Text view
sah-24
View options
Tags:
Javascript seems to be turned off, or there was a communication error. Turn on Javascript for more display options.
Атын уобаластар маастардара араас кірүІнээх үлэлэрин киґи сіҕі - махтайа кірір . Ол гынан баран бэйэбит маастардарбыт үлэлэрэ ис хоґоонунан , технологиялара уустугунан кірііччү биґирэбилин ылаллар . Миронова Ульяна Егоровна , Попова Зинаида Иннокентьевна үлэлэрэ дириІ ис хоґоонноох . КистэлэІ күүстэри кытта сибээс баара кими баҕарар сіхтірір .
Инники кµіІІэ иґээччилэр { fqда сылтан сыл маассабас уонна маастарыстыба іттµнэн саІаттан - саІа µрдµк кирбиилэри ылан дьон - сэргэ сэІээриитин , бол ± омтотун тардара улаатан иґэр . Ол курдук , быйыл бэґис сылын республика чиэґин µрдµктµк тутан кімµскµµр , ааспыт сыллаахха эдэрдэргэ аан дойдуга ахсыс буолбут , быйыл эмиэ Россия эдэрдэргэ сµµмэрдэммит хамаандатын састаабыгар киллэриллибит 22 саастаах ХИФУ студена Дмитрий Плосконосов 10 км кіІµл стилинэн сырсыыга ИлиІІи Европа кубогын кыайыылаа ± ын µрдµк аатын ылла . 16 государствоттан , ол иґигэр Норвегияттан , Финляндияттан , Швецияттан 1016 киґи кыттыылаах Мурманскай уобаласка µгэскэ кубулуйбут « Праздник Севера » аан дойду таґымнаах кµрэхтэґиигэ эмиэ кіІµл стилинэн 10 км боруонса призёр буолла . Салгыы »
Чурапчыга баар Биттики алааһыттан аны сирэйин ортотунан хайа охсуллубут дьикти ойуулаах боруонса биһилэх аҥаара көһүннэ . Сыныйан көрдөххө , ортотунан буолбакка , быһаҕы дуу , батаһы дуу арыый туора соҕус тутан анаан - минээн хайыппыттар . Сэрэйдэххэ , мээнэ хайа охсубатахтара чахчы . Бу биһилэх былыргы саха аҕатын ууһугар буолан ааспыт туох эрэ бэлиэ быһылаан ( баҕар , өлүү - сүтүү ) соҕотох туоһута буолан баччааҥҥа диэри тиийэн кэлбит буолуон сөп . Бу биһилэх аҥаарыгар диэри биилээх эттик быһа киирбитэ , хары уҥуоҕар мэһэйдэтэн арыый олдьу тутан быһыллыбыта , биһилэх тарбахха кэтэрдиллэ сылдьан быһыллыбытын туоһулуур курдук . Биһилэх сирэйин кытыытыгар эргиччи баар киэргэл ойуута элэйбититтэн сылыктаатахха - бэрт уһуннук кэтиллибит . Хас үйэҕэ төһө көлүөнэ дьон кэтэ сылдьыбыта биллибэт . Оҥоһуллубут тимирэ даҕаны сымнаҕас буолбатах , үлтү барбытыттан көрдөххө - кытаанах , хатан соҕус тимир . Биһилэх булуллубут сирэ эмиэ дьикти . Бу - алаас соҕуруу өттүгэр Кыыл Баһыгар тахсар суол илин өттүнэн тыа саҕатыгар кутуу буор күрдьүккэ майгынныыр үрдэл сир . Буор күрдьүк иһигэр кэккэлэһэ хаһыллыбыт алта үүт угар ииҥҥэ майгынныыр хаһыылар омоонноро бааллар . Бачча элбэх иини биир сиргэ тоҕо хастылар , ама барыларыгар үүт угуохтара дуо ? Бу буорунан кутуу күрдьүк былыргы сахалар сэрииттэн хаххаланар бөҕөргөтүнүү тутууларын санатар . Устуоруйаттан биллэринэн , сахалар нуучча кэлиитин саҕана хаххаланар бөҕөргөтүнүү тутуулаах этилэр . Икки хос эркиннээх уһуктаах туруору остоолболор икки ардыларыгар буору симэн кириэппэс оҥостоллоро . Ону « күүлэ » диэн ааттыылларын суруйааччылар . Бу күүлэ иһигэр дьоннорун , оҕолорун , ойохторун саһыарар ииннэри хаһаллара . Күүлэ үрдүк хоруоллардаах буолара . Биһилэх көстүбүт сирэ былыргы күүлэттэн ордон хаалбыт буор күрдьүк тас өттүгэр баар . Бу биһилэххэ маарынныыр урут булуллубут суруктары , биһилэхтэри , ойуулары бэрт элбэҕи сыымайдаатым . Ол эрээри , маарынныыры булбатым . Хата , бэйэбит Сахабыт сиригэр манна маарынныыр ойуулаах биһилэхтэри булуталаабыттар эбит . Ол курдук , хаһыакка 2006 с . Чурапчы улууһугар Муҥур үрэххэ Арассыыйа уонна Франция археологическай эспэдииссийэтэ Үрүҥ Бас Болтоҥо уола Ньырҕаайы уҥуоҕар хаһыы оҥорбутун туһунан суруйууну буллум . Ол хаһыы түмүгэр бу киһи ( Ньырҕаайы ) 180 см үрдүктээҕэ , 50 саастааҕа , уҥуоҕун тутулунан сылыктаатахха улахан күүстээҕэ , аты миинэрэ уонна дьэгин илиилээҕэ быһаарыллыбыт . Кини күүстээх бухатыыр буоларын бииргэ көмүллүбүт 2 м уһуннаах , тиит - хатыҥ маһынан таҥан оҥоһуллубут , ортотунан муос кыбытыылаах , былыргы хуннар киэннэригэр майгынныыр уустук оҥоһуулаах ох саата туоһулуур . Бу киһи туһунан С . А . Токарев " Общественный строй якутов " диэн кинигэтигэр хас да үҥсүү суруктары булан аахтым " . . . про якута Ниргая Молтонина , крутого якута Ботурусской волости сообщалось , в 1694 г . он убил Мегинской волости Якута Бертеня с сыном , а другого сына иво к себе захолопил . . . Что он без указу великих государей казнил в Ботурусской волости Жалыгана Сатакина отрезал ему ухо и похолопил и держит ныне у себя в холопах . . . " . Көстөрүн курдук , Болтоҥо уола Ньырҕаайы оччотооҕу кыргыс үйэтин кырыктаах боотура , хардааччы хааннаах тыйыс киһи эбит . . Ньырҕаайы социальнай балаһыанньата үрдүгүн , кинээс буола сылдьыбытын боруонса биһилэхтээҕэ эмиэ туоһулуур . Кини биһилэҕэ биһиги кэлин Биттикиттэн булбут биһилэхпитигэр олус маарынныыр . Археолог С . Колодезников уруһуйдар суолталарын тойоннообутун үөһэ ахтыллыбыт хаһыаттан аҕаллым . Биттики биһилэҕэр майгынныыр ойуулаах иккис биһилэҕи интэриниэт устуоруйаҕа форумуттан буллум : " Что за орнамент ? Где встречается ? Перстень серебряный найден в Мегино - Кангаласском улусе в местности Кукуна недалеко от с . Сымах . Рядом обнаружены медные сибирские монеты 18 века . Там по преданиям жил богач Сергучев в 19 веке " . Баай Сергучев төрүттэригэр бука аҕа ууһун кинээһэ баара эбитэ буолуо . Өссө биир биһилэх Е . Ярославскай аатынан Кыраайы үөрэтэр түмэл пуондатыгар баар эбит . Ол гынан баран , ити биһилэх билигин Нерюнгри куоракка көрдөрүүгэ турар . Нерюнгри түмэлин үлэһиттэрэ , көрдөһүүбүн быһа гыммакка , биһилэх хаартыскатын ыыттылар . Онно көрдөххө , Ньырҕаайы биһилэҕэр майгынныыр эрийиилээх ойуулары дьөлө хаһан оҥорбуттар . Аата " Перстень с тамгой " , « тимиртэн оҥоһуллубут » диэн сурулла сылдьар . Ол эрээри дьэбин сиэбэтэҕиттэн уонна күөхтүҥү өҥнөөх алтан дьэбинэ баарыттан сылыктаатахха , боруонсаттан кутуллубут быһыылаах . Мэҥэ Хаҥаластан киһи уҥуоҕун хаһыытыттан көстүбүт . Бу биһилэхтэр , мин санаабар , былыргы аҕа ууһун бэлиэ тамгалара быһыылаах . Биттикиттэн көстүбүт биһилэххэ Ньырҕаайы биһилэҕиттэн " символ союза двух племен " диэн ааттаммыт ойууну ортотунан хайа охсон араарбыттара биллэргэ дылы . Ортотугар күнҥэ майгынныыр ойуулаах . Сахалар Үрүҥ Күҥҥэ сүгүрүйэллэрэ уруккуттан да биллэр суол . Биһилэхтэр ойуулара атылыы « үүнээйилии быһыылаах » оһуордаахтар . Ньырҕаайы , Биттики биһилэхтэрэ уонна " Перстень с тамгой " бу дойдуга нуучча кэлиэн иннинэ оҥоһуллубуттарын боруонсаттан кутуллубуттара туоһулуур . « Сахалар нуучча кэлбитин кэннэ дьэс алтантан , онтон кэлин үрүҥ уонна кыһыл көмүстэн киэргэллэри оҥорор буолбуттара » диэн историк А . Гоголев суруйар . Биһилэхтэргэ кутаа уот , Үрүҥ Күн курдук ытык өйдөбүллэр уруһуйдаммыттара бу ойуулар дириҥ суолталаахтарын кэрэһилиир . Биһилэхтэргэ барыларыгар Ньырҕаайы биһилэҕэр " символ союза двух племен " диэн быһаарыллыбыт " X " майгынныыр бэлиэ көстөр . Ньырҕаайы биһилэҕин уҥа өттүгэр биэс үөскэхтиҥи ойуу ( биис ууһун үүнэр ыччатын бэлиэтиир буолуон сөп ) көстөр , оттон хаҥас өттүгэр үс үөскэхтиҥи өйуу баар . Өскөтүн " символ союза двух племен " диэн быһаарыы сөп эбит буоллаҕына , биһилэх биэс уонна үс сыдьааннаах аҕа уустар холбоһууларын түгэнин уонна , кутаа уотунан сирэйдээн , уопсай баһылыгы талыыны бэлиэтиир буолуон сөп . Ньырҕаайы Болтонин биһилэҕэр баар " символ союза двух племен " быһаарыллыбыт " X " майгынныыр бэлиэни икки хайысханан тойоннуохха сөп . Бастатан туран , бэлиэ былыргы түүрдэр илдьэ сылдьыбыт итэҕэллэрин тэнгри бэлиэтэ - тэҥ өрүттээх кириэс - өр кэм устата уларыйбыт барыйаана буолуон сөп . " Крест на хоругвях Аттилы был символом Тенгри - Хана - верховного , а точнее единственного небесного правителя в верованиях тюрков . . . Хоруг от тюрского слово хор руг , хоруг - стяг , знамя . Переводится , как защита , покровительство " . " Хоруг " диэни түүр тыла диэбиттэр . ( Оччотугар , " хорук тымыр " диэн тылбыт " сүрүн тымыр " диэн өйдөбүллэммэтэ буолуо дуо ? ) . Иккиһинэн сахалар биир биллэр төрүттэринэн Улуу Хоро ааҕыллар . Номохторго кини Алданынан , Амманан , Тааттанан кэлэн Бороҕон сиригэр Мүрүгэ тиийэн олохсуйбута диэн буолар . Хоролор Саха сиригэр бэрт киэҥник тарҕанан олорон ааспыттарын сир ааттарыттан да билэбит . Ыраата барбакка , Биттикиттэн чугас Таатта үрэх үрдүгэр Хоро күөлэ диэн сир эмиэ баар . Баҕар , ити Ньырҕаайы биһилэҕэр баар " символ союза двух племен " диэн ойууга хоролор туох эрэ сыһыаннаахтара буолаарай ? Биһилэҕи тоҕо хайа оҕустулар ? Өскөтүн бу биһилэҕи аҕа уус бэлиэтэ ( тамгата ) диир буоллахха , хайа охсуу дириҥ ис хоһоонноох буолуон эмиэ сөпкө дылы . Оччотугар бу аҕа уус тамгата буолар биһилэҕи тарбахтары - таймалары быһа охсон ылыы былыргы аҕа уустарын икки ардынааҕы хааннаах иэс быһаарсыыта буолуох курдук . Былыргы номохтортон саха боотурдара кыргыс үйэтин саҕана өстөөхтөрүн өлөрөн - өһөрөн баран араас сиэри - туому толороллорун билэбит . Ол курдук , ким эрэ сүрэҕи - быары хостуур , кулгааҕы - илиини , төбөнү быһар . . . Багдарыын Сүлбэ " Номохтор , үһүйээннэр " диэн 2004 c . тахсыбыт кинигэтигэр Артемьем Н . В . " Батас сууйбут " диэн ахтыытыгар Омоллоон боотур Бөҕө Үөкүйэни өлөрөн баран ортоку тарбаҕыттан үрүҥ көмүс биһилэҕин илиититтэн тарбаҕын быһан ылбыта кэпсэнэр . 1675 с . тараҕай Болтуҥаа баһылыктаах өрө турбут Дьаархан сахалара Лаврентьев диэн хаһаагы өлөрөн баран хайдах гыммытын хаһаактар суруктарыттан аҕаллым : " грудь спороли сердце выняли и глаза выкололи и у рук персти обсекли " . Өргүөт сахаларын төрүттэрэ Күрээнчэ бөҕө икки уола Улуу Туймаадаҕа Бүлүүттэн кэлэн аҕаларын урукку өстөөҕүн өлөрөн баран , кыайбыт - хоппут туоһуларын кини тарбаҕын быһан илдьэ барбыттара эмиэ былыргы номохторго кэпсэнэр . Быһата , кыргыс кэмин саҕана киһи тарбаҕын быһыы киһи соһуйбатын курдук киэҥник тэнийэ сылдьыбыт көстүү эбит . В . Г . Короленко " Омоллон " диэн кэпсээнигэр " балагурские якуты приведены в покорность " , причем " побито их без числа , а начальник со всем семейством , будучи заперт в юрте , сожжен живым " диэн суруйар . Оттон хаһаактар суруктарыгар " . . . В том же 1634 году отряд во главе Федором Чуркиным был послан на Алдан к катылинскому князцу Даваня и эвенкам . Отряду удалось поставить острожок « середь Катулинскому роду . . . » диэн этиллэр . Бу хайытыллыбыт биһилэх өрө турбут болугурдары хаһаактар хам баттааһыннарын кытта сибээстээх курдук . Онон , бэйэбит кыахпыт иһинэн , сылыктаан көрүөхпүтүн сөп . Туох билиэй , баҕар , 1632 c . хаһаактар болугурдар хахха бөҕөргөтүнүүлэрин сэриилээн ылан баран , Даваня кинээһи аҕа ууһун баһылыгыттан устуу сиэрин - туомун толорон , тарбахтаах биһилэҕи хайа охсон баран , балаҕаныгар дьиэ кэргэнин кытта бииргэ уоттаабыттара буолуо . Биһилэх аҥаара көстүбэтэ . Арааһа , быһа охсуллубут тарбаҕы кытта кыайыы - хотуу , өрөгөй туоһута буолан кыайбыт дьону кытта барсыбыта буолуо .
Павел Семенов - Байбал , арааһа аныгы саха эстрадатын ыраас куолаһын , саймаархай сахалыы матыыбын , уран тылын эталона диэтэххэ омнуоламмата буолуо . Кини маны хайдах ситиһэрий ? Бука , киһи быһыытынан даҕаны , булгуччу , сайаҕас санаалаах , олохтоох тыллаах - өстөөх , дириҥ көрүүлээх , уостубат дьулуурдаах , ыралаах буолуохтааҕа буолуо .
Петр Егоровичтан оло ? хо дьахталларын ту ? унан санаатын µллэстэригэр к ? рд ? стµбµт .
Кэлэктиибинэй дуогабар суолтата улахан : үлэнэн хааччыйааччы уонна үлэhит сыhыаннарын чопчулуур - сааhылыыр тутаах докумуон . Үлэһит бырааба , туох чэпчэтиилээҕэ ырылыччы суруллар . « АЛРОСА » үлэhитэ атын тэрилтэлэргэ тэҥнээтэххэ , быдан көмүскэллээх . « АЛРОСА » « Профалмаастаах » буолан , үп ытарчатын кэмигэр үлэһит интэриэһэ , бырааба күөмчүлэммэтэ . Кэлэктииптэри кытта « Профалмаас » ( бэрэссэдээтэл Р . Юзмухаметов , солбуйааччыта Б . Егоров ) ХБКлар идэлээх сойуустарын лиидэрдэрэ утумнаахтык үлэлээтилэр . Тохтобул кэмигэр туох төлөнүөхтээҕэ барыта болдьоҕор төлөннө . Үлэлэрэ тохтообуттар быстах үлэнэн хааччыллыбыттар . Дуогабар онон туолбут .
Саха сирин таһаҕаһын уунан таһар Өлүөнэтээҕи пароходство холбоһугар өрөспүүбүлүкэ хааһынатыттан элбэх үп көрүллүбүт . Таһаҕас таһыллыан иннинэ « Якутскэнерго » , « СӨ ОДьХХ » ГУТ , « Саханефтегазсбыт » абаансанан харчы төлөөбүттэр .
Бүгүҥҥү күнтэн ыла компьютертан ханнык баҕарар төлөпүөҥҥа эрийиэххэ сөп буолла . Бу туһунан « Гугл » диэн аатырбыт корпорация биллэрдэ . Сибээс сыаната удамыр буолуо диэн эрэннэрэллэр . « Джи - мэйл » диэн электроннай почталаах дьоҥҥо маннык өҥө баар буолуо .
Н . М . Тарасов 8 - с кылааска µ ? рэнэр , Бэрдьигэстээхтээ ? и народнай театр режиссера Е . И . Мартынова ± а дьарыктанар сиэнэ кыысчаан э ? этин удьуордаан оло ? холуур ба ± алаа ± ын билэммит , к ? рс ? н , Груня э ? этэ « Кµн Эрили » оло ? хотуттан бы ? а тардан и ? итиннэрдэ . Утум сал ± анар … Ол аата улууспутугар оло ? хо сана тыыннанан дуора ? ыйыа диэн кэлэр кэмнэ эрэллээхпит .
Ааспыт сыл биґиги республикабыт культурнай , духуобунай оло ± ор биир сµІкэн уонна дириІ суолталаах умнуллубат тµгэнинэн Саха театрын Антологията бэчээттэнэн тахсыыта буолуон буолбута . Бу µрдµк таґымнаах улахан µлэ киэІник дьµµллэґиллэн , дьоґуннаах сыанабылы ылла , норуот духуобунай сайдыытыгар историческай , сµдµ суолтата бэлиэтэннэ . Ил Тµмэн вице - спикерэ Александр Жирков салайааччылаах Антология автордарын білі ± і : П . А . Ойуунускай аатынан Саха академическай театрын артыы ´ а Ефим Степанов , М . К . Аммосов аатынан ХИФУ доцена Василий Протодьяконов , СР Национальнай библиотекатын библиограба Валентина Павлова , Арктикатаа ± ы культура уонна искусство институтун профессора Валентина Чусовская Былатыан Ойуунускай аатынан СР Государственнай бириэмийэтин лауреаттарын µрдµк аатын сµктµлэр . Салгыы »
Дьонум барбыттарын кэннэ миигин кытта хаалсыбыт маҥан ыты батыһыннаран ыйбыт туһаайыыларын хоту баран истим . Ол икки ардыгар халлааным хараҥаран барда . Үүтээним кэлиэхчэ кэлбэтэ . Сөпкө кэлбиппин саарбахтаан хаста да төттөрү төннө эҥин сырыттым . Кэнникинэн муммуппун өйдөөн , сылайбыппын эҥин барытын таһы - быһа умнан бокуойа суох сүүрүүнэн айаннаатым . Ханнык эрэ кыыл - сүөл ыллыгын батыһан туох эрэ ырааһыйа оҕотугар таҕыстым . Ити кэмҥэ халлаан ытыс таһынар ыас хараҥа буолла . Ырааһыйам саҕатыгар туран сиэппэр укта сылдьар быыкаа фонарбынан сырдатан көрбүтүм : дьиэ барыйан турар эбит . Фонарбынан сырдатан дьиэ аанын булан киирдим . Көмүлүөк оһохтоох син кэҥэс дьиэ эбит . Үрүсээкпиттэн чохорооммун ылан им балай хараҥаҕа таһырдьа балайданан тахсан хаһааҥҥы эрэ күрүө баҕаната турарын тоҕута сынньан мастанным . Дьиэ таһыгар кылайан көстөр кыракый дүөдэттэн уу баһан таһаардым . Ити курдук уот оттунан , чэйдэнэн , киһи тэҥэ сананан баран , дьоммун кэтэһэ сытан утуйан хаалбыппын . Ол да сыттарбын ытым дьиэ иһигэр , оһох иннигэр сытарын , уотум кылайан умуллан эрэрин көрө сытарга дылыбын . . . Сотору оһох иннигэр сытар ытым киҥинэйэн ырдьыгынаан барда . Мин утуйар - утуйбат туруктаах сытан көрдөхпүнэ , оһох кэнниттэн муус маҥан баттахтаах , олус кырдьаҕас оҕонньор сорунуулаах аҕайдык миигин тобулу көрбүтүнэн хааман иһэр эбит . Оҕонньорум тиийэн кэллэ да , туох да үгүс айдаана - куйдаана суох , бэрт өрдөөҥҥүттэн сонордоспут өстөөҕүн курдук туттан - хаптан миигин миинэ түстэ да , үөс батааска биэрбэккэ , хабарҕалаан хачыгыратан киирэн барда . Омос көрдөххө кырдьаҕас курдук этэ да , хам хатан хаалбыт илиитэ адьас тимир кытаҕас курдук . Мин да ыт оҕотун курдук муомахтанан өлөр былааным суох : баччыктаһыы кытаанаҕа саҕаланна . Өлөн эрэр киһи тугу харыстыамый , күүһүм - кыаҕым баарынан хаһыытыы сатыыбын да , баттата сытар киһи сиэринэн , саҥам айахпыттан тахсыбат , илиим - атаҕым кыаһыламмыт курдук . Уһукта сатаан эрэй бөҕөтүн көрөбүн да - уһуктан бэрт . Аны туран , ытым ырдьыгыныы - ырдьыгыныы дугдуҥнуу турарын субу көрө сытабын . Оҕонньор муомахтыы сатаан баран , « чэ бэйэ , тоһун ылла ини » диэбиттии кыайыылаахтык сэксэс гына туттан - хаптан оһох кэннин диэки баран сүппүтүн эрэ кэннэ уһугуннум . Дэлби тириппиппин , сүрэҕим айахпынан тахсыах курдук . Куттаныы киэнэ кытаанаҕа . Үрүсээкпиттэн чүмэчи тоһоҕоһо ылан уматынным , уоппун эбэн биэрдим , килиэп тобоҕо хаалбытын оһоххо бэрсэн аһаппыта буолан албыннастым . Утуйуохпун баҕарабын да , сыттым да били хара сордоох оҕонньоро эмиэ тиийэн кэлэрин курдаттыы сэрэйэбин . Адьас хойукка диэри утуйумаары хойуу барбыт чэйи иһэ - иһэ олордум . Оннук олорбохтоон баран ыппын кууһан баран эмиэ утуйан хаалбыппын . Төһө да утуйдарбын , ытым туран оһох таһыгар тиийэн сыппытын көрө сытабын . « Дьиэлээх хаһаайын » өр күүттэрбэтэ . Эмиэ тиийэн кэлэн хабарҕалаан барда . Дэммитин билсибит дьон сиэринэн , туох да соһуйуута - өмүрүүтэ , этиһиитэ - мөккүһүүтэ суох салгыы тиниктэһэн бардыбыт . Бу сытан ыппын ыҥыра , уһукта сатаан араастаан бары сордонобун да , туох да туһа суох . Дьэ , киһи уһуктубат буолар эбит этэ . Өр да өр оннук тиниктэстибит . Ытым көрө , ырдьыгыныы сатаан баран сүүрэн кэлэн атаҕынан тайаныталаабытыгар , үрбүтүгэр эрэ оҕонньорум туран барда . Мин эмиэ уһуктан кэллим . Түүнү быһа өлөр - тиллэр хапсыһыыга сылдьыбыт киһи , этим - сииним барыта быһыта сынньыллыбыт курдук көһүйэн , сылайан , отуорум - уйулҕам барыта хамсаан , төбөм ыаҕастаах уулуу дьалкыҥнаан турбутум . Уһуктан көрбүтүм , ханнык да булчут үүтэээнигэр буолбакка , былыр үйэҕэ өтөхсүйбүт эргэ балаҕаҥҥа хонон сытар эбиппин . Таһырдьа тахсан баран көрбүтүм , били түүн күрүө баҕаната диэн сэргэни тоҕута - хайыта сынньыбыппын биллим . Бу абааһы дойдутуттан ыраата эрэ охсор баҕалаах түһүнэн кэбистим . Бэрт сотору миигин сүтэрэн көрдүү аймалаһан кэлэн иһэр убайым ааҕы көрсөн үөрүү бөҕөтүн үөрдүм . Ханна хоммуппун кэпсээбиппэр олус соһуйдулар : « Хайа , Куһаҕан Ураһалаах өтөҕөр хоммуккун дии . Абааһылаах диэччилэр ээ . Хайа , түүн туох да биллибэтэ дуо ? » , - диэн ыйытыыларынан саба тибэн кэбистилэр . Тоҕо эбитэ буолла , « суох , туох да биллибэтэ » диэн кэбиспиппин билиҥҥэ диэри сөҕө саныыбын .
