Deltacorpus 1.1

sah-22

Javascript seems to be turned off, or there was a communication error. Turn on Javascript for more display options.

1950 с . Сунтаар улууһугар төрөөбүтэ . 1972 с . Дальнай Восток байыаннай команднай училищетын бүтэрэн баран , Приморскай кыраайга взвод командирыттан рота командирыгар тийэ үүнэр . 1976 с . Украинаҕа батальон штабын начальнигыттан дивизия штабын начальнигын солб . тийэ үүнэр . 1985 с . Орто Азияҕа Туркменияҕа ити дуоһунаһынан сулууспалыыр . 1990 с . Туркестанскай байыаннай уокурук штабыгар байыаннай комиссариаттары салайар отделга үлэлиир . 1992 с . Саха сиригэр кэлэн РОСТО ( ДОСААФ ) сэбиэтин бэриссидээтэлин солб . талыллар . 1997 с . бэрэссидээтэл . Үүммүт сыл тохсунньу 19 к . Москва к . Кириэмилгэ РФ обороннай - спортивнай техничэскэй тэрилтэлэрин РОСТО ( ДОСААФ ) 6 сьеһэ буолан ааста . Манна РФ 79 регионнарыттан РОСТО ( ДОСААФ ) салайааччылара , оборона миниистирэ Сергей Иванов , Федерация Сэбиэтиттэн , Госдуматтан , Единство партияттан , Брянскай уобалас губернатора уо . д . а кыттыыны ыллылар . РОСТО Киин Сүбэтин бэрэссэдээтэлэ А . С . Стародубец дакылааттаата . 245 Советскай союз геройдаах Брянскай уолбалас РОСТО ( ДОСААФ ) тэрилтэтин чиэстээтилэр . Сьезкэ сүнньүнэн , биир сыллаах уонна контрагынан сулууспаҕа көһүүннэн ситимнээн , ыччаты патриотическэй иитиигэ , призывниктары сулууспаҕа уонна идэҕэ бэлэмнээһиҥҥэ болҕомто уурулунна . Билиҥҥи саллаат биир сыл армияҕа сулууспалыырыттан сыл аҥаара учебкаҕа үөрэнэр буоллаҕына , сулууспатыгар сыл аҥаара эрэ хаалар , ол иһин биһиги бэлэм байыаннай идэлээх оҕолору төһө кыайарынан элбэҕи ыытыахтаахпыт диэн сорук туруоруллубут . Аан бастаан ОСОАВИАХИМ ( общество содействия оборо - авиационному и химическомму строительству ) диэн тэрилтэ 1927 с . олунньу ый 23 к . тэриллибит . Оччолорго бу тэрилтэ , призывниктары , саппаас комполитсастаабын таһынан , үлэлээн иитиллээччилэри оборонаҕа бэлэмнээһиҥҥэ сүҥкэннээхэй үлэни ыыппыта . Араас байыаннай хайысхалаах билиилэргэ дьарыктыыра , куруһуоктарга , лааҕырдарга , араас походтарга , маневрдарга эрчийэрэ . Авиация туһунан билиигэ , химичэскэй удобрениялары сатаан туһаныыга тийэ ыччаты үөрэтэрэ . ССРС , коммунистическай партия ыытар политикатын киэҥник агитациялыырга , пропогандалыырга үлэлээбитэ . 1928 с . ытыы спордун ОСОАВИАХИМ - ҥа биэрбиттэрэ . 1934 с . байыаннай специалистары , саппаас начаальниктарын састаабын бэлэмниир буолбуттара . 1930 - 1941 с . с . ОСОАВИАХИМ 121 тыһ . летчиги , 122 тыһ . парашютиһы , 27 тыһ . планерыыһы бэлэмнээбитэ . 38 мөл . киһи противовоздушнай , противохимичекэй үөрэххэ үөрэммитэ . Сэрии буоларыгар бу обшество 13 мөл . дьиҥнээх чилиэннээх этэ . Сэрии иннинэ 7 мөл . киһи сэриигэ бэлэмнэнии үөрэҕин бу обшествоҕа ааспыта . Сэрии кэмигэр байыаннай идэҕэ 9 мөл . киһини бэлэмнээбиттэрэ . 139 тыһ . снайпер , 217 тыһ . минометчик , 92 тыһ . квалерист , 41 тыһ . суоппар эмиэ бу тэрилтэ нөҥүө иитиллэн тахсыбыта . ОСОАВИАХИМ - ҥа үөрэммит 950 летчик советскай союз геройа буолбуттара . Балартан 65 киһи икки төгүллээх герой буолбута . 1953 с . ОСОАВИАХИМ ДОСААФ диэн буолбута . 1991 с . олох уларыйан ДОСААФ олох да ыһылла сыспыта . Ити дьыл балаҕан ыйын 25 к . Пенза к . буолбут сьезд ДОСААФ - бы РОСТО диэн ааттаан уларытан , обшественнай тэрилтэ быһыытынан хаалларбыта . 2003 с . РОСТО ( ДОСААФ ) диэн буолбута . Билигин РОСТО - лар урукку базаларын , оскуолаларын төһөтүн эмэ тутан олороллор . Сорох сирдэргэ ырыынак киирэн материальнай базаларын былдьаппыттара , үбүлээһин көрүллүбэккэ элбэх иитэр - үөрэтэр куруһуоктар , курстар , оскуолалар , лааҕырдар сабыллыбыттара . Билигин да хаалбыт тобоҕун ыларга дьулуһуу бара турар . Биир сыллаах уонна контрагынан сулууспаҕа киириигэ эдэр ыччаты армияҕа бэлэм идэлээх гына бэлэмнээн ыытыы соругун туруордулар . Саха сиригэр РОСТО тэрилтэлэрэ Дьокуускайга , Мирнэйгэ , Нерюнгригэ , Алдаҥҥа , Бүлүүгэ , Намҥа , Мэҥэ Хаҥаласка , Өймөкөөҥҥө эрэ бааллар . 1996 с . бирисидиэн М . Е . Николаев СР бырабыыталыстыбата , республика спортивнай - техническэй , обороннай тэрилтэлэрин военнай - прикладной спорт көрүҥнэригэр үлэлэрин бары өттүнэн өйүүргэ , үбүлүүргэ ыйаах таһаарбыта . Ол наадатыгар байыаннай комиссариаты кытта , бу үлэҕэ государственнай программаны оҥорорго этиллибитэ . Үөрэх , Социальнай харыстабылга уонна үлэлээх , дьарыктаах буолууга , министиэристибэлэр , МЧС , Дьокуускай к . администрациятыгар бииргэ үлэлииргэ ыйыллыбыта . Ыйаах быһыытынан улуустар РОСТО тэрилтэлэрин коммунальнай уонна электроэнергияҕа ороскуоттарын аҥаарын уйуналларыгар этиллибитэ . Бу ыйаах сүннүнэн олоххо киирбэтэҕэ . РОСТО бэйэтин бэйэтэ дьаһанарга күһэллибитэ . Россияттан байыаннай идэҕэ бэлэмнээһиҥҥэ үбүлээһин быста мөлтөөбүтэ . СР бюджетыттан РОСТО иһинэн баар " Боевой Слава " Музейын көрүү , харайыы эрэ үбүлэммитэ . Бу музей 350 кв . м . иэннээх 4 экспозиция , быыстапка туруорар галереялаах , Кыайыыны көрдөрөр сааллаах . 1500 экспонаттаах . Манна 1941 - 45 сс . тахсыбыт 1000 экз . сэрии , байыаннай темаҕа араас хааттыскалар , албомнар бааллар . Аҕа дойду сэриитин кэминээҕи сэрии сэбин быыстапката эмиэ баар . Бу республикаҕа саамай улахан , баай ис хоһоонноох кыайыыга , ыччаты байыаннай - патриотическай иитиигэ туһааннаах киин - музей буолар . Ааспыт сылга бу музейга 3527 киһи - үөрэх тэрилтэлэрин үөрэнээччилэрэ , ветераннар , ыччат тэрилтэлэриттэн , улуустартан сырыттылар . Манна ветераннар мустан араас көрсүһүүлэри ыыталлар . Дьокуускай байыаннай гарнизон саллааттарын кытта оскуола , үрдүк үөрэх оҕолоро эмиэ көрсөллөр . Эдэр буойуттар манна бирисээгэ ылыналлар . Спортивнай үлэҕэ сүнньүнэн ытыыга , парашютунан ыстаныыга , планердааһыҥҥа , радиоспортка үлэ барар . СӨ ытыыга тренердара , судьуйалара Дальнай Восток уокуругар биир саамай күүстээхтэринэн биллэллэр . Тренердэр С . Д . Чугунов , И . С . Захаров , А . М . Мыреев мэлдьи үлэлэригэр бэриниилээх , ситиһиилээх буолаллар . Горнай улууһугар педагог тренер А . А . Стручков , Нерюнгрига Л . А . Кукушкин , Айхалга А . А . Поставничей , Мэҥэ Хаҥаласка М . И . Олесова ытыы спордугар ыччаты эччийиигэ үчүгэйдик үлэлииллэр . 2006 с . үөрэнээччилэр 9 спартакиадаларыгар ытыыга күрэхтэһии киллэриллэн республика араас улуустарыттан , куораттарыттан 11 хамаанда кэлэн кыттыыны ылла . Дьокуускайга ытыы спордун сайыннарарга база буолар киин суох , тирдэр аҕыйахтар . Радиоспорт РОСТО базатыгар олоҕуран , спорт маастара Г . И . Пеня салалтатынан ситиһиилээхтик үлэлиир . Аҥардас 2006 с . 14 Россия спордун маастарыгар кандидаттары бэлэмнээтэ . Балар Россия хамаандатыгар киирэн дойдулар икки ардыларынааҕы күрэхтэһиилэргэ тийэ кытталлар . Родиоспортка барыта 8 спорт маастара , 19 кандидат , биир 1 разрядтаах спортсменнаахпыт . Парашютнай спортка 233 киһи дьарыктанар . 2006 с . барыта 12 күрэхтэһиини тэрийэн ыыттыбыт . АН - 2 түөрт самолеттаахпыт . Кулуубу С . И . Серебренников ситиһиилээхтик салайан үлэлэтэр . Призывниктары бэлэмнээһиҥҥэ " С " , " В - С " категориялаах 270 суоппары бэлэмнииргэ сорук туруорбуттара . Ааспыт сылга Байыаннай комиссариат үөрэххэ призывниктары ситэ булан биэрбэккэ , биһиги 226 призывнигы бэлэмнээтибит . РОСТО үөрэҕин тэрилтэлэрин салайааччылара В . В . Пронин ( Дьокуускай ) , Е . В . Найденова ( Алдан ) , А . А . Гребенюк ( Нерюнгри ) , С . М . Иванов ( Бүлүү ) кыһамньылаах , үчүгэй үлэлэрин түмүгэр байыаннай учуокка киирэр идэлэргэ үөрэтии барар . Бу үөрэхтээһиннэрэ 20 - 25 % эрэ үбүлэнэр , атынын бэйэлэрэ үлэлээн булуналлар . Маассабай техничэскэй идэҕэ , ол аата суоппардары , кутталлаах таһаҕаһы таһыыга специалистары , заправкалар , нефтебазалар оператордарын , электрослесардарын , автотранспорт конролердарын бэлэмнээһиҥҥэ барыта 3000 - тан тахса киһиэхэ анал идэ , идэтин үрдэтиниини биэрдибит . Быйылгыттан мотордаах лодкалаахтары үөрэтиини саҕалыахтаахпыт . Ааспыт сылга барыта 799 суоппар саҥаттан бэлэмнэннэ , 860 суоппар кылааһын үрдэттэ . 1168 киһи идэтинэн эбии бэлэми ааста . 243 киһи заправщик идэтигэр үөрэннэ . Дьокуускайга сүрүн тэрилтэлэринэн суоппардары үөрэтэр оскуола уонна авиационнай спорт кулууп буолар . РОСТО иһинэн барыта 300 - чэ үлэһиттээхпит . СӨ РОСТО салаатыгар ыччаты байыаннай патриотическай иитиггэ , идэҕэ бэлэмнээһиҥҥэ үп көрүллүбэт , РОСТО бэйэтэ өлөрбүт харчытынан үбэлэнэр . РФ РОСТО - тан сылга 250 суоппардары бэлэмнээһиҥҥэ эрэ көрүллэр . Киллэрбит дохуоппут 4 бырыһыана Россияҕа барар . РОСТО идэлээх буолууга олохтоох администрациялар көмөлөрүнэн улуустарга суоппар , тырахтарыыс , мотуоркалаахтарга , кутталлаах курууһу таһааччыларга анал курстары аһан үлэлэтиэн сөп . Кыра калиибирдаах сааннан ытыыга эрчиллиилэри , күрэхтэһиилэри эмиэ тэрийэн ыытыан сөп . Онно саа сэп уонна көҥүл РОСТО - ҕа эрэ баар . РФ бирисидиэнэ В . В . Путин ыччаты байыаннай патриотическай иитиигэ государство өттүттэн РОСТО - ну , үлэтин таһымын үрдэтэргэ сыал туруорда . Онон республикабыт бары ыччаты иитиигэ сыаһыаннаах биэдэмистибэлэрин , улуустары , оскуолалары кытта үлэбит соргүтүллүө диэн эрэнэбит . Саха сирин бары дьонун , ветераннары , призывниктары , сулууспалаахтары аҕа дойдуну көмүскээччилэр бырааһынньыктарынан эҕэрдэлиибин ! Ыалдьыты кытта кэпсэттэ И . Николаев . Ат баайааччылар соноҕосторун кытта киһилии кэпсэтэллэрэ , ону хайдах эрэ Битийик Сүүрүк ону барытын өйдүүбүн , ылынабын диирдии ат сүүрдээччилэр түөстэригэр баһынан сигэнэн эйэргэһэрэ , кинилэр тиийэн кэллэхтэринэ сүрдээҕин үөрэрэ . Соноҕос барахсан сиппитэ - хоппута . Сүүрүк буолар киэбэ - таһаата киирбитэ , быһыыта туттардыын - хаптардыын тупсубута . Ат сүүрдээччилэр маны көрө - билэ сылдьаннар сүүрүгү хаһан түһүлгэҕэ таһаарар туһунан кэпсэтэр буолан барбыттара . Дьэ , биир үтүө күн көһүтүүлээх , долгутуулаах түгэн күнэ - дьыла бэрт сотору кэминэн буолуохтааҕа биллибитэ . Шитарев төһө да , ыарахан ыстатыйанан хаалыннар , судьуйа Захарова көҥүлүнэн , баппыысканан көҥүлгэ тахсар . Тахсан баран эдэр ойоҕун ( 37 сыл араастаһаллар ) үүрэр , уонна Зонова квартиратыгар төннөр . Приставтар , Мудрову таһаара кэлбиттэригэр , Мудров суох , ол оннугар « бачча иэһим туһугар квартирабын Шитаревка биэрэбин » диэн суруктаах Шитарев дьэндэйэн олорор . Билиҥҥээҥҥэ диэри олорор . Оттон Зонова ускул - тэскил сылдьарын курдук сылдьар . . . Суукка үҥсэн көрбүтүн , Банщикова судьуйа кыыс сайабылыанньатын төттөрү быраҕа олорор . Дьикти судьуйа эбит . Јксікүлээх Јліксій аатынан Култуура киинин дьиэтэ ірімүіІІэ турар буолан , билиҥҥитэ аана « сабыллан турар » . Дьиэтин аана эрэ ! . . Бука , дьон - сэргэ « кииммит тоҕо үлэлээбэтэ буолуой » диэн таайа сатаан мунаахсыйыы біҕі буолбут буолуохтаах . Онтубут олох да Арассыыйабыт киин куораттарынан тэлэһийэн , бэйэлэрин үлэлэрин - хамнастарын кірдірін , илии тутуурдаах , іттүк харалаах астынан - дуоһуйан кэлбиттэр . Сэтинньи 26 күнүгэр Циркэ дьиэтигэр « Триумф » диэн Өксөкүлээх Киинин 31 - с сылын арыйар улахан кэнсиэр буолла . - - Тоҕо диэтэххэ , эмиэ федеральнай сокуон быһыытынан , түүҥҥү кэмҥэ 15 кыраадыстан үөһээ күүстээх арыгылары эрэ бобуохтаахпыт . Киин куорат оскуолатын алтыс кылааһын үөрэнээччитэ кыыс уруокка олорон иһэ ыалдьан суһал көмө массыынатынан балыыһаҕа киирбит . Муҥурдааҕа ыалдьыбыта бэргээбит диэн бары сабаҕалаабыттар . Кыыс эмиэ муҥурум ыалдьыбыт дии санаабыт . Аан дойду устуоруйата көрдөрөрүнэн , урбаан эйгэтин сайдыытыттан дойду экэниэмикэтэ барыта тутулуктаах . Бу салаа чэчирии сайдара наадатын туһунан дойдубут салалтата эмиэ бэрт элбэхтик санатар буолла . Баччааҥҥа диэри сүһүөҕэр туран быстыбатах эйгэ сэргэхсийэн , өрө тыыллан кэлэригэр бэрт элбэх сыралаах үлэ эрэйиллэрэ саарбахтаммат . Холобур , " урбаан хайаан да сайдыахтаах " диэн үрдүн үөһэ үөрэтэ олорор дойдубут салалтата , кини аатынан сирэйдэнэн урбаан чэчириирин туорайдаһа , мэһэйдэһэ олорор бүрүкүрээттэри , бэригимсэх дьону да уодьуганныыра уһун - киэҥ үлэ . Бу күннэргэ урбаанньыттар сугулааннара буола турар . Манна өрөспүүбүлүкэбит үгүс улуустарыттан араас хайысхаҕа үлэлии сылдьар урбаанньыттар мустан киэҥ далааһыннаах толкуйдары , кэскиллээх кэпсэтиилэри ыытыахтаахтар . 7 : 00 ч . суунабыт , ороммутун хомуйабыт . МантыІ эмиэ туспа быраабылалаах . ОроІІун хомуйаргар байыаннай суорҕан үс туора дьураатын сабынан кээмэйдээн тэІниибит . Субуруччу уонча орон турарын ойоҕоґуттан кірдіххі , барыта тэбис - тэІ биир дьураа буолуохтаах . СыттыгыІ эмиэ оннук биир сурааґын буолан сытар . Күн бүгүн Үөһээ Бүлүү улууһун « Хотун Бүлүү » устуудьуйата - биир бастыҥ үлэлээх филиал ( салайааччы Т . В . Симеонова ) . Ааспыт сыл түмүгүнэн , « Хотун Бүлүү » « Тыа сирин ыала » тиэмэҕэ анал бырайыак оҥорон , күрэхтэһиигэ кыайан , СӨ Бырабыыталыстыбатын гранын ылбыта . Устуудьуйа кэлэктиибэ 2009 сылга Бүлүүгэ ыытыллыбыт Манчаары Оонньууларын сырдатыыга биир төһүү күүс буолбута . Быйыл Үөһээ Бүлүү филиала тэриллибитэ 20 сыла туолла . Бу тухары төһөлөөх дьоҥҥо көмөлөөх , туһалаах биэрии тиһигин быспакка тахсыбыта буолуой ? Итини барытын учуоттаан , хампаанньа салалтата « Хотун Бүлүү » устуудьуйатыгар Sony HVR - Z5Е видеокамераны анаата . Кинилэри сэргэ быйыл саҥа оборудованиенан Өймөкөөн , Нерюнгри , Ленскэй , Горнай , Эбээн Бытантай , Өлөөн - барыта 20 филиал хааччылынна . - Алло , Дмитрий Антоновичка тириэрт Валерий Гермогенович эрийэ сырытта диэн , уонна кинини андроиттар тутан ылбыттар диэ ! - диэн этээтин кытта Валерий Гермогенович хараҕар уот чаҕылыйа түстэ . - - Мин ийэм итэҕэйэр этэ . Бастаан өйдөөбөт этим . Онтон кэлин араас кинигэлэри , үлэлэри ааҕан , дьоннуун алтыһан , билсиһэн , кэпсэтэн баран ис дьиҥминэн ылыммытым . Иван Новгородов диэн кыраайы үөрэтэр музейы төрүттэспит истиэпэнэ суох улахан учуонай өйдөөх - санаалаах , билиилээх - көрүүлээх киһи « Сахалар 19 үйэ саҕаланыытыгар олорчу православиены ылыммыттара » диэн суруйар . Биһиги хос - хос - хос эһэбит , хос эһэбитигэр тиийэ , бастаан ыһыахха , онтон храмҥа киирэн оҕолорун , дойдуларын , норуоттарын туһугар Таҥараҕа үҥпүттэрэ - сүктүбүттэрэ . Улаханы - куһаҕаны адьас баҕарбатахтара чуолкай . Киһи эбэтин - эһэтин ытыктыахтаах . Ол да иһин православиены ылыныах тустаахпыт . Кинилэртэн ордук өйдөннүбүт диирбит , арааһа , быстах буолуо ээ . Дьиэни - уоту , хочуолунайдары өрөмүөннүүр , сөргүтүнэр үлэ үгэннээн турар . Олоҕу - дьаһаҕы хааччыйар коммунальнай хаһаайыстыбалар кыстыкка бэлэмнэнэр үлэлэрин хонтуруоллууллар . 