Text view
sah-3
View options
Tags:
Javascript seems to be turned off, or there was a communication error. Turn on Javascript for more display options.
- А она не кусается , собачка декоративная , - диэн буолла .
Киґи сі ± і саныыр уонна дьµірэлии кірір кістµµтµнэн В . И . Вернадскай Космостан кэлэр 40 - ча октава сардаІарыы туґунан этиитэ буолар . Манна саха ойууннара 40 - тан тахса ыарыы тірдµгэр кыыралларын уонна ол ыарыыны кібµтэ , µіскэтэ сытар ыарыы тірдµн хайысхатын кытта ыйалларын дьµірэлии кірµіххэ сіп . Билигин да сорох киґи ыарыыттан эмтэнэр - эмтэнэр да оспот , оттон сорохтор бу киґи ыалдьар ыарыытыттан эмтэнэн тµргэн ба ± айытык оґон хаалаллар . То ± о оннук буолуон сібµй ? МаІнайгы киґи ыарыы тірдµттэн туттарыылаах буолла ± ына , ол эбэтэр Космос куйаарыгар сытар ыарыы тірдµттэн ыарыы бактерията космос сардаІарыытынан киирэ турар буолла ± ына , эмтэннэ ± ин ахсын ілбµт бактерия оннугар саІа бактерия син биир киирэ турар уонна эмкэ µірэнэн , кірµІэ кубулуйан иґиэн сіп . Онон бу ыарыґахха арай , ыарыы бактерията киирэрин тохтоттоххо эрэ кини оґуон сіп . Оттон иккис ыарыґах ыарыы тірдµттэн туттарыыта суох , кини атын киґиттэн эбэтэр туохтан эмэ сыстыбыт буолла ± ына киирбит бактериятын эминэн ілірін , ыарыыттан оґуон сіп . Итиччэтигэр , тыыннаах эйгэ туґунан µірэ ± и ылыннахха , медицина эІэригэр кірµµ уларыйыа . Эти - сиини эрэ эрчийии , эмтээґин буолбакка , тыыннаах эйгэ ± э тыыннаахтар дьайсыыларын быґыытынан кірµµ эмиэ улахан суолтаны ылыа этэ . Оччо ± о алгыґынан эмтээґин ( заговоры ) туттуллара ійдінµін сіп , холобур , хаппыт окко кистэлэІ кµµстээх тылынан ыарыыны утарсар , ілірір информация бэриллэр . Сахалыы кірµµгэ уу тыыннаах , онон кини тыыннаах эйгэ ± э киирэн дьайар кыахтаах . Окко бэриллибит информация оттон ууга киирэр . Холобур , оту ууга оргутуллар , онон бу уу ( настойка , отвар ) аналлаах киґитигэр этиллибит ыарыыны утарсар тыыннаах информацияны , энергияны илдьэ сылдьар , быґата ілбіт міІі уутугар ( " живая вода " ) тэІнээх уу буолар . Киґи бу ууну истэ ± инэ , информация этиллибит сиригэр чопчу тиийэн , ыарыыны утарсар . Онон алгыґынан эмтиир отоґуттар туттар эмтээх отторун суолтата от химическэй састаабыгар эрэ буолбакка , кини ыарыыны утарсар информацияны ылар , энергияны оІорор кыа ± ар сытар . Ханнык ба ± арар уу иччилээх . Арыгы эмиэ уу , онон киниэхэ эмиэ иччи баар буолуохтаах . Бу ійдібµл арыгыґылааґыны утары охсуґууга туґа буолуон сіп .
« Уґук Илин - XXI үйэ арыйыыта » - диэн буолла . Оннук эбит буоллаҕына , ол « арыйыы » информацияҕа ійібүлэ іссі даҕаны инники диэххэ наада .
« СПОРТ ЯКУТИИ » - кыайыылаах эр дьон хаһыата . Сүрүн эрэдээктэр - Александр Посельскай .
Ки ? и сµрµнэн чугаса ? ар . Биир дойдулаа ± ы ? , ата ? ы ? - до ± ору ? эн сµргэр чугас буолан ылына ± ын . Оттон ити эн ыйытар µс бараа хара кµлµк диэни ? µс дойду тµ ? эр кµлµгэ . Ки ? и µс кутун сµрэ - кµлµгэ диэн ааттыыллар …
Онтон 1946 сыллаахха ахсынньы ыйга демобилизацияланан 1947 сыл олунньу 20 кунугэр дойдубар кэлбитим . Мин " Германияны кыайыы " , " Японияны кыайыы ' " уонна " Кыайыы 20 сыла " диэн мэтээллэринэн на5араадаламмытым , И . В . Сталин биир махтал суругунан бэлиэтэммитим .
« Хатан » сурунаалы дьиэбитигэр суруттаран ааҕабыт . Быйыл « Кыым » ха ´ ыаты кытары биир кэлим кэлэр буолбута олус табыгастаах дии саныыбын . Би ´ иги ³ р ³ спүүбүлүкэ кииниттэн тэйиччи олорор буоламмыт , сурунааалы аахтахпытына , информацияны барытын билэр курдук сананабыт , олоҕу кытта тэ ² ² э хардыылыыбыт . Ыйга биирдэ тахсыбакка ³ сс ³ элбэх соҕустук тахсара буоллар диэн баҕа санаалаахпыт . Биир бэйэм научнай рубрикалар бааллара буоллар диэн баҕарабын .
Олох кµннээ ± и тµбµгэр баттата сылдьан , эмискэ , соґуччу айыл ± а кэрэ кістµµтµн , эбэтэр , долгутар , уйадытар дьон бэйэ - бэйэлэригэр сыґыанын таба кірдіхпµнэ , мэлдьи , " оо , хаартыска ± а тµґэрбит киґи " , - дии санааччыбын . Уонна ол курдук кэрэ тµгэни тохтотор дьоІІо ымсыыран ылааччыбын . Чыпчыл ± ан тµгэни , ааґар , сµтэр , симэлийэр тµгэни µйэтитэр µтµі идэлээх дьон - фотографтар … Мин бэйэм итиннэ сыґыаннаах киґи тутан ылбат эрээри , чахчы олоххо баар бэлиэтээґиннээхпин . Фотограф тµґэрэр эйгэтин , киґитин µтµі хара ± ынан , тупсарар хара ± ынан кірір буолла ± ына - барыта кэрэ буолан тахсар . Ол да иґин биир киґи араас фотографтарга араас міссµіннэнэр - соро ± ор тупсар , аґыллар , ардыгар іґір , ілбіідµйэр . Салгыы »
Сүбэ 2009 сыллаахха сэтинньи 13 күнүгэр Дьокуускайга буолбут саха уопсастыбаннаһын мунньаҕын быһаарыытынан тэриллибитэ . Тэриллибит соруга : былыргыттан Саха сирин таһыгар түөлбэлээн олорор сахалары кытта ситими олохтооһун .
Мин бырааттарбын - балтыларбын иитиэхпин - үөрэттэриэхпин наада , аҕам соҕотох үлэһит , онон манна хаалабын диэн быһаарыммытым . Ону ылымматтар . Борокуруорга приемҥа быһаарса киирээри гынным . Приемнайга олорор ( кэлин билбитим - уорган үлэһитэ ) дьэбириэй дьахтара : « Мунньах буола турар , ханна бараҕын ? ! » - диэн киэбирэн аһарбата . « Еще нос не дорос , чтобы к прокурору республики заходить на прием , пошел вон ! » - диэн буолла . « Ничего себе ! Хайаан да киирэбин » диэн өһөс хааммын киллэрэн , көрүдүөргэ сырыттым . Аралдьыйбыт кэмигэр кэбиниэккэ дьылыс гынан хаалбытым - борокуруорум утуйа сытар , мунна хаһыҥырыыр . Мин устуулу тыаһатан көр - уһуктубат . Күүскэ ылан , охсубуппар , дьэ уһугунна . « О , молодой человек , садись ! » - диэтэ . Мин ананыым туһунан эттим . « Куорат борокуратууратыгар барыаҥ » , - диэтэ , каадыр салайааччытын ыҥырда . Биирдэрэ чыначчы туттан турар , тугу да саҥарбат . Дьиҥинэн , улахан киһи буоллаҕа , бу иннинэ Үрдүкү суут бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит . Онтон ууратан , итиннэ ыыппыттара . Миигин саха суох сиригэр диэн , борокуратуураҕа анаатылар . Дьэ , били , каадырым тойоно « үҥсэ сылдьаҕын » диэн кыыһырбыта . Оннук хаалан турабын .
" Манчаары оонньуулара " Бµлµµгэ ыытыллан тµмµктэннилэр . Бу спартакиада - - саамай тэрээґиннээх уонна кµн - дьыл іттµнэн кµчµмэ ± эйдээх спартакиада быґыытынан республика спорка историятыгар киирдэ . Биґиги бµгµн оонньуулар тµмµктэрин туґунан сµрµн тэрийээччилэри кытта кэпсэтэбит . Тылы СР Физическэй культура ± а уонна спорка государственнай комитетын председателэ Михаил Дмитриевич Гуляевка биэрэбит . - XVIII спартакиада µрдµк таґымнаахтык ыытыллан тµмµктэммитинэн биґиги , тэрийээччилэр , астынныбыт . Ґс - тµірт сыллаа ± ыта Бµлµµ материальнай - техническэй базата наґаа мілтіх , суо ± ун да тэІэ этэ . Бу кэм устатыгар оонньуулары бэлэмнээн уонна тэрийэн ыытар комитет уонна Бµлµµ улууґун дьаґалтата бу хайысха ± а былаан быґыытынан сыаллаах - соруктаах µлэни ыытан кэллилэр . Ордук кэлиІІи сылга сµІкэннээх µлэ ыытылынна . Ону оонньуу кыттыылаахтара уонна ыалдьыттар бука бэлиэтии кірдіхтірі буолуо . Аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир футболлуур хонуулаах , сµµрэр суоллаах саІа стадион тутуллан µлэ ± э киллэрилиннэ . Манна да ± атан эттэххэ , республика ± а тыа сиригэр аан бастаан µрдµк хаачыстыбалаах футболлуур хонуу тэлгэтилиннэ . Онон Саха сиригэр спортивнай инфраструктура уонна материальнай - техническэй база сайдыытыгар инники диэки хардыы оІоґулунна . Мас тардыґыытыгар уонна атах оонньуутугар Бµтµн Россиятаа ± ы турнирдарга аан дойду кµµстээх спортсменнара кыттыылара - спартакиаданы биллэрдик киэргэттэ итиэннэ биґиги спортсменнарбыт маастарыстыбалара µрдµµрµгэр тіґµµ кµµс буоларыгар саарбахтааґын суох . Абсолютнай кыайыылаа ± ынан буолбут Михаил Сидорычев Россия мас тардыґыыга чемпионатыгар тірдµс тігµлµн кыттан , бу сырыыга бастакы миэстэни ылла . Биґиги мадьыныларбыт А . Баишев , Е . Сивцев уонна кинилэр до ± отторо кырдьык улахан маастардар буолалларын итэ ± эттилэр . Турнир кэнниттэн , мас тардыґыытын республика ± а уонна Россия ± а іссі киэІник сайыннарар санаалар кµµґµрдµлэр . Бу хайысха ± а дьаныардаах µлэ эрэйиллэр , о ± о спортивнай оскуолаларыгар мас тардыґыы отделениеларын аґар сорук турар . Атах оонньуутугар биґиги ыстанааччыларбыт , кырдьык , Россия спортсменнарыттан хаалан иґэллэрин билиниэххэ наада . Ол гынан баран , а ± ыйах сыллаа ± ыта Саха сирин сµµрµктэрэ Россия кµрэхтэґиилэригэр утарсыыны оІорбот эбит буоллахтарына , билигин Наталья Леонтьева уонна Кузьма Татаринов кµµстээх спортсменнары кытта тэІІэ сµµрэллэр . Ыстаныыларга биґиги эмиэ итинник кірдірµµлэри ситиґиэхтээхпит . " Манчаары оонньууларыгар " улахан дьону уонна ветераннары тэІэ эдэр спортсменнар эмиэ кыттыыны ыллылар . Кинилэр бу кµрэхтэґииттэн элбэххэ µірэммит буолуохтаахтар . Бµтµн Россиятаа ± ы таґымнаах µґµс тэрээґининэн - научнай - практическай конференция буолла . Саха тірµт оонньуулара Россия кэккэ регионнарыгар сайдан иґэллэрэ бэлиэтэннэ . Холобур , Калуга тренерэ Владимир Цуканов эппитинэн , кинилэргэ мас тардыґыыга уобалас чемпионата саастарынан араарыллыбыт тµірт білі ± µнэн ыытыллар эбит . Атах оонньуутун тренердэрэ бэйэлэрин опыттарын атастастылар . Онон бу тэрээґин инники сайдыыга хардыы буолара саарбахтаммат . Конференция тµмµгµнэн тахсыбыт хомуурунньук биґиги специалистарбытыгар улахан кімілііх буолуо ± а . - Михаил Дмитриевич , спартакиада іссі µчµгэй буолуо ± ун кµммµт - дьылбыт мэґэйдээтэ . Итиннэ балаґыанньаттан тахсар инниттэн туох эмэ миэрэни ылар кыах баара дуо ? Холобур , хапса ± ай уонна мас тардыґыы тµґµлгэтин µіґэттэн сабыылаах сиргэ оІоруохха сіп этэ дии . - Оонньуулар ыытыллар болдьохторо іссі тµірт сыл инниттэн СР Президенин ыйаа ± ынан быґаарыллар . Гидрометсулууспа барыллааґын билгэлээґининэн ити кэмІэ ардах тµспэт диэн буолбута эрээри , оонньуу са ± аланыа биир нэдиэлэ иннинэ эрэ интернеккэ быстах ардах тµґэрин туґунан суруллубут этэ . Чарапчыны ( навес ) туґаныы туґунан эттэххэ , ардыгар трибуна ± а олорор дьоІІо уонна телевидение µлэґиттэригэр мэґэйдээх буолааччы . Ол да буоллар , биґиги инникитин манна тугу эмэ толкуйдуохпутун наада . Эґиил атырдьах ыйыгар Јлµіхµмэ ± э маннык чарапчы наада буолара эрэйиллэр . - Бµлµµгэ , тіґі да ардахтаах буоллар , трибуна кураанахсыйбата ± а , кірііччµлэр бэйэлэрин сібµлµµр спортсменнарыгар ыалдьан улахан кімінµ оІорбуттара . - Ити иґин тэрийээччилэр ааттарыттан спорду таптааччыларга истиІ махталбын тиэрдэбин . Сорох суруналыыстар , хас да кµрэхтэґии биир кэмІэ , хас да сиринэн ыытыллыбытын астымматтарын биллэрбиттэрэ . Бу тµгэІІэ маннык дьаґаныы - аан дойдуга олохсуйбут практика оло ± уран ыытыллар , ылан кірµІ Олимпиаданы . " Манчаары оонньууларын " - спорт ханнык эмэ кірµІэр Саха сирин чемпионатыттан уратыта итиннэ сытар . Ханнык ба ± арар улахан тэрээґин , ол иґигэр спортивнай кµрэхтэґии сµрµн кірдібµлэ кірііччµтµн ахсаанынан сыаналанар . Ол быґыытынан эттэххэ , Бµлµµгэ эґиги бэйэ ± ит кірбµккµт курдук , тіґі да ± аны ардахтаах буоллар , стадион толору этэ . - Спартакиада балаґыанньатын сорох пууннарын араастаан ійдµіххэ сібµттэн міккµірдэр µіскээбиттэрэ , бырачыастар киирбиттэрэ , ардыгар онно Госкомспорт председателэ орооспута … - Міккµірдэр атах оонньууларыгар тахсыбыттара . Биґиги специалистарбыт ситэ кірбітіхтірµттэн , кµрэхтэґии балаґыанньатын пуунугар " хамаанданан тµмµк ыстаныы µс кірµІµн тµмµгµнэн , квалификационнай уонна финальнай кµрэхтэґиигэ хамаанда 3 кыттааччытын кірдірµµтµнэн тахсар " диэн киирбитэ , міккµірµ µіскэттэ . Сорох хамаандалар спортсменнарын кірдірµµлэрэ квалификационнай кµрэхтэґии тµмµгµнэн ылыллыбыта . Оттон ханнык ба ± арар кµрэхтэґиигэ финалга кыттыбакка ± ын эрэ кыайбаккын ээ . Манчаары спартакиадатын курдук комплекснай кµрэхтэґиигэ хаґан ба ± арар комплекснай быґаарыы ирдэнэр . О ± унан ытыы судьуйаларыгар эмиэ сыыґалар бааллара . Оттон міккµірдээх тµгэІІэ хамаандалар бэрэстэбиитэллэрэ миигиттэн ыйыталларыгар киґи соґуйбат . Ол аата , кинилэр Госкомспорт председателэ бу тэрээґини салайааччы буоларын быґыытынан туох баар боппуруостарга эппиэттиэхтээ ± эр , сиэрдээх тµмµк оІоґулларыгар итэ ± эйэллэрэ кістір . Ол да буоллар , бары міккµірдээх тµгэннэргэ бµтэґиктээх тµмµгµ Альберт Иванович Трофимов салайааччылаах Кылаабынай судьуйалыыр коллегия быґаарбыта . - Тµмµккэ , оонньуулары бэлэмнээн уонна тэрийэн ыытар комитет итиэннэ суґал штаб µлэлэрин туґунан тугу этиэІ этэй ? - Биґиги бары биир иллээх коллектив курдук µлэлиибит . Республика Ґірэ ± ин министерствота тµґэрии уонна аґатыы миэстэлэрин бэлэмнээбитэ , чугас сытар Ґіґээ Бµлµµ , Ньурба , Сунтаар улуустарыттан ороннору а ± албыта , биґиги 1200 тµргэнник хомуллар ороннору илдьибиппит , Наука уонна профессиональнай µірэхтээґин министерствота быйыл 400 орону ылла . Маннык улахан таґымнаах кµрэхтэґиини бэлэмнээн , тэрийэн ыытар республикатаа ± ы комитет уонна суґал штаб опытырда , биґиги биир хамаанда курдук сµбэлэґэн µлэлиибит уонна µіскээбит бары боппуруостары быґаарабыт . Бµлµµ улууґун олохтоохторун бэлиэтиир то ± оостоох . Кинилэр бэйэлэрин ураты характердарын быґыытынан , бары дьыаланы ірµкµйбэккэ , ыгылыйбакка быґаардылар . Улуус баґылыга Д . Д . Махаров барытын µчµгэйдик тэрийдэ . Эдэр салайааччыга бу сыаналаах хаачыстыба . Биґиги Дмитрий Дмитриевичкэ , кини хамаандатыгар уонна Бµлµµ улууґун бары олохтоохторугар Манчаары спартакиадатын µрдµк таґымнаахтык бэлэмнээн уонна тэрийэн ыыппыттарыгар махталбытын биллэрэбит . Сэґэргэстэ Владислав КОРОТОВ , " Манчаары оонньуулара " спорт национальнай кірµІнэригэр XVIII спартакиада пресс - киинин салайааччыта .
Бүгүн , бэс ыйын 8 күнүгэр , социальнай үлэһит күнэ бэлиэтэнэр . Бу бырааһынньык чэрчитинэн , Москубаҕа Кремль дыбарыаһыгар Бүтүн Арассыыйатааҕы социальнай үлэһиттэр куонкурустарын түмүгэ иһитиннэриллиэ .
Ити кэм аатырбыт суолурбут « Чороон » , « Чолбон » , « Айтал » , « Сэргэ » , « Дуораан » бөлөхтөрү кытары ситимнээх . Бастакы бааллыра оонньообут долгун кэмигэр аныгы доҕуһуол сүрүн төрүттэрэ ууруллубута . Доҕуһуол аныгы тээбириннэри туһанан оҥоһуллар буолбута . Дорҕоону аттарыы , доҕуһуолу доҕуйуу сахалыы майгылара булуллубуттара , туһаныллыбыттара . Сахатытыы барбыта . Саха тыла , хоһооно аныгы тэтимнэргэ сөп баҕайытык сыһыарыллыбыта , туох да тыаһа - ыма суох аныгы оҥкулларга , киэпкэ - халыыпка кииринэн кэбиспитэ . Уонна ырыа буолан айаннаан барбыта . Бу улахан ситиһии этэ .
