’in Arewelean nahangnerow barenorogmanc’ k’nnič p. Hòff, or Van kë gtnowēr paterazmë çagaç miǰoc’in, kë veradaṙnay Polis ir hetewordnerov.

s-204

nonfiction-000R-0059023K

Հոկտեմբեր 18/31ի թերթերը կը ծանուցանեն թէ օսմանեան նաւատորմէն մէկ փոքր մասը Սեւ ծովի մէջ փորձեր կատարելու ատեն ռուս նաւատորմը, որ նախապէս բոլոր այս փորձերուն կը հետեւէր եւ զանոնք կը խանգարէր, ի վերջոյ թշնամութիւններու սկսած է եւ յարձակած է օսմանեան նաւատորմին վրայ։

Hoktember 18/31i t’ert’erë kë çanowc’anen t’ē òsmanean nawatormēn mēk p’ok’r masë Sew çovi mēǰ p’orjer katarelow aten ṙows nawatormë, or naxapēs bolor ays p’orjerown kë hetewēr ew zanonk’ kë xangarēr, i verǰoy t’šnamowt’iwnnerow sksaç ē ew yarjakaç ē òsmanean nawatormin vray.

s-205

nonfiction-000R-005A023L

Ասկէ առաջ եկած կռիւին մէջ օսմանեան նաւատորմը ընկղմած է 5000 թօնօնոց Բիրօթ ականադիր նաւը, յետոյ ծանր վնասներ տուած է ռուս թորփիլանաւերէն մէկուն եւ գրաւած է ածխաբարձ նաւ մը։

Askē aṙaǰ ekaç kṙiwin mēǰ òsmanean nawatormë ënkġmaç ē 5000 t’ònònoc’ Biròt’ akanadir nawë, yetoy çanr vnasner towaç ē ṙows t’orp’ilanawerēn mēkown ew grawaç ē açxabarj naw më.

s-206

nonfiction-000R-005B023M

Յետոյ, Կայրէթը Միլլիէ թորփիլանաւին կողմէ արձակուած թորփիլ մը ընկղմած է 1100 թօնօ տարողութեամբ Քուպանէց թորփիլահալածը եւ Մուավէնէթը Միլլիէ թորփիլանաւին կողմէ արձակուած թորփիլ մը շատ ծանր վնասներ պատճառած է ռուս եզերապահի մը, եւ այլն։

Yetoy, Kayrēt’ë Milliē t’orp’ilanawin koġmē arjakowaç t’orp’il më ënkġmaç ē 1100 t’ònò taroġowt’eamb K’owpanēc’ t’orp’ilahalaçë ew Mowavēnēt’ë Milliē t’orp’ilanawin koġmē arjakowaç t’orp’il më šat çanr vnasner patč̣aṙaç ē ṙows ezerapahi më, ew ayln.

s-207

nonfiction-000R-005C023N

Թերթերը կը ծանուցանէին թէ ծովային կռիւները կը շարունակուին «մեր նաւատորմին նպաստաւոր կերպով»։

T’ert’erë kë çanowc’anēin t’ē çovayin kṙiwnerë kë šarownakowin «mer nawatormin npastawor kerpov».

s-208

nonfiction-000R-005D023O

Միեւնոյն ատեն կը ծանուցանէին թէ՝ կայսերական կառավարութիւնը ամենաբուռն կերպով պիտի բողոքէ ռուսական նաւատորմին կողմէ մեր նաւատորմին մէկ փոքր մասին դէմ ուղղուած թշնամական այս արարքին համար։

Miewnoyn aten kë çanowc’anēin t’ē, kayserakan kaṙavarowt’iwnë amenabowṙn kerpov piti boġok’ē ṙowsakan nawatormin koġmē mer nawatormin mēk p’ok’r masin dēm owġġowaç t’šnamakan ays arark’in hamar.

s-209

nonfiction-000R-005E023P

Յաջորդ օրն իսկ կը մեկնին ռուս դեսպանն ու հիւպատոսը եւ օր մը վերջն ալ ֆրանսական ու անգլիական դեսպանները։

Yaǰord òrn isk kë meknin ṙows despann ow hiwpatosë ew òr më verǰn al fransakan ow angliakan despannerë.