15 . Бааһынайдыҥы хааннаах Бааралаһар барааннаах Бадарааннаах суоллаах Бүлүү эҥээриттэн Тойуктаах ырыалаах Толору дойдута Тоҕустан тууралаах . Саа сүгэһэрдээх Ырыа ыһыктаах Көтөр тэриэлкэ бултаах Кынаттаах дорҕоонноох . Күндү күөмэйдээх Дэлэй дэгэрэҥнээх Дэгиттэр ырыаһыт . Иэйдэхпитинэ ИЭ - диибит Чэмэлийдэхпитинэ ЧЭЭ - диибит Этиҥ эрэ кимиэйэп ? ( Василий Еремеев - Чээ Бааска - ) Онон « Бичик » кинигэ кыһатын 2012 с . бүддьүөккэ киллэрии наадатын туһунан кэпсэтии Ил Түмэн таһымыгар тиийбитэ кэрэхсэбиллээх . Мунньахха сылдьыбыт дьон бары да Национальнай кинигэ кыһатын өйүүр наада диэтилэр . Холобур , норуот итэҕэллээҕэ Александр Уаров , социальнай суолталаах кинигэ бэчээтигэр сыллата бүддьүөттэн үп көрүллэрин толору өйүүрүн эттэ . Күһүн үбү тыырыы чуолкайданарын бэлиэтээн туран , « Бичик » үбүлээһинигэр туспа устуруока көрүллэрэ наадатын бэлиэтээтэ . Ол курдук , 2012 сыллааҕы бүддьүөккэ тэхиниичэскэй базаны бөҕөргөтүүгэ симиэтэ оҥоһуллуон наада . Господиннарын хаалларабыт дуу ? « Тойон полицейскайдар » буолаллар дуу ? Нургалиев сабаҕалыырынан , бастаан полицейскайдарга , кырдьык , ыарахан буолуо . Оттон сыыйа - баайа дьон үөрэниэҕэ . ~~1934 атырдьах ыйыттан - 1938 сылга диэри - ВКП ( б ) Алдан райкомын сэкрэтээрэ ;~~ Кыра да , улахан да нэґилиэктэргэ дьон туора кірір , бэйэтигэр тэІнээбэт дьоно баар буолаллар . Биґиги кыракый нэґилиэкпитигэр ата ± ынан содьороІноон хаамар , наар со ± ото ± ун олорор киґи баара . Киниэхэ ким да кыґаллыбат курдуга . Арай : " Ол сордоох бэ ± эґээ толуонугар арыгы ылан , уулусса ± а охто сытара " , - диэн отур - ботур кэпсэтэллэрэ . Оннук бэйэтэ - бэйэтигэр сылдьан , хаґан кµн сириттэн кµрэммитин билэр , интэриэґиргээн ыйыталаспыт да киґи суох буолуохтаах . Ити биир дойдулаахпын , ол эбэтэр кини прототибын " Тайбаан арыыта " испэктээкилгэ кірін , о ± о сааґым курус ійдібµлµгэр тіннµбµт курдук буолбутум . Драматург Семен Ермолаев - Сиэн Јкір " Тайбаан арыыта " испэктээкилин кэнниттэн биир ордук ірі кіті ± µллµбµт киґини кіріммµн кинини кытары кэпсэттим . - Татьяна Дарамаева диэммин . Кырдьыгын эттэххэ , мин Семен Ермолаев пьесаларын сібµлээбэт этим . Онноо ± ор 1995 сыллаахха " Тимирэн эрэбит " пьесатын кірін баран олус кэлэйэммин хаґыакка ыстатыйа суруйан турардаахпын . Оттон " Тайбаан арыыта " испэктээкили кірін баран , драматуру хай ± ыахпын эрэ ба ± ардым . Испэктээкилгэ эмиэ арыгы алдьархайа кістір . Ол гынан баран , тіґілііх дириІник этилиннэ . Ол аата ити инники ахтыбыт пьесабыттан бу " Тайбаан арыыта " испэктээкилгэ диэри кэмІэ балаґыанньа уларыйбатах ! Ити пьеса ± а кірдірµллµбµт уолаттар курдук дьыл ± алаах дьон хас дэриэбинэ аайы бааллар . Автор этэринэн , бу уолаттар обществоттан туора кірµллэн , бэйэлэрэ бэйэлэригэр хаалан , " ТайбааІІа " арыыланан хаалбыттар . Оттон кинилэр хас биирдиилэрэ личностар эбээт ! Дора Николаевна , биир да премьераны кітµппэт Саха театрыгар бэриниилээх кірііччµ : - Мин бу иннинэ режиссер Никита Аржаков " Тайбаан арыытын " киинэ гынан туруорбутун кірбµтµм . Сирбэтэ ± им , онно эмиэ талааннаах артыыстар оонньообуттара . Ол да буоллар , испэктээкилэ ордук эбит дуу , дии санаатым . То ± о диэтэххэ , испэктээкилгэ психологическай тµгэннэри барытын тутан олорон кірі ± µн , геройу кытары тэІІэ ыалдьа олоро ± ун . Оонньууну биир тыынынан , харах уулаах кірдµм . Урут индийскэй эрэ киинэлэргэ ытыыр буоларым . . . Бу испэктээкил эдэр ыччат кірірµгэр ордук туґалаах буолуох эбит . Герман Павлов , сиэннэрин илдьэ кэлбит пенсионер : - Дьиибэ испэктээкили кірдµбµт . Олох уустук ірµттэрин кірдірдµлэр . Артыыс уолаттар маладьыастар ! Бэйэлэрэ эдэр буолан буолла ± а , олоххо муммут уолаттары олус бэркэ оонньоотулар . Сцена ± а артыыстыы буолбакка , бэйэлэрин дьиэлэригэр - уоттарыгар сылдьар дьон курдуктар . Артыыстар , тіґі да олох мікµ ірµттэрин кірдірділлір , кірііччµлэр барытыттан кµлэ олордулар . Киґи хараастыах да тµгэннэриттэн кµлэллэр . То ± о ? То ± отун бэйэлэрэ билэн эрдэхтэрэ . Оттон мин кырачаан сиэннэрим оччо ійдіібітіхтірі буолуо да , син туох эрэ ій - санаа кыыма тµµлээх холбукаларыгар хаалыа ± ар эрэллээхпин . Сиэн Јкір " Тайбаан арыыта " пьесатын саха эдэр режиссера Сергей Потапов туруорда . М . Захаров режиссура ± а µірэнээччитэ С . Потапов µгµс испэктээкиллэрэ уонна киинэлэрэ кірііччµ араас сыанабылын ылбыттарын билэбит . Драматург Семен Ермолаев : " Мин пьесабар Сергей Потапов ылсыбытыттан аан бастаан дьиксиммитим . Эмиэ хайдах эрэ дьаабылаан , эрийэн - мускуйан туруорар дии санаабытым . Онтум дьэ , туруорда . Ґчµгэйдик туруорда ! " - диэн µрдµк сыанабылы биэрдэ . Сергей Потапов бэйэтэ : " Мин испэктээкиллэрбин уонна киинэлэрбин элбэх киґиэхэ буолбакка , биир кірііччµгэ анаан туруорабын " , - диэн хаґан эрэ этэн аґарбыта иґэ истээ ± ин уонна элбэ ± и таайтаран эппитин " Тайбаан арыыта " испэктээкили кірбµт дьон итэ ± эйдибит . Испэктээкилгэ ханна да атын сиргэ дьол кірдіґі барбакка эбэтэр ханнык да µрдµк дуоґунаска дураґыйбакка , бэйэлэрин сирдэригэр - уоттарыгар олохсуйа хаалбыт тыа сирин уолаттарын дьыл ± алара кірдірµллэр . Миитээ ( Иннокентий Луковцев ) , Бааска ( Петр Садовников ) , Хаанньа ( Михаил Борисов ) , Муоча ( Татьяна Макарова ) , Дуунньа ( Ильяна Павлова ) уобарастарыгар µгµс кірііччµ бэйэтин кµлµгµн эбэтэр ханна эрэ кірбµт - истибит чугас киґитин бу баардыы кірді ± і . Бу уолаттар дьоллоох о ± о сааска кµінэхтээн ааспыттарын урукку кэмнэрин ахтан - санаан ааґалларыттан билэ ± ин . Ийэ - а ± а тапталыгар бигэнэн , тыа сирин о ± отун сиэринэн от - мас µлэтигэр буґа - хата µлэлээн , дьоллоохтук сананан улааппыттарын кистээбэттэр . Онтон олоххо суолу тобулар , кэнчээри ыччаты кэскиллиир кэм тирээн кэллэ ± э . Эдэр саас омуннаах кµннэрэ , хомойуох иґин , арыгы аргыстаах буолбуттара бу геройдар олохторуттан сэрэйиллэр . Испэктээкил сµрµн геройа Миитээ - олус уйан дууґалаах , аґыныгас майгылаах . Кини бу геройа хайа эрэ іттµнэн " Ыаллыылар " сериалга оонньообут Ковбойугар майгынныыр . Ол эрэн Ковбой кэлэ ± эйиттэн кыбыстан , µірэ ± и ылбатар да , элбэ ± и " эргитэн - урбатан " олоххо бэйэтин суолун булунан эрэр эдэр киґи . Оттон Тайбаан арыы Миитээтэ эмиэ инбэлиит , дойдутуттан атын сиргэ тэлэґийбэтэх , истиІ , сылаас сыґыан диэни билбэтэх . Арай кинилэри биир сµрµн хаачыстыба ситимниир . Ковбой уонна Миитээ иккиэн аґыныгас , дьоІІо µчµгэйи эрэ ба ± арар µтµі сµрэхтээх дьон . Миитээ µтµі санаатынан , алама ± ай майгытынан дьоІІо сирдэрбэт . Ол эрэн , инбэлиит буолуу аґыыта уонна арыгыга " ииримтийиитэ " кини олох иґин охсуґуутун кыайда . Сирдээ ± и олохпутугар ити µтµі хаачыстыбалар , хомойуох иґин , сыаналаммат , туохха да ууруллубат буолан эрэллэрэ киґини эрэ дьиксиннэрэр . Тайбаан арыытыгар хаалбыт дьон бэйэлэрин олохторугар арыгыттан атын µчµгэйи кірбіт курдуктар . Арыгы истэхтэринэ уруккуну - хойуккуну астына ахталлар , кµннээ ± и олох ыарахаттарын барытын кинилэр эрэ кыайыах - хотуох буолаллар . Алдьархайдаах арыгы аска кыайтарбыттарын , кµіх мо ± ой кинилэр иннилэрин ылбытын билиммэт курдуктар . * * * А ± амсыйбыт саастаах кірііччµ этэн аґарбытын курдук , испэктээкил кэмигэр кірііччµлэр µгµс тµгэннэртэн кµлэ - сала ( ардыгар алларастаан ) олорбуттара сорохторго олуонатык кіґµннэ . Ол эрэн , толкуйдаан кірдіххі , кинилэр артыыстар оонньуулларыттан эрэ буолбакка , бэйэлэрин сцена ± а кірін кµлэ олордохторо . Ол да иґин " Что , над собой смеетесь ? " диэн нуучча классига итинник тµгэн туґунан эппитэ кынаттаах тылларга кубулуйда ± а . Кірііччµ испэктээкил геройдарыгар хайа эрэ іттµнэн бэйэтин кірін , бэркиґээн кµлбµт , сонньуйбут уонна мікµ ірµтµн саралаппытыттан дьиксинэн , кистээн кµлбµтэ буолбут буолла ± ына да - µчµгэй . Ол аата кірііччµгэ тиийимтиэ испэктээкил турда ± а диэн эрэллээхтик этиэххэ сіп . * * * Тайбаан арыыта уонна Уус - Алдан Тумул сэлиэнньэтэ . Тумул сэлиэнньэтигэр биир о ± олоох Паша диэн со ± отох дьахтар олорор . Олох аґыытын - ньулуунун , арыгыґыт кэргэн ата ± астабылын билбит дьахтар , Тайбаан арыытын уолаттарыгар холоотоххо , олоххо тардыґыылаах . Паша олох билбэт киґитин - Миитээни кытары суруйсан , кинини кытары оло ± ун холбуурга бэлэм . Итинник дьахталлар тіґілііх элбэхтэрий , МэІэ - ХаІаласка , Чурапчыга , Халыма ± а , ЈлііІІі уо . д . а ? Эр киґи эрэллээх илиитигэр киириэн ба ± алаах со ± отох хаалбыт дьахталлар олорор дойдуларын тіґі ба ± арар ааттаан бара туруохха сіп . Паша барахсан ( артыыска Елена Румянцева ) да ± аны Миитээ кµн сириттэн кµрэнэр санаатын кыайан тохтоппото . * * * Испэктээкил биир киґини толкуйдатар ірµтµнэн олох уонна ілµµ боппуруоґа турбута буолар . " Ыт - киґи до ± оро " диэн о ± о сааспытыттан истибит этиибит мээнэ ± э толкуйдамматах эбитин испэктээкил сµрµн геройун дьайыылара туоґулууллар . Миитээ бу сир µрдµгэр олорбутун тухары Кустук курдук ытыттан ордук µтµі санаалаах до ± ору , улахан буукубуттан суруллар Киґини кими да кірсµбэтэ . Кини саамай таптыыр до ± оро Кустук ханнык эрэ дьахтар сыаналаах са ± ынньа ± ын хайа тардыбытыттан сылтаан , ытылларга ыйаахтанар . Манна материальнай балаґыанньа уонна киґиэхэ киґилии сыґыан ыйааґыІІа ууруллан , хаґыытыыр баай кыайыылаах тахсыбыта эдэр дьону толкуйдатыах кэриІнээх . Инбэлиит Миитээ ытын кµн сириттэн сµтэрэн , хомойуо ± а - хоргутуо ± а , со ± отохсуйуо ± а улахаІІа ууруллубата . Онтон сылтаан Миитээ оло ± о огдолуйуо ± ун ким да ± аны сэрэйэн да кірбітіх . Ґтµі оло ± у тµµлµгэр эрэ кірі сатаан баран , Миитээ Кустугун батыґан , анараа дойдуга ба ± а іттµнэн айаннаата . . . Јлµµттэн быыґаныахха айылаах туох да сµбэ - соргу баарын булбата . * * * Ґрдµк категориялаах психиатр - быраас И . А . Иванов суруйарынан , µксµгэр 15 - 30 саастаах дьон бэйэлэригэр тиийинэллэр , Саха сиригэр бэйэ ± э тиийинии аІарын итиччэ саастаах дьон ылаллар . Испэктээкил геройдара эмиэ отуттарын туола илик дьон курдуктар . Специалистар саба ± алыылларынан , ХХI µйэ ± э µгµс дойдулар нэґилиэнньэлэрин отучча бырыґыана араас таґымнаах депрессия ± а ылларыа ± а . Оттон депрессия уонна бэйэ ± э тиийинии µксµгэр бэйэ - бэйэлэрин кытары ыкса сибээстээхтэр . Депрессия туохтан µіскµµрµй ? Ол биричиинэтэ олус элбэх . Бэйэбит испитигэр дууґабыт мучумаанын µчµгэй іттµгэр кыайан хамсаппат буоллахпытына , аны кэлии дьон то ± о анньан кэллэхтэринэ , туох хартыына буолуон сібµн ытырыктата саныыгын . ксікµлээх Јліксій " Ойуун тµµлэ " поэматыгар уонна " Саха интеллигенциятыгар суругар " кµн бµгµІІµ олохпутун іті кірін эппитин сі ± і ± µн . БилиІІи сайдыылаах олохпутугар мегабырайыактары кытары сибээстээх улахан уларыйыылар буолаары тураллар . Јксікµлээх эппит " кыйма курдук " омуктара биґиэхэ да кэлэн эрэллэр буолбатах дуо . Билигин кіґµµ ( миграция ) боппуруоґа мээнэ ± э туруоруллубат . Миграция диэн ійдібµлµ " дьахтар сирэйдээх " ( " женское лицо " ) уонна " эр дьон кыґал ± алара " ( " мужские проблемы " ) диэннэргэ арааран гендернэй ырытыыны оІороллор . Общество уларыйа турар геополитическай уонна экономическай балаґыанньаны хайдах кірсµій , саха ыччата онно тіґі туруктаах буолуой . Сахабыт ыччата арыгыны кытары аргыстаґарыттан арахсыбата ± ына , кэлии дьон республика тірµт норуоттарын интэриэстэрин учуоттуо дуо ? Били Миитээлэрбит , Бааскаларбыт , Хаанньаларбыт хайдах дьаґаныахтарай , кинилэр устугас омуктар куґа ± ан сабыдыалларыгар іріліґір кµµстэрэ тиийиэ дуо ? Ама атын омуктар кµµстэригэр сабырыйтаран , самнар дьыл ± аланыахпыт дуо ? Ити ыйытыктарга барытыгар эппиэти буларга , онно бэлэм буоларга уонна толкуйдуурга " Тайбаан арыыта " испэктээкил ыІырар курдук . Надежда ЕГОРОВА . Билл Гейтс биир үтүө күн бачча элбэх харчы үрдүгэр олордохпуна сатаныа суох диэн , кэргэнинээн Мелиндалыын Bill & Melinda Gates Foundation диэн аһымал фондатын тэрийбиттэрэ . Бу фонданы кытта тэҥнэһэр кыахтаах бу сир үрдүгэр атын фонда суох : манна билигин 30 млрд . $ мунньуллан сытар , онтон улахан аҥара доруобуйа харыстабылыгар уонна үөрэҕирии систиэмэтигэр барар . Оттон саамай улахан сиэртибэ - 750 млн . United Negro College Fund диэн дьадаҥы дойдулар норуоттарын вакцинациялыыр фондаҕа киирэр . Гейтс дьиэ кэргэнэ хас да мөлүйүөннээх көмөтүнэн 15 хотугу Америка университеттара уонна колледжтара , оскуолалара , библиотекалар , музейдар уонна култуура кииннэрэ өйөбүллэннилэр . Ити иһин Билл Гейтс Британия империятын рыцарын аатын сүкпүтэ . Бу баар эбит дьиҥнээх баай киһи олоҕо . Кини бэйэтин , кэргэнин , оҕолорун олохторун оҥорбутун үрдүнэн өссө төрөөбүт дойдутугар , норуотугар бүтүн киһи - аймах иннигэр үгүс көмөнү оҥорбут өҥөлөөх . Олох саҥа хаачыстыбатын төрүттээбит киһи аата үйэлэргэ умнуллубакка , аан дойду араас омуктарын номоҕор киирэн ааттана туруоҕа , Билл Гейтс дьиҥнээх олоҕунан олорор киһи , биһиги эмиэ кини курдук улуу олоҕунан олорорго дьулуһуохтаахпыт . ~~« ҐрµІ тунах ыґыахха , ыллыы кэллим эґиэхэ » Анатолий Бурнашев , Уля Сергучева кыттыылаах кэнсиэр~~ Биһиги Д . Медведев модернизацияны ыытарын күүскэ өйүөхпүтүн наада . Арассыыйаҕа онтон атын суол суох . Норуот үчүгэй , дьоллоох олоххо олорор бырааптаах . Ааспыт сууккаҕа өрөспүүбүлүкэҕэ 2 баһаар буолбута бэлиэтэннэ . Нерюнгри куоракка икки этээстээх дьиэ квартиратын аана , муостата уонна истиэнэтэ уокка хаарылынна . Тиксии таһыгар тимирбит « Алексей Кулаковскай » буксир өссө да алта киһитин була иликтэр . Бэҕэһээ « Гном » диэн ааттаах робот көмөтүнэн көрдөөн көрдүлэр да , сатаммата . ( Салгыыта . Иннин хаґыат ыам ыйын 8 , 15 , 22 кµннэринээ ± и нµімэрдэригэр кір ) . Мэхээлэ тіґі да ууну - уоту ортотунан аастар , бу бастакы буомбалааґыІІа тµбэґиитэ этэ . Онон уйул ± ата улаханнык хамсаабыта . Халлаантан таІнары сатыылаан тµґэр , ілір ілµµнэн уґуурар кµтµрдэртэн ханна да баран быыґаныа суох курдук этэ да , син тыыннаах хаалбыт . Бэл , дьуккуруйан да кірбітіх этэ . Ол эрээри , уІуо ± а - иІиэ ± э босхо баран , салыбырас буолан хаалбыт курдуга . Аны онно - манна ірі кµµдэпчилэнэр уоту умуруоруу тµбµгэр тµспµттэрэ . Ити икки ардыгар халлаан хараІаран барбыта . Уот улахана сі ± µрµйээтин кытары эмиэ таґа ± ас сµікээґинэ са ± аламмыта . Тµµн хойут бµтэннэр массыына ± а олордоот тіттірµ утаарбыттара . Салгыы » Оттон « Сиэрдээх Арассыыйа » фракция салайааччыта Ольга Федорова бастаан аахсыйалаахтар икки ардыларынааҕы Сөбүлэһиини түһэрсиэххэ наада , ол эрэ кэнниттэн олохтоох сокуоҥҥа уларытыылары киллэриэххэ наада диир . - - Билигин аан дойду үрдүнэн архыыптары барытын сабан кэбистилэр . Холобур , Америкаҕа Сэбиэскэй сойуус , ыраахтааҕылаах Арассыыйа туһунан баай матырыйаалы мунньан таптайан иһэллэр . Аатырбыт Гувер аатынан институкка олох былыргы эбэтэр улахан суолтата суох тэрээһин , кэнсиэр эҥин туһунан эрэ көрдөрүөхтэрин сөп . Атыныгар отой чугаһаппаттар , кыайан көрбөккүн . Биһиэхэ « гласность » саҕана 1987 - 1990 сс . архыыптарбытын барытын аһан кэбиспиттэрэ . Ол эрээри кэлиҥҥи икки сыл устатыгар барытын сабан , кытаатыннаран кэбистилэр . Кумааҕы , көҥүл бөҕөнөн эрэ барбах ыспыраапка эрэ биэрэллэр . ФСБ , ИДьМ - барыта сабылыннылар . Байыаннай архыыптарга концлааҕыртан тыыннаах эргиллэн кэлбит дьон докумуонун барытын чып кистээн , чыыскалаан кэбистилэр . Тоҕо ? Репрессия сылларыгар араас сымыйа докумуоннары бэчээттээбиттэрин сабаары . Иккис өттүнэн , туох да диэбит иһин , судаарыстыбабыт систиэмэтэ уларыйда . Саха былыргы баайдарын да ылан көрүөҕүҥ . Эверстовы , Кривошапкины , Никифоровтары , онтон да атын атыыһыттарбытын . Нэһилиэктэрин , улуустарын хайдах курдук көрөн - истэн , салҕаан олорбуттарай ? Оскуола , балыыһа аһыыта , тутуута диэн … дьадаҥылар оҕолорун соҕуруу куораттарга тиийэ ыытан үөрэттэрэллэрэ . Ону таһынан , сахалар интэриэстэрин ыраахтааҕыга тиийэ быһаарсаллара . Ол үгэһи билигин ким эмэ салгыыр дуо ? Оҕо саадыгар сылдьыбатах оҕолор кэлэллэр . Онон туох да бэлэмэ , билиитэ суох буолаллар . Оскуола иһинэн , саатар , 6 саастарыттан сылдьар оҕо бөлөҕүн арыйар кэм кэллэ . Төрөппүттэр барахсаттар оҕолоругар чугас буолаары , улуустан куоракка көһөн кэлэн дьиэ , хос куортамнаһан олороллор . Үп - харчы тиийбэт , кыаммат ыал эмиэ элбэх . Төрөппүт оҕотугар чугас буолуон наада . Интэринээттэн өрөбүлгэ , каникулга ылан сынньатыы олус үчүгэй . Үөрэнээччилэрим олоххо чугас буоллуннар диэн , саас буолла да кыра үүнээйи олордобут . Күөҕү көрөн оҕолор үөрэллэр . Биир эмэ баай тэрилтэ ититиллэр кыра тэпилииссэ ыларбытыгар көмөлөһөрө буоллар . Дьиэҕэ - уокка , хаһаайыстыбаҕа сыстыа этилэр . Бу тµбэлтэ 2001 сыл ыам ыйын бµтµµтэ буолбута . Онтон ыла номнуо алта сыл ааста . Ол эрээри , ол кµннэр сорох - сорох тµгэннэрин адьас бэ ± эґээІІи курдук ійдµµбµн . Ґксµн оччотоо ± уга тіґі сіптііх быґаарыныылары ылыммыппын , эбэтэр ханна , туохха сыыстарбыппын ырыта , ырыІалыы сатыыр курдукпун . Дьонум - сэргэм да эмиэ мин курдук сµрµннээн сыыґабытын , табабытын ырыта сатыыллар . Оччолорго мин Уус - Алдан улууґун Тулуна біґµілэгин II Лігій нэґилиэгин баґылыгынан µлэлээбитим тірдµс ыйыгар эрэ баран эрэрэ . Нэґилиэк общественноґын кімітµнэн кырдьа ± астар сынньаналларыгар анаан биир дьиэни ірімµіннээбиппит , биэс сыл µлэлээбэккэ турбут пилораманы сіргµппµппµт . Ыам ыйынаа ± ы бырааґынньыктарга икки кµн субуотунньуктаан уонча эргэ хотону , биир оччо хаарбах тутууну кітµрэн , ыраастаан кэбиспиппит . Біґµілэк биирдэ сэргэхсийэ тµспµтэ . Ол барыта урукку кэмнэри санаппыта . Јтірµнэн маннык 250 - 300 киґи кыттыылаах иккилии кµннээх субуотунньуктар ыытылла иликтэрэ . СаІа сынньалаІ пааркатын тутуохха диэн миэстэтин талбыппыт , таас оскуола тутуутугар олохтоохтор кі ± µлээґиннэринэн 500 тыґыынча харчыны хомуйбуппут . Ити оччолорго улахан µп этэ . Улуус кииниттэн