Text view

sah-9

Javascript seems to be turned off, or there was a communication error. Turn on Javascript for more display options.

« Киин куорат дьахталлара - ыраас куорат иґин » хамсааґыны салгыы сайыннарыы , тиийиммэт - тµгэммэт ыаллары кытта µлэни кµµґµрдµµ , тіріппµттэрдээх эрээри , тулаайахсыйар о ± олор кыґал ± аларын а ± ыйатыы боппуруостара Дьокуускай куорат дьахталларын сэбиэтин отчуоттуур - быыбардыыр конференциятыгар бол ± омто киинигэр турдулар . Саха сирин дьахталларын 13 съеґин кірсі ыытыллыбыт конференция ± а дьахталлар сэбиэттэрин 2010 сыллаа ± ы µлэтин туґунан дакылааты тµмсµµ председателэ Агния Абрамовна Алексеева оІордо . Кини куорат дьахталларын сэбиэтэ ыытан кэлбит араас ірµттээх µлэтигэр куорат уокуруктарыгар , куорат таґынаа ± ы біґµілэктэргэ баар дьахталлар тµмсµµлэрэ , элбэх о ± олоохтор кулууптара , Дьокуускайдаа ± ы тыа хаґаайыстыбатын академиятын дьахталларын тэрилтэтэ тіґµµ кµµґµнэн буолалларын туґунан кэпсиир . Ордук Октябрьскай ( председатель - В . Д . Дмитриева ) , Строительнай ( председатель - Р . М . Заболоцкая ) бэйэлэрин уокуруктарыгар олорор дьахталлары кытта µлэни кµµскэ тэрийэллэрэ , ыччаты кытта µлэ ± э бол ± омтолорун уураллара µтµі холобур быґыытынан ахтылынна . Салгыы » 02 . 02 . 06 Сана эфир ! Сана ыйтан са5алаан сана эфир ! Аллараа баар графигы кердеххутунэ биьиги ыытааччыларбыт быдан атыннык улэлиир буолуохтара . Сарсыарда саамай эрдэьит истээччилэрбит уларыйыыны тута билиэхтэрэ . Бугун кунус 3 чаастан Алексей Иванович - Сырдык " Дьиктини дьиибэргиир буоллахха " диэн биэриитин истээрин . Ханнык ба ± арар нэґилиэк бэйэтин чулуу µлэґиттэринэн , бастыІ дьиэ кэргэттэринэн аатырар . Сири - дойдуну киґи суон сурахтыыр , албан ааттыыр . Соболоох нэґилиэгэ урут - уруккуттан µлэґит µтµітэ , майгылаах мааныта дьоннордоо ± унан биллэр . Бµгµн манна оннук ыаллартан биирдэстэринэн Розалия Романовна уонна Александр Александрович Тарабукиннар буолаллар . Кинилэр отут µс сыл анараа іттµгэр алаґа дьиэни тэриммиттэрэ . Дьиэ кэргэн кµн кµбэй ийэтэ Розалия Романовна Соболоох орто оскуолатыгар о ± о хамсааґынын тэрийээччинэн µлэлиир . 2003 сыллаахха Саха Республикатын " Ийэ албан аата " бэлиэтинэн на ± араадаламмыта . Ыал а ± ата Александр Александрович оло ± у - дьаґа ± ы хааччыйар коммунальнай хаґаайыстыба олохтоох филиалыгар электрик - сварщик . Бу ыалга истиІ таптал , хардарыта ійінсµµ , ійдіґµµ , сµбэнэн оІоруу , бэйэ - бэйэ ± э кыґамньы µтµі µгэс буолан олохсуйбут . Улахан дьиэ кэргэн сайынын мотуорканан Индигиир эбэ биэрэгэр тахсан сугуну , хапта ± аґы , моонньо ± ону хомуйаллар , балыктыыллар . Улахан теплица дьиэни кытта сыста турар буолан , маІнайгы о ± урсулары ыам ыйыгар сииллэр . Хортуоппуйу , хаппыыстаны , помидору сэргэ сµбµікµлэни , моркуобу , кабачогу , биэрэґи , луугу , мииІІэ кутар кµіх тумалары элбэхтик олордоллор . Манна бэл арбуз , дьэдьэн , дыня ситэллэр уонна дьэрэкээн эгэлгэ сибэккилэр дьиэ иґин - таґын киэргэтэллэр . Ына ± ы , сылгыны иитэллэрин таґынан кууруссаны , сибиинньэни туппуттара хас да сыл буолла . Ыал ийэтэ о ± олор кыґыІІы таІастарын бэйэтэ тигэр , кыргыттарын иискэ µірэтэр . Александр Александрович массыынаны , мотуордаах оІочону , бураны уолаттарын кытта бэйэлэрэ ірімµіннµµллэр . Тіріппµттэр о ± ону иитиигэ дьоґун суолтаны уурар буолан , о ± олор µлэни таптыырга , сатыырга о ± о эрдэхтэн µірэммиттэр . МаІнайгы о ± олоро Алена 1979 сыллаахха кµн сирин кірбµтэ . Онтон ыла утуу - субуу алта кыыс , µс уол о ± оломмуттара . О ± олор кыра эрдэхтэриттэн барыны бары билэр - кірір ба ± алаахтар , µірэхтэригэр ірµµ µчµгэйдэр . Ол курдук улахан кыыс Алена икки µрдµк µірэхтээх . Амма ± а химия , биология учуутала , кэргэннээх , икки о ± олоох . Иккис кыыс Антонина эмиэ икки µрдµк µірэхтээх , " Саханефтегазка " сµрµннµµр специалист . Ольга газохимическай компания ± а инженер - химик , кэргэннээх , икки о ± олоох . Анатолий географ идэтин ылан , Улахан Чыыстайга µлэлии кэлэн баран , хомойуох иґин , олус эдэр сааґыгар олохтон барбыта . Андрей Байкальскай университекка инженер - энергетик , Айта Санкт - Петербурга телекоммуникация факультетыгар , Артур Санкт - Петербурга лесотехническай академия ± а инженер - машиностроитель идэлэригэр µірэнэллэр . Аня республикатаа ± ы лицейи быйыл бµтэрэр , онтон Таня ахсыс , Ага алтыс кылаастарга µірэнэллэр . О ± олоро киин µірэх кыґаларыгар µірэнэллэригэр кыа ± ы биэрбит СР Кадрдары бэлэмнээґиІІэ , билгэлээґиІІэ уонна аттаран туруорууга департаменыгар ( Мучин М . В . , Слепцов А . П . ) тіріппµттэр улаханнык махтаналлар . Ити курдук олоххо аналларын чиэстээхтик толорор , чіл олохтоох , саха сайдам ыалынан биир дойдулаахтара киэн туттабыт , холобур оІостобут . Раиса Былбанаева . Хаартыска ± а : Тарабукиннар дьиэ кэргэннэрэ , 1996 с . Ааспыт ірібµл кµннэргэ республика ± а 26 араас кээмэйдээх баґаар буолла , онтон 9 Дьокуускай куоракка та ± ыста , 5 киґи уокка былдьанна диэн ЫБММ пресс - сулууспата иґитиннэрэр . Балартан тµірт киґи ілµµлээх баґаар алтынньы 31 кµнµн тµµнµгэр Дьокуускай куорат кытыытынаа ± ы ҐрµІ Кµілгэ баар Покрышкин аатынан уулусса ± а турар дьиэ ± э та ± ыста . Дьиэ умайан эрэрин туґунан иґитиннэрии " 01 " сулууспа пультугар 23 ч . 48 мµн . киирбит . Дьиэ мас тутуу уонна дьо ± ус буолан , баґаарынайдар бастакы подразделениелара 23 ч . 58 мµн . кэлэригэр бµтµннµµ кµµдэпчилэнэн умайан тахсыбыт . 56 кв . м иэннээх сири уот кірµіх бэтэрээ іттµгэр сиэн , 4 эдэркээн о ± о оло ± ун былдьаата . Баґаар буолбут сириттэн 1987 , 1990 сыллаах тірµіх µс уол уонна 1991 с . кыыс ілµктэрэ булулунна . Ыччаттар ірібµл кµннэригэр дьонноруттан кіІµллэтэн , биирдэрин даачатыгар алтыа буолан бырааґынньыктыы тахсыбыттар . Хайа эрэ тµгэІІэ уоту сыыґа туттаннар баґаар барбыт . Икки кыыс умайа турар дьиэттэн куотан тахсаннар баґаарынай сулууспа ± а биллэрбиттэр . Салгыы » - Мин оҕо саадыгар уһуйааччынан үлэлиибин , кэргэним ИДьМ үлэһитэ . Сэттис этээскэ кыбартыыра ыллыбыт . Сайабылыанньабын 2007 с . биэрбитим . Үс оҕолоох буоламмын , элбэх субсидияны көрөөрү , үлэм ыстааһа элбиирин кэтэһиннэрэн баран быйыл биэрдилэр дии саныыбын . Үлэм ыстааһа лоп курдук 10 сыл буолла . Үөрүүбүт муҥура суох . Биһиги бэйэбит биир хостоох толорута суох хааччыллыылаах дьиэҕэ олоробут . Олус кыараҕас , оҕолорбут улаатан эрэллэр . Үс хостоох кыбартыыра ылар буолбуппутуттан дьоллоохтук сананабын . Докумуонун хомуйсуута түргэн этэ . Үлэһиттэрэ да барытын олус үчүгэйдик быһааран биэрэн , туох эмэ уларыйыы таҕыста да биллэрэ турбуттара . Кыра хамнастаах дьоҥҥо табыгастаах бырагыраама . Бастакы усунуоһу , кирэдьиити туох баар кыахпытын ууран төлүөхпүт . Куоракка дьиэ булар олус уустук . Иоган Максимов . " Санаам эргимтэтэ " Иоган Максимов атомнай промышленность ветерана , физик . " Тымныы сэрии " сылларыгар дойду ядернай куйа ± ын оІорууга кыттыбыт . Кэлин 10 сыл промышленнай экология ± а µлэлээбит . 1993 сылтан Саха сиригэр " Тобохтор проблемалара " диэн научнай тема ± а дьарыктаммыт . Кини " Санаам эргимтэтэ " диэн дарбаана суох ааттаах кинигэтигэр , тіріібµт іріспµµбµлµкэтэ эрэ буолбакка , киґи аймах бµтµннµµтµн экологическай балаґыанньатын , ону кытта чіл олох уустук боппуруостарын тула санаатын сиґилии кэпсиир . Салгыы » Кіс - холуонньа ± а кµµтµµлээх остолобуой µлэ ± э киирдэ " Саха сирэ " хаґыат республика холуобунай - исполнительнай систиэмэтин оло ± ор тахсар уларыйыылары , хамсааґыннары кэтээн кірін сырдатарын бэриниилээх аа ± ааччыбыт билэр буолуохтаах . Бу хайысханан эмиэ биир бэлиэ тµгэн тосхойбутун туґунан иґитиннэрэбин . Ол курдук , бэс ыйын 20 кµнµгэр , Дьокуускай куорат Очиченко уулуссатыгар турар 2 № - дээх кіс - холуонньа ± а буруйдарын боруостааччылар остолобуойдара µлэ ± э киирдэ . Салгыы » Ыам ыйын 24 күнүгэр 2003 сыллаахха " t . A . T . u . " бөлөх Россияттан Евровидение ырыа күрэҕэр « Не верь , не бойся , не проси ! » диэн ырыанан барыах буолбута . Күрэх тэрийээччилэрэ бөлөҕү күлүгээннээбэттэригэр сэрэппиттэрэ . Бөлөх үһүс миэстэни ( 164 балл ) Түркийэ ( 167 балл ) уонна Бельгия ( 165 балл ) кэнниттэн ылбыта . Улуу Британия уонна Ирландия өттүттэн " t . A . T . u . " бөлөх биир да баалы ылбатаҕа . Итини тэҥэ Ирландияҕа техника биричиинэтинэн телефонунан куоластааһын национальнай жюри куоластааһынынан солбуллубута . Россия « Маңнайгы Телеканала » ( Первый канал ) бааллары « аһара намыһах » диэн быратыастаары гыммытын , RTE телекомпания түмүк син биир уларытыллыбатын туһунан эппитэ . Таба иитиитэ сайынна ± ына , хотугу µгэс буолбут салааларынан дьарыктанар , хоту сиргэ олохтоох дьон оло ± о - дьаґа ± а тупсуо диэн саамай сіпкі этэллэр . Бµгµн таба иитиитин салаатын туругун туґунан Тыа хаґаайыстыбатын министерствотын Хотугу µгэс буолбут салааларга департаменын табаны иитиигэ салаатын начальнига И . И . Семеновы кытары сэґэргэстибит . Салгыы » Итинник санааны дьоҥҥо иҥэрэргэ , дьон санаатын уларытарга биһиги кэмитиэппит үлэтин сүрүн соруга да диэтэхпинэ үлүннэрии буолуо суоҕа . Билигин 46 нэһилиэк арыгы атыытын хаарчахтаан олорор . Холобур , Нуораҕанаҕа арыгы үлэ күнүгэр күнүс 2 - ттэн киэһэ 6 - ҕа диэри атыыланар , өрөбүллэргэ атыыланара бобуллар . 32 нэһилиэккэ арыгы атыыта кыккыраччы бобуллан турар . Таатта Хара Алданыгар оннук дьаһаммыттара 10 сыл буолла . Бу нэһилиэккэ итирик киһини тымтыктанан булбаккын . Дьон ахсаана , олоҕо , доруобуйата лаппа тубуста . Государственный флаг Республики Саха ( Якутия ) принят Законом РС ( Я ) от 14 октября 1992 года за № 1158 - XII " О Государственном флаге РС ( Я ) " . Авторы : Слепцова Л . Д . , Старостин М . Г . , Захарова А . П Внесен в Государственный геральдический регистр России за № 183 . Өрөспүүбүлµкэни хоруотаан , кэриэтээн суруйууларга буруйдааҕынан Барыыһабы ыйбыттар . Саха сирин олохтоохторо кинини өйөөбөттөрүн эппиттэр . Саха булчут куттаах эр киґитэ саатар биирдэ Халыма ± а баран кустаан кэлиэн ба ± арар . Халыма куґа туспа бренд . Голливуд - киинэтинэн , Франция - духуутунан , Япония - электроникатынан , Чурапчы - убаґатынан , Кэбээйи - соботунан , ДьааІы - куоба ± ынан , Јлµіхµмэ хортуоппуйун , о . д . а . биллэр эбит буоллахтарына , Халыма улуустара - куґунан . Халыма ± а кустааґын туґунан олус элбэх кэпсээни , сура ± ы истэбит . Истэрбит таґынан Саха сиригэр оІоґуллубут DVD - дискэлэри ( " Байанай " ) атыылаґан киинэ курдук бары улуустарга кірібµт . Оо , онно ымсыыран бі ± і … Халыма ± а баран кустаан кэлэр дьол быйыл миэхэ эмиэ тосхойдо . Ол туґунан аа ± ааччыларбар , интэриэґиргиир буоллаххына , кыратык кэпсээн ааґыам этэ . Журналист быґыытынан , Орто Халыма ± а дьоннуун да кэпсэттим , онноо ± у олох уратыларын билистим - матырыйаал хомуйдум . Уонна , биллэн турар , кус булдугар сылдьыстым . Онно сылдьан суруммут бэлиэтээґиннэрбин темаларынан арааран биэртэлиибин . " Хааґы курдук кус " суох Урут , сурах хоту " хааґы курдук куґу " " саа уоґун сойуппакка ытыыны " µгµстэ истэрим . ДьиІнээ ± эр , биллэн турар , оннук буолбатах . Республика хайа да муннугар буоларын курдук , Халыма ± а эмиэ ким ордук сыралаґар , ол ордук бултуйар ( Байанай тосхойуутун эбэн туран ) . Бэйэтэ саа уоґугар киирэн биэрэ турар кус онно суох . Бириэмэтэ Киґи тµµн утуйар идэлээх . Оттон кус манна тµµнµн кітір . Ол аата булчут киґи бэйэтин кµннээ ± и режимин уларытан кус киэнигэр сіп тµбэґиннэриэхтээх . Халыма кусчуттара кµнµс утуйаллар , тµµн илэ бараллар . " Тµµн " да диэ ± и киґи тыла барбат : Халыма ± а кус кэмигэр кµн киирбэтин кэриэтэ . Тµµннэрэ эбиэттэн киэґэ курдук сырдык буолан , киґи µксµн сыысхала суохтук ытар . Географията Кус Халыма ± а со ± уруу диэкиттэн кітін кэлэригэр ДьааІы хайаларын уІуордуур . Кµілэ суох тыґыынчаттан тахса километр хайалаах сири кітін сылайан - утатан Халыма кµіллэрин кірбµтµнэн кэлэн тµґэр . МаІнай Ґіґээ Халыма , онтон Орто Халыма кэлэллэр , салгыы Аллараа Халыма ± а тиийэр . Бу дэлэй киэІ сиргэ кµілэ баґаам ( республика картатын кір ) , булчута а ± ыйах . Хотугу сир кустаа ± ын кыра кистэлэІэ ити . Ол да буоллар , сылдьыбыт эрэ киґи барыта ілірір буолбатах . Хоту кустуу тиийэн баран мэлийэн кэлбит да а ± ыйа ± а суох : Байанай барахсан кимиэхэ , хайдах бэрсэринэн . Бииргэ бултаспыт кырдьа ± аґым этэринэн , билигин кус сырыыта уларыйбыт µґµ . Халыма ірµс Магаданынан ааґар учаастагар 1996 сыллаахха ГЭС ( Колымская ГЭС ) тутаннар , кус µксэ онно сынньанан ааґар буолбут . ГЭС муоратыгар сынньаммыт кус µіґэнэн муора , туундара диэки ааґа турар … Ытыы Ол эрэн кус барыта кый халлаанынан ааспат , соро ± о син биир бу кµіллэри табар . Кэлбит куґу халымалар хайдах ыталларый ? Араастаан . Ол эрэн µксµн кµірэтэллэр ( мончуукка тµґэрин кµµппэккэ , кіті сырытта ± ына ) . Кустар мончуугу кірін саа ытыытыгар кэллилэр да , тибиргэтэн иґэллэр . Киин улуус булчута таарыйа кµірэтэн ыта µірэнэр ( киин сир диэки " µірэнэ " сатыыр тµгэн а ± ыйах ) . Ботуруон сыаната Маннаа ± ы ма ± аґыыннарга 22 солк . турар . ТэІнэбилгэ : Дьокуускайга оннук ботуруон - 15 солк . Кус кэтиир хахха Киин улуустар курдук , дурда ( µксµгэр ДЗОТ - у санатар ) эІин суох . Кіні тала ± ынан каркас оІорон , онно оту баайан хахха оІостоллор . Ґрдµгэ миэтэрэ эрэ кэриІэ : тібіІ , санныІ быган олорор . Олбо ± уІ - дул ± а + таба тириитэ . " Кус иґэрэ кіґµннэ ± инэ , букатын хамсаамыаххын наада . Турар буол , олорор буол : кус объегы буолбакка , кини хамсааґынын кірір . Чугаґаатар эрэ ыт " , - диэн сµбэлиир кырдьа ± ас булчут . Бииргэ бултуур партнердар Эмиэ µгµс Халыма олохтоохторун курдук , сµрдээх алама ± айдар , культурнайдар , киґиэхэ µтµі сыґыаннаахтар . Чиэґинэй , µлэґит дьону сібµлµµллэр . Билэллэрэ - кіріллірі , эчи киэІин . Хайа да теманы кэпсээн са ± алаан бардахха , онно кіґін сµрдээх олохтоохтук кэпсэтэллэр . Дьону да билэллэрэ сµрдээх . Саха суруйааччыларыттан - аан дойду политиктарыгар тиийэ . Айыл ± а ± а сыґыан Ураты . Киин улуус дьонугар холоотоххо ураты чугастар . Холобур , сааскы ириэрии кэмигэр массыына µрэх уутугар тµспµтµн кэпсэтэ олоробут . Бу быґылааны кинилэр " ол киґи µрэх иччитин аґаппатах буолла ± а " диэн быґаараллар . Онноо ± ор , эдэр дьоно . Биґиги эбиппит буоллар , ити балаґыанньаны эрдэ ириэрии буолбутунан , эбэтэр суоппар профессионализма намыґа ± ынан быґаарыа этибит . Јссі . Холобур , кустар чугаґаан иґэн туора кітін хааллахтарына кыґыйыы - абарыы , бэйэ сыыґатын кірдііґµн суох : " Айыл ± а биэримээри биэрбэтэ , санаа ± ар тутума . Бэйэбит ирээппитин син биир ылыахпыт " , - диэн буолар . Ону истэн уоскуйан хаала ± ын . Маннаа ± ы дьон сµрдээх мындырдар уонна холкулар . Сырыы - айан Орто Халыма Дьокуускайтан 2700 км ыраах сытар . Бастаан трасса баар сиринэн Јймікіін Уус - Ньаратыгар ( Чурапчыны , Тааттаны , Томпону уІуордаан ) тиийэллэр . Ити 1700 км кэриІэ ыраах . Салгыы 1000 км ( ! ) кыґыІІы суолунан айаннаан Орто Халыма ± а кэлэ ± ин . Орто Халыма уонна Ґіґээ Халыма икки арда 280 км . . Дьиэ - уот Куоракка сµрµннээн икки этээстээх мас дьиэлэргэ уонна чааґынай дьиэлэргэ олороллор . Улахан таас тутуулар : орто оскуола , Халыма улуустарын медицинскэй киинэ , " Кулума " культура дьиэтэ , о . д . а . Нэґилиэнньэ транспора Орто Халыма куоратын иґигэр ( куорат 350 сааґын туолбута ) иномарка массыына элбээн эрэр . Перегоннара сµрдээх уустук да буоллар , тиэрдэллэр : УРАЛ массыына кэнниттэн бэйэтин сµµрдэн а ± алаллар . Эбэтэр Магаданынан эргитэн баржанан . БилиІІитэ , иномаркаларга автосервис суох . Уматык сыаната : 76 - лаах бензин - 35 солк . , оттон 92 - лээх - 37 солк . Кылаабынайа , кіІµл атыыга баар . ТэІнэбилгэ ( АИ - 92 ) : Москва ± а - 22 солк . , Дьокуускайга - 29 . Олорор усулуобуйалара Экстремальнай . Олох ыараханын билбит киґи сымна ± ас буолар дииллэринии , дьоно - сэргэтэ олус сайа ± астар . Олох кытаана ± а бэрт . Олорор ба ± аттан халымалар сатамматы да сатыыр тµгэннэрэ баарын иґиттим . Ол курдук кыґын массыынанан айаннаан иґэн бензиннэрэ бµтэн хаалла ± ына , … сэлээркэ ( тракторы кірµстэхтэринэ ) куттан баран салгыы айанныыллар ! " Ама , оннук сатанар µґµ дуо ? " - диэн бэркиґээтэххэ : " Олоруоххун ба ± ардаххына , тугу ба ± арар боруобалыаІ " , - диэн биир кырдьа ± ас суоппар