s-210

nonfiction-000R-005F023Q

Այսպէս Էնվէր ու Թալէաթ կը հասնին իրենց նպատակին ու Թուրքիան կը նետեն արկածախնդրութեան մը մէջ, ուրկէ դուրս պիտի գար փճացած ու կործանած։

Ayspēs Ēnvēr ow T’alēat’ kë hasnin irenc’ npatakin ow T’owrk’ian kë neten arkaçaxndrowt’ean më mēǰ, owrkē dowrs piti gar p’č̣ac’aç ow korçanaç.

s-211

nonfiction-000R-005G023R

Քանի մը օր ետքը արդէն իսկ Տարտանէլի ռմբակոծումը կը սկսի եւ Կովկասի սահմաններուն վրան առաջին թնդանօթները կ՚արձակուին։

K’ani më òr etk’ë ardēn isk Tartanēli ṙmbakoçowmë kë sksi ew Kovkasi sahmannerown vran aṙaǰin t’ndanòt’nerë k,arjakowin.

s-212

nonfiction-000R-005H023S

Հակառակ թուրք վարձկան մամուլի պոռչտուքներուն եւ բռնի կազմակերպուած ցոյցերուն, Թուրքիոյ ընդհանուր պատերազմին մասնակցութիւնը բնաւ խանդավառութիւն յառաջ չբերաւ։

Hakaṙak t’owrk’ varjkan mamowli poṙčtowk’nerown ew bṙni kazmakerpowaç c’oyc’erown, T’owrk’ioy ëndhanowr paterazmin masnakc’owt’iwnë bnaw xandavaṙowt’iwn yaṙaǰ čberaw.

s-213

nonfiction-000R-005H023T

Ընդհակառակը մտատանջութեան մատնեց ժողովուրդը, մանաւանդ զինուորական տարիք ունեցողները։

Ëndhakaṙakë mtatanǰowt’ean matnec’ žoġovowrdë, manawand zinoworakan tarik’ ownec’oġnerë.

s-214

nonfiction-000R-005I023U

Նոյեմբեր 1/14ին տեղի ունեցաւ մեծ միթինկ մը, միշտ Իթթիհատի կողմէ պատրաստուած եւ որու մէջ Ճիհատի յայտարարութիւնը եղաւ։

Noyember 1/14in teġi ownec’aw meç mit’ink më, mišt It’t’ihati koġmē patrastowaç ew orow mēǰ Č̣ihati yaytararowt’iwnë eġaw.

s-215

nonfiction-000R-005J023V

Յետոյ հսկայ թափօր մը, որուն կը մասնակցէին բոլոր թուրք արհեստաւորները, լէպլէպիճի, բեռնակիր, կառապան, մսավաճառ եւ այլն, եւ այլն, փողոցները շրջեցաւ տավուլ զուռնայի խլացուցիչ աղմուկներով։

Yetoy hskay t’ap’òr më, orown kë masnakc’ēin bolor t’owrk’ arhestawornerë, lēplēpič̣i, beṙnakir, kaṙapan, msavač̣aṙ ew ayln, ew ayln, p’oġoc’nerë šrǰec’aw tavowl zowṙnayi xlac’owc’ič aġmowknerov.

s-216

nonfiction-000R-005K0240

Այս խառնիճաղանճ ամբոխը, որուն առջեւէն վայրագ դէմքով եւ այլանդակ տարազով մարդիկ կը քալէին մերկ սուրերը օդին մէջ ճօճելով, անցաւ կամուրջէն եւ ուղղուեցաւ Բերա, թշնամական ցոյցեր ընելու համար ֆրանսական, ռուսական եւ անգլիական դեսպանատուններուն առջեւ։

Ays xaṙnič̣aġanč̣ amboxë, orown aṙǰewēn vayrag dēmk’ov ew aylandak tarazov mardik kë k’alēin merk sowrerë òdin mēǰ č̣òč̣elov, anc’aw kamowrǰēn ew owġġowec’aw Bera, t’šnamakan c’oyc’er ënelow hamar fransakan, ṙowsakan ew angliakan despanatownnerown aṙǰew.

s-217

nonfiction-000R-005L0241

Ցուցարարները այսքանով չբաւականացան սակայն եւ իրիկուան դէմ յարձակեցան Թօքաթլեան սրճարանին վրայ, ապակիները խորտակեցին եւ կարասիներն ու սպասները ջարդ ու փշուր ըրին եւ հոն գտնուող մէկ քանի քրիստոնեայ յաճախորդներ ալ գաւազանահար ծեծեցին։