Соторутаа ± ыта МэІэ - ХаІалас улууґун Хочо сэлиэнньэтигэр Ф . В . Габышева салайааччылаах республикатаа ± ы " ОлоІхо Ассоциацията " общественнай тэрилтэ кіґі сылдьар мунньа ± а бэрт тэрээґиннээхтик буолан ааста . Мунньах Наахара нэґилиэгэ тірµттэммитэ 375 сылыгар уонна биир дойдулаахтара , биллиилээх олоІхоґут Н . А . Абрамов - Кынат 150 сыла туоларыгар анаан , дьон ійµн - санаатын истэр , тµмэр , онно кіміліґір сыаллаах ыытылынна . Салгыы »
Төһө да отут кыыс кытыннар , күөн күрэстэһии , бэркэ тэтимнээхтик , киһини чуҥкуппат , салгыппат курдук салалынна . Кыргыттар , бастаан , кылгас хара былааччыйалаах тахсан көрөөччүлэр иннилэригэр хаамсан кынталдьыстылар . Онтон « матроссканан » сылдьан хараҕы сымнаттылар . Купальниктаах түһүмэххэ , буоларын курдук , саала бэркэ сэргэхсийдэ . Маҥан , дириҥ декольтелаах купальник быыһынан араас өҥнөөх эт - сиин көстөн ааһарыгар эр дьон хараҕын улаханнык хараҕалаата . Ити кэнниттэн кыргыттар көмүс оҥоһуктары , симэхтэри , саҥыйахтары көрдөрөн долгулдьуйа уһуннулар .
Мин быйыл муус устарга Анаабыр улууґугар Сааскылаах біґµілэгэр олорор Дьяконов Николай Михайлович диэн 78 саастаах , улууска улаханнык убаастанар кырдьа ± ас Москва ± а « Бэс Чагда » сынньанар дьиэ ± э баран истэ ± инэ кірµстµм . Икки сыллаа ± ыта Дьокуускайга кырдьа ± астар уонна инбэлииттэр реабилитационнай кииннэригэр сынньана сытан билсибиппит . Онно туундара ± а 9 кµн сатыы муна сылдьыбытын кэпсээбитэ , ол тµбэлтэни бу сырыыга иккистээн лаппыйан ыйыталаґан баран , бэйэтин сібµлэІин ылан суруйарга быґаарынным . Бу тµбэлтэ 1983 сыллаахха ыам ыйыгар , Николай Михайлович 50 саастаа ± ар буолбута . Ол кэмІэ кини кадровай булчут этэ . Кµндµ тµµлээххэ ииппит сэптэрин кэрийэ « Буранынан » со ± ото ± ун айаІІа турунар . Барар хайысхата Красноярскай кыраай быыґа сир . Айаннаабыта чаас кэриІэ буолбутун кэннэ инчэ ± эй хаар тµґэн µллµктµµр . Сир - халлаан , илин - ар ± аа хайа диэки баара биллибэт буур ± ата тµґэр , хара ± ын тобурах , хаар быґыта кымньыылаан тугу да кірбіт оІорор . Биир кэм µµт туман иґигэр баар курдук буолан хаалар . Ол эрээри , санаата бі ± іх , тіґі эмэ элбэхтэ сылдьыбыт сирэ буолла ± а дии . Кыра сааґыттан сайыны таба ыстаадатыгар атаарара , 13 сааґыттан кадровай булчут уонна табаґыт . Онон дойдутун , туундара ± а буолар айыл ± а араас кэтэґиллибэтэх кістµµлэрин - буур ± аны , силлиэни билэр дьыалата . Ол да буоллар айыл ± а бµгµІІµ быґыыта - майгыта хайдах эрэ дьикти со ± уґун бэлиэтии кірір . Санаатыгар , тиийиэхтээх сирин диэки баран иґэр . Сотору суол - иис олоччу мэлийэр , хо тоол сирдэр , куоґаахтар толору тибии буола охсоллор . Хайдах эрэ балаґыанньа уустугуруох курдугун сэрэйэн дьиэтигэр тінніргі быґаарынар . Дьиэтэ хайа диэки буолуохтаа ± ын чуолкай быґаарбатах , сэрэйэн бу диэки буолуон сіп диэн айанныыр . Мотуор обургу , сатыы киґи буолбатах , туундара уйаара - кэйээрэ биллибэт иэнинэн иннин диэки дьулуруйан иґэр . Балай эмэ айанныыр да , дьиэтин сибикитэ биллибэт . Ол баран иґэн бензинэ бµтэн хаалар . « Бураныгар » олорон эрэ холкутуйа сатыы - сатыы толкуй бі ± і ± і тµґэр . Хаар , тыал арыый сэллии быґыытыйар , онно кірді ± µнэ букатын билбэт сиригэр тиийэн хаалбыт . Ыксатынан билбэт µрэ ± э ааґар эбит , онуоха дьэ , Красноярскай кыраай сирэ эбит диэн бµтэґиктээхтик быґаарар . Хайыай , олоруо дуо , « Буранын » , саатын хаалларан биирдэ ыстыыр ійµітэ суох санаатыгар дьиэтин диэки хаампытынан барар . Тµірт кµн хаамар , ол тухары ханна сылдьарын іссі да быґаарбат . Биирдэ сынньана олордо ± уна ыраах сири µлтµ тэптэрэр тыас иґиллэр . Онно эрэ Удачнай диэки , адьас тіттірµ баран иґэрин ійдµµр . Мантан дьиэтэ 150 - ча километр буолуохтаа ± ын быґаарар . Мэктиэтигэр хара ± а хараІарталаан ыларга дылы буолар . Кылаабынайа холкутуйуохха , ійµ - санааны айыл ± а дьаґалыгар биэримиэххэ диэн кытаанах санааны ылынар . Туундара ± а кини тµбэспит балаґыанньатыгар киґи 9 эрэ кµн тыыннаах буолуон сібµн эдэр сылдьан истибитин ійдµµ биэрэр . Кини дьаґалыгар 5 эрэ кµн хаалбытын аа ± ан таґаарар , ити хаалбыт кэмІэ хайаан да тыыннаах дьиэтин булар кытаанах соругу туруорунар . Кылаабынайа кµµс - уох букатыннаахтык эстиэ суохтаах диэн ійдібµлµнэн хаамыытын тэтимин , сынньалаІ графигын салгыы кытаанахтык хонтуруолланар . Сынньана тµґээри сытан баран устунан уґун со ± устук утуйан баран уґуктубута , до ± оор , этэ - сиинэ , сµґµіхтэрэ кіґµйэн хаалбыттар , лабаалара хамсаабат буолбуттар , дµлµІ курдук сытар эбит . ТоІон іліірµ гыммыппын , суох , бэринимиэххэ диэн булгуруйбат быґаарыы ылынар . Тіґі ір эбитэ буолла , сµґµіхтэрин , этин - сиинин хамсатан , имэрийэн оннугар тµґэрэр . Эмиэ айаІІа турунар . Аны уґуннук утуйбат , кыратык нуктаан эрэ ылар буолар . Икки тігµл вертолет тыаґын истибит , иккиґигэр былыт быыґынан элэс гыммытын кірін хаалбыт . Ол кинини кірдіін кіппµттэр эбит . Кµн - дьыл эмиэ буккуллан ыла - ыла уоскуйар . Аччыктаан лабыктаны сиэн кірір да , кµімэйигэр олох барбат . Онтон кыра сылдьан от тірдµн сиирин ійдіін , хомуйан сиэбит . Ол от тірдµгэр туорах бурдук курдук болчуох баар эбит , саахар амтаннаах , ону сиэн сэниэлэнэн киґи буолбутум диир . Николай Михайлович кэпсииринэн , бастакы тµірт кµІІэ аґыан ба ± аран олус эрэйдэммит , хара ± ар араас астар кістµтэлииллэр эбит . Бэґис кµнµттэн уу эрэ иґиэн ба ± арар буолбут . Быґа ± ынан мууґу ойо охсон айа ± ар уган эмиэх буолбута айа ± ын , тылын мууска хам ылларан туспа моґуокка ылларбыт . Ол иґин хаары ытыґыгар тутан уулларан айа ± ар таммалатан тама ± ын илитэр . Дьэ , итинник сордонон - муІнанан аргыый иннин диэки сы ± арыйан иґэр . Кини аа ± ыытынан 9 - с кµнэ µµммµт . Хайа хаспа ± ар аллараа олорор . Ол олорон сэниэтэ букатын эстибитин ійдµµр . Кµнэ - ыйа хараІаран ылар , ілір чааґым µµннэ ± э дуу диэн оло ± ун , чугас дьонун санаталаан ылар . Иннигэр кістір µрдµк дабааны хантан кµµс ылан тахсыа ± ын толкуйдуур . Бэринэр санаата суох , хаґан да санаабыт санаатыттан тіннµбµтµн ійдіібіт . Арай тыына биллэрдик кылгаан барбыт , санаатыгар тыІатыгар салгын киирбэт . Тас сонун тілірµттэн баран тараґатын тириитин кµµскэ тардыалаабыт , тыІатыгар салгын ханныктык эмэ эбиллэргэ дылы буолбут . Јйдіін кірбµтэ , иґэ сиґин тоно ± оґугар сыстан хаалбыт , онон тыІатын диафрагмата аллараа диэки ыыппат буолбут . Аны ір ба ± айы тараґатын тириитин кµірт курдук тардыалаан иґин сиґин тоно ± оґуттан хоІнорбут , тыІата оннун булан киґилии тыынан барбыт . Эмиэ сыстан хаалыа диэн куттанан сонун кэтэн баран , иґин тириитин ірі тардан салгыы байааттаІнаан испит . Ол иґэн кинини кірдµµ сылдьар « Бурааннаах » 5 билэр дьонун білі ± ір тµбэґэр . Ол дьон сорудахтара диэн - ілбµт киґини хайаан да булан а ± алыы эбит . Дьоно тыыннаах киґини кірін соґуйбуттар да , µірбµттэр да . Олохтоох дьон дойдуларын билэр буоллахтара , итинник уґуннук мунууга киґи тыыннаах ордубатын . Дьонун кірсііт , бастакы кірдіґµµтэ : « Чэйдэ а ± алыІ ! » - диэн буолбут . Курууска кыра аІарын эрэ биэрбиттэр , эбии кірдіін кірбµт да , аґыммыттарын иґин хайыахтарай , биэрбэтэхтэр . Біґµілэккэ эмчиттэр , до ± отторо нуучча , саха эминэн эмтээн сµґµі ± эр туруорбуттар . УІуохтаах тириим эрэ хаалбыт этэ диир . - Николай Михайлович , ілір ілµµ иинин іІійін тураІІын хайдах тыыннаах ордубутуІ буолуой уонна дьоІІо тугу сµбэлиэІ этэй , - диибин . Онуоха маннык хардарда . - Мин оскуола ± а µірэнэр сылларбыттан хайыґарынан сµµрэрбин сібµлµµрµм . ТіІµлµтээ ± и 4 № - дээх ОПТУ - ± а µірэнэ сылдьан , кэлин Анаабырга олорон республика ± а тиийэ хайыґардыыр этим уонна кырабыттан туундара ± а сµµрэ - кіті µірэммит буолан эргиччи спортивнай турукка сылдьыбыт киґибин , билигин да эдэр дьонтон хаалсыбаппын . Эдэр эрдэхпиттэн чіл оло ± у тутуґабын , саатар СаІа дьылга биир µрµµмкэ шампанскайы испэппин дьон бэркиґииллэр . Сиргэ - уокка сылдьан сиэри - туому ис дууґабыттан тутуґабын , ытыктыыбын , онон сир - дойду араІаччылаабыта чуолкай . Элбэх ыччаттаах о ± онньорбун , кинилэр дьыл ± алара ыарахан кэмІэ биллибэт кµµс буолан кіміліспµт буолуохтаах . ДьоІІо сµбэм диэн - хайдахтаах да уустук , ыарахан тµгэІІэ бэринимиэххэ , онтон хайаан да кыайыылаах тахсарга кытаанах , булгуруйбат быґаарыыны ылыныахха наада . Киґи санаата туохтаа ± ар да кµµстээх . Сатыы киґи сіптііх хайысханы тутуґара уустук буолар , ону учуоттаныахтааххын . Сынньанар , нуктаан ылар кэмІэр тайах маскын баран иґэр туґаайыыІ диэки иІнэри хайыґыннара уурар ордук , ол сэниэтэ эстибит , уолуйа быґыытыйбыт киґиэхэ олус наадалаах . Сидор ФЕДОРОВ . Дьокуускай к .
С . А . Зверве Ньурбаҕа театрга үлэлиир кэмнэригэр 1943 с . сайын композитор М . Н . Жирков салайааччылаах Культура управлениетын фольклорнай экспедицията норуот талааннааҕын кытта үлэлээн барбыта . Композитор М . Н . Жирков киниттэн 24 саха народнай ырыаларын матыыптарын , мелодияларын , суруйааччы М . Н . Заболоцкай « Аҕа алгыһа » , « Сэриигэ барааччы алгыһа » о . д . а . уопсайа 13 айымньыны , онтон балетмейстер И . А . Каренин былыргы саха үҥкүүлэрин урут биллэ илик уонтан тахса фигураларын , хамсаныыларын суруйан ылбыттара ( 21 ) . Кэлин Н . М . Заболоцкай Бүлүү бөлөх оройуоннарыгар фольклору хомуйууга үлэлэрин туһунан ыстатыйатыгар : « Биһиги сүрүн матырыйаалы С . А . Зверевтэн суруйан ыллыбыт . Кини дэгиттэр биллиилээх киһи , ырыаһыт , олоҥхоһут , былыргы оонньуулары , үҥкүүлэри , итэҕэллэри билэр эбит » , - диэн түмүктээбитэ уонна үрдүк сыанабыл биэрбитэ ( 22 ) .
« Финанс . » сурунаал таһаарбыт рейтинин түмүгүнэн , Роман Абрамович Арассыыйа баай дьонун 3 - с бочуоттаах миэстэтиттэн аллараа көппүт . 2010 сылга Абрамович баайа - 17 , 1 эрэ миллиард дуоллар буолан биэрбит . Кини миэстэтигэр баай урбаанньыт Алишер Усманов тахсан биэрбит .
Кини 1975 сыл ахсынньы 25 к . Нерюнгри оройуонугар Золотинка сэлиэнньэтигэр күн сирин көрбүтэ . Кини төрөппүттэрэ , Валерий Савельевич уонна Лидия Константиновна Молдовановтар , уоллара кыра эрдэҕинэ Саха сириттэн ыаллыы сытар Чита уобалаһыгар көспүттэр .
Соторутаа ± ыта ыытыллыбыт астыыр - таІастыыр тэрилтэлэр семинардарыгар тыа хаґаайыстыбатын министрэ Р . Г . Дмитриев 2007 сыл тµмµгµнэн барыстаахтык µлэлээбиттэр кэккэлэригэр " Чурапчы " ТХПК - ны ааттаабыта . Билигин , µгµс астыыр комбинаттар ночооттоохтук µлэлиир кэмнэригэр , чурапчылар барыстаахтык µлэлиир кистэлэІнэрэ туохха сытарый ? Чурапчыга командировка ± а тахса сылдьан тэрилтэ генеральнай директора А . Т . Ноговицыны кытары кэпсэтиибит онно туґуланна . - Бастатан туран , кµµґµ тµмэн , биир сыалынан салайтаран µлэлээґин улахан оруоллаах , - диэтэ Андрей Тимофеевич . - 1990 - с сылларга сопхуостар ыґыллыбыт , со ± отуопка ситимигэр ійібµл уурайбыт , кредиттээґин тохтообут кэмигэр улуус дьаґалтата ( оччолорго баґылык И . С . Сивцев ) арыы сыахтарын биирдиилээн нэґилиэктэринэн µллэрбэт , эт - µµт комбинатын эспэт соругу туруорбута . Ол тµмµгэр , 1995 сыллаахха маІнайгы халбаґы сыа ± ын арыйбыппыт , атын улуустарга , Дьокуускай ырыынагар тахсыбыппыт . Ити кэмтэн " Чурапчы этэ " диэн маарка баар буолбута . 1996 сыллаахха Президент М . Е . Николаев Чурапчыга кэлэ сылдьан , бааґынай хаґаайыстыбаларын кытары кыттыґан , µлэ саІа кірµІµн тэрийэргэ сµбэлээбитэ . Онон , 1997 сыллаахтан кооператив ситиминэн µлэлээн кэллибит . Билигин Чурапчы сэлиэнньэтигэр эти - µµтµ астыыр , халбаґыны оІорор икки собуот , Мугудайга сылга 16 - 17 міл . солк . суумалаах бородууксуйаны таґаарар тµірт линиялаах комбинат итиэннэ бары нэґилиэктэргэ астыыр сыахтар бааллар . Туох барыта кадртан , ТХПК - ± а 142 киґи µлэлиириттэн анал µрдµк µірэхтээ ± э 37 , анал орто µірэхтээ ± э 30 киґи . 21 технолог баарыттан хонтуора ± а 2 эрэ специалист олорор , атыттар собуоттарга , сыахтарга µлэлииллэр . ВТО - ± а киириинэн , тимир суол кэлиитинэн астыыр - таІастыыр тэрилтэлэргэ туруоруллар ирдэбил кытаанах , олох сайдыытын хаамыытынан саІа оборудованиелар кэлэллэр . Дьэ , онно эдэр дьон билиитэ - кірµµтэ , сыстан , баґылаан иґиитэ тіґµµ буолар . Былырыын 8230 т µµтµ тутан астаабыппыт . Мантан 15 % - на цельномолочнай бородууксуйаны , 85 % - на арыыны оІорууга барбыта . Кідьµµґµ ордук цельномолочнай бородууксуйа араас кірµІэ : чічігій , сµігэй , чохоон , кібµірдээх лэппиэскэ уо . д . а . биэрэр . Бу биґиэхэ икки сиргэ - Чурапчытаа ± ы µµт собуотугар уонна Мугудайга оІоґуллар . Мугудайдаа ± ы комбинат сылы эргиччи µлэлиир , кыґыІІы іттµгэр саас суол алдьаныар диэри µµтµ бары нэґилиэктэртэн тутар . Оттон муус устартан алтынньыга диэри ыраах нэґилиэктэр µµттэрэ олохтоох сыахтарга арыынан астанар . 2006 сыллаахха со ± отуопка ситимигэр саІа технологиялары киллэриигэ уонна онно кредиттиир кооперативтары тардыыга эксперимент са ± аламмыта . Бу µлэ боччумнаах дьаґалынан сайылыктары тэрийии буолар . Ааспыт сайын улуус µрдµнэн 80 - 100 ына ± ы кииннээн ыыр 17 типовой сайылык µлэлээбитэ , мантан 11 сайылык тэрилин ТХМ , 6 сайылык тэрилин улуус хааччыйбыттара . Ол тµмµгэр , комбинаттарга электрическэй аппаратынан ыаммыт , сойутуллубут ыраас µµт а ± алыллан , цельномолочнай бородууксуйа оІоґуута µрдээбитэ . - Ґгµс киґи , ол иґигэр сорох народнай депутаттар , комбинаттар µµтµ лиитирэтин 2 солк . 50 х тутан баран , 30 - 40 солк . атыылыыллар , онон барыстаналлар дииллэр . Итини хайдах быґаарыаІ этэй ? - 40 солкуобайга куоракка республика таґыттан а ± албыт µµттэрин атыылыыллар . Ґµт харчыта 20 солк . , мантан 17 солк . 50 харчыта субсидия , атыылаґыллар сыаната 2 солк . 50 х . Мугудайдаа ± ы комбинат оборудованиета Голландия оІоґуга , сууга туттуллар тетрапакет Россия ± а оІоґуллубатынан эмиэ онтон эрэ а ± алыллар . Биир пакет сыаната 8 солк . Технология быґыытынан астыырга ыытыллар µлэ , электроэнергия ороскуоттарын киллэрэн аахтахха , 10 суукка устата харайыллар пакеттаах µµт 1 лиитирэтин бэйэ ± э турар сыаната 15 - 16 солк . тахсар . Ону биґиги кыґынын 25 солк . , сайынын мантан чэпчэкитик атыылыыбыт . Киирбит µбµ хармааммытыгар уктубаппыт , базаны бі ± іргітµµгэ ыытабыт . Ирдэбил быґыытынан , астыыр тэрилтэ µрдэ , муостата бетоннаммыт , µчµгэй олбуордаах , чинчийэр лабораториялаах , сойутар , оргутар уонна суулуур - хаалыыр , харайар тэриллэрдээх буолуохтаах итиэннэ µлэґиттэргэ хамнастарын , булгуччулаах нолуоктары тіліін иґиэхтээх . Бу Россия ВТО - ± а киириитинэн уонна тимир суол кэлиитинэн туруоруллар ирдэбиллэр . Базаны тупсарыыга муІутуур бол ± омтону уурбат , кµрэстэґэр кыахтаах бородууксуйаны оІорбот буоллахха , кэнэ ± эскитин олохтоох тэрилтэлэртэн астыырга лицензияны ким да ылбат туруктаныа . Оччотугар µµтµ туттаран дохуоттанан олорор тыа сирин нэґилиэнньэтэ сµіґµтµн эґэригэр тиийиэ . - Ґµт сыанатын µрдэтэргэ туруорсуу элбэхтэ иґиллэр . - Субсидия харчыта , бюджет µбэ , муІура суох µрдµµ турар кыа ± а суох . Оттон атыылаґыллар сыананы тутар - астыыр тэрилтэ бэйэтин суотугар µрдэтиэхтээх эрээри , ити билигин уустук . Биґиги былырыын типовой сайылыктартан µµтµ лиитирэтин субсидиятын кытары холбоон 26 - лыы солк . туппуппут , сайылыктааґын хамсааґынын кі ± µлээри , тэнитээри уонна бородууксуйа кірµІµн дэлэтээри . Барыларыгар µрдэтэр кыаллыбат . Чэ , арай , µµт атыылаґыллар сыанатын 5 солк . тириэрдэр буолуох . Оччотугар , 8 тыґ . т квота ± а 20 міл . солк . наада . Бачча µбµ хантан ылабытый ? Онон , базаны ситэрэ - хоторо , тирэ ± и бигэтик булуна , ырыынагы баґылыы иликкэ , µµт атыылаґыллар сыанатын µрдэтии , мин санаабар , эрдэ курдук . - Эккэ эмиэ µлэлээн эрэ ± ит дии ? - Урукку сылларга , дотация баарыгар , эт биир саамай барыстаах салаа этэ . Билигин да ону сіргµтµіххэ сіп . Биґиги эти бэйэбит тутан , соро ± ун миэстэнэн атыылыыбыт , соро ± унан халбаґы , фарш , миин наборун уо . д . а . оІоробут , убаґа этин ыыґыыбыт . Былырыын 10 бааґынай хаґаайыстыбата ТХПК мэктиэлээґининэн " Алмаасэргиэнбаантан " кредит ылан нэґилиэнньэттэн субаттары атыылаґан , сайын уотууга туруорбуттара . Кµґµн дуогабар быґыытынан , µчµгэй уойуулаах эти киилэтин 150 солк . туппуппут . Дотация кірµллµі дии санаабыппыт да ± аны , кыаллыбата ± а . Бааґынайдарбыт ол харчытынан кредиттэрин толору саппыттара , іссі барыстаммыттара . Биґиги эти киилэтин ортотунан 160 солк . атыылаабыппыт . Ортотунан , то ± о диэтэххэ , эт барыта биир тэІ сыана ± а барбат . Ол курдук , сµіґµ этин 10 киилэтэ эрэ куІ буолар , ол 200 солк . барар , оттон атына ойо ± ос , моой буолар . Холобур , моой 100 солк . , лытка 80 солк . атыыланаллар . Билигин 500 субаны эмиэ эккэ анаан кыстатан туруорабыт . Тыа сирин сайдыытын государственнай программатыгар эккэ анал ыстатыйа баара , ол олоххо киирэригэр эрэнэбит . Раиса СИБИРЯКОВА
- Интернет трафигын сыаната наһаа үрдүк . Ону көрдөрөөрү , этээри , туох эрэ көмө туруорсаары интернеккэ киирэ сырыттахпыт . Оттон уруок кэнниттэн , бас быстар сыаналаах Интернет , араарылларыгар тиийэр буоллаҕа . Өрүү холбонон турар кыах суох .