таайтарыылаахтык этэн кэбиґэр . Кµµскэ гаастаабакка чаастан ордук аргыый айанныахха сіп µґµ . Ол эрэн дьиэ ± э кэлэн баран мотуор арыытын уларыталлар , нагаары устар гына поршень аайы кыраґыыны кутан , стартеры эргитэн µрдэрэллэр . . . Тыл - іс Сахалара уу сахалыы саІалаах дьон . Улууска уопсайа 21 араас омук то ± уоруспут . Олохторун тутула эмиэ дьиІ сахалыы . Онноо ± ор , Амма Аччыгыйа тыыннаа ± ар биир Халыма сахатын кірсін баран эппитэ µґµ : " Эґиги , халымалар , саха дьиІнээх литературнай тылын тута сылдьар дьон эбиккит . Бэл биґиги , таатталар , тылбытын сыыґырдан саІарар буолан эрэбит … " Ыччат туґунан - Билигин ыччакка ыарахан кэм диэн сыаналыыбын . Урукку ыччат , биґиги бэлэм баар системанан олорор этибит . Хайдах сайдыахтаахпытыгар тібібµт ыалдьыбата , - диэн кэпсиир Орто Халыма биир кырдьа ± ас олохтоо ± о . - Барыта биґиги иннибитинэ быґаарыллыбыт этэ : дьааґыла - о ± о саада - оскуола - производство - µрдµк ( орто ) µірэх - µлэ - пенсия ± а тахсыы . Политическай іттµнэн µµнµµ эмиэ чопчу : октябренок - пионер - комсомол - коммунист . Оттон билигин эдэр киґи оскуоланы бµтэрдэ да , кіІµлµ кууґа тµґэр . Ол кіІµлэ аґара киэІ : киґи да буол , кии да буол . Ити іттµнэн билиІІи ыччакка барыстаах . Ба ± алаах , кыахтаах киґи тіґі ба ± арар µµнµін сіп . Биґиги са ± ана ол суо ± а . Прокопий БУБЯКИН . Орто Халыма - Дьокуускай . Сыллата фестивальбыт тутуґар сµрµн сыала - соруга : о ± олор араас улуус толорооччуларыттан тіріібµт тыл баайын , кэрэтин сааґылаан ыллыылларын - туойалларын , кэпсииллэрин истэн элбэххэ µірэнэллэрин ситиґии уонна биирдиилээн толоооччуларга , коллективтарга кімі , ійібµл оІоруу , бастыІ µлэ опытын тар ± атыы , олоІхону оло ± урбут ньыманан толоруу µгэстэрин чіл хаалларыы буолар . Дьэ онон , « Јбµгэбит кµнµ к ? рс ? р ы ? ыа ± ы ыытар этэ . Маны дьо ? ? о - сэргэ ± э тиэрдэн ыытыахха , оччо ± о Айыл ± абыт да у ? уктуо этэ . Ы ? ыах диэн итэ ± эл . Ол аата айыл ± абытын кытта биир тµгэ ? ? э тэ ? ? э аалсан , кэпсэтэн , к ? рд ? ? ? н , сµгµрµйэн аа ? ар ытык кµммµт буолуохтаах . Кэлэр кэнчээри ыччаппыт муммут кус о ± отун курдук , бу ырыынак дьалхааныгар туохха да итэ ± эйбэт , эрэммэт буолан хаалла . Кырдьа ± ас к ? лµ ? нэ дьон хас эмэ сыл тухары бэйэлэрин сахаларын итэ ± эллэрин сµтэрэн ханна барыахтарын , тугу о ? оруохтарын билбэккэ сылдьаллар . Саха дьоно буоларбытынан бэйэбит итэ ± элбитигэр , айыл ± абытыгар т ? ннµ ? ± µ ? . ? рдµк Айыылартан к ? рд ? ст ? хпµтµнэ би ? иги омук бы ? ыытынан тыыннаах хаалыахпыт . Итэ ± эллээх , культуралаах эрэ буоллахпытына , аан дойду омуктара ытыктыы , сµгµрµйэ к ? рµ ? хтэрэ » диэн ис хо ? оонноон , « туох санаалааххын эппиэттээ » диэн И . В . Бочкаревка суруйбуппар : « Бэртээхэй санаа , ол эрээри кырдьа ± астар с ? бµлээбэттэр . Кырдьа ± ас , дьон ? лµµлээх сир - Тэкэрээттэ диэтилэр . Бэйэ ? кэлэ сырыт , кырдьа ± астары кытта кэпсэт » , - диэн эппиэт кэллэ . . . 1990 с . тохсунньутугар кµнµ к ? рсµµ ы ? ыа ± ын сценарийын суруйан бµтэрбитим . Робертка к ? рд ? рбµппэр µ ? рбµтэ а ± ай . . . ОлоІхо кµннэригэр суолта биэрэн бол ± омто ± о ылан , айымньылаах сыґыан эрэйиллэрин іссі тігµл бу тэрээґинтэн кірдµбµт . Хас биирдии саха олоІхо тыынын уонна олоІхону таба ійдіін сыаналыыр уонна кини идеяларын кµннээ ± и оло ± ор туґанар кыахтаах буоларын туґугар миэстэ ± э салалта туруулаґан µлэлиир аналлаах . Маннык тэрээґиннээхтик ОлоІхону µйэтитиигэ µлэлиир улуустары ОлоІхо тус сыаллаах программатын иґинэн µп - харчы іттµнэн анаан - минээн ійµµр µлэ ыытылларыгар ба ± арабыт . припев : И хорошо , что он не знает про такую как я , и что в мечтах моих - ванильные снежинки , зима , а под шагами босоногими - метель и лед . Он больше никогда из мыслей моих не уйдет , и мне не стыдно закричать , о том , что - это любовь . его слова на три минуты так прожгли мне кровь я продолжаю повторять себе , что все хорошо , но понимаю он мне нужен , нужен еще . Устудьуоннар бытовой бі ± µ арааран быра ± арга туруорсаллар Ааспыкка Бизнес - оскуола сыллаа ± ы сµрµн тэрээґинэ - инвестор кірµµр бырайыактары кімµскээґин буолла . " Ґп - харчы ілірір сыаллаах бырайыактары кімµскээґиІІэ араас экпертэр µлэлээтилэр - " Знание " общество эдэр учуонайдара , СГУ µп - экономика факультетын преподавателлэрэ , предпринимателлэр " , - диэн " Аналитик " куруґуок президенэ , тэрийээччи Стас Сивцев " Эдэр сааска " кэпсээтэ . Куораппыт биир быґаарыллыбакка турар боппуруоґун - бі ± µ переработкалааґыны Байкаллаа ± ы государственнай экономика ± а уонна быраапка университет устудьуоннара Екатерина Иванченко уонна Юрий Абрамов кірдµлэр . Кинилэр бытовой бі ± µ хайдах араарарга анал бырайыак суруйбуттар . Бырайыакка сурулларынан , нэґилиэнньэ бі ± µ - са ± ы икки баахха арааран ( Германия ± а курдук - автор ) кутуохтаах - промышленнай ( пластик , істµікµлэ , мас уо . д . а ) уонна органическай ( ас тобо ± о ) . " Манна аан маІнай информационнай µлэ барыа ± а " , - диэн Катя Иванченко кэпсиир . Ол аата нэґилиэнньэ бі ± µн - са ± ын арааран быра ± арын ситиґэр социальнай реклама барыа ± а . Араарар туохха нааданый ? Кинилэр араас матырыйаалтан турар бі ± µ - са ± ы иккистээн переработка ± а ыытыахха сібµн туґунан этэллэр . Оччотугар куорат таґынаа ± ы свалка ± а біх - сах биллэ а ± ыйыа . " Улахан оруолу куорат олохтоо ± о оонньуо . Кини дьиэтээ ± и бі ± µн хайдах уонна ханна быра ± арыттан тутулуктаах . Куорат ырааґыгар анал тэрилтэлэр эрэ буолбакка , биирдиилээн олохтоохтор эмиэ эппиэти сµгµіхтээхпит " , - диэн Юра Абрамов эрэнэр . Кинилэр " бэрээдэктэммит " бі ± µ туох - хайдах контейнерга угары кытары суруйаллар : " 500 киилэлээх бі ± µ кыайар контейнердары ылабыт " . Куоракка маннык бырайыагы олоххо киллэрэргэ 3 міл . 500 тыґ . солкуобай бараныа . Куоракка сыллата 120 тыґ . куб . м бытовой біх хомуллар . Онтон 40 % - на - органическай біх . Маннык элбэх бі ± µ - са ± ы куорат кытыытыгар илдьэн , умата сатыыллар . Ол иґин куорат экологията биллэ буортуйар . Бырайыак ааптардарыгар Бизнес - оскуола сертификатын туттардылар . " Маннык сертификат инникитин грантовай µлэ ± э , араас хабааннаах конкурстарга кыттарга кімі буолуо " , - диэн " Знание " общество бэрэссэдээтэлэ Андрей Мартынов этэр . Ульяна ЕВСЕЕВА . Уураґыы - бэйэтэ хонтуруолунай µлэ Сыґыан салгыы хайдах салаллан барарын , аан бастакы уураґыыттан билиэххэ сіп эбит . Холобур , албын - кілдьµн сыґыаннаах буоллахха , уураґыы да тымныынан хаарыйарын , ордук дьахтар аймах сэрэйэр диэн суруйаллар . Маныаха , уураґыы сексуальнай " биллэриилэри " ыытарын мµччµ тутумаІ диэн оонньуу - кір кэриэтэ сµбэлииллэр . Ол курдук , эйигин кытта уураґарыгар киґиІ уоґун ньимиччи туттар буолла ± ына , эйигин кытта сыґыанын ір салгыыр санаата суох эбит . Онон инникитин хайдах буоларгын , тугу гынаргын толкуйдаа . Оттон уоґун холкутук тутан уураґар уонна онно эбиитин хорсун буолла ± ына , бу киґи ба ± алаах , ол туґунан санаата кµµстээх . Арай , партнеруІ на ± ыллык уонна олус - олус сымна ± астык ууруур - сыллыыр буолла ± ына , ороІІо ір да ір сытан таптаґары ордорор эбит диэн санаан кэбис . КистэлэІ сорох ірµтэ Ученайдар быґаарбыттарынан , эр киґи дьахтардаа ± ар сытымсах уонна амтан арааґын быдан билэр дьо ± урдаах эбит . Оттон дьахтар барахсан сиэкистиэн иннинэ хайаан да имэрийиигэ - томоруйууга , сыллааґыІІа - уурааґыІІа наадыйарын бэлиэтээбиттэр . Ол гынан баран , дьахтар аймах эр киґини кытта сыґыанын бастакы уураґыыттан тута сэрэйэр дьо ± урдаах . Итиэннэ ханнык да имэІ уураґыыттан са ± аланарын курдук саныыр µгэстээх . Ону , эр дьон , доло ± ойгутугар хатыыргыт наада ! Интэриэґинэй кірдірµµлэр - Уураґар кэмІэ киґи сµрэ ± ин тэбиитэ 100 - 150 - Іа диэри тµргэтиир . - Тарбах тугу барытын саамай билэр диибит эрээри , ученайдар быґаарбыттарынан , уураґар кэмІэ уос 200 тігµл билимтиэ буолар эбит . - Јскітµн иэдэскиттэн сыллаатахтарына , 5 калорийы " бырахпыт " курдук санан . Оттон " французскай " уураґыыга 26 калорийы быра ± аргын умнума ! - Уураґааччылар марафоннарыгар итальянецтар пааралара 31 чаас 18 мµнµµтэ 33 сікµµндэ тохтоло суох уураспыттар . Арай , эр киґи арыый мілтіін , уохтаах уураґыыны тохтоппуттар . - Дьон 66 % харахтарын быґа симэн баран уураґалларын ордороллор эбит . - Аґаан бµтэн баран куруук уураґар дьон , тиистэрэ кариестанарын намтаталлар . - Уураґыыга сирэй 29 былчыІа актыыбынайдык кыттар . - Уураґыыга биир киґи оло ± ун ортотунан икки нэдиэлэни аныыр эбит . - Уураґыыга 278 араас бактерия киґиттэн киґиэхэ бэриллэр эбит . Ол гынан баран , онтон хата дьолго , 95 бырыґыана туох да куттала суох ! - Балыыґа ± а сытар киґини чугас дьоно сыллыы - ууруу сылдьар буоллахтарына , бу киґи атын оннук сыґыаны ылбат ыарыґахтардаа ± ар тµргэнник µтµірэрэ бэлиэтэнэр . - Аан дойду µрдµнэн дьон 50 % іссі 14 саастарын туолуохтарын иннинэ уураґан боруобалыыллар эбит . Дьэ уонна : " Ии , о ± ом кыра ээ " , - дии сылдьаахтыыбыт , тіріппµттэр . - Немец омуктара иэдэстэриттэн кµІІэ 3 , 2 тігµл сыллаґаллар . Оттон эротичнайдык 1 , 3 тігµл уураґаллар . Японецтар манна тірµт утары хартыынанан буолаллар эбит . Онноо ± ор телевизорга уохтаах тапталы кірдірі турар буоллахтарына , японецтар атын канаалы тµргэнник холбууллар эбит . - Американец Альфред Вольфрам 480 мµнµµтэ устата тохтообокко ( тыын ылбыта чахчы ) 8001 дьахтары уураан аан дойду µрдµгэр ураты рекорду олохтообут . Эр дьон , бука , оонньуу - кір кэриэтэ ымсыыран эрдэхтэрэ . Бэрэбиэркэлээн кірµІ эрэ . . . Таптал барахсан уураґыыта суох табыллыбат . Ол эрээри , хомойуох иґин , уураґыы таптала да суох кыаллар эбит . . . Онон партнергутун билиэххитин ба ± арар буоллаххытына , бу ньыманан бэрэбиэркэлээн кірµІ . * На ± ыл уонна кураанах уоґунан уураґыы эрэллээх уонна олохтоохтук санаммыт киґи бэлиэтэ . Маннык уураґар киґи уґуннук билсиэн , эрэллээх сыґыаннаах буолуон ба ± арар . * Аґары " умайан кµµдэпчилэнэр " , уо ± урар буолла ± ына , бу киґини кытта уґун сыґыаІІа суоттаныма да ± аны . Маннык " амтаннаахтык " уураґар киґи уоттаах - кµістээх тапталлаах , ол эрээри быстах тапталга ордук наадыйар . СонуІІа тµргэнник кіґµі . * Эйигин кытта уураґарыгар бµµс - бµтµн бэйэ ± ин кууґар буолла ± ына , эйигиттэн истиІ сыґыаны эрэйэр . Бу курдук уґуннук эйигин эрэ кытта кірсµін ба ± арар . * Оттон сэттэ дьахтарынан эргийэр эр бэрдэ тыґыынчанан албастаах буолар диэн суруйаллар . Маннык " барахсан " моойго , эккэ - сииІІэ суолу - ииґи " бэчээттээн " хаалларар µгэстээх эбит . Маннык киґини кытта куруук субу курдук уохтаахтык таптаґа сылдьыам диириІ сыыґа со ± ус буолара саарба ± а суох . Бу " бэйэлээ ± иІ " туора сиргэ талбытынан хаамар . Дьууппалаа ± ы батыґарын таптыыр . Хара ± ынан оонньууру сібµлµµр . Мичээрдээбити тута эйэргиир . Атын , сонун дамочканы " ээх " дэтэн булла ± ына , кутуруга куйаарга , баґа бай ± алга . ТиІилэ ± ин эрэ кірін хаалыаІ . Сиэкис ійгі туґалаах . . . ОроІІо сытан ис дууґаттан ба ± аран , имэІнээхтик таптаґыы , мэйии µчµгэйдик µлэлииригэр кімілііх эбит . Онон оннук оло ± унан олорор дьону , ученайдар µксµн толкуйдуур дьо ± урдара µрдµк , омуннуу тµстэххэ , ійдііх буолаллар диэбиттэр . То ± о диэтэххэ , адреналиннара µрдµµр , киґи эрчимирэр , ійі - санаата ырааґырар эбит . Оттон оргазмныыр кэмІэ эндорфин , серотонин тахсаннар , киґи эрэлэ кµµґµрэр диэн суруйбуттар . Міккµс - міккµґµмэ , итэ ± эй - итэ ± эйимэ ! Специалистар быґаарбыттарынан , тапталынан дьарыктаныы киґи доруобуйатыгар туґалаах эбит . Онон дьэ , ороІІо тапталынан олорор дьон хайдах буолаллар эбитий ? ОроІІо таптаґар киґи , сиэкистээбэт киґитээ ± эр сыты быдан µчµгэйдик билэр буолар эбит . Оттон , арай , бу киґи тумуулаабыт эбэтэр отой да , гаймориттаах буолла ± ына , ол туґа туґунан . ХайыаІый , сыты билбэтин . . . эмтииргэ эрэ тиийиллэр буолла ± а . Ґчµгэйдик таптаґар киґи сµрэ ± ин ыарыыта намтыыр . Холобур , нэдиэлэ ± э µстэ сиэкистиир эр киґи , итинник оло ± унан олорбот мас кіні киґиттэн инфарка , инсульга куттала икки тігµл кыччаан биэрэр эбит . Ыйааґын тµґэр , уопсай турук таґыччы µрдµµр , тупсар . СиэкиґиІ ол курдук , син биир µчµгэй сэрээккэ ± э тэІнээх эбит . Холобур , биир уохтаах таптаґыы , 15 мµнµµтэ сµµрµµгэ тэІнээ ± ин ааґан , онноо ± ор іссі 200 калорийга тиийэ " уматар " кыахтаах диэбиттэр ! Онон , ырыан ба ± алаахтарга бу бэртээхэй буолаарай ? ! Кылаабынайа , ыарыыны хабыма . Сиэрдээх оло ± унан олор . СанааІ тууйуллубат , кэхтибэт буолар Америка ученайдара дьахталларга тест толорторон баран , тэІнээн , чинчийэн , µірэтэн кірбµттэр уонна маннык дьикти тµмµккэ кэлбиттэр . Харыстанар эрэґиинэнэн туґаммаккалар эрэ , сиэкиґинэн актыыбынайдык олорор дьахталлар депрессия диэни билиммэттэр эбит . Оттон харыстанан муІнанааччылар , онно ыраа ± ынан хабыллыбатахтар . Доруобай буолуоххун ба ± ардаххына ОроІІо µчµгэйдик таптаґыынан олорор дьон µксµн чэгиэнник сананаллар , доруобай буолаллар , тумууга , сітілгі дэбигис бэриммэттэр дииллэр . Онноо ± ор артрит курдук абытай ыарыылаахтар чэгиэнник сананар буоллахтарына , тібі ыалдьара , мигрень онно холоотоххо , муора ± а хааппыла буолар буолла ± а . Грипп куттаабат , тымныйыы айгыраппат Нэдиэлэ ± э биирдэ да буолла ± ына , ороІІо таптаґар буоллаххына , " А иммуноглобулиныІ " 30 % µрдµµр дииллэр эбит . Ол аата , иммунитетыІ µрдµµр , тымныыйыыны билиммэккин , грипптэн куттаммаккын . Ыарыйдаххына да , чэпчэкитик аґарыаххын сіп . Ма ± ан тиистэр кэчигирэстэр Голливуд мичээрэ дии - дии уІан тµґэ сыґабыт . Ымсыырабыт , ымманыйабыт да , хас биирдии киґи тус бэйэтиттэн эмиэ тутулуктаа ± а ханна барыай ? Оттон ол кыаллыбатах буолла ± ына , хайыахпытый ? Сатаатар туругун тупсарарга кыґаллыа ± ыІ . Спермоплазма ± а цинк , кальций уонна да атын араас минеральнай веществоларбыт элбэхтэр эбит ээ ! Онон , пахай дии сылдьыбакка , ороІІо таптаґыыга ( биллэн турар бэрээдэктээхтик уонна эрэллээхтик кэргэІІин кытта буолла ± а дии ) ону эмиэ санаан кэбиґиІ . Сорохтор тиистэрэ то ± о бі ± інµй ? То ± о диэтэххэ , сіптііх , ыраас сиэкиґи умнубаттар ! Хайа уонна биллэн турар , тапталлааххын кытта уохтаахтык утуйа сытыаххыт иннинэ , кэнниттэн эмиэ , тиискитин суунаргытын умнумаІ ! Сиэкис уонна уґун µйэ Эр киґи нэдиэлэ ± э бииртэн итэ ± эґэ суох ороІІо таптаґар буолла ± ына , 80 сааґын холкутук аґарыан сіп эбит . Маныаха учуонайдар чинчийэн баран маннык быґаарбыттарын кірµі ± µІ : нэдиэлэ ± э биирдэ " онон " олорор эр киґи 80 - н ааґыар диэри олорууга 50 % - нын чуолкай ылар . Биир оччо бырыґыаны ылара іссі инсультаан ілµµттэн куттанымыан сіп . 40 бырыґыана диабеты ыраах тэбэр . 