баара - суо ± а 20 километр да буолларбыт , суолбут - ииспит олус куґа ± ана . Ґгµс сыллаах туруорсуу кэнниттэн кутуу суол оІоґуллар буолбута , 1 , 5 км сиргэ µп кірµллµбµтэ . ҐрµІ ас арааґын бэлэмниир сыах тутуллар буолбута . Спортивнай саалабытын ірімµіннээри 150 кубометр маґы хайыттарбыппыт . Онон дьон санаата кэлэн , ірі кіті ± µллэн эрэрэ . Ити дьыл саас хойутаан кэлбитэ . Ыам ыйа бµтэн эрэрэ да от - мас кі ± ірір чинчитэ суо ± а . Сотору - сотору ардыыра . Кырдьа ± астар іІ дьылы билгэлииллэрэ . Били оІоґуллуохтаах суолбут бадараанынан баґыллан хайдахтаах да техника , бэл , сатыы да киґи сатаан сылдьыбат буолбута . Боро ± оІІо диэри µксµн сатыы сылдьарбыт . Ону да ± аны алаастарынан тумнан барарбыт . Ыам ыйын 28 кµнэ буолар тµµнµгэр , сарсыарда 4 чаас са ± ана , арай ааммын тоІсуйдулар . Тыа сирин дьонун µгэґинэн , кимин - тугун туоґуласпакка , ааммын аспытым ыаллыы Јнір нэґилиэгин баґылыга Василий Петрович Борисов турар эбит . Кини кэннигэр участковай инспектор Иван Данилов уонна улуус кииниттэн ар ± аа диэки , биґигиттэн µс нэґилиэк ніІµі баар Арыылаах оскуолатын директора Никифор Петрович Пестряков кістіллір . Олбуор ааныгар іссі 2 - 3 киґи тураллар эбит . Тута аанньа ± а кэлбэтэхтэрин сэрэйдим . Баґылайдаах Никифор быґыта - орута кэпсээбиттэриттэн о ± о муммутун биллим . Ону кірдµµ кэлбиттэр эбит . Анараа уолаттары ыІыран дьоммун чэйдэттим . Ол олорон иІэн - тоІон билбитим маннык буолан та ± ыста . Ґс хонуктаа ± ыта Орто Эбэтээ ± и коррекционнай оскуола ± а µірэнэр о ± олору µірэх дьыла тµмµктэнэн дьиэлэригэр тар ± аппыттар . Сорохтору дьонноро кэлэн ылбыттар , сорохтору аргыс дьоІІо биэрэн ыыппыттар . Икки о ± о - Тулунаттан сылдьар биир уол уонна биґигиттэн уон биэс биэрэстэлээх сиргэ баар Јнір о ± ото эмиэ массыына ± а тµбэґэн Боро ± оІІо аймахтарыгар кэлсибиттэр . А ± албыт киґилэрэ Говоров Сергей Иннокентьевич уолаттары дьоннорун дьиэлэригэр киллэрэн биэрээри гыммытын баґыыбалаан баран : " Дьиэбит ити турар " , - диэн теплотрасса ніІµі биэс уонча миэтэрэ ± э турар дьиэ диэки барбыттар . Сергей Иннокентьевичка уолаттар киэґэ уон чаас ааґыыта дьиэ ± э киирбэккэ эрэ µргµлдьµ икки кістііх Тулуна диэки тµґэ туруохтара диэн санаа куґа ± ан тµµлµгэр да суо ± а чахчы . Уолаттар бастаан сэттэ километр курдугу суол устун барбыттар . Онтон суол арахсыытыгар чугаґаан иґэн улахана ( ити кэмІэ 16 - гар сылдьар ) кыратын ( 11 саастаах ) алаастарынан быґа тµґµіххэ диэн тылыгар киллэрбит . Дьэ , мантан ыла айаннара табыллыбат . Суолтан туораан баран µс биэрэстэ кэриІин син сіпкі бараллар . Онтон Улахан Алаас диэн сиргэ киирэллэр . Итиннэ " Беларусь " трактордаах дьон саас куска сыппыт таІастарын - саптарын , малларын - салларын хомунан иґэллэрин кірсіллір . Улахан уол ол дьону тохтотон уу кірдіін ылан испит , тэйиччи турар уолун ыІыран ылан эмиэ иґэрдибиттэр . Трактордаахтар суолгутун билэ ± ит дуо , бачча хараІа ± а мунуоххут ( ыам ыйын бµтµµтэ тµµн 1 чаас са ± ана балачча хараІарар ) , биґигини кытары тіннµІ диэн кіріллір да , улахан уол суолу билэбин , мантан салгыы маннык - маннык сирдэр кэлэллэр диэн судургу ба ± айытык эппиэттиир . Кырата тугу да саІарбат . Ол эрээри , ити дьонтон арахсан , алаас сыырын тахсаат , мунан хаалаллар . Халлаан лаппа сырдаабытын кэннэ алаастарыгар тіттірµ тµґэн кэлэллэр . Онтон аартыктарын булан , 5 чаас са ± ана , улахан уол µчµгэйдик билэр сайылыгар , ХаптаІа ± а , тиийэллэр . Біґµілэк ити сайылыктан 7 биэрэстэ кэриІэ . Кµн тахсан эргиччи кµндэлэс сырдык буола тµґэр . Тµµнµ быґа хаампыт о ± олор кµн уотун суоґуттан утуктаан бараллар . Сылайан , уулара кэлэн нэґиилэ салбыІнаґан µрэх кытыытыгар кэлэллэр . О ± олору тар ± аталларыгар барыларыгар плитка сакалаат , бичиэнньэ , киилэ аІардыыта араас кэмпиэт тµІэппиттэр эбит . Ґрэххэ кэлэн баран улахан уол уолуттан плитка сакалаатын кірдіібµт . Кырата биэрбэтэх . Онтон сылтаан бочооттоґон ылаллар . Улахана кыыґыран уолун куота бара турар . Сайылык дьиэлэрин ааґан , сыыр µрдµгэр тахсан баран кірбµтэ , киґитэ µрэ ± и саІа туораан сэниэтэ суохтук салбыІнаан иґэрэ µґµ . Итинтэн ыла санаатыгар уолун кµµтэ - кµµтэ біґµілэк диэки баран иґэр . Біґµілэккэ киириэх иннинээ ± и алааґы ааґан , сыыры тахсан баран утуктуу - утуктуу уолун кµµтэн олорор . Арай , биирдэ кірбµтэ киґитэ алаас ніІµі сыырыгар кэлэн олороро µґµ . Кэлин быґаарбыппыт уолум диэн чіІічі ± µ кірбµт эбит . Уутугар аІаарыйа сылдьар киґи кµнµ утары биэрэстэ кэриІэ ыраах баар чіІічі ± µ киґи курдук кірµін сіп бі ± і буолла ± а дии . Ийэтэ этэринэн , кини дьиэтигэр 8 са ± ана кэлбит . Киирээт : " Сатыы кэллибит . Уолум киґи уІуохтаах тумул аттыгар утуктаан олорон хаалла . Дьоммор киириэм диэтэ " , - диэн баран аґаабакка да утуйан хаалбыт . Ити тумултан кыра уол дэІІэ да буоллар , сылдьан ааґар ыала µс сµµсчэкэ эрэ миэтэрэ , біґµілэккэ киириигэ бастакы ыал . Улахан уол киэґэ утуйан туран баран табаарыґа тµґэр ыалыгар бара сылдьыбыт да ыйыппатах . Уол суо ± ун билэн баран тіннін хаалбыт . Сарсыныгар бэйэтэ кэлбит суолун устун кэлин кірбµтµм дии санаабыт алааґыгар бара сылдьыбыт . Онно тіІµргэґи кірбµтµн , дьэ , ійдµµр . СарсыІІытыгар кыра уол Јніргі дьиэтигэр тиийбэтэ ± э биллэн , дьэ , аймал ± ан буолар . Биирэ куттанан дьонугар чіІічігµ уолум олорор диэн кірбµтµн эппэт . Онон біґµілэккэ кэлэн баран сµппµтµн курдук санаан бэйэлэрэ бастаан біґµілэк иґигэр , эргэ саґыл ферматыгар кірдµµллэр . Уол сµппµтэ µґµс кµнэ буолуутугар , дьэ , улуус киинигэр биллэрэн , Арыылаахтан дьон кэлэн , уолаттар арахсыбыттара оруобуна µґµс сууккатын туолуутугар миэхэ кэлэллэр . Хайдах эрэ тута булуох курдук санаан , эбии олохтоох оскуола директорын уонна чугас олорор улахан кылаас о ± олорун уонна аргыстаспыт уолун ылан , уонча буолан УАЗ массыынанан барабыт . Иккис алааска тиийэн массыынабытын хаалларан биэс чаас устата µс - тµірт алааґы , ітіхтірµ кэрийэн баран бары да дьыала уустугурбутун ійдіібµппµт . Онон тіннін кэлэн эбии дьону тардан 50 - ча киґи суол икки іттµнээ ± и тыанан сэлэлээн хаамабыт . Икки сылгыґыты чугас эргиннээ ± и алаастарга суол хайдара ыытабыт . Кµнµс тµірт са ± ана ХаптаІа ± а тиийэбит . Біґµілэктэн уон биэс аттаах киґи эбии кэлэр . Арахсыбыт сирдэригэр сииктээх буолан уолаттар атахтарын суола бу дьэрэлийэ сытар эбит . Уолбут манна кыыґырсыбыппыт диир . Итинтэн бэрт ір суоллаан уол сайылык дьиэлэригэр тиийбэккэ эрэ электрическэй уот остоолботун аттыгар утуйбут сирин уонна биир кэмпиэт суутун булабыт . Онтон суолун таґы - быґа сµтэрэн кэбиґэбит . Сайылык бэйэтэ да киэІэ - куоІа , тулатынаа ± ы кілµччэлэрэ , µрµйэлэрэ элбэ ± э а ± ыйах киґи биир - икки чаас иґигэр кыайан сирийэн кірбіт сирэ . Сµбэлэґэн баран алаастан тахсар аартыктары уонна алаас иґин µчµгэйдик кірµіххэ диэн буолла . Ол эмиэ туох да тµмµгµ биэрбэтэ . Эмиэ тµмсэн салгыы хайдах былааннаахтык кірдµµбµт диэн сµбэлэґэ турдахпытына , суол хайдара ыыппыт дьоммут тиийэн кэллилэр . Уол суолун сэргэстэґэ сытар Алыґардаах диэн алаас сыырын анныгар , бадарааІІа кірдµбµт диэтилэр . Ат µрдµгэр тµґэн уонча буолан онно ойуттубут . Кірбµппµт чахчы уолбут суола эбит . Ыксал буолла , суолуттан кірдіххі адьас чиэски сиргэ хайыспыт . Дьоммутугар тіннін эмиэ сµбэлэґии буолла . Аттаах дьон бары , ол аата 17 киґи , уол суолун хайан халлаан сырдыгына тіґі кыалларынан батыстыннар диэн дьоммут ыстаннаран хааллылар . Сатыылар тінµннµбµт . Сэрэйбиппит курдук біґµілэк барыта ата ± ар турбут . Эбии то ± ус аты бэлэмнээбиттэр . Милицияттан іссі µс киґи кэлбит . Улуус дьаґалтатын кытары сµбэлэґэн баран нэґилиэккэ ыксаллаах балаґыанньаны биллэрдибит . Онтон ат µрдµгэр тµґэн дьоммутун эккирэттибит . Біґµілэктэн 7 км . Кэймэн диэн алааска арай икки киґибит утары иґэллэрин кірдµбµт . Испэр " булбуттар " диэн санаа элэс гынан ааста . Онтубут икки киґибит чугас сытар алааска суол хайа сылдьан µрэх уутугар уонна симилэх мастаах сиргэ хаайтаран , дьоннорун куоттаран кэбиспиттэр . Онон километр курдук хаалан иґэн ыллык суол бадарааныгар уол тіттірµ кэлбит суолун кірбµттэр . Дьоннорун ыґыытыы сатаан кэбиспиттэр да , истибэккэ бара турбуттар . Салгыы суолу хайаннар от кµрµітµн таґыгар уончата µктэммит сирин булбуттар . Онно баран кірµі ± µІ уонна сµбэлэґиэхпит диэн от кµрµітµгэр бардыбыт . Мин ыІыырым холумун тардынаммын дьонум балтараа сµµсчэкэ миэтэрэ тэйбиттэрин кэннэ хоІуннум . Тумус тыаны эргийбитим дьонум іссі тэйбиттэр . Ханна тиийиэхтээхпитин билэр буоламмын тыа са ± атынан быґалыы барарга быґаарынным . Ол кэмІэ икки ыттаахпыт сылгы µірµн эккирэтэн маргыар бі ± ітµн тµґэрдилэр . Ыт µрµµтэ , сылгы кистээґинэ , ыттары буойар хаґыы биирдэ оргуйа тµстэ . Ыттарбыт тулата бµтµннµµ µітµнэн , тала ± ынан саба µµммµт кыракый кілµччэ ніІµі іттµнэн сылгылары эккирэтэн тигинэттилэр . Талах быыґынан кілµччэ уута эІэлдьийэн кістір . Арай туох эрэ ууга тµґэр тыаґа барылыы тµстэ . Туох тµспµтµн кіріірµ аппыттан тµґэн кілµччэ кытыытыгар киирээри гыммыппар , атым охтубут мас силиґиттэн сиргэнэн соґулла сылдьар . Ону сосуґа - сосуґа чугаґаан кірбµтµм ууга балачча улахан долгун тахсыбыт этэ . Биир ыппыт уу кытыытыгар киирэн турара . Ыт ууга ыстаммыт тыаґын истибиппин дии санаатым . Ол да буоллар долгун тахсыбыт сирин кыІастаґа сатаатым да , туох да кістµбэт . Кэтэспит курдук уу чуумпу буола тµстэ . Ол кэмІэ дьонум ыІыран хаґыытастылар . Тиийэммин кілµччэ ± э уу тыаґаата , долгун бі ± і та ± ыста диэбиппэр ыт ууга ыстаммыта буолуо диэтилэр . Халлаан лаппа хараІардар да били кілµччэ таґыгар кэмпиэт суутун булабыт . Салгыы ТоІхоруйа µрµйэтин диэки тахсыбыт буолуон сіп курдук . Икки киґибитин дьоннорун эккирэтиннэрэ ыытабыт . Санаабар тіннін иґэн Охлопков Колялыын кілµччэбитин іссі чинчийэбит . Тµµн 1 чаас са ± ана біґµілэккэ кэлэн нэґилиэк активын кытары сµбэ мунньах оІорон сарсыІІыттан тэрээґиннээх кірдііґµнµ оІорорго диэн быґаарыы ылынныбыт . Тµµннэри оперативнай штаб тэрийэн бары ыксаллаах дьаґаллары ылынабыт . Јнірдір эмиэ дьон хомуйуутугар туруналлар . Арыылаахтан сµµрбэччэ киґи иґэрин биллэрэллэр . Тулуна ± а уопсай мобилизация биллэриллэр , оперативнай штабтан кіІµлэ суох біґµілэктэн тахсыы бобуллар . Штабка тµµннэри - кµннэри µлэлиир дьуґуурустуба олохтонор . Боро ± онтон эбии дьон кірдµµбµт . Сарсыарда 5 чаас са ± ана 160 - ча киґини мунньабыт . Јнірдір 40 - ча киґини ыыттыбыт диэн биллэрэллэр . Сµбэлэґии быґыытынан уол сµппµт сиригэр суоллар тірдµлэригэр , тумустарга , ітіхтіргі - барыта 60 - ча сиргэ иккилии - µстµµ киґилээх " блокпостары " олохтуубут . " Блокпостар " бэйэ - бэйэлэрин кірсін олороллор . Итинник гынан 10 - ча километр сири быґабыт . Алаас аайы эмиэ кэтэбил олордобут . Дьоммутун біліхтіргі арааран " полевой командирдары " аныыбыт . Маны таґынан анал сорудахтарга сылдьар биэс " мобильнай этэрээти " тэрийэбит . Дьоммут балаґыанньаны ійдіін туох баар ирдэбили толорон иґэллэр , адьас байыаннай быґыы - майгы буолар . Нэґилиэк кырдьа ± астара олус наадалаах сµбэлэри биэртэлээбиттэрэ . О ± о суолун сканердаан полевой командирдарга тµІэппиппит . Оперативнай картаны лесхоз картатыттан уґултарбыппыт сµбэлэґэр остуолбутугар сытара . Онно ханна атах суолун , кэмпиэт суутун булбуппут барыта киирэрэ . Маны таґынан хас биирдии біліх командирыгар анал маршруттаах карта кµн аайы бэриллэрэ уонна тіннін кэллэхтэринэ оперативнай карта ± а киллэриллэн баран дьуґуурунайга туттарыллара . Сарсыныгар соруда ± а ыйыллан туран саІа карта бэриллэрэ . Ити олус туґалаах эбит этэ . Блокпостарга барааччылар биир суукка олоруохтаахтар , кіІµлэ суох постарын хааллараллара сатаммат . Ити кытаанахтык тутуґуллар . Эбии кэлбит дьону ыламмыт 100 - чэкэ киґи біґµілэк чугаґынаа ± ы тыаны тараатыбыт . Маны таґынан муммут о ± о біґµілэккэ киирэн саґыа диэн учууталлар уонна улахан кылаас о ± олоро биирдии дьиэнэн µллэстэн туох баар тутуулары барытын кіріллір . Онон ити кµн µс сµµстэн тахса киґи о ± о кірдііґµнµгэр тахсар . Кірдііґµн республика Ґірэххэ , Ис дьыала ± а , Ыксаллаах быґыыга - майгыга министерстволарын хонтуруолугар ылыллар . Ґрэххэ барбыт аттаах дьоммут хас эмэ кістііх сиргэ тиийэн тінніллір . Онно уол ата ± ын суолун сылдьыбыт сирдэрин аайы кірбµттэр . Кэлин саба ± алааґыммытынан , уолбут муммут бастакы кµнµгэр быґа холуйан 130 км . сири хаампыт буолуон сіп эбит . ( Салгыыта бэчээттэниэ ) . Федот БЫСЫИН Саха сирин норуоттарын музыкатын уонна фольклорун музейа ааспыт кµґµн Дьокуускайга Киров уулуссатын 31 № - дээх дьиэтин µґµс мэндиэмэнигэр олохсуйбута . Олунньу 10 кµнµгэр музей саІардыллыбыт экспозицияларын учуонайдарга , µірэх тэрилтэлэрин директордарыгар анаан билиґиннэрдилэр . Урут музей былыргы историческай мас дьиэ ± э µлэлээбит буолла ± ына , билигин таас дьиэ ± э кіґііт , сайдыылаах кэми кытта тэІІэ хардыылаата . Ол курдук µлэ ± э - хамнаска аныгы технология кыайа - хото туґаныллар буолла . Бэл , кірііччµ экскурсовода да суох Саха сирин фольклорун , музыкатын историятын туґунан ійдібµл ылар кыахтанна . Бу музей атыттартан уратыта диэн сµрµн экспонаттар тылынан хараллаллар . Ол туґунан сиґилии программалары , лекциялары бэлэмнээбиттэр . ОлоІхоґуттар , ырыаґыттар , музыканнар портреттарын , кинигэлэрин сэргэ айбыт µлэлэрин истиэхтэрин , кірµіхтэрин сіп . СаІа сµµрээн быґыытынан µс интерактивнай экран туруоруллубут . Бастакы экраІІа 32 хотугу омук историята , культурата , µгэґэ , таІаґа - саба , национальнай бырааґынньыктара ойууланар . ОйууннаґыІІа анаан дµІµрдэр карталара оІоґуллубут . Иккис экран - табык быґыылаах . Бу мантан Саха сирин фольклорун , самодеятельнай уонна идэтийбит искусство туґунан разделларынан билсиэхтэрэ , сэдэх хаартыскалары , аудио , видео файллары кірµіхтэрэ . Чаппараах омоонноох экраІІа национальнай музыкальнай инструменнар , музей научнай µлэтэ , норуот маастардарын тустарынан киинэ тµмµллµбµт . Кірііччµ бол ± омтотун ОлоІхо саалатыгар улуу эпос ис хоґоонун арыйар ураты экспонаттар - хамсыыр магниттаах куукулалар итиэннэ µс дойдуну ойуулуур диарама тардаллар . Куукулалары олоІхо персонажтарын экскурсовод кэпсиир кэмигэр хамсатар . Бу салаа ± а киирээккин кытта ураты эйгэ тулалыыр . Ортотугар Аал Луук Мас баар , бала ± аІІа кімµлµік иннигэр олоІхоґут олорор . П . Ойуунускай " Ньургун Боотур " олоІхотугар анал экспозиция баар . Гавриил Колесов толоруутун истэ ± ин . Ону тэІинэн " Ньургун Боотур " сюжеттарынан мультфильмы кірі ± µн . ЭбэІки норуотун эпоґыгар нимгакан туґунан эмиэ сиґилии билсиэххэ сіп . Биир сонун кістµµ - музей салаатын µрдµнэн сулустар тырымныы тыгаллар . Ол кэмІэ Саха сирин норуоттарын сулустар тустарынан номохторун кэпсиэхтэрэ . Музей аата да этэринии , ураты миэстэ национальнай инструменнарга бэриллибит , анал витрина оІоґуллубут . Манна норуот маастардара Иоаким Избеков , кэргэннии Мохначевскайдар , Илья Неустроев тустарынан экспозиция баар . Музейга ордук эдэр ыччат фольклор , музыка эйгэтигэр интэриэґин кібµтэргэ усулуобуйа тэриллибит , аныгылыы сонун сµµрээннэр киирбиттэр . Ол быґыытынан µірэнээччилэргэ , студеннарга аналлаах видеоуруоктар , лекциялар ыытыллыахтара . Саргылаана ДАНИЛОВА Хаартыска ± а : Музей научнай сотруднига Мария Корнилова сахалыы инструменнары билиґиннэрэр . Виктор Эверстов тµґэриитэ . « Угаайыларга бэриммэт күүстээх , айылҕаттан ырааҕы кірір киэІ ійдііх » . Уонна ? ! Гитлер угаайытыгар кииринэн , 1939 с . Гитлери кытта « сэриинэн саба түґүспэт туґунан дуогабары оІорсубута » . Кµн сырдыгар талаhан . . . Оһох үөрбүт - көппүт курдук , сэргэхтик тигинэччи умайар , оҕолор барахсаттар мэниктээн , саһыгыраччы күлэ - күлэ төттөрү - таары сырсаллар . Бу - нэһилиэккэ биир саамай убаастанар , элбэх сүөһүлээх , балайда кыахтаах ыал Сүөдэрэптэр дьиэлэрэ этэ . Оонньуу сылдьар түөрт оҕоттон саамай кыралара , ыал соҕотох кыыһа Айыына убайдарын кэнниттэн сырсан үөрүү - көтүү бөҕө буола сылдьара . Аҕата Сэмэн ыраах айаҥҥа сылдьар суоппар буолан , дэриэбинэҕэ кимиэхэ да суох мааны таҥас - сап , оонньуур киниэхэ баара . В . И . Бочонина Баайа ? а ? а тахса сылдьан Мандар Уустуун кэпсэтиитин кылгас бэлиэтээ ? иннэриттэн аа ? ааччы киэ ? эйгэтигэр били ? иннэрэр . Ыйынньык үһүс түһүмэҔэ « хайдах суруйуохха » диэн ааттаах . Манна Г . У . Эргис уопсайа 14 пууннаах чопчу сүбэлэри фольклору хомуйааччыларга биэртэлээбитэ . Кини фольклору хомуйууга аҥардас идэтийбит фольклористар Саха сирин киэҥ - нэлэмэн сирдэринэн улуустарынан , нэһилиэктэринэн төһө да баҔарбыттарын иһин сылдьар кыахтара суох , онон тыа сирин интеллигенцията учууталлар , культура үлэһиттэрэ , сулууспалаахтар ким баҔарар кини оҥорбут ыйынньыгынан туһанан саха норуотун баай фольклорун төһө баҔарар толору суруйуохха сөбүн ыйар [ Эргис , 1945 , с . 