Кэтэһии . . . Кэмсиммэтэрбит ханнык диэн , эрэл кыыма санаалаах , дьон - сэргэ " Саха снайпера " бастакы сүрэхтэниитигэр муһунна . Биһиги холбутугар баҕас улахан , дирбиэннээх - дарбааннаах киинэ бырайыага этэ . Саалаҕа иһийэн олорон көрөөччү киэҥ экраҥҥа көстөр аан дойдуну атыйахтаах уу курдук аймаабыт уодаһыннаах сэрии кэмигэр бүтүннүү киирэн хаалла . Дьоруойдары кытта тэҥҥэ ытаһа - ымманыйа , харааста - харыһыйа , үөрүүлэрин үллэстэ олордо . Кырдьаҕастарбыт барахсаттар хайдахтаах курдук сору - муҥу көрбүттэрин , эрэйи эҥээрдэринэн тэлбиттэрин , ол идэмэрдээх иэдээнтэн киһилии сиэрдэрин сүтэрбэккэ , тэбэр сүрэхтэрин чэрдиппэккэ тахсыбыттарын сөҕөҕүн . . . Туруорааччы режиссер Никита Аржаков " Сахафильм " сүрүн режиссера дииллэрэ туох да омуна суох . Элбэх киинэни уһулла . Элбэх уонна бэрт дьикти , ураты тыыннаах киинэлэри устар . Бэйэтэ ураты кэпсиир " тыллаах " . Никита киинэлэрэ " сахалар " . Ханнык да тылга тылбаастаа , син биир саха киһитэ , саха хараҕынан олоххо сыһыана , муудараһа тахсан кэлэр . Оттон ускуустубаҕа бэйэ хатыламмат суолун тэлии , тутуһуу судургу тылынан ТАЛААН диэн ааттаннаҕа . Сэрии туһунан киинэни режиссер барыта туспа сыаллаах - соруктаах устар . Ким эрэ кыргыһыыны көрдөрөр бөдөҥ панорамнай , далааһыннаах киинэлэри устар . Улуу полководецтар , маршаллар бүтүн аармыйалары салайан , кимэн киирэр дьоҕурдарын , сэрииһит мындыр ньыматын арыйар . Ким эрэ сэрии фонугар боростуой дьон дьылҕатын ойуччу тутар . Биир киһи дьылҕатынан бүтүн аан дойду сабыытыйатын , киһи аймах дьылҕатын көрдөрөргө холонор . Маннык киинэлэр көрөөччүгэ ордук тиийимтиэ , истиҥ , иһирэх буолаллар . Никита Аржаков " Сахатын снайперыгар " эмиэ итинник суолу тутуһар уонна сэриини саха хараҕынан көрөн тиэртэ . Биир саха саллаатын дьылҕатынан сэрии кырыгын - кыдьыгын , сидьиҥин , икки атахтааҕы имири эһэр иэдээнин , айылҕаны утары барар амырыын тыынын көрдөрөргө дьулуспут . Саха өйдөбүлүнэн , бу Орто дойдуга туох барыта ситимнээх : аньыы - хара сэттээх - сэлээннээх , үтүө санаа эргийэр үөстээх . Олорбут олоҕуҥ хаһан да түмүктээх буолар . Киинэ биһиги кэммититтэн - аныгы үйэттэн - саҕаланар . Сэриигэ бэргэн ытааччынан сылдьыбыт Сэмэн Ардаахап түҥ тыаҕа сиэнэ уолунуун бултуу сылдьалларыттан . Оҕо мэниктээн , мас хатырыгын саралыы тардан эһэни ойуулаан баран , сыал оҥосто оонньуур . Оҕонньор сиэнин " аньыы " диэн буойар , аал уотун иччититтэн хара тыа хаһаайына кыыһырбатыгар көрдөһөн ас кээһэр . Сэт - сэлээн күүттэрбэт . Оҕо улаханнык эчэйэр . Дьэ , онтон саҕалаан оҕонньор урукку - хойукку олоҕун өйүгэр эргитэр . Сэриигэ сылдьан " өстөөх хаанын элбэҕи хоро тохпутун " саныыр . " Сэрии этэ эбээт , Ийэ дойдубун көмүскээбитим " диир . Сиэнин сүгэн - көтөҕөн дьонноох - сэргэлээх сиргэ туос сатыы баран истэҕинэ , утары хаһан эрэ сэриигэ сылдьан быыһаабыт ньиэмэһин уола сааһыран баран , көрдүү кэлэн иһэр вездеходугар түбэһэр . Үтүөнү оҥорбута үтүөнэн эргийэр . Сэриигэ сылдьар буойуннар бары биир санаалаах - Кыайыы туһугар - охсуһаллара көстөр . Бу хара аһыылаах кэмҥэ Сэмэн бииргэ төрөөбүт быраатын , таптыыр кыыһын , доҕотторун сүтэрэр . Төһө да экраҥҥа харах уута илэ көстүбэтэр , сүтүк аһыы амтаннаах сүмэһинэ көрөөччү хараҕынан ыгыллан тахсарын режиссер бэркэ ситистэ . Бэл , ыксабар олорбут миниистир кистии - саба хараҕын уутун сотунна . Санаа - материальнай дииллэригэр сөбүлэһиэхпин баҕарабын . Кыайыы туһа диэн , кырдьык , сэбиэскэй норуот бүттүүн биир санаалаах сэриилэстэҕэ эбээт . Европа аҥаарын кэриэтэ сэриилээн ылбыт , сэриилэһэ үөрүйэх , ол саҕанааҕы тиэхиньикэ чулуута сэптээх - сэбиргэллээх аармыйалаах ( билигин профессиональнай таһымнаах диирбит буолуо ) өстөөҕү ыксал - тиэтэл муҥунан сиирэ - халты бэлэмнэммит буойуннардаах Кыһыл аармыйа 90 % - нын санаатын , дьулуурун күүһүнэн кыайдаҕа . Хас биирдии киһи , омугуттан тутулуга суох Улуу Кыайыыга бары күүһүн - күдэҕин уурдаҕа . Сэмэн Ардаахап ньиэмэһи кытары күөн көрсүһүүтэ ойууланар . Ньиэмэс саата - саадаҕа , өлөрөр - өһөрөр ньымата , тэрилэ - барыта эрдэттэн былааннаммыт буолан ох курдук оҥоһуулаах . Киитэрэй , бэтэрэнэн киһи киирэн биэрбэт кутталлаах сынаайпара . Биһиги уолбут кинини албаһынан , тулуурунан , мындыр өйүнэн баһыйар . Өбүгэтин үгэһин туттан , этин - сиинин хоргунунан аҕаан баран , ойбон алларан , муус аннынан атын сиргэ умсан тахсан өстөөҕүн өлөрөр . Киинэҕэ саха быһаҕа , этэрбэһэ , хомуһа сэрииһит сахаҕа күүһүгэр күүс биэрэр , дойдутун , төрүт норуотун кытары ситимниир өйдөбүллэнэр . Кыайыы туһугар олохсуйбут үгэһин , сатабылын , мындырын - барытын туһаннаҕа . Нуучча саллааттарын , ньиэмэстэри бэйэбит дьоммут оонньообуттар . Ордук , ньиэмэс юнкердарын оонньообут Мохсоҕоллоох оҕолоро наһаа итэҕэтиилээхтик көстөллөр . Бу куттаммыт , утаппыт дьүһүннэрэ ! Үүт - үкчүлэр ! Күп - күөх харахтаах , соломо өҥө баттахтаах " ньиэмэстэр " Хаҥаласка бааллар эбит ээ . Сүрүн дьоруойу оонньообут Дьулустаан Семеновы ( үүнэр көлүөнэ тыйаатырын артыыһа ) чорботон бэлиэтиибин . Тыйаатыр артыыстара киинэҕэ наһаа " артыыстыыр " үгэстээхтэр . Онуоха холоотоххо , Дьулустаан дьиҥнээх киинэ артыыһа курдук . Экраҥҥа тутта - хапта сылдьарынан , " киһилии саҥарарынан " көрөөччүнү аа - дьуо итэҕэтэр . Дьулустаан Үөһээ Бүлүү Боотулутуттан төрүттээх , 28 саастаах эдэр киһи эбит . " Олоххо сылдьарыҥ курдук " артыыстаабакка " тутун - хабын , саҥар - иҥэр диэн режиссер ирдээбитин курдук оонньоотум " , - диир . " Киинэҕэ тыйаатырга оонньуурдааҕар быдан ыарахан , чыҥха атын . Барыта биир бэрээдэгинэн барбат . Кэнники сыанатын уһулаллар , ханна эрэ ортотуттан саҕалыыллар , ханна эрэ инниттэн киирэллэр . . . Ол гынан баран киинэ диэн интэриэһинэй эбит дии санаатым " , - Дьулустаан премьера кэнниттэн билинэр . Ардаахап сэриигэ сылдьан сөбүлээбит кыыһын ( Казахстантан сылдьар ) киинэ устааччылар соһуччу Мохсоҕоллоохтон булбуттар . Кыыс юнкеры оонньуохтаах быраатын хантыраагар илии баттыы кэлэн баран " артыыс " буолан хаалбыт . Премьера кэнниттэн киинэ устааччылар бөлөхтөрө суруналыыстарга пресс - кэмпириэнсийэ биэрдилэр . Култуура миниистирэ Андрей Борисов " киинэ табыллыбытынан " сүрүн " буруйдаахтары " эҕэрдэлээтэ . " Дойду үрдүнэн анаан - минээн ыам ыйын 9 күнүгэр үс киинэ таҕыста : Никита Михалков " Предстояниета " , " Ленфильм " нуучча сынаайпарын туһунан киинэтэ уонна бу Никита Аржаков " Саха снайпера " киинэтэ , - диир миниистир . - Тохсунньуттан саҕалаан " Улуу Кыайыы 65 сылыгар анаан нуучча , саха 65 киинэтэ көрдөрүлүннэ . Манна барыта 4 , 5 тыһ . киһи сырытта . Бу аахсыйа " Саха снайпера " диэн олохтоох хампаанньабыт устубут киинэтинэн түмүктэммитэ үтүө бит . " " Сахафильм " генеральнай дириэктэрэ Степан Сивцев - Доллу " Мосфильм " киноконцерҥҥа махталын тиэртэ . " Галина Шадур ( Карен Шахназаров киинэлэрин продюсера ) төлөпүөннүү турар , көрөөччү хайдах ылыммытын ыйыталаһар " , - диэн кэпсээтэ . - Өрөспүүбүлүкэбит салалтата киинэни көрбүтэ , биһигини өйөөбүтэ , үлэбитин сэҥээрбитэ улахан суолталаах . Аныгыскы бырайыакпыт " Тыгын Дархан " буолуохтаах диэн былаанныыбыт . " Мосфильмы " кытары бииргэ үлэлииргэ кэпсэтэн эрэбит , - диэн Степан Николаевич иһитиннэрэр . " Мосфильмтан " Игорь Фурманюк ( Доллу этэринэн , концерн үһүс үрдүк дуоһунастаах киһитэ ) национальнай кинокомпаниялартан соҕотох " Сахафильмнары " кытары үлэлэһэбит диир . Доллулаах Фурманюк доҕордоспуттара ыраатта , түөрт хас сыл буолла диэн ким эрэ эттэ . Степан Николаевич " мосфильмнары " кытары доҕордоһуута , " Тыгын Дархан " бырайыагар өссө толору көстөрө буоллар диэн кэтэх санаалаахпын . Улахан , баай устуоруйалаах , киинэ ускуустубатыгар сүдү уопуттаах концерны кытары бииргэ үлэлиир , сахаҕа эгэтин ааһан , чиэс - бочуот буоллаҕа . Никита Аржаков киинэтин " Мосфильмҥа " таҥа сылдьыбыт үс ыйын " олоҕум дьоллоох түгэннэриттэн биирдэстэрэ " диэн билиннэ . Аныгы сайдыы тиһэх тылынан устар , саҥардар , таҥар , киэргэтэр тиэхиньикэлэрин , технологияларын сөҕө - махтайа кэпсээтэ . Игорь Фурманюк " Саха снайпера " 20 мөлүйүөн солкуобайга уһуллубутун истэн , билигин Москубаҕа ким да итиччэ кыра суумаҕа киинэ устубат диир . Биһиги дьоммут итиччэ кыра үпкэ улахан киинэни устубуттарын бэркиһээтэ . Доллу " Саха снайпера " прокакка барыа дуо диэн ыйытыыга , киинэни лиэнтэҕэ көһөрүүгэ , национальнай уонна прокатнай дастабырыанньаны ааһалларыгар , кырата 2 , 5 мөлүйүөн наада диир . Бырабыыталыстыбабыт , итиччэ хаалбытын төлөһөр ини диэн эрэнэбит . Кырдьыга , киинэ саамай сыаналаах ускуустуба көрүҥэ . " Тыгын Дарханы " устарга режиссер Никита Аржаковка ботуччу соҕус сууманы өлүүлээн биэрдэллэр , дьэ , киһи астынар гына тутан - айан таһаарыах этэ . Били " имидж " диирбит , илэ - чахчы саха омук баарын , дириҥ устуоруйалааҕын аар - саарга иһитиннэриэхтэрэ - билиһиннэриэхтэрэ турдаҕа . Онон , доҕоттор , Улуу Кыайыы үөрүүтэ эһиги дьиэҕитигэр кыттыстын диэн туран , саха киһитэ сэриигэ хайдах курдук өйүн - санаатын , сүрэҕин , сатабылын ууран кыттыбытын , кини эмиэ Кыайыыны уһансыбыт өҥөтүн кэпсиир " Саха снайпера " киинэни көрөргүтүгэр ыҥырабын .
Сүүһүнэн дьон уочараттаан , испииһэктэнэн син оннуларын булан холуоннанан турбуттар . Ол икки ардыгар сорох дьон МФЦ дьиэтин иннигэр баар тимир күрүөнү тоҕо көтөн " тыыннаах уочарат " олохтообуттар . Муҥур күүстэригэр - уохтарыгар сылдьар эр дьон орулаһа - орулаһа тутуспутунан , барыларын тоҕута солоон , киирэр ааҥҥа чугаһыы сатаабыттар . Кырдьаҕаһы да , дьахтары да билиммэт үлүгэрэ . . . Олорго , били уочараттаан турбуттартан дьахталлар эбии - сабыы буолбуттар . Инньэ гынан , уопсай хааһыланыы буолбут . Бу дьону тохтотоору отуттан тахса милииссийэ өрө эккирээн кэлбиттэр . " Тыыннаах уочараты " оптуобуһунан солуу сыспыттар . Били , сорох чараппачыһа сатаабыт дьахталлар эрэйдээхтэри тэбистэрэ сыспыттар . Били , эҥинэ бэйэлээх саҕынньахтара тырыта барыар диэри таҥастарыттан соһоттоон таһаартаабыттар .
РФ социальнай страховкалааґын фондатын Саха сиринээ ± и салаата , кулун тутар 16 кµнµгэр , ааспыт сыллаа ± ы µлэтигэр тµмµк таґаарда . Ол курдук нолуоктартан , страховой усунуостартан уонна µлэ ± э эчэйииттэн сэрэтэр булгуччулаах социальнай страховкалааґынтан 3 , 35 млрд солк . бюджекка киирбит . Ол эрээри киирбит дохуот тілібµрдэргэ ороскуоттуур чааґын саппат диэн региональнай салаа µлэґиттэрэ бэлиэтииллэр . Холобура , 2010 сыл тохсунньу ый туругунан 24477 бас билиини страховкалааччылар регистрацияламмыттар . Бу былырыыІІы тохсунньу ыйдаа ± ы кірдірµµнµ кытта тэІнээтэххэ 1779 страховканан элбэх . Ґгµс µп быстах кэмІэ µлэлээбэт туґунан лиис тілібµрµгэр барар . Холобура , былырыын ыалдьан кылгас кэмІэ µлэлээбэтэх гражданнарга 1 , 9 мрд . солк тілінні . Бу сыыппара былырыыІІы кірдірµµнµ куоґарар . О ± олорун 1 , 5 сааґыгар диэри кірін олорор ийэлэргэ 692 , 8 міл . солк . тіліммµт . Бу тілібµр 2008 сылы кытта тэІнээтэххэ 22 , 3 % µрдээбит . 2009 сылга о ± о пособиета индексацияланан суумата µрдээбит . Ону тэІэ булгуччулаах социальнай страховкалааґын ніІµі профилакторийдарга сынньаммыт уонна доруобуйаларын тупсарбыт о ± о ахсаана элбээбит . 2009 сылга нэґилиэнньэ чэпчэтиинэн туґанар араІатыгар 2831 путевка бэриллибит . Кинилэр уонна арыаллааччыларын айаннарыгар 24 , 2 міл . солк . тіліммµт . Тайа ± ы , баттыгы , кэлээскэни 1 , 5 тыґыынча кэриІэ инбэлиит ылбыт . Сардаана КУЗЬМИНА .
Сылыктааһын : Өскөтүн о5ону иитиигэ кылаас салайааччылара , төрөппүттэр өйдөрүн - санааларын холбоон , төрөөбүт ийэ тыл уонна норуот үтүө үгэстэрин көмөлөрүнэн о5о уйан уйул5атын уһугуннаран , айыл5аттан бэриллибит дьо5урун таба тайаннахтарына , киһи быһыытынан үтүө санаалаах , дэгиттэр талааннаах , сахалыы куттаах - сүрдээх о5ону иитэн таһаарыахтаахтар .
2011 с . олунньу 18 күнүгэр СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлэ Г . Данчиковаҕа кэлэн оробуочай мунньах ыыппыттар . Бэрэссэдээтэли тылларыгар киллэрэн , Г . Данчикова бэрэсидьиэҥҥэ ити 460 № - дээх уурааҕын саҥаттан көрөн , уларытыылары киллэрэргэ көрдөһөн суруйбут . Ити суругунан , сахалыы - махалыы эттэххэ , « харчы хаамар урукку тиһигин уларытыма » диэбиттэр .
Биґиги республикабыт уґулуччулаах уратытын , улуу тымныытын , муус - болгуо булууґун инники сайдыыбытыгар тирэх буолар гына хайдах туґаныахха сібµн туґунан учуонайдарбыт анал чинчийиилэри ыыталлар . Ол курдук Саха сирэ ирбэт тоІ булуустарыгар Россия эрэ буолбакка , аан дойду µµнээйитин , ордук тыа хаґаайыстыбатын µµнээйилэрин сиэмэлэрин харайар планета ± а ханна да суох саамай эрэллээх сиринэн буолуох , сµіґµнµ кыґыннары кµіх отунан аґатыы саІа технологиятын олоххо киллэрии суолларын тобулаллар . Салгыы »
Ол эрээри тугун сµрµкэтэй бу ? ! Туох да диэбит и ´ ин . . . Ки ´ и ки ´ ини бу курдук си ´ иктиирэ - сэймэктиирэ диэн ! Кэбис , аны ньиэмэстэри ah ынан бараары гынным дуу ?
Киһи сөҕөр . Туох буолбут дьон , ким " бүөлээн - хаххалаан " турарыгар эрэнэн , харчыны уоран дьыалаҕа тардылла - тардылла " астаах миэстэҕэ " төттөрү төннөн кэлэ тураллара буолуой ? ! Дьон тириитэ халыҥын , кэрээнэ суоҕун сөҕөҕүн эрэ .
Мунньахха салгыы көрүллүбүт икки боппуруос түмүктэринэн Уһук Илиннээҕи федеральнай уокурук субъектарын борокуратууралара , куттал суох буолуутун сулууспалара , Ис дьыалаҕа министиэристибэлэрэ уо . д . а . сулууспалара кириминээли , хоруупсуйаны кытары охсуһалларыгар , дьон тоҕуоруһар сирдэригэр куттал суох буолуутун хааччыйыыга анаммыт кэккэ дьаһаллара торумнанна .
Мин " Сиэркилэбин " суруйбатаҕым ыраатта . Бу 1989 с . ыла саҕалаабыт анал рубрикам этэ . Маннык аатынан кинигэм тахсыбыта , маннык аатынан ГУП " Мастер ТВ " га анал авторскай биэриилээх этим . Онтубун куорат баайын үллэстиигэ ГУП тары МУП ка көһөрөбүт диэн ааттаан , мээрийэ радиотын , телевидениятын , ырыынактарын о . д . а суолталаах тэримтэлэрин былдьаспыттара . Ити 2003 с . ыам ыйыгар этэ . Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин 481 № дээх дьаһалынан ГУП " Мастер ТВ " уонна " Микс Мастер " радиокомпанияны мээрийэттэн былдьаан ылан Бэчээт Департаменын ( Павлова Л . В ) " ведениетыгар " ( отнести к ведению ) биэрбиттэрэ . Биир күн иһигэр 56 киһи үлэтэ суох хаалбыппыт . Сорохтор " Столица ТВ " га , сорохтор НВК ҕа киирбиттэрэ , уоннааҕылар бу дьаһал быһыытынан 2003 с . ыам ыйын 26 к . хоһуттан тэриллиэхтээх тэрилтэ хаһан үлэлиирин кэтэһэр буолбуппут . Сылы быһа кэтэспиппит . Үлэһиттэр , Үлэ Инспексиятыгар , арбитражнай суукка тийэ туруорсан тугу да ситиспэтэхтэрэ .
Сэриигэ сылдьан киґи « ілүім » эІин дии санаабат . Арай , сэриитэ суох сынньалаІ кэм буоллаҕына киґи ол туґунан толкуйдаан барар . Нуучча уолаттара бити - билгэни олус итэҕэйэллэрэ . Сарсыарда аайы бэйэ - бэйэлэриттэн « хайа , тугу түґээтиІ ? » диэн билэ сатаан эрэй біҕітүн кірііхтүүллэрэ .
Быйыл Эдьигээн улууґугар хаґааІІытаа ± ар да ± аны элбэх эдэр учуутал µлэлии кэллэ . Онон кинилэри кытта сэґэргэспиппин " Эдэр саас " аа ± ааччыларыгар билиґиннэрэбин . Варвара Константиновна Ильинова : - Н . Г . Чернышевскай аатынан Бµлµµтээ ± и педколледжыгар " Саха тыла , литературата " салаатын бµтэрэн , µірэммит оскуолабар , КыстатыамІа , учууталлыы сылдьабын . Учуутал буолуу - мин о ± о эрдэхпиттэн ба ± а санаам . Ол ба ± ам туолбутуттан олус µірэбин . Бу идэни таларбар µірэппит учууталларым Т . Н . Бурцева , Н . Н . Сергеева олук уурбуттара . Билигин учууталларбын кытта тэбис - тэІІэ µлэлии - хамсыы сылдьабын . Тµгэнинэн туґанан , айымньылаахтык µлэлии - хамсыы сылдьар коллегаларбын ааспыт да буоллар , Учуутал кµнµнэн итиитик - истиІник э ± эрдэлиибин . Салгыы »
Бэс ыйын 22 - 23 күннэригэр Дьокуускайга Элбэх өҥөнү оҥорор кииннэри ( МФЦ ) сайыннарыыга уонна Универсальнай электроннай каарталары ( УЭК ) киллэриигэ туһуламмыт Уһук Илиннээҕи Федеральнай уокурук сэминээрэ буолар . 2012 сыл тохсунньу 1 күнүттэн саҕалаан , Арассыыйа олохтоохторо УЭК ылар кыахтаныахтара .
Туох барыта үтүктүүлээх буоллаҕына сатанар . Бэрисидьиэннэри , мээрдэри , дьокутааттары батыһан улуус , нэһилиэк баһылыктара эмиэ « дистанционнай салалтаҕа » көһөллөр . Дьиэлэрэ , дьиэ кэргэттэрэ Дьокуускайга , оттон бэйэлэрэ вахта ньыматынан кытыы улууска баһылыктыы бараллар .
Академик В . П . Ларионов пааматынньыга Саха Республикатын П . А . Ойуунускай аатынан Государственнай бириэмийэтигэр конкурска киирдэ Саха норуотуттан бастакы Россия Наукаларын академиятын академига В . П . Ларионов Хотугулуу - Илин Азия ± а айыл ± а гаґын туґаныы Форумугар кытта Кытай Народнай Республикатыгар баран иґэн 2004 с . кулун тутар ый 4 к . Новосибирскай к . аэропордугар эмискэ сµрэ ± э тохтообута . Ыар кутур ± ан кµннэригэр СР Президенэ В . А . Штыров академик Ларионов аатын µйэтитэр туґунан ыйаа ± а тахсыбыта . В . П . Ларионов ір сылларга µлэлээбит , салайбыт Хотугу сир физико - техническэй проблемаларын институтун иннигэр академик бюґун туруорар туґунан СР Правительствотыгар дьаґал бэриллибитэ . Сотору кэминэн Октябрьскай уонна Ленин проспектара алтыґар сирдэригэр Владимир Петрович аатынан сквери аґан , академикка бюст буолбакка , пааматынньык оІорон ол сквергэ туруорар туґунан Правительство Председателэ Е . А . Борисов дьаґала тахсыбыта . Оччолорго СР Правительствотын Председателин солбуйааччы Е . И . Михайлова салайааччылаах комиссия конкурска киирбит бырайыактартан скульптордар В . Федоров уонна С . Прокопьев µлэлэрин талбыта . Сквер оІоґуутун архитектор В . Никифоров білі ± і салайбыта . Пааматынньык 2007 с . бэс ыйын 21 к . , ыґыах кµн аґыллыбыта . Сµµґµнэн киґи мустубута , дьон - сэргэ долгуйбута , сµргэтэ кіті ± µллµбµтэ сµрдээх этэ . Кутур ± ан уонна киэн туттуу тэІІэ алтыспыттара . Академик В . П . Ларионов пааматынньыга П . А . Ойуунускай аатынан бириэмийэ ± э тµспµтэ бары іттµнэн сіптііх . П . А . Ойуунускай аатынан бириэмийэ хайа олохтонуо ± уттан биґиги республикабытыгар хайа да бириэмийэлэртэн , ааттартан µрдµктµк тутуллар , суолталанар бириэмийэ . Бу бириэмийэ ирдэбилигэр В . П . Ларионов тус бэйэтин аата - суола , кини пааматынньыгын оІорбут дьон µлэлэрэ , аны пааматынньыгы оІоруу уратыта эмиэ бµттµµн сіп тµбэґэллэр . Салгыы »
- Саха сирин эсердэрин туһунан туох санаалааххын ? Дьокутааппыт Федот Тумусов төһө тахсыылаахтык үлэлиир дии саныыгын ?
/ / А ± ыс о ± олоох ыалдьытымсах Устиновтар ийэлэриниин кэпсэтии Амма улууґун Эмис нэґилиэгэ . Дэриэбинэ иґигэр барыта бэйэ - бэйэлэригэр олус маарыннаґар дьиэлэр чікіллін тураллар . Биґиги Устиновтар диэн эдэрчи ыалга киирэбит . Ааны тэлэйэн , киирээти кытта сылаас салгын саба биэрэр . Дьиэ иґэ чім курдук . Остуолга элбэх мэтээл , паапка муІунан грамоталар , дипломнар кыстанан тураллара тута харахха быра ± ылынна . Илиитигэр кып - кыра о ± олоох ыал ийэтэ Туйаара Петровна Устинова мичээрдии кірсір . Биґиги бу элбэх о ± олоох ыал оло ± ун ыйыталаґан бардыбыт . Салгыы »
Биґиги нэґилиэктэрбитигэр ахсынньы ыйга күілтэн ууланар киґини соґуйа , сүіргүлүү эрэ кірүіххэ сіп . Дьэґиэйдэр буоллаҕына , ууларын бурааІІа тиэммит буочукаларга баґыналлар эбит . Муодарҕаан « эґиги тоҕо муус ылынан ууламмаккытый » диэн ыйытыыбар биир эдэр уол , быґаччы , « муус уута - ілбүт уу » диэн хоруйдаабыта . Уокка оттор мастара эмиэ бэрт иинэҕэс , киґи « тото - хана » хайытар дүлүІэ тахсыбат эбит .