Дьокуускайдааҕы кырдьаҕастар дьиэлэрин салайааччыта сокуону кэһиитэ манан эрэ муҥурдаммат . Быйыл кулун тутар ыйга кэлэн дуоһунаһын туһанан , аны , Винокурова диэн бииргэ төрөөбүт балтын ( чааһынай урбаанньыт ) каадыр отделын начаалынньыгынан үлэҕэ ылар . Онон эмиэ сокуону кэһэр . Бу дьахтар судаарыстыбаннай тэрилтэҕэ үлэлии да сылдьан эргинэр идэтин бырахпат . Интэринээт дириэктэрин кытта утуйар таҥаһынан хааччыйарга хас даҕаны сымыйа дуогабар түһэрсэллэр . Биир утуйар таҥас 1300 солкуобайга атыылаһыллыбыт курдук . Атын « поставщиктар » биир утуйар таҥас кэмпилиэгин икки төгүл кыра суумаҕа аҕалаллар эбит . Биллэн турар , ити дириэктэр Дегтярев бэйэтэ быспыт сыаната буолуон сөп . Судургутук эттэххэ , балтыттан биир суорҕаны 1000 солк . атыылаһар . Оттон « Золотой кедр » диэн тэрилтэ суорҕана баара - суоҕа алта мөһөөххө атыыланар .
Григорий Дмитриевич уґуктан кэлбитэ халлаан сырдаан эрэр быґыылаах , балаакка иґэ борук - сорук буолбут . Баттыы сыппыт уІа илиитэ кіґµйэн хаалбытын имэрийэн ылла . Кини тібітµн індітін утуйа сытар о ± олоро хас биирдиилэрэ хайдах тыыналларын иґиллээтэ . Хата , кини µірµµтµгэр , сітіллір , тыынарыгар кµімэйэ тыаґыыр о ± о суох буолла . " Чэ , итинник этэІІэ буолуІ . Ыалдьыбатаргыт ханнык " , - дии санаан ылла . Салгыы »
/ / … эдэр суруналыыстары тµмтэ Быйыл сайын Амма улууґун Покровка сэлиэнньэтигэр " Медиатор - 2010 " диэн ааттаах Эдэр суруналыыстар бастакы республикатаа ± ы медиафорумнара буолан ааспыта . Бу тэрээґини республика Суруналыыстарын союґун иґинэн µлэлиир эдэр суруналыыстар кулууптара ( салайааччы Прокопий Бубякин ) кі ± µлээбитэ . Тэрийээччилэринэн республика Суруналыыстарын союґа , СР Бэчээккэ департамена , Ыччат министерствота буолбуттара . Ґс кµннээх форумІа сµµсчэкэ эдэр суруналыыс ( 16 - 35 саастаах ) кыттыбыта . Форум сµрµн сыала - ааттаах - суоллаах суруналыыстар маастар - кылаастарын истии , тµмсµµлээх буолуу , уопут атастаґыы . Бу кµннэр усталарыгар эдэрдэргэ уон маастар - кылаас ыытыллыбыта . Маннык тэрээґин эдэр суруналыыстар айымньылаах µлэлэрин кі ± µлээбитэ саарба ± а суох . " Эдэр саас " хаґыат медиафорум тэрээґинигэр быґаччы кыттыыны ылбыта .
- - Үгүс киһи " хайдах да балаһыанньаҕа өрүү өйөһүөхпүт " диэн , олус күүркэтэн этэллэр ээ . Дьыалатыгар хайдах эбитэ буолла ? !
Бу саас , сылаас күннэр туруохтарыттан , 174 тыа уота турбутуттан 137 - тин умуруорбуттарын , итинтэн 11 улууска 37 баһаар билиҥҥитэ кыалла илик . Ыксаллаах быһыы - майгы Амма эрэ улууһугар тохтотулла илик . Хас да бөртөлүөт , улахан сөмөлүөт , итиэннэ араас тиэхиньикэни кытта элбэх киһи уоту умулларарга үлэлэһэр .
От ыйын 19 - с күнүгэр өрөспүүбүлүкэ общественнай палататын бастакы мунньаҕа буолла . Манна палата салайар састааба талылынна . Бэрэссэдээтэлинэн Олоҥхо научнай - чинчийэр институтун дириэктэрэ , историческэй наука доктора , профессор , Арассыыйа уонна Саха өрөспүүбүлүкэтин наукаларын үтүөлээх үлэһитэ Василий Иванов талылынна .
1000 сыллаа ± ыта о ? о ? уллубут хомус сы ? аа ± а Японияттан , ха ? ыылартан к ? стµбµт . Хомус оонньоо ? уну искусство бы ? ыытынан та ? аарыы Киин Азия ± а са ± аламмыт , онтон тар ± аммыт музыкальнай инструмент . Сахаларга тимир уу ? ун идэтин саамай чыпчаала хому ? у охсуу . Бэрт улахан уустар эрэ хому ? у охсоллоро µ ? µ . ? бµгэлэрбит тимир хомустара о ± о - дьахтар хому ? а диэн , улахан дьон хому ? а диэн , чыычаахтаах хомус диэн , икки тыллаах хомус диэн , илиигэр хобо кэтэн оонньуур хомус диэн араараллара . Аарыктаах хомус , аарык диэн ыраах айа ? ? а тыа ? аан и ? иллиитэ хобо курдук тыастаах хомус . Биир аата кылыр ± астаах хомус диэн .
« Снайпер саха » киинэ аан дойдутааҕы киинэ бэстибээллэригэр кыттар кыахтанна . Билигин « Сахафильм » генеральнай дириэктэрэ Степан Сивцев - Доллу Москуба куоракка бэлэмнэнии үлэтин ыыта сылдьар . Киинэ хаачыстыбаннай пленкаҕа көһөрүллүөхтээх .
- Оччоҕуна эн бу спектакль аан бастаан сценаҕа турарыгар төрүү да илик буоллаҕын . . .
Бу кэмҥэ Андросов Петр Дмитриевичтиин - Биэдьэлиин олоҥхолууллар эбит . Үксүгэр Биэдьэ дьиэтигэр киэһээтин буолара үһү . Сүөдэр Сүөдэрэбис 1963 сыллаахха Мэҥэ Хаҥаласка Тарат нэһилиэгэр уолугар Бүөтүргэ бара сылдьан дьиэтигэр сиэнин Петяны көтөҕөн олорон " Муҥурун биллэрбэтэх Муус Кудулу Байҕал иччитэ Муус Боҕуодьа оҕонньор " олоҥхотун 2 киэһэ олоҥхолоон бүтэрбэтэх . Бу олоҥхотун үгүс дьон , кырдьаҕастар бэркэ сэргээн истибиттэр . Сүөкээ Сүөдэр кулуупка , ыалларга олоҥхолообутун истибит кырдьаҕастар бааллар . Кини оннооҕор түүн утуйа сытан олоҥхолуура үһү .
Мохсоҕоллоох орто оскуолатын ( Хаҥалас ) буҕаалтыра М . А . Чирикова « КПМО киириитин учуутал , төрөппүт сэрэхтик көрсүбүттэрэ . Бу эксперименти олоххо киллэрээри элбэх ыараханы көрсүбүппүт , - - диир , - - бастатан туран , учуутал эрэ өйүн - санаатын , буолбакка , төрөппүт уонна үөрэнээччи кгиэнин эмиэ уларытар наада этэ . КПМО - ну олоххо киллэрэр саҕана 125 педагог , тыһыынчаттан тахса үөрэнээччи бара . Оскуола үс дьиэҕэ үлэлиирэ : начаалынай , сүрүн оскуола уонна мастарыскыай . Бастаан нуорма базатын оҥорбуппут . Бастакы сылларга оскуола иһинээҕи ыстаат араспысаанньатын , үөрэнээччилэр ахсааннарын , бүддьүөт үбүн туттуу анаалыһын оҥорбуппут . Онно көрдөххө , ирдэбилгэ эппиэттэспэт , хамнас кээмэйэ кыра этэ » .
Хайа ба ± арар норуот киґи буоларын дуу , кии буоларын дуу бэйэтэ быґаарар уонна оІорор . КэлиІІи кэмІэ саханы тірітір - ууґатар , киґи - хара оІорор туґунан боппуруос араас хайысханан кіті ± µллэр . Мин санаабар , µс хайысха баар : демографическай , социальнай , медицинскэй - теоретическай ( холобура , Михаил Тырылгин кэлиІІи монографията , Иван Егоров " Во имя людей " диэн кинигэтэ уо . д . а . ) уонна аа ± ааччылар санааны - оноону µллэстиилэрэ . Сорох ардыгар наґаа чэпчэки тыыннаах , быстах - остох санаалары этии саба халыйда . Дьахтар уонна эр киґи таптаґыыларын , айыл ± а тардыґыытынан быґаарыллар бары боппуруостары , сыґыаннаґыылары наґаа судургутук , ардыгар элэккэ - хаадьыга сы ± айыы , та ± ылы эрэ таґаарыы кыдьыгын курдук кірдіріргі дьулуґуу сµрдээх сидьиІ , киґи ійµнэн - сµрэ ± инэн ылыммат , µчµгэйэ да суох тµгэннэрин ыстатыйаларынан , хоґооннорунан , тµµл - бит форматынан , биирдиилээн дьон , личностар кэпсинэр - кэбиринэр холобурдарынан биэрии наґаа дэлэйдэ . Салгыы »
Дьээ - буо ! Дьээ - буо ! Түүлээх уллуҥах Түүҥҥү түөкүн , Адьарай уола ! Айыы аймахтарын атаҕастыыр , Күн дьоннорун күөмчүлүүр Эн буолбутуҥ дуо ? ! Сэттэ илии Кирдээх сирэйгин кэрдэн , Тоҕус илии Тордохтоох ньуургун Тоҕута сынньан , Оройгун охсон , Уһун уҥуоххун урусхал оҥорон , үрүҥ тыыҥҥын өлбөөдүтүөм , Сырдык тыыҥҥын хараардыам ! Ийэҕэр эппэтэх Элэ - была тылгын этитиэм ! Аҕаҕар эппэтэх Аман өскүн амалытыам ! Искин тыырыам , Умса ууран сытыаран Көхсүгүн дьөлүөм ! Куттанан - куойан Куоппат буоллаххына , Мантан тоҕус көстөөх сиргэ , Охсуһууга аналлаах Очуос хайаҕа , Кыргыһыыга аналлаах Кылбаа маҥан хайаҕа Батыһан көр ! Онно тиийэн күөн көрсөн , Күрэс былдьаһан көрүөххэ ! - диэтэ да , үстэ үҥкүрүс гынаат , Халлаан бар - дьаҕыл Кыыла буолан Хоту халлаан диэки Көтөн күпсүйдэ … Адьарай уола Тимир Дыабардаан обургу , үҥкүрүс - күөлэһис гынан , Көхсүгэр өһөхтөөх өлөр өлүү өксөкү кыыла буолан , Айыы бухатыырын даҕаспытынан , Анньынан кэбистэ … Кинилэр диэтэх дьон Тоҕус көс сири Тулутуох бэйэлээхтэр буолуо дуо Тууспан холоругу түһэрэн , Дуолан буурҕаны үөскэтэн Тоҕо ытыйан , Суорба таас хайаҕа Субуйа көтөн кэлэн , Тоҥ тоһоҕону Туруору бырахпыт курдук Тура түстэхтэрэ үһү … Ол кэнниттэн , Этиһиилэрэ бүппүт Дьон быһыытынан , Тарбах тарбахтарыттан Тардыспытынан бардылар , Илии - илиилэриттэн Эрийсибитинэн бардылар , Суорҕан курдук Суулаһа түстүлэр , Саҕынньах курдук Саптыһа түстүлэр … үөгүлэһэ - үөгүлэһэ үөрбэ таас үҥүүлэринэн өтөрүтэ түһүстүлэр , Хаһыытаһа - хаһыытаһа Хатан кылыс батастарынан Хайыта сынньыстылар , Ордоотоһо - ордоотоһо Суорба таас сүллүгэстэринэн Сорунан туран охсустулар … Сэттэ саһаан сиргэ Тэйсэ - тэйсэ ньирилиир Ньир таас мээчиктэринэн Дэлбэритэ быраҕыстылар … Сүүрэ сылдьан сүллүгэстэстилэр , Эккирэтиһэ сылдьан эттэстилэр , Сырса сылдьан кырбастылар … Очуос таас хайа үрүт өттүн үлтү үктээннэр , үрүҥ күдэни өрө көтөҕөн таһааран , үрүҥ былыты үөскэттилэр … Алтан хайа Аллара өттүн Араллаанныы кэһэн , Хара күдэни Халытан таһааран Хара былыты халыттылар … Охсуспут суостара Уон көстөөх сиртэн тунуйда , Атахтарын араллаана Аҕыс көстөөх сиринэн аарыгырда … өрүс уутун өрө көтөхтүлэр , Сиккиэр уутун Сиргэ тимиртилэр , Ардах уутун Таҥнары саккыраттылар … Ыһыыллара ырайга иһилиннэ , Хаһыылара халлааҥҥа тиийдэ , үөгүлэрэ үөһэ дойдуга доргуйда … Ол курдук , Утуйалларын умнан туран , Аһыылларын антах анньан , Ый отут хонугун устата Тура тэбинэн туран Охсуспуттарын түмүгэр - Чэгиэн эттэрин Сэймэктэспэтилэр , Халыҥ таманнарын Хайытыспатылар , Халыҥ тириилэрин Хайыталаспатылар , Хара хааннарын Тоҕуспатылар , Уһун уҥуохтарын Тоһуталаспатылар , Кылгас уҥуохтарын Кыдьымахтаспатылар - Тэгил сиртэн Тэҥнээхтэр тиксистилэр , Хол дойдуттан Холоонноохтор көрүстүлэр , Эрбии биитин курдук Тэҥ эрэттэр эрийистилэр … Эһэкээн оҕонньордоох Эбирикээн эмээхсиннээх Элбэх эрэйгэ тэбилиннилэр - Оһоҕостоох дьахталлара Оҕо куоттардылар , Төрүөхтээх ынахтара Торбостоон турдулар , Уулаах биэлэрэ Кулуннаан куоттардылар , Ыарыы - тумуу ыаллаһан барда , Дэҥ - оһол дэлэйэн истэ , өлүү - сүтүү үксээн турда … Оҕонньор киһи Олоро - тура толкуйдаан , Сыта - олоро сыымайдаан , Сүбэ - таҥха быһааран , Сүгүллэн олорон , Аһаҕас эттээх , Ичээн бэйэлээх , Иччилээх тыллаах , Идэмэрдээх идэлээх , Саталаах саҥалаах , Көрбүөччү харахтаах , Орто дойду Улуу ойуунун Уот Добун ойууну Ыҥыттаран ылла уонна Суураллыбат сорудаҕы , Халбаҥнаабат дьаһалы Хаайа этэн Сөҥөдүйэ олорбута Эбитэ үһү …
Алгыс кµн оройо буолуута 12 чааска о ? о ? уллуохтаах . Иехельсон 1804 с . « Сахалар итэ ± эллэрин сµтэрбиттэр , нуучча тойонун кэтэ ? эн олороллор » диэн суруйбута . Т ? ? ? н ? н болдьохтоох кэмигэр туту ? уллан са ± аланар да , тэрээ ? иннээх буолар . Кэлиэхтээх ыалдьыттар кэмигэр кэлиэхтээхтэр , дьону - сэргэни ытыктаан , ы ? ыах кэмигэр са ± аланыахтаа ± ын ? йдµ ? хтээхтэр .
Сµрµн сыалбытынан духовнай баайбытын олоІхону µйэтитиигэ , тар ± атыыга норуот кµµґµн тµмэн тэрээґиннээх , былааннаах µлэни ыытыы буолбута . С . Д . Мухоплева салалтатынан бу общественнай тэрилтэни тэрийэр кэммитигэр элбэх дьон ійібµлµн ылбыппыт . Ол курдук , махтана ахтабыт М . Е . Николаевка , А . Н . Жирковка , В . Н . Ивановка уо . д . а . Биир улахан суолталаах µлэбитинэн 2001 с . муус устар ыйга µс ыйтан ордук кэмІэ µлэлээн бары министерстволарга бигэргэттэрэн « ОлоІхону харыстааґыны хааччыйар дьаґаллар тустарынан » диэн Правительство уураа ± а тахсарын ситиспиппит . Уураах бырайыага Попова Н . И . салалтатынан оІоґуллубута . Бу дьаґалы олоххо киллэриигэ « ОлоІхо Ассоциацията » быґаччы кыттыґан элбэх µлэни ыыппыта . Ол курдук , республика µрдµнэн олоІхо матырыйаалларын инвентаризациятын оІорбуппут , баар олоІхоґуттары устуу тэриллибитэ уонна биир саамай боччумнаах µлэбитинэн « Саха боотурдара » диэн 21 томнаах серия олохтонон республика улуустарыттан биирдии бастыІ олоІхо талыллан тахсыыта ситиґиллибитэ . БилиІІи туругунан 6 том кµн сирин кірді . Серия бастаан тахсыытыгар « Бичик » кинигэ кыґатын кытта дуогабар тµґэрсэн , µп - харчы киириитигэр элбэх µлэ барбыта . Хас биирдии тому бэлэмнииргэ эппиэттээх толорооччулар анаммыттара . Маны таґынан 2000 с . олоІхо 1250 с . юбилейын киэІник бэлиэтээґиІІэ « ОлоІхо » Ассоциация чилиэннэрэ кіхтііх кыттыыны ылбыттара . Былаан быґыытынан улуустарга элбэхтик сылдьарбыт , онно олоІхо дьиэлэрин аґыыны , туттарыыны былааІІа киллэрэн , олоІхо киэґэлэрин ыытарбыт . « Мин олоІхо дойдутун о ± отобун » фестиваль ( сал . З . Г . Сысолятина ) µлэтигэр кімінµ оІорор сыаллаах общественнай тэрилтэбит мунньа ± ар киллэрэн кірірбµт . Биир боччумнаах µлэбитинэн 2 сылтан ордук кэмІэ µлэлэґэн , тµмэн , оІорсон тµґэрбит µлэбит µрдµктµк сыаналанан олоІхобут аан дойдуга чулуу айымньылар кэккэлэригэр киирбитэ . Бу µлэ ЮНЕСКО ирдэбилинэн общественнай тэрилтэ аатыттан тµспµтэ . ЮНЕСКО курдук улахан международнай тэрилтэ туруорар µрдµк ирдэбиллэригэр сіп тµбэґэр гына оІорорго олус элбэх тµмэр , ырытар , чинчийэр , тэрийэр µлэни кірсµбµппµт . Бу улахан µлэни тутан - хабан оІорбут сµрµн білі ± µ быґаччы салайбыт , оІорсубут киґинэн А . Е . Захарова буолбута , « ОлоІхо Ассоциация » чилиэттэрэ кыттыыны ылбыттара . Маны таґынан араас таґымнаах конференциялары , семинардары , олоІхо кµннэрин тэрийиигэ « ОлоІхо Ассоциация » чилиэннэрэ кіхтііх кыттыыны ылбыттара .