30 бырыґыаныгар сµрэх ыарыытыттан кый ыраах буола тµґэр . Мин маІнайгы уураґыым . . . Надя , 21 саастаах , устудьуон : - Оскуола ± а тохсус кылааска µірэнэ сылдьан аан бастаан уураспытым . Балтараа сыл табаарыстаспыт уолбун кытта . Кини эмиэ тохсуска µірэнэрэ , кылааґа атын этэ . Аны санаатахха , сатаабат эрээри , сымыйанан буолла ± а дии . Уураґан баран , бэйэ - бэйэбититтэн туох да наґаа кыбыстыбыппыт , харахпытынан утарыта да кыайан кірсµбэт буолан хаалбыппыт . Билигин кинилиин кірсµбэппит . Мин атын табаарыстаахпын . Ол да буоллар , маІнайгы уураґыыны санаан ылааччыбын . З . В . , биэнсийэ ± э олорор , 72 саастаах : - Ээ , пахай , ол биґиги са ± ана туох уураґыыта кэлээхтиэй ? ! Кэргэннии буолан баран , муІутаан сыллаґар эрэ этибит . Киґим да муІкук , мин да кыбыстанньаІым сµрэ бэрдэ буолла ± а . Холбоґон , ыал буолан баран , бастаан µс кµн устата тус - туспа утуйбуппут . Сатахха , мин эдьиийим аахха баарбыт . Мин ороммун кэргэммэр туран биэрэн баран , " хайдах эрэ табыгаґа суох курдук " диэммин , эдьиийим хоонньугар кыбыллыбытым . Дьоммут ыксаатылар бадахтаах , биґигини µс кµн кэнниттэн , ампаарга кіґірін тилигирэтэн таґаардылар . Бµттэхпит дии . Хата ол баар ! Кэлин хоонньоспокко , ханна барыахпытый ? ! К . А . , 40 саастаах : - Мин аан бастакы уураґыым , аныгы олох кірдірµµтµнэн , отой хойутуу буолла ± а дии . Сµµрбэ а ± ыспар . Ол иннинэ биир да уолу кытта до ± ордоспото ± ум . Надя : - Оскуола кэнниттэн µрдµк µірэххэ туттарсан киирбитим . КиэІ сиргэ кэлэн табаарыстаммытым . Ол уолум биирдэ миигин уураан ылбытыгар , наґаа соґуйбутум , " бириэмэннэй оІордо ± о буолуо " диэн туох да куттаныы бі ± інµ куттаммытым , санаар ± аабытым . Билигин санаан кµлэбин ээ . Уураґыыттан хантан хат буолуоххунуй ? Бастакы уураґыы миэхэ оннук кірµдьµістээх санааны иІэрэн хаалларбыт . М . Р : - Университекка абитуриенныы сылдьан биир уолу кытта табаарыстаспытым . Сэргэлээх 14 - с уопсайыгар олорорбут . Ол уолум фойе ± а тµннµк аттыгар кэпсэтэ туран , сµµспµттэн эмискэ сыллаан ылбытыгар , мин харахпын быґа симэ - симэ аґаран биэрбитим . Хайдах эрэ эмискэ наґаа хомойбутум уонна : " Миигин итинник куґа ± аннык саныыр буоллаххына , мантан инньэ эн биґикки до ± ордоґорбут табыллыбат ! " , - диэбитим , ыга кыыґырбытым . Оччолорго комсомолка абытайдаа ± а буолла ± ым . Ол кытаанах санаабын кірдірді ± µм дии . Саха сиригэр гражданскай сэрии тиґэх дуораана 1929 сыл бµтµµтэ . Аам - даам тымныылаах Саха сириттэн кый ыраах , итии тыыннаах Хара муора кытылыгар баар биир радиостанция соґуччу " В Булуне бандитизм Маузер № 20 " диэн тыллары хабан ылбыта . Дьэ , субу курдук биллибитэ Саха сирин историятыгар , ону ааґан бµтµн Союзка да ± аны , тиґэх саа - саадах кµµґµнэн сэбиэскэй былааґы , коммунистическай партияны , диктатураны утары ірі туруу . Ыраас халлааІІа эмискэ этиІ эппитинии , тµптээн эйэлээх оло ± у билэ илик кэриэтэ эдэр автономнай республика ± а эмиэ саалаах - саадахтаах дьон кэлиитэ - барыыта , тутуу - хабыы µксµµ тµспµтэ . Быйыл история ± а " БулуІнаа ± ы ірі туруу " диэн аатынан киирбит хамсааґын хам баттаммыта 80 сылын туоларынан , оччолорго туох - ханнык буолбутун ахтан - санаан ааґыаххайыІ . Аан тыл оннугар анааран кірдіххі Саха сиригэр , историк В . И . Пестерев аа ± арынан , гражданскай сэрии уонна сэбиэскэй былааґы утары охсуґуу 12 сыл устата утум - ситим сал ± анан барбыта . Јскітµн 1921 - 1922 , 1922 - 1923 , 1924 - 1925 сыллардаа ± ы событиелар эйэ - дэмнээхтик тµмµктэммит , кыайтарбыттар амнистияламмыт эбит буоллахтарына , 1927 - 1928 сыллардаа ± ы конфедералистар хамсааґыннара саа - сэп кµµґµнэн хам баттаммыта . Оттон конфлигы эйэлээхтик уонна а ± ыйах сиэртибэлээхтик быґаарар ньыманы тутуспут М . К . Аммосов , П . А . Ойуунускай баґылыктаах Саха АССР салалтата былаастан туоратыллыбыта . Кинилэри кэнэйдиир уонна урукку сэбиэскэй былааґы утары охсуспут дьону сонордуур тосхоллоох БСК ( б ) П Киин комитетын 1928 сыл атырдьах ыйын 9 кµнµнээ ± и Саха сиринээ ± и партийнай тэрилтэ туґунан уураа ± а тахсыбыта . Ол тµмµгэр кыґыл террору утаран µрµІнэргэ кыттыґа сылдьан баран амнистияламмыт саха интеллигенциятын уонна урукку µгµс биллэр - кістір бастаанньыстары тутуу - хабыы политиката ыытыллыбыта . Бу хамсааґын бµтµн Саха сиригэр киэІ дуорааннаммыта . Итиэннэ , дойду µрдµнэн диктатура кµµґµрбµтµн кэрэґитинэн буолбута . Дьэ , маннык быґыыга - майгыга дьон - сэргэ сэбиэскэй былаас " бэркэ гынар " диэн биґирээбэтэ ± э чахчы . Ол эрэн µгµс киІир - хаІыр саІа бала ± ан иґиттэн быкпата ± а . Сымыйанан буруйданан Соловкига утаарыллыбыттар , тус позицияларын туруулаґан суута - сокуона суох ытыллан ойбоІІо симиллибиттэр холобурдара дьону барытын саІата суох тулуйарга кµґэйбитэ . Ол эрэн ханнык эмэ тµІкэтэх тµілбэ ± э кыым са ± ылыннар эрэ ірт уота кµідьµйµін сібі . Оннук буорахтаах буочука ± а уот анньыллыбыт сиринэн урукку БулуІ уокуруга буолбута … Хамсааґын кылгас хрониката БулуІнаа ± ы сэбилэммит бырачыас туґунан сэбиэскэй кэмІэ соччо ахтыллыбата , дойду оччотоо ± у историятын µгµс µрµІ бээтинэлэриттэн биирдэстэрэ эрэ этэ . Дьэ , 1929 сыл ахсынньытыттан са ± алаан 1930 сыл кулун тутарыгар диэри сал ± аммыт саалаах - сэптээх хамсааґын сµрµн тµгэннэрэ туохтарый ? Бу туґунан историк В . И . Пестерев уонна кыраайы µірэтээччи А . И . Стручков µлэлэриттэн сырдаттахха маннык . Ахсынньы 1 кµнэ µµнэр тµµнµгэр Якутторг счетовода И . В . Сивцев баґылыктаах сэбилэммит дьон партия уокуруктаа ± ы комитетын сэкирэтээрэ Х . П . Шароборины , уокурук ситэриилээх комитетын бэрэссэдээтэлэ И . Н . Холмогоровы , кини солбуйааччыта Г . Г . Переваловы , уокурук милициятын начальнига П . П . Третьякову , о . д . а . , барыта алта киґини , тутан хаайбыттара . Сивцев бу быґыытын " переворот оІордум " диэн кэпсиир эбит . БулуІІа былаас уларыйбытын туґунан Кµґµµр радиостанциятын биэс µлэґитэ - кэлии дьон эфиргэ биллэрбиттэрэ Хара муоранан эргийэн Дьокуускайга тиийбитэ . Ол биллэн кинилэр тµрмэ ± э быра ± ыллыбыттара . Јрі турааччылар ыстаап тэриммиттэрэ . Ыстаап начальнигынан И . В . Сивцев буолбут . Чилиэннэринэн Д . Н . Афанасьев , И . Е . Барашков , А . Б . Филиппов , Н . М . Санников , С . И . Васильев - Атырдьах Уола , А . Н . Шемяков , Г . Н . Кононов талыллыбыттар . Этэрээт хамандыырдарынан Васильев уонна Е . Шарин анаммыттар . А ± ыйах хонугунан сурах - садьык хомуйтара , чуІната дьоннору ыыталаабыттар . Маны сэргэ ірі турааччылар билиІІи БулуІ улууґун нэґилиэктэригэр бэрэстэбиитэллэрин ыыталааннар саллааттары , сааны - сэби , аґы - таІаґы хомуйтарбыттара . ЫІырыылары суруйан кэпсэтиґии ыытарга холоммуттара . Кинилэргэ чыысканы ыыта сылдьар Рабочай - бааґынай инспекциятын наркоматын старшай инспектора Троицкай диэн киґи кыттыґан суругу тиэрдээччи буолбута . Д . Н . Афанасьевтаах хаайыллан сытар сэбиэскэй µлэґиттэри куттаан , албыннаан бэйэлэригэр тарда сатаабыттара да кыаллыбата ± а . Ахсынньы 22 кµнµгэр тµµн С . И . Васильев - Атырдьах Уола баґылыктаах , И . Е . Барашков кіміліґііччµлээх уон киґилээх ірі турааччылар Усуйаана ± а тиийэн Хаґааччыйаны ылбыттара . Итиэннэ , райком сэкирэтээрэ И . С . Попову , улуус ситэриилээх комитетын бэрэссэдээтэлэ И . И . Томскайы , комитет чилиэнин И . Д . Черны ± ы , милиционер К . С . Адамовы уо . д . а . хаайталаабыттара . Бу дьонтон Адамов утарылаґан кірін баран бэринэргэ кµґэллибит . Ол эрэн ірі турааччылар Хаґааччыйаны ір бас билбэтэхтэрэ . Кыґыл партизан , оччолорго улуус ситэриилээх комитетын сэкирэтээринэн µлэлиир Г . О . Петров - Халлааскы Уола хамандыырдарын С . И . Васильев - Атырдьах Уолун итэ ± элигэр киирбитэ . Онон туґанан кистээн 17 киґилээх этэрээт тэринэн сэбиэскэй былааґы хаттаан олохтообута . Тµµн устата барбыт ытыалаґыыга хамандыыр С . И . Васильевы уонна И . П . Стручкову іліртірін ірі турааччылар , барыта 13 киґи , бэриммиттэр . Оттон И . Е . Барашковтаах µґµі буолан БулуІ диэки куоппуттар . Кыґыллар іттµлэриттэн кооператив бухгалтера А . Болтунов ытыалаґыы кэмигэр , компартия ± а кандидат Я . Коновалов Барашковтаа ± ы эккирэтэ сылдьан ілбµттэрэ . Хаґааччыйалар сэбиэскэй былааґы улуустарыгар чілµгэр тµґэрэн баран уоскуйан хаалбатахтара . ДьааІынан , Дьокуускайынан наарыґынай уонна Ляхов арыыларыгар баар радиостанция ± а биллэртэрэр киґи ыыталаабыттара . Итиэннэ , Георгий Осипович Петров - Халлааскы Уола салайааччылаах 50 киґилээх этэрээт тэрийэн БулуІІа утаарбыттара . 5 - с Усуйаанатаа ± ы кыґыл партизанскай этэрээт айаннаан иґэн Верхоянскайтан бу бастаанньаны хам баттыыр сорудахтаах ОГПУ хотугу своднай этэрээтин салайааччы А . С . Доляттан сурук тутан Хара Уулаахха сµрµн кµµстэри кэтэспитэ . Ол эрэн кµн - дьыл ааста ± ын аайы ірі туруу иитэ кыараан барбыта . Уокурук иґигэр Быков Мыска , Уус ЈлііІІі , Боро ± оІІо , Хара Уулаахха кыґыл дружиналар тэриллибиттэрэ . Тохсунньу 22 кµнµгэр 1930 сыллаахха БулуІу кыґыл этэрээтэ ылбыта . Јрі турааччылар улахан утарылаґыыны оІорбокко ар ± аа Јліін туґаайыытынан чугуйбуттара , хаайыылаахтары босхолообуттара . Оччотоо ± уга уокурук ситэриилээх комитетын сэкирэтээринэн µлэлээбит П . И . Попов ахтарынан кыґыллар кэлиилэригэр хаайыыга 33 киґи сыппыта биллэр . Јрі турааччылар олохтоох нэґилиэнньэни иннилэригэр уктан , табаны барытын ньылбы µµрэн тус ар ± аа диэки чугуйдар чугуйан испиттэрэ . Кинилэри эккирэтэргэ А . С . Доля урукку кыґыл командир И . И . Негуляев баґылыктаах этэрээти ыыппыта . Эккирэтиґии кэмигэр Бырдахтаах , Дьэґэй , Тµмэти уонна Сиикэй Талах диэн сиргэ тоґуур , ытыалаґыы буолуталаабыттара . Јрі турааччылар биир салайааччылара Д . Н . Афанасьев доппуруоска Бырдахтаахха эрэ кыайтарбатахпыт диэн билиммитэ . Бастаанньа баґылыга И . В . Сивцев олунньу 21 кµнµгэр Сиикэй Талахха буолбут сэриигэ ытыалаґа сытан кыґыллар буулдьаларыгар таптаран ілбµтэ . Бу кыргыґыыга іссі 20 - чэ ірі турааччы суорума суолламмыта . Кыґыллартан 10 байыас ілбµтэ , биир оччо киґи бааґырбыта . Чугуйуу сыыйа куотууга кубулуйбута , этэрээт ыґыллыбыта . Балайда кэм устата туундара ± а , тай ± а ± а быдаммыт тобохтору бэриннэрии µс ый кэриІэ сал ± анан барбыта . Саамай тиґэх Бµлµµнэн киин улуустарга куотар санаалаах Е . Шарин білі ± і тутуллубута . Јрі турааччылары сэргэ кинилэри хоннорбут , кыратык эмэ кіміліспµт эйэлээх нэґилиэнньэ эмиэ хаарыйыллыбыта . Бэрт µгµс киґи силиэстийэтэ суох ытыллыбыта , тутуллан хаайыыга угуллубута . Бу а ± ыйах киґилээх кыра уокурукка улахан охсуулаах буолбута . Оччолорго бу ірі туруу ыар соттуктаммытын милиция ± а µлэлээбит Н . Г . Свинобоев дьону маІнай тµрмэ подвалыгар ыта сатаан баран кэлин тиґэ ± эр сµгэнэн кэтэххэ охсон іліртіібµттэрин туґунан кэпсээбитэ да туоґуулуур диэн бэлиэтиир кыраайы µірэтээччи А . И . Стручков . Јрі турааччылар тугу туруорсубуттарай ? ДьиІинэн , БулуІ гражданскай сэриигэ ордук кыратык эмсэ ± элээбит уокурук этэ . Тіґі да манна ытыалаґыы , сэрии буоллар сµнньµнэн нэґилиэнньэни улаханнык таарыйбата ± а . Ол эрэн бу уокурукка Бµлµµттэн , киин улуустартан уонна хотугулуу - илиІІи Саха сириттэн бэрт µгµс ускул - тэскил сылдьар гражданскай сэрии кыттыылаахтара - урукку µрµІнэр тµмсµбµттэрэ . Холобура 257 ірі турааччыттан 49 киґи урукку сэбиэскэй былааґы утары хамсааґыннар кыттыылаахтара этилэр . Салайааччылар µгµстэрэ , П . И . Попов ахтарынан , эргиэн систематыгар µлэлиир урукку µрµІ хамсааґын кыттыылаахтара эбиттэр . Итиэннэ , доппуруоска И . Е . Барашков , Д . Н . Афанасьев кірдірбµттэринэн , салайааччылар И . В . Сивцев , С . И . Васильев о . д . а . Саха сиринээ ± и ірі турар киини кытта ситимнээх курдук саІараллар эрээри , кимниин , хайдах сибээстэґэллэрин эппэттэр эбит . Аны Боссоойко этэрээтэ кэлиэ диэн сурах тар ± аппыттар уонна кинини кытта сибээс олохтуу сатаабыттар . С . И . Васильев - Атырдьах Уола Япония ± а Манньыаттаах Уолун ма ± аґыыныгар бирикээсчитинэн µлэлээн баран Незаметнайынан Саха сиригэр кэлбит курдук кэпсиирин ахталлар . Ол эрэн , 1930 - с сыллардаа ± ы репрессия ± а бэлэмнэнэн , бу кіннірµ бэриммит дьонтон ыган ылыы буолуон эмиэ сіп . Арай П . В . Ксенофонтовтаа ± ы эрэ кытта ситимнээх буолуохтарын сіп курдук . Ону ірі турааччылар туруорсубут боппуруостара - РСФСР Холуобунай кодексатын 58 ыстатыйатын суох оІорууну , национальнай политика боппуруоґун хаттаан кірµµнµ таґынан конфедералистар туруорсубут этиилэрэ кістіллір . Холобура национальнай интеллигенцияны салайар µлэ ± э кытыннарыы , Саха сирин холуонньалааґын курдуктар . Онон бу Саха сиригэр буолбут сэбиэскэй былааґы утары бµтэґик ірі туруу тіґі да стихийнэй со ± уґун иґин сыала - соруга дьэІкэтэ кістір . Туомтуу тардыы Тµмµк оннугар ірі туруу салайааччытын Игнатий Васильевич Сивцев туґунан ахтан аґарыа ± ы ба ± арыллар . Сивцев - Нам улууґун ХатыІ Арыы нэґилиэгиттэн тірµттээх . 1921 сыллаахха комсомолец Пыжьянов этэрээтин кытта Охотскайга тиийэн µрµІнэргэ билиэн тµбэґэр . Дойдутугар 1923 сыллаахха эрэ эргиллэр . Кинини сорохтор Охотскайга Яныгин этэрээтигэр µрµІнэргэ эмиэ сулууспалаабыта дииллэр . Дьэ , бу дьикти дьыл ± алаах Игнатий Сивцев 1929 сыл сайыныгар БулуІ уокуругун ситэриилээх комитетын сэкирэтээринэн µлэлии олорон БУоСК 3 пленумугар Сэбиэттэр бµтµн Саха сиринээ ± и 6 - с съезтэрин тµмµгµн ырытыґыыга кіхтііхтµк кыттар . ТыІааґыннаах киирсии тµмµгэр Сивцевтээх И . П . Трофимов диэн киґини уокурук ситэриилээх комитетын бэрэссэдээтэлинэн таллараллар . Алтынньыга Сивцев кини солбуйааччытынан ананар . Ол эрэн кµґµн кэлбит салайар µлэґиттэр біліхтірі Правительство дьаґалынан былааґы ылар . Ол кэннэ сыыйа БулуІнаа ± ы ірі туруу µіскµµр . . . Гаврил АНДРОСОВ « Поединокка » « аҕыйах ахсааннаах секс » бэрэстэбиитэлэ - Николай Алексеев уонна ГД дьокутаата , « ЕР » баартыйа чилиэнэ - Александр Хинштейн кытыннылар . Ахсынньы 25 кµнµгэр Егор Борисов , дойду баґылыга Дмитрий Медведев " Быраабы араІаччылааґыны хааччыйыыга эбии дьаґаллар тустарынан " Ыйаа ± ар оло ± уран , Саха Республикатын Президенин 2010 сыл ахсынньы 17 кµнµнээ ± и 406 № - дээх Ыйаа ± ы - нан тэриллибит Саха Республикатыгар быраабы араІаччылааґыны хааччыйыыга Сµрµннµµр сµбэ мунньах бастакы мунньа ± ын ыытта . Республика баґылыга мунньа ± ы арыйарыгар туґааннаах Ыйаах дойдуга кэнники кэмІэ криминогеннай быґыы - майгы сытыырхайыытыгар тиэрдибит кэккэ быґылааннары кытта сибээстээ ± ин бэлиэтээтэ . Егор Борисов этэринэн , билигин Саха Республикатыгар быґыы - майгы туруга бигэ , быраабы араІаччылыыр уорганнар µлэлэригэр - хамнастарыгар µтµі уларыйыылар бэлиэтэнэллэр . Ити эрээри , буруйу оІорууну утары охсуґууга проблема баар , олору туоратар уонна силовой биэдэмистибэлэр µлэлэрин сайыннарар дьаґаллар уталытыллыбакка ылыллаллара эрэйиллэр . Сµрµн иґитиннэриини СР ис дьыала министрэ Яков Стахов оІордо . Кини 2010 с . уопсастыбаннас ордук улахан долгуйуутун таґаарбыт итиэннэ дойду салалтата тустаах тµмµктэри оІорбут РФ сиригэр - уотугар тахсыбыт сокуону кэґиилэри бэлиэтээтэ . Бастатан туран , министр Краснодарскай кыраайга Кущевскай станция ± а уонна Москва ± а Манежнай болуоссакка буолбут событиеларга тохтоото . Яков Стахов Саха сиригэр быґыы - майгы бигэ диэн президент этиитин бигэргэттэ . 2007 сылтан са ± алаан республика ± а буруйу оІоруу ахсаана биллэрдик намтыыр , буруйу оІорууну арыйыы улаатар . 2006 с . 24 тыґ . буруйу оІоруу регистрацияламмыт буолла ± ына , 2009 с . бу кірдірµµ 18 тыґ . тэІ ( 22 % кыра ) . Ол иґигэр ыар уонна ураты ыар буруйу оІоруу ахсаана 1 / 3 намтаабыт , киґини ілірµµ , киґиэхэ ыар эчэйиини оІоруу , кµµґµнэн іттійµµ , халааґын , уоруу а ± ыйаабыт . Уопсастыбаннай миэстэлэргэ , уулусса ± а буруйу оІоруу биллэрдик кыччаабыт . Ґтµі уларыйыылар ааґан эрэр сылга эмиэ бэлиэтэннилэр : 11 ый тµмµгµнэн буруйу оІоруу ахсаана 7 бырыґыан намтаабыт , ол иґигэр ыар буруйу оІоруу - 5 бырыґыан . Ис дьыала уорганнара тэрээґиннээх буруйу оІорор біліх састаабыгар оІоґуллубут 50 дьыаланы арыйбыттар . Ол курдук , киин куоракка эргиэн туочукаларын халыыр баанданы бохсубуттар . Ити эрээри , республика кэккэ оройуоннарыгар кыралаан тыІааґыннаах быґыы - майгы µіскµµр тµгэннэрэ баар . Онон сибээстээн министр Сµрµннµµр сµбэ мунньах быраабы хааччыйыыга сэрэтэр дьаґаллары ылыыга уопсастыбаны сомо ± олуохтаа ± ын бэлиэтээтэ . Министр Стахов кыґал - ± алаах боппуруостарга тохтоон , оройуоннар уонна нэґилиэктэр баґылыктарын улахан аІардара буруйу оІорууну сэрэтэр дьаґаллары ыытыыга , тустаах муниципальнай программалары торумнааґыІІа уонна µбµлээґиІІэ быраабы араІаччылыыр уорганнары кытта бииргэ µлэлииргэ улахан интэриэстэрэ суо ± ун ыйда . Министр федеральнай сокуон ылылларын кµµтэн олорбокко , республика нэґилиэнньэтин уопсастыбаннай бэрээдэги араІаччылааґыІІа кіхтііхтµк кытыннарыы механизмын оІорорго ыІырда . Итиннэ киґи оло ± ун уонна доруобуйатын страховкалыыры мэктиэлээґин суо ± а улахан мэґэй буолар . Республика баґылыга Саха сиригэр ханнык буруйу оІоруу система ± а кубулуйбутун туґунан ыйытыытыгар , Стахов , бастатан туран , арыгыны иґэн баран буруйу оІоруу элбэ ± ин бэлиэтээтэ . Онон сибээстээн , президент " арыгыны утары охсуґуу " туґунан ыйаахха Сµрµннµµр сµбэ мунньах чилиэннэрин бол ± омтотун туґаайда . Мунньах кэмигэр республика ± а бэрээдэги хааччыйыы дьаґалларын ырытан оІорууга туґуланар экономикаттан криминалы тэйитиигэ , кадровай уонна миграционнай политика ± а , сонуннары киэІник тар ± атар средстволары кытта кідьµµстээхтик бииргэ µлэлээґиІІэ сыґыаннаах кэккэ этиилэр киирдилэр . Егор Борисов мунньах тµмµктэрин таґаарарыгар Президент Ыйаа ± ар Сµрµннµµр сµбэ мунньах соруктара чопчу ыйыллыбыттарын бэлиэтээтэ : региоІІа бэрээдэги араІаччылааґын туругун тиґигин быспакка ырытан иґии , быґыы - майгы хайдах салаллар кыахтаа ± ын билгэлээґин , кылаабынайа - бу эйгэ ± э былаас федеральнай территориальнай уорганнарын , республика правительствотын , олохтоох салайыныы уорганнарын уонна гражданскай уопсастыба институттарын кытта бииргэ µлэлээґин . Президент мунньахха кіті ± µллµбµт боппуруостарынан бэйэтин санаатын эттэ . Кини уопсастыбаннас кµµґµн туґанар наадатын туґунан Стахов этиитигэр сібµлэстэ . Онуоха µтµі холобурдар баалларын бэлиэтээтэ . Ол курдук , НамІа ына ± ы уорааччылары утары уопсастыбаннай дружиналар тэриллэн милиция µлэґиттэрин кытта ситиґиилээхтик µлэлииллэр . Итини тэІэ Егор Борисов СР Административнай быраабы кэґиилэр тустарынан кодексатын , надзорнай уорганнар µлэлэрин биир тиґиккэ киллэриини , ыччат ортотугар сэрэтэр µлэни кµµґµрдµµнµ , сонуннары киэІник тар ± атар средстволар эппиэтинэстэрин µрдэтиини кытта сибээстээх кэккэ соруктары туруорда . Бу барыта Саха Республикатын Президенин " Саха Республикатыгар бэрээдэги хааччыйыы дьаґалларын туґунан " дьаґалыгар киириэ ± э . Бу дьаґал сµнньµнэн СР Правительствотыгар туґааннаах хайысхаларга µлэ чопчу былаанын бэлэмнээґин соруга сµктэриллиэ . Egorborisov . ru сайтан . Мария Пинигина бирииґигэр чемпионат ыытылынна Ааспыт нэдиэлэ бµтµµтэ " Туймаада " стадиоІІа Сеуллаа ± ы Олимпиада чемпионката , ССРС спордун µтµілээх маастара Мария Пинигина бирииґигэр чэпчэки атлетика ± а республика µрдµнэн биирдиилээн уонна хамаанданан бастыыр иґин чемпионат µрдµк тэрээґиннээхтик ыытылынна . Чемпионакка Россия биллиилээх спортсменнара , ол иґигэр чэпчэки атлетика ± а ССРС биэс тігµллээх чемпиона Сергей Епишин , РСФСР µтµілээх тренерэ Борис Мироманов уонна да атыттар ыалдьыттаатылар . Чемпионат арда ± ы - тыалы аахсыбакка туран ньиргиччи ыытыллан , куорат олохтоохторо сµµрµµ араас кірµІнэрин дуоґуйа кірдµлэр . Норуокка спорт " королеватынан " ааттаммыт кірµІІэ сµµґµнэн киґи то ± уоруста . Онон , кыттааччылар µгµстэрэ сµгµрµйээччилэрдээх буоланнар , ордук эстафета , биирдиилээн сµµрµµ кэмигэр ыґыы - хаґыы ыраахха диэри иґилиннэ . Кµрэхтэґиигэ республика улуустарын , куораттарын уонна µрдµк µірэх кыґаларын спортсменнара икки біліххі арахсан кытыннылар . МаІнайгы біліххі 1992 сылтан µіґэ тірµіх уолаттар уонна кыргыттар . Итиэннэ 1991 сылга диэри тірµіх дьахталлар уонна эр дьоннор . Икки кµн устата спортсменнар кірµІнэринэн арахсан 100 , 200 , 400 , 800 , 1500 , 5000 , 10000 миэтэрэ дистанция ± а сµµрµµгэ , эстафета ± а , уґуну ыстаныыга кµрэхтэстилэр . Чемпионат кылаабынай судьуйата Андрей Лазытскай : " Маннык чемпионат аан бастакынан ыытыллан , мин саныахпар µрдµк тэрээґиннээхтик барда . Кыттааччытын ахсаана да ± аны атын кµрэхтэґиилэрдээ ± эр элбэх буолла " , - диэн санаатын µллэґиннэ . Икки кµн устата республика спортсменнарын таґынан Дальнай Восток чэпчэки атлетика ± а хас да ± аны тігµллээх чемпионкалара Ольга Печерская , Марина Печерская , итиэннэ Москва сµµрµктэрэ кытыннылар . Чемпионакка 400 миэтэрэ уонна 4х400 м эстафета кыайыылаахтарыгар Сеулга ыытыллыбыт Олимпиада ± а рекорд олохтообут бастыІ сµµрµкпµт Мария Пинигина бэйэтин анал бирииґин туттарда . " Чэпчэки атлетика ± а кэлиІІи сылларга бол ± омто ууруллар буолбута кэрэхсэбиллээх . Бу сырыыга бастыІтан бастыІнарга бэйэм бирииспин туттарыам . Быйылгы турнирга кµµстээх спортсменнар кытталлара кµµтµллэр " , - диэн Мария Джумабаевна кэпсээтэ . ТыІааґыннаах киирсиилэр тµмµктэринэн , 4х400 эстафета ± а эр дьоннорго 3 мµн . 30 сікµµндэ кірдірµµлэнэн Чурапчы хамаандата бастакы , иккискэ ленскэйдэр , µґµскэ нерюнгрилар та ± ыстылар . Дьахталларга эмиэ Чурапчы дьахталлара былааґы ыллылар . Кинилэр кірдірµµлэрэ 4 мµн . 11 сік . 4х100 м эстафета ± а эр дьоннорго эрэллээхтик СГУ хамаандата бастаата , иккискэ чурапчылар , µґµскэ Дьокуускай куорат хамаандалара та ± ыстылар . Эмиэ бу кірµІІэ дьахталларга Дьокуускай бастакы нµімэрдээх хамаандата инникилээтэ . Уґун сµµрµµгэ ( 10000 м ) биэтэккэ 32 мµн . 29 сік . кэлэн Чурапчыттан тірµттээх Алексей Кардашевскай бастаата . Киниттэн тилэх баттаґа , биир сікµµндэнэн хойутаан ХаІалас уола Вячеслав Громов иккис миэстэ ± э та ± ыста . Саамай кылгас дистанция ± а сµµрµµ ордук киириилээх - тахсыылаах буолла . Кыргыттарга Дьокуускай кыыґа Ирина Кейсевич кірдірµµтэ 13 , 56 сік . Эр дьоІІо Федор Сотников биэтэккэ 11 , 61 сік . кэлэн , барыларыттан ордугун кірдірді . Дьахталларга спорт маастарыгар кандидат Ольга Шкаленова бастаата . Оттон олимпийскай чемпионка Мария Пинигина бэйэтэ олохтообут анал бириистэрин Вика Шестакова уонна Марианна Иванова туттулар . Маны таґынан чемпионка Москваттан сылдьар спорт маастарыгар Елена Кафанова ± а , Улан - Удэ сµµрµк кыргыттарыгар Ольга уонна Марина Печерскаяларга туттартаата . Чемпионат тµмµктэнэн , саха сµµрµк спортсменнара чэпчэки атлетиканы толору баґылаабыттарын , іссі да ± аны µрдµк ситиґиилэниэхтэрин бигэргэттилэр . Анивера АКИМОВА . - Дьэ сүрэ бэрт ! - футболу сэҥээрээччи кэргэнэ умайыктанар . Эн күрэхтэһиилэр буолар бары күннэрин уонна футболистар ааттарын ааҕа билэҕин . Оттон биһиги сыбаайбалаабыт күммүтүн өйдөөбөккүн ! ~~- Махталы кытта . - диэт тахсан истэхтэринэ быраас куттаммыттык ыйытта :~~ - Күндү « Кыым » хаһыат ааҕааччыларын сандал саас кэлбитинэн , айылҕабыт уһуктар үөрүүтүнэн истиҥник эҕэрдэлээн туран , үчүгэй настарыанньаны , бэйэ - бэйэҕэ эйэлээх элэккэй сыһыаны , үйэлээх тапталы , үтүө санааны баҕара хаалабын . - Эн хаһан эмит эр киһини сөбүлээбитиҥ дуо ? - Маша иэдэстэрэ кытарбыттарын бэйэтэ да билбэтэ быһыылаах . Саха сирин бары олохтоохторо биир сомоҕо буолан үлэлээн - хамсаан , Арассыыйа Федерациятын социальнай - экэнэмиичэскэй сайдыытыгар кылааттарын киллэрэллэр , дойдуну сайыннараллар , біҕіргітіллір . От ыйын 2 кµнµгэр Бµлµµгэ " Манчаары оонньууларын " кэмигэр республика спорка уонна бэчээккэ тэрилтэлэрин салайааччылара Спортивнай суруналыыстар аан дойдутаа ± ы кµннэринэн сибээстээн , оонньууларга µлэлии сылдьар республикатаа ± ы иґитиннэрэр - кірдірір средстволар суруналыыстарын идэлээх кµннэринэн чиэстээтилэр . Ол курдук , Госкомспорт председателэ М . Д . Гуляев , Бэчээт департаменын салайааччы Ф . П . Пестряков , " Манчаары оонньуулара " 18 - с спартакиада кылаабынай судьуйата А . И . Трофимов суруналыыстары э ± эрдэлээтилэр , ситиґиилэри ба ± ардылар уонна ійдібµнньµк бэлэхтэри туттардылар . Бу µірµµлээх дьаґалы Госкомспорт отделын начальнига , уруккута " Спортивная Якутия " хаґыат редактора Родион Кривогорницын салайан ыытта . На ± араадаламмыттар ортолоругар " Саха сирэ " хаґыат " Дьулур ± ан " сыґыарыытын редактора Петр Павлов уонна фотокорреспондент Виктор Эверстов бааллар . Оттон бу иннинэ стадиоІІа кµрэхтэґии кэмигэр Саха Республикатыгар физическэй культура уонна спорт сайдыытыгар іІілірµн иґин спортивнай суруналыыстар Василий Посельскай , Александр Васильев - Кірдµгэн , Владислав Коротов уонна " Саха " НКИК суруналыыґа Алексей Соколов Россия Олимпийскай комитетын дипломнарынан на ± араадаланнылар . Ити курдук , бу кµннэргэ Бµлµµгэ " Манчаары оонньуулара " спартакиада хаамыытын сырдата , республика дьонун - сэргэтин билиитигэр - кірµµтµгэр таґаара µлэлии - хамсыы сылдьар спортивнай суруналыыстар бэйэлэрин идэлээх кµннэрин µлэ µіґµгэр сылдьан кірµстµлэр . Итиэннэ истиІ сыґыантан , соґуччу бэлиэтээґинтэн астыннылар . Бэйэбит инф . В 1820 - 1830 годах Дума руководила перераспределением земли и повинностей в улусах . Важнейшим мероприятием , проведенным Думой , является созыв « семиулусного собрания » в городе Якутске 3 июля 1830 года . Главным вопросом , который обсуждался на собрании , был вопрос отправки в Санкт - Петербург якутской депутации для встречи с императором Николаем I . Целью поездки было « представление ходатайства о своих нуждах и выражения верноподданнических чувств » . Тимир суол уонна муоста барыһа таһаҕас хайдаҕыттан , ханна тиэрдиллэриттэн тутулуктаах уонна ортотунан 30 - тан 70 бырыһыаҥҥа диэри буолара сабаҕаланар . Сылга быһа холоон 2 , 5 - 12 - 15 млрд солкуобай кэмчилэниэхтээх . Ааптар сурукка тиспит тыллара биир сµрµн санааны бигэтик ійдітіллір : тугу эмит толорууну , кыайыыны , бы ´ аарыыны , онтон да атыттары сатаабат буоллаххына ситиспэккин диэн . Ол кэмсиниитин у ´ уга кістµбэт , кэм кэрдиитэ ааспытын да кэннэ умнуллубат , сити ´ иллибэтэх , кыайтарбатах буолан куруук ки ´ и дуу ´ атын аала сылдьар . Маны ахтыы ааптара ыар олох суолунан ааспыт буолан би ´ иэхэ тиэрдибит . Ахтыыттан хаалар ійдібµл - ыар олох кµчµмэ ± эйдэрин аа ´ арга хайаан да сатабыллаах буолуохтааххын диэн . « Дьиэрэй дэгэйэр дэгэрэІ ырыа » РСФСР , Саха АССР культуратын µтµілээх µлэґитэ Михаил Егоров - Мэхээлэ Дьігµірэп аатынан республикатаа ± ы дэгэрэІ ырыаны толорооччулар кµін кµрэстэрин кыайыылаахтарын кэнсиэрэ Алтынньы 19 кµнµгэр СР Физическэй культура ± а уонна спорка Государственнай комитетын коллегиятын быґаарыытынан , кіІµл тустууга республика сµµмэрдэммит хамаандатын кылаабынай тренерин эбээґинэґин толорооччунан сылдьыбыт Степан Сивцеви кылаабынай тренеринэн бигэргэттэ . Санатар буоллахха , бу боппуруос алтынньы 14 кµнµгэр Госкомспорт коллегиятыгар быґаарыллыахтаах этэ да , міккµірдээх тµгэннэр баар буолан , СР Президенэ бигэргэтиэр диэри кіґірµллµбµтэ . Степан Сивцеви сэргэ бу дуоґунаска кандидатынан Павел Пинигин баара . Мунньахха Госдума депутата Михаил Эверстов кыттыыны ылла . Бу иннинэ кини СР Президенэ , Саха сирин тустууга федерациятын салайааччыта В . А . Штырову кытта кірсін кэпсэппитэ биллэр . Коллегия чилиэннэрэ бары куоластарын Степан Сивцевкэ биэрбиттэр . Ол тµмµгэр кини кылаабынай тренеринэн бигэргэннэ . Ону сэргэ эдэрдэргэ сµµмэрдэммит хамаанда µрдµкµ тренеринэн Павел Капитоновы , оттон уолаттарга - Станислав Захаровы таллылар . Людмила ПОПОВА . Эрэгийиэннэр кулууптара хам - түм салайааччылар эриэйтиннэрин таґаарар . Кулууп сэтинньи 29 күнүттэн ахсынньы 5 - гэр диэри үлэлэрин сыаналаан , сэттэ бастыІ баґылыгы талан ылла . Саамай үрдүк сыанабылы Егор Борисовка биэрдэ . Саас кэлбитэ µчµгэйиэн ! Халлаан хойукка диэри сырдык . Уулусса ± а сылаас . Киґи элбэх , кэлии - барыы µгµс . Оттон биґиги аргыый - наллаан хаамыахпытын , сибиэґэй салгынынан тото тыыныахпытын олус - олус ба ± арабыт . Кыргыттарга кылгас дьууппа кэтилиннэ , хоппуруон чулку анньылынна , хобулук тоґугураата . Оттон уолаттарга іргі диэри хаамарга , онно - манна " ойуоккалыырга " , кыґыны быґа мунньуллубут " быылы " тэбииргэ бэртээхэй кµннэр µµннµлэр . Дьикти ! Саас буолла да , то ± о итинник ураты буола тµґэрэ буолуой ? ТулаІ барыта " сырдыыр " . Киґи µксэ то ± о эрэ " уґуктар " , сытыырхайар . Куустуспут пааралар онно - манна элбииллэр . Киэргэнэ - киэргэнэ хаамааччы µксµµр . УІуох - сµґµіх " ууллар " . Јй - санаа сытыырхайар . Салгыы » Манык аба - сата , кырыыс тыллара дьон ɵйүн - санаатын биир сыалга түмэргэ , кыайыыга дьулуурга ɵрɵ кɵтɵҕɵргɵ улахан суолталаахтара . Норуот бу үтүɵ үгэҺин С . Васильев , М . Н . Тимофеев - Терешкин , Т . Сметанин о . д . а . салгыы сайыннарбыттара , тупсарбыттара , ɵстɵɵҕү абааҺы кɵрүү сытыы кылыҺын норуоттарыгар ууммуттара . Ленскэй суутун бириистэбэ эмиэ элимиэн тілібүрүттэн куота - кіті сылдьар аҕаны тутан сууттаата . Тіріппүт оҕотугар иэстээх сылдьарын билэ - билэ , суут бириистэбиттэн куота сылдьыбыт . Бириистэп үлэґиттэрэ іскі элимиэнин тіліібіт түгэнигэр холуобунай дьыала кібүтүллүіҕүн туґунан хаста даҕаны сэрэппиттэр . Саатар , үлэ кірдүү сатаабатах , Дьарыктаах буолуу киинигэр учуокка да турбатах . Јр кэмІэ элимиэнин тіліібітіх буолан , иэґэ улаатан 270 тыґыынча солкуобайга тиийбит . - Өрөспүүбүлүкэҕэ алмааһы уонна таас чоҕу хостуур тэрилтэлэртэн ураты эйгэлэргэ кириисис улаханнык дьайбата . Тоҕо диэтэххэ , биһиги кыһыл көмүһү хостуур тэрилтэлэри өйөөбүппүт - көмүс ырыынагын конъюнктурата туруктааҕын иһин . Оттон алмаас уонна таас чох туһунан эттэххэ , биһиги Арассыыйа бырабыыталыстыбатыгар тахсаммыт улахан көмөнү ылан турабыт . Ол курдук , РФ бырбыыталыстыбата Судаарыстыбаннай пуондаҕа алмааһы атыылаһарга быһаарыммыта уонна итиннэ 50 млрд солк . кирэдьиит бэриллибитэ . Онон 2009 сыл түмүгүнэн оҥорон таһаарыы кээмэйэ өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 3 % түспүтэ . Бу дьыл тохсунньу 11 күнүгэр сүҥкэн сабыытыйа буолбута - Мэйии тымырын киинэ аһыллыбыта . Бу - аҥаардас Өрөспүүбүлүкэтээҕи балыыһа ( РБ № 2 ) эрэ буолбакка , бүтүн өрөспүүбүлүкэ үөрүүтэ . Маныаха неврологтар , кардиологтар өр кэмнээх , сыралаах үлэлэрэ төһүү буолбута саарбаҕа суох . Биһиги бу Киин неврология отделениетын салайааччыта , биллиилээх быраас Земфира Макаровна Кузьминаны кытта көрсөн кэпсэттибит . Тустаах докумуону А . Максимовка муус устар 30 кунугэр туттардылар . Холуобунай дьыаланы РФ Саха сиринээ5и прокуратуратын Ураты суолталаах дьыала отдела силиэстийэлиэ5э диэн отдел салайааччыта К . Шулейко эппит . Били ? ? и кэм дьахталлара дири ? билиини , µрдµк µ ? рэ ± и , µтµ ? культураны туту ? аллар . Са ? а оло ± у кытта хардыылыыллара о ± о ± о бэйэлэрин билиилэрин , сатабылларын и ? эрэллэригэр наада . Саха дьахталларын айыл ± аттан айдарыылаах , ? р ? г ? й талааннаах , дири ? билиилээх ? ттµлэрэ аан дойду ааттаахтарын кытта атах тэпсэн тэ ? ? э алты ? ан , туспа дойду туйгуннарын кытта туруула ? ан кэпсэтэр са ? алыы сайдыылаах дьахталлар , норуоттарын , саха омугун ту ? угар айыахтаахтар - тутуохтаахтар . Эдэрин аата - Эльмира Максимова . Кэргэнэ Сунтаартан төрүттээх саха , ол иһин маннык араспаанньалаах . Мусульман дьахталлар саха дьонугар кэргэн тахсаллара сэдэх соҕус . Кімі кірдіґі , сибээс олохтоґо сатыыллар Байконур диэн аат тыл казахтыы туох суолталаа ± ын билээри , кірµстэхпит ахсын эдэр дьонтон , кырдьа ± астартан да ыйыталаспыппыт . Онуоха ким хайдах ійдµµрµнэн быґаара сатаабыта . Сорохтор : « ХоІур , хоІор - болоорхой іІµнэн баай сир » , атыттар : « Баай - тот , хонон ааґар сир » , - диэн тойоннууллар . Онон , быґаччы ылан , биґиги уйаара - кэйээрэ биллибэт истиэп ортотугар айан дьоно сылайан тохтоон , сынньанан , аґаан - хонон ааґар баай хонууга тэІнэнэр ійдібµллээх эбит диэн тµмµккэ кэлбиппит . Салгыы » ~~Ыт сытырҕаһыт муннун туһанан үлэлиир тэрилтэлэр - таможня , милииссийэ бу күрэхтэһиигэ кытталлар .