Ստեփանակերտի «Յակոբ Կիւրճեան» արուեստի դպրոցին մէջ վերջերս «Թովմասեան» հիմնադրամը նախաձեռնած է ձեռնարկ մը, որուն ծիրին մէջ արցախցի երեխաները նկարեցին ապագայի Արցախը իրենց աչքերով:
«Թովմասեան» հիմնադրամի գործառնութիւններու տնօրէն Նանէ Աւետիսեանի համաձայն, «Թովմասեան» հիմնադրամը աւելի քան քսան տարիէ ի վեր կ՚իրականացնէ բարեսիրական ծրագիրներ Հայաստանի եւ Արցախի մէջ:
«T’ovmasean» himnadrami gorçaṙnowt’iwnnerow tnòrēn Nanē Awetiseani hamajayn, «T’ovmasean» himnadramë aweli k’an k’san tariē i ver k,irakanac’nē baresirakan çragirner Hayastani ew Arc’axi mēǰ.
«Այսօր մեր նպատակն է երեխաներուն օգնելու ճամբով աւելցնել անոնց մէջ հետաքրքրութիւնն ու սէրը արուեստին եւ հայկական մշակոյթին հանդէպ. կը կարծենք, թէ նիւթական օժանդակութեան զուգահեռ, շատ մեծ են հոգատարութիւնը, սէրը, ջերմ վերաբերմունքը:
Մեր նպատակներէն է նաեւ Արցախի երեխաներուն հետ մեծ շրջանակ մը կազմել, որպէսզի յետագային որեւէ հարցի պարագային անոնց օգնելու համար կապի օղակ գոյութիւն ունենայ», ըսաւ Նանէ Աւետիսեան։
Mer npataknerēn ē naew Arc’axi erexanerown het meç šrǰanak më kazmel, orpēszi yetagayin orewē harc’i paragayin anonc’ ògnelow hamar kapi òġak goyowt’iwn ownenay», ësaw Nanē Awetisean.
Միջոցառման բոլոր՝ տասներկու մասնակիցներուն կտաւները պիտի հանուին աճուրդի, իսկ ստացուած եկամուտը պիտի յատկացուի արուեստի, մշակոյթի վերաբերող բարեսիրական ծրագիրները կեանքի կոչելու:
Miǰoc’aṙman bolor, tasnerkow masnakic’nerown ktawnerë piti hanowin ač̣owrdi, isk stac’owaç ekamowtë piti yatkac’owi arowesti, mšakoyt’i veraberoġ baresirakan çragirnerë keank’i kočelow.
Արամ Խաչատուրեանի տուն-թանգարանը վերջերս ներկայացուց «Ճամբորդենք Խաչատուրեանի հետ» նոր գծանկարային ժապաւէնին բաց դիտում, ստեղծագործական խումբին հետ հանդիպում եւ ժապաւէնին քննարկումը:
Aram Xačatowreani town-t’angaranë verǰers nerkayac’owc’ «Č̣ambordenk’ Xačatowreani het» nor gçankarayin žapawēnin bac’ ditowm, steġçagorçakan xowmbin het handipowm ew žapawēnin k’nnarkowmë.
Մշակութասէր հանրութեան ներկայացուեցաւ նոր գծանկարային քառալեզու՝ հայերէնով, ռուսերէնով, անգլերէնով, ֆրանսերէնով ժապաւէնը, որ նուիրուած է աշխարհահռչակ երգահանին արտասահմանեան շրջագայութիւններուն:
Mšakowt’asēr hanrowt’ean nerkayac’owec’aw nor gçankarayin k’aṙalezow, hayerēnov, ṙowserēnov, anglerēnov, franserēnov žapawēnë, or nowirowaç ē ašxarhahṙčak ergahanin artasahmanean šrǰagayowt’iwnnerown.
«Ես երջանկութիւնը ունեցած եմ նուագահանդէսներով հանդէս գալու Եւրոպայի գրեթէ բոլոր, իսկ Ամերիկայի շարք մը քաղաքներու մէջ, ինչպէս՝ Եգիպտոսի, Լիբանանի, Ճաբոնի:
«Es erǰankowt’iwnë ownec’aç em nowagahandēsnerov handēs galow EWropayi gret’ē bolor, isk Amerikayi šark’ më k’aġak’nerow mēǰ, inčpēs, Egiptosi, Libanani, Č̣aboni.