C’owc’ararnerë aysk’anov čbawakanac’an sakayn ew irikowan dēm yarjakec’an T’òk’at’lean srč̣aranin vray, apakinerë xortakec’in ew karasinern ow spasnerë ǰard ow p’šowr ërin ew hon gtnowoġ mēk k’ani k’ristoneay yač̣axordner al gawazanahar çeçec’in.

s-218

nonfiction-000R-005M0242

Այս վայրենի արարքով վերջ գտաւ Ճիհատի յայտարարութիւնը։

Ays vayreni arark’ov verǰ gtaw Č̣ihati yaytararowt’iwnë.

s-219

nonfiction-000R-005N0243

Յաջորդ օրերուն թուրք ամբոխը, ոստիկաններու եւ զինուորներու աջակցութեամբ, քանդեց Քալաթարիա գտնուած ռուսական գեղեցիկ ու հոյակապ յիշատակարանը։

Yaǰord òrerown t’owrk’ amboxë, ostikannerow ew zinowornerow aǰakc’owt’eamb, k’andec’ K’alat’aria gtnowaç ṙowsakan geġec’ik ow hoyakap yišatakaranë.

s-220

nonfiction-000R-005O0244

Ճիհատի յայտարարութիւնը, անոր յաջորդող դէպքերը եւ թուրքերուն հակաքրիստոնէական ցոյցերը, որոնք գրեթէ ամէն օր զանազան ձեւերով կը կրկնուէին, սկսան բաւական մտատանջութիւն պատճառել պոլսեցիներուն եւ մանաւանդ Հայերուն, որոնց դէմ մասնաւոր ատելութիւն մը կարծես ծայր տալ կը սկսէր։

Č̣ihati yaytararowt’iwnë, anor yaǰordoġ dēpk’erë ew t’owrk’erown hakak’ristonēakan c’oyc’erë, oronk’ gret’ē amēn òr zanazan jewerov kë krknowēin, sksan bawakan mtatanǰowt’iwn patč̣aṙel polsec’inerown ew manawand Hayerown, oronc’ dēm masnawor atelowt’iwn më karçes çayr tal kë sksēr.

s-221

nonfiction-000R-005P0245

Դեկտեմբերի վերջերը թրքական բանակը յաջողութիւններ ունեցաւ Կովկասի սահմաններուն վրայ եւ օր մըն ալ լսեցինք թէ Արտահանը գրաւուած է, ինչ որ զարմանք եւ մանաւանդ յուսախաբութիւն պատճառեց մեզի։

Dektemberi verǰerë t’rk’akan banakë yaǰoġowt’iwnner ownec’aw Kovkasi sahmannerown vray ew òr mën al lsec’ink’ t’ē Artahanë grawowaç ē, inč or zarmank’ ew manawand yowsaxabowt’iwn patč̣aṙec’ mezi.

s-222

nonfiction-000R-005Q0246

Այս յաղթանակը տօնուեցաւ փայլուն կերպով։

Ays yaġt’anakë tònowec’aw p’aylown kerpov.

s-223

nonfiction-000R-005Q0247

Ոստիկանութեան հրամանով բոլոր խանութները եւ վաճառատունները, ինչպէս նաեւ խմբագրատունները դրօշազարդուեցան։

Ostikanowt’ean hramanov bolor xanowt’nerë ew vač̣aṙatownnerë, inčpēs naew xmbagratownnerë dròšazardowec’an.

s-224

nonfiction-000R-005R0248

Քիչ յետոյ սակայն, 1915 փետրուարի մէջ, Տարտանէլի ռմբակոծումը սաստկացաւ, ինչ որ շատ պաղ ջուր լեցուց թրքական խանդավառութեան վրայ:

K’ič yetoy sakayn, 1915 p’etrowari mēǰ, Tartanēli ṙmbakoçowmë sastkac’aw, inč or šat paġ ǰowr lec’owc’ t’rk’akan xandavaṙowt’ean vray.

s-225

nonfiction-000R-005S0249

Պահ մը նոյնիսկ ըսուեցաւ, թէ նեղուցը չպիտի կրնար դիմանալ եւ թէ անգլիական մարտանաւերը մէկ օրէն միւսը պիտի երեւնային Մարմարայի մէջ։