Олохпут ірµґэ дохсуннук устан , кµнтэн кµн уларыйа - тэлэрийэ турда ± а . Биир сиргэ хара ± аламмакка , иннибит диэки сундулуйан истэхпит . Республикабыт холуобунай - исполнительнай систиэмэтин оло ± ор эмиэ кэлиІІи µс - тµірт сылтан бэттэх сэргэхсийии бі ± і та ± ыста . Ол туґунан , бу эйгэ ± э туох буола турарын " Саха сирэ " хаґыат бэйэтин аа ± ааччыларыгар ситимин быспакка сырдатан - тиэрдэн кэллэ . АІардас бу дьыл кэлиІІи µс ыйыгар хас да бэлиэ тµгэни бэлиэтээтибит : ол - атырдьах ыйыгар Дьокуускайдаа ± ы 1 № - дээх уопсай режимнээх холуонньа ± а саІа ирдэбилинэн , кытаанах режимнээх учаастак аґыллыыта , Мохсо ± оллоохтоо ± у 6 № - дээх кытаанах режимнээх холуонньа сиригэр - уотугар силиэстийэлиир изолятор режиминэн µлэлиир ір кµµтµµлээх помещение ( ПФРСИ ) аґыллыыта уонна ааспыт нэдиэлэ бээтинсэтигэр , ол эбэтэр , алтынньы ый 15 кµнµгэр , Дьокуускай куорат Очиченко уулуссатыгар турар 2 № - дээх кіс - холуонньа ± а дьаґалта саІа дьиэтэ , штаб , µлэ ± э киириитэ . Бу штаб аґыллыытын айыл ± аттан айдарыылаах Максим Дуранов аал уоту аґатан арчылаата , ал ± аата . Манна чуолкайдыыр буоллахха , икки сыллаа ± ыта аґыллыбыт дьаґалта саІа дьиэтин хаайыылаах дьахталларга оІорон биэриэхтээхтэр . Билигин кіс - холуонньа ± а 63 дьахтар буруйун боруостуур . Онон , кинилэр сотору туспа уопсай дьиэлэниэхтэрэ . Салгыы »
Саха омуга бэйэтин олоҥхотугар бары үтүө баҕатын , атааннаһыыта , күрэстэһиитэ , хаан тохтуута суох дьоллоох , көҥүл олох иннигэр күрсэр геройдуу майгыны туойар . Үйэттэн үйэ аайы олоҥхо бу төрүт идеята өссө ордук сайдан , чочуллан иһэр . Бу кэрэ , үрдүк идеяны саха олоҥхото , М . Горькай этиитинэн эттэххэ , киэҥ түмүүлээх идеальнай символларынан , чаҕылхай улуу уобарастарынан биэрэр .
- Сайылыкка ыаммыт , хаачыстыбаҕа эппиэттэґэр үүт сыанатын кэпэрэтиип бэйэтин барыґын суотугар ити үрдэппиппит . Бу сыалга 5898 тыґ . солк . барбыта . Онон интэриэс улаатан , сайылыкка уопсайа 907 , 4 т ыаммыта .
Бүгүн сарсыарда Башкирияҕа « Мицубиси » диэн түргэнник баран иһэр массыына суолунан хааман иһэр байыаннайдар колонналарын саайбыт .
В . Басыгысов этэринэн , Ил Түмэн бу Киини кытта сөбүлэҥи былаас уорганын курдук буолбакка , туһааннаах өҥөнү оҥорор уорган быһыытынан түһэрсэр : « Биһиги Киин үлэтин кытары билистибит , үлэлэрин көрдүбүт . Арыллыаҕыттан номнуо 5 тыһ . киһи дьиэ туттарга сир докумуонун оҥорсубут . Бу уһун , сылаалаах сүүрүүнү - көтүүнү эрэйэр үлэни кинилэр кылгас кэм иһигэр оҥорон биэрэллэр эбит . » .
Бу күннэргэ Н . П . Олесов диэн хаһыаппыт ааҕааччыта , ИДьМ бэтэрээнэ , биир тылы чуолкайдаһа киирэ сырытта . Кини « күлүгээн дьайыытыттан охсууну ылбыт киһи « эмсэҕэлэнээччи » , оттон киниэхэ куһаҕаны оҥорбут киһи « эмсэҕэлээччи » буолар . Эһиги хаһыаккытыгар сыыһа суруйаҕыт » диир .
Аны туран , оҕо үірэнэн кэллэ , циркэҕэ үлэлээтэ да , уон биэс сылынан биэнсийэҕэ тахсар . Салгыы хайдах буоларый диэ . Биґиги бастакы оҕолорбут кэлэн баран , 5 - 6 оҕо үрдүк үірэҕи ылла . Ґгүстэрэ физкультурнайы бүтэрдилэр . Бу оҕолор аны тренердиир бырааптаннылар . Оччоҕо биґиги оҕолорбут циркэґиттэри бэйэлэрэ үірэтэн таґаарар кыахтаннылар .
Пенсионнай саас үрдээтэҕинэ , ол кырдьыбыт киһи туох аанньалаах доруобуйатынан үлэлиир - хамсыыр ? Үлэлээн бүттэҕинэ , киһи орто олорор сааһын учуоттаан , тутатына өбүгэлэригэр аттанар дуо ? Эдэр специалистар үлэлиир миэстэлэрэ хаһан тахсар ? Ити курдук хабааннаах боппуруостар элбэх киһини эрэйдииллэрэ саарбаҕа суох . Пенсионнай систиэмэҕэ маннык уларыыйылар дойдуга туһаны аҕалбаттара биллэн турар . Олох тупсарын уонна сайдарын туһугар атын суоллары көрдүүр ордук тоҕоостоох буолуо этэ .
Вячеслав Штыров президенниир боломуочуйатын болдьоҕун иннинэ уһултарар сайабылыанньатыгар , Россия президенэ Дмитрий Медведев ыам ыйын 31 күнүгэр илии баттаабыта . Ол күнтэн ыла президеммит ууга тааһы бырахпыттыы сүтэн баран , бэҕэһээ эрэ " Саха " НКИК каналыгар көстөн , бүтүн республика олохтоохторун аймаабыт сурах төрдүн - төбөтүн илэ бэйэтин уоһунан иһитиннэрдэ .
СаІа уларыйыылары « Биир ньыгыллар » хайдах ійүүллэрэ биллибэт . В . Мау - Гайдар оскуолатын киґитэ . Кини радикальнай быґаарыылары « соґутар » ньыманан киллэрэр этиитэ кыайдаҕына , былаас быыбарга биэнсийэлээхтэртэн , бүддьүіттээхтэртэн ылар куолаґа лаппа аччыан сіп .
Л . И . Бершанскай " автономистарга " туһаайан бэрт баҕайытык эттэ : судаарыстыба таһымыттан көрдөххө , бастайааннайтан ордук суох ; дьоҕус биисинэскэ альтернативнай хааччыйыы сороҕор ордук буолуон сөп эрээри , тимир суолу тутуу стратегическай суолталаах ; судаарыстыбаннай сакаасчыт бэрэстэбиитэлэ буоларым быһыытынан этэбин : бу дьүүллэһиллибэт , быһаарыллан бүппүт боппуруос буолар - Аллараа Бэстээх ыстаансыйата бастайааннай ситимҥэ холбонуо ; биллэн турар , бу тэриэбэлэргитин батара сатыыргыт өйдөнөр , бу эһиги биисинэскит буолар , оттон биһиги суолбут туспа - американскай тэриэбэлэри атыылаһан АХШ экэниэмикэтин өйүүр сорук биһиги иннибитигэр турбат .
Кэнники сылларга Сахабыт сиригэр кэлии омук олус элбээтэ . Бу дьон ыччаппыт үлэлиэхтээх миэстэтин былдьыыр , үлэ ырыынагын толорор . Олохтоох омук көмүскэллээх буоларын туһугар , Саха сиригэр төрөөбүт оҕолор улаатан дьиэ - уот тэринэллэригэр анал субсидия көрүллүөн сөп этэ . Айар - тутар үтүө саастарын дьиэтэ - уота суох ускул - тэскил сылдьан ыыппаттарын туһугар .
Чуолаан сылгыны үөрдээн иитиигэ кэпэрэтиип ордук туһалаах . Нэһилиэктэн тэйиччи , 3 - 4 сиргэ база туттан , сыспай сиэллээҕи элбэтиэххэ сөп . Дэриэбинэҕэ чугаһаппакка .
Олунньу 25 кµнµгэр Ил Тµмэн Бэрэссэдээтэлэ Виталий Басыгысов ырытан оІорбут графигар сіп тµбэґиннэрэн , парламент бастайааннай комитеттарын салайааччылара кыґал ± алаах дьону кытта кірсµґµµнµ тэрийдилэр . Кинилэр онно кэлбит дьон араас ис хоґоонноох туруорсууларыгар туґалаах сµбэни - аманы биэрдилэр , проблеманы туоратыы кыаллар кыахтаах суолун - ииґин ыйдылар . Ити кµн тутууга , дьиэ - уот коммунальнай хаґаайыстыба ± а бастайааннай комитет бэрэссэдээтэлэ Николай Костромин биэс туруорсууну кірді . Дьокуускай олохтоо ± о Тамара Осипова " Сайсарскай " дьиэ - уот коммунальнай хаґаайыстыба салалтата кини олорор дьиэтин хааччыйыыга туґааннаах бол ± омтону уурбатын иґитиннэрдэ . Онуоха депутат киниэхэ итинник тэрилтэ мілтіх µлэтин туґунан µІсµµнµ тµґэрии бэрээдэгин сиґилии быґаарда . Куорат атын олохтоо ± о Татьяна Бородачева дьон олороругар туґата суох буолбут дьиэттэн олохтоохтору кіґірір туґунан СР Правительствотын 2007 сыллаахха илии баттаммыт дьаґала кµн бµгµнµгэр диэри кыайан толоруллубатын кэпсээтэ . Кини биир дойдулаа ± а Лариса Силкова эмиэ итинник ис хоґоонноох боппуруоґу туруоруста . Бу кыґал ± алар сµнньµлэринэн Дьокуускай баґылыга Юрий Заболев аатыгар депутатскай ыйытыгы ыытарга быґаарыы ылылынна . Ону таґынан Николай Костроминтан киин куорат олохтоо ± о Владимир Боговенко хас сыл ахсын уу ылар дьиэтин уонна эбии сир учаастагын биэрии боппуруоґун сµрµннµµргэ кірдісті . Ити киґи кыґал ± ата эмиэ Юрий Вадимович аатыгар ыытылынна . Оттон чааґынай предприниматель Филипп Васильев тутар - таІар µлэни толорууга ыытыллар аукциоІІа кыттыы бэрээдэгин туґунан сиґилии быґаарыыны ылла . Дьиэ кэргэн , о ± о , ыччат , физическэй культура уонна спорт дьыалатыгар бастайааннай комитет бэрэссэдээтэлэ Александр Подголов олунньу 25 кµнµгэр 14 киґини кытта кірµстэ . Кинилэртэн алта киґи олорор дьиэ - уот боппуруоґун быґаарарга кірдістµлэр . Олор ортолоругар элбэх о ± олоох ийэ , лицей µірэнээччитэ уонна тулаайахтар бааллар . Лицейтэн санаатыгар сокуоннайа суох µлэтиттэн ууратыллыбыт Нина Сливкина уонна µлэтэ суох эпидемиолог Елена Слепцова µлэнэн хааччыйыы боппуруоґун кітіхтµлэр . Пенсионер Владислав Ковалев соторутаа ± ыта уоруллубут гараґын кірдµµргэ , украинка Виктория Ивашкина быстах кэмІэ Россия гражданинын статуґун ыларга уонна Дьокуускайдаа ± ы научнай киин уопсай дьиэтин олохтоо ± о Агафья Винокурова дьиэни муниципальнай бас билиигэ биэрэргэ кіміліґіргі кірдістµлэр . " Киви " µтµі тускуллаах фонда µлэґиттэрэ Оксана Россохина уонна Екатерина Насер бу µлэни тэрийэн ыытыыга аналлаах икки таас лототрону ылары кіІµллµµргэ , Любовь уонна Аграфена Оллоновалар материальнай кімінµ оІорорго , оттон пенсионер Валентина Серегина эппэкиин харчытын тілібµрµн быґаарыыга кімінµ оІорорго туруорустулар . Сиргэ сыґыаннаґыыга , айыл ± а ресурсатыгар уонна экология ± а бастайааннай комитет бэрэссэдээтэлэ Афанасий Софронеевы кытта кірсµґµµгэ алта киґи сырытта . " Горняк " ХЭУо директора Юрий Резниченко эргиэн ма ± аґыынын сирин учаастагын тµµлэґии дуогабарын уґатарга , киин куорат олохтоо ± о Афанасий Иннокентьев даача сирин биэрэргэ кірдістµлэр . Онуоха кинилэргэ Дьокуускай мэриятын сиргэ сыґыаннаґыыга комитетын сир учаастагын дьаґайар отделын начальнигын кытта кэпсэтэллэригэр сµбэ бэрилиннэ . " Ким " бааґынай хаґаайыстыба баґылыга Валерий Ким тыа хаґаайыстыбатын хорутуллар сирин тµµлэґии дуогабарын саІа болдьоххо уґатарга кіміліґіргі туруоруста . Кинини республика Баайга - дуолга сыґыаннаґыыларга министерствотыгар ыытарга быґаарыы ылылынна . Амма улууґун олохтоо ± о Гаврил Нерлов булт учаастагын сыґыарарга , Екатерина Корнилова сэрии кыттыылаа ± а а ± атын олорор усулуобуйатын тупсарарга туруорустулар . Афанасий Софронеев сэрии кыттыылаа ± ын кыґал ± атын быґаарыы боппуруоґун парламент доруобуйа харыстабылыгар , µлэ ± э , социальнай кімµскэбилгэ уонна дьарыктаах буолууга бастайааннай комитетын бэрэссэдээтэлэ Елена Алексеева уонна Кыайыы 65 сылыгар квартираны биэриинэн дьарыктанар мэрия туґааннаах отделын кірµµлэригэр ыытарга сµбэлээтэ . Экономическай уонна промышленнай политика ± а , предпринимательство ± а уонна туризмІа бастайааннай комитет бэрэссэдээдэлэ Петр Федоровы кытта " ЭПЛ Даймонд " компания білі ± ір практикатын барарга кімі кірдіґір СГУ студентката кірµстэ . Народнай депутат киниэхэ µірэ ± ин бµтэрдэ ± инэ аны сайын ити компания специалистарыгар тиийэн кэпсэтэригэр этии киллэрдэ . Аграрнай политика ± а уонна тыа сиригэр бастайааннай комитет бэрэссэдээтэлэ Дмитрий Наумовка Амма улууґуттан сылдьар баґылык Василий Слепцов уонна улуус сиргэ уонна баайга - дуолга сыґыаннаґыыга специалиґа Степан Петров сир учаастагын тµµлэґии тілібµрµн кээмэйин таґымыгар итиэннэ нэґилиэктэр кыраныыссаларыгар баар туґата суох турар сирдэри сµрµннээґиІІэ сыґыаннаах ыйытыылары биэрдилэр уонна туґааннаах хоруйу ыллылар . Онон Ил Тµмэн бастайааннай комитеттарын бэрэссэдээтэллэрин чопчу кыґал ± алаах дьону - сэргэни кытта атах тэпсэн олорон кэпсэтиилэрэ икки іттµгэр туґалаахтык тµмµктэннэ уонна кинилэри кытары " Биир ньыгыл Россия " партия салайааччыта Владимир Путин Саха сиринээ ± и общественнай приемнайыгар кірсµґµµгэ кэлбит республика олохтоохторо бэркэ астынан тар ± астылар диэн µтµі ірµттээх тµмµктээґини оІоруох тустаахпыт . Петр ТОМСКАЙ
Чіл оло ± у , спорду ірі тутар µтµі µгэстээх дьиэ кэргэн биґиги республикабытыгар а ± ыйа ± а суох . Биир оннук ыалынан Уус - Алдан улууґун Найахы нэґилиэгэр олорор Тамара Михайловна уонна Петр Петрович Сивцевтэр буолаллар . Сивцевтэр ордук остуол тенниґинэн µлµґµйэллэр . Уу сахалыы ааттаах кыталык кыргыттарын Ньургустаананы , Сардаананы , Саргыны , Туйаараны уонна Уруйдаананы кыра эрдэхтэриттэн теннис алыптаах оонньуутугар уґуйбуттара . Сардаана , Саргы уонна Туйаара оройуон чемпионнара . Ньургустаана орто µірэх кыґатын студеннарын республикатаа ± ы кµрэхтэґиитигэр икки тігµл бастаабыта . Туйаара 2000 сыллаахха Чурапчыга ыытыллыбыт бырааттыы До ± ордуураптар бириистэригэр республика чемпионнарын кэннигэр хааллартаан , эрэллээхтик бастаабыта . Билигин кыргыттар Саха сирин араас муннуктарыгар олороллор , улуустарын аатын - суолун кімµскµµллэр . Салгыы »
Учууталбыт , эдэркээн нуучча кыы h а , ханнык эрэ түң тыа5а кэлэн , өссө эбиитин мас кэрдиэм диэн , тү h ээн да көрбөтө5ө буолуо . Сотору ба5айы сылайан эрбии тутаа5ар түстэн тү h эн и h ээхтиирэ . Мин ону со h о сатыыр туругум өйбөр - сүрэхпэр билигин да баар курдук .
Сеул - мегаполис . Манна дойду чиэппэрэ олорор . Ол эрээри , киһи сөҕүөх , аалсыһыы , биһиэхэ этэллэринии , « пробка » диэн суох . Барыта , чаһы эргииринии , холку , наҕыл , тиийиэхтээх сиргэр кэмигэр тиийэҕин . Тырааныспар үс таһымынан айанныыр : сир аннынан метро , суоллар уонна үөһэнэн муосталар . Сеул Ханган өрүс аттыгар турар . Килэмиэтир кэриҥэ кэтиттээх өрүс уҥа - хаҥас биэрэктэрин отучча муоста холбуур . Бастакы муостаны тутуу туспа устуоруйалаах этэ . Холобур , ол саҕана кимиэхэ да биллэ илик Хёндэ хампаанньа аатырыыта , 50 - с сылларга , Кореяҕа сэрии саҕана урусхалламмыт муостаны чөлүгэр түһэрииттэн саҕаламмыт .
Эрдэ биллэриллибитин курдук , куорат ыһыаҕар Гиннесс рекордун кинигэтигэр киирэр тэрээһин былааннанар . Ол курдук , тыһыынча хомусчут бииргэ оонньуохтаах . Саха сиригэр иккис төгүлүн Аан дойду таһымнаах хомус кэнгириэһэ ыытыллара мээнэҕэ буолбат .
Российскай Федерация 2003 сыл от ыйын 23 кµнµнээ ± и 112 № - дээх " Тус бэйэ кімі хаґаайыстыбатын туґунан " федеральнай сокуон сири туґаныыга саІа ійдібµлµ киллэрэн турар . Ол курдук , тус бэйэ кімі хаґаайыстыбата икки кірµІнээх сир учаастактаныан сіп . Салгыы »
Поэт Ефрем Степанович Сивцев - Таллан Бµрэ Нам улууґун БітµІ нэґилиэгэр тіріібµтэ . 1929 сыллаахтан бэчээттэнэн барбыта . 1937 с . тахсыбыт бастакы кинигэтэ уобарастарын уратытынан , поэтическай тылынан - іґµнэн аа ± ааччылары тута сэІээрдибитэ . Кини баай фантазиялаах , дьикти истииллээх поэзията саха литературатын биир таабырыннаах кістµµтэ буолар . Јр сылларга Ефрем Степанович БітµІ орто оскуолатыгар саха тылын , литературатын учууталынан µлэлээбитэ . Јлбµтµн кэннэ 1994 с . кини аата µлэлээбит оскуолатыгар иІэриллибитэ . Салгыы »
Алмаастаах кыраай киинигэр - Мииринэй куоракка , официальнай чахчы быhыытынан , билигин 36 тыhыынча , оттон быhа барыллаан , 40 - ча тыhыынча киhи олорор . Эмиэ статистика этэринэн , бу куораттан сыл устата 2 . 300 - 2 . 500 киhи « материк » диэки айанныыр . Кэлээччи да ахсаана ботуччу соҕус - ортотунан 1 . 800 - 2 . 000 . Күн бүгүн Мииринэйгэ 475 кыбартыыра атыыга турар . Атыылаhааччы ахсаана соччо дэлэйэ суох буолан , сорох дьон дьиэлэрин батара сатаабыттара хас да сыл буолла . Дьэ эрэй ! Мииринэй куоракка дьиэ сыаната хайдах эбитий ?
Муус устар 7 күнүгэр 16 чаастан Саха педагогическай академиятыгар ( 304 ауд . ) « Көлүөнэлэр көрсүһүүлэрэ » Төгүрүк остуол буолар .
Правительство уочараттаах сµбэ мунньа ± ар сµµрбэттэн тахса боппуруос кірµллэн , баґыйар µгµґэ бигэргэннэ . « Республика инвестиционнай µлэтин туґунан » сокуоІІа уларытыылары киллэрии бырайыага бэбиэскэттэн тута уґулулунна , оттон « Нолуок политикатын туґунан » бырайыагы биэс кµн иґигэр уларытан оІорорго этилиннэ . Салгыы »
Самаан сайыммыт ааґан , µірэх кэмэ чугаґаата . Ким эрэ оскуола боруогун саІа атыллыа , ким эрэ µрдµк µірэх кирилиэґин дабайыа . Былырыын сайын орто оскуоланы бµтэрэн , Дьокуускайга µірэх туттарса , " абитуралыы " киирбитим . Ол курдук , эмиэ да соґуйуом , µірµім иґин , Департамент ніІµі куонкурустаґан , киин µірэх кыґатын устудьуона буолбутум . Ол курдук " Эдэр саас " " СЫП " бырайыагар кыттан баран , со ± уруу µірэнэр ій киирбитэ . " О ± о саас дыбарыаґыгар " сарсыардаттан эрдэ уочараттаґан , сµµрэн - кітін , о ± олору кытта билсэн µірэххэ туттарсан киирбитим . Салгыы »
С . И . Тимофеев 1939 с . Ленинградтааҕы Щепкин аатынан тыйаатыр институтугар киирбитэ . 1940 с . Кыґыл Аармыйаҕа ыІырыллыбыта . Улуу сэрии кэмигэр Ленинграды кімүскээбитэ . Кини айар үлэтэ 1946 с . , Дьокуускайдааҕы кинигэ кыґатыгар үлэлии киириэҕиттэн саҕаламмыта . Манна 40 - ча сыл эІкилэ суох үлэлээбитэ . « Күіх ыллык » диэн хоґооннорун бастакы хомуурунньуга 1955 с . күн сирин кірбүтэ .