59 ] . Соторутааҕыта кыра кыыһы Дьокуускай ортотугар иирбит ыт ытырбыта . Дьоно тута кыыһы балыыһаҕа көрдөрөн , ытырбыт ыт чахчы иирбит буоларын быһаарбыттара . Ыт иириитэ - вирустаах ыарыы . Ыарыы ыт ньиэрбинэй систиэмэтин барытын алдьатан өлөрөр . Бу ыарыынан кыыл бары көрүҥэ , ол иһигэр киһи эмиэ , ыалдьаллар . Иирбит ыт 3 - 6 нэдиэлэ иирбитэ биллибэккэ сылдьыан сөп , ардыгар , 1 сылга кытта тиийэр дииллэр . Иирбит ыт дьонтон туора туттар , сылайбыт - элэйбит көрүҥнэнэр , аанньа аһаабат эбэтэр төттөрүтүн наһаа ыллам - дьэллэм , эккэлэс , хаһаайыныгар аалыҥнас буолар . Ол кэннэ ытырыллыбыт миэстэтин ( вирус киирбит сирин ) ытыра - ытыра тарбанар , сатаан ууну испэт буолар . Силэ күүгэннирэр , хойдор , үрэрэ аҕыйыыр , аллараа сыҥааҕа түһэ , айаҕын ата сылдьар , эбиитин кылардыы көрөр буолар . Маннык быһыылаах - таһаалаах ыты көрдөххүтүнэ тута туһааннаах миэстэтигэр биллэриҥ . Соҕуруу модернизация , инновация тоҕо санаа хоту баран испэтин чинчийэн баран , эспиэрдэр « инновацияны анньар лобби суох » диэн түмүккэ кэлбиттэр . Утарсааччы , уруккунан олорон хаала сатаааччы элбэх . Массыына мотуора суох үлэлээбэт . Модернизация лоббитын үіскэтэр туґугар араас тэрилтэлэртэн , нэґилиэктэртэн , улуустартан энтузиаст , « инновация дьонун » , ол эбэтэр « драйвердары » ( английскайтан урууллааччы , ыытааччы ) булуу наадата үіскээтэ дииллэр . Биґиги тыйыс усулуобуйалаах Сахабыт сирин т / х - тын сайыннарарга ураты ійдііх инновация дьоно наадалар . Бэрэсидьиэн Е . Борисов менеджердэрин тиґигэ оннук дьону булар соруктаах . Санаттахха , ТХМ менеджердэри талыыны сыыґа - халты ыыппытын түмүгэр , 50 тыґ . хамнаґы ыла - ыла куораттан быкпатах түбэґиэх дьон « менеджер » буолан хаалбыттара эмиэ баара . Кулун тутар 2 кµнµгэр Российскай Федерация уонна биґиги республикабыт общественнай - политическай оло ± ор - дьаґа ± ар тирээн турар суолталаах быыбар ситиґиилээхтик тµмµктэннэ . Ол ситэтэ суох барыллааґын тµмµгµ Быыбар киин хамыыґыйатын председателэ Анатолий Кривошапкин кулун тутар 3 кµнµгэр буолбут республика хаґыаттарын суруналыыстарыгар аналлаах пресс - конференция ± а иґитиннэрдэ . Кини бигэргэтэринэн , Россия бµттµµнµн µрдµнэн буолбут дойду сµрµн быыбарыгар уопсайа 383126 Саха сирин олохтоохторо кыттыыны ылбыттар . Ити быыбардааччылар уопсай ахсааннарын 75 , 47 быр . тэІнэґэр . Кинилэртэн 260474 киґи ( 68 , 12 быр . ) Дмитрий Медведевкэ , 77748 киґи ( 20 , 33 быр . ) Геннадий Зюгановка , 32425 киґи ( 8 , 48 быр . ) Владимир Жириновскайга уонна 6271 киґи ( 1 , 64 быр . ) Андрей Богдановка куоластаабыттар . Кістірµн курдук , " Биир ньыгыл Россия " политическай партия кандидата Д . А . Медведев бастакы миэстэ ± э та ± ыста уонна дойду бастакы салайааччытынан буолар кыахха тигистэ . Ол туґунан бµтэґиктээх быґаарыыны РФ Быыбарга киин хамыыґыйата кулун тутар 7 кµнµгэр таґаарыа ± а . Республика сиригэр - уотугар ыытыллыбыт Ил Тµмэн депутаттарын партийнай испииґэгинэн быыбарыгар " Биир ньыгыл Россия " партия Саха сиринээ ± и салаата инники кµіІІэ та ± ыста . Кинини 198165 быыбардааччы ійіін 52 , 62 быр . куоластаата . ХалбаІнаабат эрэллээх быыбардааччылардаах РФКП Саха сиринээ ± и салаатын программатын ійіін 59449 киґи куолаґын биэрэн 15 , 79 бырыґыаны ылан иккис миэстэ ± э та ± ыста . Оттон республика Ґрдµкµ Суутун уураа ± ынан быыбарга салгыы киирсэртэн туоратылла сыспыт " Сиэрдээх Россия " партия Саха сиринээ ± и салаатын туґатыгар 54822 быыбардааччы куоластаан , 14 , 56 бырыґыаны ылан , µґµс миэстэлэннэ . Оттон тірдµс миэстэ соторутаа ± ыта тэриллибит " Россия аграрнай партията " Саха сиринээ ± и салаатыгар тигистэ . Кинини 30659 быыбардааччы ( 8 , 14 быр . ) ійііті . Онон бу тµірт бастакы политическай партиялар республика 35 народнай депутатын мандатын µллэстэр чиэскэ тигистилэр . Оттон " Россия либеральнай - демократическай партията " баара - суо ± а 6 , 54 быр . куолаґы ылла . Улахан тыІааґыннаах киирсии Ил Тµмэн 35 биир мандаттаах уокуруктарыгар туруоруллубут кандидаттар ортолоругар буолла . Быыбар киин хамыыґыйата тµґэрбит барыллаан тµмµгµнэн бэйэлэрин быыбардыыр уокуруктарыгар 34 кандидат инники кµіІІэ та ± ыста . Кинилэр ортолоругар Леонид Николаевич Владимиров ( 56 , 70 быр . ) , Владимир Юрьевич Федоров ( 35 , 06 быр . ) , Анатолий Николаевич Алексеев ( 68 , 56 быр . ) , Александр Григорьевич Подголов ( 29 , 36 быр . ) , Петр Степанович Федоров ( 35 , 12 быр . ) , Эрнст Борисович Березкин ( 38 , 05 быр . ) , Сергей Юрьевич Гаврилов ( 30 , 60 быр . ) , Андрей Аркадьевич Илларионов ( 45 , 63 быр . ) , Алексей Иннокентьевич Шеметов ( 44 , 92 быр . ) , Михаил Павлович Деревяшкин ( 31 , 97 быр . ) , Олег Владимирович Тарасов ( 37 , 22 быр . ) , Елена Юрьевна Жукова ( 33 , 16 быр . ) , Николай Абрамович Чаусскай ( 24 , 54 быр . ) , Юрий Михайлович Николаев ( 41 , 77 быр . ) , Ольга Александровна Пилипенко ( 36 , 22 быр . ) , Александр Николаевич Дудников ( 53 , 32 быр . ) , Александр Павлович Морозкин ( 58 , 78 быр . ) , Сергей Александрович Никонов ( 44 , 61 быр . ) , Игорь Алексеевич Корнев ( 70 , 35 быр . ) , Матвей Николаевич Евсеев ( 74 , 10 быр . ) , Валерий Кимович Колодезников ( 34 , 20 быр . ) , Семен Максимович Березин ( 52 , 61 быр . ) , Ньургун Семенович Тимофеев ( 85 , 64 быр . ) , Владимир Романович Кычкин ( 71 , 61 быр . ) , Алиш Забид оглы Мамедов ( 43 , 86 быр . ) , Александр Николаевич Жирков ( 72 , 20 быр . ) , Александр Степанович Миронов ( 35 , 36 быр . ) , Юрий Андреевич Дойников ( 78 , 14 быр . ) , Константин Константинович Ильковскай ( 64 , 52 быр . ) , Афанасий Николаевич Максимов ( 61 , 67 быр . ) , Дмитрий Федосеевич Наумов ( 28 , 87 быр . ) , Елена Христофоровна Голомарева ( 33 , 95 быр . ) , Сергей Александрович Ларионов ( 46 , 15 быр . ) , Александр Владимирович Крылов ( 27 , 95 быр . ) бааллар . Оттон 14 - с уокуруктаа ± ы быыбар хамыыґыйата куоластааґын тµмµгµн тµґэрэ илигин быґыытынан билиІІитэ манна ханнык кандидат бастаан иґэрэ биллэ илик . Эмиэ итиниэхэ майгынныыр быґыы - майгы республика муниципальнай тэриллиилэрин дьаґалталарын 17 баґылыктарыгар уонна олохтоох салайыныы бэрэстэбиитэллээх органнарын депутаттарын быыбарыгар µіскээбит . Ол туґунан сиґилии иґитиннэриини Быыбар киин хамыыґыйата кэнники оІорорго эрэннэрдэ . Ону таґынан манна а ± алыллыбыт дааннайдар куоластааґын боротокуолларын барыларын тµмµµ кэнниттэн уларыйаллара саба ± аланар . Виктор ЭВЕРСТОВ тµґэриитэ . СР Президенэ Вячеслав Штыров уонна " АЛРОСА " президенэ Сергей Выборнов - быыбардыыр учаастакка . Петр ТОМСКАЙ Саха Республикатыгар кадрдары билгэлээґин , бэлэмнээґин уонна аттаран туруоруу Департамена государственнай структура быґыытынан µлэлээбитэ хайыы - µйэ 18 сыл буолла . Бэрт уустук , ыарахан кэмнэргэ бу Департамены М . Е . Николаев тэрийбитэ . Билигин со ± уруу µірэххэ киирэргэ республика ± а экзаменнары туттарыы , ординатура ± а , аспирантура ± а , докторантура ± а Департамент суотугар µірэнии кµннээ ± и олохпут судургу кістµµтµнэн буолла . Ол эрээри , эргитэ санаан кірдіххі , бу киэІ кэскиллээх дьыала сылтан сыл сайдан иґэрэ улахан суолталаах . Маныаха маарынныыр государственнай структура Россия биир да субъегар суох . Мин суруйааччылар элбэх форумнарыгар республика тас іртµгэр сылдьабын , онно , бэл , СНГ дойдуларын бэрэстэбиитэллэрэ специалистары бэлэмнээґиІІэ республика бол ± омтотун сі ± і - махтайа ылыналлар . Хайа ба ± арар дьыала ата ± ар турарыгар салайааччы оруола улахан . М . В . Мучин - Департамент бастакы директора сµІкэннээх µлэни кірсін 300 - тэн тахса µрдµк µірэх араас тэрилтэлэрин кытта сибээґи олохтообута , µлэ ситимин тэрийбитэ . 2002 сылтан бу саха норуотун сайдыытыгар ураты оруоллаах тэрилтэни А . П . Слепцов салайар . Департамент кэлин сылларга сµрµн бол ± омтотун саха ыччата техническэй идэлэри ыларыгар туґаайда . Киин µірэх тэрилтэлэригэр ылыы тµмµктэнэн эрэринэн сибээстээн , А . П . Слепцову кытта кэпсэттим . - Артем Пантелеймонович , быйылгы µірэххэ сµµмэрдээґин урукку сыллардаа ± ар туох уратылаа ± ый ? - Улахан ураты суох гынан баран , сыл аайы син биир кыра уларыйыылар бааллар . Быйыл биґиги Саха Республикатын бюджетыгар кірµллµбµт 930 миэстэ ± э о ± олору сµµмэрдээтибит . Онно барыта 1763 сайабылыанньа киирбитэ . Ґрдµк µірэх тэрилтэлэрин кытта тэІІэ орто анал µірэххэ быйыл абитуриеннары таллыбыт . Конкурс µрдµк диэн бэлиэтиэххэ наада . Ол курдук , Томскайдаа ± ы политехническай техникумІа - биир миэстэ ± э 5 киґи , Хабаровскайдаа ± ы тимир суол техникумугар - эмиэ 5 , Дивногорскайдаа ± ы тыа ха ¤ аайыстыбатын техникумугар - 3 киґи кииристэ . Саха Республикатын Президенигэр тэриллэн µлэлиир наука ± а уонна техническэй политика ± а Сэбиэт быґаарыытынан биґиги былырыыІІыттан Обнинскайдаа ± ы атомнай энергетика университетын кытта дуогабар тµґэрсибиппит . Былырыын бу µірэххэ 14 о ± о киирбитэ , быйыл 25 студеннанарбыт былааннанар . Бу специалистар Саха сиригэр атомнай энергетика сайдыытыгар олус наадалаах буолуохтара . Уопсайынан , республика сайдыытын хаамыыта ирдиир специалистарын Департамент бэлэмниир . Ону таґынан , биллэн турар , гуманитарнай уонна айар µлэ ± э сыґыаннаах идэлэр бааллар . - Быйыл хайа идэ ± э , хайа µрдµк µірэх тэрилтэтигэр саамай улахан конкурс баарый ? Уонна ханнык идэлэр соччо сэІээриллибэтилэр ? - Саамай улахан конкурс Санкт - Петербургдаа ± ы государственнай университекка - 10 , 5 киґи биир миэстэ ± э , Хабаровскайдаа ± ы государственнай экономика уонна быраап академиятыгар - 13 киґи , Ураллаа ± ы юридическай академия ± а - 11 киґи , Сибиирдээ ± и телекоммуникация уонна информатика государственнай университетыгар - 11 киґи , Дальнай Востоктаа ± ы государственнай сулууспа академиятыгар - 20 киґи , Новосибирскайдаа ± ы архитектура уонна тутуу университетыгар - 16 , 5 киґи , Санкт - Петербургдаа ± ы экономика уонна µп университетыгар - 11 киґи . Кіріргµт курдук , юристары , экономистары таґынан саІа технологияларга , тутууга , архитектура ± а интэриэс µрдµк . Государственнай сулууспалаахтары бэлэмниир µрдµк µірэх тэрилтэлэригэр эмиэ конкурс µрдµк . Быйылгы µірµµбµт - урукку сылларга бэриллибит миэстэлэри ситэри толорбот " Летная эксплуатация воздушных судов " диэн идэбитин саптыбыт . 9 миэстэ ± э 20 сайабылыанньа киирдэ . Бу эрдэтинэ тэрээґин µлэ тµмµгэр кыалынна . Ґксµгэр сыл аайы о ± олор медицинскэй комиссияны кыайан ааспаттар этэ . Быйыл кулун тутар ыйга Транспорт , сибээс уонна информатизация министерствота медицинскэй комиссияны ыыппыта . Летнай комиссия ирдэбилэ µрдµк , онон абитуриеннар эрдэ доруобуйаларын туругун билэллэригэр , кыаллар буолла ± ына сайыІІа диэри кірµнэллэригэр кыах бэриллибитэ . Намыґах конкурстаах идэлэр туґунан этэр буоллахха , Бурятия ± а агротехническай мелиорация техникумугар , Омскайдаа ± ы аграрнай университекка абитуриеннар соччо анньыспатылар . ДьиІэ , мелиорация специалистара билигин республика ± а олус наадалар , ірµс уонна муора транспорын бэлэмниир институттарга конкурс суо ± ун кэриэтэ . Биллэн турар , бу манна сіптііх профориентационнай µлэ кыайтарбатах диэн этиэх тустаахпын . Инники іттµгэр сіптііх министерстволар уонна ведомстволар ыччаты идэ ± э тардыыга µлэлэрин кµµґµрдэллэрэ ирдэнэр . Ахсынньы ыйга республика Президенэ бу боппуруоска сµрµннээн мелиорация идэтигэр дьаґалын толоруутун отчуота кµµтэр . - Сыл аайы Департамент улуустарынан сылдьан региональнай олимпиадалары ыытар . Быйыл бу µлэ тµмµгµнэн тіґі о ± о µірэххэ киирдэ ? - Бэґис тігµлµн биґиги региональнай олимпиадалары ыыттыбыт . Ол бэрт элбэх тэрээґинтэн тахсар µлэ . О ± олор дойдуларыгар , миэстэтигэр µрдµк µірэххэ туттарсыы бэрээдэгинэн бу олимпиадаларга кытталлар . Быйыл биґиги 28 техническэй µрдµк µірэх приемнай комиссияларын кытта µлэлээтибит . Барыта 409 о ± о мэктиэлэммитэ . Ол эрээри , тµмµк тахса илик , алтынньы ыйга билиилэрин бигэргэттэхтэринэ эрэ биллиэ . Аны сорох ВУЗтар олимпиадаларын бэйэлэрэ атыннык ыыталлар . Холобура , Губкин аатынан нефть уонна газ университета µс тµґµмэхтээх олимпиаданы ыытар . Бастакы тµґµмэ ± э - алтынньыга - сэтинньигэ , иккиґэ - тохсунньуга - олунньуга . Ґґµс тµґµмэ ± и ааспыттар БКЭ тµмµгµнэн сµµмэрдэнэллэр . Быйыл Санкт - Петербургдаа ± ы государственнай университет кулун тутарга кэлэн Дьокуускайга олимпиада ыыппыта . Барыта 654 о ± о кыттыбыта , онтон 7 о ± о призер буолбута . Онтон Анастас Миронов , Айсена Спиридонова , Сардана Куличкина бу µрдµк µірэх кыґатыгар киирдилэр . ДьиІинэн , олимпиада кыайыылаахтарыгар ханнык да льгота суох - биґиги о ± олор идэлэрин эрдэ талалларыгар ійібµл буолабыт , син биир биир кэлим экзамен тµмµгµнэн киирэллэр . - Артем Пантелеймонович , биґиги кыттыгас бырайыакпыт - " Эдэр саас " сыґыарыыбыт " Саха ыччатын - промышленноска " тэрээґин туґунан эн санаа ± ын истиэхпин ба ± арабын . - Чахчы , " Эдэр саас " хаґыат µтµі хамсааґыны са ± алаата . Тыа сиригэр олорор о ± олорго промышленность объектарын кірдірін , сырытыннаран , техническэй идэлэр туґунан кэпсээґин олус наада . Манна кі ± µлээччилэринэн общественнай тэрилтэ - " Техническэй ВУЗтары бµтэрбиттэр ассоциациялара " - буолбута . Кыттааччылары викторина тµмµгµнэн " Эдэр саас " талан ылар . Хайыы - µйэ 5 бырайыагы ыыттыбыт . Онно барыта 80 киґи кытынна . О ± олор " Якутгазпром " , " Якутскэнерго " , " Иреляхнефть " , " АЛРОСА " , " Якутуголь " , " Алданзолото " курдук акционернай обществолар объектарыгар сырыттылар , µлэни - хамнаґы кытта билсистилэр . Быйылгы кыттааччылартан 14 о ± о Департамент ніІµі µірэххэ киирдэ . ДьиІинэн , бу бырайыагы олохтоохтук сайыннардахха , µбµлээґинин быґаардахха , тыа о ± олоро аныгы идэни талалларыгар тіґµµ кµµс буолуохтаах . Республика ± а са ± аламмыт сµдµ бырайыактарга саха специалистарын оруоллара улаатыа этэ . - Тµмµккэ , эн саІа киин сирдэргэ µірэххэ киирбит о ± олорго , кинилэр тіріппµттэригэр тугу ба ± арыаІ этэй ? - Биллэн турар , о ± олорго ситиґиилээх µірэ ± и . Ґірэххэ ситиґии олоххун - дьаґаххын , кµІІµн - дьылгын хайдах тэринэргиттэн тутулуктаах . Улахан куораттарга µірэнэ тиийбиккитин уонна республика ± ытын , норуоккутун сирэйдииргитин хаґан да умнумаІ . Эґиги тіріппµттэргит эрэ иннигэр буолбатах , бµгµн республика иннигэр эппиэтинэґи ыллыгыт . Тіріппµттэр , ыраах сылдьар о ± олоргутугар ордук бастакы сылга бол ± омто ± утун кµµскэ ууран , кинилэргэ тирэх буолуох тустааххыт . Билигин сибээс , коммуникация сайдыыта кµµстээх , онон ыраахтан да харах далыгар о ± ону илдьэ сылдьыахха син . Оттон биґиги Департамеммыт хас биирдии студент туґугар кыґамньытын ууран , µірэх тэрилтэлэрин кытта быґаччы µлэлэґэн , о ± олор олохторун - дьаґахтарын тэрийэн µлэлээн кэллэ . Ол курдук да буола туруо диэн эрэннэрэбит . Наталья Харлампьева . Быйыл саас уочараттаах миллиардтан тахса солк . ( бэйэбит ааҕыыбытынан ) сууґарыылаах халаан содула сэрэппэккэ кэлэн сиэн ааста . Урукку сыыґаларбыт - халтыларбыт , мілтіх ірүттэрбит барыта тахсан кэллилэр . Ити күүстээх , эппиэтинэґи ылынар , балаґыанньаны урууллуур кыахтаах салайааччылар наадаларын іссі тігүл бигэргэтэр . Оттон инновацияҕа , модернизацияҕа дьону тардарга , түмэргэ духуобунас , култуура ірі тутуллуон наада . Уопсайа 150 олоҥхо текстэрэ суругунан даҕаны , магнитофонунан даҕаны , кэнники кэмҥэ видеоҕа да суруллан , уһуллан духовнай культура сыаната биллибэт барҕа баайын быһыытынан буолла . Сэрии кэнниттэн олоҥхо своднай текскэ сурулларынан сибээстээн , олоҥхону суруйууга республиканскай конкурс биллэриллэн , олоҥхоһуттар бэйэлэрин репертуардарын суруттарыыга көхтөөхтүк кыттыбыттара . Д . М . Говоров , Н . А . Абрамов биирдии бэйэлэрэ биэстии толору олоҥхону суруттарбыттара . Егор Батасытов , Иван Огочуяров ( таатталар ) , Николай Степанов ( Мэҥэ Хаҥалас ) , Никита Александров ( Үөһээ Бүлүү ) , Федот Семенов ( Кэбээйи ) , Михаил Шараборин - Кумаарап ( Өлүөхүмэ ) , Егор Охлопков ( Нам ) урут хаһан да суруллубатах олоҥхолору конкурс көрүүтүгэр киллэрбиттэрэ да , хомойуох иһин Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаланан , конкурс түмүктэммэтэҕэ . Архив матырыйаалларыттан көрдөххө , Саха сирин бары улуустарыттан олоҥхо суруллубут . Онон эпическэй эйгэни , түөлбэ үгэстэрин үөрэтэн , чинчийэн көрөргө кэлэр кэм чинчиһиттэригэр бэртээхэй текстэр сурулла сыталлар диэххэ сөп . Ол эрээри үйэ аҥарын анараа өттүгэр хайдах суруллубуттара да , ол курдук архыып быылыгар саҥата - иҥэтэ суох тимирэ сыталларын санаатахха , киһи сүрэҕэ ыалдьыах үлүгэрэ . Харандааһынан суруллубуттара сүтүөх - симэлиэйиэх курдук буолбуттар . Хаачыстыбата суох хаһыат кумааҕытыгар суруллубуттара тырыта - хайыта барыах курдуктар . Аны аҕыйах сылынан бу үлүгэрдээх сыаната биллибэт баайбыт туһаттан тахсар кутталлаах . Сиэр быһыытынан фольклорнай суруйуулар Гуманитарнай чинчийии институтун харах харатын курдук харыстыыр баайа - дуола буолуох этилэр . Билиҥҥитэ институт өттүттэн оннук кыһамньы баара биллибэт . Мантан сиэттэрэн магнитофоннай уонна видео суруйуу тустарынан ахтан аһарыахха эмиэ наада . Чуолаан институкка алта уонус сыллар саҕаланыыларыгар фольклористар Н . В . Емельянов , П . Е . Ефремов норуот тылынан айымньытын магнитофоҥҥа суруйууну саҕалаабыттара . Кинилэр суруйууларыгар И . Г . Теплоухов - Тимофеев ( Чурапчы ) , С . В . Петров ( Ньурба ) , Дьэһиэй олоҥхоһуттарын толоруулара бааллар . Кинилэр көмүс куоластара үйэтийэн , кэлэр үйэ дьонугар тиийиилэрэ таҥара биэрбит бэлэҕэ эбээт . Онон биһиги бары киэн туттуохтаах этибит . Кэлин олоҥхоһуттар Е . И . Кардашевскай ( Хаҥалас ) , М . З . Мартынов ( Сунтаар ) олоҥхолорун толору суруттарбыттара бааллар . Уопсайа мин билэрбинэн сүүстэн тахса араас кээмэйдээх магнитофоннай ленталар институт фонотекатыгар туох да көрүүтэ - истиитэ , анал харайыыта суох уурулла сыталлар . Ленинград куораты блокадаттан босхолоспута Бэс ыйын 22 кµнэ 1941 сыл . Бу кµн киhи aймах ійµгэр - санаатыгар умнуллубаттык иІмитэ , ааспат - сµппэт кутур ± анынан буолбута . Тіґі да ол кэмтэн элбэх сыл аастар , сэрии дуораана биhиги эбэлэрбитигэр , эhэлэрбитигэр , убайдарбытыгар билигин да µгµс курус кэмнэри санатан эрдэ ± э . Сэрии ыар тыына хас дьиэ аайы биллибитэ … Салгыы » Саас массыына сыаната µгэс быґыытынан µрдµіхтээх этэ . Россия ырыынагар массыына сыаната икки тігµл тµстэ . Ырытааччылар этэллэринэн , массыына атыытыгар сааскы сэргэхсийии буолбата . Соторутаа ± ыта европатаа ± ы бизнес ассоциацията Россия ± а тохсунньу уонна муус устар ыйдарга хас саІа массыына атыыламмытын аахпыт . Ол курдук , тµірт ый иґигэр саІа массыына атыыга барара 44 % тµспµт буолла ± ына , муус устарга 53 % - нан іссі намтаабыт . Сыыппара ± а таґаардахха , 525 , 8 тыґ . уонна 135 , 7 тыґ . тэІнэґэр . Ырыынакка Россия брендин аатын сµгэр " Lada " марката ордук хото атыыланар буолбут , оттон иномаркалартан американскай " Chevrolet " бастакы кµіІІэ тахсыбыт . Кини кэнниттэн тилэх баттаґа " Ford " , " Nissan " уонна " Hyundai " иґэллэр . Ырытааччылары онноо ± ор " Toyota " курдук улуу марка бµтэґик тэбиллибитэ улаханнык соґуппут . Японскай уонна корейскай маркалар атыыга барбат буолууларын иена уонна вона солкуобайтан ордук бигэ туруктаммыттарынан быґаараллар . Ол гынан баран , аналитиктар санааларын адьас тµґэрбэттэр . Сайын массыына ырыынагын " тэлгэґэтэ " биллэрдик сэргэхсийиэ дииллэр . Оттон биґиги Дьокуускайбыт ырыынагар балаґыанньа хайда ± ый ? Муус устар саІатыгар биґиги ырыынакпытыгар бэрт кыра да буоллар , сэргэхсийии баар курдуга . Ол гынан баран , атыыланар массыына кэккэтэ киґини соґутар , імµрдэр курдук элбэх буолбатах . Биґиги ырыынакка сылдьарбытыгар массыына атыылаґар , кірір дьон олус а ± ыйахтара . Атыылыан ба ± арар дьон , биллэн турар , бааллар . Кинилэри кірсін ырыынакка массыына хайдах барарын ыйыталастым . Ол курдук , ыйыталаспыт дьонум бары µтµктµспµт курдук адьас барбат диэн хардардылар . БылырыыІІыга тиийбэт эбит . " То ± о ? " , - диэн ыйыппыппар : " Бастакытынан , бааннарга кредит бырыґыана аґары µрдээбититтэн . Иккиґинэн , экономическай кризиґинэн сибээстээн , дьон µксэ харчы хабалатыгар киириэхтэрин ба ± арбаттар . Ол иґин , атыылаґар дьон былырыыІІыга холоотоххо , аІарын эрэ кэриэтэ " . Уолаттар этэллэринэн , Дьокуускайга массыына сыаната СаІа дьыл кэнниттэн ортотунан 30 - 60 тыґ . солк . тµспµт эрээри , сыана былырыыІІытын курдук . Улахан халбаІнааґын суох дииллэр . СаІа дьыл иннинэ а ± ай эмискэ µрдээбитэ " кіміліґін " эрдэ ± э . Ортотунан 250 тыґ . солк . сыаналаах " Toyota " , " Suzuki " уонна " Nissan " маркалара ордук хама ± атык атыыланаллар . Дьокуускайдаа ± ы тыа хаґаайыстыбатын техникумун устудьуона Иван Ноговицын табаарыстарын кытары массыына кірі сылдьарын кірµстµбµт . Уол " Corona " уонна " Carina " маркалары 300 тыґ . солк . атыылаґар санаалаах эбит . Ырыынакка массыына а ± ыйа ± ын туґунан эттилэр . Устудьуон уол массыынаны 300 тыґ . солк . атыылаґар буолла ± ына , кыахтаах , баай дьон ханна тиийдилэр ? Биллэн турар , харчылаах дьон сыаналаах массыыналары Владивостоктан " быґалыы " а ± алтараллар . Сотору кэминэн Японияттан хаІас урууллаах иномаркалары киллэриини бобуохтаахтар . Бу ситэ быґаарылла илик . Соторутаа ± ыта РФ премьер - министрэ В . В . Путин Япония ± а бара сырытта . Икки іттµттэн интэриэстээх улахан боппуруоґу адьас кэпсэппэтилэр . Путин ити туґунан тыл быґа ± аґын да быктарбата , анарааІІылар да саІата суох хааллылар . Массыына атыытыттан ас таґаарынан олорор приморьелар " табаардарын атыыта " хайдах таґаарар туґунан µµтµ - хайа ± аґы кірдµµ сылдьаллар . Тугун - ханныгын кэм кірдірµі ± э . Александр ТАРАСОВ . Депутат Белоконев санаата итинник Киґи сайдар кыа ± а улахан . Государство ону сатаан тутары - хабары эрэ ирдиир . Эн хайдах да быґыылаах - таґаалаах киґи буол . Ити туґунан уонна элбэх ыччаты интэриэґиргэтэр боппуруостар тула депутат , Госдума ыччат комитетын салайааччытын солбуйааччы Сергей Белоконевтыын кірсµґµµгэ этилиннэ . Сергей Белоконев этэринэн , сотору кэминэн дьадаІы , тіріппµттэрин харчыларынан олорор ыччаты убаастаабат кэм кэлиэ . Онуоха государство " почва " тэрийэр . БилиІІи идеология таґымыгар бэйэлэрин карьераларын оІостубут эдэр дьону ійµµр , кі ± µлµµр программалар оІоґуллаллар . Кырдьык , рынок оло ± ор µктэммиппит балачча ыраатта эрээри , бары сатамматах , ыарахан тµбэлтэ ± э барытыгар буруйдаа ± ы булабыт . Ити µксµгэр государство буолан тахсар . " Былаас µлэ булан биэриэхтээх ! " , " былаас дьиэ биэриэхтээх ! " уо . д . а . Кімі , биллэн турар , оІоґуллуохтаах . " Государство социальнай программаларыттан аккаастаммата ± а " , - диэн Сергей Белоконев эбэн биэрэр . - Ол да буоллар , былаас моонньутугар ыйаастан тахсыы суох буолуохтаах ! " . " Пенсионердар тустарынан " сокуон наадата суох дуо ? " Эбии пенсионердар туґунан сокуонна ылыаххайыІ ээ " , - диэн кµлэр депутат . Анал сокуону кыаммат дьон категорията кірдµµр кыахтаах . Ыччат , хомойуох дуу , µірµіх дуу иґин , итинник біліххі киирсибэт . Ол оннугар атын нормативнай - правовой докумуоннарга сокуоннар чочуллуохтарын , эбии - кіннірµµ наадатын ыйда . Итиниэхэ , Госдума ыччат дьыалаларыгар комитета анал µлэ ыытар µґµ . " Проблемалары быґаарыы µлэтэ ыччат іттµттэн кµµскэ барбат " , - - диэн санаалаах депутат Белоконев . Кини санаатыгар , ыччат региоІІа бэйэтин ійіспіт . Кµµскэ сайдарга , чэчирии µµнэргэ усулуобуйа суох . Государствоттан кэлэн , " итини , ону оІороору гынабыт " диэн харчы умналаґаллар . Кімі ылбатахтарына , государство куґа ± ан аатырар . Оттон µп , ійібµл ылбыт дьон тугу эмэ оІорбута буолаллар да , сµтэн хаалаллар . Ити балаґыанньа ± а былаас кµлµµгэ эрэ киирэр кыахтаах . Ґі ± µллµбэт туґуттан барыларыгар харчы тµІэтэ олоруохха наада дуо ? Ити боппуруос депутаты дьиксиннэрэр µґµ . " Эдэр киґи дьыалата ата ± ар турда ± ына , государство кини µлэтин кідьµµґµн биллэ ± инэ , киэІ араІа ± а тахсарга кіміліґір буолан эрэр " . Депутат Белоконев тµмµк тылыгар нэґилиэнньэ да , государство да іттµттэн бэйэ - бэйэлэрин сыыґаларын кіннірін , ійіґін µлэлиэхтээхтэрин бэлиэтээн эттэ . Тылынан оонньууртан , билээ ± имсийэртэн ким да туох да µчµгэйи ситиспэтэ ± э , дьолломмото ± о … Кини этэрэ , мин санаабар , оруннаах . Н . Аргылов . Саха булчут куттаах эр киґитэ саатар биирдэ Халыма ± а баран кустаан кэлиэн ба ± арар . Халыма куґа туспа бренд . Голливуд - киинэтинэн , Франция - духуутунан , Япония - электроникатынан , Чурапчы - убаґатынан , Кэбээйи - соботунан , ДьааІы - куоба ± ынан , Јлµіхµмэ хортуоппуйун , о . д . а . биллэр эбит буоллахтарына , Халыма улуустара - куґунан . Халыма ± а кустааґын туґунан олус элбэх кэпсээни , сура ± ы истэбит . Истэрбит таґынан Саха сиригэр оІоґуллубут DVD - дискэлэри ( " Байанай " ) атыылаґан киинэ курдук бары улуустарга кірібµт . Оо , онно ымсыыран бі ± і … Салгыы » Массыынаны ыытан иһэр киһи итиригин - өйдөөҕүн быһаарыы барыта прибордарга сүктэриллиннэ . Ол эбэтэр урукку курдук арыгы иһиигэ уорбаламмыт киһини араас балыыһаларга тиэйэ сылдьан кини төһө элбэҕи испитин быһаара сатааһын , туоһулааһын аны суох буолла . Арыгы испит диэн уорбаламмыт киһи сирэйэ - хараҕа хайдах да буоллун , тыла - өһө төһө да булдьуру буоллун , хайдах да тэмтээкэйдээтин онно быраастар билигин наадыйбат буолаллар . Социальнай тутуулар кыґал ± аларынан " Дьокуускай куорат " куораттаа ± ы уокурукка СР Государственнай Мунньа ± ын ( Ил Тµмэн ) декадатын чэрчитинэн депутаттар біліхтірі ыам ыйын 18 кµнµгэр 18 , 25 , 35 № - дээх орто оскуолаларга , 34 № - дээх анал ( коррекционнай ) оскуола - интернакка , 51 № - дээх " Кэскил " о ± о саадыгар сырыттылар . Бастакы вице - спикер Юрий Заболев білі ± ір депутаттар Зоя Корнилова , Семен Олесов , Дмитрий Горохов киирсэннэр , бастакынан Залог оройуонугар Чернышевскай уулуссатын 58 № - гэр турар 34 № - дээх анал ( коррекционнай ) оскуола - интернат µірэнэр куорпуґугар сырыттылар . Рейдэ ± э куораттаа ± ы уокурук дьаґалтатыттан вице - мэр Альбина Лыхина , µірэх управлениетын начальнига Евдокия Евсикова кыттыыны ыллылар . Кірсµґµµнµ Евдокия Евсикова бу курдук са ± алаата : " БµгµІІµ кµІІэ куоракка 9 оскуола , 8 о ± о саада 50 - 60 сс . , ханнык да ирдэбилгэ эппиэттээбэт мас дьиэ ± э µлэлииллэр . Кµґµн ахсын , бала ± ан ыйын са ± ана , Госпожнадзортан , Роспотребнадзортан кіІµл ылыыга уустуктары кірсібµт . Баґаарынай , санитарнай усулуобуйа ± а сіп тµбэспэт объектарга эппиэтинэґи бэйэбитигэр ылынабыт . Маны таґынан сылын аайы о ± о саадтарыгар наадыйыы улаатар . Ону билигин уочаракка 9 тыґ . о ± о турара эмиэ туоґулуур . Былаас , Ил Тµмэн ійібµлэ суох бу µіскээбит быґыыны - майгыны быґаарар кыаллыбат " . Коррекционнай оскуола ± а доруобуйаларыгар итэ ± эстээх , ій - санаа іттµнэн бытааннык сайдар о ± олор µірэнэллэр . Ол эрээри ханан да сіптііх усулуобуйа кірµллµбэтэх . Оскуола дьиэтэ - уота кыара ± аґын ааґан , 1959 с . тутуллубут , уруккута 1566 № - дээх автоколонна дьиэтигэр кыбыллан олорор . Уот - кµіс , проводка итиэннэ ититэр система эмиэ эргэрбит . Эбиитин саас аайы дьиэни уу ылар эбит . Оскуола директора Октябрина Попова бу курдук кэпсээтэ : " Оскуолабыт 16 сылын µлэлиир . Ґлэбит хайысхатынан социальнай аналы толорор тэрилтэнэн буолабыт . 194 о ± оттон 82 быр . проблемалаах , табыллыбатах дьиэ кэргэнтэн сылдьар . 66 о ± о социальнай тулаайах статустаах , 35 о ± о инбэлиит . Тіґі да уустуктар баалларын µрдµнэн , коллектив айар дьо ± урдаах , научнай тірµккэ оло ± уран эксперимеІІэ µлэлиир . О ± олорбут престижнэй µірэххэ барбаталлар да , ол эрээри кинилэр бу олоххо бэйэлэрин миэстэлэрин булуналларыгар , µлэ µірµйэхтэрин иІэринэннэр , рабочай идэлэргэ уґуйуллалларыгар биґиги кµµс - кімі , ійібµл буолар аналлаахпыт . 66 о ± о тіріппµттэрдээх эрээрилэр , дьиэлэригэр ыарахан усулуобуйалаахтарынан интернакка олороллор . Сэргэлээх шоссетын 12 км . урут учаастак ылан турардаахпыт . Манна интернаппыт дьиэтэ турар , остолобуойдаахпыт . Инникитин оскуола базатыгар кэтэх хаґаайыстыбалаах , пришкольнай учаастактаах , мастарыскыайдаах , сыахтардаах , интернаттаах , бассейннаах , спортивнай - чэбдигирдэр кииннээх , кµіх зоналаах о ± о дэриэбинэтин курдук оскуола - комплексы тэрийэр ба ± а санаалаахпыт . Оччотугар коррекционнай µірэхтээґин научнай - методическай базатынан буолуо этибит . Ол эрээри барыта µптэн тутулуктаах . Сыллата туруорсабыт да , эґиилги инвестиционнай бюджекка эрэннэрэн баран , эмиэ киллэрбэтэхтэр . Онон бу эґиги сырыыгыт боппуруос быґаарыллыытыгар кідьµµстµі диэн эрэнэ саныыбыт " . Депутаттар біліхтірі µірэх куорпуґун сэргэ Сэргэлээх шоссетыгар баар оскуола учаастагын , интернат дьиэтин тиийэн кірдµлэр . Салгыы ГИМЕИН оройуонугар 25 № - дээх орто оскуола ± а сырыттылар . Оскуола дьиэтэ 45 сыллаа ± ыта тутуллан , билиІІи ирдэбилгэ сіп тµбэспэт . Директор Светлана Хвостылева этэринэн , саІа дьиэни тутуу эмиэ уруккуттан кіті ± µллэр да , боппуруос чугастаа ± ы кэмІэ быґаарыллара биллибэт . Биир кэмІэ букатын да о ± олор µс сменанан µірэнэ сылдьыбыттар . Билигин 328 µірэнээччилээхтэр . 115 о ± о аІардас тіріппµттээх , Онон кытыы оройуон о ± олоро киин сиртэн хаалсыбакка сырдык саІа дьиэ ± э µірэниэхтэрин туохтаа ± ар да ба ± араллар . Уокуруктаа ± ы сэбиэт сессиятыгар Ыам ыйын 22 кµнµгэр Дьокуускай куорат уокуруктаа ± ы Сэбиэтин уочараттаах сессията буолла . Ону кылгас киирии тылынан кини бэрэссэдээтэлэ А . А . Саввинов арыйда уонна Ил Тµмэн саамай муударай , убаастабыллаах депутатын З . А . Корнилованы тіріібµт кµнµнэн итиитик - истиІник э ± эрдэлээтэ , тыыннаах сибэкки дьірбітµн туттарда . Кини бµгµІІµ сессия µлэтигэр Ил Тµмэн салайааччылара уонна бастайааннай комитеттарын бэрэссэдээтэллэрэ кыттыыны ылалларын , республика киин куората тірµттэммитэ 375 сыла туолар кэрэ - бэлиэ кэрдиис кэмин кытта да ± аспытынан Дьокуускай уокуруктаа ± ы Сэбиэтэ эмиэ бэйэтин сэмэй µбµлµійµн - олохтоох салайыныы бэрэстэбиитэллээх органын биэс уонус сессията ыытылларын бэлиэтиирин иґитиннэрдэ . Сессия µлэтин Ил Тµмэн Бэрэссэдээтэлэ Нь . С . Тимофеев тыл этиитэ са ± алаата . - Биґиги былаан быґыытынан 2010 сылга диэри Дьокуускай куорат социальнай - экономическай сайдыытын республикатаа ± ы тус сыаллаах программатын толоруу тµмµгµн туґунан боппуруоґу кірµіхтээх этибит , - диэтэ Ньургун Семенович . - Ол эрээри , ити программаны эрэ кірµµнэн муІурдаммат быґаарыыны ылынныбыт . То ± о диэтэххэ , итини толоруу µлэтэ Дьокуускай куорат дьаґалтатын уонна республикатаа ± ы бюджет іттµлэриттэн бара турар . Оттон биґиги Ил Тµмэн пленарнай мунньа ± ар µбµлээґининэн ордук бигэтик хааччыллыбыт киэІ кэскиллээх саІа программаны ырытан оІорууга бастакы хардыыны кі ± µлµіхпµтµн ба ± арабыт . Ону таґынан республика киин куоратын - Дьокуускай статуґун туґунан сокуон барылын ырытан оІорууга ураты бол ± омтону уурабыт . Онон бу кµннэргэ ити боппуруоска аналлаах " тігµрµк остуолу " тэрийэн ыытар санаалаахпыт . Онно куорат уокуруктаа ± ы Сэбиэтин депутаттарын кіхтііх кыттыыны ылалларыгар ыІырабын . Кµннээ ± и бэбиэскэ сµнньµнэн бастакы иґитиннэриини бюджекка уонна экономическай политика ± а бастайааннай хамыыґыйа бэрэссэдээтэлин солбуйааччы П . П . Афанасьев оІордо . Кини Дьокуускай куорат уокуругун ааспыт сыллаа ± ы бюджетын толорууну ортонон сыаналаата . Кини кэнниттэн тыл эппит СР Ґбµн министерствотын Дьокуускай куораттаа ± ы финансовай - казначейскай управлениетын начальнига Т . М . Осипова бюджеты толоруу отчуотун сµрµн хайысхаларын сиґилии кэпсээтэ , Ил Тµмэн уонна куорат уокуруктаа ± ы Сэбиэтин