~~ Республика Россия Атын дойдулар дьыалаларыгар министерствотын кытта сибээґи утумнаахтык тутуґар . Бу кµннэргэ РФ министерствотыттан Федерация субъектары , парламены уонна обшественнай холбоґуктары кытта сибээстэргэ департаменын директора , РФ Чрезвычайнай уонна Боломуочуйалаах посола Валерий Федорович Кеняйкин кэллэ . Кини РФ АДДьМ - н Дьокуускайга бэрэстэбиитэлистибэтигэр итиэннэ республика Тас сибээстэргэ министерствотыгар дьыалабыай кірсµґµµлэргэ сырытта . СР Президенин В . А . Штырову кытта кірсµґµµтµгэр кинини РФ АДДьМ - н Дьокуускайга бэрэстэбиитэлэ Николай Дьяконов , республика тас сибээстэргэ министрэ Георгий Никонов арыаллаатылар . Валерий Кеняйкин Россия министерствотыгар 1970 - с сыллартан ыла µлэлиир . Кірсµґµµгэ республиканы кытта сибээстэр чэрчилэринэн бара турар µлэлэр , кэпсэтиилэр , тас сибээстэргэ хардарыта кімілісµґµµ боппуруостара таарылыннылар . ЮНЕСКО - ны кытта µлэ ± э Јлµінэ остуолбаларын аан дойду харыстаныллар ытык кэрэ сирдэрин ахсааныгар киллэртэрии , Канадаттан Саха сиригэр бизоннар саІа партияларын а ± алан тірµт сирдэригэр ыытыы , уо . д . а . боппуруостарыгар Россия министерствотын кытта бу департамент ніІµі элбэх µлэ барар . Департамент директора Валерий Кеняйкин Президени кытта кірсµґµµ кэнниттэн республика Тас сибээстэргэ министерствотын коллегиятын µлэтигэр кыттыыны ылла . Бу кэнниттэн кини Јлµінэ остуолбаларыгар айанныа ± а . Хаартыска ± а : Ортоку - РФ Посола В . Ф . Кеняйкин . Елена Иванова Виктор ЭВЕРСТОВ тµґэриилэрэ . Били ? ? и кэм дьахталлара дири ? билиини , µрдµк µ ? рэ ± и , µтµ ? культураны туту ? аллар . Са ? а оло ± у кытта хардыылыыллара о ± о ± о бэйэлэрин билиилэрин , сатабылларын и ? эрэллэригэр наада . Саха дьахталларын айыл ± аттан айдарыылаах , ? р ? г ? й талааннаах , дири ? билиилээх ? ттµлэрэ аан дойду ааттаахтарын кытта атах тэпсэн тэ ? ? э алты ? ан , туспа дойду туйгуннарын кытта туруула ? ан кэпсэтэр са ? алыы сайдыылаах дьахталлар , норуоттарын , саха омугун ту ? угар айыахтаахтар - тутуохтаахтар . Сотору кэминэн итирдэр утахтаах бытыылкаларга « Арыгы доруобуйаҕын кэбирэтэр » диэн сэрэтии сурук баар буолуо . Техническэй регламент быґыытынан сэрэтэр сурук ыраахтан чуолкайдык кістірүн туґугар маІан іІІі хара , кэтит , чуолкай шрибинэн суруллубут уонна бытыылка этикеткатын иэнин 20 бырыґыанын ылар буолуохтаах . Образцов былыргы миэбэллэри , быыһапкалары хомуйарын таһынан , аан дойдуга аатырар куукула коллекционера . Античнай туой куукулалартан саҕалаан , араас омук дьикти - дьиибэ куукулаларын барытын мунньубут ! Испиктээкилгэ кэлбит дьон ол куукулалар турар музейдарын ортотунан саалаҕа ааһаллар эбит . Барылы оІорооччулар « территорияларынан тыырыллан олоруу билиІІи кэм ирдэбилигэр эппиэттээбэт » дииллэр . Кинилэр « федеральнай былаас уорганнара ханна наадалаах сиргэ буолбакка , социальнай эбийиэктэр , нэґилиэнньэлээх пууннар баар сирдэригэр дьаалаларынан тарҕанан олороллоро олох таґымын намтатар . Бүддьүіт кірдірүүтүн сырсыы түмүгэр , дойду территорияларга ыытар бэлиитикэтэ мілтүүр . Билигин РФ куораттарын 90 % - на - 100 тыґ . тиийбэт нэґилиэнньэлээх кыра куораттар . Онтон аІаара « монопрофильнай » , ол аата , норуот хаґаайыстыбатын биир эрэ салаатынан дьарыктанар ( холобур , Мииринэй - алмааґынан , Нерюнгри - таас чоҕунан уо . д . а . ) . Онтон сылтаан , дьон үлэ булбат . « Кэнсиэрбэлэнэн хаалбыт » моно - куораттарга нэґилиэнньэлэрэ эбиллибэт , эбиллэр да кыаҕа суох . Манна куорат социальнай институттара ( үірэх тэрилтэлэрэ , тыйаатыр , түмэл ) суохтарын кэриэтэ . Соторутааҕыта Москубаҕа караокеҕа ыллыырга аан дойду чемпионата буолан ааста . Эдвард Пименталь диэн Америкаттан сылдьар ырыаһыт көрөөччүлэр анал бириистэрин ылбыта . Cуруналыыс Николай Крылов " Элбэх ойохтонуу . . . эрэ дуо ? " диэн бµгµІІµ олохпут оІкулун ырытыыта аа ± ааччыны барытын толкуйдаппыт буолуохтаах . Хайаан итинниккэ тиийэн хааллыбыт диэн . Киґи барыта , кырдьык , санаар ± ыыр , санньыйар суола . ДьиІэр , итини билбэппит , кірбіппµт кэлиэ дуо , тµірэтин ійдµµбµт эрээри , саІа таґааран , таска быктара сатаабаппыт . Майгыбыт оннук . ҐІсэргээн да тіґінµ аґыннараары диэбиттии , буолла ± а буолуо . Оттон олох - дьаґах тірдµттэн уларыйыыта букатын эрдэ са ± аламмытын µгµспµт ійдµібэккэ хаалбыт . Дьэ хобобутун тыаґатан , саІардыы бабат - татат дэґэн эрдэхпит . Салгыы » Ааҥл тыла ( the English language ) диэн Арҕаа Герман тыла , Ааҥл Сиригэр үөскээбитэ . Холбоhуктаах Хоруоллук , Холбоhуктаах Штаттар , Канада , Аустралия , Саҥа Зеландия , Ирландия уонна сорох Кариб регионун дойдуларын бастыҥ тыллара . Аан дойду элбэх дойдуларыгар ( бастатан туран Доҕордоhуу дойдуларыгар ) уонна араас омуктар икки ардыларынааҕы тэрилтэлэригэр иккис уонна официаллык тыллара . Штыров 2007 сыллаахха дуоһунаһыгар иккистээн ананар . Иккис президенниир болдьох устатын тухары « субу барар үһү » диэн сурах , бастаан уора - көстө сир - буор аннынан , онтон « туох да харда » суоҕун иһин улам - улам эрдийэн аһаҕастык кэпсэтэр дьон буолбуппут . Өссө уохтаах санаалаах « тоҕо барбаккын ? » диэх айылаах ыххайыах курдук дьүһүн - дьаабы буолан истэҕинэ , кырдьык - кырдьык биир үтүө түүн « БАРДА ! » диэн буолбута . Онтон өр кэмҥэ « ыстыы сылдьыбыт ыаспыт » бу тиийэн кэлбитигэр , чахчы буолбутугар соһуйан - өмүрэн хара сыспыппыт . Ы ? ыахха ыт суох буолуохтаах . Ыт кутуругар абаа ? ы с ? рµ ? стэн тµ ? µлгэ ± э киирсиэн с ? п дииллэрэ ? бµгэлэрбит . Ол и ? ин ы ? ыах кµн ыттарын хото ? ? о баайан , µрбэтин диэн ситиинэн баайаллара . Ыт µрэриттэн оро ? уйан - кириргээн , Айыылар тыыннара кэлбэт . Уот куттала үөскүөҕүттэн инспектордар уот быраабылаларын тутуспат буолууга 196 боротокуолу толорбуттар . Баһаар сүрүннээн дьон дьалаҕай сыһыаныттан тахсарын өйдөөн , тыаҕа сэрэхтээхтик сылдьыҥ , баһаар быраабылаларын тутуһуҥ диэн Ыксаллаах быһыы - майгы министерствотын Саха сиринээҕи Управленията иһитиннэрэр . В новое время , с начала широкого развертывания демократии , в день 70 - летия Якутской автономии - 27 апреля 1992 года , состоялось торжественное заседание XII внеочередной сессии Верховного Совета Республики Саха ( Якутия ) и общественности города Якутска , посвященное вступлению в силу Конституции Республики Саха ( Якутия ) , принятой Верховным Советом республики 4 апреля . Оттон суут - сокуон туһунан этэр буоллахха , бу өрдөөҕүттэн ыаһах буолбут боппуруос . Кырыылааһын салаата билиҥҥи сокуоннар чэрчилэринэн ырыынакка күрэстэһэр кыаҕа суох - НДС , таможня төлөбүрдэрэ . . . Көҥүл экэнэмиичэскэй зона туһунан этэр буоллахха , холобур , Антверпен , Индия , аҕыйах сылтан бэттэх Кытай кииннэрин курдугу тоҕо оҥоро сатаабаппыт эбитэ буолла ? Бу уустук таабырын дииргэ тиийэбит . Нэґилиэктэр презентацияларын кэнниттэн тігµрµк остуол тэрилиннэ , санаа атастаґыыта буолла . М . К . Аммосов аатынан Саха государственнай университетыттан , физико - техническай институт , радиофизическай факультетын солбуйар декана Сергей Ефимович Васильев « ОлоІхо информационнай системата » диэн µлэтин кірдірін киэІ сэІээриини ылла . Аҕыйах суруналыыс баар да буоллар , хайдах эрэ саба түһүүлээх ыйытыылардаах кэккэ табаарыстар бааллара көрсүһүүнү « сэргэхситтэ » . Саатар , ааттарын - суолларын эппэтилэр . А . Соловьева отчуот - дакылаатыгар оҕо быраабыгар сыһыаннаах элбэх сыыппара киирбититтэн уонна биллэр учуонай , социолог Ульяна Винокурова « Ыччаты бэйэҕэ тиийинииттэн сэрэтии » ( 2009 ) кинигэтиттэн сиэттэрэн , бэйэҕэ тиийинии кэлиҥҥи дааннайдарын ыйыталаһааччы буолан тигээйи уйатын тоҕо тартым . - Бастатан туран , бу кэрэ бэлиэ кµнµнэн , суруйааччылар µбµлµійбµтµнэн уонна кэлэн иґэр СаІа дьылынан биир идэлээхтэрбин бука барыгытын истиІник э ± эрдэлиибин ! Мин саныахпар , хоту сиргэ киґи ньиэрбэтигэр , уйулҕатыгар мікүтүк дьайар итинник « аномальнай зоналар » , кістүүлэр элбэх буоланнар , тібілірүнэн ыалдьар , уйулҕалара хамсаабыт дьон , суицид эмиэ элбэхтэр . Маны билиниэххэ наада ! Маннык дьайыыттан сылтаан « сахалыы ыалдьыбыт » дьоІІо ханнык даҕаны психолог , психиатр кіміліспітүн эмиэ ійдүүр уолдьаста . Оннук дьайыыны ыраастаан эрэ баран эмтииллэр . Ити - мин үлэм . Е . Борисов « Биир ньыгыл Арассыыйа » баартыйа чилиэнинэн да сурулуннар , « коммунистическай көрүүлээх » эбит . Ол туоһутунан өрөспүүбүлүкэҕэ « левацкая якутская газета « Кыым » ( якут . « Искра » ) » сөргүтүллүбүт . Хата , хомуньуустарыҥ бэрт элбэх тиражтаах хаһыаттаахтар эбит ээ диэн киһи үөрүөн дуу , сонньуйуон дуу билбэт . « Кыһыллыҥы көрүүлээх салайааччыга » В . Штыров « Биир ньыгыл » региональнай салаатын итэҕэйэн туттарбатах . ~~- Көр - күлүү жанра - уустук жанр . Дьону ытыатыахха сөп , онтон күллэриэххэ диэтэххэ …~~ Ааспыт кµннэргэ Айыл ± а харыстабылын министерствота улуустарга ыытар µлэтин нэґилиэнньэ ± э сырдатар соруктаах Кэбээйи улууґун Сиэгэн - Кµіл нэґилиэгэр баар « Кэлэ » заказникка « Саха » НКИК телеоператора Егор Никифоровтыын айаІІа туруннубут . Тµбэ нэґилиэгэр биґигини Кэбээйи улууґунаа ± ы айыл ± а харыстабылын инспекциятын начальнига П . Н . Аргунов , µлэґиттэрэ П . И . Соловьев , Д . В . Лузник кірсін , « Меркурий » уонна « Ямаха » моторнай лодкаларга олордон туґааннаах сирбитигэр айаннаатыбыт . Салгыы » Бастаан утаа олохтоох КП - лар ыскылааттарын алдьатан убаґаларын этин уоран бараллара . Онтон , хайа муІун , КП - лар ыксаан , эттэрин бэйэлэрин кэтэх ампаардарыгар угар буолбуттара . Кір , уоруйахтарбыт КП киґитин эккирэтэн кэлэн , аны , кини кэтэх ампаарын алдьаппыттар . Хата , ороскуот тахсыбат быатыгар эбитэ дуу , түүлээх уллуІахтар ампаары алдьатаары субу сыбдыйан эрдэхтэринэ , ол киґи оҕото бэйэтин кыра наадатыгар тахса сылдьан үргүтэлээбит . Онон , үөрэх тэрилтэлэрэ оҕону үлэҕэ - дьаһахха үөрэтэр дириҥ ис хоһоонноох үлэлэрин оҕо доруобуйатыгар улахан болҕомто ууран тэрийиэхтэрин наада . Оҕо уйулҕата , этэ - хаана , кута - сүрэ чөл буола үөрэнэригэр , иитиллэригэр аныгы үөрэх тэрилтэтэ эппиэттиир буолуохтаах . " Хотугу сулус " гостиница саалатыгар 19 - с Харбиннаа ± ы норуоттар икки ардыларынаа ± ы эргиэн - экономическай дьаарбаІканы презентациялааґын . Саха сиригэр Кытай Хэйлунцзян провинциятын кµннэрин ыытыы чэрчитинэн атырдьах ыйын 17 кµнµгэр " Хотугу сулус " гостиница саалатыгар 19 - с Харбиннаа ± ы норуоттар икки ардыларынаа ± ы эргиэн - экономическай дьаарбаІканы презентациялааґын буолла . Онно Хэйлунцзяннаа ± ы норуоттар икки ардыларынаа ± ы эргиэни кі ± µлµµр комитет председателин солбуйааччы , Харбиннаа ± ы эргиэн - экономическай дьаарбаІканы тэрийэр канцелярия начальнига Ма Синли тыл эттэ . нна Хэйлунцзян провинциятын икки ардыларыгар эргиэн - экономическай итиэннэ научнай - техническэй бииргэ µлэлээґини сайыннарар , КНР уонна РФ икки ардыларыгар алтыґыыга стратегическай партнерство киэІ кэскиллээх са ± ахтарын торумнуур соругунан кірсµбµппµтµттэн улаханнык µірэбит , - диэтэ кини . - Хэйлунцзян провинция Россияны кытта тыанан уонна уунан сибээстэґэр . Онон биґиги до ± ордоґуубут са ± аламмыта уонна бі ± іргіібµтэ ыраатта . Кытай уонна Россия икки ардыларыгар эргиэн - экономическай бииргэ µлэлээґин тохтоло суох сайдарынан сибээстээн , Харбиннаа ± ы норуоттар икки ардыларынаа ± ы эргиэн - экономическай дьаарбаІка эйгэтэ эмиэ улам кэІээн иґэр . Ити тэриллиэ ± иттэн ыла хайыы - µйэ 18 итинник дьаарбаІкалар ыытылыннылар уонна ити тэрээґин бµгµн норуоттар икки ардыларынаа ± ы бідіІ эргиэн - экономическай быыстапка ± а кубулуйда итиэннэ КНР уонна РФ икки ардыларыгар эргиэн - экономическай бииргэ µлэлээґини сайыннарыыга улахан оруолу ылар буолла . ДьаарбаІка Кытай уонна Россия икки ардыларыгар эргиэн - экономическай сыґыаннаґыылары сайыннарар эрэллээх муоста уонна далаґа быґыытынан Россия ± а киэІ сабыдыалынан туґанар . Саха Республиката - биґиги ірдііІІµ уонна µтµі ыалбыт . Кини 2000 сыллаахтан ыла Харбиннаа ± ы норуоттар икки ардыларынаа ± ы эргиэн - экономическай дьаарбаІка ± а 7 тігµл субуруччу кіхтііх кыттыыны ылар . Ордук 17 - с уонна 18 - с дьаарбаІкалар чэрчилэринэн презентациялары ситиґиилээхтик тэрийэн ыыппыта . Олорго республика экономическай кыа ± а толору кірдірµллµбµтэ , коммуникация , энергетическэй ресурсалар уо . д . а . салааларга бииргэ µлэлиир дьо ± урдаа ± ын дакаастаабыта . Саха Республиката Кытай µгµс тэрилтэлэрин бол ± омтолорун тардыбыта уонна инники іттµгэр эргиэн - экономическай бииргэ µлэлээґиннэрин кэІэтиигэ сµрµн оруолу ылбыта . ДьаарбаІка ± а биґиги аан дойду 80 дойдуларыттан уонна регионнарыттан 10 тыґ . тахса бизнесменнэри , аан дойду 500 бастыІ бідіІ предприятиеларыттан 400 тахса тэрилтэлэри экспоненнар уонна кыттааччылар быґыыларынан ыІырыахпыт . " Россия эргиэнин кµнэ " тэрээґин 15 - с дьаарбаІка µлэтин кэмигэр олохтоммута уонна киэІ биґирэбили ылбыта . 18 - с дьаарбаІка чэрчитинэн ыытыллыбыт Россия эргиэнин кµнµн кэмигэр хонтуруоллуур - пограничнай портары сайыннарыыга уонна КНР уонна РФ икки ардыларыгар эргиэн усулуобуйатын тупсарыыга семинар тэриллибитэ . Кытай Хэйлунцзян провинциятын , Финляндия уонна РФ тэрилтэлэрин икки ардыларыгар ойуур промышленноґын уонна маґы таІастааґын салааларыгар бииргэ µлэлээґиІІэ дьыалабыай кэпсэтиилэр , Читинскэй уобалас , Саха Республикатын , Амурскай уобалас , Еврейскэй автономнай уобалас , Приморскай кыраай уо . д . а . Россия уобаластарын уонна кыраайдарын презентациялара ыытыллыбыттара . Олору тэрийиигэ икки дойдулар правительстволара уонна предприятиелара улахан бол ± омтону уурбуттара . Манна Россия тэрилтэлэрэ кіхтііх кыттыыны ылбыттара . Кини павильонун эйгэтэ лаппа кэІээбитэ . Биґиги Саха Республиката Россия эргиэнин кµнµн тэрээґинигэр салгыы кыттыыны ыларын бары іттµнэн биґириибит уонна ону олоххо киллэриигэ туґааннаах кімінµ уонна ійібµлµ оІорорго эрэннэрэбит . Петр ТОМСКАЙ Дьокуускайга сырыытын кэмигэр Петр Губочкин семинар таһынан өрөспүүбүлүкэ вице - президенин Александр Глушкону кытары көрүстэ итиэннэ куһаҕан дьаллыктартан босхолонуон баҕарар куорат уонна чугастааҕы нэһилиэктэр олохтоохторун кытары улэлэстэ , оттон сарсын , кулун турар 29 кунугэр , өрөспүүбүлкэ пресс - киинигэр суруналыыстарга « Көрдөрөр - иһитиннэрэр сириэстибэлэргэ кризиснэй тиэмэлэри сырдатыыга психологическай куттал суох буолуута » диэн темаҕа маастар - кылаас ыытыаҕа , манна ким баҕалаах сылдьара көҥүл . Кулун тутар 16 кµнэ - - саха уус - уран литературатын тірµттээччи Јксікµлээх Јліксій тіріібµт кµнэ . Бу кµнµ бэлиэтээґин Кулаковскайдар дьиэ кэргэттэригэр , интеллигенция , общественность ортотугар µгэскэ кубулуйда . Быйыл да ол сиэринэн , До ± ордоґуу болуоссатыгар турар саха саарынын ійдібµнньµгэр мустан , тыыннаах сибэкки дьірбітµн ууруу буолла . Арай атына диэн , мустубут дьон µксэ тар ± аґан хаалбакка , тимир кіліліргі олорон ХаІалас улууґун Хачыкаат нэґилиэгэр айаннаата . То ± о ? Быґаарабын - быйыл Јксікµлээх айар µлэтин чыпчаалынан сыаналаммыт , саха саІа ата ± ар туран эрэр поэзиятын µрдµкµ чыпчаалга таґаарбыт айымньыта - " Ойуун тµµлэ " поэма суруллубута 100 сыла туолар . Ол ХаІалас Хачыкаатыгар туох сыґыаннаа ± ый ? Саха уус - уран литературатын таптааччылар билэр буолуохтаахтар , А . Е . Кулаковскай 1910 - 1912 сылларга Илин ХаІалас улууґун Хачыкаат нэґилиэгэр атыыґыт , фермер , меценат Семен Петрович Барашков тэрийбит оскуолатыгар учууталлаабыт . Кулаковскай уонна Барашков реальнай училище ± а биир кэмІэ µірэммиттэр эбит . Онон Јксікµлээ ± и учууталынан ыІыран а ± албыт Семен Петрович бииргэ µірэммит до ± орун , тіґі эмэ анал дьиэ баарын µрдµнэн , бэйэтин дьиэтигэр олохтообут . Салгыы » Оҕону итии үөрэх систиэмэтин эрэ соруга буолбатах . Оҕону иитиигэ култуура эйгэтэ , общество бары кыттыахтаахтар . Эдэр ыччат патриотическай тыыҥҥа иитиллиэхтээх . Оҕо болҕомтотун тардар аныгы киинэлэр , кинигэлэр баар буолуохтаахтар . Чөл олох сыаннастарын үөскэтии уонна сайыннарыы ыччакка кыһамньы стратегическай хайысхата буолуохтаах . Улахан дьон холобур буолуохтаахтар . Лев Толстой : « Бэйэҥ сайдыбакка , оҕолоргун иитэриҥ уустук » , - диэн этэн турар . Дойду нэһилиэнньэтин 80 бырыһыана спордунан дьарыктаммат . Табааҕы тардыы , арыгыны иһии оҕо саастан саҕаланар . Ол иһин саастарын туола илик оҕолорго арыгыны атыылааһын иһин холуобунай эппиэтинэскэ тиийэ тардыллыахтаах . Ити миэрэлэр тустарынан сокуон сотору Госдуманан ылыллыаҕа . Аатырар Транс - Аляскатаа ± ы нефтепровод тутуллуутун историятын µірэппит чинчийээччилэр µгµстµк суруйбуттарынан , атын штаттартан элбэх µлэґит кэлиитэ , Аляска тірµт олохтоохторугар µгµс содуллаах буолбут . Буруйу оІоруу , арыгылааґын , проституция , сµµйсµµлээх оонньуу , ыарыы эмискэ улааппыттар . Тутуу барбыт сиригэр олохтоох норуоттар тірµт култууралара ірµттµбэттии эмсэ ± элээбиттэр . Кэлии дьон хамнастара олохтоохтордоо ± ор уонунан тігµл µрдµк буолан , инфляция ± а , сыана испиискэтиттэн олорор дьиэ ± э тиийэ µрдэ суох барарыгар тириэппит . Түргэнник уонна , кылаабынайа , чэпчэкитик харчыланыы кими умсугуппатаҕай ? ! Хас даҕаны киґилээх біліх оннук соруктаах үс сылы быґа кистии - саба наркотигы тарҕата сылдьыбыт . Урут сууттана сылдьыбыт Л . іссі хаайыыга олорон Мииринэй диэн куоракка героин сыаната балай эмэ үрдүгүн туґунан « туґалаах » сибидиэнньэни истибит . Кини дойдутугар биир кыраам героин баара - суоҕа 500 эрэ міґііххі атыыланар эбит буоллаҕына , онно быдан үрдүк диэн буолбут . Маны истээт , хайдах гынан ол эппит дойдуларыгар " илимин быраҕыан " сыта - тура толкуйдаабыт , былааннаабыт . Хаайыыттан босхолоноот , били хара санаатын олоххо киллэрэр сыаллаах үлэлээн - хамсаан барбыт . Соҕотоҕун кыаныа суоҕун билинэн , үс билэр киґитин « үлэҕэ » ылбыт . Саамай интэриэґинэйэ диэн , бу дьоно бэйэ - бэйэлэрин кытары билсибэттэр эбит . Ол гынан баран хас биирдиилэрэ ким тугу гыныахтаах эбээґинэґин аґара бэркэ ійдіібүт . Базальт диэн тугуй ? Күдээринэ көрөн эрэ кэбистэххэ , таас таас курдук - туох туһата кэлиэй ? Анал идэлээх дьон куолулаан турдахтарына эрэ « хаһаайыстыбаҕа » туһалааҕын өйдүөҥ . Силикаттар булкаастара , алюминаттар , аморфнай SiO2 . Сороҕор өссө судургутук этэллэр : базальт - окиселлар булкаастара . Дьээбэтэ диэн , базальт буолла даҕаны тутуу матырыйаала буолар кыаҕа суох . Холобур , базальт тутула төһөнөн бэрээдэктэммит ( кристалламмыт ) да , соччонон