Pah më noynisk ësowec’aw, t’ē neġowc’ë čpiti krnar dimanal ew t’ē angliakan martanawerë mēk òrēn miwsë piti erewnayin Marmarayi mēǰ.

s-226

nonfiction-000R-005T024A

Զգայացունց լուրեր, ամէն օր, բերնէ բերան կը շրջէին։

Zgayac’ownc’ lowrer, amēn òr, bernē beran kë šrǰēin.

s-227

nonfiction-000R-005U024B

— Իմացա՞ք կառավարութիւնը կը պատրաստուի եղեր Պոլսէն մեկնելու։

— Imac’a?k’ kaṙavarowt’iwnë kë patrastowi eġer Polsēn meknelow.

s-228

nonfiction-000R-005V024C

— Պոլիսը զինուորական իշխանութեան պիտի յանձնուի։

— Polisë zinoworakan išxanowt’ean piti yanjnowi.

s-229

nonfiction-000R-0060024D

— Հանրային պարտքի վարչութիւնը սնտուկներ պատրաստել կու տայ կոր տետրակները փոխադրելու համար։

— Hanrayin partk’i varčowt’iwnë sntowkner patrastel kow tay kor tetraknerë p’oxadrelow hamar.

s-230

nonfiction-000R-0061024E

— Կայսերական թանգարանը կը պարպեն կոր եղեր։

— Kayserakan t’angaranë kë parpen kor eġer.

s-231

nonfiction-000R-0062024F

— Կառախումբ մը, շոգիի տակ, պատրաստ կը սպասէ եղեր Հայտար փաշայի կայարանը, եւ այլն։

— Kaṙaxowmb më, šogii tak, patrast kë spasē eġer Haytar p’ašayi kayaranë, ew ayln.

s-232

nonfiction-000R-0063024G

Այդ լուրերէն շատերը, թէեւ հնարածոյ, բայց հաւատացողներ կը գտնէին։

Ayd lowrerēn šaterë, t’ēew hnaraçoy, bayc’ hawatac’oġner kë gtnēin.

s-233

nonfiction-000R-0064024H

Գալով ընդհանուր պատերազմի լուրերուն՝ ստիպուած էինք գոհանալ «Վօլֆ» գործակալութեան պաշտօնական զեկոյցներովը։

Galov ëndhanowr paterazmi lowrerown, stipowaç ēink’ gohanal «Vòlf» gorçakalowt’ean paštònakan zekoyc’nerovë.

s-234

nonfiction-000R-0064024I

Ֆրանսական, իտալական կամ անգլիական ո եւ է թերթ այլեւս չէր մտներ Պոլիս։

Fransakan, italakan kam angliakan o ew ē t’ert’ aylews čēr mtner Polis.

s-235

nonfiction-000R-0065024J

Երբեմն, անուղղակի միջոցներով, կը յաջողէինք բարիզեան մէկ քանի թերթեր ձեռք ձգել զորս անյագութեամբ կը լափէինք։

Erbemn, anowġġaki miǰoc’nerov, kë yaǰoġēink’ barizean mēk k’ani t’ert’er jeṙk’ jgel zors anyagowt’eamb kë lap’ēink’.

s-236

nonfiction-000R-0066024K

Գիտէինք սակայն որ վճռական կռիւներ տեղի չէին ունենար Արեւմտեան ճակտին վրայ։

Gitēink’ sakayn or vč̣ṙakan kṙiwner teġi čēin ownenar Arewmtean č̣aktin vray.

s-237

nonfiction-000R-0066024L

Ամէն բան դանդաղ կ՚ընթանար ու այլեւս ո՛չ ոք կը հաւատար թէ պատերազմը քանի մը ամիսէն պիտի վերջանար։

Amēn ban dandaġ k,ënt’anar ow aylews o՛č ok’ kë hawatar t’ē paterazmë k’ani më amisēn piti verǰanar.

s-238

nonfiction-000R-0067024M

Լօրտ Քիշնէր արդէն յայտարարած էր թէ հինգ կամ եօթը տարի պիտի տեւէր այս պատերազմը։

Lòrt K’išnēr ardēn yaytararaç ēr t’ē hing kam eòt’ë tari piti tewēr ays paterazmë.