60 кг Каирханов ( Россия ) - Чакаев ( Россия ) 1 : 2 , 2 : 2 . Иккиэн Дагестан тустууктара . Бастакы тµґµмэх кэнниттэн Чакаев муннутуттан хаан кэлэн быраастана сырытта . Иккискэ ахсаан 2 : 2 буолан турда ± ына эмиэ хаана кэлэн , кыра тохтобул буолла . Уолаттар эриллэн хардары - таары бырахсаллар . Каирханов да ± аны куґа ± ана суох уол эбит . 60 кг : Батчулуун ( Монголия ) - Магомедов ( Белоруссия ) 2 : 0 , 3 : 0 . Магомедов миэлиІсэлиир эбит , µс баалы ылла . 60 кг : Такацука ( Япония ) - Чакаевы ( Россия ) кыайда . Бу японец 2006 сыллаахха аан дойду чемпионатыгар Мавлет Батыровы кытта пьедестал µґµс µктэлигэр тахсан турбута . Опыттаах , кµµстээх бі ± іс . Ол эрээри , дойдутун чемпионатыгар Юмота ± а хотторон кэбиґэн , Пекиннээ ± и Олимпиада ± а кыттыбата ± а . Биллэрин курдук ити оонньууларга Юмото µґµс буолбута . 60 кг : Магомедов ( Белоруссия ) - Банзаракцаевка ( Россия ) 0 : 2 ахсаанынан хоттордо . Бурят баатыра Саха сиригэр хаста да кэлэн туста сылдьыбыта . Јссі иллэрээ сыл Н . Захаров - Сахаачча бирииґигэр Амма ± а миэстэлэґэ сылдьыбыта . 60 кг : Норуюки Такацука ( Япония ) - Мандохнаран Ганзориг ( Монголия ) Японец киґитин кэнниттэн кууґан баран , харса суох кібµір таґыгар µтэн таґааран очко ылла . Умса тардан « лампочка » диэн албаґынан ыраас кыайыыны ситистэ . Итиэннэ тренеринээн улаханнык астынан тахсан барда . Итинэн бу ыйааґыІІа японец боруонса мэтээл иґин узбек Эрматовтыын тустар буолла . 60 кг иккис боруонса мэтээл иґин Виктор Банзаракцаев ( Россия ) - Рамазан Саритов ( Россия ) киирсиэхтэрэ . Тустуу быыґыгар Анатолий Петрович Быковы 50 сааґынан уонна Красноярскайга 1997 с . аан дойду чемпионата тэриллиитигэр кімітµн иґин , Р . Мартинетти уонна М . Мамиашвили ФИЛА кыґыл кімµс орденынан на ± араадалаатылар . Билэргит курдук бу турнирга Саха сириттэн суруналыыстар улахан этэрээттэрэ кэлэн µлэлии сылдьар . « Саха » НКИК биригээдэтэ ( Олег Марков , Семен Васильев , Ньургун Торговкин ) , « Спорт Якутии » хаґыат редактора Александр Посельскай , « Киин куорат » хаґыат корреспондена Иннокентий Птицын , спортивнай комментатор Илья Скрябин уонна бу сонун автора µлэлии сылдьабыт . Сонуну тіґі кыалларынан радионан , интернетинэн ыыта олоробут . Јссі дойдубутугар тиийэн баран сырдатыахпыт турда ± а . Итинэн Саха Республиката спортивнай регион буолара кістін тахсар . Онон республика национальнай радиотыгар , « Куйаар дуорааныгар » , интернеккэ Саха информационнай агенствотын сайтыгар , телевидение сонуннарыгар , « Саха сирэ » хаґыат интернеккэ таґаарыытыгар тустуу сонуннарын буруолаппытынан аа ± ан билэ сылдьаргытыгар сµбэлиибит . Итиэннэ маннык командировканы тэийбит , биґигини ірµµ ійµµр салайааччыларбытыгар махталбытын тиэрдэбит . Рамазан Саритов ( Красноярскай , мсмк ) - Виктор Банзаракцаев ( Бурятия , мс ) . 1 : 3 , 1 : 1 . Бурят бастакынан баалы ылла , ол эрээри Саритов ахсааны тµргэнник тэІнээтэ . Бу кэмІэ иккис кібµіргэ Такацука уонна Эрматов туста сылдьаллар . Банзаракцаевтаах утарыта туран кібµір таґыгар бырахсыыларыгар Саритовка - - µс , бурякка - - биир очкону аахтылар . Кірііччµлэр онно сібµлэспэккэ ыґыытаан кірдµлэр да … Хайдах эрэ олохтоох киґиэхэ ыалдьар курдуктар . Чочумча буолаат , судьуйалар бурякка - - µс , Саритовка - биир очкону биэрдилэр . Онон бастакы тµґµмэххэ бурят бі ± іґі кыайда . Анараа кібµіргэ японец кыайда уонна боруонса мэтээли ылар буолла . Иккис тµґµмэххэ Саритов эмиэ бастакынан баалл ылла . Сµµрбэччэ сікµµндэ хаалла . Уон сікµµндэ хаалбытын кэннэ ахсааны тэІнээтэ уонна кыайда . Онон буряттар эр дьоІІо биир мэтээллэннилэр . Аны финал : Василий Федоришин ( Украина ) - Хироюки Ода ( Япония ) . 3 : 1 , 6 : 1 . Японеґы уон сэттэ саастаах диэтилэр . Дойдутун чемпионатын иккис призёра эбит . Федоришин киирдэ да кочергалаан тµґэрдэ , µс баал ! Санатан эттэххэ , Пекиннээ ± и оонньуу финалыгар Мавлет Батировы эмиэ итинник быра ± ан турар . Киґитэ кини буолан , Мавлет очкотун тіннірін кыайыылаа ± ынан тахсыбыта . Иккискэ 3 : 1 ахсаанынан кыайан иґэн іссі µс баалга іттµктээтэ . Кыраґыабай тустууну кірдірді . 84 кг : бастакы миэстэ иґин Абдусалам Гадисов ( Дагестан , мсмк ) - Анзор Уришев ( КБР , мсмк ) киирсэллэр . Бастакы тµґµмэххэ бі ± істір сэрэнсэннэр тугу да гымматылар . Сэрэбиэй Гадисовка тµспµтµн мµччµ туппата , 1 : 0 . Иккис тµґµмэх : эмиэ сэрэбиэй . Эмиэ Гадисовка тµбэстэ . Кини обургу ону эмиэ мµччµ туппата . Онон турнир кыайыылаа ± ынан буолла . Ґґµс миэстэ иґин Алдатов туста тахсыбата . Петр ПАВЛОВ . Красноярскай .
Толоруллубут докумуоннары биирдиилээн киһи эбэтэр кыттыһан бөлөҕүнэн маннык аадырыска тиэрдэргитигэр көрдөһөбүт .
Киин сиргэ , саха спордун көрүҥэ хоннохтоохтку тэнийэ илик . Күрэхтэһиилэргэ наар кыттыбыт дьон кытталлар . Саҥа ааттар олох дэҥҥэ киирэн ааһаллар . « Ааһаллар » , тоҕо диэтэххэ , мас тардыһыыта , биллэн турар , бэйэбит төрүт куоталаһыыбыт буоллаҕа . Онон туох баар ньыматын , албаһын барытын баһылаабыт дьоммут . Инньэ гынан , саҥа холонон эрэ дьону « муостарын - туйахтарын сарбыйан , куттарын баттаан , сүрдэрин тоһутан , киһи аатыттан аһардан » кэбиһэбит . Саллан хаалан уонна син биир « бирииһи сахалар » илдьэ баралларын эрдэттэн сэрэйэн , кытта да сатаабаттар . Онон , мин саныахпар , аһара элбэх буолан күрэхтэһиигэ баран кыттар наадата суох быһыылаах . 1 - 2 киһи аралдьыта сылдьан атын - атын чемпионнаттарга кыттыах этилэр .
4 . Федеральнай уокурук аайы « инвестиция боломуочунайа » диэн анал институт олохтонуохтаах . Кини былаас уонна биисинэс уопсай тылы булалларын иһин эппиэттиэхтээх . Бэрэсидьиэн « инвест - бырайыактар сылы сыллаан сыталлара тохтуохтаах , идиэйэттэн саҕалаан быһаарыы ылыллыар диэри 3 - 4 ый эрэ ааһыахтаах » диир .
Бүтүн норуоттар икки ардыларынааҕы күөн - күрэһи биллиилээх култуура үлэһиттэрэ , модельердар , артыыстар , искусствоведтар , музыковедтар , хомус уустара уонна , биллэн турар , виртуоз хомусчуттар дьүүллүөхтэрэ .
- Елена Христофоровна , хоту улуустары - « депрессионнай улуустар » диэн ааттыахпытын сөп дуо ? Холобур , ити оҕолор бэйэлэригэр тиийинэллэр …
Көстөрүн курдук , лаппа ыйааһыннаах дэлэгээссийэ . Кэпсэтии - дьүүллэһии да ол сиэринэн дьоһуннаах буолла , туох да муоҕа - чуоҕа суох барда .
Ґіґээ Бµлµµгэ сылдьар кэммэр икки сааґырбыт сылгыґыты сыґыыттан тутан сэґэргэстим . Биирдэрэ - 80 сааґын лаппа чугаґаппыт Нам кырдьа ± аґа Иннокентий Васильевич Кардашевскай , иккиґэ - Бала ± аннаах олохтоо ± о , 76 саастаах Николай Егорович Васильев . Иккиэн 20 - чэлии , 30 - чалыы кэтэх сылгылаахтар . Сіхпµтµм диэн , бачча саастарыгар диэри миинэр - кілµнэр аттарын µрдµттэн тµґэ иликтэр . Тэргэн айан суолуттан туораан , балачча иґирдьэ киирэн айаннаан баран , Киэсэ о ± онньору кірµстµбµт . Кини сарсыарда алта чааска туран , сылгыларын аґатар сиригэр дэриэбинэттэн тыанан быґа тµґэн кэбиґэр эбит . Дьиэлээн иґэн , массыына иґэрин кірін тохтообут . Биґигини : « Айанныы туруІ . Бу о ± онньоргут тіґі ± і алтахтаан тиийиэ биллибэт » , - дии - дии атын миинэ хаалбыта эрээри , уґаабата : кэннибититтэн бу бітіріІнітін кэллэ . Били , µµт - µкчµ µрµмэччи маІан аттаах Манчаарыны дьµґµйэллэрин курдук . Арай , батаґа эрэ суох . . . Ґрдµк харыйа тыа тулааґыннаах хонноххо сылгыларын , саас тірµіхтээх биэлэрин , кµн ірµµ - ірµµ от быра ± ан биэрэн аґатар эбит . Бµтэй иґигэр µс кэбиґиилээх от кэчигирээн турар . « Бу от бµтµір диэри манна туруорабын . Соро ± о иллэрээ сыллаа ± ы кур от . ЧиІник кэбистэххэ туох да ± аны буолбат » , - диир кырдьа ± ас . Кырдьык , от кµп - кµі ± µнэн кірін сылдьар . Иннокентий Васильевич холкуоска да , сопхуоска да µлэттэн илиитин араарбатах киґи . Кырдьар сааґыгар кіІµл олох тµбэґэ кэлэн , чааґынай баайын кытта міхсі сырытта ± а . Быйыл саас 13 биэтэ тірµіхтээх , кыралыын , атыырдыын барыта 22 сылгы баайдаах . Сылгыга µчµгэй дьыл кэлэн ааґан эрэр диэн кырдьа ± ас эрэх - турах санаалаах . « Сыл аайы сµµс бырыґыан тірµі ± µ ылар » , - диэн чиІэтэн биэрэр аргыґым , улуустаа ± ы тыа хаґаайыстыбатын управлениетын начальнига С . И . Дмитриев . - Сылгыны далга хаайан аґатар табыгаґа суох . Аґа ± ас халлаан анныгар сыґыыга маннык босхо сырытыннардахха - тэбиэлэспэттэр , атыырдара атын µірµ чугаґаппат , - диэн элбэх сыл - хонук хаарын уулларбыт сылгыґыт уопутуттан кэпсиир . Иннокентий Васильевич а ± ыйах сылгылаах хаґаайыстыба ± а сылгы базатын туттарга кімі оІоґуллубатыттан мунаахсыйарын этэн аґарда . Аахсар буоллахха , сылгыларын маннык сыа - сым курдук тутан кірір - харайар хаґаайыннаах , биэ ахсыттан чіл тірµі ± µ ылар хаґаайыстыба ахсааннаах эбээт . Н . Е . Васильев 17 тірµµр биэлээх , быйыл саас эбии икки тиІэґэтэ тірµіх биэриэн сіп . Икки атыырдыын барыта 27 сылгылаах . Јрµскэ Саллыгынай арыытыгар 24 гектар сирдээх . Николай Егорович эдэригэр МТС - ка трактористаабыт , онтон сµіґµнµ иитиигэ , хонуу µлэтигэр биригэдьиирдээбит . Иккиґин эргиллэн 1970 - 1975 сылларга трактористыы сылдьан баран , сылгыны иитиигэ µлэлии киирбит . Онтон ыла Дьіґігій айыы о ± отуттан арахса илик . СР норуотун хаґаайыстыбатын µтµілээх µлэґитэ , « Ґлэ ± э килбиэнин иґин » мэтээллээх дьиІ µлэ киґитэ сопхуоска 650 сылгыны иитэ , 350 биэттэн тірµі ± µ ылыыны 95 % - Іа тиэрдэ сылдьыбытын кэпсиир . Билигин кэтэх биэтиттэн сыл аайы 90 - ча бырыґыан тірµі ± µ ылар эбит . Кырдьа ± ас сылгыґыт кинини солбуйуох айылаах эдэр киґи суо ± уттан хом саныыр . Бала ± аннаахха 300 - тэн тахса киґи олорор , ол дьоІІо 200 - тэн тахса сылгыны µллэрдэххэ - дуона суох . - Кооператив тэриллэрэ буоллар , сылгыбын онно биэриэм этэ , - диир Николай Егорович . - Кірір киґиэхэ 15 биэни туттаран баран , 굴µн байтаґын биэни кытта убаґаны ылабын . Ити курдук 15 сылынан барыта кірбµт - харайбыт киґи баайа буолар гына дуогабардаґабын . Иллэрээ сыл 6 убаґаны плематыыга биэрбитим . Ааспыт 굴µн 15 убаґаны тутуннум , 9 - ун атыылаатым . Икки сааґырбыт сылгыґыт санаалара биир : сылгыны сайын ыраах учаастакка тутан иитэр буоллахха биирдэ µчµгэй тµмµгµ ситиґиэххэ сіп . Ол гынан баран , кинилэр курдук сылгыга бэриниилээх , сыста ± ас ыччат суо ± уттан санаар ± ыыллара оруннаах . ДьиІинэн , ыраас - чэбдик салгыІІа ат µрдµгэр олорон сиэллэрэн айанныыртан , айыы о ± олорунаан алтыґартан ордук эккэ - хааІІа туґалаах туох кэлиэй ? ! . Ону бу 80 - ча саастаах ытык кырдьа ± астар олохторун сиэрэ саІата да ± аны суох бигэргэтэргэ дылы . Василий БОЕСКОРОВ Автор хаартыска ± а тµґэриитэ .
/ / " Сокуону билбэтиІ эппиэтинэстэн босхолообот " l Уулусса ± а , болуоссакка , стадиоІІа , кэнсиэрдиир аґа ± ас былаґаакка ± а , паарка ± а , сквергэ эбэтэр атын уопсастыбаннай сиргэ араас маассабай тэрээґини ( мунньахтан , миитинтэн , хаамсыыттан , демонстрацияттан , пикеттээґинтэн ураты ) тэрийии эбэтэр ыытыы бэрээдэгин кэстэххэ , гражданнар уонна сололоох дьон 5 тыґ . солк . ыстараап тілµµллэр . Оттон юридическай тэрилтэ - 100 тыґ . солк . диэри кээмэйдээх ыстараабы . l ТµµІІµ кэмІэ ( бу 3 . 5 ыстатыйа ± а тµµІІµ кэминэн 23 . 00 чаастан 07 . 00 чааска диэри кэм киирэр ) сынньалаІ уонна чуумпу харыстаныллар сиригэр уонна дьиэтигэр гражданнар сынньалаІнарын уонна чуумпуну кэстэххэ , сэрэтии оІоґуллар эбэтэр гражданнар 1 тыґ . солк . 5 тыґ . солк . диэри , сололоох дьон - 10 тыґ . солк . 50 тыґ . солк . диэри , юридическай тэрилтэ - 500 тыґ . солк . 1 міл . солк . диэри кээмэйдээх ыстараап тілµµллэр . Онон , холобура , куруук айдаарар , тыастаах - уустаах ыаллары милииссийэ участковайыгар µІµстэххэ , ол ыаллар 1 тыґ . солк . 5 тыґ . солк . диэри ыстараап тіліітіхтірµнэ , хармааннарыгар о ± устардахтарына , ба ± ар , дьэ , тохтуохтара . Оттон іскітµн маннык дьайыыны 16 - гар диэри саастаах о ± о оІордо ± уна , административнай эппиэтинэґи кини тіріппµттэрэ биитэр атын сокуоннай бэрэстэбиитэллэрэ ( эппэкиин эІин ) сµгэллэр - 1 тыґ . солк . 5 тыґ . солк . диэри ыстараап тілµµллэр . Салгыы »
СР бастакы Президенэ дойду парламенын µіґээІи палататын председателин солбуйааччы М . Е . Николаев республиканы ааґан , дойдуга µрдµк µірэх сайдыытыгар улахан бол ± омтотун уурар . Быйыл кини Бауман аатынан Москватаа ± ы государственнай техническэй университекка , Москватаа ± ы Саха сирин институтугар ( Якутский институт в Москве ) научнай - практическай конференциялары тэрийэн ыыппыта . Итини таґынан кини ыам ыйын 27 кµнµгэр Приморскай кыраайга бара сылдьан Дальневосточнай государственнай техническэй университет ( ДГТУ ) студеннарын кытта кірµстэ . Студеннары кытта кірсµґµµлэрэ итинэн тµмµктэммэтэ . Салгыы бэс ыйын 2 кµнµгэр Ломоносов аатынан Москватаа ± ы государственнай университекка ( МГУ ) сырытта . Манна да ± атан эттэххэ , Михаил Ефимович МГУ Бочуоттаах профессорынан буолар . МГУ - га µірэнии - эдэр дьоІІо улахан чиэс - бочуот . БилиІІи кэмІэ МГУ - га Саха сириттэн элбэх о ± о µірэнэр . Кинилэри кытта кірсµґµµ кэмигэр Михаил Николаев 2020 сылга диэри Россия сайдыытын стратегиятыгар сыґыаран , Саха Республикатын сайдар са ± ахтарын туґунан кэпсэттэ . 2020 сылга Россия аан дойду 8 саамай сайдыылаах дойдуларын истэригэр бигэтик киириэхтээх . Ол тµмµгэр кини гражданнарын олохторун таґыма лаппа тупсуохтаах . Араас омук студеннара итини бэркэ сэргии иґиттилэр . М . Е . Николаев студеннары µчµгэйдик µірэнэллэригэр уонна дойду экономикатын бі ± ір - гітµµгэ кіхтііх кыттыыны ылалларыгар ыІырда . БилиІІи студеннар аны а ± ыйах сылынан µлэґит дьон буолан , Россия сайдыылаах экономикалаах , бастыІ технологиялаах модун государство ± а кубулуйарыгар тіґµµ кµµс буолуохтара . Кинилэр аныгы инновационнай технологиялары , промышленность саІа салааларын сайыннарыахтаахтар . Ити , бастатан туран , информационнай технологиялары уонна экономиканы кытта сибээстээх . Республика ± а инновационнай экономика уопута баар . Бу - СГУ дьарыктанар " Ґс хочо " диэн бырайыагынан СГУ Россия бастыІ инновационнай университетын быґыытынан сыаналанан , 520 мілµйµіннээх грант ылбыта . Саха сиригэр энергияны харыстааґын уонна углеводородтар оннуларыгар энергия атын кірµІнэрин кірдііґµн кыґал ± ата баар . Нефть , газ уонна чох оннугар тыал , уу , кµн кµµґµн туґаныахха сіп этэ . Эдэр специалистар бу уонна да атын хайысханан бэйэлэрин бырайыактарын туґанан , дьо ± ус тэрилтэ тэриниэхтэрин сіп . Билигин бэйэ дьыалатын са ± алыыр чэпчээн турар . Студеннар маны эмиэ сэргээтилэр . Кірсµґµµ тµмµгэр Федерация Сэбиэтин председателин солбуйааччы студеннарга МГУ - га ылбыт билиилэрин , саІа идеяларын олоххо киллэрэн , тіріібµт дойдуга туґалаах дьон буолалларыгар ыІырда . Россия модун кыа ± ын бі ± іргітіргі сонун , креативнай идеялаах дьон наадалар . Ким Борисов , Дипломатическай академия истээччитэ , Федерация Сэбиэтин чилиэнин кіміліґііччµтэ .
Бу кµннэргэ Дьокуускай аэропордун кітір балаґатыгар Москваттан ураты " VIP - пассажирдары " трапка анал массыынанан киирэн µрдµк сололоох чунуобунньуктартан итэ ± эґэ суох кичэллээхтик кірµстµлэр . Бу ыалдьыттар ахсааннара да элбэх - 50 - ча . Саха сиригэр аан бастакы сырыылара . Аан дойдуга со ± отох статустаах театр сµрµн " труппата " Россия µтµілээх артыыґа , норуоттар икки ардыларынаа ± ы куонкурустар лауреаттара Анатолий Ляшенко салалтатынан кэллэ . " Артыыстары " кытта биирдиилээн билиґиннэрдэххэ , манна бааллар - крокодил , попугайдар , эбисийээнэлэр , хотойдор , суордар , ыттар , анаконда , коза , хорек , носуха , кинкажу , " носорог - кітір " , колао . . . " Биґиэхэ циркэ кэллэ " диэн µірµµлээх сонун хаґан ба ± арар о ± о айма ± ы µірдэр . Оттон ити тµгэн оскуола µірэнээччилэрин бастакы уґуІІу ірібµллэрин кытта сіп тµбэстэ ± инэ бырааґынньыкка тэІнээх . Ол курдук , алтынньы 30 кµнµттэн сэтинньи 7 кµнµгэр диэри 12 уонна 15 чаастартан СР государственнай циркэтигэр Москваттан " Кыыллар уонна иллюзия театра " итиэннэ Казахстантан Алма - Ата куораттан µтµілээх артыыстар Елизавета уонна Мурат Джумагалиевтар уґуйуллубут куоскаларын кытта ыалдьыттыыллар . Москва ± а билиІІинэн 92 театр баар . Оттон бу дьикти театр искусство ± а саІа хайысха быґыытынан Россия ± а 1989 сыллаахха тэриллибит . Театр айар µлэтин кі ± µлээґиІІэ Махмуд Эссамбаев , Юрий Никулин , Эмиль Кио , Тереза Дурова , Иосиф Кобзон ійібµл буолбуттар . Билигин бу театры аан дойдуга киэІник билэллэр , Кытайга , Япония ± а , Чехия ± а , Франция ± а , Польша ± а , ПакистаІІа , Германия ± а , Марокко ± а , Голландия ± а , Болгария ± а уо . д . а . сирдэргэ гастроллаабыттар . Москва ± а Дуровтар династиялара кыыллар театрдарын тірµттээбитин бары билэбит . Оттон сэдэх боруодалаах кыыллары уонна иллюзия жанрын , фокуґу бииргэ силбэґиннэрии чахчы да дьикти , уратылаах остуоруйа ± а холоонноох . Театр уопсайа 56 программалаа ± ыттан 26 - та , тыґыынчаттан тахса нµімэр репертуарга киирбит . Коллективка 186 киґи , ол иґигэр ветеринардар , зооинженердар µлэлииллэр . Айар лаборатория баар . Анатолий Ляшенко этэринэн , тымныы сиргэ урут сылдьыбатах буолан , кыыллары тиэйиигэ сµрдээ ± ин долгуйбуттар . Ол эрээри , " Трансаэро " компания , олохтоох аэропорт бу айаІІа бол ± омтолоохтук сыґыаннаґан , Дьокуускайы ыалдьыттар эрэйэ суох этэІІэ булбуттарыгар махтаналлар . Труппа ± а бэрт сэдэх кыыллар бааллар . Холобур , кинкажу диэн Африка тµµІІµ адьыр ± а кітірµн кµнµґµн µлэлиир артыыска кубулуппуттар . Ивановоттан бірі о ± отун ылан ииппиттэр , онно анаан µµт иґэрдээри коза тутар буолбуттар . Кэлин козалары кытта µлэлиир санаа киирэн , 7 козлик нµімэрин толкуйдаабыттар . Труппа ± а быыкаа барабыай да баар . Катя диэн какадуну Мексика ± а сырыттахтарына бэлэхтээбиттэр , билигин труппа биир сµрµн " артыыґа " , салайааччытын " чээн о ± ото " . Дрессировщик Анна Ребекина павлиннары , сибиинньэлэри µірэтэр , олордуун фокус кірдірір , норуоттар икки ардыларынаа ± ы циркэ фестивалларын лауреата . Москва ± а театрдарыгар холбоон 500 кыылы туталлар . Дьокуускайга тонна кэриІэ таґа ± астаах кэлбиттэр . Анатолий Ляшенко биллиилээх композитор Герман Комраков чугас до ± оро эбит . Анатолий Николаевич Саха сирин туґунан ірдіі ± µттэн Герман Никандрович кэпсээниттэн , кини ырыаларынан бэркэ истэн билэр эбит . Комраков Саха сиригэр искусство сайдыытыгар улахан кылааты киллэрбитин киэн тутта ахтар . Москваттан эІин - араас эриэккэс кыыллар кэлбит буоллахтарына , ыраах Казахстантан 9 куоска уонна биир ыт гастролун са ± алаата . Кэргэннии Джумагалиевтар аан дойду циркэтин эйгэтигэр клоуннарын сэргэ куоскалары уґуйааччыларынан киэІник биллэллэр эбит . Быйыл Алма - Ата циркэтэ 40 сылын бэлиэтиир . Ґбµлµійµ кірсі аан дойдутаа ± ы цирковой саммиты ыыппыттар . Ол онно биґиги циркэбит салайааччытын Сергей Расторгуевы кытта билсибиттэр . Урукку сэбиэскэй са ± анаа ± ы сибээґи сіргµтµіххэ диэн биир санаа ± а кэлбиттэр , ол сиэринэн ыраах Саха сиригэр бу до ± ордуу сыґыаІІа " бастакы хараІаччынан " буоллулар . Джумагалиевтар куоскалара ыттары кытта до ± ордуулар , уотунан умайар тігµрµгµ ыстанар хорсун кыыллар . Саамай опыттаах куоскалара Чоча 17 саастаах . Коллективка саІа куоскалар тіріін иґэллэр , биир оннук тµгэн Швейцария ± а сырыыга буолбут . 20 куоска Альпыга сыламныыр " гражданстволаммыт " , олохтоохторго бэлэх ууммуттар . - Биґиги биир тµµр хааннаах буолан , Саха сиригэр интэриэстээхпит , элбэ ± и билэ - кірі кэллибит . Номнуо музейга сырыттыбыт . Сергей Расторгуев чахчы да циркэ искусствотын фаната , сµрдээх хорсун санаалаах , энтузиаст , са ± алаабыт дьыалатын тиґэ ± эр тиэрдэр киґи . Онон алмаастан бриллиант кырыыланарын курдук эґиги эдэркээн циркэ ± ит µлэтэ - хамнаґа сайдан , чочуллан иґэригэр эрэнэбит . Репертуаргыт сорох нµімэрдэрэ уґулуччулар . Циркэ ± ит аан дойду таґымыгар тахсар кыахтаах . Павел Брюн диэн биллиилээх режиссер баар . Кини уон сыл аатырбыт " Дю Солей " циркэтин Лас - Вегастаа ± ы салаатыгар арт - директорынан µлэлээбитэ . Режиссер быґыытынан элбэх бырайыактаах , ол иґигэр Селин Дион шоуларын оІорбута . Бу киґи билигин Россия ± а эргиллэн кэллэ , элбэх былааннаах . Моцарт " Волшебная флейта " оператын туруора сылдьар . Мин киниэхэ официальнай сурук ыыппытым , ол онно Саха сирин циркэтин туґунан сиґилии кэпсээтим . Ону кини бол ± омтотун уурда , кэпсэтиґии барар . Оччотугар Хотугу сир этническэй искусствота іссі саІа таґымІа тахсыа этэ . Манна миэстэтигэр аатырбыт режиссеру ыІыран , усулуобуйа , сіптііх хамаанда , µбµлээґин оІоґулунна ± ына , Саха сирин циркэтигэр , этэргэ дылы , аан дойду орбитатыгар тахсар кыах µіскµµр , онон ба ± а санаам - миэстэтигэр ПрезидеІІит , Правительство ± ыт ійібµлэ баар буоллун , - диир Казахстан циркэтин тірµттэспит , аан дойду цирковой эргимтэтин биллэр бэрэстэбиитэлэ Мурат Джумагалиев . Саргылаана Данилова .
- Оҕо сайдан үрдүк үөрэххэ киирэр , онтон үөрэҕин бүтэрэн , өссө үрдүүр . Россия президенэ да буолуон син . - Учуутал наһаа элбэх оҕону үөрэтэр , сарсыарда 8 чааска турар , 7 - ҕэ биирдэ үлэтиттэн барар . - Доруобуйаны баҕарабын .
« Саха » НКИК салалтата ааспыт сылтан улуустааҕы , куораттааҕы филиалларын болҕомто киинигэр ылан , миэстэтигэр тиийэн айар үлэһиттэргэ аналлаах сэминээрдэри ыытар үтүө үгэһи олохтообутун суруйан турабыт . Сыал - сорук дьэҥкэ : эфир хаачыстыбатын бары өттүнэн тупсарыы , онно сөптөөх усулуобуйаны тэрийии . Хампаанньа бэрэсидьиэнэ И . М . Андросов ааспыт 2009 сылга өрөспүүбүлүкэ улуустарын баһылыктар бииргэ үлэлэһэргэ ыҥырбыта . Иван Михайлович улуустааҕы филиалларын сирэй тиийэн көрсөрө , таарыйа улуус баһылыктарын кытта бииргэ үлэлэһиигэ сөбүлэҥ түһэрсэрэ кэрэхсэбиллээх . Өрөспүүбүлүкэ улуустара хампаанньаны кытта бииргэ үлэлэһэргэ сөбүлэспиттэрэ икки өрүккэ туһалаах буолла .
Аҕатын олоҥхолорун , ырыаларын - тойуктарын , остуоруйаларын истэ улааппыт уола Борис Федорович - Мандар Уус сүрдээх иһирэхтик ахтар . Кини аҕатын олоҥхолорун чуолкайдаан , ситэрэн дьон билиитигэр - көрүүтүгэр таһаарар былааннаах . Оччоҕо Баайаҕа биир Ийэ олоҥхоһутун Сүөкээ Сүөдэр - Неустроев Ф . Ф . олоҥхолорун билиэхпит , үөрэтиэхпит . Ситим быстыбакка салҕаныа .
2006 сылтан 131 № - дээх федеральнай сокуонунан республика культурнай - иллэІ кэми атаарар эйгэтэ олохтоох дьаґалта бас билиитигэр бэриллэн µлэлии - хамсыы олорор . АРКТИКА ГУ биэрбит дааннайдарынан , б . дь . тохсунньу 1 кµнµнээ ± и туругунан республика µрдµнэн 515 культура тэрилтэтэ µлэлиир , ол онтон 450 - ґа тыа сиригэр баар . Бу саас ыам ыйын 8 кµнµгэр іссі эбии 83 № - дээх федеральнай сокуон тахсан турар . Бу сокуон сµрµннээн салайааччылары , директордары таарыйар , ол эбэтэр тэрилтэ сайдыыта , туруга кинилэртэн быґаччы тутулуктаах диэн буолар . Манан сибээстээн , билиІІи балаґыанньаны кірір эбит буоллахха , 513 директортан идэтийбит µрдµк µірэхтээ ± э 143 ( 27 , 8 % ) , оттон тыа сиригэр - 121 ( 85 , 8 % ) . Кулууп дьиэтэ хайдах туруктаа ± ыттан са ± алаан . . . Ґгµс кулууп дьиэтэ 60 - 70 сс . тутуллан , тас да кістµµлэрэ , инженернэй - техническэй туруктара аныгы кірдібµлгэ хайдах да эппиэттээбэт буолан иґэллэр . Ол курдук , бэриллибит дааннайынан кірдіххі , 515 кулууптан 34 - дэ саахалланар туруктаахтар , 155 кулууп капитальнай ірімµіІІэ наадыйар , 11 дьиэ олох да " сноска " барыахтаахтар . Хомойуох иґин , ХХI µйэ ± э µктэнэн олорон , оґох оттон тигинэтэр кулууптар Ґіґээ Халыма , ДьааІы , Уус - Маайа , Кэбээйи , Томпо , Ленскэй , Јлµіхµмэ улуустарыгар хаалбыттар . Ґгµс сиргэ туттуллар мал - сал , таІас , миэбэл эргэрдэ , сорох - сорохтор быґа " списание ± а " да барар кэмнэрэ буолла . Дьэ , маннык туруктаах кулууптар олохтоох дьаґалта бас билиитигэр бэриллэн тураллар . Биллэн турар , бу уонунан сылларга мунньуллан кэлбит кыґал ± алаах кулуубу µгµс сиргэ нэґилиэк дьаґалтата , ба ± арбытын да µрдµнэн , бэйэтин µбµнэн ірі тардар кыа ± а суох . Итиннэ санаа хоту ханнык уларыйыылар барыахтарын сібµй ? Бастатан туран , СР Правительствота оройуоннаа ± ы социальнай эйгэ тэрилтэлэрин капитальнай ірімµінµгэр биэрэр субвенцията статуґун уларытыахтаах . Ол уларыйа илигинэ уопсай хочуолтан культура ± а син биир дуона суох ( остаточный принцип ) тиксэр , ону да кірдірін олорон матарбатахтарына . Холобур , 2009 сыл тµмµгµнэн бу туґаайыыга бэриллибит 200 . 0 міл . солк . культура тэрилтэлэригэр 16 % - на эрэ тиксибит . Оттон субвенция хара маІнайгыттан культура тэрилтэтэ хайдах туруктаа ± ын учуоттаан , чопчу аадырыстаах кэлэрэ буоллар , балаґыанньа уларыйыа этэ . Иккиґинэн , " СР норуоттарын духуобунай - культурнай сайдыыларын усулуобуйатын тэрийии " диэн СР тус сыаллаах государственнай программатыгар уларыйыылар киириэхтэрин наада . Ол курдук , конкурстаґар бырайыактары тыа сирин культуратын силистээх - мутуктаах проблемаларын быґаарыыга чорботон туґаайар ордук этэ . Оччотугар туґааннаах тэрилтэ сокуон , быраап иґинэн аныгы сайдыыга олорсо тµґэн , олохтоох нэґилиэнньэ кірдібµлµгэр эппиэттиир гына кыахтанар . Ол иґин 2012 - 2016 сс . СР тус сыаллаах программатын саІа бырайыагын оІорууну са ± алыахха наада . Ґсµґµнэн , оройуон уонна нэґилиэк олохтоох дьаґалталарын правовой , нормативнай , бюджетнай уонна тастан µбµлэнэр ресурсалара , механизмнара баар проблемалары хайдах быґаарыахтаахтара чуолкайдык суруллубут буолуохтаах . Тір䵴µнэн , олохтоох дьаґалта кулууп директорыгар юридическай кіІµлµ биэрэн предпринимательствонан дьарыктанарыгар , федеральнай , республикатаа ± ы уонна муниципальнай программаларга , граннарга кыттан , атын да хайысхалары булан - талан тастан µбµ киллэринэн база оІосторугар кіміліґµіхтээх . Бэсиґинэн , республика таґымыгар бу эйгэ ± э спонсордары , меценаттары тардар усулуобуйалар оІоґуллуохтаахтар . Кулууп дьиэтигэр эргиллэн кэлэр буоллахха , кэлиІІи сылларга µбµ кэмчилээґин диэн ааттаан нэґилиэк тэрилтэлэрин биир сиргэ мунньуу барда . Ол тµмµгэр аныгы тыа нэґилиэгэр КСК - лар , АКЦ - лар дэлэйдилэр . Маннык холбоґуктаах тэрилтэ ± э киґи бэйэтэ ба ± арарын хоту сынньалаІын , иллэІ кэмин табыгастаахтык атаарара кыаллар дуо ? Инновационнай нэґилиэк туохтан са ± аланар ? КэлиІІи тµірт сылга СР Культуратын уонна духуобунай сайдыытын министерствота оройуон уонна нэґилиэк дьаґалталарын ійдітіргі , хамсатарга диэн 20 - тэн тахса методическай брошюра арааґын ыыта олорор . Олор туох ис хоґоонноохторуй диэтэххэ , оройуоннаа ± ы олохтоох дьаґалта таґымыгар сыґыаннаах араас быґаарыылар , уураахтар , дьаґаллар , балаґыанньалар , программалар , о . д . а . 40 - тан тахса варианнара ( оттон нэґилиэккэ 60 - тан тахса араас кірµІэ ) ; культура уонна олохтоох дьаґалта чэрчилэринэн барар µлэ ± э нэґилиэнньэ санаатын , тугу ба ± арарын µірэтэр , ырытар уонтан тахса социологическай бырайыак ; атын оройуоннар таба тайаммыт суолларын тар ± атыы , о . д . а . Оттон олору хайдах µлэлэтэри ыйан - кэрдэн биэрэр семинардар , тігµрµк остуоллар зонанан буолуталаабыттара . Бу бэриллибит рекомендациялары туттан Уус - Алдан ( Троев В . Д . , Бурцева Э . Н . ) , Горнай ( П . Н . Алексеев , Ю . С . Пахомов ) , Амма ( Артемьев А . Е . , Карманов А . Д . ) , Јлµіхµмэ ( С . М . Федулов , А . А . Габышев ) , МэІэ - ХаІалас ( В . И . Птицын , А . М . Находкин ) , Сунтаар ( В . И . Тихонов , Б . Е . Герасимов ) , ДьааІы ( В . Г . Павлов , С . Д . Рожин ) , о . д . а . бэркэ µлэлии олороллор . Ол тµмµгэр бу улуустарга инновационнай нэґилиэктэр баар буоллулар . Онно нэґилиэк дьаґалтатын кі ± µлээґининэн нэґилиэк таґымыгар салайыы саІа ньымата киирэн , кулуупка дьон иллэІ кэмин туґалаахтык атаарар , олохтоох µгэстэрин сайыннарар кыахтаннылар . Ол курдук , Уус - Алдан , МэІэ - ХаІалас , ДьааІы , о . д . а . улуустар дьаґалталара уонна депутаттарын сэбиэтэ µчµгэйдик µлэлиир нэґилиэк баґылыктарын , культурнай - иллэІ кэми атаарар тэрилтэлэр директордарын ійіін , граннары , конкурстары олохтоотулар . Ити µлэ чэрчитинэн " Сокуон . Быраап . Культура - Инновациялар " диэн муниципальнай быыстапка - дьаарбаІкалар тиґигин быспакка ыытыллаллар . Нэґилиэк баґылыга ійµµр сиригэр кулууп сылаас , иґэ - таґа тупса ± ай кірµІнэннэ , араас саастаах , интэриэстээх дьон мустан сэлэґэр , иллэІ кэмнэрин табыгастаахтык атааралларыгар бары усулуобуйа оІоґулла сатыыр . Биллэн турар , маны барытын µбµлээґин - нэґилиэк дьаґалтатын холугар уустук . Онон туох кыалларынан тастан µбµ киллэрэ сатыыллар . Дьэ , бу хайысха ± а ханнык нэґилиэктэр илин тµстµлэр ? Маалтааны , Одуну ( Горнай ) , Јлтіх , Боро ± он , I Јспіх , Курбуґах ( Уус - Алдан ) , БордоІ , Кµндэйэ ( Сунтаар ) , МэІэ , II Наахара ( МэІэ - ХаІалас ) , Амма ( Амма ) , Солянка . ҐІкµр , Дьаархан , Кээччи ( Јлµіхµмэ ) , Муома . Дьэ бу тэрилтэлэр атыттартан туох уратылаахтарый ? Маннык кулууп тас ітті мэлдьи ыраас , киэргэтиилээх , эстетическэй кістµµтэ тупса ± ай , аныгылыы сырдатыллар уоттаах , о ± о оонньуур площадкалаах , сайыІІы фонтаннаах , дьон кэпсэтэр беседкалаах . Бу аІардас тас ітті . Оттон ис іттµгэр киирэр буоллахха , интернет іІіті , компьютернай оонньуулар , киинэ кірір саалалар , дьо ± ус кафетерий , бильярднай кулууп , кырачааннар , обургу о ± олор , саастаах дьон бэйэлэрэ мустан кэпсэтэр сирдэрэ , тренажернай саала , о . д . а . бааллар . Аныгылыы тыас - уус , уот - кµіс , музыка араас тэрээґиннэри киэргэтэллэр , дьон бырааґынньыктыы настырыанньатын кіті ± іллір . Горнай , Муома , Уус - Алдан , о . д . а . улуустарыгар кулууп аана кµнµ быґа аґа ± ас , дьон иллэІ кэмнэрин аттарынан хаґан ба ± арар киирэн тахсыахтарын сіп . Бюджет µбэ маны барытын уйумматын быґыытынан тастан µбµ киллэрии барар . Ол тµмµгэр 2002 сылы кытта тэІнээн кірір буоллахха , 2009 сылга тас дохуот 585 % - нан µрдээбит . Онон нэґилиэк оло ± о сэргэхсийэн , дьон иллэІ кэмнэрин атаарар сирдээх , инникигэ эрэллээх , интэриэстээх буолалларыгар маннык тэрилтэлэр олус наадалар . Дьэ , ол иґин нэґилиэнньэни кытта быґаччы алтыґар кулууп курдук тэрилтэ ± э былаас кіміті хаґааІІытаа ± ар да наада буолан турар кэмэ . Атарахсытыы нэґилиэнньэ ± э охсор Сорох бідіІ улуустар салалталара культураны наадалаа ± ынан аахпаттар , оройуон да , нэґилиэк да таґымыгар µлэни ыыппаттар . Олорго киллэриэххэ сіп Нам , Бµлµµ , Ленскэй , Нерюнгри , Алдан , Эдьигээн , Уус - Маайа , о . д . а . улуустары . Федеральнай сокуонунан олохтоммут боломуочуйалары тыырсыыга Нам , ХаІалас , Таатта , Бµлµµ , Уус - Маайа , Томпо , Эдьигээн , Ньурба , Јліін , о . д . а . оройуоннар культура іттµгэр бэлэмэ суохтара кіґµннэ . Ол курдук , Культура министерствотын , СР МО Сэбиэтин бырабылыанньатын , кинилэр методическай сулууспаларын кытта µлэлээґин суо ± ун кэриэтэ . Холобур , Ил Тµмэн бастайааннай Кэмитиэтин , Олохтоох салайыныы боппуруостарыгар департамент , СР МО Сэбиэтин Бырабылыанньата , Культура министерствота ыыппыт рекомендацияларыгар сыччах икки улуус эрэ эппиэти ыытары наадалаа ± ынан аахпыт : Сунтаар уонна Уус - Алдан . Бу рекомендация улууска тиийэн баран айанын суола биир : улуус баґылыга солбуйааччытыгар ыытар , солбуйааччы управление начальнигар , салгыы начальник методическай сулууспа ± а биэрэр - рекомендация манан олоххо " киирэр " . Былырыын Ю . С . Куприянов СР Правительствотын Председателин солбуйааччынан олорон оройуон дьаґалталарыгар ыытыллыбыт рекомендациялары хайдах олоххо киллэрэн эрэллэрин туґунан аналитическай ыспыраапка кірдіібµтµгэр , 21 оройуон эрэ эппиэттээбит , 14 оройуон баґылыга хоруйдуу да барбатахтар . Аллараа Халыма оройуонун дьаґалтата СР Правительствотын Председателин солбуйааччытыгар Культура дьиэтин директорын э . т . аатыттан эппиэти ыыппыттар . Дьэ маннык балаґыанньа ± а саамай дьаныґан туран куоластарын иґитиннэриэхтээх дьонунан - социальнай боппуруоска баґылык солбуйааччыта уонна культура управлениета буолуохтаах этилэр . . . ДьиІэр , ылан кірдіххі , саІа да усулуобуйа ± а культура эйгэтигэр улахан уларыйыы тахсыбат . 131 № - дээх ФЗ - нан оройуон дьаґалтата нэґилиэктэригэр правовой , нормативнай , программнай , мониторинговай , о . д . а . іІінµ оІорон , культура сайдыытын салайыахтаах , былаанын оІорсорго кіміліґµіхтээх , ол кэннэ былаанынан µлэ тµмµгµн ирдиэхтээх . Ол туґугар Арктика ГУ бары наадалаах инструментарийы оройуоннарга ыытан олорор , баран миэстэтигэр сµбэлээн - амалаан да биэрэр . Туґаммыт оройуоннар , эппиппит курдук , хайыы - µйэ µчµгэй тµмµктэри ситиґэн эрэллэр . Биир улахан тіґµµнэн нэґилиэк депутаттарын сэбиэтэ буолар . Ол гынан баран быраабы оІорсууну ( правотворчество ) , туґааннаах салаа уратытын , проблематын ырыІалаан билбэттэриттэн культура эйгэтин аалын баґа хоІноро бытаан . 83 № - дээх сокуон тугунан тыынар ? Ыам ыйын 8 кµнµгэр ылыллыбыт 83 № - дээх ФЗ эґиилгиттэн олоххо орооґон барыахтаах . Ол эбэтэр 2012 сыллаа ± ы бюджет эґиил хайыы - µйэ оІоґуллар . Оччотугар туох уларыйыы тахсар ? Урут хамнас фондата штакка оло ± урар эбит буолла ± ына , билигин муниципальнай тэриллии соруда ± ын толорууттан быґаччы тутулуктанар . Онно туґааннаах тэрилтэ нэґилиэнньэ ± э туох іІінµ оІороро чуолкай буолуохтаах , бюджеты онтон таґаараллар . Ону тэІэ былааІІа киирбит тэрээґин бюджекка кірµллµбµт µптэн ылыахтаах , уруккулуу тіґі хааларыттан буолбатах . Аны тіґі штаты хаалларарын эбэтэр эбэрин муниципальнай тэрилтэ бэйэтэ дьаґайар . Итиннэ баґылык интэриэґэ буолбакка , чуолаан нэґилиэнньэ сакааґа бастатан туруохтаах . Ол сакааґы толорботоххуна , эґиил хааларыІ - хаалбатыІ биллибэт . Билигин культурнай - иллэІ кэми атаарар тэрилтэлэри автономнайга кіґірір дуу , бюджекка хаалларар дуу міккµір бара турар . Биґиги усулуобуйабытыгар улуус кииннэрэ , улахан нэґилиэктэр автономнайга кіґір кыахтаахтар , оттон нэґилиэнньэ ахсааныттан кірін , кырыы кыра нэґилиэктэр бюджекка хаалаллара ордук . Кулууп диэн ааттыын да нэґилиэнньэ былыр - былыргыттан мустар , сынньалаІын атаарар сирэ . Билигин ким µптээх - харчылаах дьаґайар кэмигэр , кулууп ити кыа ± ын чааґынай илиигэ куоттарбата ± ына сатанар . Антонина ЭВЕРСТОВА
Мин саныахпар араадьыйа кэмитиэтин архыыбын туһаныахха сөп , эбэтэр биирдиилээн артыыстары дьоҕус харчыга аахтаран , анал студяиларга устуохха сөбө дуу . Хаһааҥҥы эрэ пласстинкалары санаан кэлэбин ээ , Гаврил Колесов аахпыт « Куоска олоҥхото » наһаа да үчүгэйэ , кыра сылдьан ( 70 - с сылларга ) хос - хос туруора - туруора истэр да этим .