уулларарга ыарахан . Ньурба куоракка уон тыhыынча киhи олорор буоллаҕына , итинтэн аІаарын кэриІэ былыргылыы оhоҕун оттунар . Оттон улуус 26 тыh . нэhилиэнньэлээҕиттэн , бэрт ахсааннааҕа куораттыы усулуобуйаҕа олорор . Уопсайынан да , бары іттүнэн тупсаҕай дьиэ кэмчи . Куорат холугар диэтэххэ , кыбыстыылаах дьыала . Онон гаас уматык кэлэрин дьон кэлтэйдии кэтэhэр курдук , « хаhан эмэ тыа быыhынан сырдык кылам гынаа ини » диэн эрэІкэдийэ күүтэллэр . Инникитин улуус олохтоохторо туруорсууларын учуоттаан , гаас ситимэ тардыллыытыгар сіптііх усулуобуйаны тэрийиэххэ , Бырамыысыланнас , Экэниэмикэ сайдыытын министиэристибэлэрэ , дьон кыhалҕатын үрдүнэн - аннынан кірбіккі , инвестиция барылыгар , бүддьүіт кірүллүүтүгэр бу сытыы боппуруоhу булгуччу учуоттуохтарын наада . - Учууталга үчүгэйэ диэн , оҕолору үөрэтэр . Ол үөрэммит оҕолор улааппыттарын кэннэ баһыыбалыыллар уонна спортсмен буолуохтарын сөп . - Учууталга куһаҕана диэн - оҕолор кинигэлэрин хааллараллар , онон учуутал кинигэтин уларсан баран , ол оҕо уктан илдьэ барар , ол куһаҕан . - Мин учууталларбар ситиһиини баҕарабын уонна ыалдьыбатыннар . Хайа ба ± арар бэлиэ кµн , µбµлµій ааспыты анаарары , тµмµктэри оІорору эрэйэр . Сити курдук санаалаах биґиги бу кµн тµмсµіхпµт . Хас биирдии айар киґи , суруйааччы бэйэтин иґигэр кэм - кэрдии кістµµлэрин ырыта , дьонун - сэргэтин , омугун оло ± ун кэтээн кірі сылдьара саарба ± а суох . Ол санаалар , ырытыылар , толкуйдар , кэтээґиннэр уус - уран айымньы буолан тахсаллара уустук дьыала . ДьиІнээх талаан , эппиэтинэстээх буолуу , уус - уран суруйуу муІутуур кµµґэ бµгµІІµ кµнµ кірдірір айымньылары µіскэтиэхтэрэ . Суруйааччы норуотугар утары уунара - айымньыта . Јйµ - санааны уґугуннарар , куту - сµрµ бі ± іргітір , историяны кытта ситимниир , кэлэр кэми іті кірір айымньыта . Маннык эрэллээх биґиги , суруйааччылар , тэрилтэбит тірµттэммитэ 75 сылын кірсібµт . СР cитэриилээх былааґын ааспыт сыллаа ± ы µлэтин отчуотун нэґилиэнньэ иннигэр туруоруохтаах А . Н . Скрыбыкин білі ± ір киирсэн Ґіґээ ДьааІы оройуонугар барса сырыттым . Сэбиэскэй эрдэ ± инэ бу оройуоІІа хаста да таарыйталаабытым гынан баран , нэґилиэктэригэр сылдьыбата ± ым , Верхоянскайтан эбэтэр Баата ± айтан тіннµтэлээбитим . Онон тыатын дьонун - сэргэтин , кинилэр тылларын - істірµн , олохторун билбэт этим . Бу сырыыга оройуон хоту уонна илин сытар ЭІэ , Чірµмчэ , Элгэс , Табалаах уонна Адыаччы нэґилиэктэригэр сылдьан , ону уу харахпынан кірдµм , эт кул ± аахпынан иґиттим . Салгыы » Биир чааһы быһа ирэ - хоро барбыт кэпсэтиигэ бэрт элбэх сытыы боппуруос , кыайтарбатах кыһалҕа таарылынна . Олору билиһиннэрэбит : Бу семинар кулун тутар 15 - 17 кµннэригэр Чувашия Республикатын µ ³ рэ ± ириигэ уонна ыччат бэлиитикэтигэр Министиэристибэтин психолого - педагогическэй реабилитация ± а уонна коррекция ± а киинигэр буолан ааста . Сэттэ ки ´ илээх Саха сирин делегациятын Сардаана Третьякова салайан сырытта . - Ээ , итинник саныыр сыыґа . Киґи киґиттэн куттанара диэн туох аатай ? Араас омугу кытта алтыґан ааспыппыт сахабыт тылыгар да кісті сылдьар ээ . Омугу омугунан куттааґын сатамньыта суох . Јксікүлээх « кинилэр диэтэх дьон кэлбиттэрин иґин , тиис - тиискэ , муос - муоска . . . » диэнин быґа тутан ійдүүрбүт сыыґа . Биґиги сирбитин тутан барыахтара , кинилэр кэллэхтэринэ сүтэн хаалыахпыт диэн буолбатах . Биґиги , тыйыс айылҕаны тулуйан кэлбит омук , тіріін - ууґаан , « чыып - чаап » диэн олорор норуот хайдах сүтэн хаалыахпытый ? Ол эрээри атын омук үчүгэйигэр барытыгар дабархай курдук сыстар , аґара эйэІэлиир эмиэ сатаммат . А . И . Софронов - Алампа аатын билигин Дьокуускай куорат уулуссата , Ытык Күөл орто оскуолата сүгэллэр . Дьолго , ким да эмсэ ± элээбэтэ Ыам ыйын 9 кµнµгэр , дьон - сэргэ Улуу Кыайыы бырааґынньыгын бэлиэтии сылдьар кэмигэр , Таба ± атаа ± ы 7 № - дээх кытаанах режимнээх холуонньа ыстарааптыыр изоляторыгар ( ШИЗО ) баґаар буолла . Сарсыныгар , быґылаан тахсыбыт миэстэтигэр тиийэн кіріргі - билэргэ , « Саха сирэ » хаґыат корреспонденыгар эрэ кіІµллэннэ . Онон , биґиги хаґыаппыт аа ± ааччыта эксклюзивнай матырыйаалы аа ± ар кыахтанна . Холуонньа ± а Россия Накаастабылы толорор федеральнай сулууспатын Саха сиринээ ± и управлениетын ( УФСИН ) начальнигын куттал суох буолуутун хааччыйыыга уонна оперативнай µлэ ± э солбуйааччыта Олег Уваровтыын сарсыарда 11 чаас са ± ана тиийдибит . Республика саамай улахан иэннээх холуонньатын тµгэ ± ин диэки бардахха баар ыстарааптыыр изоляторын дьиэтэ кµл - кімір буолан кірµстэ . Курус хартыына : билигин да буруолуу сытар , умайбыт дьиэ холуобунньатын хаайыылаахтар ыраастыы сылдьаллар , холуонньаларга сокуоннаґы тутуґууну надзордуур прокурору солбуйааччы Юрий Симонов уонна холуонньа начальнига Юрий Попов ботур - итир кэпсэтэ тураллар . Сотору буолан баран , баґаарынай массыына кэлэн , µлэлээбитинэн барда . Начальник Юрий Попов иґитиннэрбитинэн , ыам ыйын 9 кµнµгэр , 14 . 05 мµн . ШИЗО хоруобуйатыттан буруо тахсарын туґунан суґал иґитиннэрии оперативнай дьуґуурунайга киирбит . Дьуґуурунай тута холуонньа баґаарынайдарын ыІырбыт , тµрµлµінµ биллэрэр кунуопканы баттаабыт , « рукава » дэнэр баґаары умулларыыга туттуллар шланганан буруо тахсар сирин уунан ыстаран киирэн барбыт . Ол кµн бэрт сылаас уонна кµµстээх тыаллаах кµн туран , уот тµргэнник тар ± аныан сібµн ійдіін , кімі ± і сµµрэн кэлбит µлэґиттэр буолан , ШИЗО - ± а уонна ПКТ - га ( « помещение камерного типа » ) хаайыллан олорор дьону , камералар ааннарын биир - биир аґыталаан , уочаратынан таґаартаан барбыттар . 3 мµнµµтэнэн барыларын куттала суох сиргэ таґаартаабыттар , холуонньа кулуубугар илдьибиттэр . Холуонньа бастакы баґаарынай массыыната 3 мµнµµтэнэн , иккиґэ - 6 мµнµµтэнэн кэлэн , µлэлээн барбыттар . Юрий Алексеевич бэйэтэ , иґитиннэрии киирээтин , Таба ± а біґµілэгиттэн эбии кімі ыІырбытын , чаас аІарынан икки баґаарынай массыына кэлбит ( іртііґµн кµнэ буолан , массыыналар онно сылдьыбыттар ) . Ол кэнниттэн , сотору буолан баран , Дьокуускайтан МЧС икки массыыната кэлбит . Инньэ гынан , уопсай кµµґµнэн , 16 . 30 мµн . ааґыыта , баґаары умулларбыттар , дьиэ соро ± о быыґам - мыт . Быґылаан тахсыбыт сиригэр тутатына УФСИН начальнига Сергей Иноземцев уонна холуонньаларга сокуоннаґы тутуґуу - ну надзордуур прокурор Александр Васильев тиийбиттэр . Холуонньа начальнига Юрий Попов : - Иккиэн эдэр µлэґиттэр , сыыґа - халты туттуохтарын сіп этэ . Ол эрэн , тута сіптііх дьайыылары оІорон , 46 хаайыылаах уонна ШИЗО , ПКТ туох баар докумуоннара быыґаннылар , эмсэ ± элээбит суох - сµрµнэ ити . Онтон атынын хамыыґыйа быґаарыа . Холуонньаларга сокуоннаґы тутуґууну надзордуур прокурору солбуйааччы Юрий Симонов : - Билигин бу быґылааІІа туох эмит диэн быґаарыы , комментарий биэрэр эрдэ . УФСИН начальнига Сергей Иноземцев : - Билигин бу быґылааІІа чопчу маннык диэн сыанабыл биэрэр эрдэ . Барытын чуолкайдыахха , быґаарыахха наада . Арай холуонньа личнэй састааба суґал быґыыга - майгыга балай да сатабыллаахтык уонна профессиональнайдык дьаґанарын кірдірді . Маныаха тугу эбэн этиэххэ сібµй ? Биллэн турар , маннык быґылаан та ± ыста ± ына , буоларын курдук , анал хамыыґыйа тэриллэн µлэлиир . Сол кµн Госпожнадзор инспектора тиийэн , баґаар буолбут учаастагын чинчийэн кірбµт - µірэппит . Бастакы версия быґыытынан , уот , электропроводка замыканиетыттан турбут буолуон сіп диэн . Тµмµк оІоґулла илик . Экспертиза тµмµгµн кэнниттэн биирдэ биллиэ ± э , ким сіпкі дьаґаммыта , ким сыыспыта , ким накаастанара , ким биґирэнэрэ . Арай биир суолу бэлиэтиири наадалаа ± ынан аа ± абын , ол - дьуґуурунайдыы олорбут µлэґиттэр дьайыыларын . Ол кµн баанньыкка суунар кµн буолан , биир буолбакка , икки µлэґит дьуґуурунайдаабыт . Хоруо буйаттан буруо кэлэрин бастакынан ійдіін кірбµт уонна баґаары утары суґал миэрэлэри ылбыт оперативнай дьуґуурунай , надзордуур біліх куттал суох буолуутугар салаатын младшай инспектора , ис сулууспа прапорщига Вячеслав Мойтохонов уонна оперативнай салаа оперболомуочунайа Андрей Уланов , маннык быґыыга - майгыга оІоруохтаах эбээґинэстэрин барытын толорбуттар курдук . Чахчыта да ± аны , уопута суох , саІа µлэлээн эрэр эдэр сотрудниктар ыксаан - ыгылыйан дуу биитэр ээл - дээл сыґыаннаґан дуу , суґал миэрэлэри ылбакка , элбэх киґи ілµµлээх ( кµлµµстээх камераларга хаайыллан олорор дьон буолла ± а ) улахан иэдээн тахсыан сіптіі ± і . Дьолго , дьон да тыыннаах хаалла , сыаналаах докумуоннар да уокка былдьамматылар . Јссі биир бэлиэтиирим диэн - уот турар куттала бары холуонньаларга баар . Тіґі да баґаары утары дьаґаллар ылыллыбыттарын иґин , инньэ 60 - с - 70 - с сылларга тутуллубут эргэ , хаарбах , мас , кутуу дьиэлэр , саґа ± а курдук , биир испиискэ ата ± ыттан , чыпчыл ± ан тµгэн иґигэр умайан , кµдэІІэ кітµіхтэрин сіп . Холобура , ити Таба ± а хаайыытын ШИЗО - тун дьиэтин хоруобуйатын , Маай бырааґынньыктарын эрэ иннигэр , уоту утары анал булкааґыгынан соппуттар . Ол кімілісті дуо ? Суох . Ыспыраапка : ШИЗО ( ыстарааптыыр изолятор ) диэн - холуонньа ± а накаастабыл биир миэрэтэ . Манна режими , бэрээдэги куруук кэґэр , дьаґалта ирдэбиллэрин толорбот , буруйу оІорбут , « злостные нарушители » дэнэр хаайыылаахтар , ордук кутталлаах рецидивистэр хаайыллаллар . Јрµµ іріліґір , ірі барар буоллахтарына , ШИЗО - тан таґаарыллыбакка эрэ , 15 - тэн 150 суукка ± а да диэри хаайыллыахтарын сіп . Таба ± а хаайыытын ыстарааптыыр изоляторыгар , µіґэ эппитим курдук , баґаар буолбут кµнµгэр , 46 киґи хаайыллан олороро . Балаґаны Вера МАКАРОВА бэлэмнээтэ . Ааптар хаартыска ± а тµґэриилэрэ . Форум чэрчитинэн үс Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойун өйдөөн - санаан туран , мэҥэ таастарыгар сибэкки дьөрбөтүн ууруу буолла . Бу эргин олорор үлэһиттэр астарын - үөллэрин , рационализатордарын , урбаанньыттарын ситиһиитин көрдөрөр икки күннээх быыстапка , Бүлүү улуустарын дьоҕус уонна орто урбааҥҥа үлэлиир дьон СӨ Атыыга - эргиэҥҥэ , бырамыысыланнаска палаататын бэрэсидьиэнин кытта көрсүһүүлэрэ уо . д . а . буолла . - - Кэргэним Софья Михайловна Басыгысова . Тааттаттан төрүттээх . « Якутнипроалмаз » институкка үлэлээбитэ . Билигин дьиэтигэр олорор . 1922 сыллаахха Саха уобалаһа Сэбиэскэй автономнай өрөспүүбүлүкэҕэ кубулуйуутугар куораттан төннөн иһэн эмиэ үрүҥнэргэ түбэһэн ытылла сыһар , хата аймаҕа этэрээккэ баар буолан быыһыыр . Онтон үрүҥнэртэн күрээн куоракка киирэн педтехникумҥа ылаллар . Техникум ячейкатын бюротун чилиэнинэн талыллар . 1990 с . ыытыллыбыт Дьөһөгөй ыһыахтарыттан саҕалаан туругуруу ыһыаҕын маҥнайгы торума оҥоһуллубута . Дьон - сэргэ ыһыахтары анал айыыларынан ыһары биһирээбиттэрин туһунан периодическай бэчээккэ , радионан уонна телевидениенан биэриилэргэ бэйэлэрин санааларын эппиттэрэ . " Эмискэ сырдыктан хараІа ± а киирдэххэ , киґи імµттэн хаалар буолбат дуо ? Ол курдук биґиги , диализниктар оннук соґуччу ба ± айытык ыарыґах буолан хаалабыт . Холобура , мин бээтинсэ ± э учугэй ба ± айытык µлэлии сылдьыбытым , субуота ± а ыалдьан балыыґа ± а киирбитим . Биир ыйынан мин оло ± ум аппараттан эрэ тутулуктаах буолбута " , " Мин тіріібµт дойдубар эмиэ бэрт ба ± айытык µлэлии сылдьыбытым , дьиэ - уот , о ± о - уруу , хаґаайыстыба , барыта µµт тураан курдуга . Онтон эмискэ ыалдьан , эмиэ гемодиализ абырыыр киґитэ буолбутум . Билигин куоракка онон - манан олорорго кµґэллэбин , оло ± ум диализтанар кµннэрбиттэн эрэ турар курдук . О ± олорум , кэргэним бары дойдубар хаалбыттара . Сµіґµбµтµн - аспытын быра ± ан миигин кытта кэлэн манна ханна олоруохтарай ? … " , " Мин Намтан кµн кіті - кіті гемодиализка кэлэбин . Сылдьарга ыарахан , ол эрээри хайыахпыный ? Дьиэм - уотум , дьонум бары НамІа бааллар " . Бу медицинскэй кииІІэ гемодиализ кімітµнэн организмнарыттан ууларын таґаартаралларын кэтэґэ олорор дьахталлар кэпсэтиилэриттэн быґа тардан суруйдум . Салгыы » Хирург µлэтэ медицина ± а суґал дьайыыны эрэйэр саамай экстремальнай идэ . Эт - сиин уонна ій - санаа но ± оруускатын биэрэр µлэ ± э киґи эрэ барыта ылсыбат . Хирурдар хамнастара да Россия ± а олус µрдµгэ суох : µгµс государственнай балыыґаларга бюджет ставката эрэ кірµллэр . Коммерческай медицинскэй кииннэргэ да µрдµк гонорары пластическай хирургия быраастара эрэ ылаллар . Cтуденнар хирург идэтэ ыараханын іссі µірэнэ сылдьан билэллэр , ол иґин µгµстэр медицина арыый чэпчэки салаатыгар кіґіллір . Холобур , 35 киґилээх курстан 1 - 2 эрэ студент хирургия ординатуратыгар барар . Эдэр киґи аІардас хааны кіріртін куттанар буолла ± ына , кини µчµгэй быраас буолуо суо ± а . Оттон сорохтор " туохха барытыгар µірэниэххэ сіп : ба ± а санаа , дьаныар уонна туруоруммут соругу толорорго дьулуґуу баар буолуохтаах , оччотугар уолуґуйбат буолуу бэйэтэ бириэмэтигэр кэлиэ ± э " дииллэр . Туох да диэбит иґин , хирурдар балыыґаларга барыларыгар наадалар . Салгыы » - Футболлуур манеґы сµгэн туруохтаах 1308 сыбаайа тµґэриллиэхтээ ± иттэн , бµгµІІµ кµІІэ 713 - µн саайдыбыт . Сирин анныгар ирбит уулаах буолан , сыбаайаны саайыы µлэтэ бытааннык барар . Арааґа , бэс ыйын ортотун диэки бµтэрэрбит буолуо , - диэн учаастак начальнига Алексей Ховров манежка тиийбиппитигэр кірсін , µлэ хайдах бара турарын билиґиннэрэр . - Бу кµннэргэ 1043 куб . м бетон ыллыбыт . Олору баалкыларга , билиитэлэргэ туґаныахпыт . Республика ± а биир биллэр тутуу тэрилтэтэ « Стройиндустрия » ХЭТ µлэґиттэрэ , судургутук этэр буоллахха , опаловка туруораллар , арматура баайаллар , манеж акылаатын куталлар . Билигин 100 - тэн тахса киґи µлэлии сылдьар . Тендергэ µс тэрилтэ кыттыбытыттан Москваттан « Транскапстрой » ХЭТ кыайан , генеральнай бэдэрээтчиттэр - кинилэр . Ол гынан баран , элбэх олохтоох тэрилтэ суббэдэрээтчит быґыытынан µлэлииллэр . Холобур , мин атын тэрилтэ µлэґитэ хамнаска кэлэн µлэлии сылдьабын . - Манеж туґунан кылгастык билиґиннэр эрэ . - Стадион сабыылаах буолар , уґуна 130 м , кэтитэ 100 м , µрдµгэ 24 м . Сµрµн фасада парка диэкиттэн кістір , олус тупса ± ай буолар чинчилээх . Стадион тимир каркаґын Канада ± а баар « Хонко » фирма собуотуттан а ± алыахпыт . Билигин Калининградка кэлэн сытар . Бэс ыйын бµтэґигин диэки уу суолунан а ± алыахпыт . Объект футбольнай манеґа хонуу буолар , стандартка толору эппиэттиир . Сайын устата объект сµрµн каркаґа туруоруллан бµтµіхтээх уонна алтынньыга итиитэ бэриллиэхтээх . Оччо ± уна кыґыны быґа ис отделката оІоґуллуо ± а . Эґиил бэс ыйын бµтµµтµгэр µлэ ± э киириэхтээх . - Быыс булан кэпсэппиккэр , махтал . Ылсыбыт µлэ ± итин тиґэ ± эр диэри тиэрдэргитигэр ба ± арабыт . Сайын устата µлэ хаамыытын билсэ биирдэ эмэ кэлэн барыахпыт . 2012 сылга ыытыллыахтаах « Россия - спортивнай держава » форумІа анаан бµгµІІµ кµІІэ Дьокуускай куоракка саІа терминал - вокзалы , 3000 миэстэлээх сабыылаах спортивнай стадиону , Сайсары кµілµ туоруур муостаны уонна автовокзал аттыгар саІа бассейны тутуу µлэтэ кµµскэ ыытылла турар . 3000 миэстэлээх футболлуур манеж сыаната 1 млрд . 440 солк . тэІнэґэр . Объект учаастага ыраастаныллан , кулун тутар 10 кµнµттэн сыбаайалары туруоруу са ± аламмыта . Манеж аттыгар роллернай трасса тутуллара былааннаныллар уонна куорат областной балыыґатын диэки уулусса оІоґуллуо ± а . Александр ТАРАСОВ . Виктор ЭВЕРСТОВ хаартыска ± а тµґэриитэ . Г . У . Эргис олоҥхоһуттар олохторун , репертуардарын , үгэстэрин үөрэтиигэ мэлдьи кыһаллара . 1948 с . ыытыллыбыт олоҥхоһуттар көрүүлэрин , 1963 с . тэриллибит норуот ырыаһыттарын семинардарын тэрийсибитэ уонна бэйэтэ сүрүн дакылааттары оҥортообута . Үгүс олоҥхоһуттары , норуот ырыаһыттарын кытта доҔордуу сибээстээҔэ . 1959 с . Улан - УдэҔа ыытыллыбыт Сибиир уонна Дальнай Восток фольклористарын научнай конференцияларыгар : « Итоги и задачи изучения якутского фольклора » дакылаат оҥорбута . Онуоха кини : « Решительно расширить масштабы собирания всех произведений старого и нового фольклора . Суживать собирательскую работу или медлить совершенно недопустимо » диэн эппитэ [ РНА СО ССНА . Ф . 5 . Оп . 6 . Д . 54 ] . Г . У . Эргис олоҥхоһуттар паспордарын , биографияларын , картотекаларын хомуйбута архыыпка уурулла сыталлар [ Новгородова , 1981 , с . 