депутаттарын µгµс ахсааннаах ыйытыыларыгар хоруйдаата . Ґбµлµійдээх сессия ± а уопсайа 24 боппуруос кірµлµннэ . Олор ортолоругар " СР бюджет тутулун уонна бюджет процеґын туґунан " , " СР муниципальнай оройуоннарын олохтоох салайыныыларын органнарыгар арыгы бородууксуйатын розничнай атыылааґыны лицензиялааґыІІа кэккэ государственнай боломуочуйалары биэрии туґунан " сокуоннарга уларытыылары киллэриигэ сокуону ырытан оІорууну кі ± µлээґиннэр , " 2007 сылга " Дьокуускай куорат " куораттаа ± ы уокурук бюджетын туґунан " уокуруктаа ± ы Сэбиэт быґаарыытыгар уларытыылары уонна эбиилэри киллэрии , быйылгы сыллаа ± ы бюджет дефицитин сабыыга кредит µбµн тµмэ тардыы о . д . а . боппуруостар бааллар . Саргылаана Данилова , Петр ТОМСКАЙ . Гематология отделениетын эмтэнээччилэрэ , барыта 16 киһи илии баттаабыт . ( Илии баттаабыт дьон « ааппытын баһаалыста таһаарымаҥ , аны сонордоһууга түбэһиэхпит » диэбиттэрин толорон ааттарын суруйбатыбыт . Эрэд . ) . Научнай детектив Кочмар тиґэх булумньута 2006 сыл . ХаІалас улууґун Улахан Аан нэґилиэгин атта . Сарсыарда 6 чаас эргин . СГУ орто Јлµінээ ± и археологическай экспедициятын салайааччы и . н . к . , доцент Николай Кочмар Јлµінэ ірµс кытылыгар турар очуостары кірі туран соґуччу тµгэнтэн уонна µірµµтµттэн кылана тµспµтэ . Ол кэннэ кырдьа ± ас учуонай µірµµтµттэн экспедиция чилиэннэрэ утуйа сытар балааккаларын таґыгар биирдэ хайдах баар буолбутун да ійдіібіккі хаалбыта . . . Салгыы » Көрдөрөр - иһитиннэрэр ньыма курдук бэлиэтэнии туһунан туоһу сурук № : ИА ТУ14 - 0098 ( 2010 кулун тутар 22 күнүгэр бигэргэтиллибит ) . Бу сайтка суруйуллубут матырыйааллары биһигиттэн ыйытан баран туһанаргыт сатанар . / / тас кэрэ + ис кэрэ = аныгы саха кыыґа Саас кэлбитин кэрэґилиир маІнайгы бырааґынньыкпыт бэлиэр буолан ааста . Бу кµн кэрэ аІаардарга истиІ - иґирэх тыллар , кµндµ бэлэхтэр ананнахтара . Ким дьиэ кэргэниниин , ким до ± отторунуун бу µірµµлээх дьоро киэґэни µірэ - кіті кірсін , астынан - дуоґуйан сынньалаІ кµнµ бэрт бэґиэлэйдик атаарбыккыт буолуо диэн эрэллээхпин . Мин бµгµн кэпсиир геройум , куорат биир радиотын ди - джейэ , суруналыыс устудьуон бу кµнµ эмиэ µлэ µіґµгэр сылдьан кірµстэ . " Эмиэ " диэн тылы тоґо ± олоон туттабын . Кини онноо ± ор СаІа дьыл тµµнµн µлэлии олорон ылбыта . Биир сиргэ бµгэн олорбокко мэлдьи сµµрэ - кіті , µлэлии - хамсыы сылдьар кыыс . " Хайдах ол ? " - диэбиккит буолуо . Дьэ до ± оттор , суруйуубун салгыы аа ± ыІ . Салгыы » Манна сылдьан аҕыйах хонуктааҕыта Ньурба куоратыгар Бүлүү ірүґүн туругун кэтээн кірір , үірэтэр , ууну мониторинныыр аныгы улахан оборудование туруоруллубутун биллибит . Ньурбалар « Нюрбинская » диэн сир анныттан тахсар минеральнай ууну бытыылкалаан атыылыыр буолбуттарын кірдүбүт . Санаттахха , ол уу састааба Арассыыйа улахан чинчийэр кииннэригэр хас эмэ сыллаах бэрэбиэркэни ааспыт , түмүгэр тиийэн , РФ миниистирэ Геннадий Онищенко тус бэйэтэ илии баттааґыннаах бигэргэтиллэн тахсыбыт . Киґи ис уорганыгар олус туґалаах үґү . / / Устудьуон кыргыттар нуорка са ± ынньах " ыарыытыгар " ыллардылар Кыґыммыт обургу тымныынан аргыйан , дьыбарынан тыынан тиийэн кэллэ . Биґиги , сахалар , тымныы кыґыІІа сылаастык таІыннахха эрэ доруобай сылдьаргын , ону ааґан тыыннаах буоларгын кимнээ ± эр да билэбит , ійдµµбµт . Былыр - былыргыттан тµµлээх таІаґынан таІнан кэллэхпит . Оттон билигин хайда ± ый ? Омос кірдіххі , кыґыІІы таІас арааґа баар : истээх сон , дубленка , пуховик , пихора , мутон . . . Сыаналара да удамыр . Ол гынан баран , билиІІи кэмІэ уулусса ± а тахсан кірдіххі , хас иккис кыыс , дьахтар кµндµ тµµлээххэ сууламмыт , кырымахха кистэммит , ол эбэтэр ыарахан сыаналаах са ± ынньахтаах . Онноо ± ор эдэркээн кыргыттар , устудьуоІкалар кэтэллэр . Кыыс о ± о таІара табатын курдук таІнара , киэргэнэрэ туох куґа ± аннаах буолуой ? Ньылыбырас кылаан тµµлээх са ± ынньах кыыс нарын таґаатын , кэрэ дьµґµнµн іссі ордук чочуйан , ситэрэн биэрэр курдук . . . Салгыы » Ону быґаарарга эн кіміліґµіххµн сіп Ааспыт 2007 сыл ахсынньы ыйыгар РФ Судьуйаларын µрдµкµ квалификационнай коллегиялара СР Ґрдµкµ суутун председателин солбуйааччы дуоґунаґыгар конкурс биллэрбитэ . Ґрдµкµ суут председателин билиІІи солбуйааччы К . К . Алексеев боломуочуйата бµтэринэн сибээстээн . Судьуйа статуґун туґунан сокуоІІа оло ± уран , конкурс боломуочуйа бµтµі ± э алта ый инниттэн биллэриллэр . Бу дуоґунаска µс кандидат баарын иґитиннэрэбит : Дьокуускай куорат суутун председателэ А . В . Никодимов , Мирнэй куорат суутун председателэ П . И . Пронин уонна СР Ґрдµкµ суутун судьуйата Е . П . Оконешников . Ити µіґэ этиллибит сокуон ирдэбилинэн , кандидаттар дипломнарын , анкеталарын , характеристикаларын , µлэлэрин киниискэтин , медицинскэй ыспыраапкаларын µрдµкµ квалификационнай коллегия ± а ыыппыттар . Коллегия бу докумуоннары , сайабылыанньалары кірін - µірэтэн баран , рекомендация биэрэр . Ол кэнниттэн РФ Президенин ыйаа ± ынан кандидаттартан биирдэстэрэ бу дуоґунаска ананар . Манна бэлиэтээн этэр буоллахха , коллегия , биллэн турар , µлэтигэр µрдµк кірдірµµлээх , сэмэтэ - суІхата суох , µрдµк моральнай хаачыстыбалардаах бастыІ диэбит кандидатын ійµі ± э . Оттон коллегия быґаарар мунньа ± а бу дьыл ыам ыйыгар буолуо ± а . Маныаха , эн , республика олохтоо ± о , сібµлµµр кандидаккын талаІІын , бу быґаарыыга кыттыґыаххын сіп . Хайаларын ійµµргµн маннык аадырыска ыыта ± ын : 121260 , г . Москва , ул . Поварская , 15 . Высшей квалификационной коллегии судей РФ . Маннык эппиэттээх дуоґунаска хайдах киґини таларбыт биґигиттэн эмиэ тутулуктаах буолан тахсар . Ол аата - эн биґиги дьыл ± абыт эмиэ . Вера МАКАРОВА П . А . Ойуунускай аатынан Саха академическай театрын артыыґа Михаил СкрябиІІа быйылгы сыл чахчы да уратытык , умнуллубаттык ааста . Михаил Архипович биґиги артыыстарбытыттан аан бастаан Россия киинэтигэр сµрµн оруолу оонньоон , саха киноискусствотын летопиґыгар саІа суолу солоото . Соторутаа ± ыта ахсынньы 22 кµнµгэр Москва ± а Киинэ дьиэтигэр " Белый слон " диэн ааттаах национальнай бириэмийэни туттарыы сиэрэ - туома буолла . Бу бириэмийэ атыттартан уратыта - киинэ эйгэтигэр бастыІнары саамай бириинчик уонна идэтийбит дьон , кириитиктэр быґаараллар . Быйыл манна 120 киинэ сµµмэрдэммититтэн " 2010 сыл киинэтэ " номинация ± а кыайыылаа ± ынан " Кочегар " ( реж . А . Балабанов ) уус - уран киинэ ааттанан уопсайа тµірт номинацияны ылла . Манна да ± атан эттэххэ , " Кочегар " - быйыл бу бастакы на ± араадата буолбатах . СаІа киинэ Москва ± а " Сталкер " норуоттар икки ардыларынаа ± ы фестивальга уонна Выборг куоракка " Окно в Европу " фестивалыгар гран - при буолары ситиспит . Ґірµµлээ ± э диэн бу билинии кэлиитигэр саха артыыґа Михаил Скрябин быґаччы оруоллаах . Ол да иґин кини сыл устата Россия киноискусствотыгар бол ± омто киинигэр сырытта . Киинэ ± э ааспыт µйэ 90 - с сыллар ортолорунаа ± ы кэм ойууланар . Сµрµн кэпсэнэр уобарас - саха киґитэ , Афганистан сэриитин кыттыылаа ± а , отставка ± а олорор майор , Сэбиэскэй Сойуус Геройа . Кини кыыґа Санкт - Петербурга олорор , тµµлээ ± и атыылыыр лааппылаах . А ± а о ± отун батыґан дьалхааннаах куоракка тиийэн хачыгаарынан µлэлиир , иллэІ кэмигэр айымньы суруйар . Бу сылдьан кини урукку бойобуой до ± орун кірсір . Ааттыын " лихие 90 - е годы " буолан , киинэ криминальнай ис хоґоонноох драма . Бу µлэтигэр режиссер сэрии кутаатын ортотунан ааспыт , " эйэлээх " да кэмІэ бэйэтин суолун булумматах орто кілµінэ уустук оло ± ун ойуулаан кірдірір . - Быйылгы сыл мин олохпор , айар µлэбэр чахчы да бэлиэ буолла , " Кочегар " киинэ премьерата буолла . БилиІІи кэм бідіІ режиссера Алексей Балабанов , " СТВ " кинокомпания продюсера Сергей Сельянов ыІырыыларынан Санкт - Петербурга саІа бырайыакка кыттан , 1 , 5 ый баран µлэлээбитим . Киинэ ± э уґуллууга син µірµйэх баара . Урукку іттµгэр Балабанов " Груз - 200 " , " Река " уус - уран киинэлэригэр уґуллубутум . Бу сырыыга аны сµрµн оруолу оонньуурбар этии оІорбуттара . Манна да ± атан эттэххэ , мин бииргэ тіріібµт кыра быраатым Геннадий Архипович 80 - с сылларга АфганистаІІа сулууспалаабыта . Кини БТР - га пулеметчигынан сылдьыбыта . Оруолум судургута суох , уустук , ол эрээри улахан таґымнаах профессионаллары кытта µлэлиир бэрт интэриэґинэй эбит . Артыыс быґыытынан 38 сылбын театрга µлэлиибин . Эдэр сылдьан Щепкин училищетын бµтэрээт Ньурба театрыгар кэлбитим . Саха театрыгар 1992 сыллаахтан µлэлиибин . Бэйэм ХаІалас улууґун II Дьіппінµттэн тірµттээхпин . Алта бииргэ тіріібµттэртэн улаханнарабын . Ийэм , Мария Прокопьевна Сидорова , 85 саастаах . Оскуола ± а сылдьан СаІа дьылга аан бастаан поляк кістµµмµн кэппиппин ійдіін хаалбыппын . Эдэр эрдэххэ спордунан дьарыктанарым . Оройуоммар тустуу , бокса кµрэхтэґиилэригэр бастыыр этим . Оскуола кэннэ µс сыл производство ± а µлэлээбитим . ИллэІ кэммэр тыа киґитин сиэринэн айыл ± а ± а сылдьарбын , дойдубар бултуурбун сібµлµµбµн . СаІа дьылы дьиэ кэргэнинэн сиэннэрбитинээн кірсібµт . Сахалыы µгэґинэн сылгы хаана , убаґа этэ , тоІ балык остуолбутун киэргэтэр . 2011 сылынан тапталлаах ийэбэр , бииргэ тіріібµттэрбэр , II Дьіппін олохтоохторугар уонна " Саха сирэ " хаґыат аа ± ааччыларыгар итии - истиІ э ± эрдэбин тиэрдэбин . Дьоллоох - соргулаах оло ± у ба ± арабын . Киґи дьолун бэйэтэ оІостор , онон инникигэ эрэллээх , доруобай буолуІ ! , - диир Михаил Архипович . Ахсынньы 28 кµнµгэр Михаил Скрябин 64 сааґын туолла . Биґиги кинини тіріібµт кµнµнэн уонна саргылаах СаІа дьылынан э ± эрдэлээн туран , быйылгы Бµтµн Россия таґымыгар таґаарыылаах бэлиэ дьыл курдук Куруолук сыла айар µлэтигэр ситиґиини , театрга , киинэ ± э саІа оруоллары , тус оло ± ор µтµінµ , сырдыгы ба ± арабыт . Саргылаана Данилова Хаартыска ± а : Михаил Скрябин - Россия киинэтигэр . Сыл тµмµгµнэн µчµгэйдик µлэлээбит коллективтарга культура , µірэх салааларын , Саха государственнай университетын , « Арчы » духуобунас киинин , Республикатаа ± ы ОлоІхо киинин махтал суруктара , ійдібµнньµк бэлэхтэрэ туттарылыннылар . ОлоІхону µйэтитиигэ бастыІ µлэлээхтэринэн ааттаннылар : Дьµлэй , Чымнаайы , Чіркііх , Баайа ± а , Дэбдиргэ , Тыараґа нэґилиэктэрэ , Ытык - Кµіллээ ± и « Чуораанчык » о ± о сада уо . д . а . Дьокутааттары кытары көрсүһүүгэ Бүлүү куорат дьаһалтата кыттыыны ылла . Бэнидиэнньиккэ , тохсунньу 17 күнүгэр , дьокутааттар Үөһээ Бүлүүгэ үлэлээтилэр . Улуус дьаһалтатын уонна олохтоохторун кытары кэпсэттилэр . Бэҕэһээ сарсыарда дьокутааттар Ороһу нэһилиэгэр сылдьан үлэлээтилэр , оттон киэһэ Кыһыл - Сыыр бөһүөлэгин кулуубун дьиэтигэр олохтоохтору кытары көрүстүлэр . Өлүөнэбитин туоруур ИСТА турбата түргэн тэтиминэн , түбэһиэх хампаанньанан , кытайдарынан тутуллан барбытын дьон сөбүлээбэтэҕэ . Ньиэп тохтуутун хонтуруолга ылар туруорсууну « Транснефть » хампаанньа күүскэ утарар . Саха сирин уопсастыбаннаһын , экологтары « АХШ туһатыгар үлэлиир үспүйүөннэргэ » холуур информацияны Арассыыйа тэлэбиидэнньэтигэр , хаһыаттарыгар ыытар . Ньиэп тохтубутун бэрэбиэркэлии тиийбит өрөспүүбүлүкэ уорганнарын турбаҕа чугаһаппат . « Транснефтар » , биир өттүнэн ньиэп тохтуутун иһин ыстараап төлүөхтэрин баҕарбакка , уопсастыбаннас бэрэстэбиитэллэрин « үспүйүөннэргэ , национализмҥа күтүрээн » куттаатахха , саҥарбат буолуохтара дииллэр быһыылаах . Агро - оскуола буолан , бары биридимиэттэргэ агро - компонент диэни үөрэтэбит . Сүөһү иитиитин хайысхатыгар мэхэньисээссийэ бырагыраамата 10 - 11 кылаастарга киирбитэ көдьүүстээх буолуо дии саныыбын . Ааспыт сыл бүтүүтэ дойдубар - Абыйга - бара сылдьыбытым . Балайда ір буолбутум . Элбэх биир дойдулаахпын кірсүбүтүм , санаа да атастаспытым . Олохтоох да хаґыаты аахпахтаабытым . Уоллаах кыыс таптал алыбыгар куустаран сиэттиґэн баран сылдьалларын , куорат уулуссаларыгар элбэхтик кірібµт . Кинилэр ханна билсиґэн до ± ордоспуттарын биґиги билбэппит . Бу санаан кірдіххі , уолга уустук балаґыанньа µіскµµр . Ордук устудьуоІІа . Ол курдук таптыы , астына кірбµт кыыґын кытары билсэр , до ± ордоґор туґуттан арааґы оІорор . Билигин кыыс уолга ирдэбилэ кытаатан турар . Кыргыттар µксµлэрэ бµрэ сирэйдээх , кирдээх , мара таІастаах - саптаах уолу кытта до ± ордоґо сатаабаттар . Уол таІаґын - сабын , сирэйин - хара ± ын кірµнµіхтээх . ТаІаґа - саба ыраас , бэйэтигэр барсар буолла ± ына , то ± о кыыска сирдэриэ ± эй ? Киґини аан маІнай тас кірµІµнэн сыаналыылларын умнуо суохтаахпыт . Уол кыыґы кытта билсэр туґуттан , кинини кафе ± а , рестораІІа эбэтэр киинэ ± э ыІырар . Устудьуоннар ордук киинэ ± э бараллар . Билиэт сыаната ортотунан 100 - 150 солк . тэІнэґэр . Кафе ± а икки киґи тото - хана аґыырыгар 500 солк . наада . Уолбут билсиґэр кэмигэр кэлтэгэй кэппиэйкэтэ да суох буоллун . Ханна да ыІырбатыгар тиийэр дуо ? Кыбыстыбакка , бу кµннэргэ харчыта суо ± ун этэрэ туох да олуоната суох . Уулусса ± а , болуоссаттарга , сквердэргэ кµµлэйдиэххэ эмиэ сіп . Бу тµгэІІэ уол кыыс интэриэґин тардар курдук ону - маны кэпсиэхтээх , сэґэргиэхтээх . Туох барыта кэпсэтииттэн са ± аланар . РестораІІа да , кафе ± а да олорон , ону - маны кэпсэтиэхтээххин . Кэпсэтэргэ , биллэн турар , тема элбэх . Тугу ба ± арар кэпсэтиэххэ - ипсэтиэххэ сіп . Кыргыттар ирдэбиллэрэ , кырдьык , µрдµк дуо ? Маны билэр туґуттан , а ± ыйах кыыстан эппиэттэри ыллым . Кинилэр хоруйдарын аа ± ыа ± ыІ . Маша , 19 саастаах : - Уол , саамай сµрµнэ , миигин ис сµрэ ± иттэн таптыыр , µчµгэй санаалаах уонна ійдііх буолуохтаах . Урут да , билигин да киґи тас кірµІэр охтуу баар . Мин биир бэйэм онтон туора турбаппын . Киґини туттарыттан - хаптарыттан , тіґі эрэллээхтик саІарарыттан уонна ыраастык таІна - сапта сылдьарыттан кірін хайда ± ын син кэбэ ± эстик быґаарыахха сіп . Ол эрээри , мин олус таптыыр уолум тас кірµІэр , тіґі харчылаа ± ар бол ± омтобун ууруом суо ± а этэ . Биллэн тутар , харчылаа ± а туох куґа ± аннаах буолуой . Леля , устудьуон : - До ± ордоґор уолум хайаан да мин ба ± арарым курдук буолуохтаах . Јскітµн кини мин интэриэспэр сіп тµбэспэт буолла ± ына , саа да тэбиитигэр чугаґаппаппын . Уол хайаан да харчылаах буолуохтаах . Эр киґи харчыны ілірµіхтээх дии саныыбын . Миигин уолум элбэх сиргэ сырытыннарыахтаах . Киинэ ± э , музейга , театрга сылдьарбын сирбэппин . Наґаа таптыыр буолла ± ына , барытын ійдµіхтээх уонна толоро сатыахтаах . Александра : - Мин ураты кірµµлээх - истиилээх , айар дьо ± урдаах дьону ордоробун , чугастык ылынабын . Саамай сµрµнэ , интэриэспит биир буолуохтаах . Таптыыр киґим харчыта суо ± ун ійдµім этэ . Кини мин курдук устудьуон буолла ± а дии . Ол гынан баран , уол харчылаах буолара ордук . АІардас кинини кытары куорат устун хаамарым дьол буолла ± а дии . Аны уол санаатын билиэххэ Саша , устудьуон : - Мин таптыы кірбµт кыыґым санаатын табарга тіґі кыалларынан кыґалларга дьулуґуом . Киниэхэ сирдэрбэт курдук таІнан - саптан сылдьыам этэ . Биллэн турар , уол кыыґы киинэ ± э , рестораІІа ыІырыахтаах . Ол эрээри , кыыстан кэлэйиэхпин эмиэ сіп . Сібµлµµр кыыґым тіґі да тас кірµІэ µчµгэйин иґин , ис санаата , характера куґа ± ан буолуон эмиэ сіп . Оччо ± уна киниттэн тэйэрбэр эрэ тиийэбин . Табаарыстарым кэпсииллэринэн , уолаттары албыннаан туґанар кыргыттар эмиэ бааллар эбит . Ол аата , кинилэр кыраґыабайдарын туґанан уолаттар харчыларын сии сатыыллар . Сорох уолаттар кыргыттарын туґугар µлэлииллэр . Бу саамай сіп . Эр киґи тіґі кыалларынан харчыны іліріргі кыґаллыахтаах . * * * Тыа сиригэр оскуола о ± олоро , эдэр ыччат эмиэ до ± ордоґоллор . Кинилэр , арааґа , харчыны наґаа ірі туппат буолуохтаахтар дии саныыбын . Ол эрээри , тас кірµІІэ уонна таІаска - сапка бол ± омтолорун уурар буолуохтаахтар . Рая ВАСИЛЬЕВА , СГУ устудьуона . Физическэй культура ± а уонна маассабай спорка управление бигэргэппитинэн , сэтинньи 7 кµнµгэр " Самородокка " государствен - най сулууспалаах µлэґиттэр икки ардыларыгар харбааґыІІа Спартакиада зачета буолуо ± а . Оттон ый 7 - 8 кµннэригэр Алдан куоракка " Хайыґар сезонун аґыллыыта " диэн ааттаах хайыґарга республика кµрэхтэґиитэ былааннанар . Ый 12 - 13 кµннэригэр Дьокуускайга А . Кравченко кэриэґигэр бокска эдэрдэргэ республика ± а бастыыр иґин кµрэхтэґии ыыттыллара биллэр . " Кыайыы 50 сыла " Спорт дыбарыаґыгар сэтинньи 13 - 16 кµннэригэр мини - футболга µрдµкµ лига хамаандаларын икки ардыгар РФ чемпионатын тура уонна 19 - 22 кµннэригэр восточнай единоборстволар норуоттар икки ардыларынаа ± ы фестиваллара тэриллиэ ± э . Оттон республикатаа ± ы саахымат уонна дуобат киинигэр сэтинньи 22 ахсынньы 3 кµннэригэр эр дьон уонна дьахталлар ортолоругар саахымакка СР чемпионата буолуо ± а . Бэйэбит инф . - Анал үірэҕим суох . Хара үлэґити туох да докумуона суох ылаллар , ол эрээри хамнаґы аанньа тіліібіттір . Ону таґынан кырдьаҕаскын диэн , үлэҕэ сүгүн ылбаттар . Онон биир да үчүгэй үлэни булбакка , эрэйи кірін эрэбин . 