Իւրաքանչիւր հիւրախաղային ուղեւորութեան նոր հանդիպումներ կ՚ունենայինք հետաքրքրական մարդոց, հրաշալի երաժշտական խումբերու, նշանաւոր գրողներու, նկարիչներու եւ հասարակական գործիչներու հետ», կը նշէ Արամ Խաչատուրեան:
Միւս կողմէ, ժապաւէնը պատրաստելու ժամանակ օգտագործուած են տուն-թանգարանի արխիւային նիւթերը, իսկ զայն նկարահանած է «ILABS Armenia» ընկերութիւնը՝ Հայաստանի Կրթութեան, գիտութեան, մշակոյթի եւ մարմնամարզի նախարարութեան աջակցութեամբ:
Դիլիջանի մէջ տեղի ունեցաւ երգահան, մանկավարժ, Հայաստանի ժողովրդական արուեստագէտ, մշակութային, հասարակական գործիչ Եդուարդ Միրզոյեանի 100-ամեակին նուիրուած նուագահանդէս մը։
Նուագահանդէսը տեղի ունեցաւ Երաժիշտներու միութեան Եդուարդ Միրզոյեանի անուան ստեղծագործական տան «Պեթհովեն» դահլիճին մէջ, ուր հանդէս եկաւ Հայաստանի Պետական սենեկային նուագախումբը՝ գեղարուեստական ղեկավար երգահան Վահան Մարտիրոսեանի մականին ներքեւ:
Ըստ ականատեսներու, Եդուարդ Միրզոյեան մեծ մասնակցութիւն ունեցած է կառոյցի շինարարական աշխատանքներուն մէջ. ան տեղեակ էր դրուած ամէն մէկ քարին եւ ուշադրութեամբ կը հետեւէր շինարարութեան:
Ժամանակի ընթացքին երաժիշտներու ստեղծագործական տան մէջ հանդէս եկած են շարք մը անուանի երաժիշտներ, որոնք իրենց նպաստը բերած են կառոյցի կայացման եւ հեղինակութեան:
Žamanaki ënt’ac’k’in eražištnerow steġçagorçakan tan mēǰ handēs ekaç en šark’ më anowani eražištner, oronk’ irenc’ npastë beraç en kaṙoyc’i kayac’man ew heġinakowt’ean.
Միւս կողմէ, Սենեկային երաժշտութեան ազգային կեդրոնը վերջին շրջանին իր բոլոր նախաձեռնութիւններով նպատակ կը հետապնդէ մարզային մշակութային միջոցառումներով աշխուժացնել մշակութային կեանքը Հայաստանի մարզերուն մէջ, ուր հազուադէպօրէն տեղի կ՚ունենան նման տարողութեամբ ձեռնարկներ:
Նախաձեռնութեամբ Պէյրութի Հայկազեան համալսարանի եւ համագործակցութեամբ Ծիծեռնակաբերդի թանգարան-կաճառի, երէկ Երեւանին մէջ տեղի ունեցաւ յիշատակի ձեռնարկ մը՝ ձօնուած Հայ Աւետարանական եկեղեցիէն աստուածաբան ու բարերար Արմենակ Յարութիւն Հայկազեանի, որ ծնած էր 1870 թուականին Խարբերդի մէջ։
Մարութեան նաեւ բարձր գնահատեց իր գլխաւորած թանգարանի եւ Պէյրութի Հայկազեան համալասարանի միջեւ համագործակցութիւնը ու նշեց, որ այս ձեռնարկը եւս անոր պտուղներէն մին է։
Marowt’ean naew barjr gnahatec’ ir glxaworaç t’angarani ew Pēyrowt’i Haykazean hamalasarani miǰew hamagorçakc’owt’iwnë ow nšec’, or ays jeṙnarkë ews anor ptowġnerēn min ē.
Յարութիւն Մարութեանի ելոյթէն վերջ ներկաներուն իր սրտի խօսքը փոխանցեց Հայկազեան համալսարանի նախագահ վերապատուելի Փօլ Հայտոսթեան, որ Երեւան մեկնած էր այս ձեռնարկին առթիւ։
«Ինծի համար զգացական է այս օրը, որովհետեւ այս տարին կը յաջորդէ հայ ժողովուրդին համար աւելի քան ծանր տարուան մը՝ 2020-ին, որու ընթացքին մենք ունեցանք հազարաւոր զոհեր։
«Inçi hamar zgac’akan ē ays òrë, orovhetew ays tarin kë yaǰordē hay žoġovowrdin hamar aweli k’an çanr tarowan më, 2020-in, orow ënt’ac’k’in menk’ ownec’ank’ hazarawor zoher.