Аны сайын ыытыллар " Азия о ± олоро " норуоттар икки ардыларынаа ± ы 4 - с спортивнай оонньуулар са ± аланаллара оруобуна сµµс хонук иннинэ , Ґіґээ ДьааІы улууґун Киґилээх ытык хайатыттан ылыллыбыт уот эстафетата бу кµннэргэ республика улуустарынан µгэннээн айанныы сылдьар . Уоту илдьэ , Дмитрий Николаевич Горохов ( Дьокуускай ) , Владимир Владимирович Находкин ( Таатта ) , Василий Михайлович Горбунов ( Мирнэй ) уонна Владимир Иванович Тордуянов ( Уус - Алдан ) састааптаах спортсменнар біліхтірі , Саха сирин 35 улууґун барытын эргийэн сµµрµіхтээхтэр . Салгыы »
- Бастакытынан , бу Илдьит суругунан Бэрэсидьиэн туруоруммут бырагырааматын толорор . Кини бастаан бэрэсидьиэн дуоґунаґы - гар киирэригэр , кыбартаал аайы түмэни кытта кірсүґүім , анал суругу ылыныам диэбитэ . Билигин кини дуоґунаґы - гар киирэн , бэлиитикэтин сүрүн хайысхатын чуолкайдаата . Бастатан туран , Саха Јріспүүбүлүкэтин сайдар кэскилин тулхадыйбат сүнньэ - оІорон таґаарар күүстэр сайдар бырагыраамалара - хааларын кини іссі тігүл бигэргэттэ . Бу іріспүүбүлүкэ дьылҕатын уонна кэскилин быґаарар боппуруос . Иккиґинэн , тыа хаґаайыстыбатыгар улахан болҕомтону уурда . Тыа хаґаайыстыбата сайдарыгар саІа сыґыаннарга тохтоото . Ону кытта нэґилиэнньэни олорор дьиэнэн хааччыйыы боппуруоґа саамай сүрүн кыґалҕа буоларын ыйда . Бу Илдьит суругун кини іріспүүбүлүкэ нэґилиэнньэтигэр барытыгар туґаайан эттэ . Биир киґи кыттыыта суох , туох да ситиґиллибэтин туґунан санатта .
Чымынаайы оскуолатын тутуґар тускула Сэбиэскэй кэмІэ ыччаты коммунистическай идеология ніІµі патриотическай тыыІІа , Ийэ дойдуга бэриниилээх буоларга уґуйуллара . Ону бµгµІІµ хара ± ынан кірдіххі , тіґі да міккµірдээх ірµттэрдээх буоллар , син киґи , гражданин , патриот иитиллиитигэр олук уурара . Оттон Сойуус ыґыллыа ± ыттан суолдьут буолар сулуґа суох чыІха атын ійдііх - санаалаах , идеаллаах ураты кілµінэ халыІ кэккэтэ тµІ ойуур курдук µµнэн та ± ыста . Ол тµмµгэр айа кирсинии тыІаан турар араас проблемалар µіскээтилэр . Арыгылааґын … Наркомания … Зомбиланыы … Кырыгырыы … Олохтон аккаастаныы … О . д . а . эгэлгэ , муІура суох . Маннык быґыы - майгы сал ± анан барда ± ына ір - ітір , саха омук , Саха Республиката эрэ буолбакка , бµтµн норуот , ийэ дойдубут - Россия эстэригэр тиийэр . Дьэ , ол иґин бу боппуруоґу хайдах быґаарарбытыттан - ыччаты кіні , сырдык суолга µктэннэрэрбититтэн сарсыІІыбыт саґар ± ата улахан тутулуктаах . Били Шекспир " Быть или не быть ? " эбэтэр , ібµгэлэрбит " Киґи буолабыт дуу , кии буолабыт дуу ? " диэн риторическай ыйытыыларыгар хоруй , харда булар кэммит тирээтэ ! ? Ситинник эІинэ бэйэлээх санааларга ырыта тыыттара сылдьан Таатта улууґун Г . Д . Бястинов - Бэс Дьарааґын аатынан Чымынаайы орто оскуолата - ураты тыыннаах µірэх кыґата буоларын туґунан истибитим . Итиэннэ , кыґыІІы ірібµллэри туґанан , " саха киґитэ тутан - хабан кірді ± µнэ биирдэ эрэ астынар " дииллэринии , ыалдьыттаан - илэ харахпынан кірін , эт кулгаахпынан истэн кэллим . Салгыы »
агу ага агу ага агу ага агу ага агу ага агу ага
( Бµтµµтэ . Иннин хаґыат ыам ыйын 7 кµнµнээ ± и № - гэр кір ) МањІнайгы кытаанах киирсиилэр 1956 сыл кулун тутар маІнайгы кµннэриттэн Н . Н . Тарскай республика кіІµл тустууга чемпионатыгар миэстэлэспит тустууктары хомуйан , µірэтэр - эрчийэр тµмсµµнµ тэрийбитэ . Сыаллара - соруктара Сибиир , Дальнай Восток чемпионатыгар кыттан , бастаабыттар Россия норуоттарын бастакы спартакиадатыгар Москва куоракка барыахтаахтар этэ . Салгыы »
Туора - Кµіл сэл . Дьµлэй нэґилиэгиттэн кэлбит учууталлар олоІхо эйгэтин µіскэтиигэ олус кэрэхсэбиллээх презентацияны оІордулар . Нэґилиэктэригэр олорон ааспыт олоІхоґуттар тустарынан элбэх матырыйаалы хомуйан , системалаан оскуола ± а о ± олору µірэтэргэ тутталларын барытын кірдірін кэпсээтилэр . ОлоІхоґуттар олорон ааспыт сирдэринэн туристическай маршрут оІорон µлэлэґэллэрэ кэрэхсэннэ . ОлоІхоґут удьуордаах дьоІІо утум сал ± аныытын ырытан , кэтээн кірін µлэни ыыталлар эбит . Ол курдук , утумнааччылар Шестаков Алик , Павлова Маша баалларын билиґиннэрдилэр . ОлоІхону чинчийэр µлэ ± э о ± олору тиґигин быспакка кытыннараллара кэрэхсэбиллээх . Маны таґынан олоІхо ± о фестиваллар , конкурстар сылын ахсын ыытыллалларын , о ± олор уонна улахан дьон олоІхо тематынан оІорбут µлэлэрин быыстапкатын кірін астынныбыт .
Айар улэтэ 1938 с . саҕ аламмыта . Баста кы кинигэтэ " Өлүүнү кыайбыт - өлбөт " 1944 с . тахсыбыта . Очеркалартан , кэпсээннэртэн са ҕ алаан , улахан сэһэннэри , романнары биэрбит , таһаарыылаахтык улэлээбит прозаик . Кини барыта отуттан тахса кинигэ ааптара . Саха прозатын Союз , аан дойду түһүлгэлэригэр таһаарсыбыт үтүөлээх . Сюжет маас тара .
Сэбиэскэй былаас саҥрдыы сүһүөҕэр тура сатыыр кэмигэр норуот үөрэҕэ суох этэ диэн , ким барыта билэр суола . Дьэ , ол иһин судаарыстыба бигэ - таҕа , күүстээх буоллун , түргэнник сайыннын диэн , баартыйа 10 - с сийиэһигэр национальнай боппуруоска , чуолаан төрөөбүт тылга , улахан болҕомто ууруллубута . Туох барыта үөһэттэн саҕаланарын быһыытынан , Саха сиригэр эмиэ хамсааһын тахсыбыта . 1922 сыллаахха сахалыы оскуолалары аһыахха , ол туһугар үөрэх кинигэлэрин тылбаастаан саха оҕото өйдүүрүн курдук оҥоруохха диэн , күүстээх үлэ оргуйбута . Бэл , обкуом сэкирэтээрэ Е . Пестун 1923 сыл сэтинньи 22 күнүнээҕи « Автономная Якутия » хаһыакка маннык суруйбута : « . . . якутский язык должен быть сверху до низу государственным языком . . . . пора всем усвоить , что через некоторое время , лицо , не владеющее якутским языком не имеет права служить в советском учреждении » диэн .
Здесь у меня появились новые друзья , и немного сама стала самостоятельной . Лагерь " Саhар5а " стал очень близким и родным для меня . "
Ыам ыйа - үөскүүр - төрүүр кэм . Көтөр бары кэриэтэ уйатын оҥостор , сымыыт баттыыр түбүккэ түһэр . Кыыллар оҕолорун бүөбэйдииллэр . Күн - дьыл сайыҥҥылыы итийэр , күөл мууһа сайар , ый бүтүүтүгэр балык ыары күөл кытыытыгар тахсар .
Арбаҕас - түүтэ элэйбит , холто буолан эрэр эргэ саҕынньах . Уһун саҕынньах . Былыр арбаҕаһы кытта ойууттары ситимнииллэрэ , онтон сылтаан " арбаҕастаах да абыраабат " диэн өс номоҕо баар буолбут .
- Дьокуускай куорат Сайсарытыгар киґи аймах бэрт ірдііҕүттэн түілбэлээн олорор . Бу уокурук олус киэІ иэннээх сири хабар . « Манна куорат аІаара олорор » да диэтэххэ сыыспаккын . Онон киэІ - куоІ , аныгылыы олох ирдэбилигэр эппиэттиир улахан балыыґа наада . Бачча үлүгэр элбэх атыы кииннэрэ тутулла турар кэмнэригэр ама биир балыыґа норуот туґугар тутуллара хайдах кыаллыа суоҕай ? ! Оҕо тірііґүнэ элбээтэ . Балыыґа олус кыараҕас , наґаа уочараттаах . Сарсыарда эрдэ кэлбитиІ хайыы - үйэ уґун уочарат турар буолар . Онон кырдьаҕас , инбэлиит киґи сылдьарыгар олус ыарахан . Балыыґабыт ирдэбилгэ ханан да эппиэттээбэт . Ґлэґиттэргэ да ыарахан . Куорат дьаґалтата болҕомтотун ууран , бырабыыталыстыбаттан кімі кірдіґін , бу боппуруоґу быґаартарара буоллар . РФ салалтата дьон доруобуйата , медицина сайдыыта судаарыстыба биир тутаах хайысхата буоларын мэлдьи этэр . Онон куорат , іріспүүбүлүкэ салалтата бу үтүі дьыалаттан аккаастанара сыыґа . Јйдүіхтэрэ , ійүіхтэрэ диэн эрэнэбит .
Кулун тутар 19 кµнµгэ𠥵нэр кілµінэ театрыгар А . И . Софронов тіріібµтэ 125 сылынан саІа спектакль сµрэхтэниитэ буолуо . Бу кµн сцена ± а РФ культуратын µтµілээх µлэґитэ , СР народнай артыыґа Алексей Павлов Алампа « Таптал » айымньытынан тµірт оонньуулаах драманы туруорар . Премьера иннинэ биґиги Алексей Прокопьевиґы кірµстµбµт . - А . И . Софронов саха норуотун сµгµрµйэр суруйааччыта буоларынан , кини айымньыларыгар иитиллэн улааппытым . А ± ам , саха тылын , литературатын учуутала , иккис кылааска µірэнэрбэр Алампа икки томнаах халлаан кµі ± э тастаах кинигэтин туттарбыта . Ол онно « Куоратчыт » кэпсээнин аа ± аммын , сµрµн геройу наґаа аґынан ытаабыттаа ± ым . Итиэннэ хаарты , арыгы куґа ± ан дьайыылаа ± ын , буортутун ол са ± аттан ійдііммµн , этэргэ дылы , баччааІІа диэри сатаан хаартылаабаппын , арыгыны испэппин . Ити курдук суруйааччы айымньылара о ± о са ± аттан тиийимтиэ , кистэлэІ кµµстээхтэр , хайа да кэмІэ µірэтэр , дьайар аналлаахтар . Салгыы »
Онуоха биир да салайааччы кымаардаабатаҕа баар . Хайыахтарай - барбах көтөр аалларынан сикситэ сылдьар дьон ! Бары Айылҕабыт майгытыттан - сигилититтэн тутулуктаахпыт эбээт .
Бастаан бу дьон наркология балыыґатыгар сыталлар . Онтон кииІІэ кэлэллэр . Киин 20 миэстэлээх . Бастакы біліххі дьахталлары ылбыттар . Бастаан « Эрэл » киин улуус таґымнаах буоллаҕына , билигин регион таґымнаммыт . Бүлүү улуустарыгар наркологияҕа учуокка биллэринэн 600 киґи турар , онон хайдах курдук ирдэнэр тэрилтэ буоларын санаан кірүІ ! Бастакы түґүмэххэ , чахчы « буор иґээччи » дэнэр дьон реабилитацияны ааспыт , билигин - « группа риска » сытар . Биллэн турар , олох дьэбэрэтиттэн киґилии олоххо тіннірір уустук . Киґи ону бэйэтэ баҕарыан , урукку олоҕуттан чахчы аккаастанабын диэн наада .
Маннык үлэни тэрийиигэ кырата 120 млрд солк тахса үп - харчы наада . Сыл аайы хаарбах дьиэни - уоту суох оІорууга 4 - 4 , 5 млрд солк . кірүллэр . Ол эрээри бу харчы тиийбэт эбит . Онон сибээстээн СӨ бырабыыталыстыбата дойду бырабыыталыстыбатын мэктиэлээґининэн Аан дойду бааныттан 10 - 15 млрд солк . суумалаах иэһи ыларга үлэлэґэ сылдьар . Бастакы вице - премьер олох - дьаґах хаґаайыстыбатын іІілірі хаачыстыбалаахтык толоруллалларыгар ураты болҕомто уурулларын , манна үчүгэй түмүктэр баалларын тоґоҕолоото . Маны таґынан киин куорат олохтоохторо оҕо уґуйааннарын тутуу боппуруоґун кітіхтүлэр . А . Стручков быйыл өрөспүүбүлүкэҕэ 22 дьыссаат тутулларын ыйда , ол иґигэр Дьокуускайга 2 объект тутуллара былааннанар . Мунньах бүтүүтүгэр вице - премьер нэґилиэнньэни кытта сирэй кірсін кэпсэтэр наадатын бэлиэтээтэ . СИА иһитиннэриититтэн .
Аҕа өйдөбүллэр умнуллан , ийэ өйдөбүллэргэ иитиллии , итэҕэллэнии үйэлэрэ кэлбитинэн диибин . Кэмэ оннук . Айылҕаттан , айбыттан тэйии , кинини утары барыы , аҥардастыы туһана сатааһын , хоро таһыы , хоруупсуйа , тыһытыйыы үйэтэ кэллэ . « Оно » диэн туспа анаарыылаах омук үөскээтэ . Билиҥҥи анаарыылары ылан көрдөххө баҺыйар үксэ хоролуу . Оттон анаарыы айылҕата атыыр эбээт . Матриархат дииллэрэ дьэ кэллэ . Холобур саха сиригэр , былаас , саламта , үөрэх , билии орто эйгэтин 70 - 80 % дьахтар аймах буолла . Идэни , үрдүк үөрэҕи ылааччыларбыт , үөрэтээччибит эйгэтэ биир оннук . Бэл эдэр уолаттарга тыһытыҥы майгыны элбэҕи көрөр буоллубут . Бу барыта хоролуу майгы баһыйбытын чаҕылхай туоһута . Улуу Хоро Тыгыҥҥа кыайтаран өлөөрү сытан туох диэн кырыыс хаалларбытай ? - « … кэлэр үйэлэргэ , эһиги сахалар , эстэр самнар күҥҥүт элбээбит хоролортон буоллун … » диэбитэ . ( « Эллэйада » 95 стр . ) Ити барыта сахалыы сиэр - майгы , олоҕу анаарыы , үчүгэйи - куһаҕаны араарыы хоролуу уларыйыытын кытта ситимнээх . Ким билигин улуу Арассыыйа һудаарыстыбата туругуран сахалар дьоллорун түстүө диэн итэҕэйэрий ? Онно тыынын толук уурарга бэлэмий ? Суох буолуо оҥоробун . Саха туһа да диэччи , онно олоҕун анааччы быстар аҕыйаабыт курдук көрөбүн . Ол аата тугуй ? Ол аата олох сыаннастара уларыйбыттар , айыы киһитэ , омук , төрөөбүт дойду , норуот , айбыт айылҕа , сиэр майгы , суобас - олоххо сыаннастарын сыаната түспүт . Сахалыы санаа , сахалыы саҥа , өйдөбүл - сиргэ - буорга тэпсиллэр , атыҥҥа кубулутуллар кэмэ . Атын анаарыылар , атын өйдөбүллэр кэлбиттэр . Ол баһылыыр анаарыылаах хоро дойдулартан кэллэ . Биһиэхэ , ол аата билиҥҥи сахаларга хайдах анаарыылар баалларын уонна кинилэр туох ис хоһоонноохторун , хайысхаларын ырытан көрүөҕүҥ . ( % - на быһа холуйан , сыаналыырга табыгастаах буоллун диэн )
« Бастыҥ режиссура » номинацияҕа Игорь Егоров « Билбэтэҕим » диэн клибин устубут Константин Тимофеевка ананна . Оператор үлэтэ « Норд Саунд » « Уhун суhуох » ырыатын уһулбут операторга тигистэ . Надина Эльпис « Лыах » режиссера Михаил Лукачевскай икки түһүмэххэ кыайда - - « Бастыҥ көрдөрөр ( визуальный ) ньыма ( эффект ) » уонна « Бастыҥ идиэйэ » . « Бастыҥ таҥыы ( монтаж ) » аата Бурятияҕа Мэдэгмэ Доржиева клибыгар барда .
Иккиhинэн , билинни Правительство бу сыл санатыттан , олунньу ый ортотуттан тэриллэн yлэлээн кэллэ . Онон хайдах дьаhанан - тэринэн , yлэлээн - хамсаан кэлбитин туhунан бастакы тyмyктэри таhаарар , анааран кeрeр уолдьаста .
Революция иннигэр Yёhээ Бу ' лу ' у ' оскуолатыгар саамай уhуннук у ' лэлээбит учууталлартан биирдэстэрэ Мэнэ - Ханалас улууhугар баар Мёну ' ру ' ён диэн ааттаах нэhилиэк киhитэ Василий Григорьевич Монастырев буолар . Кини 25 . 01 . 1856с . тёрёёбу ' тэ . А5ата тёhё да дьаданы буоллар , сытыы - хотуу киhи буолан уолун бастаан приходскай начальнай училище5а у ' ёрэттэрбит . Онтон салгыы уолаттар у ' ёрэнэр 6 сыллаах классическай прогимназияларыгар биэрбит . Кыра Монастырев у ' ёрэ5эр наhаа у ' чу ' гэйдик у ' ёрэнэн прогимназияны ситиhиилээхтик бу ' тэрбит . Ол иhин кинини Иркутскайга учительскай семинария5а мэктиэлээн ыыппыттар . Семинарияны бу ' тэрэн начальнай оскуола учууталын идэтин ылан Сахатын сиригэр кэлбитин Орто Бу ' лу ' у ' гэ анаабыттар . Ити 1876с . эбит . Онно биир кылаастаах министерскэй училище5а учууталлаабыт . Онтон 07 . 01 . 1878с . Ньурба Мархатын биир кылаастаах училищетыгар ыыппыттар . Онно икки сыл у ' лэлээбитин кэнниттэн 27 . 02 - 1880с . Орто Бу ' лу ' у ' Хампатыгар ыыппыттар . Хампа5а 2 сыл у ' лэлээбитин кэнниттэн эмиэ Марха5а тёттёру ' ыыппыттар . Ити 1882 сыл ыам ыйын 20 ку ' нэ эбит . Бу сырыыга Марха5а 9 сыл учууталлаабыт . Онтон 19 . 11 . 1891 - 19 . 10 . 1895сс . ити сыллар икки ардыларыгар ханнык эрэ биричиинэлэринэн учууталлаабатах .
