Deltacorpus 1.1

sah-15

Javascript seems to be turned off, or there was a communication error. Turn on Javascript for more display options.

« Мин хонор буоллум , уолаттарым киирдиннэр , тахсаҥҥын эт » , - диэбит . Ону тахсан : « Тойоҥҥут хонор буолбут үһү . Үчүгэй ас , үтүө тыл , үтүө ороҥҥо утуйар буолбут үһү . Аттарын сыгынньахтаан , ындыыбын ампаарга уктуннар , ампаар аанын хатаан күлүүстэрин илдьэ киирдин нэр » , - диир . Онно уолаттар сүрдээхтик кыыһыраллар , ат аҥаар өттүттэн тураннар ындыыларын ыҥыырдары иҥнэритэ кэйэн кэбиспиттэр : 60 - с сыллар бµтµµлэригэр 70 - с сыллар са ± аланыыларыгар мин кілµінэм боксёрдарыттан биир саамай ча ± ылхай уонна талааннаах боксёрунан чугас до ± орбун уонна биир дойдулаахпын Николай Михайлович Кривогорницыны ааттыам этэ . 1967 сыллаахха биґиги иккиэн Саха государственнай университетыгар туттарсан киирэн студент буолбуппут . Николай физико - математическай факультекка , оттон мин медико - лечебнэй факультекка . Студенныыр сылларыгар кини боксёр быґыытынан талаана уонна маастарыстыбата арыллыбыта . Оччолорго боксёрдары Омскайдаа ± ы физкультура институтун выпускнига , анал бокс тренерэ µірэхтээх со ± отох специалист С . С . Ларионов эрчийэрэ . Јр кµµттэрбэтэ ± э , сотору кэминэн Николай Кривогорницын Саха сирин 60 киилэ ± э биир бастыІ боксёра буола µµммµтэ . Дьокуускай куорат аґа ± ас чемпионатын сэттэ , республика алта тігµллээх чемпионнарынан , Бµтµн Союзтаа ± ы турнирдар призердарынан буолбута . Инньэ гынан , ССРС спордун маастарыгар кандидат нуорматын холкутук толорбута . Бµтµн Союзтаа ± ы турнирдарга элбэх тігµл кыттыбытыттан ахтан - санаан аастахха , биирдэ Киевкэ буолбут кµрэхтэґиигэ кини спорт маастара Николай Муштаевы кытта кірсµбµтэ . Муштаев , ССРС чемпиона Владимир Харченконы ыксата сылдьыбыт кµµстээх боксёрунан биллэрэ . Оттон РСФСР чемпионатыгар , аан дойду чемпиона Валерий Львовка табыгаґа суох , ыарахан утарсааччынан аа ± ыллар Борис Миникаевы кытта киирсибитэ . Оренбурга буолбут Бµтµн Союзтаа ± ы турнирга , іссі бастакы разрядтаах сылдьан , финалга тахсар иґин киирсиигэ спорт маастара , Киргизия биэс тігµллээх чемпиона , ССРС норуоттарын спартакиадатын призера Владимир Войлоковка очконан хотторбута . Боксёр Николай Кривогорницын туґунан бокс ветерана , ССРС спордун маастара Юрий Федоров маннык ахтар : " Н . Кривогорницын Саха сирин боксёрдарыттан биир ураты суоллаах боксёр этэ . Бэйэтин ыйааґыныгар µрдµк уІуохтаах , эриллэ ± эс былчыІнардаах , кµµстээх охсуулаах этэ . Кинини хайдахтаах да кµµстээх боксёрдары кытта тэІІэ киирсэр кыахтаах спортсменынан аа ± абын . Кыґыыта баар , Саха сирин элбэх спортсменнара спорт µрдµкµ чыпчаалыгар тахсыахтарын , спортивнай обществолар бэйэлэрин кµрэхтэґиилэригэр µлµґµйэн ( спортсменнары былдьаґан ) таґаарбатахтара