Балаҕан ыйын 19 күнүгэр чөл олоҕу түстүүр сылын аайы ыытыллар « Кросс Наций - 2010 » ыытылынна .
\ \ Суоллаа ± ы бэлиэтээґиннэр Кулун тутар 18 кµнµгэр Ленин болуоссатыгар сарсыарда алта чааска мунньустан , РФ Журналистарын союґун бырабылыанньатын председателэ Всеволод Богданов алгыґын истэн баран , уґун - киэІ айаІІа туруннубут . Барыахпыт иннинэ старт бэриллибитин туоґулуур кыра петарда о ± отун эстибит . Ону кытары биґиэхэ милиция таІастаах дьон саба сµµрдэн кэллилэр . Болуоссаттан тахсыахтаах суолбутун массыыналарынан бµілµµ турунан кэбистилэр . " Террористар сылдьаллар " диэбиттэ𠵴µ . Онуоха салайааччыбыт , " Якутия " медиа - холдинг генеральнай директора О . Н . Емельянов журналистар ыраах айаІІа турунан эрэллэрин быґаарбытыгар , кэлбиттэрин курдук тµргэнник мэлис гынан хааллылар . Салгыы »
" Сургутнефтегаз " ААО Саха сиригэр , чуолаан ТаалакааІІа кэлбитэ 4 сыл эрэ буолла . Ити кэм устатыгар , чахчы да ± аны , республика туґатыгар элбэ ± и оІорор , хаґан да кімі - ньыма буолартан аккаастаммат тэрилтэ быґыытынан µтµі ааты ылан эрэр . Дьокуускай олохтоохторо Тыа хаґаайыстыбатын академиятын дьоґуннаах дьиэтэ ити хампаанньа µбµгэр тутуллубутун уонна компания хонтуората Орджоникидзе уулуссатыгар быйыл саас µлэ ± э киирбитин ійдµµр буолуохтаахтар . Ону таґынан , " Азия о ± олоро " , " Манчаары оонньуулара " курдук тэрээґиннэртэн туора туран хаалбаттар . Оттон компания бэйэтэ олохсуйбут , µлэґиттэрин , дьонун - сэргэтин олохтообут Витимигэр уонна Пеледуйга эмиэ дьон олорор усулуобуйатын тэрийиигэ бэрт элбэ ± и оІорорун истэбит . Ол курдук , бу тэрилтэ салайааччыта Владимир Леонидович Богданов эппит тылын булгуччу толорор киґи быґыытынан биллэр . Быйыл " Сургутнефтегаз " ААО икки мілµйµін тонна неби хостуохтаах . ВитимІэ оскуола тута сылдьаллар , ону µбµлээґинин республиканы кытта аІаардаґан µллэстибиттэр . Бу кµннэргэ онно , эмиэ итинник усулуобуйа ± а о ± о садын тутуутугар µп аґараары сылдьаллар . Салгыы »
« Этнос » барҕарыы Киинэ кырдьаҕастарга « Кырдьар сааһы кыйдаан » сынньалаҥ киэһэтин бэлэмнииллэр . Декада чэрчитинэн итини сэргэ « Супербабушка » күрэхтэһии , уруһуй , хаартыска , кинигэ быыстапкалара , остуол оонньуулара , тимуровскай үлэлэр , спортивнай күрэхтэһиилэр , « Көмүс күһүн » быыстапка - дьаарбаҥка былааннаналлар . Бу туһунан СИА кэпсиир .
Сахам дьонугар туох эмит туһалааҕы оҥордорбун , санааны кынаттыыр , сүргэни көтөҕөр сахалыы ырыалары үйэтитиигэ кыттыстарбын уонна интернекка хомуурунньук оҥорбут киһи диэн санаммытым ырааппыта . Санаабыт санаам , баҕарбыт баҕам олоххо киирэригэр өйөбүл буолбут Саха Республикатын ырыаны айааччыларын союһугар ( председатель Алексей Васильевич Егоровка ) уонна таптыыр кэргэммэр Qwerга барҕа махталбын тириэрдэбин .
- Тута быґаарыахха сіп . Холобур , уу сүүрүгүрэн бардаҕына - Федора Гоголева оҕото . Эбэтэр Альбина Дегтяреваҕа дьарыктаммыт киґи эмиэ биллэр . Учуутал буочара оҕоҕо бэриллэр . Ол үірэнээччи таґымын кірдірір . Кини уґуйааччытыттан ылбыт ньымаларын мээнэ киґи сатаабат . Ол гынан баран , кэлтэй түґэрэн ылыы диэн суох , син биир уратылаах буолар - киґи этин - хаанын тутула , бүгүІІү санаата - оноото барыта дьайар буоллаҕа дии .
Быыстапканы кірбµт ойуулуур - дьµґµннµµр искусствоны сэргээччилэр ураты бэлэххэ тигистилэр . Јскітµн дьон - сэргэ Тимофей Степановы сµрµннээн саха итэ ± элигэр , ойууннааґыІІа , олоІхо ± о оІорбут киэІ хабааннаах , батальнай хартыыналардаах художник курдук сыаналыыр эбит буоллахтарына , билигин арыый атын таґымІа кірµіхтэрэ . Ол курдук манна аан дойду биир улуу итэ ± элэ - христианство ытыктан ытык кинигэтэ библия ± а кэпсэнэр сюжеттары саха художнигын кірµµтµнэн уруґуйдаммыта кэрэхсэбиллээх . КіґіІі талаан кімµс тарбахтара тµІ былыргы библия ± а кэпсэнэр тµбэлтэлэри бµгµІІµ олоххо дьµірэлээн , саха дьонугар сыґыаран таґаарбыттара сонун . Онон бу хартыыналары сыныйан кірдіххі библия ± а соччо сыґыана суох саха дьонун уонна саха итэ ± элигэр баар бэлиэлэри µгµґµ булуталыахха сіп . Холобура , " Великий потоп " хартыынатыгар бірі , суор , мо ± ой бааллар . Оттон " Время антихриста ( князь тьмы ) " µлэтигэр аныгы µйэ салайааччыларын сэргэ , саха боростуой отчут - масчыт дьоно киирбиттэрэ киґини толкуйга тµґэрэр … Тимофей Степанов уруґуйдара " ТаІара тіґі да араастаан ааттаннар бары омуктарга биир " диэн этиини іссі биирдэ санаталлар . Гаврил АНДРОСОВ Виктор ЭВЕРСТОВ хаартыска ± а тµґэриитэ .
Саха сиригэр Менделеев таблицатын элеменэ барыта баар . Ол иһигэр хорҕолдьун . Премьер солбуйааччыта Павел Маринычев балаҕан ыйын 1 күнүгэр диэри хорҕолдьун хостуур промышленноспыт үлэтин - хамнаһын сөргүтэргэ туох ирдэнэрин түргүтан баран президеҥҥэ дакылааттыахтаах .
Билигин олоххо сүрдээх улахан ирдэбиллэр тураллар . Бүгүн алтыс кылааска үөрэнэр оҕолоргутуттан ыйыппытым , биир да саха суруйааччытын билбэттэр . Оҕолор төрөөбүт тылларын , төрүттэрин - уустарын , саха суруйааччыларын билиэхтээхтэр . Баҕар , миигиттэн симиттэн эппиэттээбэтэх буолуохтарын сөп эрээри , аныгы оҕо толлубат буолан турар , эһиги ыччаттаргытын оннукка үөрэтэн тураҕыт . Санааларын этиэхтээхтэр этэ . Саха норуодунай суруйааччыларын билиэхтээхтэр . Онон дириэктэрдэр уонна учууталлар итини толкуйдаатаххытына сатанар . Саҥа оскуола тутуллара диэн дьыала биир өттө , онуоха туох эрэ көрдөрүү , түмүк баар буолуохтаах .
Эдэркээн баҕайы саха оҕолоро таІас - сап , дьүґүн - бодо біҕі буолан куорат помуойаларын хаґа сылдьалларын харааста кірібүн . Хайа эрэ ийэ барахсан оҕом маннык буола сырыттын диэн кірін - истэн , бүібэйдээн улаатыннарбыта буолуо дуо !
Ааспыт сылга Саха Республикатын Физическэй культура ± а уонна спорка государственнай комитетын µлэтин биир сонун сµµрээнинэн " Доруобуйа оскуолата " тэриллэн , улуустарга чэбдик , чіл оло ± у пропагандалааґын са ± аламмыта . Агитациялыыр - пропагандалыыр біліхтір Горнай , Бµлµµ улуустарыгар сылдьыбыттара . Бу ааспыт субуоталаах ірібµлгэ Госкомспорт бэрэссэдээтэлин 1 - кы солбуйааччы А . Т . Прокопьев , физическэй культура уонна маассабай спорт управлениетын начальнига М . И . Лыткин салайааччылардаах , 17 киґилээх біліх Амма улууґугар сырытта . Госкомспорт физкультурнай - чэбдигирдэр делегациятын улуус баґылыга А . Е . Артемьев , Амма нэґилиэгин баґылыга В . И . Слепцов , спорткомитет бэрэссэдээтэлэ А . П . Сутаков улуус спортивнай общественноґын тµмэннэр , киэІ программанан кірµстµлэр . Николай Захаров - Сахаачча аатынан о ± о спортивнай оскуолатын директора М . И . Тимофеев быґаччы тэрээґининэн , аарыма спортивнай комплекс уонна спортивнай саала кірііччµнэн , кыттааччынан туоллулар . Салгыы »
Аныгы кэм Остап Бендердэрэ булугастарынан , тобуллаҕастарынан аныгы технологияны кытары күрэстэһэллэр .
Куорат аттынаа ± ы улуустарга хаар кыралаан тµґµтэлээбит эбит буолла ± ына , Дьокуускай куоракка ат сµµрдµµтэ ыытыллар кэмигэр ыраас , сылаас кµн сатыылаата . Тыа дьоно сайыІІы µлэлэрин µмµрµтэн , ат сµµрдµµтµн бырааґынньыгар хото муґуннулар . КµґµІІµ тµмµктµµр сµµрдµµнµ дуоґуйа кірдµлэр . СайыІІы іттµгэр СР Президенин , Правительствотын бирииґигэр тэриллибит сµµрдµµлэри µрдµк таґымнаахтык ыытан баран , тµмµк сµµрдµµбµт мілтіін биэрдэ , уоту - кµіґµ сахпакка ааста . Ґс хамаанда кыттан , а ± ыйах ат сµµрдэ . Ат а ± ыйах буолан , кірііччµлэр уксар интэриэстэрэ лаппа аччаата . Ол эрээри , ат сµµрдµµтµн сайыннарар µлэ кµµскэ барар . Ол курдук , таатталар быйыл µс µрдµк кылаастах аты а ± аллылар . Тренердэр Сергей Ядреев уонна Анатолий Баишев µс аты атыылаґан иґэллэр . Бэйэбитигэр тіріібµт боруода аттар о ± олорун атыылааґын быйыл саІа тэриллэн , сµµрµк буолар чинчилээх 6 сылгы аукциоІІа атыыга барда . Бэйэбитигэр тіріібµт сµµрµк боруода аттар о ± олоро тупсан , элбээн иґэллэр . ИпподромІа 굴µІІµ сµµрдµµ иннинэ хаамтара сылдьар тыйдары тыа дьоно соґуйа , сі ± і кірдµлэр . МэІэ - хаІаластар Виста уонна Дженни диэн тыйдара эчи улахаттарын , быґыылара - таґаалара µчµгэйин , киґи аттаахпын диир аттара . Бу икки тый мэІэлэр ааттарын ааттатар кыахтаахтар . Бэйэбитигэр тіріібµт боруода сылгыларбыт о ± олорун уонна ааттаах - суоллаах боруода аттарбытын Кыайыы кµнµгэр , ыґыахха , 굴µІІµ быыстапка кэмигэр параадтатыахха диэн этиилээхпин . Оччотугар ат баайааччылар µлэлэрин тµмµгµн дьон - сэргэ илэ хара ± ынан кірін сыаналыах , тыа хаґаайыстыбата сайдан иґэрин ійдµіх этилэр . Тыа хаґаайыстыбатын министерствота сайдыы , µµнµµ тэтимиттэн тохтуо , бытаарыа суохтаах . Онон 굴µІІµ сµµрдµµ рейтинин µрдэтэр соругу туруоруохха . Ол инниттэн , 굴µІІµ сµµрдµµгэ 4800 миэтэрэ дистанция ± а тыа хаґаайыстыбатын министрин бирииґин олохтуохха . Бирииґи 500 тыґ . солк . итэ ± эґэ суох оІоруохха . Министерство сµµрдµµнµ хамаанданан ыытара саамай сіптііх . Бириистэри быйылгыттан улаатыннарар кыахтаах . Тыа дьоно оІорор дохуотуттан бырыґыан ылан µлэлии олорор тэрилтэ элбэх . Кинилэр сылга биирдэ тыа дьонугар анаан бириис туруорар кыахтаахтар . Василий ЖЕБСАИН , Тыа хаґаайыстыбатын академиятын ипподромун специалиґа .
Кытай Монголиялыын , Россиялыын , Хотугу Кэриэйэлиин , Вьетнамныын , Лаостуун , Мьянмалыын , Индиялыын , Непаллыын , Пакистанныын , Афганистанныын , Тадьикистанныын , Кыргызстанныын уонна Казахстанныын кэккэлэhэр . Кытай хоту өттүгэр далалар , тыалар уонна Гоби кумах куйаар баар , арҕаа Хималайа уонна Тянь - Шань хайалара , соҕуруу субтропик тыалар , илин Соҕуруу кытай уонна Илин кытай байҕаллара бааллар . Бу байҕаллар кытылларыгар дойду дьонун улахан өттө олорор .
1924 - 1927 сыллардаахха - Тулаҕа Копылков аатынан фабрикаҕа слесарь ;
« Ийээ , сыллаан ылыым дуу , Ийээ , кууґан ылыым дуу ? О ± о сааспын саныахпын , О ± о буолан ылыахпын » , - диэн ким ба ± арар сµрэ ± ин ортотунан киирэр ырыаны истибэтэх киґи , бука , суо ± а буолуо . Бу ырыа уонна уопсайа 60 ырыа айбыт « а ± аларынан » дьоІІо - сэргэ ± э бэркэ биґирэммит ырыалардаах мелодист , самодеятельнай композитор , СР Ырыа айааччыларын союґун чилиэнэ Ньурба улууґун Хорула нэґилиэгиттэн тірµттээх - уустаах Тамерлан Романович Иванов буолар . Салгыы »
Кытай Гуанчжоу куоратыгар бу кµннэргэ Азия 16 - с оонньуулара µгэннээн ыытылла тураллар . Аан дойду биир улахан континенын тµірт сылга биирдэ ыытыллар кµрэхтэґиитигэр СР вице - президенэ Дмитрий Глушко баґылыктаах биґиги республикабыт делегацията баран кэллэ . Оонньуу чэрчитинэн Азия Олимпийскай сэбиэтин генеральнай ассамблеята тэрилиннэ . Саха сирин делегацията Кытайга сырыытын туґунан Дмитрий Глушко суруналыыстарга маннык кэпсээтэ : Салгыы »
Бэҕэһээ Өлүөхүмэ Түбэтигэр икки квартиралаах дьиэ умайда . Уокка дьиэ биир өттө былдьанна . 1953 с . т . дьахтар уонна 2007 с . т . оҕо уокка эчэйэн оройуон киин балыыһатыгар киирдилэр . Быһа сабаҕалаан , дьиэҕэ тардыллыбыт уот боруобата куһаҕаныттан баһаар буолбут курдук .
Алаhыай - Илин Сибиирдээҕи байҕалга түһэр өрүс . Устата 1590 км . Ууну 64700 кв . км . иэннээх сиртэн хомуйар . Алаһыай хайаларга Нелькаан уонна Калдылчаан үрэхтэр холбоһууларыттан саҕаланар . Бассейныгар 24000 күөл баар . Төрдүгэр уу орто ороскуота сөкүүндэҕэ 320 куб . м . Балаҕан ыйын бүтэһигэр тоҥор . Мууһа ыам ыйын ортотугар эстэр . Сүрүн салаалара : уҥа өртүттэн Рассоха , хаҥас өртүттэн Буор Үрэх .
Ыам ыйын 12 күнүгэр Муома оройуонугар бырааттыылар иирсибиттэр . Биирдэрэ сутуругунан быраатын сирэйгэ саайбыт . Улаханнык уордайбыт чугас хаан уруута саатын үрдүгэр түһэн бииргэ төрөөбүтүн ытан өлөрбүт . Билигин 44 саастаах өлөрүөхсүт тутулунна . Холуобунай дьыала силиэстийэлэнэ сылдьар .
Саба ± алааґын Бу боппуруоска эппиэттиэх иннинэ икки суолу чуолкайдыыр наада : олоІхо тірµттэрэ уонна туспа жанр быґыытынан олохтонуута . Билигин ЮНЕСКО олоІхону шедеврдэр ахсааннарыгар ( ол сыл барыта сµµстэн тахса омуктан оннугу быґаарбыттара ) киллэрбитин кэннэ киґи эрэ барыта тіґі да µтµі санаанан салайтардар , сыыґа - халты куолулуур буолла . ОлоІхобут Тибеттэн са ± аламмыт диэччилэр эмиэ бааллар . Салгыы »
Уратыта диэ . Биһиги ырыынакпытыгар бөлөҕү тэрийэн үп - харчы оҥостор кыах суох . Биирдиилээн ырыаһыты кытта үлэлээн син ас - таҥас булунуохха сөп . Бастатан туран , ороскуота кыра . Иккиһинэн , быдан судургу - хас да киһини мунньан баран , Саха сирин биир гына кэрийэ барыахха сөп .
Ону истэн туран Сүүрэр сулус сырыыта сырыылаах Сыыйылла хара сүүрүк аттаах Аһыныгас санаалаах Айыы Дьураҕастай бухатыыр Хабараан санаата Хабарҕатын хаайда , Уордаах санаата Уолугар охсулунна , Эһэ киҥэ киҥнэннэ , Хахай хаана хааннанна , Киил мас курдук Кэдэрги таттарда , Чэгиэн мас курдук Чинэччи тутунна , Быччыҥнара бысталаныах курдук Быыппастанан таҕыста , Иҥиирдэрэ иирэ талах курдук Эриллэ хатылынна , Адьарай уолугар туһаайан Түөһэ томтолдьуйан , Уоһа орболдьуйан , Саҥаран сатарыта , Этэн эппэҥнэтэ турдаҕа …
Оттон тыа нэґилиэктэригэр саІа ирдэбиллэргэ ійдітір - быґаарар үлэ наада . Чуолаан табаарынай бородууксуйаны оІорууга , ону батарыыга . Онон манна Тыа хаґаайыстыбатын министиэристибэтин , Ґп уонна Экэниэмикэ министиэристибэлэрин идэлээхтэриттэн турар анал хамыыґыйа кэлэн үлэлиэ .
Дойду үрдүнэн аптекалар ыстараптааптаммыт суумалара , бүтэһик үс ый түмүгүнэн , 2 , 2 мөлүйүөн солкуобай буолла . Быйыл хайа да сыллааҕар эмп атыылааһына хонтуруолга ылылынна .
- Мария Николаевна , үгэс курдук кыайыы - хотуу эрэ кэпсэнэр . Оттон ис иһигэр киирдэххэ , дьиҥинэн , итэҕэс - быһаҕас төрүөтүн ырытыахха баара этэ . Аныгыскыга хатыламматын курдук .
4 . Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам туғилганларида бўлган башоратлар ва мўжизалар ҳақидаги саҳиҳ ривоятлар . Давоми »
VI . Кэпсээни автор хайдах түмүктээбитин сал5ыы истии
- Биґиги комиссиябыт Јлµіхµмэ ± э іссі атырдьах ыйын 8 кµнµгэр кэлэн µлэтин са ± алаабыта , - диир Гаврил Михайлович . - а ± ыс киґилээх комиссиябыт Тыа хаґаайыстыбатын государственнай академиятын филиалыгар штабтанан олорор . Ґлэлиир усулуобуйа барыта тэрилиннэ . Атырдьах ыйын 10 кµнµттэн са ± алаан , регистрацияны бастакынан хоту улуустар бардылар . Бу кµннэргэ хамаандалар саамай µгэннээн кэлэр кµннэрэ , онон киэґэ хойукка диэри олорон µлэлээтибит . Бµтэґиктээх тµмµк субуота киэґэ оІоґуллуо ± а . Тіґі киґи кэлиэхтээ ± ин барыллаан билэбит . Уопсайынан , бу оонньууларга кµµстээхтэн кµµстээхтэр , сµµмэрдиир кµрэхтэґиини ситиґиилээхтик ааспыт эрэ спортсменнар кытталлар . Онон оонньуу кыттааччыларын састааба кµµстээх , - диир , мандатнай комиссия салайааччыта Г . М . Мохначевскай . Барыллааґын сыыппара быґыытынан , Јлµіхµмэтээ ± и оонньууларга киин біліххі 19 хамаандаттан 700 - чэкэ , оттон хоту улуустарга 17 хамаандаттан 200 - чэкэ спортсмен кыттара биллэр . Манна да ± атан эттэххэ , хоту зона мини - футболга кµрэхтэґиититтэн ураты спорт атын кірµІнэригэр сµµмэрдиир кµрэхтэґиини этэІІэ ааспыт эрэ хамаандалар оонньууга киирэллэр . Оттон маннык улахан таґымнаах оонньууну бэлэмнээн уонна тэрийэн ыытар Јлµіхµмэ улууґа , хаґаайын быґыытынан , толору састаабы туруорар . Ол иґин кинилэр , бу Оонньууларга бары хамаандалартан саамай улахан састаабынан кытталлар . Ол курдук , ілµіхµмэлэр 65 кыттааччылаахтар , 10 тренердээхтэр уонна 5 бэрэстэбиитэллээхтэр . Икки улахан састааптаах хамаанданан дьокуускайдар буолаллар : 56 спортсмен , 7 тренер уонна 4 бэрэстэбиитэл . Оттон маннык аа ± ыыга Нерюнгри хамаандата µґµс кірдірµµлээх : 46 спортсмен , 5 тренер уонна 14 бэрэстэбиитэл . Хотугу улуустартан Кэбээйи , Јймікіін уонна Томпо хамаандалара элбэх кыттааччылаахтар . Онон , быґа холуйан эттэххэ , µіґээ ааттаммыт хамаандалар уопсай тµмµккэ бириистээх миэстэ ± э тахсар кыахтара улахан . Бµгµн , оонньуу бастакы кµнµн сарсыардатыттан " Чароит " спорткомплекска дьахталлар уонна эр дьон волейболга барыллааґын оонньуулара уонна эбиэттэн киэґэ 1 - кы нµімэрдээх оскуола спортивнай саалатыгар , " Дружба " спорткомплекска мини - футболга кірсµґµµлэр са ± аланнылар . Петр ПАВЛОВ
Галкин , Максим Александрович - Россия биир биллэр артыыhа уонна Шоу ыытааччыта Калашников , Исай Калистратович - СССР улуу суруйааччыта , " Чингиз " онорбута
Т . Номиндарь Эмэгтэй нас 21 байршил : china Hот hangzhou Оюутан Сонирхол : Ном уншиж Кино узэх спорт
Кини куолаґын " Куйаар дуораанын " ніІµі кµннэтэ истибэккит . Ди - джейдэр кэккэлэригэр кини аатын булбаккыт . Ол эрээри сібµлµµр долгуІІут кµннэтэ интэриэґинэй , сэргэх буоларыгар кыґаллар , ірµµ саІаны тобулар , биир тылынан , " куйаардар " тутаах киґилэрэ . Бµгµн " ЭС " аа ± ааччыларыгар ыалдьыттыыр " Куйаар дуораана " биэрии шеф - редактора Саргылаана Николаевна Антонова . Салгыы »
Ити сылларга саха фольклорун умсугуйан туран хомуйбут - үөрэппит дьон : Г . В . Ксенофонтов , С . И . Боло , А . А . Саввин тус бэйэлэрэ муспут архыыптарын киһини буруйдуур - сэмэлиир , уорбалыыр дьылларга үксүн кистии - саба харайбыта , сүппэттэригэр - оспотторугар дьаһал ылбыта . Кэлин бу дьон үтүө ааттара чөлүгэр түһэн , « хара мэҥнэрэ » ааспытын кэннэ , архыыпка киллэрэн , сааһылаан , билигин биһиги киэн туттар духовнай культурабыт төрүтэ - баайа буола кубулуйдулар . Г . В . Ксенофонтов архыыба Димитров к . ( Москва ) аттыгар хотоҥҥо быраҕыллан сытарын булан , чып кистэлэҥинэн сааһылаан Красноярскай к . урууларыгар уурдарбыта . Онтон Г . В . Ксенофонтов « тиллибитин » кэннэ Дьокуускайга НА филиалын архыыбыгар туттарбыта . Н . М . Алексеев , П . Е . Ефремов уонна А . Л . Новгородова үтүө көмөлөрүнэн 1950 - 1960 сс . сааһыламмыта . Ол курдук , С . И . Боло архыыбын эмиэ түммүтэ . Ол хомойуох иһин , ыарахан сэрии дьылларын саҕана , бэйэтэ буоллаҕына сэллик ыарыыга хаптаран элбэхтик эрэйдэнэр кэмигэр уолдьаан ааспыта .