Ու այս օրերուն անգամ մը եւս կը շեշտուի զոհ ըմբռնումը, նահատակ ըմբռնումը. մենք պարտաւոր ենք յարգելու ո՛չ միայն մեր նահատակներուն յիշատակը, այլեւ՝ Արցախի վերջին պատերազմի զոհուածներուն յիշատակը։
Ապա Փօլ Հայտոսթեան մանրամասն ներկայացուց հոգելոյս Արմենակ Հայկազեանի կենսագրական տուեալները, սկսած իր ծննդավայրէն հասնելով մինչեւ Միացեալ Նահանգներ, ուր ուսման կողքին ան կարողացած է հասարակական մեծ գործունէութիւն ծաւալել, անշուշտ, նպատակ ունենալով հասնիլ եւ օժանդակել պատմական Հայաստանի իր հօտի անդամներուն ու ժողովուրդին։
Apa P’òl Haytost’ean manramasn nerkayac’owc’ hogeloys Armenak Haykazeani kensagrakan towealnerë, sksaç ir çnndavayrēn hasnelov minčew Miac’eal Nahangner, owr owsman koġk’in an karoġac’aç ē hasarakakan meç gorçownēowt’iwn çawalel, anšowšt, npatak ownenalov hasnil ew òžandakel patmakan Hayastani ir hòti andamnerown ow žoġovowrdin.
Փօլ Հայտոսթեան իր խօսքին մէջ շեշտեց, որ Արմենակ Հայկազեան սովորական բարերար մը կամ գործիչ մը չէր, այլ աւելին էր ու այդ առումով ան մասնաւորապէս նշեց՝ «Միայն նուիրատու մը չէր ան, բարերար մը չէր, այլ մտաւորական էր, աստուածաբան։
P’òl Haytost’ean ir xòsk’in mēǰ šeštec’, or Armenak Haykazean sovorakan barerar më kam gorçič më čēr, ayl awelin ēr ow ayd aṙowmov an masnaworapēs nšec’, «Miayn nowiratow më čēr an, barerar më čēr, ayl mtaworakan ēr, astowaçaban.
Վերապատուելի Փօլ Հայտոսթեան իր խօսքի աւարտին նշեց, որ Արմենակ Հայկազեանի աւանդը մարմին ստացաւ 1955 թուականին, երբ Պէյրութի մէջ հիմնուեցաւ Հայկազեան համալսարանը՝ վերակենդանացնելով ոչ միայն անոր անունը, այլեւ՝ նոր փայլ տալով անոր մեծ աւանդին եւ ժառանգութեան։
Verapatoweli P’òl Haytost’ean ir xòsk’i awartin nšec’, or Armenak Haykazeani awandë marmin stac’aw 1955 t’owakanin, erb Pēyrowt’i mēǰ himnowec’aw Haykazean hamalsaranë, verakendanac’nelov oč miayn anor anownë, aylew, nor p’ayl talov anor meç awandin ew žaṙangowt’ean.
Միջոցառման ժամանակ ցուցադրուեցաւ կարճ տեսանիւթ մը, որու ընթացքին ներկաները դիտեցին Արմենակ Հայկազեանի թոռան սրտի խօսքը, որ արտասանուած է Պէյրութի Հայկազեան Համալսարանի շրջանաւարտներուն առջեւ։
Ձեռնարկի աւարտին ներկաները՝ գլխաւորութեամբ Փօլ Հայտոսթեանի, ուղղուեցան Ծիծեռնակաբերդի յուշահալամիր, ուր ծաղիկներ խոնարհեցին Արմենակ Հայկազեանի, ինչպէս նաեւ հայ ժողովուրդի նոր ու հին բոլոր նահատակներու յիշատակին։
Jeṙnarki awartin nerkanerë, glxaworowt’eamb P’òl Haytost’eani, owġġowec’an Çiçeṙnakaberdi yowšahalamir, owr çaġikner xonarhec’in Armenak Haykazeani, inčpēs naew hay žoġovowrdi nor ow hin bolor nahataknerow yišatakin.