баар суол . Олортон биирдэстэрэ Николай Кривогорницын буолар . Хаарыаннаах , бокс биир сулуґа ситэри кыа ± ын ситиспэтэ ± э хомолтолоох " . Н . М . Кривогорницын профессиональнай µірэхтээґин систематыгар уон сэттэ сыл µлэлээн , тыа сиринээ ± и профессиональнай училищелар материальнай - техническэй базалара бі ± іргµµрµгэр бэйэтин сэмэй кылаатын киллэрсибитэ . А ± ыйах хонуктаа ± ыта Николай Михайлович 60 сааґын µірµµлээхтик бэлиэтээтэ . Онон биґиги , чугас до ± отторо кинини ірігійдііх µбµлµійµнэн ис сµрэхпититтэн э ± эрдэлиибит уонна сµµс сааґыгар диэри сµµрэ сылдьарыгар ба ± арабыт . Эдуард НЕОБУТОВ , бокс ветерана , Россия доруобуйатын харыстабылын туйгуна , саппаас полковнига . Хаартыска ± а : Николай Кривогорницын ( хаІаґа ) 1973 сыллаахха Дьокуускайга ыытыллыбыт Саха АССР уонна Магадан хамаандаларын табаарыстыы кірсµґµµлэригэр . - Мин оҕом быйыл бастакы кылааска киириэхтээх . Олорор сирбэр Залогка сахалыы кылаас суох . Ол иһин чугас эргин оскуолалары барыларын кэрийдим . 14 - с , 17 - с , 26 - с , 31 - с оскуолаларга сырыттым . Миэстэ барыта туолан турар эбит , « бэйэҥ олорор сиргэр бар » дииллэр . Мин оҕом « якут » буолбакка , саха буолуон баҕарабын . « А разрыв между управляющими и управляемыми велик , порождая в первых спесивость и наглость , а в последних - зависть и злобу , что создает в обществе обстановку нетерпимости друг к другу , жестокости . Режиссер саха артыыстарыттан Степанида Борисованы , Ефим Степановы , Алексей Павловы уонна Елена Сергеева - Румянцеваны арыый да саҥалаах , суолталаах оруолга оонньоппут . Чэ , буоллун " биһиги кыргыттарбыт харахтарыгар алаас " көстөн атын оруолга тиксибитэхтэр . Ол гынан баран ити кыраһаабысса артыысканы - Елена Румянцеваны , Барыыһап тоҕо наар омсолоох оруолга оонньоторуй ? Сороҕор абааһы кыыһа ( " Кыыс Дэбилийэ бухатыыр " ) оҥорор , аны , бу сырыыга хотуҥҥа кубулуппут эрээри , син биир сирэйин ибили марайдаан кэбиспит . " Јлµіхµмэ " стадиоІІа оонньуулар µірµµлээхтик тµмµктэннилэр Хаґан ба ± арар буоларыныы , ханнык ба ± арар µчµгэй кістµµ бµтэр уґуктаах диэччилэр . Ол сиэринэн , Јлµіхµмэ куорат тірµттэммитэ 375 сылынан сибээстээн , атырдьах ыйын 14 - 18 кµннэригэр ыытыллыбыт Саха Республикатын норуоттарын бэґис спортивнай оонньуулара , санаа ± а хайдах эрэ тµргэн µлµгэрдик бµтэ охсон хааллылар . Салгыы » Сэбиэскэй Союз са ± ана Усуйаана улуу ´ угар к ³ мµс промышленно ´ а кµннээн - кµ ³ нэхтээн а ± ай олорбута . Ол ССРС ы ´ ылларын кытары мо ² курууттаан , оробуочайдары со ± уруу к ³ ´ ³ р ³ р айдаан тура сылдьыбытын аа ± ааччылар ³ йдµµр буолуохтаахпыт . ¥ лэ ´ иттэр дойдуларыгар к ³ ´ ³ рµллµбµттэрэ , дьиэнэн - уотунан хааччыллыбыттара . Ол эрээри , бу дьон онно с ³ п буолбакка , олорон - µлэ лэ эн ааспыт б ³ ´ µ ³ лэктэрин , туттубут