96 ) . « Саха сирэ » хаґыаты мин билэбин , аа ± ааччыбын » , - инньэ диэн сэґэргэґэ олорор киґим µллэстибитигэр соґуйа да , сэргии да истибитим . Ол то ± о эмиэ соґуйуохха сібµй диэххит . Оннугунан оннук курдук , ол эрээри кини уу сахалыы бэркэ саІарарын ааґан , сахалыы хаґыаты аа ± арын чахчы да дьиктиргиигин , то ± о диэтэххэ - кини Париж куоракка олорор француженка . Бэ ± эґээ Россия регионнарыттан , омук дойдуларыттан хомусчуттар хомуллан , VII конгресс - фестиваль бастакы тэрээґинигэр - « Аан дойду хомустара » диэн Хомус музейын уонна киинин экспозициятыгар сырыттылар . Ыалдьыттары µс этээстээх кирилиэс тухары сахалыы таІастаах о ± олор хомуска дьµрµґµтэ кірµстµлэр . Хомус музейын директора Николай Шишигин мустубут дьону конгресс - фестиваль аґыллыы - тынан э ± эрдэлээтэ итиэннэ туох саІаны киллэрбиттэрин билиґиннэрдэ . Тэрийэр комитет председателэ , СР вице - президенэ Д . Е . Глушко конгресс кыттыылаахтарын э ± эрдэлээн туран , саха улуу білµґµігэ Јксікµлээх Јліксій сµµс сыллаа ± ыта эппитэ туолла , хомус аан дойду норуотун тµмтэ , бу музейы бары бииргэ сайыннарыа ± ыІ , диэтэ . Салгыы » Быйылгы " Чемпионнар балларын " геройунан СР µтµілээх тренерэ Н . Н . Рожины ааттаатахха , арааґа , баґан этии буолбата буолуо . Ол курдук , кини Д . П . Коркин аатынан Государственнай бириэмийэ лауреата буолбутун таґынан , 2009 сыл бастыІ тренеринэн ааттанна . - Николай Николаевич , эйигин бу улахан на ± арааданан э ± эрдэлиибит . Бу на ± арааданы ылан туран , эн туох санаа ± а кэлэ ± ин ? Хайдах ылына ± ын ? - Дмитрий Петрович Коркин аатынан СР Государственнай бириэмийэтэ - республика физическэй культура ± а уонна спорка эйгэтигэр саамай улахан на ± араада дии саныыбын . Бу µрдµк на ± арааданы мин урутаан бэриллибит на ± араада курдук кірібµн . Итиэннэ µрдµк итэ ± эли чиэстээхтик толорорго кµµспµн , кыахпын харыстыам суо ± а . - Дмитрий Петровиґы кытта бииргэ µлэлээбит киґи буоларгынан , кини туґунан тугу этиэІ этэй ? - Д . П . Коркин биґиги барыбыт учууталбыт уонна бары кини ылбыт кирбиилэрин ситиґэргэ талаґабыт . Белоруссия кіІµл тустууга хамаандатын чилиэнэ Владислав Андреев : Салгыы » Ол курдук , Чымнаайы сэл . Уус - Амма нэґилиэгин µлэтин Татьяна Юрьевна Прокопьева билиґиннэрдэ . Мария Петровна Прокопьева 47 сыл учууталынан µлэлээбит уоппуттаах учуутал , ону таґынан кини нэґилиэккэ ыытыллар µлэлэргэ кіхтііх кыттааччы . Бу нэґилиэккэ кыра саастаах о ± олор тэрилтэлэрэ , оскуола , культура µлэґиттэрэ , общественность бары тµмсэн араас хайысхалаах µлэни тиґигин быспакка ыыталлара биґирэннэ . Григорий Дмитриевич уґуктан кэлбитэ халлаан сырдаан эрэр быґыылаах , балаакка иґэ борук - сорук буолбут . Баттыы сыппыт уІа илиитэ кіґµйэн хаалбытын имэрийэн ылла . Кини тібітµн індітін утуйа сытар о ± олоро хас биирдиилэрэ хайдах тыыналларын иґиллээтэ . Хата , кини µірµµтµгэр , сітіллір , тыынарыгар кµімэйэ тыаґыыр о ± о суох буолла . " Чэ , итинник этэІІэ буолуІ . Ыалдьыбатаргыт ханнык " , - дии санаан ылла . Тулатыгар о ± олор барахсаттар туох да кыґал ± ата суох утуйан буккураґа сытан , сыыгыначчы тыынар тыастара эрэ иґиллэр . Дірµн - дірµн сиккиэр тыал балаакка ситэри чиккэччи тардыллыбатах эркиннэрин " холлур ± аччы " тыаґатан ылар уонна эргиччи уу чуумпу . Григорий Дмитриевич уута кітін хаалла . ТµµІІµ нууралга куустаран , бу илдьэ сылдьар о ± олорун туґунан санаан барда . - О ± олор барахсаттар , айыл ± а ± а та ± ыстахтарына біґµілэккэ сылдьалларынаа ± ар чыІха атын дьон буола тµґэллэр . Сµрдээ ± ин бэрээдэктэнэллэр . Киґи тылын бол ± омтолоохтук истэр уонна чуолкайдык толорор буолаллар . Бэйэ бодолорун тардыналлар , боччумураллар . Хайдах эрэ кэтэммит уонна сэрэммит курдук тутталлар - хапталлар . Кіріллірі - истэллэрэ да онно дьµірэлии буолар . Онноо ± ор мілтіх бэрээдэктээх о ± о тардынан ійµн - санаатын сааґыламмыт курдук буолар . Сир - уот µлэтигэр µірэннэ ± инэ , хата кимнээ ± эр инники сылдьыа ± а . Бу µґµс кµннэрин килиэбэ суох айаннаан иґэллэр . Хаґаас суухараларын кіІµлэ суох сиэн кэбиспит буруйдарыгар наар аара табаґыттартан бэриґиннэрбит эттэринэн аґыыллар . КыІкыйдааґын , хаппырыыстааґын суох . Чэ , туох буолуой , килиэп сыанатын билэ µірэниэхтэрэ . О ± олор сылайаахтыыллар бі ± і буолла ± а дии . Ордук байдарканы эрдэргэ киґи икки илиилэрэ бµлгµннэринэн ыалдьыахтарыгар диэри сылайаллар . О ± олор о ± о курдук сир - дойду кэрэтин кірін , айыл ± аны кытта алтыґан сылааларын да умналлар . Быйыл бу онус сылын Ґіґээ Aмматтан о ± олору кытта сайын аайы иккилии , µстµµ тігµл таІнары устууга сырытта да , биир да о ± о сыыґа кэлбит эбиппин диирин истэ илик . Бары µірэн - кітін , астынан туран сылдьаллар . . . Григорий Дмитриевич саныыр санаатын ситимэ быстан , харахтара силимнэґэн , утуйан киирэн барда . . . . * * * . . . Уґуктан кэлбитэ , кµн бі ± і µµммµт . Турар кэм буолбут . ТаІна охсоот , балааккатын аанын аґаат , от - мас мµіттээх сытынан толору сарсыардааІІы чэбдик салгыны тµіґµн муІунан э ± ирийдэ . Григорий оллоонугар уулаах биэдэрэтин ыйаата . Суунан кутаатын таґыгар кэлбитэ , бэркэ эрэнэр уола Юра уґуктан балааккатыттан тахсан кутааны одуулуу турар эбит . - Хайа , Юра , µтµі сарсыарданан , тіґі бэркэ утуйдуІ ? - Ґтµі сарсыарданан , Григорий Дмитриевич . Ґчµгэйдик утуйдум . Aрай тµґээтэхпинэ , бу эн курдук о ± олору эрчийэн айанныы сылдьар эбиппин . - Ээ , ол иґин тµµн тугу эрэ µлµгµнэйэр этиІ . - Григорий Дмитриевич , бу идэ ± ин хайдах баґылаабыккыный ? Кэпсээ эрэ , баґаалыста . Григорий соґуйан уолун диэки кірі тµспµтэ , Юра кинини эрэммит , кэтэспит ып - ыраас о ± олуу харахтарынан одуулаан а ± ай турар эбит . - Чэ , бээ , чэй оргуйуор , о ± олор туруохтарыгар диэри , - диэн Григорий Дмитриевич бэрт быґаарыыта суох саІараат , уот кытыытыгар олорунан кэбистэ , кутаатыгар мас быра ± ан биэрдэ . - Чэ кэл , олор , иґит . Уола сэргээбит омунугар кини диэки сы ± арыс гынан учууталын таґыгар олоро биэрдэ . - 1986 сыллаахха СГУ - ну бµтэрээт , Верхоянскай оройуонугар география учууталынан ананан барбытым . Онно тиийбиппэр бэрт дьикти ааттаах Остуолба біґµілэгэ диэн дэриэбинэ а ± ыс кылаастаах оскуолатыгар ыыппыттара . Ити оскуола ± а µс сыл учууталлаабытым . Коллектив эдэр этэ . Директорбыт 40 - тан саІа тахсыбыт этэ . Эдэр буоламмыт туохха барытыгар олус кіхтііх этибит . Ол сылдьан онно эмиэ µлэлии тиийбит Aмма кыыґын билсэн ыал буолбуппут . Онтон 1989 сыллаахха кµґµн дойдубар МэІэ ± э кэлэн µлэ кірдіспµппµт да табыллыбатахпыт . Ол кэмІэ манна Aмма ± а Р . Д . Aлексеев диэн µтµікэн киґи РОНО - ± а сэбиэдиссэйинэн µлэлиирэ . Кини ыІырыытынан аны кэргэним дойдутугар Aмма ± а кэлэн хаалбыппыт . Бастаан а ± ыс кылаастаах оскуола ± а µлэлиэх курдук буолан иґэн , Aмма 1 № - дээх оскуолатыгар µлэ ± э киирэн хааллыбыт . Оччотоо ± уга 1 № - дээх оскуола ± а Саха АССР µтµілээх учуутала Л . В . Петрова директордыыра . Кини ыІыран ылла . Онон Aмма буоругар µктэнээт , табыллыбытынан барбыппыт . НіІµі сылыгар аны бастакы о ± обут кµн сирин кірбµтэ . Ити µлэлии киирбиппэр туризм куруґуогун салайтардылар . Дьэ итинтэн барыта са ± аламмыта . Ол гынан баран бу санаан кірдіхпµнэ , оччолорго идэбин таба талбыппын диэн санаа суо ± а . Ол сылдьан республика ± а туризмІа кµрэхтэґэ бардыбыт . Опыт суох . Aтын хамаандалар салайааччыларыттан ыйыталаґан кірібµн да сµгµн эппиэттээбэттэр , кіІінір курдуктар . Онтон наґаа кыґыйдым . Туох баарбытынан кииристибит . Инньэ гынан 22 хамаандаттан тохсус буоллубут . Дьэ онтон санаам бі ± іхсµйдэ . " Ити буолла ± ына кэлэр сылга кірµіхпµт " , - дии санаатым . Ити бастакы µрдэлим , бастакы ситиґиим . Ити курдук сылтан сыл µлэ µіґµгэр ааґан истэ . Учууталлыыбын , эдэр туристарбын син биир дьарыктыы сылдьабын . Aны сыл аайы республика ± а киирэн улууспут аатын кімµскµµр буоллубут . Куруук дьону кірін µірэнэбин . Хайаан да µс бастыІ иґигэр киирэргэ дьулуґан дьарыктанабыт , кµрэхтэґэбит . Онтон 8 сыл буолан баран 1998 сыллаахха дьµккµірдээх уонна утумнаах дьарыктаныыбыт тµмµгэр эдэр туристар республикатаа ± ы кµрэхтэригэр , дьэ Aмма 1 № - дээх оскуолатын туристара орто саастаахтарга бастакы миэстэни ылабыт , улахан саастаахтарга 5 - с миэстэ ± э тахсабыт . Aмма аатын республика ± а дор ± оонноохтук ааттатабыт . Санаабыт астынар , сыалбытын ситиспит курдук буолабыт . Григорий Дмитриевич кэпсиирин тохтотон маа ± ыттан кинини буулаан муІнаабыт эрдэлээбит кµµгэс тобугар тµспµтµн ытыґынан саба охсон ылан баран " о ± о бачча эрдэ тиллибит буолла ± ай ? " - диэбит курдук эргим - ургум тутан кірі олордо . Онтон туора илгэн кэбиґээт : - Чэ , Юра , салгыытын кэлин кэпсиэм . Билигин о ± олоргун туруортаа , - диэн баран сэргээн а ± ай истэн олорор уолу санныга таптайда . Оргуйан µрµІ кµµгэнинэн ыґыахтанан бидилийэ турар биэдэрэтин кытыыга тарта . * * * Бу Ґіґээ Aмматтан эбэни таІнары устан киирбит о ± олор кэнэ ± эґин Aар Aйыл ± аны ытыктыы , кинини харыстыы уонна тіріібµт дойдуларын кэрэтинэн , Кыыс Aмма эбэлэрин улуутунан киэн тутта улаатыахтара , тіріібµт улуустарын патриоттара буола µµнµіхтэрэ диэн киґи эрэнэ саныыр . Онтон о ± олору итинник ійгі - санаа ± а , кэрэни кэрэхсиир иэйиигэ иитэр киґинэн Григорий Дмитриевич Попов буолар . Кини тылынан эрэ буолбакка , о ± олору дьиІнээх дьыаланан иитэр уу сахалыы ійдііх дьиІнээх уґуйааччы буолар . Ити маа ± ыын сарсыарда Юра ± а ситэ кэпсээбэтэ ± ин аны мин сал ± аан кірµµм . Григорий Дмитриевич билигин идэтин ымпыгын - чымпыгын мындырдык баґылаабыт 24 сыл ыстаастаах учуутал , иитээччи , уґуйааччы . Инникитин хайдах µлэлиэхтээ ± ин билэр , суолун - ииґин булуммут дириІ былааннардаах , дьону - сэргэни кытта уопсай тылы тµргэнник булар , коллективы сатаан тµмэр , бэйэтигэр эрэллээх опыттаах салайааччы . Aмма улууґугар 1999 сыллаахха эдэр туристар станцияларын тэрийбитэ уонна ол станциятын кµн бµгµнµгэр диэри салайан ситиґиилээхтик µлэлии сылдьар . Бу ірµµ ыксыы , тугу эрэ тэрийэ , туруорса , кірдіґі сылдьар уоскуйбат дууґалаах ірµµ µлэтинэн " умайа " сылдьар киґини кытта нэґиилэ болдьоґон киэґэ олох хойут кірсін , дьэ атах тэпсэн олорон сэґэргэстибит . Сэґэргэґиибит эдэр туристар станцияларыгар тиийбитигэр Григорий Дмитриевич маннык кэпсиир : - 1998 сыллаахтан бу 2010 сылга диэри республика ± а наар 1 , 2 , 3 миэстэлэртэн аллараа тµспэтибит . Куруук инники кµіІІэ сылдьабыт . Бу таґымтан аллара тµґэр санаа суох . Республика ± а да ± аны " аммалар дуо ? " диэн сі ± і , ымсыыра , ааттыылларын ситистибит . Јрµµ итинник таґымІа , µрдµк кирбиигэ сылдьар сµрдээх сылаалаах . Ону ол диэбэккэ куруук иннибит диэки дьулуґабыт . 2005 сыллаахха Охлопков Тихон Саха сирин сµµмэрдэммит хамаандатыгар киирэн Бµтµн Россиятаа ± ы эдэр туристар слеттарыгар кыттыбыта . Онно Саха сирэ хамаанданан иккис миэстэ буолбута . Оттон Тихон спортивнай ориентирование ± а иккис буолбута . 2006 сыллаахха Болугуртан Никифоров Тимофей Трофимович эрчийэр о ± ото Ильин Захар ориентирование ± а Россия ± а µґµс миэстэ буолбута , сахалар хамаандалара 4 - с буолбута . Онтон гимназия µірэнээччитэ Охлопков Дима " Океан " лаа ± ырга " Сильные люди " диэн сезоІІа спортивнай ориентирование ± а чемпионнаабыта . ДьиІинэн , µп - харчы кістірі буоллар республикабыт да таґыгар кµрэхтэґэн ситиґиилэниэ этибит дии саныыбын , - диэн баран саІата суох барда . Кµннµµн сырсар сыралаах µлэ тµмµктэрэ кістін барбыта . Ол курдук Амматаа ± ы эдэр туристар станциялара 2000 сыллаахха сайыІІы лаа ± ырдары тэрийиигэ республика ± а бастаан 25 миэстэлээх автобуґунан , 2003 сыллаахха эмиэ о ± о сайыІІы сынньалаІын тэрийиигэ Ґіґээ Aмматтан устан киирии экспедициятын тэрийэн уонна Короленко хайатыгар Aлдантан кедр а ± алан µµннэрэн , республика ± а бастаан УAЗ - фургон массыынанан бириэмийэлэммиттэрэ . 2009 сыллаахха хайыґарынан сµµрэн спортивнай ориентирование ± а республика ± а бастыыр иґин кµрэхтэґиигэ уонна ити сыл республика турслетугар спортивнай туризмІа бастыІнар ахсааннарыгар киирбиттэрэ . Маны таґынан станция 2007 сыллаахха ыарахан иитиилээх о ± олор сайыІІы сынньалаІнарын тэрийиигэ кыайыылаах тахсан 100 . 000 солк . гранынан бириэмийэлэммитэ . Онтон 2008 сыллаахха республикатаа ± ы педагогическай дьаарбаІка ± а кыттан , эмиэ гранынан бэлиэтэммитэ . Итини таґынан республика таґымнаах араас дьаґалларга , кµін кµрэстэргэ бырайыак оІорон кыттан сыллата бастыІнар ахсааннарыгар сылдьар . Онон µлэлэрин тµмµктэрэ µчµгэйдэр . Итиниэхэ 1999 сыллаахха эдэр туристар станциялара аґыллыбыта сµрµн тіґµµнэн буолбута чуолкай . - Ханнык ба ± арар ситиґии со ± отох киґи µтµітµнэн кэлбэт , - диэн салгыы кэпсээн киирэн барда . Маныаха бµтµн коллектив сыралаах µлэтэ кістір . Онтон эйиэхэ ій - санаа , материальнай да іттµнэн ійібµл , тирэх буолбут салайааччылар µтµілэрэ - іІілірі улахан . Ол курдук билигин эдэр туристар станцияларын тэрийиигэ ійіібµт оччолорго РОНО сэбиэдиссэйинэн µлэлээбит Михаил Прокопьевич Жирковка , билигин µлэлии олорор дьиэбитин атыылаґан биэрбит улууспут баґылыгар Aлександр Еремеевич Aртемьевка , куруук кіміліґі сатыыр улуустаа ± ы µірэх управлениетын начальнигар Любовь Васильевна Заварзина ± а , о . д . а . биирдиилээн специалистарга , µлэґиттэргэ махталбыт муІура суох . Ол тµмµгэр эдэр туристар станциялара сыл аайы 180 - ча о ± ону дьарыктыыр . * * * Кµн - дьыл ааґара тµргэнэ сµрдээх . Григорий Дмитриевич хайыы - µйэ оло ± ун орто омур ± аныгар кэлбит киґи эдэр сааґын романтикатынан кынаттанан кµіх сайыны о ± олору кытта хонууга , балаакка ± а , кинилэри кытта тэІІэ хааман , сµµрэн атаарар . Уґун кµнтэн соло булбат . Бу кµннэргэ эмиэ кµрэхтэґэ бараары сµµрэ - кіті сылдьар . Сэмэн СИЛЭПСИЭП . Балаҕан ыйын бастакы күнүттэн Москуба куоракка киэһэ уон чаастан сарсыарда уон чааска диэри водка атыыланара бобуллар . Бу туһунан куорат мээрэ Юрий Лужков уурааҕа атырдьах ыйыгар саҕатыгар тахсыбыта . 2011 сыл тохсунньутугар Арассыыйаҕа гаас сыаната 5 , оттон муус устар ыйтан 9 , 5 % үрдүө дииллэр . Бу иннинэ « эһиил электроэньиэргийэ төлөбүрэ 10 % , уунан хааччыйыы 18 % кэриҥэ үрдүө » диэн суруйбуттара . Сайын ортото . Лена кыыс , µірэ ± ин бµтэрэн , Сунтаар Тойбохойугар алын кылаас учууталынан ананан µлэлии барар . Ґлэтин кини олус диэн сібµлµµрэ . Кµн аайы о ± олор тустарыгар сµµрэн - кітін , µлэлээн - хамсаан тахсара . Ити сылдьан Лена биирдэ тулаайах о ± олор олорор уонна µірэнэр сирдэригэр докумуон тиэрдэ кэлэр . Арай саала ± а киирбитигэр , то ± о эрэ сµрэ ± э олус диэн хамсыы тµстэ , хара ± а туманныран ылла . Јйдіммµтэ , биир кыра уол о ± ону кірін баран турар эбит . Кыыс сµрэ ± э то ± о эрэ : " Бу о ± ону иитэ ыл , кини эйигинэ суох киґи - хара буолуо суо ± а " , - диирэ . Лена уолга чугаґаабытыгар , киґитэ " маама " диэбитинэн утары хаамта . Кыыс µгµс толкуйга тµспэккэ эрэ , аныгыскы нэдиэлэтигэр туох баар докумуоннарын хомуйан баран , о ± о дьиэтигэр а ± алан биэрдэ . Онтон 2 - 3 хонон баран , о ± ону дьиэтигэр а ± алла . Бу кµнтэн ыла Лена кыыс 2 саастаах Артем диэн уол ийэтэ буолла . О ± отун кірір буолан , Лена µлэтиттэн а ± ыйах ыйга босхолонно . Артемун олус диэн таптыыра , кµн аайы араас оонньуурдарынан , аґынан хата ± алыыра . Ґлэтигэр тахсан баран " о ± ом улаатан баран µірэххэ киирэригэр " диэн ый аайы хамнаґыттан ылан мунньан барбыта . Сыл ааста . Лена о ± ото Артем улааппыт . 