s-239

nonfiction-000R-0068024N

Աւստրիոյ սահմաններուն վրայ Ռուսերը կը շարունակէին իրենց յառաջխաղացութիւնը եւ մարտի մէջ լսեցինք Բրղէմիսլի անկումը։

Awstrioy sahmannerown vray Ṙowserë kë šarownakēin irenc’ yaṙaǰxaġac’owt’iwnë ew marti mēǰ lsec’ink’ Brġēmisli ankowmë.

s-240

nonfiction-000R-0068024O

Բայց հոդ կանգ առաւ նաեւ ռուսական յաջողութիւնը։

Bayc’ hod kang aṙaw naew ṙowsakan yaǰoġowt’iwnë.

s-241

nonfiction-000R-0069024P

Թուրքերը գիտէին թէ Հայերուն համակրութիւնը դէպի ո՞ր կողմը կը հակի. ու այս բանը կը զայրացնէր զիրենք։

T’owrk’erë gitēin t’ē Hayerown hamakrowt’iwnë dēpi o?r koġmë kë haki. ow ays banë kë zayrac’nēr zirenk’.

s-242

nonfiction-000R-006A024Q

«Գարակեօզ» օր մը գրեց.

«Garakeòz» òr më grec’.

s-243

nonfiction-000R-006A024R

«Եթէ կ՚ուզէք հասկնալ պատերազմին ընթացքը, Հայերուն դէմքին նայեցէ՛ք։

«Et’ē k,owzēk’ hasknal paterazmin ënt’ac’k’ë, Hayerown dēmk’in nayec’ē՛k’.

s-244

nonfiction-000R-006A024S

Եթէ Հայերուն դէմքը կը խնդայ՝ ըսել է որ Ֆրանսացիները եւ Ռուսերը յաղթող են, իսկ եթէ իրենց դէմքը տխուր է՝ վստահ եղէք որ Գերմանացիներն են յաղթողը»։

Et’ē Hayerown dēmk’ë kë xnday, ësel ē or Fransac’inerë ew Ṙowserë yaġt’oġ en, isk et’ē irenc’ dēmk’ë txowr ē, vstah eġēk’ or Germanac’inern en yaġt’oġë».

s-245

nonfiction-000R-006B024T

Այդ միջոցներուն զրոյց մը մէջտեղ ելաւ, որուն շատ հաւատք չընծայեցինք։

Ayd miǰoc’nerown zroyc’ më mēǰteġ elaw, orown šat hawatk’ čënçayec’ink’.

s-246

nonfiction-000R-006C024U

Իբր թէ ոստիկանութիւնը Հայերու ցուցակներ կը պատրաստէ եւ այդ ցուցակներուն համեմատ շատեր պիտի աքսորուին։

Ibr t’ē ostikanowt’iwnë Hayerow c’owc’akner kë patrastē ew ayd c’owc’aknerown hamemat šater piti ak’sorowin.

s-247

nonfiction-000R-006D024V

— Վեց հազար Հայերու ցուցակը պատրաստուած է,— լուր կը բերէր մին։

— Vec’ hazar Hayerow c’owc’akë patrastowaç ē,— lowr kë berēr min.

s-248

nonfiction-000R-006E0250

— Ո՛չ, միայն երկու հազար հոգիի ցուցակ մը կայ եղեր,— կը հաւաստէր ուրիշ մը։

— O՛č, miayn erkow hazar hogii c’owc’ak më kay eġer,— kë hawastēr owriš më.

s-249

nonfiction-000R-006F0251

Օրերով այդ ցուցակին լուրը լսեցինք, բայց, ինչպէս ըսի, առանց հաւատք ընծայելու։

Òrerov ayd c’owc’akin lowrë lsec’ink’, bayc’, inčpēs ësi, aṙanc’ hawatk’ ënçayelow.

s-250

nonfiction-000R-006G0252

Սակայն բոլոր այդ զրոյցները հետզհետէ մտահոգութեան մթնոլորտ մը կը ստեղծէին մեր շուրջը։

Sakayn bolor ayd zroyc’nerë hetzhetē mtahogowt’ean mt’nolort më kë steġçēin mer šowrǰë.

s-251

nonfiction-000R-006H0253

Օդին մէջ սպառնալիք մը կար։

Òdin mēǰ spaṙnalik’ më kar.