Хомус аатырбыт маастардарын Амынньыкыны , Реворий Чомчоевы , Иннокентий Гоголевы , Кылыадьы уу ? у ити курдук ааттаан и ? иэххэ с ? п . Саха сирэ - аан дойдуга варган киинэ буолла . Аан дойдутаа ± ы конференция ыытылынна , ханна да суох хомус музейа тэрилиннэ . И . Е . Алексеев - Хомус Уйбаан хому ? у аан дойду та ? ымыгар та ? аарыыга , наука бы ? ыытынан сайыннарыыга µтµ ? лээх ки ? и .
3 . Тыа дьоно билигин судаарыстыбаттан субсидияланар уонна соҕотуопкаланар бородууксуйаны эрэ оҥоруунан дьарыктанар . Ылан көрүөҕүҥ хортуоппуй үүннэриитэ төһө барыстааҕын . Өрөспүүбүлүкэтээҕи Тыа хаһаайыстыбатын научнай института аһы - үөлү нуормалаах бэйэҕэ турар сыанатын ааҕыы бэрээдэгин оҥорбута . Ол докумуоҥҥа олоҕуран 2010 сылга хортуоппуй 1 ( биир ) киилэтин үүннэрии ороскуотун аахпытым 18 солкуобай 84 харчыга тэҥнэстэ .
- Эн Култуура колледжыгар Афанасий Федоровка үөрэннэҕиҥ дии ?
Ол эрээри Сэбиэскэй систиэмэ үөскэппит бэйэ иһиттэн « олоҕу буортулааччылары » уонна кылаас « өстөөхтөрүн » , « омугумсуйааччылары » , « омук үспүйүөннэрин » көрдөөһүн уонна олохтон туоратыы « ыарыыта » чуолаан саха салаатын бэлэмнээһини атахтыыр этэ . « Баһаарын дьыалата » тэриллэн литэрэтиирэ учууталлара үлэлэриттэн ууратыллыбыттара , сэбиэдиссэй Н . С . Григорьев кинилэр буортулаах үлэлэрин хонтуруоллаабакка дуоһунаһыттан туоратыллыбыта . Кини оннугар 1952 с . Г . А . Никифоров сэбиэдиссэйинэн анаммыта .
Олунньу 25 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ олохтоох салайыныыга улахан мунньах буолла . Бу сырыыга Дьокуускай куорат дьиҥнээхтик киин куорат статуһун тутарыгар үп - харчы наадатын дьүүллэстилэр . Дьокуускай куоракка ыытыллар араас үрдүк таһымнаах тэрийээһиннэргэ , өрөспүүбүлүкэ уонна куорат хааһыната кыттыһан үбүлүөхтээхтэр диэн буолла . Ол онно көр - нар , бырааһынньык эрэ буолбакка , олоҕу - дьаһаҕы хааччыйар ситим тардыллыыта , уулуссалар туруктара эмиэ киирдилэр . Куорат дьаһалтата , ханнык - туох тэрээһин ыытыллыахтааҕын , Үп министиэристибэтигэр эрдэттэн биллэрэн иһиэхтээх . Субу тирээн кэллэҕинэ ууга - уокка түһэрбэт курдук .
35 - тээх Марфа кэргэнэ былырыын өлбүт . Үс оҕотун кытта соҕотох хаалбыт . Төрөппүттэрэ эрдэ өлбүттэр . Тиксиигэ улуус киин балыыһатыгар санитаркалыыр эбит . Ыйга 7 тыһ . солк . хамнастаах .
/ / Сэргэлээххэ аттестационнай нэдиэлэ тµмµктэнэр аата суох СГУ ректорын бирикээґинэн , быйыл ыам ыйын 20 кµнµгэр Сэргэлээх уопсайын о ± олоро хосторун туттаран тахсыахтара . Ол эрээри сылы тµмµктµµр аттестация уґаан , о ± олор да , уопсай дирекцията да билигин да ± аны µлэ µіґµгэр сылдьаллар . Биирдэрэ - сууйар - сотор , иккиґэ - ону бэрэбиэркэлиир . Салгыы »
« КЫЫМ » хаһыат тэриллибитэ 90 сыллаах үбүлүөйүн көрсө , « СИТИМ » медиа - бөлөх 2011 сыл бастакы аҥаарыгар тута 5 таһаарыыттан турар сомоҕо сурутууну тэрийэр . Манна « КЫЫМ » хаһыат , « ХАТАН » ыччат сурунаала , « КҮРҮЛГЭН » литература альманаҕа , « СПОРТ ЯКУТИИ » хаһыат уонна бу күннэргэ сабыс - саҥа тахсыбыт « БАЙДАМ » сурунаал киириэхтэрэ . Сурутуу 50 бырыһыан чэпчэтиилээх . Онон ити этиллибит таһаарыылар уопсай сурутуллар суумалара бастакы зонаҕа 1 , 5 тыһ . эрэ тахса буолара күүтүллэр ( итилэри барыларын биирдиилээн , тус - туһунан суруттахха , 3 тыһ . солк . кэриҥэ тахсар ) .
Соторутаа ± ыта , бу ыам ыйыгар , Дьокуускай куорат 10 № - дээх оскуолатыгар µрдµкµ кылаас µірэнээччитэ учууталы ата ± астыыр сиэргэ баппат быґыыланыытын тµгэнин сотовай видеокамератыгар устан , интернет ситимигэр киллэрбитэ , киэІ айдааны тардыбыта . Нуучча тылын учуутала былырыын улуустан куоракка кіґін кэлэн , бу оскуола ± а µлэ ± э киирбит саха дьахтара . Интернеккэ видеоустууну кірбµт дьон маннык быґыыланыыттан кэлэйэллэрин , уордайалларын биллэрдилэр , иитии боппуруоґун кµµскэ туруоруо ± уІ диэн этэллэр . Ил Тµмэн депутата , парламент Бюджекка , µпкэ , нолуокка , сыана ± а уонна бас билии , приватизация боппуруостарыгар сис комитетын председателэ Александр Сергеевич Уаров дьон кэлэйиитин , абарыытын тардыбыт тµктэри быґыыга , учуутал кімµскэллээх буолуутугар санаатын бу курдук µллэстэр : - Соторутаа ± ыта киин куорат 10 № - дээх оскуолатыгар тахсыбыт киґи ійµгэр баппат тµктэри быґыы туґунан хаґыаттарга элбэхтэ суруйдулар . Итинэн сибээстээн , мин 20 сыл учууталынан , завуґунан , директорынан µлэлээбит , учуутал , оскуола µлэтин - хамнаґын ымпыгын - чымпыгын эппинэн - хааммынан билэр киґи быґыытынан , бу кµннэргэ элбэхтик толкуйдаатым . Ити быґылаан хаґан эрэ тахсыахтаах тµгэн та ± ыста дии саныыбын . То ± о диэтэххэ , итиниэхэ маарынныыр араас быґылааннар тахса туралларын истэ - билэ сылдьабыт . Бу тµгэн айсберг µіґэ эрэ ітті буолуон сіп . Маннык тµгэннэр то ± о тахсалларын ырытан - толкуйдаан бараммын , кэккэ тµмµктэргэ кэллим . Бастакытынан , µбµлээґин боппуруоґугар . 14 сыл парламент бюджекка комитетын председателин быґыытынан эттэхпинэ , µірэхтээґиІІэ элбэх µбµ - харчынын кірін кэллибит . Ол эрээри дьиІнээх учууталга тиийиитэ , учууталлар материальнай іттµнэн хааччыллыылаах буолуулара , бу барар харчыны кідьµµстээхтик туттуу кыалла илик . Сайдыылаах дойдуларга µірэтиигэ - иитиигэ тэІинэн бол ± омто уураллар . Былырыын Европа сэттэ дойдутунан автобуґунан айаннаабытым . Польша , Чехословакия , Бельгия , онтон да атын дойдуларга учуутал общество саамай сайдыылаах уонна ірі тутуллар араІата буолара харахха тута быра ± ыллар . Онтулара тутта - хапта , таІна - сапта , µірэ - кіті сылдьалларыттан тута биллэр : государство іттµттэн мэктиэлэммит ійібµл баара . Ол , бастатан туран , хамнастарын таґымынан быґаарыллар . Учууталлар хамнастарын мин ыйытан кірбµтµм - ыйга 4 - 5 тыґыынча евро . Ол аата , биґиги харчыбытынан 130 - 150 тыґыынча солкуобайы ыйга аахсаллар эбит . Россия билигин аан дойдуга саамай баай судаарыстыба буолла . Уурунуу харчыбыт 6 млрд . доллартан тахса . Ол гынан баран учууталлар ааттарын - суолларын µрдэтэри тобулбатыбыт . Кµттµіннээх хамнаґы кыайан тіліібіккі олоробут . Советскай Союз са ± ана курдук , учуутал хамнаґын 3 - 5 тігµл улаатыннарар буоллар , айымньылаахтык µлэлиир усулуобуйата µіскµі этэ . Эдэр сылдьан , оскуола ± а директордыыр эрдэхпинэ , оройуоІІа райком I секретарын кэнниттэн мин иккис киґи этим , хамнаспынан . Уруогум чаастарын таґынан директордыырым . Бµгµн учуутал , директор хамнаґа туохха да холооно суох кыра , эппиэтинэґэ улахан . Учуутал бу ійдірµн тута илик о ± олорго хайдах таІна , тутта - хапта сылдьарынан , бµтµннµµтµнэн холобур буолуохтаах . Биґиги учууталларбыт µірэтэр о ± олорунаа ± ар мілтіхтµк таІналлар , дьадаІыны эрэ бэтэрээнэн олороллор . Тіріппµттэрбит куоталаґа - куоталаґа , о ± олоругар араас бриллианнары , таІаґы - сабы ылан биэрэллэр . Кыаммат ыал о ± ото мантан сылтаан бэйэтин намыґахтык сананыыга тиийэр . Бу проблемалар бааллара , биллэн турар , бµгµІІµ салалта , Россия да таґымыгар , биґиэхэ , республика ± а да ± аны , ол иґигэр мин , депутат быґыытынан , бу проблема ± а ситэ дириІник хорутан µлэлээбэппитин кірдірір . Иккиґинэн , общество , нэґилиэнньэ , тіріппµттэр іттµлэриттэн учууталга сыґыан тосту уларыйыахтаах . Бµгµн Путинтан , Медведевтэн са ± алаан , бары этэбит дии : киґиэхэ инвестицияны угуохха диэн . Ол учууталтан са ± аланыахтаах . Биґиги хаґан эрэ космоска кимнээ ± эр да бастакынан кітін тахсыбыппыт . Ол кэнниттэн А . Х . Ш . µірэхтээґиІІэ µбµлээґини 5 тігµл улаатыннарбыта . Онтон ыла А . Х . Ш . хайдах сайдыбытын бары билэбит . Учууталга уонна о ± ону киґи быґыытынан хаачыстыбалаахтык иитэн - такайан таґаарыыга сµрµн бол ± омто ууруллуохтаах . Иитии µлэтэ оскуола ± а улаханнык до ± олоІнуур . Ґірэтии іттµгэр эрэ кµµскэ о ± уннубут . Бµгµн ханнык да эр киґи учууталынан µлэлиэн ба ± арбат буолла . То ± о учууталлар оскуола ± а барбат буоллулар ? Ол биир эрэ биричиинэлээх - итинник кыра хамнаска тугу гына барыа ± ай . Ол кэриэтин ханна эрэ коммерсаннаан , атын µлэ ± э µлэлээн , быдан µчµгэйдик олоруо ± а . Граннары олохтуубут , национальнай программанан бастыІ учуутал , бастыІ оскуола диибит . Оттон миигин учууталларга барыларыгар усулуобуйаны тэрийии улаханнык интэриэґиргэтэр . Быыбар кэмигэр 12 улууґу кэрийбитим . Улуустарга саамай улахан проблемалара учууталлар эбит диэн тµмµккэ кэлбитим . Учууталлар сайын да сынньаммакка , µµт туттараллар . Харчы кырыымчыгыттан , кыґал ± аттан сµіґµ хамначчыта буоллулар . Дьиэ программатынан кредиккэ хабала ± а киирэллэр . Тыа сирин учууталлара Дьокуускайга да кэлбэт буоллулар . Айаннарын уйунар кыахтара суох . Бюджет оччо харчыны уйунар кыа ± а суох . Онон учуутал бµгµн туох да бырааба суох буолан хаалла . О ± ону мі ± ірі сатаммат , иккини туруоруо , кылаастан µµрµі суохтаах . Онон бµтµннµµтэ , эргиччи сатаммат . Директор билигин муІур тойон . Тугу эмэ утары саІарар , быраабын кімµскэнэр буолла ± ына , ол учууталы туоратан киирэн бараллар . Дьокуускай куоракка кэлиІІи уонча сылга 30 - тан тахса тыґыынча тыа сирин нэґилиэнньэтэ кіґін киирдэ . Тыа сириттэн киирбит учууталлар тута куорат ирдэбилигэр сіп тµбэґэр курдук µлэлээн барбаттар . 10 № - дээх оскуола ± а тахсыбыт быґылаан итини кытта сибээстээх буолуон эмиэ сіп . Конфлигы эрдэттэн сэрэппэтэх диэн аІардастыы учууталы буруйдуур табыллыбат . Тустаах киґиэхэ быґаарсарыгар ыарахана ійдінір суол . Устубут кадрдарыгар кістір дии : учуутал биир да тылы саІарбакка тулуйан олорор . Итинник киґини сиргэ - буорга тэпсиини кірін , киґи хомойор эрэ буолбатах , кэлэйэрин ааґан , уордайар . 16 саастаах эр киґи киэбин туппут , тіріл ба ± айы нуучча уола киґи хаґан да истибэтэх ынырык ньэгэй тылларынан , маатырытынан кута - кута , тарбахтарынан сирэйгэ - харахха кириэтии - кириэтии , араастаан кибиІнии - мэтэІнии турара кірµіхтэн сµіргµ быґыы . Бу о ± ону оскуолаттан ууратар диэн кыра , холуобунай дьыала тэрийиэххэ , маныаха туґааннаах , кыттыгастаах дьону бµтµннµµтµн эппиэккэ тардыахха . Тулаайах диэн тібітµттэн имэрийэр наадата суох , киґилии сиэри тутуґан сылдьыахтаах этэ буолла ± а дии . Бу топпут о ± о киэбириитэ буолара кадрга кістір дии . Проблеманы тірдµттэн быґаарыы тута кыаллыбата ійдінір . Элбэх сыллар усталарыгар мунньуллубут проблема , кутургуйа курдук , тэґэ баран , таска та ± ыста . Саха сирин учууталлара бары бэйэлэрин бырааптарын кімµскэнэллэригэр общественнай хамсааґын , ассоциация тэриниэхтэрин наада . 10 - № - дээх оскуола ± а тахсыбыт тµбэлтэни республика µрдµнэн , Ґірэ ± ирии министерствотыгар итиэннэ куорат уонна бары улуустар управлениеларыгар , оскуолалар коллективтарыгар , тіріппµттэр уонна общественность мунньахтарыгар дьµµллэґэн бараннар , итинник хамсааґыны тэринэллэригэр ыІырабын . Кинилэр былааґы кытта туох баар проблемаларын аґа ± астык туруоран , быґаччы кэпсэтиэх , эрдэттэн туруорсуох тустаахтар . Биґиги кыах баарынан кіміліґµіхпµт . Министерство іттµттэн µірэтиини эрэ ірі туппакка , иитии боппуруоґугар улахан бол ± омто ууруллуон наада . Кэнники сылларга араас муодунай эксперименнэринэн µлµґµйэммит , иитииттэн туораан эрэрбитин аІардас бу тµгэн ырылхайдык кірдірді . Елена Иванова
Сандаарыйа Куо барахсан , - диэн бу кэскиллээх Кэрэ Куо ту ? унан « Уордайа Хаан Бухатыыр » оло ? хобор хо ? уйабын . Аны Хотун Хаан - Сабыйа Баай Хотун :
« Махтанабын дьылҕабар » кинигэ сэттэ бастаах . Степан Николаевич олорон кэлбит олоҕун устатын тухары алтыспыт , бииргэ үлэлээбит , чугас дьоннорун , аймахтарын туһунан суруйуулара киирбиттэр . Театр , циркэ , киинэ эйгэтигэр тугу тута сылдьара , саныыра тиһиллибит . Уус - уран дьүһүйүүлэрэ , хоһоонноро , ырыалара , интервью биэрбиттэрэ бааллар . Доллу киирии тылыгар бу « хааһыттан » мин хайдах сиэрдээх , майгылаах киһи буоларым көстөн тахсыа » диэбит . Степан Николаевич « хааһы » диэн бэйэтин күлүү гыннар даҕаны үчүгэй , минньигэс , иҥэмтиэлээх « хааһыны » буһарбыт диэн этиэҕи баҕарыллар .
- Дьэ , бэркэ этэн күһэйэн эрэҕин , алта ат түүлээҕинылар буоллаххына , икки ат түүлээҕин Дьааҥы сиһигэр тахсаммын эккирэтиһэн буллахпына булар киһибин . Биир ый хонугун арай манна өрөөҥҥүн суруктаһар буоллаххы на , алта ат түүлээҕин булан да көрүөм этэ .
- диэн энергетиктэр этэллэр Сахабыт сиригэр кімµс 굴µн кэлэн , сылаас кµннэринэн дуоґуйарбыт тарбахха баттанар хонук хаалан , билигин кыстык боппуруоґа хайа да кыґал ± атаа ± ар сытыырхайан турар . Сорох дьиэлэргэ , онноо ± ор социальнай суолталаах объектарга ірімµін µлэтэ кэмигэр µмµрµтµллµбэккэ , ититии хаґан холбоноро биллибэт чинчилээх . Аны куорат кварталларын устун кэрийэн кірдіххі , ордук кытыы сирдэргэ сылытар ситимнэр ( теплотрасса ) кыґыІІы тыйыс тымныыны туоруурга " суор ± ана - тэллэ ± э " суох диэбиккэ дылы " сыгынньах " турбанан кірі сыталлар . Ким кэлэн кірірі - истэрэ , ірімµіннµµрэ биллибэт курдук . Онон , куорат , бµтµн республика кыґыны туоруурга бэлэмнээх дуо , диэн боппуруос µіскээн тахсар . Салгыы »
Балаҕан ыйа - Улуу Суорун ыйа Балаҕан ыйа үс тыаллаах . Бастакытын к ³ мүс кү ´ үн кэлэрэ диибит . Бу балаҕан ыйын бастакы дэкээдэтигэр буолар . От - мас са ´ арар , кустар бараллар , бүтэ ´ игинэн хаас аа ´ ар . Са ´ арбыт сэбирдэхтэр таммалыыллар , ол кэнниттэн к ³ т ³ ҕ ³ тү ´ эр . Хонуулар кураанахсыйаллар , ойуур и ´ э дьэ ² кэрэр . Ый бүтүүтүгэр ( бүтэ ´ ик дэкээдэ ) дьахтар сайына буолан ылар . Бүтэ ´ ик сылаас күннэр тураллар . Бу кэнниттэн тымныы кү ´ үн кэлэр . Э ´ э арҕаҕар киирэр , моҕотой хороонугар утуйар . Ма ´ ы ииктэтэр тыал тү ´ эр , ардахтаах буолар . Бу кэм ² э Хотугу муустаах акыйаа ² ² а уста сылдьыбыт Дьыл Оҕу ´ ун тириитэ эттэнэн - хааннанан тиллэн кэлэр . Муо ´ унан силбиэтэнэр , муус тымныы тыына биллэр .
Аресттанан баран ытан өлөрөргө приговордаммыта , ол гынан баран болдьоҕо суох каторгаҕа ыытыллыбыта . Хойут болдьоҕо 20 сыл буолбут .
- - Арҕаа омуктар оннук буолбуттара быданнаата . Ол түмүгэр Франция , Германия нэһилиэнньэтин улахан аҥаардара - Ближнэй Востоктан кэлбит мусульманнар . Биллэн турар , аныгы үйэҕэ ыарахан үлэ механизированнай , саҥа ньымалары , технологиялары туһаныы барыахтаах . Ол кэмэ кэлиэҕэ . Биһиги билигин ол миэстэбитин былдьатыа суохтаахпыт этэ .
Јлµінэ ірµґµ туоруур муоста экспертизаны ааста Улуу Јлµінэ эбэбит аан дойду уон бідіІ ірµстэрин истэригэр киирэр биґиги дойдубут биир сµдµ кістµµлээх баайынан буолар . Кини Байкал сиґиттэн са ± алаан Хотугу Муустаах муора ± а диэри 4400 километры тайаан , ортотунан сорох сирдэринэн кэтитэ 15 км тиийэр . Јлµінэ ± э биир да ± аны быґыт , гидроэлектростанция суох эрээри , а ± ыйах сыллаа ± ыта ірµс аннынан газ ута ± а тардыллан , дойду историятыгар хаґан да буолбатах баара ± ай тутуу ыытылынна . Аны а ± ыйах сылынан Јлµінэни туоруур тимир уонна массыына суоллара ааґар холбоґуктаах муостата тутуллан , айаннааччылар туох да харгыґа суох тігµрµк сыл устата со ± уруунан - хотунан сылдьалларыгар кыах бэриллиэ ± э . Ол эрээри Саха сирин курдук тыйыс тымныылаах уонна ураты климаттаах дойдуга , буолаары буолан Јлµінэ ірµскэ , муостаны тутуу кыаллыбат диэн µгµс специалистар этэллэр да ± аны , биґиги курдук усулуобуйалаах регионнарга ірµґµ туоруур муосталар кµн бµгµнµгэр диэри тутулла тураллар . Салгыы »
Фонд диэн олус үчүгэй тэриллии баар . Фонд харчытын хамсыырын ким да хонтуруоллаабыт . Төһө баҕарар харчыны уган сууйан - тараан таһаарыахха сөп . Ол иһин даҕаны былааска чугаһаабыт спортсменнар араас Фондалары аһаллар .