техникаларын ту ´ а тыт тан та ´ ааран , алдьатан - хам па рытан барбыттара . Кэннилэриттэн ³ р сылларга туттуллубут ураты кµµстээх дьааттаах уу тобохторо хонтуруола суох быра ± ыллан хаалбыттара . . . Хата , ону кэлин сылларга к ³ р ³ р - харайар µлэ ыытыллар буолла . « Кулаар золото » эстиититтэн хаалбыт дьааттаах уу тобо ± о ( хвостохранилище ) Кулаарга баар . Бу уу бы ´ ыт то ± о барар тµбэлтэтигэр Омолой , Дьаа ² ы ³ рµстэринэн Хотугу муустаах муора ± а киириэхтээх . Тыынар тыыннаа ± ы олоччу сутуйан , ³ л ³ р ³ н , хоту дойду оло ± ун хас эмэ µйэлэргэ улаханнык айгыратан . . . Онон , бу дьааттаах уу хаайыллан , харайыллан турар сирэ ураты бол ± омто киинигэр киирбитэ , хоту дойду олохтоохторун ара ² аччы лыырга би ´ иги Президеммит уонна правительствобыт ыытар µлэлэрин биир улахан сити ´ иитэ буолар . 2001 с . СР Правительствотын и ´ инэн сааскы халаан уутуттан эмсэ ± элээ ´ ини ч ³ лµгэр тµ ´ эриигэ толорооччу дирекция тэриллибитэ . Салайааччынан Ю . П . Михайлов анаммыта . Бу дьо ± ус тэрилтэ к ³ рµµтµгэр эстибит промышленностан хаалбыт дьааттаах уунан туолбут кµ ³ ллэри ( хвостары ) биэрбиттэрэ . Ол и ´ игэр , Кулаардаа ± ы ХБК , Депутатскайдаа ± ы ХБК уонна Лебединскэйдээ ± и ЗИФ дьааттаах уунан туолбут кµ ³ ллэрин ( хвостарын ) к ³ рµµ - харайыы уонна кэнэ ± эс бу уулары суох о ² орор µлэни бэлэмнээ ´ ин бырайыагын о ² оруу сµктэриллибитэ . Уустук о ² о ´ уулаах , олус сыаналаах Кулаардаа ± ы хайа байытар комбинат µс сыл µлэлээри бэйэтин ороскуотун саппыта . 1990 сылтан туґаныллыбат , билигин ы ´ ыллан , то ± ута сынньыллан сэрии буолан ааспыт сирин курдук , дьулаан к ³ стµµлэнэн турар . Комбинат кы ´ ыл к ³ мµ ´ µ сууйарыгар туттубут дьааттаах уута 106 , 75 ты ´ . кв . м иэннээх , аллараа ³ тт ³ 75 , 27 ты ´ . кв . м . , µ ³ ´ ээ ³ тт ³ 31 , 48 ты ´ . кв . м . икки кµ ³ лгэ хаайтаран , Кулаар б ³ ´ µ ³ лэгиттэн 6 км . сиргэ хараллан турар . Бу дьаат сµнньµнэн хайа таас боруодатыттан к ³ мµ ´ µ арааран ыларга туттуллубут кислоталар , боро ´ уоктар тобохторо , ³ л ³ р ³ р , сµ ´ µрдэр кµµстэрэ а ´ ара улахан . Ону даамба о ² орон , бы ´ ытынан хаайан тохтотуу µлэтигэр СР Правительствота сыл аайы 2 , 2 - 2 м ³ л . солк . к ³ р ³ р . Би ´ иги Ю . П . Михай ловтыын Кулаарга тиийэрбитигэр Усуйаана улуу ´ у наа ± ы айыл ± а харыстабылын управлениетын начальнига А . В . Берзюков кэлэн кэтэ ´ эн олороро . К ³ мµс сууйар артыал ха ´ аайына А . В . Барабанскайтан массыына уларсан хвостохранилище ± а тахсан , Юрий Петрович Александр Владимировичтыын хвостохранилищены эргийэ сылдьан , ханан ордук кутталлаах буолуо ± ун µ ³ рэппиттэрэ , ону б ³ ± ³ рг ³ тµµгэ туох µлэни ыытары ырыппыттара , былааннаабыттара , Кулаарга А . В . Барабанскайы кытары кэпсэппиттэрэ . - СР Правительствота айыл ± а харыстабылыгар