1926 сыллаахха 5 уезд оннугар 6 уокурук тэриллибитэ . Уокуруктар улуустарга , буоластарга , сельсоветтарга ( с / с ) , нэһилиэктэргэ уонна нэһилиэк сэбиэттэригэр бытарыйаллар . [ 2 ] . Бэҕэһээ , бэс ыйын 23 күнүгэр , Саха академическай театр дьиэтигэр аҕа баһылыкпыт Егор Борисов үөрүүлээх , долгутуулах түгэҥҥэ быйыл орто оскуоланы кыһыл көмүс мэтээлинэн бүтэрбит 255 оҕону кытта көрүстэ . Е . Борисов ыччаты олохторун биир улахан кэрчигин туйгуннук түмүктээбиттэринэн истиҥник эҕэрдэлээн туран , инникитин кэскиллээх , Ити үөрэх систематын модернизациятын кытта быһаччы сибээстээх . Дойдуга начаалынай оскуола стандарта киллэриллибитэ , орто уонна үрдүкү сүһүөх стандартара бэлэмнэнэр . Учууталлар квалификацияларын ирдэбилэ оҥоһулунна . Бу туһунан СИА кэпсиир . Суол быґылааныгар барыта 119 киґи суорума суолламмыт , тыґыынчаттан тахса киґи араас эчэйиини ылбыт . Итирик туруктаах суоппар буруйуттан барыта 104 саахал тахсыбыт . Ол түмүгэр 18 киґи ілбүт , 150 киґи араас эчэйиини ылбыт . Саха сиригэр барыта 950 тыґ . киґи олороро билиннэ . Оттон туспа біліхтірү ( байыаннайдар , хаайыыга олорооччулар о . д . а ) ааҕан туран 956 тыґ . киґи баар . Куонкурус бастаан Мурманскай куоракка ыытыллыбыта , онтон Санкт - Петербурга салҕаммыта , түмүгэ Москубаҕа барда . Куонкурус хас биирдии кыттыылааҕар 80 - нуу киилэлээх муус дьапталҕана бэриллибитэ . Биир суукка иһигэр үлэ бүтүөхтээх диэн бириэмэ тыырыллыбыта . Билигин ол куонкурус түмүк оҥоһуктара Кыһыл болуоссакка сааскы диэри дьон хараҕын үөрдүөхтэрэ диэн сабаҕаланар . « Туймаада уоттара » № 16 ( 21 ) , атырдьах ыйа , 2010 с . - Иван Николаевич , µтµі кµнµнэн ! « Уххан республика µрдµкµ дуоґунастардаах чиновниктарын кытта сууттаґан хайаста ? » - диэн редакцияттан ыйыталаґааччы элбэх . БµгµІІµ туругунан , дьыалалар тµмµктэрэ хайда ± ый ? - Мин сууттаспаппын , кинилэр сууттаґаллар . 1988 сылтан быґа µІсµµ бі ± ітµн кірсін , араас элбэх сууту , эриллиини ааста ± ым . Ол барыта былаас , араас саламта коррупциятын саралааґыным , кириитикэлээґиним иґин . Омугум , дойдум туґа диэн кіІµл санаам иґин . Мин Интернет - сайтпар « Аллах над Якутией » диэн ыстатыйа тахсыбыта . РФ Холуобунай кодексын « экстремизм , национализм » диэн 282 ыстатыйа ± а оло ± уран , Президент администрациятын тойоно Айсен Николаев µІсµµтµнэн икки сыл анараа іттµгэр тэриллибит дьыала икки тігµл тохтоон баран , µґµс тігµлµн кібµтµллэн , билигин « психолингвистическай , комплекснай » диэн сэттис экспертиза РФ Минюґугар ананна . Бу олус куґа ± ан ыстатыйа , урукку репрессия сµнньµнэн буолбут , политическай дэнэр 58 - с ыстатыйа ± а тэІнээх . Дьыаланы µґµстээн кібµтµµнµ эмиэ РФ Генпрокуратуратын ніІµі ыыттылар . Штыров кµµскэ « кыґанна » диэн буолар . « Аллах над Якутией » ыстатыйаны суруйбут « Геннадий Федоров » диэн биллибэт автор . Москва ± а олорор журналист И . И . Николаев ол ыстатыйаны ылан электроннай почтанан миэхэ ыыппыт эрэ « буруйдаах » дуу , µтµілээх дуу . . . Коррупцияны саралыыр оннук ыстатыйа республика ± а ханна да тахсар , бэчээттэнэр кыа ± а суо ± а . Маны таґынан РФ Холуобунай кодексын 129 - с « клевета » диэн ыстатыйатыгар оло ± уран , мэр Заболев , И . Долинин , М . Брук , В . Грабцевич µІсµµлэринэн миэхэ холуобунай дьыала кібµтµллµбµтэ . Онно кыайтарбыттара . Ол кэнниттэн бу 129 - с ыстатыйанан « Аллах над Якутией » диэн ыстатыйаны Уххан сайтыгар таґааран тар ± атыы иґин « кимнээхтэрэ биллибэт дьоІІо » дьыала кібµтэн баран , ИДЬМ 1 ГОМ - гар биэрбиттэрэ . Бу « миинэ буолан » сытар . Аны кэлин вице - президент Е . Михайлова а ± ыйах хонук Штырову солбуйан олорон эмиэ 129 - с ыстатыйанан ИДЬМ Стаховка тµґэрбит дьыалата сытар . Доппуруостаабыттара , быґаарыы ылбыттара да , тµмµгэ биллибэт . Холуобунай дьыалаларга Гладких Ю . С . диэн чахчы µчµгэй билиилээх , туйгун идэлээх адвокат миигин кімµскээбитэ . Атын гражданскай дьыалаларга , силиэстийэни кытта сууттаґыыларга , ходатайстволары уонна сайабылыанньалары суруйууга нуучча общинатын салайааччыта , бэйэтэ 282 - с ыстатыйанан Нерюнгрига сууттаммыт Сергей Юрков , Штыров администрациятын µлэґитэ ( хаста да µлэтиттэн уураппыттара ) Николай Седалищев , кэлин адвокат Анатолий Жирков кімілістµлэр . « Опорочение чести и достоинства . . . деловой репутации . . . » гражданскай дьыалаларга « Аллах над Якутией » ыстатыйа ± а чиновниктар элбэх мілµйµін солкуобай харчыны ирдээн тµґэрбиттэрэ . Олортон сорохторо манныктар : Грабцевич - суут уґаан - тардыллан атырдьах ыйын 23 гэр буолуохтаах . Заболев - ирдэґиитин соро ± о туолбута . Долинин - ирдэґиитэ аккаастаммыта . Брук - ирдэґиитэ аккаастаммыта . Михаил Брук « Корпорация развития Южной Якутии » ( КРЮЯ ) диэн тэрилтэтин ніІµі арбитражнайга биэрэн 200 тыґыынча солкуобайы тілітіргі манна уурбуттарын , Чита суута 20 тыґыынча ± а дылы тµґэрбитэ , ону салгыы Иркутскайга ааґынныбыт . Манна журналист Иван Игнатьевич Николаевка эмиэ « эн ыстатыйаны УххаІІа ыыппыккын » диэн манна сууттаабыттара , Чита ± а туораттылар , Атын сууттартан кинини автор буолбатах диэн туораппыттара . Онон кини ыраас . Быыбар Киин комиссиятын ирдэґиитэ эмиэ соро ± о туолбута . « Колосс с глиняной головой » диэн ыстатыйа ± а АЛРОСА вице - президенэ Валентина Потрубейко , атын сайтан ылан бэчээттэммит « Дойников крышует наркобизнес » диэн ыстатыйа иґин эмиэ АЛРОСА вице - президенэ Дойников кыайбыттара . Маны надзорнай суукка биэрэбит . Оччолорго вице - президент Е . И . Михайлова холуобунайы таґынан гражданскай ирдэбили эмиэ тµґэрбитэ . Миэхэ , депутат Георгий Артемьевка уонна эколог Иван Бурцевка « мин ректорынан ананарбын утаран , дойду президенигэр Медведевкэ миигин хоруотуур аґа ± ас суругу суруйбуккут » диэн . Онтугар миэхэ буруй тиксибэтэ ± э гынан баран , суут ороскуотун 10 тыґ . солкуобайы уурбуттар . Ону салгыы сууттаґабыт . Уопсайынан , моральнай тілібµрдэринээ ± эр кыайтарбыт сууттарбар барытыгар суут ороскуотун кыайбыттар адвокаттарын , араас докумуоннары оІорууларын , авиабилеттарын , гостиницаларын тілібµрэ элбээн тахсыбыта . Сэттэ - хас сыллаа ± ыта « Мастер - ТВ » ГУП телекомпания ± а µлэлии сырыттахпына Е . А . Борисов дьаґалынан тэрилтэбитин - « Мастер - ТВ » - ны ыґан кэбиспиттэрэ уонна миигин по « по собственному желанию » уурайбыт диэн трудовойбар бэйэлэрэ суруйан баран , биэрэ сатаабыттара . Ити Бэчээт Департаменын µлэтэ . Кэлин трудовойбун олох да суох гыммыттар . Мин сууттаґан µлэбэр киирэргэ , сыллаа ± ы хамнаґы тілµµргэ СР Ґрдµкµ Суута уурбута . Ону суут приставтара баччааІІа дылы толорбокко сырыттылар . Дьыаланы Европейскай суукка ыыттым . Миэхэ сыґыаннаах дьыалалары эттэххэ , µксэ Штыров « дьаґайыытынан » µІсµллµбµт дьыалалар дии саныыбын . Барыта сойуолаґыы . - Эн В . Штыров былааска кэлэрин хара маІнайгыттан сібµлээбэтэ ± иІ биллэр . Ол туґунан кириитикэлиир ыстатыйаны , хоґооннору кытта суруйбутуІ . Бэйэтин кэмигэр ол бэчээккэ тахсыбата ± а . То ± о ? - Миигин ханнык да бэчээккэ , ТВ , радио ± а таґаарбакка диэн уруккуттан µіґэтэн ыйыы , дьаґайыы баар . КіІµл бэчээт диэн суох буолта ыраатта дии . Ол иґин бэйэм Интернеккэ сайт аста ± ым . Иэспин толороору . « Кыым » хаґыат тахсарыгар атахха турарыгар µлэлэтэн баран былаас , Штыров туґунан суруйан барбыппар эмиэ µµрэн кэбиспиттэрэ . - Штыров ыытан кэлбит политикатын саамай улахан ал ± аґа туох этэй ? - Ал ± аґа диэн буолбатах , Россия имперскэй колониальнай политикатын олоххо киллэриигэ Штыров кµµскэ µлэлээбитэ . Оттон Саха сирин , кини государственноґын , олохтоох норуотун , омугун инники кэскилин туґугар эрэли эґэр , санааны самнарар омсолоох , идэмэрдээх µлэни ыыппыта . Бэйэни дьаґанар туох да кµттµіннээх бырааба суох , тугу да бас билбэт дотационнай субьекка , сырьевой холуонньа ± а кубулуйдубут . Онно кини « туйгуннук » µлэлээтэ . Кини республиканы салайда ± ына туох буолуохтаа ± а биллэр этэ . Ол туґунан іссі уон сыллаа ± ыта суруйбутум . Николаевы туоратыыга уонна кини оннугар суверенитеты , ол аата Конституцияны , федеративнай дуогабардары суох гынарга , республика бас билэр , бэйэтэ дьаґанар бары кыахтарын суох оІорууну ыытарга сіптііх киґини - Штырову туруорбуттара . - Штыров то ± о уурайда дии саныыгын ? - Кини итини барытын оІорбут киґи , Скрипин диэн журналист µірэ - кіті этэринии « суверенитекка тэтиІ маґы анньыбыт » іІілііх . Онтун іІі оІостон улахан дуоґунаска барар санаалаах этэ . 5 - 6 тігµл араас дуоґунастары биэрэ сатаабыттарын мыынан барбата ± а . Кэлин Саха сирин Конституциятыттан суверенитет ійдібµлµн суох гыннаттарбыттара . Саха сирин баайын µллэстибиттэрэ , дьиІнэээх коррупция , рейдерство барбыта . ИтиІІэ барытыгар бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлэ Е . А . Борисов илии баттаабыта , µлэлэспитэ . Ил Тµмэн урукку председателэ Соломов уонна билиІІи председатель Басыгысов норуот депутаттарын сібµлэІин ылбыттара . Айсен Николаев салайсыбыта . Утарсар туора санаалаах киґи саламта ± а хаалбата ± а . Бары туоратыллыбыттара . Ґгµстэр саІата суох сібµлэґэртэн атыны билбэтэхтэрэ . Кини салгыы олорор моральнай да политическай да кыа ± а суох буолбута . Ити барыта мин Интернет - сайтпар тахсыбыта . Дьон , норуот µксэ билбитэ . - Штыров туґунан , дуоґунаґыттан барбытын кэннэ , эн санааІ хайда ± ый ? - Саха сирин сиэн барда диэн санаалаахпын . Ити баай - дуол барыта тіттірµ кэлэрэ уустук , олох да кыаллыа суо ± ун сіп . Саха норуотун инники кэскилэ бµдµгµрдэ . - Президенинэн Штыров хамаандатын киґитэ - Егор Борисов анаммытын эн хайдах ылынныІ ? - Борисов да , Айсен Николаев да биирдэр буолла ± а . Ол эрэн кэлии дьоннордоо ± ор кэм да дойдуларын туґунан саныахтарын сіп этэ . Ити гынан баран , тугу да кµттµіннээ ± и оІорор кыахтара суох . Син биир Штыров са ± ана былааска олорбут дьон . Сырьевой холуонньа µіґэттэн анаммыт менеджердэрэ буоллахтара . Борисов туґунан анаан дириІник ырытан суруйуохха наада . Хайда ± а - туга бэркэ биллэр . . . - Эйигин утары холуобунай дьыаланы тэрийии сал ± анан барар дииллэр . Ону хайдах быґаара ± ын ? Уопсайынан , Штыров Саха сириттэн тэйдэ дуу , суох дуу ? - Штыров Саха сирин µллэґигэр биир сµрµн киґи , онон хайдах тэйэ охсуой ? Кыттыгаґа , ылара - гынара элбэх . Хайаан да миигин « экстремист , националист » оІотторон « оннубун буллаттаран » тэйэр санаалаах курдук дии . Штыровка бэйэтигэр , атыттарга да бэйэлэригэр холуобунай дьыала тэриллэн эппиэккэ тардыллыахтаахтар этэ . Ол кэлин да кэмэ кэлиэн сіп . - Интернеккэ Иван Игнатьевич Николаев ( Интернет - форумнарга Мираж , Ориенталист диэн ааттаах ) диэн журналист , ханна µлэлиирэ чопчу биллибэт киґи Штыров барбытын кэннэ араас комментарийы биэрэр а ± ай . Штыров уґуллуутун , Борисов ананыытын кини со ± ото ± ун оІорбут курдук кэпсэнэр . Ити тіґі кырдьыктаа ± ый ? Эґиги биир дьыала ± а эриллэ сылдьыбыт , сылдьар да курдуккут дии . - Амыдайбын Иван Николаевы 1987 сыллаахтан , эдэр суруйааччылар мунньахтарыттан ыла билэбин . Кэлин ити « Аллах над Якутией » диэн ыстатыйа кэнниттэн ситимнэґэн барбыппыт . Оттон тугу диирин аа ± ыІ , оруннаах дии саныыбын . Суор ± ан былдьаґар санаа суох . Мин барытын суруйан кинигэ оІорон таґаарар санаалаахпын . - Айар µлэнэн тіґі кµµскэ дьарыктана ± ын ? БэйэІ сайтыІ - « Уххан сирэ » туґунан билиґиннэрэ тµс эрэ . Тіґі элбэх киґи аа ± арый ? - Бу икки сыл суутунан дьарыктанан та ± ыстым . А ± ыйах саІа хоґооннордоо ± ум атын да суруйууларым били уоруллубут компьютербын кытта баран хааллылар . Сайпын саба сылдьыбыттара , оччолорго 360 тыґыынча тігµл киирэн , аахпыттар этэ . Онтон саІаттан оІорбутум . Билигин 700 - чэ тыґыынчатан тахса киґи киириитэ бэлиэтэнэн турар . Онон мілµйµін кэриІэ кірµµ баар . Атын анал µлэґитим , анаан суруйар киґим эІин суох . КµІІэ ортотунан тыґыынча кэриІэ киирии бэлиэтэнэр . Арыт 6 тыґыынча ± а тиийэр . Хайдах матырыйааллар тахсалларыттан . Сайты іссі саІардан , кыа ± ын улаатыннаран биэрэр санаа баар . - Быйыл эн юбилейдаах сылыІ . Хайдах бэлиэтиир санаалааххын ? - Кµґµн айар киэґэ ыытарга диэн сµбэлэспиппит да , кыаллара саарбах . Онуоха дылы кинигэ , саІа ырыалар диискэлэрэ эІин тахсыахтаахтар этэ да , тілібµрэ кыаллар кыа ± а суох . Сууттарбын хайдах тіліґірбµн билбэккэ сылдьабын . - Оо , дьэ , кыґыы эбит ! Салгыы кэпсэтиэх . Тимир суол кэлэн иґэр , олигархтар сирбитин - уоппутун барытын атыыластылар диэн буолар . Уопсайынан , республика инникитэ , саха норуотун дьыл ± ата хайдах буолуо дии саныыгын ? - Россия билиІІи тутула а ± ыйах сылынан уларыйара буолуо . Конфедеративнай сыґыаннаґыылар , аан дойду сокуоннара олоххо киирэр кэмнэрэ кэлиэ ± э . Дойдутун , омугун кэлэр кэскилин , инникини саныыр ійдііх - санаалаах онно туґулаан µлэлиир - хамныыр ыччаты иитиэххэ наада . Кµннээ ± игэ , суураллыыга , сіп тµбэґиигэ буолбатах . - Омук быґыытынан сайдар кэскилбит туохханый ? Биир сомо ± о буолар кыахтаахпыт дуо ? - Бас билэр сирдээх - уоттаах , уулаах , халлааннаах , тіріібµт тірµт буордаах , ийэ дойдулаах буолуу . Ол дойдуну бас билэр , бэйэ дьаґанар , бэйэни билинэр государственностаах буолуу . Сомо ± олуур кµµс онно . Саламтаттан , бастан - кістін ол улахан тутулуктаах . Николаев сомо ± олоон испитэ , Ыстыырап ыспыта , Барыыґап хайыа диигит . . . - КэпсээниІ иґин махтал ! Мин санаабар , саха норуотун дьиІ санаатын кимтэн да куттаммакка , аґа ± астык этэр бу эн курдук кіІµл санаалаах дьон баалларын тухары , омук быґыытынан кэскилбит кэІииригэр , олохпут тупсарыгар эрэл баар . Бары аа ± ааччылар ааттарыттан тус олоххор , айар µлэ ± эр ситиґиилэри ба ± арабын ! Бенин ( Benin ) диэн Арҕаа Африка дойдута . Кирбиилэhэр Тоголуун арҕаа , Нигериялыын илин , Буркина Фасолыын уонна Нигердыын хоту . Иэнэ 110 , 000 км ² уонна олохтоохторун ахсаана 8 , 500 , 000 . Киин куората Порто Ново . - Дьокуускай куоракка " Женский университет " хайысханан үлэлээбиппит биэс сыл буолла . Хас ый аайы юрист буоллун , психолог буоллун , араас идэлээх дьон кэлэн лиэксийэ ааҕаллар . Тиэмэбит хас ый аайы уларыйа турар . Сыл бүтэґигэр сэртипикээт биэрэллэр . Бу тэрээґиннэрбитигэр куорат дьахталларын үксүн хаба сатыыбыт . Мантыбыт лиэксийэ эрэ курдук барбат . Сорох сытыы боппуруостарга ис - иґигэр дириІник хорутан киирэн , бэйэбит да билбэппитинэн аґаҕас кэпсэтиигэ , диспукка кубулутааччыбыт . Міккүстэхпитинэ , ырытыстахпытына эрэ астынар буоллахпыт дии . Маннык кэпсэтиилэртэн киґи олус сайдар ээ . Урут билбэтэҕин да билэр , истибэтэҕин да истэр . Аны сыаналара - бас быстарынан . Өлүөхүмэҕэ диэри - 9 тыһ . солк . - ыйдааҕы биэнсийэ . Москубаҕа диэри төһө эмэ ыраах да , ортотунан 16 тыһ . дииллэр . Москубаттан кэлэригэр оннооҕу чэпчэки сыаналаах уматыгы куттар буолуохтаах , онон кэлэригэр баҕас чэпчиэн сөп этэ . Ыраах улуустарга тойоттор биирдэ эмэ , ону да тэрилтэ , судаарыстыба суотугар көтөллөр . Оттон кыра - хара өттө - улахан кыһалҕаҕа ыллардаҕына эрэ . Бу икки аҥыы олоҕу көннөрү дьон хаһыат , Интэриниэт нөҥүө туруорустарбыт , туох эмэ хамсааһын тахсаарай ? Мелуйуенунэн Советскай Союз дьоно ыар келеьуннэринэн , кыа хааннарынан сырдык тыыннарынан толуктанан , тыыл дьонун сындал5аннаах улэлэринэн уьаныллыбыт Улуу Кыайыы 75 сыллын туолар убулуейдээх кунунэн ис сурэхпититтэн Эьигини барыгытын итиитик - истиІник э5эрдэлиибит ! - - Бэйэм , дьиҥинэн , быраас буолуохпун баҕарарым . Ол гынан баран химияҕа мөлтөх буолан барбатаҕым . Култуура министиэристибэтигэр тиийбиппэр , ыллатан көрөн баран , Новосибирскайдааҕы консерваторияҕа үөрэнэ бар диэтилэр . Ийэм барахсан соҕотох ынаҕын өлөрөн үөрэххэ ыыппыта . Бэчээт Дьиэтин Пресс - киинигэр балайда киһи муһунна : Ил Түмэн дьокутааттара , араас министиэристибэ , орто , дьоҕус бизнес үлэһиттэрэ , производственниктар , общественниктар , суруналыыстар . Төгүрүк Остуолу " Ситим " медиа - бөлөх генеральнай дириэктэрэ М . Христофорова бэйэтинэн иилээн - саҕалаан ыытта . СӨ « Ыччат социальнай уонна психологическай өйөбүлүн киинин » үлэһиттэригэр куһаҕан дьаллыгы утары охсуһуу саҥа психологическай ньымаларыгар ( « Психология формирования сознательной трезвости » ) уонна « Системный анализ в работе с психической травмой и посттравматическими стрессовыми расстройствами » диэн тиэмэлэргэ семинардары ыыттылар . Аны туран ырыаһыттарбыт тыл бүтэһик дорҕоонун « сиэн » кэбиһэр үгэстээхтэр . Этии ис хоһооно салгыы барар буоллаҕына , бүтэһик нуота үөһэ баран иһиэхтээх , биһиэттэрэ хас строка бүтүүтүн сиргэ быраҕан , быһан кэбиһэллэр . Дьиҥэр , сахаҕа этии ис хоһоонун бүтэһик тыл биэрэр ээ . Ону өйдөөн - дьүүллээн ыллыыллара буоллар . Абалаах эмтээх бадараанынан угуттанан , ыарыытын мµлµрµтэн абыраммыт киґи хас улуус , нэґилиэк ахсын элбэх буолуохтаах . МэІэ - ХаІалас улууґун Абалаах кµілµн аттыгар бастаан опытнай куруорт быґыытынан олохтоммут эмп тэрилтэтэ быйыл сайын µлэлээбитэ 75 сылын туолан ааста . Билигин СР Доруобуйа харыстабылын министерствотын Т . Е . Сосин аатынан " Абалаахтаа ± ы республика чілµгэр тµґэрэр медицина ± а уонна реабилитация ± а киинэ " доруобуйа харыстабылын судаарыстыбаннай тэрилтэтэ диэн ааттанар . Киин кылаабынай бырааґа , СР µтµілээх бырааґа , 2010 сылга « Россия медицинатын бастыІ µлэґитэ » бэлиэни туппут Авксентий Авксентьевич Филипповы кірсін , тэрилтэ уруккутун - хойуккутун уонна инники кэскилин туґунан сэґэргэстибит . Тит Сосин тэрийбитэ , тірµттээбитэ Абалаах эмтээ ± ин олохтоохтор ірдіі ± µттэн сэрэйэллэр эбит . Киґи да , сµіґµ да бу кµіл уутун кыайан испэттэрэ . Ол оннугар сітµілээтэххэ , сууннахха ымынахтан , быттан кіміліі ± µн билэр буоланнар , дьон анаан - минээн " араас ыарыыттан ыраастанаары " сітµілµµ тиийэллэрэ µґµ . Ленин куруортары норуот бµттµµн бас билиитигэр бэрдэрэр декретэ іссі тахса илигинэ , олохтоох биэлсэр Т . Е . Сосин Бµтэйдээх медпуунугар µлэлии сылдьан , 1918 с . Абалаах уутун уонна бадараанын анализтатарга холоммут . Уу боруобатын ылан , Дьокуускайга аптека ± а киллэрэ сылдьыбыт эрээри , туох да ± аны тµмµгµ кыайан оІорботохтор . Онтон гражданскай сэрии кэнниттэн , 1923 с . , МэІэ улууґугар Абалаах , ТураІнаах , Лаамы кµіллэри чинчийиигэ Саха сиринээ ± и географическай уопсастыба чилиэннэриттэн турар экспедиция тэриллэрин ситиспит . Тит Егорович онно кі ± µлээччи быґыытынан , экспедиция олорор , µлэлиир усулуобуйатын тэрийиигэ кіміліспµт . Уу химическэй састааба Дьокуускайга лаборатория ± а оІоґуллубут уонна ол тµмµгµн 1923 с . ахсынньы 5 кµнµгэр географическай уопсастыба ± а дьµµллэспиттэр . Абалаах уонна ТураІнаах кµіллэр ууларын састааба " минеральнайын , эмтэнэр уонна техническэй іттµнэн Саха сиригэр улахан суолталаахтарын " , Ессентуки , Железноводскай курдук дойдуга биллэр - кістір источниктар ууларыгар майгынныырын бэлиэтээбиттэр . Итиэннэ чинчийэр µлэ ± э быраастар кыттыґалларыгар сµбэлээбиттэр . Онтон 1934 с . инженер - геолог И . С . Лорви уонна химик А . Д . Егоров Дьокуускайдаа ± ы істµікµлэ собуотугар промышленнай туґаныыга анаан чинчийэ сылдьыбыттар . Кинилэр кµіл бадараанын бальнеологическай сыалга туґанар кыах баарын ыйбыттар . Т . Е . Сосин 1935 сыл муус устар 23 кµнµгэр быраастар научнай секцияларын мунньа ± ар " Абалаах кµілµн куруорка эмтэниигэ туґаныы " диэн тиэмэ ± э дакылаат оІорбутун дьµµллэґэн баран , САССР Доруобуйа харыстабылыгар наркомата куруорду арыйар туґунан бырайыага сіптіі ± µнэн кэккэ дьаґаллары ылынарга , Абалаах кµілµгэр 1935 сылтан опытнай куруорка эмтэниини са ± алыырга , Т . Е . Сосины ити тэрээґиІІэ уонна кэмигэр хааччыйарыгар командировкалыырга , Абалаах уутун уонна бадараанын Москватаа ± ы бальнеологическай институкка бµтэґиктээх анализка ыытарга быґаарбыттар . Наркомат бырайыага бигэргэнээтин кытта Т . Сосин Абалаахха µрдµттэн тахсан , тутуу маґын охторон , хайыттаран бэлэмнэттэрбит итиэннэ а ± ыйах ый иґигэр кµіл таґынаа ± ы бурдук ыґыллар ырааґыйатыгар эмтэнэр уонна 6 олорор дьиэни бэйэтэ былааннаан , салайан туттарбыт . Грязелечебница 1935 сыл атырдьах ыйын 5 кµнµгэр арыллыбыт . Онтон 1938 с . САССР Доруобуйа харыстабылыгар наркомата Т . Е . Сосины Абалаахтаа ± ы куруорт дириэктэринэн анаабыт . Тит Егорович 75 миэстэлээх эмтэнэр куорпуґу кылгас кэмІэ туттарбыт , саІа аппаратураны туруортарбыт . Республика салалтата 1940 с . Т . Е . Сосины доруобуйа харыстабылыгар улахан іІітµн иґин " САССР 15 сыла " тµіскэ анньынар бэлиэнэн на ± араа далаабыт . Абалаах куруордун тэрийиигэ ір сыллаах сыралаах µлэтин уонна эмтэнэр , материальнай - техническэй базатын бі ± іргітµµгэ улахан µтµітµн сыаналаан Саха АССР Ґрдµкµ Сэбиэтин Президиумун 1948 сыл бала ± ан ыйын 24 к . Ыйаа ± ынан Абалаахтаа ± ы куруорка Тит Егорович Сосин аата иІэриллибит . Абалаахха сэрии ыар сылларыгар да ± аны µлэ тохтооботох . Сэрииттэн бааґыран эргиллибит буойуннар уонна инчэ ± эй эт илдьирийэр µлэтиттэн илистибит холкуостаахтар сытан сынньанан - эмтэнэн абыраммыттар . Араас хайысхалаах экспедициялар 1935 , 1957 , 1960 - 1961 сылларга бадараанын , уутун µірэтэ - чинчийэ сылдьыбыттар . Курортологическай экспедиция кэлиІІи иккис сырыытыгар Абалаах уутун хос чинчийэн баран , " маннык µрдµк минерализациялаах уу Союзка іссі суох , физическэй уонна химическэй туругунан Горячий Ключ куруорт ( Краснодарскай кыраай ) гидрокарбонаттаах уутугар майгынныыр " диэн тµмµк оІорбут . Абалаахтаа ± ы грязелечебница Саха АССР Министрдэрин Сэбиэтин 1974 сыл от ыйын 15 к . Уураа ± ынан , физиотерапевтическай балыыґа статуґун биэрэн туран Аллараа Бэстээх біґµілэгэр кіґірµллµбµт . Чугастаа ± ы сорук : эмтэнэр таас дьиэни туттарыы А . А . Филиппов Абалаах балыыґатыгар 1998 - 2003 сылларга µлэлии сылдьан баран , иккистээн 2008 сыллаахха эргиллэн кэлэн , кылаабынай бырааґынан µлэлиир . « МаІнай µлэлии кэлиэхпиттэн учуонайдары эккирэтиспитим , - диир Авксентий Авксентьевич . - Инньэ гынан , Абалаах минеральнай уутун µірэтии 2000 сылтан са ± аламмыта . Сылга биирдии заеґынан барыта 10 - чаны оІордубут . Ис - µіс , куртах - оґо ± ос ыарыылаахтарга туґалаа ± ын бигэргэтэр тµмµк 2005 с . тахсан , патент ылбыппыт . Онтон ыла « Старт » инновационнай программа ± а киирэн µлэлэґэ сылдьабыт » . Программа 1 - кы тµґµмэ ± э тµмµктэммит . Кылаабынай быраас этэринэн , 2 - с тµґµмэххэ инвестор кісті илик , ол аата Абалаах минеральнай уутун кутан таґааран , нэґилиэнньэ туґаныытыгар производственнай тиґиги µлэлэтиигэ µбµлээґин суо ± а харгыстыыр . Онуоха биир улахан боппуруоґунан сир аннынаа ± ы ууну туґаныыга кіІµл уруккуттан µлэлии олорор тэрилтэ ± э бэриллэн сыґыарылыннар , дьоІІо - сэргэ ± э туґата тиийимтиэ да ± аны уонна наука іттµнэн салгыы киэІник туґанарга µµт - хайа ± ас тµргэнник тобуллуох этэ . Киин билигин 40 - ча µлэґиттээх . Балыыґа 30 куойкатыгар медицина булгуччулаах страховкалааґынынан киирэн эмтэнэллэр , онтон уратыта - тілібµрдээх . Путевка сыаната 18 хонукка 19 тыґ . солк . кэриІэ . Онон , этэргэ дылы , тыа сирин гостиницатыгар кіннірµ хонон турардаа ± ар быдан халымыр . УІуох - сµґµіх ыарыылаахтар 60 - 70 % - ын , тыынар уорганнара аґаа ± ырбыттар 10 % - ын ылаллар , ньиэрбэ - 15 , хабах - 18 % . Ону тэІэ ордук гинекологическай ыарыылаахтарга , чуолаан кыайан о ± оломмот дьахталларга улахан кіміліі ± µн эмчиттэр чорботон бэлиэтииллэр . - Сµрµннээн оґолломмут дьон операцияланан баран , киирэн бі ± іргітµнэн тахсаллар . Республикатаа ± ы балыыґа неврология отделениетыгар эмтэнэн тахсыбыттар , биґиэхэ миэстэ тиийбэтинэн , салгыы кыайан эмтэммэт балаґыанньалара баар , - диир Авксентий Авксентьевич . - Куртах - оґо ± ос , быар - ноор ыарыылаахтарга , эппитим курдук , минеральнай ууну балыыґа иґигэр туґана олоробут . Инникитин итинник ыарыґахтары эмтиирбитин балачча кэІэтиэхпитин сіп . Таска таґааран атыылыырбыт эрэ кіІµл лэммэт . Дойду µрдµнэн доруобуйа харыстабылыгар модернизация ыытылла турар . Элбэх ахсааннаах эмтэммит дьон билэллэрин курдук , Аллараа Бэстээххэ кіґірµллµбµт балыыґа эмтэнэр уонна ыарыґахтар сытар мас дьиэлэрэ 1973 - 1974 сыллар эргин тутуллубуттара , олор бµгµІІэ диэри кірµµ - харайыы эрэ кµµґµнэн туґанылла тураллар . Онон , Абалаах бадараанынан , уутунан эмтэнэр куорпуґун саІалыы сіргµтэн , таас варианынан тутулларын кэм - кэрдии бэйэтэ эрэйэр . Бу - чугастаа ± ы уталытыллыбат сорук . Киин кылаабынай бырааґын инники соруга : Аллараа Бэстээххэ баар база ± а чілµгэр тµґэрии уонна реабилитация киинин кыамтатын улаатыннарыы . Ол билиІІи кэм ирдэбилигэр сіп тµбэґэринэн Доруобуйа харыстабылын министерствота бу сіптііх хайысханы салгыы ійµµрµгэр улаханнык эрэнэр . Киин манна 3 гектар иэннээх сири ылан олорор . Эґиил газ оттукка холбонуохтара . Модульнай хочуол тутуута былааІІа киирбит . Аны сайын о ± олорго анаан бассейн тутуута ыытыллыа . Быйыл сайын атырдьах ыйын 6 - 7 кµннэригэр Абалаахтаа ± ы бадараанынан эмтиир тэрилтэ тірµттэммитэ 75 сылыгар анаан научнай - практическай конференция ыытыллыбыта . Онно Россия наукаларын академиятын Сибиирдээ ± и салаатын Мечников аатынан Ирбэт тоІу µірэтэр институтун учуонайдара , М . К . Аммосов аатынан ХИФУ физиология уонна ас буґарар уорганнар патологияларын научнай - чинчийэр лабораториятын , СР Доруобуйа харыстабылын министерствотын тутаах специалистара уонна киин , илин эІээрдээ ± и улуустар физиотерапевт быраастара кыттыыны ылбыттара . Конференция кыттыылаахтара Абалаах эмтээх уутун уонна бадараанын киэІник туґанар инниттэн миэстэтигэр санаторнай - курортнай комплексы бары санитарнай ирдэбиллэргэ сіп тµбэґиннэрэн , научнай чинчийиилэри кэІэтэн , билиІІи кэм таґымыгар эппиэттиир тутуу оІоґулларын ыйдылар . Бу элбэх киґи ба ± а санаата билиІІитэ ситэ быґаарыллыбакка турар . Дьыл - хонук суурайбат µтµілээхтэр А . А . Филиппов тµмµгэр µбµлµійдээх 75 сылынан µлэлээн - хамнаан ааспыт , бу хамсааґын сайдыытыгар дьыл - хонук суурайбат µтµілээх дьону амарах тылынан ахтан , махтанан ааста . Ол курдук , тірµттээччи Т . Е . Сосин аймахтара - µлэ ветераннара , СР доруобуйа харыстабылын туйгуннара В . П . Сосина , А . П . Асылова Абалаах куруорда аґыллыа ± ыттан уґуннук µтµі суобастаахтык µлэлээбиттэрин бэлиэтиир сиэрдээх . Абалаах эмтээх бадараанын туґаныыны наука іттµттэн бигэргэппит медицина наукатын кандидата А . Т . Копылов Абалаахха , Аллараа Бэстээххэ да сµрдээх таґаарыылаахтык µлэлээбитин µгµстэр умнубаттар . БилиІІэ диэри бэриниилээхтик µлэлии сылдьар эмчит элбэх : ыстаарсай сиэстэрэ Ю . М . Ткаченко , сиэстэрэлэр М . В . Федорова , А . М . Попова , Е . Д . Бурцева , уо . д . а . Араас сылларга µлэлээн ааспыт , µлэлии сылдьар быраастар Л . И . Михайлова , И . П . Аргунов , В . А . Ташкинова , М . Н . Павлова , В . Н . Корнилова , А . А . Платонова , Т . Е . Филиппова ыарыґахтар иґирэх махталларын ылыахтарын ылаллар . Василий НИКИФОРОВ Хаартыска ± а : научнай - практическай конференция кыттыылаахтара ( уІаттан бастакы А . А . Филиппов турар ) . Дьокуускайдаа ± ы килиэби астыыр комбинат кµннэтэ 27 тонна « µрµІ » , 3 тонна « хара » килиэби атыылыыр Республика киинин олохтоохторун , ыалдьыттарын буруолуу сылдьар сибиэґэй килиэбинэн кµндµлээри , Дьокуускайдаа ± ы килиэби астыыр комбинат µлэґиттэрэ уґун тµµнµ быґа µлэлииллэр . Технологтар , кондитердар , биэкэрдэр кµннээ ± и µлэлэрэ киэґэ биэс чаастан са ± аланан баран , сарсыарда алта чаас буолуута дьиэлэригэр тар ± аґаллар . Анивера АКИМОВА Бµгµн эмиэ килиэби астыыр комбинат сµрµн µлэґиттэрэ Дьокуускай куорат олохтоохторугар анаан 27 тонна кэриІэ « µрµІ » килиэби , итиэннэ 3 тонна « хара » килиэби - « Дарницкайы » буґардылар . Тµірт сменанан кµн аайы уончалыы буолан µлэлииллэр . Ґлэлэрэ тіґі да ± аны сылаалаах , тµµІІµ іттµгэр да буоллар , дьон туґугар диэн санаанан салайтаран астыыллар . МаІнай улахан иґиттэргэ бурдук кутан тиэстэ мэґийиититтэн µлэлэрэ са ± аланар . Оттон бэлэм тиэстэни анал массыына килиэп иґиттэригэр кутан оґоххо угар . Тµµн устата хаста да ± аны тіхтµрµйэн тиэстэ мэґийэллэр , килиэп буґараллар . Килиэби астыыр комбинат кылаабынай технолога Людмила Рыжкина бу эйгэ ± э µлэлээбитэ 15 сылыгар барбыт . Билигин комбинат хастыы да уонунан араас килиэби , бурдук аґылыгы оІорон таґаарарын этэр . Олор истэригэр , килиэби таґынан , сµµрбэччэ араас буулканы , кэмпиэт уонтан тахса кірµІµн , іссі мокоруон оІоґугу . Онон , комбинат кµнµстэри - тµµннэри µлэлиир кыамталаах буолан , инникитин да ± аны µлэтин хаІатар санаалаах . Килиэби астааччылар тµµІІµ іттµгэр µлэлиир буоллахтарына , бурдук аґы астыыр кыргыттар сарсыардаттан хойуккааІІа диэри µлэлииллэр . Кµннэтэ алталыы тонна бурдук ас араас кірµІµн оІорон , ма ± аґыыннарынан , атыы - эргиэн туочукаларынан тар ± аталлар . Атыы - тутуу ырыынагар Дьокуускайдаа ± ы килиэби астыыр комбинат биир сµрµн миэстэни ылар салаа буолан , манна 700 - кэ кэриІэ киґи µлэлиир . Комбинат бэйэтэ анал ма ± аґыыннардаах . Соторутаа ± ыта килиэп сыаната 2 солкуобайынан µрдээн , « µрµІ » килиэп 22 солкуобай буолбута . Маны комбинат µлэґиттэрэ маІнайгы суортаах бурдук сыаната - 70 % , µрдµкµ суортаах - 73 % , оттон « Дарницкай » килиэби оІорор оруос сыаната - 102 % µрдээбитин кытары ситимнииллэр . Онон , туох - баар бородууксуйаларын сыанатын 11 % µрдэтэргэ кµґэллибиттэр . Хаартыскаларга : Дьокуускайдаа ± ы килиэби астыыр комбинат биир кµннээ ± и µлэтин тµгэннэриттэн . Виктор ЭВЕРСТОВ тµґэриилэрэ . Дьокуускай куорат нэһилиэнньэтэ элбии турарын уулуссаҕа таҕыстыҥ да билэҕин . Оттон ыттар биир оччо эбиллэ туралларын эппитинэн - хааммытынан уонна эрэдээксийэҕэ хотоҕостуу субуллар суруктарынан билэбит . Бэрт элбэхтэн быһа тардан таһаарабыт . Кырдьык даҕаны , Г . У . Эргис айымньылаах научнай үлэтин тыл үөрэҕиттэн саҕалаабыта . Акад . П . А . Слепцов билинэринэн , Г . У . Эргис отутус сылларга тыл үөрэҕэр , саха тылын учебниктарын оҥорууга биир биллэр - көстөр лидер этэ [ Слепцов , 1980 , с . 83 ] . Все права защищены © Администрация МО " Город Вилюйск " 2011г . Публикация материалов сайта www . vilyuisk . ru в средствах массовой информации разрешена только после согласования с Информационно - техническим центром Администрации МО " Город Вилюйск " . Разрешается некоммерческое использование материалов в персональных целях , при условии упоминания источника . Разработчик : Руслан Сергин Дьон - сэргэ социальнай іттүнэн тэІэ суох буоллаҕына , омуктар даҕаны тэІ бырааптанар кыахтара суох . Онон билигин сэбиэскэй уопут туґата суоҕун тэІэ . Оттон ол иннинээҕи устуоруйа тугу кэрэґилиирий ? Олохтоохтор улуустааҕы киин балыыґаттан анал үірэхтээх эмчит наада диэн хаста даҕаны туруорсан кірбүттэр . Онуоха : « Хамнаґа кыратын иґин ким даҕаны сібүлэспэт » , - диэн хоруйдаабыттар . Эбиитин : « Онон эґиги таІара илиитигэр бааргыт ! » - диэн күлбүттэрин сіҕін кэпсииллэр . Арай , оҕо ілбүтүн кэннэ биирдэ эрэ биэлсэр ыыппыттар . Саха полицейскайдара Санкт - Петербурга « былааґы ылан » кэллилэр Ыам ыйыгар Санкт - Петербург куоракка номнуо сµµрбэґис сылын « ҐрµІ тµµннэр аґымаллара » диэн сулууспанан эбээґинэстэрин толоро сылдьан ілбµт милииссийэ µлэґиттэрин кэриэстиир РФ Ис дьыала ± а министерствотын Бµтµн Россиятаа ± ы акцията ыытыллыбыт . Быйыл бу акцияны « Щит и лира » диэн Россия ИДьМ - тын VI фестивалын кытта холбуу оІорбуттар . Дойду араас муннуктарыттан барыта 570 милииссийэ - полиция µлэґитэ манна кыттыбыт . Биґиги республикабытыттан « Служба 02 » диэн министерство ансамбла кыттан кэллэ . Салгыы »

Download XML • Download text

sah-22

sah-22

View options