Дмитрий Валеев олунньу 15 кµнµгэр университет тустууга саалатыгар эрчиллэ сылдьан « мельница » диэн албаґы оІороору сµнньµн алтыс тоно ± оґун таґааран , улахан эчэйиини ылбыта . Ити кµн ыкса киэґэ а ± ата миэхэ телефоннаабыта . Республикатаа ± ы балыыґа нейрохирургическай отделениетыгар тута операция оІоґуллубут этэ . Сарсыныгар киин куорат тустууга федерациятын президенэ , Дьокуускай дьаґалтатын баґылыгын солбуйааччы Ю . П . Баишев , 3 № - дээх о ± о спортивнай оскуолатын сµрµн тренерэ П . С . Иванов буолан , уолу уонна быраастары кірсі тиийэ сылдьыбыппыт . Киґибит илиитэ - ата ± а хамсаабат , ууну кыайан ыйыстыбат , кірµіххэ ыарахан туруктаах этэ . Нэдиэлэ буолан баран , илиитэ хамсыыр буолбута , аґы ыйыстар рефлексэ чілµгэр тµспµтэ . Быраастар кыаллары барытын оІоруохпут , ол гынан баран балаґыанньата ыарахан диэбиттэрэ . Кµн бµгµн кини дьиэтигэр тахсан , суор ± ан - тэллэх киґитэ буолан сытар . Тµіґµттэн аллараа ітті µлэлээбэт , чілµгэр тµґэ илик . Биґиги куорат тустууга федерациятын кулун тутар 9 кµнµнээ ± и сµбэ мунньа ± ар , µіскээбит уустук балаґыанньа ± а Дмитрий Валеевка кіміліґір туґунан боппуруоґу кірбµппµт . Федерация аатыттан харчынан кімі оІорорго уонтан тахса суругу туґааннаах салайааччыларга туттарбыппыт . Ону таґынан Доруобуйа министерствотын кытта ыкса µлэлэґэбит . Бу ый 15 кµнµгэр инбэлииккэ тахсар дьыалата оІоґуллуохтаах . Онон инвалиднай кэлээскэ булуутугар µлэ барар . Ол кэнниттэн реабилитационнай кииІІэ киллэрии боппуруоґа турар . Биґиги спортивнай оскуолабыт олунньу 25 кµнµнээ ± и мунньахпытыгар биир кµннээх хамнаспытын Дима ± а аныырга быґаарбыппыт . Ону тэІэ федерация уураа ± ынан Н . Н . Тарскай кубогар республика чемпионатын кэмигэр аґымал кімінµ оІоруу тэриллибитэ . Республика µтµілээх тренерэ И . С . Кочкин кімітµнэн 45795 солк . хомуллубута . Онон чуолаан чурапчыларга ыарахан кэмІэ дьоґун кімілірµн иґин бар ± а махтал буолуохтун . Онтон тута сіріін кулун тутар 22 - 23 кµннэригэр ыытыллыбыт П . П . Пинигин бирииґигэр республикатаа ± ы турнир кэмигэр эмиэ итинник аґымал акция тэриллибитэ . Бу сырыыга 19180 солк . киирбитэ . Итини тэІэ спорт ветерана Денис Горохов 10 тыґ . солк . , куорат олохтоо ± о , о ± ото тустууга сылдьар Касылаев Азар , тустуук Лина Мыреева а ± ата Николай Мыреев 5 - тии тыґ . солк . туттардылар . Ити харчы барыта Дмитрий а ± ата Альберт Ринатовичка туттарыллыбыта . Улахан кімінµ аан дойду чемпиона Виктор Лебедев оІордо . Кини аан дойду кубогыттан кэлээт биґиги саалабытыгар киирэн Дмитрий Валеевка уу харчынан 100 тыґ . солк . ууран биэрдэ . Улахан спортсмен чахчы - бааччы ис сµрэ ± иттэн ылынан , улахан кімінµ оІорбута , кини киґи быґыытынан µрдµк чыпчаалга тахсыбытын туоґута диэн сыаналыыбыт . Виктор аны да олоххо уонна спорка µрдµк кирбиилэри дабайа турдун диэн алгыахпытын ба ± арабыт . Дмитрий тіріппµттэрэ уонна биґиги эрэлбитин сµтэрбэппит . Саха сирин амарах дууґалаах дьонун эрэлэ таах хаалыа суо ± а дии саныыбыт . Дмитрий хайаан да ата ± ар туруо ± а . Федот СОЛОВЬЕВ , Дьокуускай куорат тустууга федерациятын толорооччу директора .
Тустуук Дмитрий Валеев билигин да ± аны суор ± ан - тэллэх киґитэ буолан сытар . Ол гынан баран , кини аатыгар сµгµрµйээччилэргэ уонна да атын бары айыы санаалаах дьоІІо барыта µчµгэй буолуо ± а диэн бэрт кыралаан эрэл кыыма баар . Хайаан да атахпытыгар туруохпут , диэн тіріппµттэрэ кытаанах биир санаа ± а , кµн аайы ыарахан эчэйиини утары тулуурдаахтык охсуґан , бары кыахтарын барытын уолларыгар Дима ± а аныыллар . Билигин кини холкутук сытан эрэ саІарар кыахтаах . Илиитэ хамсыыр гынан баран , тарбахтара ыга тутар кµµстэрэ суох . Аллараа ітті билигин да кыайан хамсыыр кыа ± а суох . Салгыы »
Иккиһинэн , манна спортивнай саала салгын курдук наада . Холобур , соҕотох Чурапчы улууһугар 18 спорт саалата баар буоллаҕына , төһө эмэ элбэх нэһилиэнньэлээх аэропорт микрооройуонугар биир даҕаны спорт саалата суоҕун бары бэркэ билэбит . Биллэн турар , ымсыыра , ордугургуу олорор сатаммат . Тоҕо диэтэххэ , кириисис ааһан киин куораппытыгар спорт былаһааккалара , аныгы спорт комплекстара да утум - ситим баар буолуохтара . Ол туһунан « Улуу Хочоҕо » сырдатан турабыт .
« Сөп » диэн хоруйдаабыт эппиэттэргитин ааҕыҥ . Хас биирдии « сөп » диэн эппиэт 1 очко курдук ааҕыллар .
1844с . академик А . Ф . Миддендорф « Эриэдэл Бэргэн » олоҥхону алфавитынан сахалыы суруйбута , 1878с . Санкт - Петербург куоракка бэчээттэммитэ . А . Я . Уваровскай « Эрэйдээх - Буруйдаах Эр Соҕотох » олоҥхону 1851с . сахалыы суруйбута Бетлинг алфавитынан бэчээттэппитэ , онтукайа немецтии тылбаастаммыта . Атын политсыылынайдар Н . С . Горохов , И . А . Худяков , С . В . Ястремскай олоҥхолору « сказкалар » диэн ааттаан туран нууччалыы тылбаастаабыттара . [ К . Г . Оруоhһун ] олоҥхотун үөһээ этиллибитин курдук Э . К . Пекарскай көрдөһүүтүнэн 1895 с . суруйбута уонна киниэхэ тиксэрбитэ . Бу олоҥхо 1907с . бэчээттэнэн тахсыбыта . Онон 100 сылын туолла . Хайдах сурукка киирбитин краевед Е . Д . Андросов маннык суруйар : « Көстөкүүн Оруоһун 1880 сыллар диэки Миинэ Уола ( Егоров Егор Минович ) диэн Дьүлэй ууhугар балайда улаханнык аатыран - сураҕыран эрэр эдэр олоҥхоһуту олоҥхолотон , Таатта сиригэр олоҥхолор убайдарынан ааттаммыт уон икки тус - туспа көрүҥнэрдээх « Дьулуруйар Ньургун Боотур » диэн олоҥхо биир туспа варианын аан бастакынан сурукка - бичиккэ киллэрэн үйэ саас тухары үтүөтэ - өҥөтө өлбөөдүйбэт суду дьыаланы оҥорбута » . Уруккута улуус биир кырдьаҕас педагога , фольклорит , Дьүлэй ууһун төрүт олохтооҕо Семен Ефимович Егоров бэйэтин ахтыытыгар бу курдук суруйбут : « Мин оҕотук эрдэхпинэ « Ньыгыл Боотур » диэн Бетлинг алфавитынан суруллубут олоҥхо кинигэлэрэ бааллара . Мин ол кинигэлэри ыалтан уларсан ааҕа сылдьыбытым уонна « Дьулуруйар Ньургун Боотур » диэн олоҥхону абаҕабар Миинэ уола Дьөгүөссэ оҕонньорго Таалалаах диэн кини кыстыгар бииргэ дьукаах олорон : « Бу кинигэҕэ олоҥхо суруллан тахсыбыт , ону ааҕан биэриим , иһит » диэт аахпытынан барбытым .
Ньурба улууhуттан тірүттээх дьон « АЛРОСА » хампаанньаҕа элбэх . Бырамыысыланнас атын да тэрилтэлэригэр бааллар . Буолаары буолан , бырамыысыланнас эйгэтигэр ньурбалар хайа да улуус дьонуттан таhыччы элбэх салайааччылаахтар . Бу элбэҕи этэр . Удачнайдааҕы ХБК сүрүн инженерэ Валентин Филиппов , Айхаллааҕы ХБК сүрүн инженерэ Александр Платонов , Ньурбатааҕы ХБК сүрүн инженерэ Дмитрий Кириллин , « АЛРОСА » ПТВС тэрилтэтин дириэктэрэ Клим Антонов , « МИРАЛ » ас - үіл хампаанньатын генеральнай дириэктэрэ Гаврил Михайлов , « Западные электрические сети » тэрилтэ сүрүн инженерэ Иннокентий Петров . Бу - карьера іттүнэн тугу барытын ситиспит улахан салайааччылар . Онон маннык чаҕылхай уолаттар іссі да үіскүү - тірүү туралларын курдук , Ньурбаҕа тоҕоостоох усулуобуйа тэриллэрин күүтэбит .
Сулууспалаабыт киґи бэйэтин туґугар эппиэтинэскэ үірэнэр . Холобур , ыґыллаҕас , ээл - дээл уунаІныыр уо . д . а . киґини онно начаас үлүгэрдик кінніріллір , ханнык да бэйэлээҕи аармыйа сааґылыыр , бэрээдэктиир . Улуу сүрэҕэ да суох киґи сүрэхтэнэр . Мин бэйэм аармыйаны олус сібүлээбитим . Ґірэхпин бүтэрдэхпинэ байыаннай үлэлээх киґи буолуохпун баҕарабын . Куґаҕана диэн , сулууспалаан кэлбиппэр , үірэххэ киириигэ туох да чэпчэтии суох эбит . Ити биир сыл сулууспалаабыттарга .
Соторутааҕыта Дьокуускай куорат Ыччакка отделын көҕүлээһининэн түүҥҥү кулууптары кэрийдибит . » Ол түүҥҥү кулуупка күүлэйдээбиттэрин тоҕо эмиэ кэпсээтилэр ? . . " диэн муодарҕаамаҥ . Бу аралдьытар түүҥҥү кулууптарбытыгар ыччат олус сөбүлээн сылдьар . Олор быыстарыгар сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолор кытары суксуруһа сылдьар буолааччылар . Биллэн турар , оччолооҕу өҥөйбүт оҕолор сүгүн сылдьыахтара баара дуо . Пиибэни утах курдук иһэллэр , итирэн баран өрөпөөннөнөллөр , охсуһаллар . Ол түмүгэр буруйу оҥоруу элбээтэҕэ диэн кэбис . Инньэ гынан , бу күн хаһыа да буолан , дьэ , бу оҕолорбут котокуларга кимнээх пиибэ , арыгы атыылыылларын көрөр - истэр эриэйдэҕэ сырыттыбыт .
Мунньах кыттыылаахтара былаан барылын ылынарга быґаардылар , испииґэккэ эбии социальнай хайысхалаах тэрилтэлэри , ол иґигэр о ± о саадтарын , тутууну , « Северный мир » турист зонатын киллэрэргэ эттилэр .
Мин биир олох принципиальнай к ? рд ? бµлµм диэххэ дуу ( ? ) интервью ылар ки ? ибин кытта эрдэ туох ту ? унан , хайдах кэпсэтиэхтээхпин арыйбат идэлээхпин . Туох ту ? унан кэпсэтэбит , тугу ыйыта ± ын , бэлэмнэниэм этэ диэччилэр . Ол гынан баран , эрдэттэн бэлэмнэммит ки ? и кэпсээнин да , са ? арар тылын да тупсара сатаан кэпсэтии уота - куэ ? э суох барар . Сорох ки ? и эрдэ умайан хаалбыт буолар . Хайдах суруйбутун дуу , хайдах кэпсиэхтээ ± ин дуу саныы олорор буолар . Ону камера рентген аппаратын курдук бµтµннµµ устан ылар . Этэргэ дылы « право первой ночи » - диэн эффект сµтэн хаалар . Урут миэхэ кэпсээбит эбит буолла ± ына , мин да истибиппин ылынар курдук кэх - нэм буолан кэпсээнньити кыайан к ? ± µлээбэппин бы ? ыылаах . Онон бу сµрдээх чараас ? йд ? бµл . Оймоммотох хаар устунан сана суолу хаалларардыы бара ± ын . Оччо ± о эрэ кэпсээнньитин да миэхэ арыйарыгар кы ? аллан - мµ ? эллэн сирэйэ - хара ± а да уоттанан чахчы да дьиннээхтик кэпсиир . Телевизорынан к ? р ? олорон би ? иги бары билэ олоробут . Ити вербальнай тыл дьиктитэ онно .
Дорооболоһон , эҕэрдэлээн баран кэпсэттим , « ырыа ыллаан биэриэххит дуо , сыаната төһөнүй ? » диэн ыйыттым . Киһим « 7 тыһ . » диэн хоруйдаата . Аны туран , ол сыанаҕа кини киэһэни быһа сылдьыбат , икки ырыаны ыллаан баран төннөр эрэ эбит . Дьэ салынным . Үйэм тухары тутууга үлэлээбит киһибин . Биһиги саҕана биир миэтэрэ мас суоруута 47 кэппиэйкэ диэн быһыллыбыт тарыып баар буолар этэ . Дьэ , бу бэйэбит оҕолорбут улаатан 10 мүнүүтэлээх үлэлэрин бу курдук баһырхайдык сыаналыыллара сөхтөрдө . Бу ким олохтообут сыанатай ? Бу биһиги курдук харыбыт күүһүнэн үлэлээн кэлбит дьон өйүгэр - санаатыгар баппат сыана . Сорох дьон « билигин атын үйэ , эн урукку сыанаҕын кэпсээмэ » диэхтэрин сөп . Билигин да хайа баҕарар тутуу сыаната сметанан быһаарыллар , ону регионнааҕы сыананы оҥорор киин бэрэбиэркэлиир . « Кыым » ааҕаччылара ону туох дии саныыгыт ?
РФ Президенэ Дмитрий Медведев РФ Федеральнай Мунньа ± ар уонна Россия гражданнарыгар Анал суруга бу кэлиІІи кµннэр биир сµрµн событиеларынан буолла . Медведев дойду салалтатын инники µлэтин , кэнэ ± эски политическай тосхолун эрдэттэн быґаарбыт балтараа чаастаах улахан этиитин , биллэн турар , бары таґымнарга іссі да ір дьµµллэґиэхтэрэ . Биґиги государствобыт баґылыгын историческай суолталаах тыл этиитин тµмµгµнэн Саха Республикатын Правительствотын Председателэ Егор Борисов бэйэтин санаатын µллэґиннэ . Салгыы »
Бу дакылааты аахпыт дьон ИНСОР кэлэр быыбарга модернизацияны саҕалаабыт Д . Медведев бэрэсидьиэҥҥэ талылларыгар анаан оҥорбут бырагыраамата дииллэр . Ол иһин бу бырагыраама биир ааптара Игорь Юргенстан ылбыт интервьюларыттан санаатын кылгастык билиһиннэрэбит . Юргенс былаас уларыйартан куттаныа суохтаах , биһиэхэ итинтэн өлөрдүү куттаналлара сыыһа диир . Модернизацияны " Путин кыайан оҥоруо суоҕа " диэн санаатын аһаҕастык этэр . Биирдэ ситиһиилэммит киһи ыраахтааҕы курдук былааска үйэтин тухары олоруо суохтааҕын араб дойдуларыгар тахсыбыт өрөбөлүүссүйэлэр бигэргэтэллэр диир . Путин хамаандата дойдуну ыарахан кэмҥэ быыһаан бигэ туруктаах таһымҥа ( стабилизация ) таһаарбыт үтүөлээх диэн билинэр . Ол эрээри , билигин биир киһи интэриэһэ буолбакка , судаарыстыба интэриэһэ өрө тутуллуохтаах . Билигин дойдуга « стабилизацияттан модернизацияҕа көһөр үлэ » күүскэ барыахтаах . Итиниэхэ атын өйдөөх - санаалаах бэрэсидьиэн , атын , эдэр эрчимнээх хамаанда наада диир . Көнөтүк өйдөөтөххө , « стабилизация хамаандата » модернизацияны оҥоруо суоҕа диэн дьиксинэр .
Андрей Андреевич фольклорнай суруйуулара уонна , биллэн турар , кини сүбэлэрэ С . А . Звереви айар үлэ умсулҕаныгар сирдээбиттэрэ . Д . М . Говоров , Н . А . Абрамов - Кынат , П . П . Ядрихинскай , Н . И . Степанов , Е . Е . Иванова , М . Т . Шараборин - Кумаарап , Е . Г . Охлопков курдук олоҥхоһуттары , тойуксуттары сэргэ Кыыл Уола ССРС Суруйааччыларыгар чилиэнинэн 1939 с . ылыллыбыта уонна бүтэһик күннэригэр дылы саха уус - уран литературата сайдыытыгар норуот ырыаһытын быһыытынан дьоһуннаах миэстэни ылбыта .
Японияҕа сир хамсааһыныттан тахсыбыт алдьархай буолбутун нөҥүө күнүгэр биһиги тойон Годзи Сакамотолыын төлөпүөнүнэн сибээстэспиппит . Билигин , ааспытын кэннэ эттэххэ эрэ дөбөҥ , оттон ол кэмҥэ урусхалламмыт , сир ньууруттан симэлийбит , уу анныгар барбыт нэһилиэнньэлээх пууннартан дьон куотуута , радиация куттала суоһаабыта - барыта түүл - бит курдук ынырык хартыына этэ . Тойонуттан , боростуой дьонуттан тутулуга суох бука бары күрэнэр аатыгар барбыт кэмнэригэр Годзи Сакамото « дьоммун , дойдубун хайдах быраҕан барыахпыный ? » диэн булгуруйбат санаалаах үлэтигэр Фукусимаҕа баар этэ . Норуот итэҕэллээх дьонноро , хор , оннук талбыт норуоттарыгар бэриниилээх буолаллар эбит . Биһиги ону холобур оҥостуохпутун , маннык киһини билэрбитинэн киэн туттуохпутун эрэ сөп .
Атырдьах ыйын 27 кµнµгэр Лаптевтар муораларыгар " Алексей Кулаковскай " буксир тимирэн , 11 киґи суорума суолламмыта . Бу кµннэргэ буксир тимирбит биричиинэтин быґаарар анал хамыыґыйа µлэтин тµмµктээтэ . Буксир атырдьах ыйын 26 кµнµгэр Лаптевтар муораларыгар саахалга тµбэспит " ТБ - 0012 " балыксыттар суудуналарын ірµґµйэ тахсыбыт . Ространснадзор анал хамыыґыйата быґаарбытынан , буксир техническэй бэлэмэ уонна муора ± а аналлаах сорох комплектованиета суох сылдьыбыт эбит . Суудуна корпуґун хаІас іттµгэр дьіллµµ баарын быстах эрэ ірімµіннээбиттэр . Ону оІорон баран салгыы µлэлииргэ кіІµл ылбатахтар . Киґи ілµµлээх алдьархай ол сиринэн уу киирбититтэн итиэннэ капитан сыыґа - халты дьаґайыытын тµмµгэр тахсыбыт . Ространснадзор анал хамыыґыйата маннык тµмµгµ таґаарда : - Суудуна техническэй туруга мілтіх . Буксир корпуґа ууттан кімµскэниитэ мілтіібµт . ХаІас борка дьілі ± іс баарын быстах кэмІэ оІоґуллар схеманан ірімµіннээбиттэр . Суудунаны Россиятаа ± ы ірµс Регистрин кіІµлэ суох µлэлэппиттэр . - Суудуна капитана А . Р . Соловьев морской диплома суох эбит . Ол аата µірэ ± э эппиэттээбэт . Итини тэІэ , экипаж сэттэ чилиэнэ орто уонна µрдµк µірэх устудьуоннара буолаллар . Хамыыґыйа саахал тахсыбытыгар буруйдаах µс киґини быґаарда . Ол курдук " Јлµінэ ірµс холбоґуктаах пароходствота " СК ААО генеральнай директорын солбуйааччы , куттал суох буолуутун сулууспатын начальнига Е . А . Бало инструкция быґыытынан , муора ± а уонна ірµстэргэ суудуналар этэІІэ сылдьалларын хааччыйар уонна олор бары нуорма ± а уонна быраабыла ± а сіп тµбэґиэхтээхтэрин хонтуруоллуур эппиэтинэстээх эбит . Буксир капитана А . Р . Соловьев рейскэ морпроводчига суох уонна быйылгы навигация кэмигэр алдьаммыт бортаах сылдьан тахсыбыт . Анал морской диплома суох эбит . Кµµстээх тыал кэмигэр суудунаны салайар уопута суох буолан сыыґа дьаґайбыт , инньэ гынан аварийнай туруктаах суудуна балаґыанньатын іссі уустугурдан биэрбит . Итини тэІэ , шлюпканы туґаныы тµрµбµігэтин хойут биллэрбит уонна экипаж тыыннаах хааларын туґугар кµттµіннээ ± и оІорботох . " Јлµінэ ірµс холбоґуктаах пароходствота " ААО генеральнай директорын персоналга солбуйааччы Е . Ю . Кейсевич А . Р . Соловьев старшай кіміліґііччµ дипломун ыларыгар Находкатаа ± ы муора пордун квалификационнай хамыыґыйатыгар сымыйа докумуоннарга илии баттаан ыыппыт . Бэрэбиэркэ тµмµгµнэн , " Јлµінэ ірµс холбуґуктаах пароходствота " СК ААО генеральнай директорын солбуйааччылар Е . А . Бало , Е . Ю . Кейсевич , Жатайдаа ± ы суудунаны ірімµіннµµр , тутар собуот директора В . Д . Куликовскай уонна Дьокуускай Јлµінэ тірдµнээ ± и пордун капитана И . Н . Цветков административнай миэрэ ± э тардылыннылар . Итини сэргэ , " Јлµінэ ірµс холбоґуктаах пароходствота " СК ААО юридическай сирэй быґыытынан лицензията тохтотулларыгар административнай миэрэ ылылынна . Саахал тахсыбытынан билигин холуобунай дьыала тэрилиннэ . Александр ТАРАСОВ
Кыґын устата кэтиллибит тµµлээх таІаґы , саІынньа ± ы , дубленканы , бэргэґэни , этэрбэґи уурар кэм тиийэн кэллэ . Туох барыта хайдах тута сылдьартан тутулуктаах . Тµµлээх таІас µчµгэйдик кірбітіххі - харайбатахха , кылаана сµтэр , киртийэр , тµµтэ тостор , тµґэр . Устунан эргэрэр , быра ± ыллар . Ол иґин , кэтэргэ да , уурарга да булгуччу тутуґуллар ирдэбиллэр бааллар . * Кэтиллэр кэмэ ааґан , ууруох иннинэ таІаґы аан бастаан ыраастыыр , салгылатар уонна куурдар куолу . Кµнµс таґырдьа кµннээххэ таґааран сахсыйан , тэбээн салгылатыллар . Кімµрµі хаарга тэбиир іссі ордук . * Бэйэ имитэн тикпит бэргэґэтин сууйуохха сіп . * Фабрика оІоґуута таІас , имитэргэ уонна кырааскалыырга кµµстээх суурадаґыннары туттар буоланнар , илийдэр эрэ тириитэ илдьи баран хаалааччы . Ол иґин , итинник бэргэґэлэри шампуннаах ууга маарыланы сиигирдэн эбэтэр синтетическай сууйар бороґуокка гуубканы илитэн ыраастыыр ордук . * Ґірµйэх хаґаайкалар кырса , саґыл уонна норка тириититтэн тигиллибит бэргэґэни , са ± аны баатаны мыылалаах эбэтэр испиирдээх ууга сиигирдэн тимир тараах тиистэригэр кыбытан , сэрэнэн тарыыллар . * Улаханнык киртийбит тµµлээххэ сылытыллыбыт уотурбаны эбэтэр кураанах кіібµлµ кутан арыытын - сыатын оборторуллар уонна сымна ± ас насадкалаах пылесоґунан ыраастаан кэбиґиллэр . * МаІан іІніі ± µ ыраастыырга хортуоппуй крахмала ордук . Ону тириигэ тилэри тар ± атан , мыылалаах уунан сиигирдиллэр . Куурбутун кэннэ щетканан ыраастаныллар , тэбэниллэр , куурдуллар , тарааныллар . * Бытарытыллыбыт грецкэй эриэхэни маарыла ± а суулаан соттоххо , тµµлээх кылаана чілµгэр тµґэр . * МаІан овчинаны 250 мл . µµккэ 5 мл . нашатырнай испиир булкуйуллубут суурадаґынынан сотор ордук . * Каракуль саґарымтыйбытын водород перекиґигэр кыратык нашатырнай испиир кутуллубут суурадаґынынан ыраастанар . * ҐрµІ дьµґµннээх искусственнай тµµлээх саґарбытын ууга лимон согун кутуллубут суурадаґынынан ыраастанар . * Дьэ , ол кэнниттэн бэргэґэни хаґыат кумаа ± ытыгар суулаан баран , хортуон дьааґыкка угуллар . * Этэрбэґи ууруох иннинэ сирийэн кірµллэр . Оґо сиигинэн алдьаммыттаах буолла ± ына , таґынан абырахтыахха сіп . Оттон алдьаныы улахан тµбэлтэтигэр билэтин кітµрэн ис іттµттэн оІоґуллар . Куурдуллар . Тібітµгэр хаґыаты ыга симиллэр . * Тыа сиригэр са ± ынньа ± ы , са ± алаах сону µгµстэр терраса ± а сундуукка харайаллар . Ити куґа ± ана суох . Оттон уопсай дьиэ ± э эбэтэр куорат сиргэ олорооччулар таІастарын ыскаапка эрэ уурар кыахтаахтар . Онуоха лµін эбэтэр хлопчатобумажнай таІаґынан тигиллибит анал чохуолга уган , плечиккэ ыйаан кэбиґиллэр . * МаІан кырсаттан эбэтэр атын да ± аны сырдык тµµлээх тирииттэн оІоґуллубут таІаґы хараІа дьµґµннээх чохуолга уктахха , сырдык ітін киирэн саґарымтыйбаттар . * Хаа ± а мольтан харыстыыр эми угуллар . * Тµµлээх таІас турар сирэ хайаан да сиигэ суох уонна салгыннаах буолуохтаах . Ыскаап эркинин " Тройной " одеколонунан ыстахха уонна долбуурга сыттаах мыыланы эбэтэр багульник лабаатын уурдахха , кійµµр чугаґаабат . * Сайын ортото таІаґы суутуттан хостоон , салгылатыллар , тэбэнэр . ЈйдііІ ! Тµµлээх таІаґы ыраастыырга нафталиннаах суурадаґыны тутуннахха , тµµ тостумтуо уонна алдьанымтыа буолар , іІі уларыйар . Полиэтилен міґііччµккэ уктахха , салгын киириитэ босхуллан , тµµлээх буортуланар . Сардаана БАСНАЕВА , Раиса СИБИРЯКОВА
Мин бэйэм ол сэрии кэнниттэн учуутал идэтин ба ´ ылаабытым . Ол эйгэҕэ үлэлиибин . Сэриигэ сылдьыбытым ту ´ унан кэллиэгэлэрим да , ү ³ рэтэр оҕолорум да билбэттэр . Ону кэпсии , арбана сылдьар сэрэхтээх даҕаны . Анарааттан сонордо ´ он кэлии ( ордук , снайпердары ) түбэлтэлэрэ баалларын истэбит . Ол да гыннар , тоҕо би ´ иги туспа - туора , күлүккэ - хара ² аҕа хаалан хаалыах тустаахпытый ? £ р ³ спүүбүлүкэбит са ² а салалтата бу боппуруо ´ у болҕомтоҕо ылара буоллар . Би ´ иги да иэскэ хаалыа суох этибит .