Երեւանի «Գաֆէսճեան» արուեստի կեդրոնը այս շրջանին ձեռնամուխ եղած է «Յուշերու տուն» անուանեալ նոր կրթական ծրագրի մը, որու պաշտօնական մեկնարկը երէկ յայտարարուեցաւ թանգարանի աղբիւրներուն կողմէ։
Շարունակելով կարեւորել թանգարանային կրթութիւնը, «Գաֆէսճեան»ը կը ներկայացնէ այս կրթական նախագիծը, որ հիմնուած է «Գագիկ Յարութիւնեան. մոռացումի անսպասելի գեղեցկութիւնը» ցուցադրութեան վրայ։
Սոյն կրթական ծրագրի նպատակն է ներկայացնել հայ ժամանակակից արուեստագէտ Գագիկ Յարութիւնեանի ստեղծագործութիւնները՝ մասնակիցներու միջեւ քննարկում ծաւալելով յիշողութեան երեւոյթի եւ ցուցադրուած ստեղծագործութիւններու մէջ անոր արտացոլման շուրջ։
«Գաֆէսճեան» արուեստի կեդրոնի ստեղծագործական սրահի երդիքին տակ մասնակիցները իրենց հետ բերուած լուսանկարներու պատճէններու օգնութեամբ կը ստեղծեն քոլաժներ՝ օգտագործելով Գագիկ Յարութիւնեանի «Ընտանեկան դիմանկար» շարքի ստեղծագործութիւններու քոնսեփթը։
Փառատօնի կազմակերպիչները այս տարի Վերածնունդի մեծագոյն իտալացի բանաստեղծ ու փիլիսոփայ Տանթէ Ալիկիէրիի «Աստուածային կատակերգութեան» հիման վրայ նոր ստեղծագործութիւններ խնդրած էին շարք մը երգահաններէ, որոնց կարգին է հայ երաժշտութեան կենդանի առասպելներէն Տիգրան Մանսուրեան։
Ուստի, ստեղծուած պայմաններուն ներքեւ անոր համալիրը խնամատար մարմնին կողմէ որոշուած է տրամադրել «Մարալ» համոյթին, որ ամրան շրջանին երկար ընդհատումէ մը վերջ պիտի վերսկսի իր փորձերուն։
OWsti, steġçowaç paymannerown nerk’ew anor hamalirë xnamatar marmnin koġmē orošowaç ē tramadrel «Maral» hamoyt’in, or amran šrǰanin erkar ëndhatowmē më verǰ piti versksi ir p’orjerown.
Քերուպինիի նուագախումբին հետ, ի թիւս այլ ստեղծագործութիւններու, Սենեկային երգչախումբը պիտի ներկայացնէ նաեւ հայ երաժշտութեան կենդանի առասպել Տիգրան Մանսուրեանի կողմէ՝ յատուկ այս փառատօնին համար կատարուած յօրինում մը։
K’erowpinii nowagaxowmbin het, i t’iws ayl steġçagorçowt’iwnnerow, Senekayin ergčaxowmbë piti nerkayac’nē naew hay eražštowt’ean kendani aṙaspel Tigran Mansowreani koġmē, yatowk ays p’aṙatònin hamar katarowaç yòrinowm më.
Ռավեննայի փառատօնի կազմակերպիչները որոշած են երեք տարբեր երգահաններու երաժշտական ստեղծագործութիւն պատուիրել՝ ներկայացնելու համար Տանթէ Ալիկիէրիի «Աստուածային կատակերգութիւն»ը։
Ṙavennayi p’aṙatòni kazmakerpičnerë orošaç en erek’ tarber ergahannerow eražštakan steġçagorçowt’iwn patowirel, nerkayac’nelow hamar Tant’ē Alikiērii «Astowaçayin katakergowt’iwn»ë.
Երէկ, Սենեկային երգչախումբի գեղարուեստական ղեկավար ու գլխաւոր խմբավար Ռոպերթ Մըլքէեան յայտնեց, որ սա հայ-իտալական աննախադէպ երաժշտական համագործակցութեան մը ծնունդ տուած է։
Erēk, Senekayin ergčaxowmbi geġarowestakan ġekavar ow glxawor xmbavar Ṙopert’ Mëlk’ēean yaytnec’, or sa hay-italakan annaxadēp eražštakan hamagorçakc’owt’ean më çnownd towaç ē.