Бу кµннэргэ биґиги дойдубут , 1941 - 1945 сс . А ± а дойду Улуу сэриитигэр Кыайыы 65 сылын µірµµлээхтик бэлиэтиир . Фашистскай халабырдьыттары утары сэриигэ бµтµн Сэбиэскэй Сойуус барыта туруммута , ол иґигэр биґиги республикабыт эмиэ . 68 тыґыынчаттан тахса Саха сирин бастыІ уолаттара саа - саадах тутан тіріібµт дойдуларын кімµскээбиттэрэ . Кинилэртэн 31 тыґыынчаттан тахсата сэрии толоонугар охтубута уонна сура ± а суох сµппµтэ . Биґиги республикабыт физкультурниктара уонна спортсменнара ірігійдііх Кыайыыга бэйэлэрин кылааттарын киллэрсибиттэрэ . Сэрии бастакы кµннэриттэн Саха сирин уонунан тыґыынча бастыІ уолаттара Кыґыл Армия кэккэтигэр ыІырыллыбыттара . Сэрии са ± аламмыт бастакы кµнµттэн Дьокуускай куорат физкультура ± а учууталларын 14 киґиттэн састааптаах коллектива , тіріібµт дойду кімµскэлигэр турарга бэлэмнэрин биллэрбиттэрэ . " Биґиги кірдіґібµт , - - диэн кинилэр суруйбуттара , - - барыбытын сэриилэґэр Армия ± а ыларгытыгар уонна инники кирбиигэ ыытаргытыгар " . Салгыы »
Тохсунньу 23 - 26 куннэригэр Покровскайга мини - футболга киин улуустар кулууптарыгар Россия 2 - с лигатын « Север » беле5ер киирэргэ суумэрдиир курэх буолан ааста . Бу манна кыайбыт икки хамаанда салгыы Дьокуускайга курэ5и сал5ыахтаахтара . Икки сыллааа5ыта бу маннык курэххэ биhиги уолаттарбыт уhус буолбуттарын мин ситиhиинэн сыаналаабыт буоллахпына , бу сырыыга хаттаан уhус миэстэ5э тиксиибитин мин хотторуунан сыаналыыбын . Икки сыл иhигэр эрэнэр эдэр футболистарбыт бууттарын этэ буhан , систэрин этэ ситэн киин улуустар курэхтэригэр хайа ба5ар тыас таhаарар туруктаахтар . Дьэ ол эрэн , бу сырыыга кыhыылаах будуруйуу та5ыста . Сэрэбэй быhыытынан , бастаан Александр Михайлов капитаннаах , бу сырыыга « Бэрдьигэс » диэн ааты сукпут горнайдар састааптара лаппа уларыйбыт , буттуун эдэр уолаттартан турар Намнары утары киирсибиттэр . Оонньуу 3 : 3 - кэ тумуктэммит , биhиги уолаттарбыт кэпсээннэринэн , оонньууну быhа кинилэр штанганы эрэ кэйгэллээн тахсыбыттар . Иккис оонньуу , жатайдары утары , бэркэ са5аламмыт . Киирсии бутуэ 3 мунуутэ иннинэ ахсаан 4 : 2 биhиги туспутутар эбит . Кербут суох , ол эрэн , ырытан кердеххе , оонньуу тактикатыгар сыыhа - халты тахсыытын тумугэр дьоммут 4 : 5 - кэ хотторон тахсыбыттар . Дьэ кыhыы диэтэххит , ол эрэн мини - футбол курдук урдук кууруулээх оонньууга туох баар куустэрин биэрбит уолаттары киhи ме5уен тыла тахсыбат . Кэлин оонньуулары илэ харахпынан кербут буолан сиhилии кэпсиэм . Уhус оонньуу покровскайдары утары этэ . Бу оонньууга хамаанда салайааччыта А . П . Васильев оскуола уэрэнээччитин Эльдар Никифоровы киирсиини А . Михайловтын , А . Григорьевтыын , С . Антоновтыын уонна быратаар Л . Прибылыхтыын са5алыыгын диэтэ . Бу кини сиппит - хоппут футболист буоларын туоhулуур бэлиэ буолла . Ону уол ча5ылкайдык бигэргэттэ . Дьэ бу сырыыга горнайдар табыллан оонньоотулар : кимэн киириилэрэ хас сырыы ахсын сытыырхайан истэ , мээчик холкутук хонтуруолланар буолла . Ер - етер буолбата , бисиги « бразилецпыт » Алексей Григорьев икки эриэккэс кырасыабай голу киллэртээбитэ утарсааччыларын сурдэрин тоhутта . Сал5ыы покровскайдар боруоталарыгар мээчик тобурахтыы кутуллан барда . Кыhыыларыгар , хаhаайыннар боруоктаhан кердулэр да , кердеххе сытыары - сымна5ас биhиги капитаммыт эр - бэрдэ буолан биэрдэ , бэйэтин да , дьонун да ата5астаппата . Оонньуу 12 : 3 ахсаанна тумуктэннэ . Керееччулэр ортолоругар баар биир дойдулаахтарбыт , Покровскай куоракка мунньахтыы кэлбит нэhилиэк баhылыктара М . С . Парфенов уонна А . Н . Захаров , спорка о5о эрдэхтэриттэн эриллибит , футбога сыта5астарын ааhан , холобура , Алексей Николаевич курдук футбол туhугар элбэх сыратын биэрбит дьон , оонньууну керен теhе да астынналлар да , кэлэр оонньуу туhугар улаханнык долгуйалларын биллэрдилэр . Ол оонньуу аатырар Мохсо5оллоохтору утары этэ . Бу кэлин сылларга дьицнээх футбольнай кулуупка кубулуйбут , кыахтаах тэрилтэ спонсордаах , тот , дохсун хамаанда республика хас футболга курэ5ин аайы аатырар . Чахчыта , киhи саллыан саллар дьоно , собуот турбатын санатар уп - усун оонньооччулардаах утарсааччыларыгар уонтан итэ5э суох мээчиги киллэрбэт мохсо5оллоох « Сокол » кулууба . Мин , туораттан керен турар киhи , киирсиини са5алыыр свисток тыаhаатын кытта уцуо5ум халыр босхо барда . Уолаттар эрэйдээхтэх тэhэ эрэ сурэхтэрэ тэлибирии тэптэ ! Бириэмэ баран истэ , арай кердэххе уолаттарбыт утарсааччыларын илиилэрин - атахтарын баайдар баайан , оонньуу эрбии тииhин курдук баран барда . Саала иhин салгына оонньуу тыцааhынын кууруутэ урдугуттэн саталыы сатарыйыах а5ай буолла . Дьэ , манна кэhуннэ , хайдахтаах курдук бэртээхэй футболист уолаттар биhиэхэ бааллара . Кинилэр техникалар республика бастыннарыттан отой да хаалсыбат , учугэй усулуобуйа , септеех тренер баара буоллар ыраатыа этилэр , кинилэр . Хаарыаны , хамаанда толору састааптаах кэлбитэ буоллар , футболистар солбуhа - солбуhа сэниэлэрэ эстибэккэ бэркэ эрийсиэ эбиттэр да ол бу да сырыыга кыаллыбата , тумугэр 2 : 4 - кэ хотторон та5ыстыбыт . Ол эрэн испитигэр кыайбыт сананныбыт , бэйэбитигэр эрэл кыыма сахта . Кыах баар эбит , инникитин дьулуhан туран эрчиллиэххэ , улэлэhиэххэ эрэ наада . Бутэhик оонньуу немугулэри утары теhе да ыараханнык бардар , бары сыраны ууран , келеhун бэ5эну то5он туран « Тыгыннары » 5 : 2 - гэ умса баттаатыбыт . Курэх тумугунэн , Александр Михайлов бастын кэмускээччи бирииhин тутуон тутта . Спортсмен да киhи да быhыытынан кэрэмэс ыччат инники еттугэр Горнай улууhун аатырдыах тустаах диэн эрэлбин этэбин . Мин санаабар , угэс быhыытынан бастыннары кыттыбыт хамаандалартан биирдиилээн талар буолан эрэ уhулуччу куустээх оонньууну кердербут студеннар Сергей Антонов уонна Алексей Григорьев , заочник студент Леонид Прибылых бириискэ тиксибэтилэр . Кинилэр до5отторо , эмиэ « Урдэл » о5о кулуубун футболистара , студеннар Артем Габышев уонна Петр Александров эмиэ куhа5ана суох оонньууну кердерен Эркээни хочотун спорду сэцээрээччилэрин уос номо5ор до5отторун кытары тэццэ киирбиттэрэ саарба5а суох . Оттон оскуола уэрэнээчитэ Эльдар Никифоров мындыр оонньуута Горнайга футбол кэскилэ етерунэн кэхтэн биэриэ суох диэн эрэли уэскэттэ . Тумукпэр , улуус спорка салаатыган сэбиэдиссиэйигэр С . П . Степановка хамаанданы толору уптээн - харчылаан ыыппытыгар махталбын тиэрдэбин уонна киниттэн , улуус олохтоохторуттан футболга эрэллэрин сутэрбэттэригэр , футболу ейууллэригэр ба5арабын .
- Быйыл сэтинньи ыйтан Бэрэсидьиэн уонна Бырабыыталыстыба дьаґалтатын үлэґиттэрин сахалыы үірэтии ыытыллар буолла . Онно икки біліҕүнэн отучча киґини университет уґуйааччыта З . П . Егорова дьарыктыыр . Аны саас үірэммит дьон анал хамыыґыйаҕа эксээмэн туттарыахтара . Оттон куорат атын олохтоохторун сахалыы үірэтии мээр Ю . Заболев быґаччы ійібүлүнэн эмиэ кіхтііхтүк ыытыллар . Тыл үірэхтээхтэрэ дьон сахалыы билиитин таґымыттан кірін , кімі кинигэлэри , тылдьыттары суруйан , тус - туґунан біліхтірүнэн үірэтэллэрэ туґата улахан . Онон хамсааґын баар дии саныыбын .
Манна даҕатан эттэххэ , іріспүүбүлүкэ үрдүнэн билиІІитэ 48 агро - хайысхалаах оскуола баар . Ону таґынан итинник кірүІ оскуола ситимигэр чилиэнинэн киирэргэ хандьыдаат , агрооскуолаҕа киирсэргэ анньыґааччы диэннэр эмиэ бааллар . Маннык кірүІ оскуолалары үлэлэтии уопутун Саха сириттэн Амур уобалаґа , Бурятия ылан эрэрэ элбэҕи этэр . Ити эрээри күн бүгүн федеральнай үірэх ыстандаардыгар боруобаны ааґан , саІа литэрэтиирэнэн , анал кэбиниэтинэн , бырагырааманан хааччыллыбыта - 15 .
Вячеслав Штыров Нерюнгри оройуонугар дьо ± ус бизнеґи сайыннарыы боппуруостарын дьµµллэстэ От ыйын 14 кµнµгэр СР Президенэ Вячеслав Штыров Нерюнгри оройуонугар дьо ± ус уонна орто предпринимательствоны сайыннарыы боппуруостарынан сµбэ мунньа ± ы ыытта . Оройуон баґылыга Владимир Кожевников иґитиннэрбитинэн , ааспыт сыл ахсынньыга " 2009 - 2011 сс . " Нерюнгри оройуона " муниципальнай тэриллиигэ дьо ± ус уонна орто предпринимательство субъектарын сайыннарыы программата " оІоґуллубут , онно кыра кээмэйдээх кредити биэрии , дьо ± ус бизнескэ аналлаах инфраструктураны тэрийии , о . д . а . хайысханы сайыннарыы торумнаммыт . 2009 с . бастакы аІарыгар дьо ± ус предпринимательствоны ійііґµІІэ 6 міл . солк . бэриллибит , ол иґигэр 3 міл . солк . муниципальнай бюджет уйуммут . СР предпринимательство дьыалаларыгар , туризмы сайыннарыы уонна дьарыктаах буолуу министрэ Екатерина Кормилицына бэлиэтээбитинэн , дьо ± ус уонна орто бизнеґи сайыннарыы сµрµннээн " Со ± урууІу Саха сирин кэлимник сайыннарыы " инвестиционнай бырайыагы олоххо киллэриини кытта сибээстээх . Атырдьах ыйыгар бизнес - инкубаторы арыйыы былааннанар , онно бизнеґинэн саІа дьарыктанан эрэр дьоІІо производственнай уонна офиснай дьиэ - уот бэриллиэ , бухгалтердар , консультаннар іІілірі оІоґуллуо , ону тэІэ бу дьон эбии µірэ ± и барыахтара . Итини сэргэ промышленнай зонаны тэрийиигэ µлэ барар . СР Президенэ Вячеслав Штыров оройуоІІа µлэтэ суох буолуу кыґал ± ата тіґі да кінін эрэрин µрдµнэн , инникитин бу боппуруос іссі да сытыырхайыан сібµн ыйда . Онон сибээстээн , дьо ± ус уонна орто предпринимательствоны ійііґµІІэ µлэни кµµґµрдэргэ , дьо ± ус фермерскэй хаґаайыстыбалары тэрийэргэ , тыа хаґаайыстыбатын , туризмы сайыннарыыга ханнык кыахтар баалларын µірэтэн кіріргі сорудахтаата . СР Президенин уонна Правительствотын пресс - сулууспата .
Тµмµгэр , толорооччулар таґымнара µрдээн иґэрэ бэлиэтэннэ . Кэлэр іттµгэр уґуйааччылар ордук тµілбэ µгэстэрин тилиннэриигэ бол ± омтону ууралларыгар уонна олоІхо кэпсээнин , ырыатын - тойугун тэІІэ о ± о тута айар дьо ± уругар µлэлэґэллэригэр этилиннэ .
Саха сирин бары улуустарыгар оту күргүөмнээхтик оттооһун саҕаланна . Быйылгы былаан быһыытынан , тыа сирин олохтоохторо 507 тыһыынча туонна оту охсуохтаахтар , 9 , 3 тыһыынча туонна сиилэһи бэлэмниэхтээхтэр . Сунтаарга уонна да атын арҕааҥҥы улуустарга ардах элбэхтик түһэн , оттуур сирдэрэ ууга сытар , ол күчүмэҕэйдэри үөскэтэр . От онон соччото суохтук үүннэ диэн биллэрэллэр . Оттон Өлүөхүмэҕэ от үүнүүтэ үчүгэй да буоллар , кэлиҥҥи кэмҥэ ардах эмиэ мэһэйдэри үөскэтэр дииллэр . Илин эҥэр улуустарыгар халлаан бэркэ турар . Отчуттар онон туһанан туттуммахтаан хаалар былааннаахтар . Хатастар 1 , 8 тыһыынча туонна оту кээһиэхпит , 500 туонна сиилэһи бэлэмниэхпит диэн эрэннэрэллэр .
Онон ыал тыынын тутулугун сүрүннээн ити үс тутулукка сомоҕолоон дьүөрэлэһиннэриэххэ сөп . Киһи тыына , ыал тыына , омук тыына бэйэ бэйэлэрин кытта быстыспат ситимнээх ис , тас тэрээһиннээхтэр , тутулуктаахтар . Киһи , ыал , омук быраабын , көҥүлүн харыстыыр суруллубут сокуоннары таһынан , киһи ыал , омук бэйэтин уратылаах харыстанар ньымаларын суруллубатах сокуоннара диэн бааллар . Олор хас биирдии омук уратылаах олоҕун үгэстэригэр , сиэригэр , майгытыгар , тылыгар - өһүгэр , аан дойдуну анаарыытыгар анаарыытыгар таҥылла сылдьаллар . Ити икки сокуоннар Айылҕа сокуонун кытта дьүөрэлэһиэхтээхтэр . Бу үс сокуон дьүөрэлэһиитэ тыыны уһатар .
Чуваш Өрөспүүбүлүкэтэ Илин - Европа намталын илин өттүгэр , үксэ Волга уҥа кытылыгар , Сура уонна Свияга салааларын ыккардыгар сытар . Территорията - 18 , 3 тыһ . кв . км .
Андрей Андреевич фольклорнай суруйуулара уонна , биллэн турар , кини сүбэлэрэ С . А . Звереви айар үлэ умсулҕаныгар сирдээбиттэрэ . Д . М . Говоров , Н . А . Абрамов - Кынат , П . П . Ядрихинскай , Н . И . Степанов , Е . Е . Иванова , М . Т . Шараборин - Кумаарап , Е . Г . Охлопков курдук олоҥхоһуттары , тойуксуттары сэргэ Кыыл Уола ССРС Суруйааччыларыгар чилиэнинэн 1939 с . ылыллыбыта уонна бүтэһик күннэригэр дылы саха уус - уран литературата сайдыытыгар норуот ырыаһытын быһыытынан дьоһуннаах миэстэни ылбыта .
Саха киґитин тµІ былыргыттан ыла олохсуйан хаалбыт µтµі - мааны µгэґин тутуґан , Нам улууґун " ХатыІ - Арыы нэґилиэгэ " муниципальнай тэриллии дьаґалтатын баґылыга Юрий Иннокентьевич Слепцовтуун сэґэргэстим . Ити тµбэґиэх буолбатах . Бу иннинэ СР Президенин уонна Правительствотын дьаґалтатын олохтоох салайыныы боппуруоґугар департаменын салайааччы С . М . Афанасьевтан республика нэґилиэктэрин таґымнарыгар баар биир бастыІ µлэлээх муниципальнай тэриллиини этэригэр кірдіспµппµтµгэр кинини ыйан биэрбитэ . Онон биґиги ити нэґилиэк атыттартан тугунан уратылаґарын билэр соругу туруоруннубут . Салгыы »
Тема : Кэпсиэхпин баҕарабын - Таас тутуулары туруорсубута ( Прочитано 339 раз )
Хампаанньа ген . дириэктэрэ Матвей Евсеев тоһоҕолообутунан , билигин биир да солкуобай иэстэрэ суох . « Анаабыр алмаастара » инникитин даҕаны алмааһы хостуур үлэтин кэҥэтэртэн ураты , араас социальнай хабааннаах бырайыактары олоххо салгыы киллэрэргэ бэлэмин иһитиннэрдэ . Холобур , Өлүөхүмэҕэ тыа хаһаайыстыбатын , Дьокуускайга маһы таҥастыыр , о . д . а . улахан барыһы киллэрбэт тэрилтэлэринэн салгыы дьарыктаныахпыт диэн бигэргэттэ . М . Евсеев эдэр ыаллары , испэсэлиистэри үлэнэн , дьиэнэн хааччыйан көмөлөһөрүттэн ураты , оҕо аймаҕы өрөспүүбүлүкэҕэ туһалаах тэхиниичэскэй идэлэргэ туһаайар киэҥ хабааннаах үлэни иилээн - саҕалаан ыытыа диэн эрэл санаа баар .
Оттон Рудаковка сыһыаннаан эттэххэ , кырдьык , боростуой дьон уонна чунуобунньук икки арда улахана мэлдьэх буолбатах .
( Бµтµµтэ . Иннин хаґыат 17 . 06 . 2011 с . № - гэр кір ) . Оттон 1991 с . саас Чурапчы Одьулуунугар Григорий Оконешников бирииґигэр кµрэхтэґии кэмигэр « СахаВА » диэн ааттаах тыа сирин волейболистарын ассоциацията тэриллибитэ . Ол курдук , туоґулуур докумуоІІа оло ± уран , устаап бигэргэнэн оІоґуллубута . Саха волейболун саІалыы тыыннаан « тилиннэрбит » ча ± ылхай дьоммут П . Д . Гуляев , А . П . Керемясов , Г . С . Попов , В . Н . Платонов , Я . С . Сивцев , Д . Д . Избеков , уо . д . а . бастакы хамсааґыІІа дьµккµірдээх санааларынан µрдµк ситиґиигэ тиэрдибиттэрэ . Онтон сµрµн ійдібµлµ норуокка таґааран , биир сомо ± о санаа ± а тиэрдибит дьонунан волейбол кулууптарын тэрийсибит уонна улуустарын , нэґилиэктэрин аатын ааттаппыт биґиги энтузиаст волейболистарбыт буолбуттара . Дьокуускайга « Урожай » ( кэлин « Аргыс » ) , « Колос » ( кэлин « Туймаада » ) , « Холбос » , « Сайсары » , « Хатас » , оройуоннартан « ТіІµлµ » , « Аартык » , « Ніірµктээйи » , « Чурапчы » , « Мµрµ » , « Соморсун » , « Амма » , « Хомустаах » , о . д . а . кулууптар тэриллибиттэрэ . СахаВА бастакы президенинэн Александр Петрович Керемясов олус эппиэтинэстээхтик µлэлээбитэ . Сайын ахсын ассоциация µгµс дьону тµмэн , сааґыттан уонна дуоґунаґыттан тутулуга суох бары биир санаанан мээчик тула мустан , СахаВА фестивалын тµґµлгэтин сахалыы ыґыа ± ар кытталлар . Ити курдук , сµрµн хайысхалаах уонна ураты туспа суолталаах ситиґиилэрдээх , бириэмэтигэр таба тайаммыт СахаВА саІаттан - саІа са ± ахтары арыйан , республикабыт бары муннуктарыгар тирии мээчик ірі кµірэйбитэ . 1994 сылтан СахаВА толорооччу директорынан Я . С . Сивцев µлэлээбитэ . Ити сыллартан СР волейболга федерациятын президенинэн А . П . Кириллин талыллыбыта . Александр Петрович уонна Афанасий Павлович биир санаа ± а киирэннэр , чахчы кыґамньыларын ууран салгыы сайдар кыа ± ы биэрбиттэрэ . Маннык тус санааларын утары ууммут ча ± ылхай дьоммутунан тутулуктанан , саха волейбола µйэлэргэ чэчирии туруо диэн бигэ эрэллээхпит . СахаВа сµґµі ± эр турар бары ірµттэрин ійµµр сыаллаах уонна билиІІи кэмІэ быстыбат ситими олохтуур санаалаах , саІа µйэ кирбиититтэн µктэммит , Дьокуускай куорат депутаттарын мунньа ± ын бэрэссэдээтэлэ А . А . Саввинов убайдарын суолларын салгыыр былааннаах µлэлиир . Нэґилиэнньэ µгµс араІатын хабар сыаллаах , онно тус санаатынан µлэлиир , бырабылыанньа билиІІи толорооччу директора С . И . Иванов сµнньµнэн µлэ былааныгар сыал - сорук туруорар . Сааґыра барбыт састаабы тµмэн , СахаВА бэтэрээннэрин лигатын салайан Н . Д . Кронников биир оннук сыаллаах µлэлээтэ . СахаВА араас таґымнаах кµрэхтэґиилэриттэн опыт ылан , оонньуубут µрдµк таґымІа тахсыыта харахха быра ± ыллар буолла . Билигин СахаВА сµµмэрдиир , финалын уонна супер - финалын кµрэхтэґиитигэр чахчы µрдµк хаачыстыбалаах оонньууну кыбыстыбакка кірір буоллубут . Республика таґымыгар онноо ± ор тас сирдэргэ куґа ± ана суохтук оонньоотубут . Кµрэхтэґии ыытыллар тэрээґинигэр уонна судьуйа коллегиятыгар сµрµн бол ± омтону уурар буоллубут . Ол курдук , олохпут билиІІи ирдэбилигэр сіп тµбэґиннэрэн , кµрэхтэґии балаґыанньатыттан тосту туораабакка , чиэґинэй ірµтµнэн µрдµк хаачыстыбаны уонна дьиІнээх быґаарыныыны ылалларын кэнники кірір буоллубут . Кµрэхтэґиилэргэ анал семинардары ааспыт бэйэбит уолаттарбыт табатык туґанан судьуйалыыр буоллулар . Ол холобурунан 1995 с . Москваттан Бµтµн Россиятаа ± ы волейбол федерациятын президиумун чилиэнэ Константин Подгорнай кэлэн , I - кы категорияны толорор быраабыланы туппута . Манна бастакы « хараІаччыларынан » Д . Д . Избеков , К . Д . Гаврильев , Я . С . Сивцев , М . Р . Глухарева , С . В . Сабарайкин , С . Е . Афанасьев уо . д . а . буолбуттара . 2005 сыллаахха волейболга Россия чемпионатын , µрдµкµ лига « Б » группатыгар биґиги икки уолбут Вячеслав Тимофеев Чита ± а , Алексей Никулин Благовещенскайга стажер - судьуйанан µлэлээбиттэрэ . БилиІІи кэмІэ улахан кыґамньыларын ууран , Ю . В . Иванов , А . В . Чемерзанскай , В . С . Ли - фу уо . д . а . µтµі суобастаахтык µлэлииллэр . СахаВа тэриллиитин уопсай µлэтигэр , биир бастакынан бэйэтин рационализаторскай µлэтинэн биллибит Тулагы нэґилиэгин « Лыгый » волейболга кулуубун президенэ Г . С . Терютин кіґі сылдьар уонна хомуллар волейбол стойката дьон сэІээриитин ылбыта саарба ± а суох . Герман Степанович оІорбут тэриллэрэ Амманан , ХаІалаґынан , Намынан уонна Дьокуускайынан туґаныллан , дьон хай ± абылын ылыан ылбыттара . Бу сайын Ґс ХатыІІа СахаВа тэриллибитэ 20 сылын бэлиэтээри бэлэмнэнэр . Онно оло ± уран , бу сыллар тухары биир бастакынан СахаВА хамсааґыныгар кыттыспыт буоламмын , бэйэм илэ харахпынан аґарбыт тµгэннэрбин хаґыат ніІµі таґаардым . Тігµрµк мээчик миигин элбэх до ± отторбун тµмтэ . 1978 с . Нам оройуонун I Хомустаа ± ар практикант уол кэлэн биґиги волейбол оонньуурбутун кірі турарын бэлиэтии кірбµтµм . Чугаґааммын : « То ± о тура ± ын , кэлэн оонньос » , - диэн ыІырбытым . Уолум сµр минньигэстик мичээрдээн баран сібµлэспитэ . Онтон билсибиппит Саша Платонов диэн университет биология - география факультетын студена буолан биэрдэ . Александр Николаевиґы кытта мин дойдубар итинник билсэн турабын . Иккис кірсµґµµм дойдубар « СахаВА - 94 » ыґыа ± ар эмиэ тирии мээчик булларбыта . Кµіх Ньурба чулуу уолун Семен Слепцову кытта мин іссі 1980 сыллаахха дойдутугар билсибитим . Сема ( итинник таптаан ааттыыллара ) оччолорго армияттан саІа кэлбит кэмэ этэ . Биґиги онно тутуу этэрээтигэр Ньурба театрын гараґын ірімµінµгэр µлэлээбиппит . Иккис кірсµґµµбµтµн эмиэ тирии мээчик ТіІµлµгэ 1998 с . супер - финалга булларбыта . Онтон 1992 сыллаахха Уус - Алдан Суоттутугар буолбут СахаВА ыґыа ± ар миигин дьыл ± ам А . П . Керемясовы - Кэрэмэс Саасканы кытта кірµґµннэрбитэ , ол ійбір хаґан да сµппэт ійдібµлµ хаалларбыта . Анатолий СОФРОНОВ . Хаартыска ± а : 1996 сыл - лаахха Німµгµгэ ыытыллыбыт СахаВА фестивалын кыайыы - лаахтара - « Туймаада » кулууп оонньооччулара .
Download XML • Download text