Бу тµбэлтэ 2001 сыл ыам ыйын бµтµµтэ буолбута . Онтон ыла номнуо алта сыл ааста . Ол эрээри , ол кµннэр сорох - сорох тµгэннэрин адьас бэ ± эґээІІи курдук ійдµµбµн . Ґксµн оччотоо ± уга тіґі сіптііх быґаарыныылары ылыммыппын , эбэтэр ханна , туохха сыыстарбыппын ырыта , ырыІалыы сатыыр курдукпун . Дьонум - сэргэм да эмиэ мин курдук сµрµннээн сыыґабытын , табабытын ырыта сатыыллар . Оччолорго мин Уус - Алдан улууґун Тулуна біґµілэгин II Лігій нэґилиэгин баґылыгынан µлэлээбитим тірдµс ыйыгар эрэ баран эрэрэ . Нэґилиэк общественноґын кімітµнэн кырдьа ± астар сынньаналларыгар анаан биир дьиэни ірімµіннээбиппит , биэс сыл µлэлээбэккэ турбут пилораманы сіргµппµппµт . Ыам ыйынаа ± ы бырааґынньыктарга икки кµн субуотунньуктаан уонча эргэ хотону , биир оччо хаарбах тутууну кітµрэн , ыраастаан кэбиспиппит . Біґµілэк биирдэ сэргэхсийэ тµспµтэ . Ол барыта урукку кэмнэри санаппыта . Јтірµнэн маннык 250 - 300 киґи кыттыылаах иккилии кµннээх субуотунньуктар ыытылла иликтэрэ . СаІа сынньалаІ пааркатын тутуохха диэн миэстэтин талбыппыт , таас оскуола тутуутугар олохтоохтор кі ± µлээґиннэринэн 500 тыґыынча харчыны хомуйбуппут . Ити оччолорго улахан µп этэ . Улуус кииниттэн баара - суо ± а 20 километр да буолларбыт , суолбут - ииспит олус куґа ± ана . Ґгµс сыллаах туруорсуу кэнниттэн кутуу суол оІоґуллар буолбута , 1 , 5 км сиргэ µп кірµллµбµтэ . ҐрµІ ас арааґын бэлэмниир сыах тутуллар буолбута . Спортивнай саалабытын ірімµіннээри 150 кубометр маґы хайыттарбыппыт . Онон дьон санаата кэлэн , ірі кіті ± µллэн эрэрэ . Ити дьыл саас хойутаан кэлбитэ . Ыам ыйа бµтэн эрэрэ да от - мас кі ± ірір чинчитэ суо ± а . Сотору - сотору ардыыра . Кырдьа ± астар іІ дьылы билгэлииллэрэ . Били оІоґуллуохтаах суолбут бадараанынан баґыллан хайдахтаах да техника , бэл , сатыы да киґи сатаан сылдьыбат буолбута . Боро ± оІІо диэри µксµн сатыы сылдьарбыт . Ону да ± аны алаастарынан тумнан барарбыт . Ыам ыйын 28 кµнэ буолар тµµнµгэр , сарсыарда 4 чаас са ± ана , арай ааммын тоІсуйдулар . Тыа сирин дьонун µгэґинэн , кимин - тугун туоґуласпакка , ааммын аспытым ыаллыы Јнір нэґилиэгин баґылыга Василий Петрович Борисов турар эбит . Кини кэннигэр участковай инспектор Иван Данилов уонна улуус кииниттэн ар ± аа диэки , биґигиттэн µс нэґилиэк ніІµі баар Арыылаах оскуолатын директора Никифор Петрович Пестряков кістіллір . Олбуор ааныгар іссі 2 - 3 киґи тураллар эбит . Тута аанньа ± а кэлбэтэхтэрин сэрэйдим . Баґылайдаах Никифор быґыта - орута кэпсээбиттэриттэн о ± о муммутун биллим . Ону кірдµµ кэлбиттэр эбит . Анараа уолаттары ыІыран дьоммун чэйдэттим . Ол олорон иІэн - тоІон билбитим маннык буолан та ± ыста . Ґс хонуктаа ± ыта Орто Эбэтээ ± и коррекционнай оскуола ± а µірэнэр о ± олору µірэх дьыла тµмµктэнэн дьиэлэригэр тар ± аппыттар . Сорохтору дьонноро кэлэн ылбыттар , сорохтору аргыс дьоІІо биэрэн ыыппыттар . Икки о ± о - Тулунаттан сылдьар биир уол уонна биґигиттэн уон биэс биэрэстэлээх сиргэ баар Јнір о ± ото эмиэ массыына ± а тµбэґэн Боро ± оІІо аймахтарыгар кэлсибиттэр . А ± албыт киґилэрэ Говоров Сергей Иннокентьевич уолаттары дьоннорун дьиэлэригэр киллэрэн биэрээри гыммытын баґыыбалаан баран : " Дьиэбит ити турар " , - диэн теплотрасса ніІµі биэс уонча миэтэрэ ± э турар дьиэ диэки барбыттар . Сергей Иннокентьевичка уолаттар киэґэ уон чаас ааґыыта дьиэ ± э киирбэккэ эрэ µргµлдьµ икки кістііх Тулуна диэки тµґэ туруохтара диэн санаа куґа ± ан тµµлµгэр да суо ± а чахчы . Уолаттар бастаан сэттэ километр курдугу суол устун барбыттар . Онтон суол арахсыытыгар чугаґаан иґэн улахана ( ити кэмІэ 16 - гар сылдьар ) кыратын ( 11 саастаах ) алаастарынан быґа тµґµіххэ диэн тылыгар киллэрбит . Дьэ , мантан ыла айаннара табыллыбат . Суолтан туораан баран µс биэрэстэ кэриІин син сіпкі бараллар . Онтон Улахан Алаас диэн сиргэ киирэллэр . Итиннэ " Беларусь " трактордаах дьон саас куска сыппыт таІастарын - саптарын , малларын - салларын хомунан иґэллэрин кірсіллір . Улахан уол ол дьону тохтотон уу кірдіін ылан испит , тэйиччи турар уолун ыІыран ылан эмиэ иґэрдибиттэр . Трактордаахтар суолгутун билэ ± ит дуо , бачча хараІа ± а мунуоххут ( ыам ыйын бµтµµтэ тµµн 1 чаас са ± ана балачча хараІарар ) , биґигини кытары тіннµІ диэн кіріллір да , улахан уол суолу билэбин , мантан салгыы маннык - маннык сирдэр кэлэллэр диэн судургу ба ± айытык эппиэттиир . Кырата тугу да саІарбат . Ол эрээри , ити дьонтон арахсан , алаас сыырын тахсаат , мунан хаалаллар . Халлаан лаппа сырдаабытын кэннэ алаастарыгар тіттірµ тµґэн кэлэллэр . Онтон аартыктарын булан , 5 чаас са ± ана , улахан уол µчµгэйдик билэр сайылыгар , ХаптаІа ± а , тиийэллэр . Біґµілэк ити сайылыктан 7 биэрэстэ кэриІэ . Кµн тахсан эргиччи кµндэлэс сырдык буола тµґэр . Тµµнµ быґа хаампыт о ± олор кµн уотун суоґуттан утуктаан бараллар . Сылайан , уулара кэлэн нэґиилэ салбыІнаґан µрэх кытыытыгар кэлэллэр . О ± олору тар ± аталларыгар барыларыгар плитка сакалаат , бичиэнньэ , киилэ аІардыыта араас кэмпиэт тµІэппиттэр эбит . Ґрэххэ кэлэн баран улахан уол уолуттан плитка сакалаатын кірдіібµт . Кырата биэрбэтэх . Онтон сылтаан бочооттоґон ылаллар . Улахана кыыґыран уолун куота бара турар . Сайылык дьиэлэрин ааґан , сыыр µрдµгэр тахсан баран кірбµтэ , киґитэ µрэ ± и саІа туораан сэниэтэ суохтук салбыІнаан иґэрэ µґµ . Итинтэн ыла санаатыгар уолун кµµтэ - кµµтэ біґµілэк диэки баран иґэр . Біґµілэккэ киириэх иннинээ ± и алааґы ааґан , сыыры тахсан баран утуктуу - утуктуу уолун кµµтэн олорор . Арай , биирдэ кірбµтэ киґитэ алаас ніІµі сыырыгар кэлэн олороро µґµ . Кэлин быґаарбыппыт уолум диэн чіІічі ± µ кірбµт эбит . Уутугар аІаарыйа сылдьар киґи кµнµ утары биэрэстэ кэриІэ ыраах баар чіІічі ± µ киґи курдук кірµін сіп бі ± і буолла ± а дии . Ийэтэ этэринэн , кини дьиэтигэр 8 са ± ана кэлбит . Киирээт : " Сатыы кэллибит . Уолум киґи уІуохтаах тумул аттыгар утуктаан олорон хаалла . Дьоммор киириэм диэтэ " , - диэн баран аґаабакка да утуйан хаалбыт . Ити тумултан кыра уол дэІІэ да буоллар , сылдьан ааґар ыала µс сµµсчэкэ эрэ миэтэрэ , біґµілэккэ киириигэ бастакы ыал . Улахан уол киэґэ утуйан туран баран табаарыґа тµґэр ыалыгар бара сылдьыбыт да ыйыппатах . Уол суо ± ун билэн баран тіннін хаалбыт . Сарсыныгар бэйэтэ кэлбит суолун устун кэлин кірбµтµм дии санаабыт алааґыгар бара сылдьыбыт . Онно тіІµргэґи кірбµтµн , дьэ , ійдµµр . СарсыІІытыгар кыра уол Јніргі дьиэтигэр тиийбэтэ ± э биллэн , дьэ , аймал ± ан буолар . Биирэ куттанан дьонугар чіІічігµ уолум олорор диэн кірбµтµн эппэт . Онон біґµілэккэ кэлэн баран сµппµтµн курдук санаан бэйэлэрэ бастаан біґµілэк иґигэр , эргэ саґыл ферматыгар кірдµµллэр . Уол сµппµтэ µґµс кµнэ буолуутугар , дьэ , улуус киинигэр биллэрэн , Арыылаахтан дьон кэлэн , уолаттар арахсыбыттара оруобуна µґµс сууккатын туолуутугар миэхэ кэлэллэр . Хайдах эрэ тута булуох курдук санаан , эбии олохтоох оскуола директорын уонна чугас олорор улахан кылаас о ± олорун уонна аргыстаспыт уолун ылан , уонча буолан УАЗ массыынанан барабыт . Иккис алааска тиийэн массыынабытын хаалларан биэс чаас устата µс - тµірт алааґы , ітіхтірµ кэрийэн баран бары да дьыала уустугурбутун ійдіібµппµт . Онон тіннін кэлэн эбии дьону тардан 50 - ча киґи суол икки іттµнээ ± и тыанан сэлэлээн хаамабыт . Икки сылгыґыты чугас эргиннээ ± и алаастарга суол хайдара ыытабыт . Кµнµс тµірт са ± ана ХаптаІа ± а тиийэбит . Біґµілэктэн уон биэс аттаах киґи эбии кэлэр . Арахсыбыт сирдэригэр сииктээх буолан уолаттар атахтарын суола бу дьэрэлийэ сытар эбит . Уолбут манна кыыґырсыбыппыт диир . Итинтэн бэрт ір суоллаан уол сайылык дьиэлэригэр тиийбэккэ эрэ электрическэй уот остоолботун аттыгар утуйбут сирин уонна биир кэмпиэт суутун булабыт . Онтон суолун таґы - быґа сµтэрэн кэбиґэбит . Сайылык бэйэтэ да киэІэ - куоІа , тулатынаа ± ы кілµччэлэрэ , µрµйэлэрэ элбэ ± э а ± ыйах киґи биир - икки чаас иґигэр кыайан сирийэн кірбіт сирэ . Сµбэлэґэн баран алаастан тахсар аартыктары уонна алаас иґин µчµгэйдик кірµіххэ диэн буолла . Ол эмиэ туох да тµмµгµ биэрбэтэ . Эмиэ тµмсэн салгыы хайдах былааннаахтык кірдµµбµт диэн сµбэлэґэ турдахпытына , суол хайдара ыыппыт дьоммут тиийэн кэллилэр . Уол суолун сэргэстэґэ сытар Алыґардаах диэн алаас сыырын анныгар , бадарааІІа кірдµбµт диэтилэр . Ат µрдµгэр тµґэн уонча буолан онно ойуттубут . Кірбµппµт чахчы уолбут суола эбит . Ыксал буолла , суолуттан кірдіххі адьас чиэски сиргэ хайыспыт . Дьоммутугар тіннін эмиэ сµбэлэґии буолла . Аттаах дьон бары , ол аата 17 киґи , уол суолун хайан халлаан сырдыгына тіґі кыалларынан батыстыннар диэн дьоммут ыстаннаран хааллылар . Сатыылар тінµннµбµт . Сэрэйбиппит курдук біґµілэк барыта ата ± ар турбут . Эбии то ± ус аты бэлэмнээбиттэр . Милицияттан іссі µс киґи кэлбит . Улуус дьаґалтатын кытары сµбэлэґэн баран нэґилиэккэ ыксаллаах балаґыанньаны биллэрдибит . Онтон ат µрдµгэр тµґэн дьоммутун эккирэттибит . Біґµілэктэн 7 км . Кэймэн диэн алааска арай икки киґибит утары иґэллэрин кірдµбµт . Испэр " булбуттар " диэн санаа элэс гынан ааста . Онтубут икки киґибит чугас сытар алааска суол хайа сылдьан µрэх уутугар уонна симилэх мастаах сиргэ хаайтаран , дьоннорун куоттаран кэбиспиттэр . Онон километр курдук хаалан иґэн ыллык суол бадарааныгар уол тіттірµ кэлбит суолун кірбµттэр . Дьоннорун ыґыытыы сатаан кэбиспиттэр да , истибэккэ бара турбуттар . Салгыы суолу хайаннар от кµрµітµн таґыгар уончата µктэммит сирин булбуттар . Онно баран кірµі ± µІ уонна сµбэлэґиэхпит диэн от кµрµітµгэр бардыбыт . Мин ыІыырым холумун тардынаммын дьонум балтараа сµµсчэкэ миэтэрэ тэйбиттэрин кэннэ хоІуннум . Тумус тыаны эргийбитим дьонум іссі тэйбиттэр . Ханна тиийиэхтээхпитин билэр буоламмын тыа са ± атынан быґалыы барарга быґаарынным . Ол кэмІэ икки ыттаахпыт сылгы µірµн эккирэтэн маргыар бі ± ітµн тµґэрдилэр . Ыт µрµµтэ , сылгы кистээґинэ , ыттары буойар хаґыы биирдэ оргуйа тµстэ . Ыттарбыт тулата бµтµннµµ µітµнэн , тала ± ынан саба µµммµт кыракый кілµччэ ніІµі іттµнэн сылгылары эккирэтэн тигинэттилэр . Талах быыґынан кілµччэ уута эІэлдьийэн кістір . Арай туох эрэ ууга тµґэр тыаґа барылыы тµстэ . Туох тµспµтµн кіріірµ аппыттан тµґэн кілµччэ кытыытыгар киирээри гыммыппар , атым охтубут мас силиґиттэн сиргэнэн соґулла сылдьар . Ону сосуґа - сосуґа чугаґаан кірбµтµм ууга балачча улахан долгун тахсыбыт этэ . Биир ыппыт уу кытыытыгар киирэн турара . Ыт ууга ыстаммыт тыаґын истибиппин дии санаатым . Ол да буоллар долгун тахсыбыт сирин кыІастаґа сатаатым да , туох да кістµбэт . Кэтэспит курдук уу чуумпу буола тµстэ . Ол кэмІэ дьонум ыІыран хаґыытастылар . Тиийэммин кілµччэ ± э уу тыаґаата , долгун бі ± і та ± ыста диэбиппэр ыт ууга ыстаммыта буолуо диэтилэр . Халлаан лаппа хараІардар да били кілµччэ таґыгар кэмпиэт суутун булабыт . Салгыы ТоІхоруйа µрµйэтин диэки тахсыбыт буолуон сіп курдук . Икки киґибитин дьоннорун эккирэтиннэрэ ыытабыт . Санаабар тіннін иґэн Охлопков Колялыын кілµччэбитин іссі чинчийэбит . Тµµн 1 чаас са ± ана біґµілэккэ кэлэн нэґилиэк активын кытары сµбэ мунньах оІорон сарсыІІыттан тэрээґиннээх кірдііґµнµ оІорорго диэн быґаарыы ылынныбыт . Тµµннэри оперативнай штаб тэрийэн бары ыксаллаах дьаґаллары ылынабыт . Јнірдір эмиэ дьон хомуйуутугар туруналлар . Арыылаахтан сµµрбэччэ киґи иґэрин биллэрэллэр . Тулуна ± а уопсай мобилизация биллэриллэр , оперативнай штабтан кіІµлэ суох біґµілэктэн тахсыы бобуллар . Штабка тµµннэри - кµннэри µлэлиир дьуґуурустуба олохтонор . Боро ± онтон эбии дьон кірдµµбµт . Сарсыарда 5 чаас са ± ана 160 - ча киґини мунньабыт . Јнірдір 40 - ча киґини ыыттыбыт диэн биллэрэллэр . Сµбэлэґии быґыытынан уол сµппµт сиригэр суоллар тірдµлэригэр , тумустарга , ітіхтіргі - барыта 60 - ча сиргэ иккилии - µстµµ киґилээх " блокпостары " олохтуубут . " Блокпостар " бэйэ - бэйэлэрин кірсін олороллор . Итинник гынан 10 - ча километр сири быґабыт . Алаас аайы эмиэ кэтэбил олордобут . Дьоммутун біліхтіргі арааран " полевой командирдары " аныыбыт . Маны таґынан анал сорудахтарга сылдьар биэс " мобильнай этэрээти " тэрийэбит . Дьоммут балаґыанньаны ійдіін туох баар ирдэбили толорон иґэллэр , адьас байыаннай быґыы - майгы буолар . Нэґилиэк кырдьа ± астара олус наадалаах сµбэлэри биэртэлээбиттэрэ . О ± о суолун сканердаан полевой командирдарга тµІэппиппит . Оперативнай картаны лесхоз картатыттан уґултарбыппыт сµбэлэґэр остуолбутугар сытара . Онно ханна атах суолун , кэмпиэт суутун булбуппут барыта киирэрэ . Маны таґынан хас биирдии біліх командирыгар анал маршруттаах карта кµн аайы бэриллэрэ уонна тіннін кэллэхтэринэ оперативнай карта ± а киллэриллэн баран дьуґуурунайга туттарыллара . Сарсыныгар соруда ± а ыйыллан туран саІа карта бэриллэрэ . Ити олус туґалаах эбит этэ . Блокпостарга барааччылар биир суукка олоруохтаахтар , кіІµлэ суох постарын хааллараллара сатаммат . Ити кытаанахтык тутуґуллар . Эбии кэлбит дьону ыламмыт 100 - чэкэ киґи біґµілэк чугаґынаа ± ы тыаны тараатыбыт . Маны таґынан муммут о ± о біґµілэккэ киирэн саґыа диэн учууталлар уонна улахан кылаас о ± олоро биирдии дьиэнэн µллэстэн туох баар тутуулары барытын кіріллір . Онон ити кµн µс сµµстэн тахса киґи о ± о кірдііґµнµгэр тахсар . Кірдііґµн республика Ґірэххэ , Ис дьыала ± а , Ыксаллаах быґыыга - майгыга министерстволарын хонтуруолугар ылыллар . Ґрэххэ барбыт аттаах дьоммут хас эмэ кістііх сиргэ тиийэн тінніллір . Онно уол ата ± ын суолун сылдьыбыт сирдэрин аайы кірбµттэр . Кэлин саба ± алааґыммытынан , уолбут муммут бастакы кµнµгэр быґа холуйан 130 км . сири хаампыт буолуон сіп эбит . ( Салгыыта бэчээттэниэ ) . Федот БЫСЫИН
Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр эдэр ыччат үчүгэй таһымнаах үөрэҕи баһылаан бастыҥ испэсэлиис , дьоһуннаах киһи буолан олоххо боччумнаах миэстэтин буларын туһугар элбэх оҥоһуллар .