10 - с кылааска µірэнэ сылдьан , кµн аайы дьиэтигэр киэґэ хойут кэлэр буолбута . Кэллэ ± инэ да ± аны , барыта арыгы , табах сыта буолара . Ийэтэ эрэйдээх , аґын сылыта - сылыта , кэтэґэн олороро . Биир киэґэ уола кэлбитигэр , ийэтэ : " То ± о хойутаатыІ , ханна сырыттыІ ? " - диэн ыйыппытыгар , Артем : " Айыкка , саІаран бµт ! " - диэн баран , хоґугар киирэн , хатанан кэбиспитэ . Лена кыыґырыан да , куттаныан да билбэккэ , хоґугар киирэн , эмиэ хатанан кэбиспитэ . . . Уола итинник сылдьан , µірэ ± эр быста мілтіібµт этэ . Кµн аайы уруоктарыттан кµрээн , табаарыстарыгар тахсан олороро . Ийэтин сотору - сотору директорга ыІырар буолбуттара . Онтон биир киэґэ дьиэтигэр кэлбитигэр , уола хоґугар хатанан баран олороро . Лена тоІсуйа сатаан баран , кыыґырбытыгар , уола : " Туох ааттаах сарылаатыІ ? Бµт , тібім ыалдьар " , - диэн бэрт холкутук эппиэттээбитэ . Лена туох диэн билбэккэ , иґигэр санаан ылбыта : " Ба ± ар мин Артему иитэ ылбата ± ым эбитэ буоллар , мин оло ± ум олох атын буолуо этэ , кэргэннээх , о ± олордоох киґи буолуом этэ . . . " Итинник биир сыл ааґар . Артем 11 - с кылааска µірэнэр . Ханнык да идэни таларын быґаарына илик этэ . СаІа дьыл кэнниттэн , табаарыстарын кытта арыгылаан баран , уулусса ± а сылдьар киґини кырбаан , улаханнык эчэппиттэр . Лена киэґэ уолугар аґын тардан олордо ± уна , милиционердар киирэн кэлбиттэрэ . Лена тута уолун санаан кэлэн : " Артем ? Туох буолла ? Уолбун хайаатыгыт ? " - диэн µрµт - µіґэ ыйытта . Онуоха биир милиционер : " Уолгут отделение ± а баар " , - диэбитэ . Туох буолбутун милиционердартан истэн баран , Лена олох итэ ± эйбэтэ ± э . " Мин о ± ом киґини кырбаабата ± а " - дии - дии ытаан барбыта . Артем ыйы быґа хааллан олорбутун кэнниттэн суут буолбута . Ийэтэ " уолум µірэ ± эр " диэн муспут харчытын барытын адвокакка , эчэйбит киґиэхэ тіліібµтэ . Суут ууруутунан , АртемІа уонна кини икки табаарыстарыгар 4 - 5 сыл хаайыы болдьо ± ун биэрбиттэрэ . Ийэтэ , тіґі да ытаатар - соІоотор , Артем буруйдаа ± ын дьон бары билэрэ . Тіґі да уолу сібµлээбэттэрин иґин , Ленаны олус диэн аґыналлара . Куораттан кэлбит кыыс - учуутал о ± о иитэ ылбытын ійдµµр буоллахтара . Сорохтор " то ± о ылбытай , бэйэтин буруйа " , оттон атыттар " атын о ± о хаана атын . . . " дииллэрэ . Олоххо то ± о итиннигий ? Ґтµінµ оІорбутуІ , эрэйинэн эргиллэрий ? О ± отун сыыґа ииппит буолуон сіп . " О ± о сµрэ ± э - тааска " диэн этии суолтата кытаанах да эбитэ . . . Эмма ЕГОРОВА . ( Геройдар ааттара уларытылынна ) . Тохсунньу 18 - тан 19 - гар түүн " Союз якутов " КК алта чилиэнэ тутуллубуттара , сотору атыттары эмиэ хаайбыттара . Булатов Губернатор уокурук исправникарыгар " Союз якутов " утары миэрэлэри ылар туһунан сурук ыыппыта . / / Уопуттаах нефтяник Александр Максименко Саха о ± олорун ньиэбинэн арчылаата " Эдэр саас " инники нµімэрдэригэр " Саха ыччатын промышленноска - 6 " экспедиция алмаастаах Мирнэйгэ уонна Ленскэй куоракка сырыытын туґунан суруйбуппут . Оттон билигин тай ± а быыґыгар сытар , ньиэбинэн , гааґынан баай Таалакаан сиригэр сырыы туґунан аа ± ыІ . Салгыы » « Жилсоцинвест » хайысхатынан « Эдэр ыалы дьиэнэн хааччыйыы » программатыгар киирэн сертификат ылбыт буоллаххатына , тиэтэйиҥ . Атырдьах ыйын 13 күнүгэр диэри сертификаты туһаҕа таһаарыахха наада . Ол кэнниттэн докумуон уһатыллыбат уонна сотуллар . Бу туһунан Дьокуускай куоратын администрацията иһитиннэрэр . Тіґі да тыйыс айыл ± алаах буолтун иґин , дойду экономикатын уопсай сайдыытыгар республика суолтата іссі улаатан иґэр . Саха Республиката Российскай Федерация экономикатыгар биллэр - кістір миэстэни ылар . Манна минеральнай сырье 100 - тэн тахса араас кірµІэ баара биллэр , итинтэн 40 эрэ кірµІэр 1500 - тэн тахса сир чинчийиллибитэ , ол иґигэр 30 - нефкэ уонна газка . Салгыы » Саха сирин олохтоохторун ваучерын буор - босхо , күрүөтэ - хаһаата суох талбытынан дьаһайбыт « СахаИнвест » ИФ салайааччыта Александр Федоров 2007 сыллаахха Москубаҕа регистрацияламмат тэрилтэ нөҥүө аар - саарга аатырбыт , кырдьаҕас тэрилтэни « Золото Якутии » хампаанньаны Тарас Гаврильевич Десяткинтан көрдөрбүтүнэн туура тутан ылбыта . Бу сиэрэ суох быһылаан өрөспүүбүлүкэ үрдүкү салалтатыттан туох да хомуруйуута , сэмэтэ - сунхата суох ааһан хаалбыта , туһугар дьикти . Ааспыт нэдиэлэҕэ « АЛРОСА » хампаанньа управлениетыгар алмаас үлэһиттэрин « Профалмаас » диэн регионнааҕы идэлээх сойуустарын сүбэ мунньаҕа буолла . Манна алмаас тэрилтэтин салалтата , идэлээх сойуустар эппиэттээх үлэһиттэрэ кытыннылар . Хампаанньа инники кэскилэ , сабыылаах уопсастыбаттан аахсыйалаахтар аhаҕас уопсастыбаларыгар көһүүгэ 32 тыhыынча үлэһиттээх , өрөспүүбүлүкэ бөдөҥ тэрилтэтигэр социальнай хабааннаах бэлиитикэ хайдах - туох буолуой ? Үлэһит уонна тэрилтэ икки ардыгар түһэрсиллэр Кэлэктиибинэй дуогабарга уларыйыы баар дуо ? Үлэһиккэ эрэ буолбакка , Саха сирин олохтоохторугар барыларыгар тыын суолталаах боппуруос мунньахха көрүлүннэ . / / Устудьуоннар этэрээттэрин Бµтµн Россиятаа ± ы слета аны икки - µс сылынан Саха сиригэр ыытыллыан сіп Устудьуоннар этэрээттэрин хамандыырдарыгар µлэ сезонун кэннэ биир бастыІ бириэмийэ ( хамнаґы аахсыыны , саІа до ± оттору булууну таґынан ) баар . Бµтµн Россиятаа ± ы тутар этэрээттэр слеттарыгар тиийэн кыттыы . Сайыны , кµґµнµ быґа кіліґµІІµн то ± он µлэлиигин уонна Россия ханнык эмэ куоратыгар тиийэн , эмиэ бэйэІ курдук сайыны быґа кµµскэ µлэлээбит тыґыынчанан о ± олору кірсі ± µн . Астык буолбат дуо ? Бу тыґыынчанан о ± о - бары биир идеянан тыынан бургучуйа сылдьар дьон . Слекка тиийдэххэ ханнык ба ± ар о ± олуун кэпсэтэн , билсэн бара ± ын . Тута ійдіґі ± µн . Кыыстыын , уоллуун билсэргэ кэпсэтии тематын сайын тугу туппуккунан , ханна - киминэн µлэлээбиккинэн , ханнык кµлµµлээх тµгэІІэ тµбэспиккинэн са ± алаатаххына - сыыспаккын . КиґиІ тута бэйэтин мµччµргэннээх тµгэннэрин кэпсээн барыа . Владикавказ уолун , Йошкар - Ола кыыґын кытта табаарыстыы буоллаххыт ол . Тута мобильниккыт нµімэрин , " контакка " аадырыскытын атастаспытынан бара ± ыт . . . Салгыы » 2 . Соломовтар кыыстара ыңырыытынан , « Суһал көмө » кэлбитигэр , Ирма Степановна дьиэтигэр сытара үһү . Ааспыт ірібµл кµннэргэ Испания киин куоратыгар Мадридка кіІµл тустууга сылын аайы тэриллэр норуоттар икки ардыларынаа ± ы Гран - при турнир ыытыллан тµмµктэннэ . Быйылгы турнирга Канада , Польша , Германия , Венгрия , Англия , Италия , Швейцария , Румыния , Киргизия , Казахстан , Кипр уонна Испания хамаандалара кыттыыны ыллылар . Бу улахан таґымнаах тµґµлгэ ± э саха тустууга кыґатын иитиллээччилэрэ ситиґиилээхтик кытыннылар . Ол курдук , Кыргызстан чемпиона , А . Медведь турнирын призёра Айаал Лазарев ( 120 кг ) финалга олохтоохтор эрэллэрэ Хосе Кубаны кыайан , эрэллээхтик бастаата . Оттон иккис уолбут , аан дойду студеннарга чемпионатын иккис призёра Михаил Захаров ( 55 кг ) µґµс бириистээх миэстэ ± э та ± ыста . Биллэрин курдук , бу бі ± істір быйыл РФ µтµілээх тренерэ И . Н . Сивцев салалтатынан кэккэ улахан таґымнаах кµрэхтэґиилэргэ кыттан , бииртэн биир µктэли сыыйа - баайа ылан , аан дойду чемпионатыгар кыттар соруктаахтар . Петр ПАВЛОВ . Ити курдук билсэн - кірсін , Уґук ИлиІІэ 7 байыаннай чааска баран , саха саллааттарыгар сылдьыахха , СаІа дьыллааҕы эҕэрдэлэрин устан кэлиэххэ диэн санаммыппыт . Г . У . Эргис саха фольклорун үөрэтии нуучча наукатын сайдыытын , кини туруорар ирдэбиллэрин кытта тэҥҥэ даҔаһан барбыттарын сөпкө бэлиэтээбитэ . Саха фольклорун айымньыларын хомуйуу - ну уонна кэрэхсээһини II Камчатскай экcпедиция кыттыылаахтара Г . Ф . Миллер , И . Г . Гмелин , Я . И . Линденау саҔалаабыттарын кэккэ холобурдарынан көрдөрбүтэ . Нуучча айанньыт чинчийээччилэрэ акад . А . Ф . Миддендорф , Р . К . Маак төһө да атын сыаллаах - соруктаах сырытталлар баай фольклорнай матырыйаалы хомуйбуттарын бэлиэтээбитэ . Революция иннигэр саха фольклорун хомуйууга уонна бэчээттээн таһаарыыга политическай сыылынайдар И . А . Худяков , Э . К . Пекарскай , С . В . Ястремскай , В . М . Ионов уһулуччу улахан оруоллаахтарын , кинилэр кылааттарын арыйан көрдөрбүтэ . Итини тэҥэ Саха сиригэр төрөөбүт - үөскээбит олохтоох интеллигеннэр Н . С . Горохов , В . Н . Васильев , Н . А . Притузов политсыылынайдар сабыдыалларынан фольклор уонна этнография матырыйаалларын хомуйсубуттарын бэлиэтээбитэ . Саха маҥнайгы үөрэхтээхтэрэ Е . Д . Николаев , В . В . Никифоров Сибиряковскай экспедиция үлэтигэр кыттыһан норуот айымньытын хомуйуунан дьарыктана сылдьыбыттарын ахтан ааһар . Итини тэҥэ А . Е . Кулаковскай , С . А . Новгородов төрөөбүт норуоттарын тылынан айымньыларын революция быдан инниттэн саҔалаан хомуйбуттарын , сэбиэскэй былаас бастакы эрэ сылларыгар киэҥ эйгэҔэ таһаарбыттарын тоһоҔолоон бэлиэтээбитэ . Нэґилиэк туґунан кэпсэтиини са ± алыырга уолдьаспыта быданнаата . Бу киэІ , дириІ уонна уустук тиэмэ ± э нэґилиэк боростуой олохтоо ± уттан са ± алаан социологтар , философтар , политиктар , депутаттар кыттаннар , правительство ± а тиийэ кэпсэтии тэнийиэхтээх . Јскітµн билигин бу боппуруоска эрдэттэн ійбµтµн - санаабытын чочуйбатахпытына ити тахса турар араас калибрдаах вирустар саха омук биґигэ буолар нэґилиэк оло ± ун - дьаґа ± ын кэбирэтиэх , айгыратыах кэриІнээхтэр . Эґиил Бµлµµгэ саха тірµт оонньууларыгар Манчаары спартакиадата ыытыллаары турар . Бу Саха сирин биир улахан спортивнай кµрэхтэґиитигэр бэлэмнэнии µлэлэр билигин миэстэтигэр µгэннээн ыытылла тураллар . Манан сибээстээн , мин Бµлµµ улууґун спорка комитетын председателэ , биллиилээх спортсмен , педагогическай наука кандидата В . Г . Торговкины кірсін туох ханнык µлэ са ± аламмытын ыйыталастым . - Владимир Гаврильевич , улуус спордун салайа сылдьар киґи бэлэмнэнии µлэ хайдах баран иґэрин билиґиннэр эрэ . Туох µлэлэр бардылар ? - Биллэрин курдук , 2005 сыллаахха Майа ± а Манчаары спартакиадата тµмµктэммитин кэннэ тута , аныгыскы маннык кµрэхтэґии былаа ± ын биґиги ылан кэлбиппит . Онтон ыла спартакиада ± а бэлэмнэнии µлэлэр са ± аламмыттара . Бу тэрээґининэн сибээстээн , миэстэ ± э олох сайдыытын батыґан элбэх социальнай хайысхалаах тутуулар ыытыллаллар . Ол курдук , Майа стадионун курдук улахан стадион тутулла турар . Стадион тутуутун былаана оІоґуллан , сваялара тµґэн , билигин бэдэрээтчит СУ - 98 тэрилтэ тендергэ кыайан , график быґыытынан µлэни ыыта сылдьар . Туох баар матырыйаалын , кµрµітµн , металлоконструкциятын барытын Нерюнгрига сакаастаан тиэйэн а ± алан сµрµн µлэтин ( 3000 миэстэлээх трибунатын , кыґыннары - сайыннары эргиччи µлэлиир сабыылаах манеґы ) быйыл сайын µмµрµтµіхтээх . Ґбэ - харчыта барыта Президент дьаґалынан Правительствонан кірµллэн , µлэлэр бара тураллар . Ону таґынан былырыын Бµлµµтээ ± и педколледжка иккис уочарат диэн , уопсай дьиэ уонна остолобуой котлована хаґыллан бµппµтэ . Билигин график быґыытынан тутуу µлэтэ ыытыллар . Биир улахан тутуунан сбербаан дьиэтэ буолар . Маны таґынан поликлиника дьиэтэ тутуллан бµтэн эрэр . Биллэрин курдук , тутуу боппуруоґун саамай ыарахана µбµгэр - харчытыгар сытар . Ордук спортивнай дыбарыас тутуутугар кµчµмэ ± эйдэр бааллар . Ґбэ - харчыта федеральнай быраабынан кэлиэхтээх , 2009 - 2010 сылларга . Онон итини тµргэтэтэргэ улуус дьаґалтатын баґылыга Д . Д . Махаров улахан хамсааґыннары оІоро сылдьар . Спорт дыбарыаґыгар элбэх функциялаах саала , биир сµрµн оонньуур саалалаах комплекс киирэллэр . Ґбµлµійгэ анаан µлэ ± э киллэрэр сыалтан µп - харчы кірдііґµнэ барар . Манчаары спартакиадата Бµлµµ куорат 375 сыллаах µбµлµійµгэр сіп тµбэґиннэриллэн ыытыллар буолан - уратылаах . Онно да ± атан бары структуралар , тэрилтэлэр билигин ырааґырдыыга уонна кі ± ірдµµгэ µлэлэґэ сылдьаллар . Итини таґынан биґиги нэґилиэнньэбит уонна Бµлµµттэн тірµттээхтэр ірі кµµрэн , Бµлµµ спордун сайыннарыыга уонна ыытылла турар тутуулары кэмигэр µлэ ± э киллэрэргэ анаан араас дьаґаллары ыыталлар . Спортсменнар , ыалдьыттар , судьуйалар , салайааччылар кэлэн тµґэр , сынньанар уонна аґыыр сирдэрэ номнуо быґаарыллан , усулуобуйа оІоґуллан турар . Манна µлэни Ґірэх министерствотын кытта улуустаа ± ы управление тэрийиэхтээх . - Ити сµрµннээн тутуу туґунан билиґиннэрдиІ , аны билигин бэлэмнэнии спортивнай чааґыгар киирдэххэ балаґыанньа хайда ± ый ? - Хамаанда бэлэмнэниитин кэпсээн ааґар буоллахха , µбµлµійгэ анаан спортсменнар улахан кірдірµµлэри оІоруохтаахтар . Онуоха кµрэхтэґии Саха сирин сайына саамай µгэннээн турар кэмигэр - от ыйын 1 - 4 кµннэригэр ыытыллара улахан тіґµµ буолара сэрэйиллэр . Кырылас кумахтаах Бµлµµ куората рекордары охсорго аналлаах миэстэ . Онон 2009 сылга элбэх спортсмен кэлэн , кірдірµµлэрин тупсарыахтара диэн бигэ эрэллээхпин . Ааспыт спартакиада ± а биґиги хамаандабыт сэттис буолбута . Бу сырыыга кµрэхтэґии бэйэбит сирбитигэр - уоппутугар ыытылларынан , дьоммутун - сэргэбитин µірдэ µрдµкµ миэстэлэри ыларга дьулуґабыт . Спартакиаданы тэрийэн ыытарбыт быґыытынан икки хамаанданы туруорарга былааннанабыт . Кыттар спортсменнарбытын олох кыайарга эрэ диэн бэлэмниибит . Спартакиада ± а киирбит кірµІнэринэн балаґыанньаны ырытан кірбµппµт . Спортсменнар бэлэмнэниилэрэ сыаллаах - соруктаах буоларын инниттэн ханнык кірµІІэ кµµстээхпитин , эбэтэр мілтіхпµтµн ырытан , балаґыанньаны кіннірµнэргэ сананабыт . Манна сыґыары тутан эттэххэ , Бµлµµгэ ыытыллар Манчаары 18 - с спартакиадатыгар буулдьанан ытыы кірµІэ киллэрилиннэ . Итиннэ биґиги аґа ± аспыт . О ± унан ытыыга эмиэ мілтіх этибит да , республика ± а биллэр тренер Анатолий Николаевич Тимофеевы ыІыран µлэлэтэ сылдьабыт . Онон спорт бу кірµІэр кірдірµµ тупсуон сіп . Номнуо маастарга кандидат нуорматын таґымыгар кыттар спортсменнар баар буоллулар . Билигин іссі да бириэмэ баар . Ордук материальнай - техническэй базаны бі ± іргітіргі бары кµµскэ µлэлэґэн , усулуобуйа тэрийэ сатыыбыт . - Владимир Гаврильевич , " Дьулур ± ан " ахсынньы 4 кµнµнээ ± и нµімэригэр , Манчаары спартакиадатын программатыгар киллэриллибит ат сµµрµµтµн уонна мас тардыґыыга кµрэхтэґиилэри Ґіґээ Бµлµµгэ ыытыахха диэн И . Сидоров , В . Попов туруорсуулара тахсыбыта . Ити боппуруос хайдах быґаарылынна ? - Быґаччы эттэххэ , ити оруна суох . Манчаары спартакиадата бастатан туран , Бµлµµ куорат µбµлµійµгэр ананар . Балаґыанньа быґыытынан спартакиада барыта чікі биир сиргэ ыытыллар . Кµрэхтэґии тµґµлгэлэрэ барыта чугас - чугас буолуохтара . Биґиги куораттан 6 км сытар ипподромнаахпыт . Ону іссі ыраах диэммит , куорат кытыытыгар саІа ипподром оІороору сылдьабыт . Онон спартакиада ыытыллыытын бэйэбит кыанабыт . Республикатаа ± ы тэрийэр комитеты СР Правительствотын Председателин солбуйааччы А . В . Власов салайар . Оттон миэстэ ± э тэрийэр комитеты улуус дьаґалтатын баґылыга Д . Д . Махаров бэйэтэ сµрµннµµр . Барыта 14 комиссия µлэлиир . Спорка хамаандалары бэлэмниир комитеты улуус мунньа ± ын председателэ Г . С . Корякин салайар . Спорт федерацияларын кытта мунньахтаан , биирдиилээн кірµІнэргэ эппиэттээх тренердэр анаммыттара . Мин санаабар Бµлµµ хамаандата куґа ± ана суох бэлэмнээх . - Бµлµµгэ ыытыллар Манчаары спартакиадата республика салалтатын бол ± омтотугар сылдьар . Президент бэйэтинэн тиийэн тэрийэр комиссия кіґі сылдьар мунньа ± ын ыыппыта , µлэлэнэ сылдьар тутуулары кэрийэн кірбµтэ - истибитэ . Ол кэнниттэн туох хамсааґын та ± ыста ? - Кырдьык , СР Президенэ В . А . Штыров биґиэхэ кэлэн µлэлээн барбыта . Хас биирдии салаа ± а сорудах биэртэлээбитэ . Аны кµґµн , бала ± ан ыйыгар іссі кэлиэхтээх . Улахан тутууларбытын итиннэ мµлµрµтµіхтээхпит . БилиІІитэ µлэ график быґыытынан туолан иґэр . Оттон бу кµІІэ улахан тутуулары ыытарга кыахтаах тэрилтэлэри , акционернай хампаанньалары кытта µлэлэґэн , µбµ - харчыны бюджеты таґынан булар сорук турар . Ону тэІэ µп киллэрэр инниттэн Мирнэйгэ , Ньурба ± а , Бµлµµгэ улахан акциялары тэрийэн ыытыахтаахпыт . Маны таґынан спортсменнары ійµµр анал счет аспыппыт . - Бµлµµ спортсмен ыччаттара сайдалларын туґугар туох µлэни ыыта ± ытый ? Спортсменнар кµрэхтэґиигэ барар - кэлэр ороскуоттарыгар кімі оІороору нэґилиэнньэттэн µп - харчы хомуйалларын туґунан кыґын Правительство отчуотугар этиллибитэ . - Чопчу оннук чахчы баарын билбэппин . Биир сµрµн кыґал ± абытынан , биґиэхэ спонсордыыр кыахтаах улахан тэрилтэлэрбит суохтар . Ол иґин ити боппуруоска кыаммаппытын билинэбит . Республика бюджета спортсмен о ± олор Саха сирин иґигэр эрэ сылдьыыларын уйунар . Улууспутугар тустуу федерацията баар . Ґлэ син барар . Ол гынан баран , тренердэргэ син биир µп - харчы тиийбэт . Онон талааннаах спортсменнарга кімі улуус иґинэн тіґі кыалларынан оІоґуллар диэхпин ба ± арабын . Арай , ол суумата кырата биґигиттэн тутулуга суох . Тµмµктээн эттэххэ , Манчаары спартакиадатын µрдµк таґымнаахтык тэрийэн ыытар инниттэн сµрµн µлэ барыта быйыл сайын оІоґуллуохтаах . Оттон улахан тутуулар эґиил , спартакиада иннинэ бµтµіхтээхтэр . Онон " Азия о ± олоро " норуоттар икки ардыларынаа ± ы 4 - с спортивнай оонньуу кэнниттэн туох баар бол ± омто барыта Бµлµµ диэки салаллыа ± а . Петр ПАВЛОВ .

Download XML • Download text

Text view

sah-9

View options