Тыа сиригэр тутуу тэрилтэлэрэ ыарахан балаґыанньа ± а µлэлииллэрэ кистэл буолбатах . Јскітµн урут нэґилиэктэргэ тутууну сопхуостар ыыппыт буоллахтарына , билигин биирдиилээн дьон эрэ туттар . Халаан уутуттан эмсэ ± элээбит Таатта улууґугар " Тааттаагротутуу " тэрилтэ ( директор В . Калачев ) ырыынак миэлиІсэтигэр мэлиллибэккэ , эстибэккэ µлэлии олорорун биґиги хаґыаппыт суруйан турар . Ытык Кµіл киинигэр мас дьиэ тутуута бара турар . Тутуу са ± аламмыта ырааппыт эрээри , µп тиийбэтиттэн иІнэн , " уґун бытыктанан " эрэр . Манна чааґынай предприниматель Николай Харитонов гостиница тутта сылдьар . Салгыы »
Ваня курдук буолуохха наада ! Саха - немецкэй оскуолаҕа ( билиҥҥинэн немец , английскай тыллары дириҥэтэн үөрэтэр саха гимназията ) Ваня Чирков диэн оҕо үөрэнэрин уруккуттан истэбин . Ону таһынан бу кэпсэтинньэҥ , элэккэй уолу « Түннүк » биэрииттэн көрөн билэбин . Кэлин тоҕо көстүбэт , биллибэт буолла диэбитим , киһим Кытайга тиийэн , ситиһиилээхтик үөрэнэн , экзаменнарын биир эрэ « түөртээх » туттаран , хайыы үйэ сынньана кэлбит .
Маҥнайгы хоһоон строкалара олоҥхоһуттар текстэригэр , ол иһигэр Чээбийгэ , үгүстүк көстөр , онтон бүтэһик строка Күннүк Уурастыырап саҥа киллэриитэ буолара мунааҕа суох .
Хаґыакка хаґан да суруйбатах , 60 - тан тахса сыл орто дойдуга олорбут эмээхсин суруйабын . Маннык быґыы - майгы биґиги кыракый дэриэбинэбитигэр эрэ буолбатах , ханна ба ± арар баара биллэр . Оо , тіґілііх алдьархайы , ілµµнµ - сµтµµнµ , буруйу - сэмэни , ыал оло ± о ыґыллыытын а ± аларый бу " ас " ? Истэр тухары арыгыны утары эмиэ да µлэ - хамнас ыытыллар курдук эрээри , бу дьаллык дьайыыта іссі сэтэрээн иґэргэ дылы . Арыгыны иґэллэр о ± онньоттор - эмээхситтэр , ийэлэр - а ± алар , кыргыттар - уолаттар . Хайа да тіріппµт о ± ото арыгы иґэригэр ба ± арбата биллэр . Оттон иґэр - аґыыр тіріппµттээх о ± олор тіґілііх эрэйи кіріллірі буолуой ! Хас биирдии ыалга буойсуу - хаайсыы , сµбэлэґии - амалаґыы баара чуолкай . Хас биирдии киґи аан бастаан бэйэтин кірµнµін , бэйэтигэр туох эрэ быґаарыы ылыныан наада . Кµннээ ± и олохпутугар барытын арыгы быґаарар буолла : µірдэхпитинэ - иґэбит , хомойдохпутуна - иґэбит . Тэрилтэ аайы µлэґиттэр тіріібµт кµннэрин бэлиэтээґин арыгыта суох буолбат . Оттон µлэґит элбэх буолла ± а дии . Бырааґынньыктар кітµппэккэ бэлиэтэнэллэр . Ону таґынан дьиэ ± э - уокка , до ± ор - атас , аймах - билэ дьоІІо µірµµнµ - кітµµнµ , хомолтону эбэн кэбис . Ити барыта арыгы дьаатыгар ылларыыга тирэх , тірµіт буолар . Олоххо µірµµ - кітµµ , араас бырааґынньык хайдах суох буолуой ? Ол эрээри маны барытын арыгынан до ± уґуоллаабатах киґи баар ини . Чіл оло ± у ірі тутар кµрэхтэґиилэр , конкурстар , араас тэрээґиннэр быыстала суох ыытыллаллар . Оттон онно кыайыы - хотуу арыгы иґиилээх тµмµктэнэрэ сымыйа буолбатах . О ± о тірііґµнµн , ыал буолуу , акылаат тµґµµтµн , дьиэ ± э киирии малааґынын о . д . а . курдук киґи оло ± ор олус суолталаах тµгэннэр арыгыта суох тэриллибэттэр . Оттон бу " ас " куґа ± ан тыыны таґаарарын , туох дьайыыны биэрэрин туґунан ким да толкуйдаан кірбіт . Биир тылынан , арыгы иґэр утахпытын кытта тэІІэ тутуллар буолла . Јссі " іліртірбµт " аатыран , уу оннугар пиибэни кутта - кутта чэй курдук иґэллэр ээ . Арыгыґыт - норуот істіі ± і . Кинилэр тулалыыр эйгэ ± э тіґілііх кутталы µіскэтэллэрин , µлэни - хамнаґы атахтыылларын , оло ± у - дьаґа ± ы айгыраталларын киґи аа ± ан сиппэт ! Бу дьыала ± а общественность бµттµµн турунуон наада . Арыгылааґыны утары саІа тахсыбыт государственнай политика концепцията тµргэн тэтиминэн олоххо кµµскэ киирэрэ наада . Ґлэни хас биирдии киґиэхэ тиийэр курдук ыытыахха наада . Дьон этэр ЛТП - лара да олоххо киирдин . Иґээччилэр кутталы µіскэтэ сылдьыбакка , онно баран µлэлээн , туох эрэ кідьµµстээ ± и оІордуннар . Общественнай миэстэ ± э , транспорка арыгы иґэн баран сылдьар дьоІІо ыстарааптары олохтуохха . Кыра дэриэбинэлэргэ гаражка , хочуолунайга мустан арыгылыыллар . Маны кµµскэ хонтуруоллуохха , миэрэ ылыахха наада . Эмп , µірэх тэрилтэлэрин µлэґиттэрэ бастакынан чіл олоххо холобур кірдіріллірі наада . Кинилэргэ кµµстээх ирдэбили туруоруохха . О ± о инники оло ± о тіріппµт иитиититтэн , тіріібµт дьиэтиттэн са ± аланар . Манна тіріппµттэр эппиэтинэстэрин кµµґµртэхтэринэ , иитэр - µірэтэр тэрилтэлэри кытта ыкса ситимнээхтик µлэлээтэхтэринэ эрэ тµмµктээх буолуо . Бу курдук хаґыат , радио , телевидение ніІµі арыгы содулун туґунан этилиннэ ини , этиллибэтэ ини , араас µлэ ыытылынна ини , ыытыллыбата ини . Оттон кідьµµґэ хаґан кістµій ? Бар дьонум ! Бука бары , хас биирдиибит бу иэдээннээх дьаллыгы утары турунуо ± уІ ! Эмчиттэр , психологтар , µірэх - иитии µлэґиттэрэ , айыл ± аттан айдарыылаах µтµі санаалаах дьоммут , былаас бары салайааччылара , ійгµтµн - санаа ± ытын тµмµІ , сырдык кэскил иґин турунуо ± уІ , толкуйун тобулуо ± уІ ! ХАРЫСТААНА .
- Көрү ҥ эрэ о5олоор , Саха дьахтарын үтүлүгэ оһуор - мандар ойуулаах , кэрэ көстүүлээх буолар эбит .
1974 сыллаахха саас Новосибирскайдааҕы университет механико - математическай салаатын бүтэрээри сылдьар кэмим этэ . Г . П . Акилов профессорга дипломмун суруйа сылдьабын . Аспирантураҕа хаалыахпын баҕарабын да салайааччым туох да диэн быһаарыылааҕы эппэт , ыйытыахпын « аны аккаастаан кээһиэ » диэн куттанабын . Чэ , оннук ылбат - биэрбэт икки ардынан сылдьабын .
" Сахам кыргыттара " , " Мин билэр уон а ± ыстаах кыыґым " , " Сардааналаах кыракый кыысчаан " , " Саха кыыґын ійдіін кірдіххі " , " Сахам кыргыттара - эґиэхэ ± э " , " Кыргыттар - кімµс 굴µн курдуктар … " , " Кыргыттар - таабырыннар " … - поэт Иван Мигалкины , чахчы да , саха кыыґын туойбут , туойар , ірі тутар , саха кыыґын таІара оІостубут поэтынан аа ± ыахха сіп . Кини кыыс о ± о , дьахтар , ийэ , а ± а , дьиэ кэргэн туґунан элбэ ± и кэрэхсэбиллээхтик суруйан , айан саха литературатыгар ситиґиилээхтик киллэрбит поэттартан биирдэстэрэ буолар . АІардас , Кµн - кµбэй ийэ ± э аналлаах сµµрбэччэ хоґоонноох . Бµгµн Саха Республикатын Суруйааччыларын союґун бырабылыанньатын эппиэттиир секретара , СР культуратын µтµілээх µлэґитэ , Уус - Алдан улууґун бочуоттаах гражданина , интэриэґинэй кэпсээннээх киґи , поэт Иван Мигалкин - биґиги ыалдьыппыт . - Иван Васильевич , " Таптыыр киґи барыта - поэт " , - диэн Платон білµґµік хаґан эрэ этэн кэбиспитин Эн хайдах ылына ± ын ? - Білµґµіктэр этиилэрэ хаґан ба ± арар дириІ иэ ± иилээх буолар . Ону хас биирдии киґи бэйэтэ хайдах ійдµµрµнэн ылынар . Биллэн турар , аІардас таптал - поэт буолууга тутах . ДьиІ Ыраас Таптал диэн - Эн Тапталгар тыыннаа ± ыІ тухары бэриниилээх буолууІ , кинини кµлµмµрдэс КµІІэ тэІнээн ірі тутууІ , таптыыр киґигин тулалыыр бар дьонуІ кыґал ± атын бэйэ ± эр ылынаІІын , ону чэпчэтэргэ , туоратарга сиэрдээх охсуґууІ Ыраас Тапталы µіскэтэр … Итинник санааларбыттан сиэттэрэн буолла ± а , урут хаґан эрэ " Сатаан таптааґын - талааны баґылааґын " диэн хоґоону суруйбуттаахпын . Тіріібµт дойдутун , тіріппµт ийэлээх а ± атын таптаабат киґи атыны таптыыра ыарахан . Олох биэрэр сырдык µірµµлэрин уонна курус хомолтолорун эт - хааІІынан биллэххинэ , оло ± у ураты хара ± ынан кірдіххµнэ , кини биирдэ эрэ бэриллэрин ис сµрэххиттэн ійдіітіххµнэ , бар дьоммор тугунан эмэ туґалаатарбын диэн кµµстээх ійдібµллэннэххинэ биирдэ , Кµн тамма ± ын ысыґар кэрэ дьыл ± алана ± ын , Ыраас Тапталы билэ ± ин , кини µтµікэн хардатын дууґа ± ар ылына ± ын . - " Сахам кыргыттара - Ырыам туллуктара … " Эн поэзия ± ын , аан бастаан , саха кыргыттарын туґунан лирическэй хоґоонноргун аа ± ан сэргээбитим . Саха кыыґа - Эн музаІ ? - Айыл ± а саамай кэрэ айыыта - Сахабыт кыргыттара , Ийэлэрэ буолаллар . Кинилэр олохпутун киэргэтэллэр , тупсараллар , кэнчээри ыччаппытын тэнитэллэр , аар саарга аатырдаллар . Кэнэ ± эґин саныыр киґи - Дьахтарга , Кµн - Кµбэй ийэ ± э сµгµрµйµіхтээх . " Эр дьон суолтата сµттэ , барыта дьахтар айма ± ы аІардастыы айхаллааґын , кинилэри ірі тутуу барда " , - диэччилэри кытта сіпсіспіппµн . Аан дойдуга эр киґи баарын тухары Дьахтары ірі тутуохтаах , ол эр киґи кµµґµн , модун санаатын , сµдµ кыа ± ын кірдірір . Кµµстээхпин , ійдііхпµн дэнэр эр киґи Нарыны , Кэрэни сµрэ ± эр - быарыгар ылынан сатаан харааннаабат , харыстаабат итиэннэ кімµскээбэт буолла ± ына , дьэ хантан кэлэн кини - кµµстээх , ійдііх аатырыай ? ! Биґиги µірэ ± и ылан , киґи - хара буолуохпут иннинэ а ± абыт эрдэ ілін , со ± отох хаалбыт ийэбитигэр 12 о ± о иитиллэн , µірэнэн , олох суолугар µктэммиппит . Ол да иґин буолуо , µс эдьиийбитин сэттэ уол буоламмыт ийэ ± э тэІнии санаан улааппыппыт . " Элбэх о ± олоох саха ыалыгар - эдьиийдэр ийэ ± э тэІнээхтэр " диэн хоґоонноохпун , " А ± ам оттубут оґо ± ун сылааґыгар " диэн кинигэлээхпин . Саха кыыґа , дьахтара баарын тухары биґиги , эр дьон , олоххо тардыстабыт , кэнчээри ыччаппыт µµнэригэр - сайдарыгар , µрдµµрµгэр эрэмньилээх , кэрэ кэскилигэр итэ ± эйэн , бу олохтон хаґан эрэ арахсыахпыт турда ± а … Сырдык эрэллээх . Тыйыс , кутур ± ан да кµннэрбитигэр ірµµ бэриниилээх , ыраас санаалаах саха дьахтарын илиитин уурааммыт ірігій тыыннаныахпыт . - Саха литературатын , кэскилин туґунан Эн санааІ аа ± ааччы бол ± омтотун тардыа дии саныыбын . . . - Ханнык да суруйааччы аа ± ааччытыгар сыґыана истиІ , аґа ± ас буолла ± ына , аа ± ааччы ону ылынар . Уус - уран таґым µрдµгэ , тыл баайын сатаан анааран туттуу , олох ис дьиІин мындырдаан кірµµ - суруйааччы талаана , дьо ± ура . " Саха классиктарын курдук киґини биґирэтэр айымньы суруллубат буолла " , - диир дьону эмиэ истэбин . Этэр эттэ ± инэ , эмиэ да сіп курдук эрээри , аа ± ыы культуратын таґыма лаппа тµспµтµгэр бол ± омтобутун уурбаппыт эбээт ! Ханнык да µйэ ± э , кэмІэ талааннаах суруйуулар баар буолаллар . Суруйуу - айар µлэ биир кірµІµн быґыытынан , сыллар - хонуктар аастахтарына , ордук ситэ - хото сыаналанар . БилиІІи кэмІэ таґаарыылаахтык µлэлии сылдьар Николай Лугинов , Егор Неймохов , Наталья Харлампьева , Анатолий Старостин , Куорсуннаах , Мария Федотова , Татьяна Находкина , Ираида Попова , Умсуура , Сайа , Харысхал , Урсун , Сэмэн Тумат , уонна да атыттар іссі да айыахтара , саха литературатын туґугар , кини кэскилигэр µлэлэґиэхтэрэ турда ± а . " Ойуурдаах куобах охтубат " дииллэринии , саха литературатын толоонугар эдэрдэр киирэн иґэллэрэ - кэскил баарыгар эрэннэрэр . Кинилэртэн ким кµµстээх санаалаах , ким , этэргэ дылы , хара µлэґит - ол кµірэйиэ . Тыл баайын сатаан туттуу , аа ± ааччыттан таґыччы билии - кірµµ , олох сµмэтин кырдьыктаахтык кірдірµµ - бу барыта кинилэр литература ± а киириилэрин µтµі аргыґынан буоларын умнубаталлар ханнык ! - Кµµстээх санаалаах кµірэйиэ диэтиІ . Кырдьык , сорох эдэрдэр , бэркэ са ± алаан баран , то ± о эрэ симэлийэн , сµтэн хаалаллар . Онуоха биричиинэ араас буолуон эмиэ сіп … - Тулуурдаах буолуохха наада . Сорох киґи , бэйэтин майгыта мілті ± µттэн дуу , куруутун кэриэлийэ , ата ± астаммыт - баттаммыт кини буола , ытыы - соІуу сылдьар буолааччы , оннук киґи інµйэр кыа ± а суох дии саныыбын . Суруйааччылары да ата ± астааґын - баттааґын ханна барыай , µгµс буолла ± а дии ! Ону тулуйуохха наада . Суруйааччы диэн , Бµітµр Тобуруокап миэхэ эппитинии , " Сииґит дьахтардаа ± ар іссі сииґит буолуохтаах " . Сииґит диэн - куґа ± ан ійдібµлµгэр буолбакка , µчµгэй ійдібµлµгэр . Ол курдук суруйааччы барытын бол ± омтолоохтук кэтээн кірµіхтээх , сиґилии ойуулуохтаах - мандардыахтаах диэн буолар . Аны туран , дьон дьиктитик кырдьар эбит , диэхпин ба ± арабын . Сорох , эдэр - сэнэх сылдьан олус эйэ ± эс , µірµнньэІ киґиІ кырыйда ± ына дьону µі ± эн тахсар эбит . Оттон эдэригэр дьиппиэн , кытаанах киґиІ , тіттірµтµн , сааґырда ± ына олус µтµі , киэІ кі ± µстээх буолан хаалар эбит . Аны суруйааччыІ эмиэ киґи - ілбіт µйэлээх буолбатах . Суруйааччы ілбµтµн кэннэ , кэргэнэ ійдііх дьахтар буолла ± ына - кини таґаарар эбит . Ылан кірµІ , Софрон Данилов огдооботун Мария Егоровнаны . Хайдах курдук , ПрезидеІІэ тиийэ туруорсан , кэргэнин кинигэлэрин таґаартарарый ? ! Аны туран , олох кірдірірµнэн , 100 киґиттэн 3 - 4 суруйааччы о ± ото а ± атын µйэтитэр кыахтаах . Ити мин кэтээн кірµµбµнэн . Манна холобур быґыытынан Бµітµр О ± отоойобу ааттыам этэ . ОлоІхону суруйбут учуутал а ± атын хайдах курдук µйэтитэн хаалларда ! ? Киґи барыта итинник буолбатах эбээт ! Ґтµікэннээх суруйааччылар Тимофей Сметанин , Дмитрий Таас - ситэ µйэтитиллибэккэ сылдьаллар дии саныыбын . Дьуон ДьаІылы да ± аны , Тумат кыґаллыбата ± а эбитэ буоллар , хайдах - туох буолуох этэй ? Онон , суруйааччыга кырдьар да араастаах диибин . Биґиги кырыйдахпытына туох буолан турарбытын ким да билбэт . Ґчµгэй о ± онньор буолбут киґи ! - Кырдьыы , киэґэрии туґунан саныыр іссі эрдэ ини . . . Иван Васильевич , эн республика ± а биллэр - кістір коллекционер буоларгын билэбин , Саха сирин кэпсиир значоктары таґынан іссі тугу мунньа ± ын ? - Бэйэм коллекциям туґунан " Дьикти дьарык " диэн кинигэбэр толору кэпсэммитэ , онно киирбэтэ ± и кылгастык ахтар буоллахха , Саха сирин улуустарын , нэґилиэктэрин бочуоттаах гражданина уонна депутатскай бэлиэлэрэ 45 - тии араастара , Ис дьыала министерствотын 400 - чэкэ анал бэлиэлэрэ , комсомол Киин Комитетын 66 на ± араада бэлиэтиттэн аІара , ааспыт µйэ 10 - с сылларыттан са ± алаан 50 - с сылларыгар тиийэ сµµґµнэн открыткалар , судаарыстыба 100 - тэн тахса араас кумаа ± ы харчыта , манньыаттара , омук дойдуларын сэдэх мааркалара , уо . д . а . бааллар . Коллекциям сыыйа байытыллан , сайдан иґэр , ол гынан баран , элбэ ± и аа ± ан билэр , µірэтэр эрэ буоллаххына оннук буолар . - КоллекцияІ туґунан биґиги аа ± ааччыларбытыгар анаан - минээн іссі сиґилии кэпсиэххин , сырдатыаххын сіп эбит . - Сіп буолла ± а . - Иван Васильевич , айар µлэ ± э инники былааннарыІ хайдахтарый ? - Наґаа а ± ыйа ± ы суруйбут киґинэн аа ± ынабын бэйэбин . ДьиІэр , олохтон тахсыбыт араас мµччµргэннээх да сырыылар , кыыґы - дьахтары уйгуурдар , уолан бэрдин кі ± µтэр , аа ± ааччыны тардар олус интэриэґинэй тµгэннэр , санаа - оноо баайа , элбэ ± э илим хара ± ыныы мэйиибэр эриллэллэр . . . Бу барыта роман , сэґэн сюжеттара . Маны барытын наллаан олорон сэґэргиир буоллар . Аны , оІой - соІой кірµтэлиир , сырдык мичээринэн абылыыр кырачааннарга анаан остуоруйалары суруйбут киґи диэн ба ± алаахпын . БилиІІи кэмІэ µчµгэйдик , талааннаахтык суруйуохха эрэ наада , оннук айымньылары хайа ба ± арар кинигэ кыґата , ордук " Бичик " , ійµµр . - Эн ийэ ± ин Екатерина Ивановнаны , µтµікэннээх киґини , элбэх о ± о ийэтин , эбээтин билэр этим . " Далбар Хотун " сурунаалга кини туґунан суруйан турардаахпын . ИйэІ , а ± аІ , уопсайынан тірµттэриІ уонна бэйэІ дьиэ кэргэниІ туґунан кэпсии тµґµіІ дуо ? Суруйааччы киґи дьыл ± атыгар кэргэн тугунан да кэмнэммэт суолталаах буолла ± а ! Ол Эн айымньыларгар ырылыччы кістір . - Оло ± у уонна бар дьону таптыыр эйгэІ дьиэ кэргэІІиттэн са ± аланар . Дьиэ кэргэІІэр хайдаххын да , дьоІІо сыґыаныІ оннук . Мин а ± ам іттµттэн іссі ХIХ µйэ саІатыгар Боро ± он улууґун биир бастакы µірэхтээхтэрэ бааллара . 1825 сыллаахха тохсунньу бастакы кµнµгэр Мигалкиннар тірµтчµлэрин оІостубуттара . 1730 - 1779 сылларга олорбут кинээс Емельян Петрович Мигалкин итинник араспаанньанан аан бастаан сурукка киирбитэ . Революция иннинэ биґиги тірµппµтµттэн 7 киґи улууска кулубалаабыт . Сэбиэскэй былаас сылларыгар тµірт киґи республика ± а араас кэмнэргэ министринэн µлэлээбиттэрэ . А ± а дойду Улуу сэриитигэр чугас аймахтыы , убайдыы - бырааттыы 29 Мигалкиннар тіріібµт дойду иґин эдэркээн олохторун толук уурбуттара . Ийэбит о ± о уонна эдэркээн саастара µірэхтээх Афанасьевтар ыччаттарын кытта бииргэ ааспыта , репрессия алдьархайдарын билбитэ . Сэрии кэминээ ± и аас - туор олоххо ийэбит таайыгар олорон µірэммитэ . Оттон кини таайа - Далан кµтµітэ . Дьокуускайга Чепалов уулусса 10 нµімэригэр олорон Далан репрессия ± а тµбэспитэ . Кини эдьиийэ биґиги ийэбит бастыІ дьµігэтэ этэ . Мин 5 саастаах сиэним Ванюша Мигалкин ийэтин іттµнэн Эрилик Эристиинтэн хаан - тымыр сыдьааннаах . Ньурба улууґун аатырбыт тойуксута Ньукулай Чоомууттуун биґиги ийэбит ини - биилэр о ± олоро . Онон Ньурбаттан эмиэ хаан тардыылаахпыт . Суруйааччы киґиэхэ дьиэ кэргэн оруола , кырдьык , улахан . Бииргэ тіріібµттэрим , чугас аймахтарым истиІ сыґыаннара , кэргэним уонна µс о ± ом дурда - хахха буолуулара , аттыбар бааллара айар µлэ ± э кынаттыыллар . Кэргэним Зоя Васильевна бэйэтэ тэрийбит В . А . Протодьяконов - Кулантай аатынан Литературнай музей - комплекс директора , СР культуратын µтµілээх µлэґитэ , элбэ ± и аахпыт - кірбµт киэІ билиилээх киґи . Улахан кыыспыт Айта Москва ± а µлэлиир , уолум Ньургун географ , кырабыт Катя юрист µірэ ± эр IV кууруска µірэнэр . - Поэт киґиттэн ыччаппыт уонна тіріібµт тылбытыгар сыґыаммыт туґунан санааларгын ыйытар наада дии саныыбын . - Ырыынак уонна кириисис ыган , оскуола , тіріппµт уонна о ± о хардарыта сыґыаннара тоІуй дуу дии саныыбын . Ол аата , бары кэриэтэ бэйэлэригэр бµгэн , истиІ , сылаас сыґыаннара кэмчи буолла . Онтон ійдіспіт буолуу са ± аланар . . , ыччаппытыгар кырыктаах сыґыан мантан тар ± анар буолуон сіп . Ис культура симэлийэр . Киґи ійµн - санаатын байытар кинигэни аа ± ыы бол ± омто ± о ылыллыбакка , билиІІи ыччаппыт уопсай билиитэ мілтіґµір со ± ус курдук кірібµн . Билии - кірµµ мілтііті да , бэйэмсэхтэр , бэрдимсиктэр уонна кыара ± ас ычалаахтар халыІ хал ± аґанан уопсастыба ± а киирэннэр , уруккулуу µтµі санаалаахтары µрэйбитинэн бараллар . Ґтµінµ урусхаллыыр чэпчэки , оттон ону µксэтэр уустук . Ол гынан баран , иэгэйэр икки атахтаах - киґи оло ± ун устата наар туохха эрэ эрэнэр , итэ ± эйэ саныыр идэлээх . Сµµґµнэн сылларга буор сыбахтаах бала ± аІІа олорон киґи - хара буолбут сахалар , кэхтибэккэ , ийэ тылбытын , култуурабытын харыстаан , арчылаан илдьэ сылдьан , атын улуу омуктартан бэйэбитин аґара сэнэммэккэ , Киґи буолуу кµндµ аатын сиргэ - буорга тэпсибэккэ , ыччаттарбытыгар итэ ± эйэн , эрэнэн , кинилэри такайан , сиэрдээхтик олорорбутун Айыы ТаІара араІаччылыырыгар ба ± арабын . - Оннук эрэ буоллун , кэпсээниІ иґин махтал ! lТатьяна МАРКОВА
Татарстан , Казахстан , Киргизия , Азербайджан , Узбекистан , Саха сирэ кыргыттара кыттыыны ыллылар . Кыргыттар бэйэлэрин омуктарын дьэрэкээн таҥастарын кэтэн дьон хараҕын сымнаттылар , бэйэлэрин талааннарын көрдөрдүлэр . Саха сириттэн Айыына Говорова , Сибиирдээҕи университет устудьуона кытынна уонна вице - мисс үрдүк аатын ылла . Бастакы миэстэҕэ Узбекистан кыыһа тигистэ .
Оттон дьиҥ олоххо ити сыыппара букатын да кыра . Бу туһунан Бүлүүгэ , Майаҕа уонна Намҥа буолбут көрсүһүүгэ кэлбит дьон аһаҕастык эттилэр . Сэрэйдэххэ , үгүөрү хамнастаах менеджердэр , тыа хаһаайыстыбатын испэсэлиистэрин хамнаһа орто көрдөрүүгэ ботуччу эбэн эрдэҕэ . Оттон бэрэсидьиэн Анал этиитигэр ыанньыксыт хамнаһа 15 тыһ . түспэтин ирдээбитэ . Ирдиир даҕаны .
Быйылгы мунньаҕы СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Г . И . Данчикова уонна Тимир суол тырааныспарын федеральнай ааҕыныстыбатын ( ФАЖТ ) салайааччытын солбуйааччы Л . И . Бершанскай баһылаан - көһүлээн ыыттылар . Ону таһынан сыһыаннаах уонна интэриэстээх министиэристибэлэр , биэдэмистибэлэр , хампаанньалар уонна фирмалар , Алдан , Хаҥалас , Мэҥэ Хаҥалас улуустарын баһылыктара бааллар .
- Бултуур сиргитин тутан хааллыгыт ини ? Сир боппуруоґа . . .
« Күөх фишка » диэн ааттанар барыһы киллэрэр уонна дивиденд төлүүр тэрилтэлэр ааксыйаларын « Саха сирин олохтоохторун киэҥ араҥата атыылаһар кыахтанна ! » диэн эмиэ улаханнык ураатаан туран эппитэ . Онон « киэҥ араҥа » - - " ЛУКойл " , " Газпром " РАО , " ЕЭС " РАО , " Мосэнерго " , " Ростелеком " , " Сургутнефтегаз " ааксыйаларын атыылаһан дохуот киллэринэр аатырбыта . Ол , Ваучер Федоров этэр « киэҥ араҥатыгар » кимнээх киирсэллэрэ буолла ? Бэйэтин чугас эргимтэтэ эрэ да буоллаҕына көҥүлэ .
/ / Эдэр тіріппµт бол ± омтотугар О ± о - киґи дьоло , эрэлэ . Оччо ± о то ± о сорох тіріппµт " о ± о сµрэ ± э - тааска " диэн хомойон этэрий ? ДьиІэр , урукку да кэмнэргэ , аныгы да µйэ ± э тіріппµт о ± ону иитиитигэр биир сµрµн ал ± аґы оІорор . Ол - µлэттэн тэйитии . Тіріппµт бэлэмигэр олорор ыччат араІата хаІаан иґэрэ киґини дьиксиннэрэр . Кэнники кэмІэ ийэлэр , а ± алар улааппыт о ± олорун иннигэр сµµрэн - кітін тµбµгµрэ сылдьалларын элбэхтик кірібµт . Ґірэххэ киирии , µлэ булуу , дьиэ - уот тэрийиитэ , са ± ынньах , бэргэґэ атыылаґыыта - барыта тіріппµт бэлэмэ . Бэйэтин иннин солоно , µлэлии µірэммэтэх эдэр киґи наар кірдµµрµн эрэ билэр . Дьонноро барахсаттар кырдьар саастарыгар холку олохтон матар " дьолго " тигистэхтэрэ . Аныгы тіріппµттэр о ± ону атаахтатыы , µлэттэн матарыы тілібµрµн билбэтэллэр ханнык . Бу боппуруоска дьон санаатын µллэстэр . Надежда Николаевна , о ± о кірііччµ : - Аныгы тіріппµт µксэ о ± отун µлэ ± э сыґыарбат . Ордук куорат ыала . ДьиІэр , сіптііх иитиини µлэ эрэ биэрэр . Барыта кыраттан са ± аланар . О ± ону кµµскµнэн буолбакка , киґиргэтэн µлэлэтэ ± ин . Икки саастаах о ± ону оонньуурун хомуйарга , таІаґын кэтэргэ , уґуларга , онтон сааґылыырга µірэтиэххэ . МаІнайгы кылаас µірэнээччитэ дьиэ µлэтигэр кыттыґар . Тэлгэґэтин ыраастыыр , от - мас µлэтигэр кіміліґір . Чуолаан иґити - хомуоґу , наскытын , ис таІаґын сууйары сатыахтаах . Ґлэлиир о ± о хайаан да хай ± анар . Мария Семеновна , учуутал : - " Ханнык да дуоґунастаах а ± а , ийэ буол , дьиэ ± э кэллиІ да эн ийэ ± ин , а ± а ± ын , бу киэґэ тугу аґыыбыт , сарсын тугу гынабыт диэн кэпсэтии буолуохтаах " , - диир Эдьиий Дора ( Н . И . Протопопова " Олох эргиирэ " кинигэтиттэн ) . Тіріппµт киґи о ± о ± о тэІнээ ± ин курдук сыґыаннаґыахтаах . Дьиэ ± э - уокка сыґыаннаах быґаарыныыны ылынарбытыгар кинини кытта сµбэлэґиІ , санаатын истиІ . Дьиэ кэргэн кµннээ ± и тµбµгµн билэ улааппыт о ± о дьонугар чугас , сыґыана истиІ . Оттон µлэттэн тэйбит о ± о атаах , бэйэмсэх , эт - хаан іттµнэн мілтіх буолар . Марина Болтунова , эдэр ийэ : - Барытын сатыыр киґи ытыс µрдµгэр сылдьар , аптарытыаттаах . Кини санаата бі ± іх , бэйэтигэр эрэллээх . О ± олорбут кэнэ ± эс кµтµіт , кийиит буолуохтара турда ± а . Ґлэлии µірэммэтэх , тугу да сатаабат о ± о саІа аймахтарыттан сириллиэн да сіп . Сорох эдэр ыал онтон сылтаан арахсар . МаІнай кийииттии кэлэрбэр ас астыыр диэни билбэт этим . Тугу да сатаабаппыттан олус сааппытым . Хайыахпыный , кыґал ± а кыґарыйан астыы µірэммитим . Оннук буолбат туґуттан о ± ону кыратыттан µлэ ± э иитиэххэ . Ґлэлии µірэммит о ± о харчы хантан кэлэрин ійдµµр , µбµ - харчыны сыаналыыр . Василий Горохов , пенсионер : - " Ыччат µлэтэ суох сылдьар " , - дииллэр . Ол эрээри µлэлиэн ба ± алаах киґи тугунан ба ± арар дьарыктанар кыахтаах . Тыа сиригэр сатаан уґанар киґи айа ± ын ииттинэр . Ким эрэ этэрбэс улларар , сорох тиэхиникэни ірімµіннµµр , мастан миэбэл оІорор , дьиэ тутар . О ± ону оскуола сааґыттан уґанарга , оттон кыыґы иистэнэргэ µірэтэр ордук . Онон ыччат µлэтэ суох сылдьара - иитии итэ ± эґэ буолар . Тіріппµт о ± ото туохха дьо ± урдаа ± ын эрдэттэн бэлиэтии кірµіхтээх . Ол кэннэ ити хайысханан µлэ ± э сыґыарар ордук . Тµмµк оннугар О ± ону µлэттэн тэйитии - кини киґи - хара буолар кэскилин сарбыйыы . Ґлэ киґини эппиэтинэстээх , суобастаах буоларга иитэр . 5 саастаах о ± о остуолга ас тардарга , чуолаан , тэриэлкэлэри , чааскылары , биилкэни , ньуосканы уурарга кіміліґір . Кини дьиэ кыылларын аґатар , µµнээйилэри кірір - харайар µлэлээх . Бэйэтин хоґугар бэрээдэги кини кірір - истэр . 16 - 17 сааґыгар диэри тугу да µлэлээбэтэх о ± о оло ± ор ыарахаттары кірсір . Онон о ± о тіріппµттэригэр кіміліґірі µірµйэххэ кубулуйуохтаах . Кырдьык , о ± о µлэґит , µтµі киґи буола улаатара , тіріппµттэн элбэх сыраны , тулууру эрэйэр . Ол эрээри ити тµбµгэ кэлин боруостаныа . О ± оІ кырдьар сааскар кімі - тирэх буолара туохтаа ± ар да кµндµ бэлэх . Анастасия ПОПОВА .
- Былаан быһыытынан биир киһиэхэ тиксэр арыгы 2012 с . - 15 , оттон 2020 с . - 55 бырыһыан кыччыахтаах . Оҕолор уонна эдэр ыччат спордунан дьарыктаныыта элбиэхтээх , арыгыттан ыалдьыы уонна өлүү аҕыйыахтаах .
Сэтинньи 7 кµнµгэр Хотугулуу - ИлиІІи федеральнай университет бокска саалатыгар тµірт кµн устата ыытыллыбыт , 125 спортсмен кыттыылаах устудьуоннар Саха сиринээ ± и спортивнай союзтарын кµрэхтэґиитэ тµмµктэннэ . Санатан эттэххэ , ааспыт сыллаа ± ы маннык кµрэхтэґиигэ 70 - ча эрэ спортсмен кыттыбыт буолла ± ына , быйыл икки тігµл элбэх боксёр рингэ ± э та ± ыста . Кыттааччылар таґымнарыттан кірін , кµрэхтэґии икки біліххі : разрядтаахтар уонна саІа кыттааччылар диэн араарыллан ыытылынна . Салгыы »
Биллэн турар , бородууксуйа сыаната хас да бүк үрдээн тахсыбытын , онтон сылтаан дьону ытыалааһыҥҥа тиийэ сылдьыбыппыт туһунан туспа кэпсээн .
/ / Москва ± а µірэнэр саха ыччатын лидерэ улууска баран µлэлиэ Москва ± а µірэнэр саха студеннарын лидерэ , 2 тыґ . чилиэннээх " Саха - Москва " ыччат тэрилтэтин президенэ Семен Адамов µірэ ± ин бµтэрэн Саха сиригэр кэллэ . Сеня , атыттар курдук киин сиргэ хаалан , µрдµк хамнастаах µлэ ± э киирэ сатаабат . Москва ыччатын лидерэ тыа сиригэр тахсыан ба ± арар . Ханнык тэрилтэ ± э , киминэн µлэлиэн быґаарына илик . Бэйэтэ этэринэн , сµрµн быґаарыыны ылыммыт - улууска барар . Соґуччу быґаарыныылаах киґини , Семен Адамовы , " ЭС " редакциятыгар ыІырдыбыт . - Семен , киин куораттарга µірэнии , маннаа ± ар туох атыннаа ± ый ? - Мин тус санаабар , киин сиргэ µірэнэр биир уратыта - практика ± а бол ± омто ууруллар . Ґірэ ± и таґынан эбии идэ ± эр сыґыаннаах , µлэлии сылдьар " улахан " дьону кытта анал кірсµґµµлэр тэриллэллэр . Холобур , биґигини µірэхпитинэн " Банк Москвы " , " Газпромбанк " , о . д . а . улахан тэрилтэлэр салайааччыларын кытта кірсµґµннэрбиттэрэ . Ол кэннэ ити тэрилтэлэр хайдах µлэлииллэрин , µлэлэрин тутулун илэ харахпытынан кірін , сµрдээх элбэ ± и билбиппит , эбиммиппит . Киин куоракка араас омугу кытта тэІІэ алтыґыы , кэпсэтии , кинилэрдиин тэІІэ сайдыы баар . СГУ - га лекция ± а сылдьыыны олус ирдииллэр дии , Москва ± а практика ордук сыаналанар . Ґлэлээн кітµтэр да буоллахха , сессия ± ар кэлэн µчµгэйдик туттарыахха сіп . Маннык европейскай система СГУ - га эмиэ киирэрэ буоллар . . . Биир да лекцияны кітµппэккэ , наґаа µчµгэйдик µірэнэр студент , практиката мілтіх буолуон эмиэ сіп . Ґірэ ± и кітµппэккэ µлэлиир син биир кыаллыбат . Оттон µлэ ± э киирэргэ тугу бастакы уочарат ирдииллэрий ? Уопуту . Хайаан да 1 - 2 сыл µлэлээбит буолуохтааххын дии . - Эн , киин сиргэ µірэммит киґи диэтэххэ , тыа ± а талаґар эбиккин . Туох санааттан маннык быґаарынныІ ? - Ґірэхпин бµтэрэн , дойдубун ахтан а ± ай кэллим . Ґірэнэ сылдьан Европа элбэх дойдуларын кэрийдим . Онно сылдьан билбиппин - кірбµппµн Саха сиригэр сыґыарыахпын , µідµтµіхпµн ба ± арабын . Кыґаныахха , ба ± арыахха эрэ наада дии саныыбын . Тыа сирин сайыннарсыахпын ба ± арабын . - Москва ± а хаалан µлэлии сатаабата ± ыІ дуо ? Эбэтэр манна , Дьокуускайга ? - Онно µлэлии хаалар кыах , ыІырыы баар . Ол эрээри , " дойду " диэн тыл , бары да киин куораттарга µірэнэ сылдьар о ± олорго курдук , миэхэ олус дириІ суолталаах . Дойдугуттан тэлэґийэ сылдьан , атын сиргэ тіґі да µчµгэйдик µлэлээ , онно эн син биир ыалдьыт курдуккун . Москва ± а , биллэн турар , µчµгэй ірµт элбэх : хамнастара µрдµк , сыана биґигиннээ ± эр чэпчэки . Хаалыахпын сіп этэ , ол гынан баран , мин онно булбут кэрэ олохпунан дуоґуйан олорорум сатаммат . Манна бииргэ тіріібµттэрбин , до ± отторбун , чугас дьоммун кытта µлэлиэхпин наада . Дэриэбинэ таґымыттан тахсар буоллахпытына - бииргэ тахсыахтаахпыт . Дьэ , оччо ± о , кырдьан олорон , олохпор тугу эрэ ситистим диэ ± им . Киґи киґи туспа сыаллаах . Дьокуускайга µгµс ыччат хаалла . Хамсыыр - имсиир , µлэлиэн ба ± алаах элбэ ± э µірдэр . Ол гынан баран , бары Дьокуускайга хааллахпытына , ким тыа сирин ірі тардар ? Мин дойдубар тахсан наґаа µчµгэй дьиэ туттан олоруохпун , кµµскэ µлэлиэхпин саныыбын . - Семен , эн хоту барыаххын тіґі ба ± ара ± ын ? Онно усулуобуйа іссі уустук … - Этэллэр дии , " дойдугун сайыннарыаххын ба ± арар буоллаххына , бэйэІ тиэргэІІиттэн са ± алаа " диэн . Мин тиэргэним диэн - Амма улууґа . Хотугу улуус ыччата дойдутугар барара буоллар , эмиэ атын хартыына тахсыа этэ . Ол курдук , Таатта ыччата - Таатта ± а , МэІэ ыччата - МэІэ ± э баран µлэлиэхтээхтэр . Ити мин санаабар . Оччо ± о бары улуус тутуспутунан тэІІэ сайдыах этибит . Киґи бэйэтинэн холобур кірдірµіхтээх . Холобур , " арыгы куґа ± ан " диир киґи бэйэтэ арыгыны иґэр , " спордунан дьарыктаныІ " диэччи бэйэтэ спордунан дьарыктаммат буолла ± ына , ким кинилэргэ итэ ± эйиэй ? Син биир ол кэриэтэ . Сорохтор : " Дэриэбинэ ± э бардаххына умнуллуоІ " , - дииллэр . Дьэ , ону кірµіхпµт ! - Семен , эн кими билиІІи кэм геройунан ааттыаІ этэй ? Оннук ыччат баар дуо ? - Ким , тугу интэриэґиргиириттэн тутулуктаа ± а буолуо . Мин убаастыыр киґим Антон Софронов - Америка ± а олорор саха уола . Сахалартан бастакынан , ким да кіміті суох , АХШ Правительствотын Оборона ± а департаменыгар µлэлии киирдэ . Ол гынан баран , кини дууґатынан син биир дойдутун туґугар ыалдьар . Хас кэпсэттэхпит ахсын , " дойдубутугар тугу оІоруохпутун сібµй ? " диэн боппуруоґу ырытабыт . Устунан фантазиялаан барабыт : остуол ньуурун курдук кіні суоллар , ып - ыраас сибиэґэй салгын , дьон " сарсын тугу аґыыбыт " диэн толкуйдаабат , кыамматтарга государствоттан улахан ійібµл , о . д . а . Олус µчµгэй буолуох этэ … - Москва ± а " Саха - Москва " диэн улахан тµмсµµ президенинэн 4 сыл µлэлээн , тумулук туттар ыччаппытын салайан кэллиІ . Бу тµмсµµ ыччакка , чуолаан студеннарга , туох суолталаа ± ый ? - Москва ± а баар Саха сирин ыччатын тµмэбит ( 2000 кэриІэ студент ) . Хас биирдиилэрэ уопсайга хайдах олороллорун , бэрээдэктэрин кірібµт . Кыргыттар µчµгэйдик сылдьар , адаптацияны тµргэнник ааґар эбит буоллахтарына , уолаттарга - ыарахан . Кинилэргэ ордук бол ± омто наада . Хайаан да 1 - 5 курска диэри хабан уопсай мунньах ыытабыт , бэйэ - бэйэлэрин кытта билсиґиннэрэбит , µірэтэбит . КиэІ сиргэ сылдьан , биир дойдулааххын тірµт аймах курдук кірі ± µн . Хас биирдиилэрэ бииргэ тіріібµт балтыІ - быраатыІ курдук дьон буолаллар . Саха сирин политиктарын эІин кытта чугастык кэпсэтэбит . Хайдах µірэнэ сылдьарбытын кинилэр олус интэриэґиргииллэр , долгуйаллар , кіміліґіллір . " L - club " диэн эдэр лидердэр кулууптарын тэрийэн , араас политическай темаларга дискуссия ыытабыт , ырытабыт , тыл этэргэ µірэнэбит . " Maskuba " диэн хаґыат таґаарабыт , араас тэрээґиннэри ыытабыт . Ґлэни булуу боппуруоґун кµµскэ кірібµт . Бэйэбит сµµрэн - кітін , мега - бырайыак чэрчитинэн , " Улахан компаниялар студеннары кытта кірсµґµµлэрэ " диэн тэрээґин ыыппыппыт . Манна " Газпром " , " АЛРОСА " , " РАО ЕЭС " , " Гидро ОГК " , " Транснефть " , " Трансстрой " корпорация , " Полюс - золото " , СР Промышленноґын министерствота кыттыыны ылбыттара . Ґгµс студент манна резюмелаах кэлэн , ол кірсµґµµттэн тута µлэґит буолан барбыта . " Саха - Москва " Москва куорат бастыІ тутулуга суох ыччат тэрилтэлэрин испииґэгэр киирбитэ . - Тµмµккэ , ыччакка туґаайан тугу этиэІ этэй ? - Ыччат , " µлэ суох " диэн ускул - тэскил сылдьыбакка , µлэлээ - хамсаа . СаІаны толкуйдаа , ай - тут . БэйэІ инициативалаах буол . Оччо ± о кістін иґиэ . Ґлэ суох буолбатах - баар . Визитка : Сеня 2001 с . орто оскуоланы бµтэрэн , Мальта ± а омук тылын µірэтэ барбыта . 2002 сыллаахха СР Кадрга департаменын ніІµі Российскай государственнай физкультурнай академия ± а ( Москва ) туттарсан киирбитэ . Онтон 2 - с курстан Москватаа ± ы финансовай - промышленнай академия ± а кіспµтэ . Академиятын быйыл бµтэрэн , " менеджер по управлению проектом " диэн идэни ылла . Семен салгыы аспирантура ± а " экономика и управление народным хозяйством " диэн салаа ± а киирдэ . Варя Оконешникова кэпсэттэ .
Download XML • Download text