бол ± омтотун уурарыттан санаабыт кµµ ´ µрэр , - диир Александр Владимирович Берзюков . - Ил Тµмэ ² ² э сир , экология , сир баайын сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ , депутат А . А . Софронеевы кытары хаста да к ³ рс ³ н республика ± а ыытылла турар уонна ыытыллыахтаах µлэлэр тустарынан элбэ ± и кэпсэппиппит . Итинник кэпсэтиилэр би ´ игини µлэ ± э кынаттыыллар . ¥ рдµкµ салайааччыларбыт кы ´ анар буоллахтарына , ³ й ³ бµллээх курдук сананабыт . Кулаар даа ± ы хвостохранилище аан дойдутаа ± ы экологическай фонда к ³ рµµтµгэр биллэр - к ³ ст ³ р улахан объект . Маны суох о ² оруу µлэтин бырайыактаа ´ ы ² ² а Германияттан немец специалистара кытары кэлэн µлэлээн , бэйэлэрин этиилэрин о ² орон барбыттара . Биллэн турар , кинилэр технологиялара сµрдээх кµµстээх . Маннаа ± ар буолуох улахан хвостохранилищелары кылгас кэм и ´ игэр сатаан суох о ² орор дьон . Депутатскайга улуус дьа ´ алтатын ба ´ ылыгын солбуйааччы П . П . Андросовы , « Дархан » ХЭТ дириэктэрэ А . К . Рожины , В . К . Рожины к ³ рс ³ н бараммыт иккис хвосто хранилище ± а - хор ± олдьуну хостоо ´ у ² ² а туттуллубут дьааттаах ууну харайар сиргэ бардыбыт . - Депутатскайдаа ± ы ХБК хор ± олдьуну хостоо ´ у ² ² а туттуллубут уута турбанан иккис емкоска киирэн , ыраастанан баран аналлаах сифонунан дамба н ³ ² µ ³ бастакы хвосто хранилище ± а тµ ´ эр , - диэн кэпсээтэ Поликарп Поликарпович . - Онтон комбинакка кии рэн туттуллан баран сал гыы ити турбатынан эмиэ ыраастанар емкоска барар . Билигин комбинат µлэтэ тохтотуллан , бу уу хвосто хра нилище ± а хаайтаран турар . Са ² а ТЭС µлэ ± э киирэринэн бу ууну хаттаан ту ´ анаары олоробут . Урут уу Иргичээн µрэххэ тµ ´ эрэ , салгыы Уйаандьынан Индигииргэ киирэрэ . Кэлин ону ыраас µрэх уутун хвостохранилище даамбатын ойо ± о ´ унан тµ ´ эрэн , дьааттаах ууну тохтотоммут , ку ´ а ± ан уу µрэхтэргэ киирбэт буолла . Онон , кэлин µс сылга µрэхтэргэ балык тахсара элбээтэ . Манна дьааттаах уу µрэхтэргэ киирэрин тохтоторго куттал суох буолуутун хааччыйар инниттэн сыл аайы республика бюджетыттан харчы к ³ рµл лэр . « Дархан » ХЭТ дьааттаах ууну хаайар даамбаны уонна µрэх уута аа ´ ар ханаабаларын о ² орууга элбэх µлэни ыыппыт , ыыта да сылдьар эбит . Харах ыларынан хайа анныгар нэлэ ´ ийэн сытар киэ ² сиргэ ыарахан техникалар µлэлээн ти ² ийэ - та ² ыйа туралларын к ³ рµ ³ ххэ астык . Ону барытын саха уолаттара толоро сылдьалларын к ³ р ³ р ³ сс ³ астык . Бу ыччаттар т ³ р ³ ³ бµт айыл ± аларын т ³ ´ ³ л ³ ³ х таптыыллара , т ³ ´ ³ л ³ ³ х ара ² аччы лыыллара буолуой ? Оттон урут кэлии дьон µлэлээбит сирдэрин ( Севернэйи , Кулаары уо . д . а . ) кэбилээн барбыттарын санаатахха , ки ´ и эрэ и ´ э тымныйар . Би ´ иги уйан айыл ± алаах хотугу сирбит инникитин маннык сы ´ ыаны уйумуон с ³ п . Маны к ³ р ³ н тураммын Ил Тµмэн депутата А . А . Софронеев т ³ рµт олохтоох ыччаттары промышленноска тардыахха диэн сиэрдээхтик туруорсарын санаатым уонна Саха сирин со ± уруу ³ ттµгэр сайдар хайа комбинаттарыгар саха , эбээн ыччата дэлэччи сыстан µлэлииригэр ба ± ардым . Ону сэргэ Афанасий Афанасьевич тыа ха ´ аайыстыбатын µлэтин промышленноска сы ´ ыаран сайыннардахха , олохтоох омуктарга барыстаах диэн бырайыагын хотугу сиргэ кэлэн туран ³ сс ³ т ³ гµл би ´ ирээтим . Муустаах муора кытыытыгар µ ³ скµµр балыгы , булду , таба иитиитин промышленноска сы ´ ыарбыт ки ´ и хотугу улуустар сайдыыларыгар улахан т ³ ´ µµ буолуо эбит . Бу командировкам тµмµгµттэн санаам к ³ нньµ ³ рэн , Ю . П . Михайлов салайааччылаах тэрилтэ сааскы халаан уутун содулун туоратыыны сэргэ т ³ рµт олохтоох омуктар инники кэскиллэрин ара ² аччылыырга ыытар µлэтин илэ к ³ р ³ н би ´ ирээн , астынан кэллим . Роман ЕГОРОВ . Ґгµстэр наркотигы боруобалаатахха , туттар буоллахха , ханнык да эппиэтинэс кірµллµбэт диэн сыыґа саныыллар . АІардас бу дьыл то ± ус ыйын иґигэр 596 киґи уонна 9 юридическай сирэй административнай эппиэккэ тардылыннылар . Уопсайа бу хайысханан 605 боротокуол оІоґуллубутуттан , 527 - тэ - РФ Административнай кодексын 6 . 9 ыстатыйатынан ( наркотическай сириэстибэни быраас анааґына суох туттуу ) ; 22 - тэ - РФ АК 20 . 20 ыст . 3 - с чааґынан ( наркотическай сириэстибэни , психотропнай веществоны общественнай сиргэ туттуу ) . Киґи дьиксинэрэ баар , бу тутуллубут дьон ортотугар эдэрдэр , 18 - тан 28 - гар диэри саастаах дьон элбэ ± э буолар . Ол курдук , алтынньы 8 кµнµгэр , Крестьянскай ырыынак сиригэр - уотугар баар " Рубикон " оонньуур саалатыгар М . диэн 26 саастаах , ханна да µлэлээбэт , Ингушетияттан тірµттээх киґи тутуллубута . Бу киґи наркотигынан µлµґµйэрин тіґі да мэлдьэґэ сатаабытын иґин , медицинскэй туоґулааґын - кірµµ кини героины туттарын быґаарбыта . Ґгµс наркоманнар курдук , кини эмиэ кыра наркотиктаах эми иґэрин кэлиилии кэбэ , бигэргэтэ сатаабыта . Ону нарколог - быраас , биллэн турар , улаханнык саарбахтаабыта . Мировой судьуйа уураа ± ынан , бу М . диэн киґи РФ АК 6 . 9 ыстатыйатынан административнай эппиэккэ тардыллан , µс суукка ± а хаайыллыбыта . Сокуоннай саастарын ситэ илик наркоманнар эмиэ тµбэґэллэр . Алтынньы ый саІатыгар Дьокуускайга Г . диэн µлэлээбэт да , µірэммэт да , 17 саастаах уол тутуллубута . Кинини тус дьэІдьийэн кірµµгэ табах уонна гашишнай арыы булкааґыктара булуллубута . Быґаарсыы кэмигэр , уол билиммитэ : чугастаа ± ы улууска µµнэр кіліппµнэни хомуйан , бэйэтигэр туґанаары , гашишнай арыы оІостубут . Кини дьыалата , сокуоннай сааґын туола илик буолан , Дьокуускай куорат уокуруктаа ± ы дьаґалтатыгар , сокуоннай саастарын ситэ илик о ± олор дьыалаларын хамыыґыйатыгар бэриллибит . Ити гынан баран , улахан да дьон эдэрдэртэн хаалсыбат . Холобура , алтынньы 8 кµнµгэр , Дьокуускай куорат биир оонньуур саалатыгар 36 саастаах , урут сууттана сылдьыбыт , П . диэн киґи тутуллубута . Кини киин куорат биир таксомоторнай сулууспатыгар µлэлиир эбит . Медицинскэй туоґулааґын - кірµµ бу таксист тетраканнабиноид диэн біліххі киирсэр наркотическай сириэстибэни ( бу біліххі марихуана , гашиш , гашишнай арыы киирэллэр ) туттарын быґаарбыт . П . бэйэтэ билиммитинэн , " оту тардарга " армия ± а сылдьан µірэммит , билигин да ол дьарыгын бырахпатах . Мировой судьуйа уураа ± ынан , наркоман - таксист РФ АК 6 . 9 ыстатыйатынан эппиэккэ тардыллан , биэс суукка ± а хаайыллыбыта . Хомойуох иґин , кэлиІІи кэмІэ эдэр кыргыттар , инникитин ийэ буолуохтаах кэрэ аІардар наркотигынан µлµґµйэр буолбуттар . Бу сыл то ± ус ыйыгар 60 - ча кыыс эппиэккэ тардылынна . Бу чахчы барыбытын толкуйдатыахтаах . Јскітµн наркоман социальнай мэтириэтин ойуулуурга ылыстахха , быґа холоон , маннык хартыына µіскээн тахсар : кини ханна да µлэлээбэт , дьонун моонньугар сіріммµт киґи буолар . Ґлэлиир да буолла ± ына , слесарь , сантехник , таґа ± асчыт , оробуочай биитэр суоппар буолар . Кµннээ ± инэн , быстах µлµґµйµµнэн олорор , инникилэригэр улахан тардыґыыта , былаана суох дьон буолар . Вера Макарова - Бэрээдэк Биэрэ - Бэлэҕи туспа быґыыга - майгыга биэрии . Туспа испэктиэх тэрийэн туттарар эбэтэр ураты ырыанан - тойугунан доҕуґуоллаан бэлэхтиир киґи эмиэ бэйэтин киґи быґыытынан ураты майгытын кірдірір чиІэтэр сыаллаах . - - Дьон , олоҕо суох , наһаа ону - маны күүркэтэн - дарбатан саҥаралларын сөбүлээбэппин . Холобур , ол ыйытыыга ханна , төһө саха оскуолата , кылааһа баарын сыыппаранан көрдөрөн эппиэттээбитим . « Оҕо төрөөбүт тылынан үөрэнэр кыаҕа ОНЧУ суох » диэн омуннааһын . Билиэн , үөрэниэн баҕарар киһи - хаһан баҕарар билэр , үөрэнэр . Учуутал куһаҕаннык үөрэтэн билиим кыра диир киһини өйдөөбөппүн . Мин училищеҕа үөрэнэ сылдьан психология преподавателин сөбүлээбэт этим . Ол гынан баран , психологияны олус интэриэһиргиирим ! Кандидатскайбын нойосуус билэбин . Саха тыла туттуллар эйгэтэ киэҥ : хаһыат , араадьыйа , телевидение , Интернет , театр , киинэ , кинигэ … Баҕалаах эрэ буолуохха наада . Тэрилтэ дириэктэрэ Иван Слепцов иґитиннэрбитинэн , куурусса сымыытын атыыга таґаарыы 4 тігүл улааппыт , быйылгы сылга барыта 40 , 6 тыґ . куурусса сымыыта атыыга таґаарыллыбыт . Ону таґынан куурусса ахсаана 3 , 8 тігүл элбээбит . Онтон биир куурусса сылга 310 сымыыты биэрэр кыахтаах . Бу кэм иґигэр дохуот кээмэйэ 19 тігүл улааппыт . Быйылгы сылга куурусса сымыытын , этин атыылаан тэрилтэ 400 , 9 міл . солк үп киллэриммит . Атыыга тахсар бородууксуйа кээмэйэ элбээн , үлэґиттэр хамнастара 23 тыґ . солк диэри үрдээбит . 2009 с . тэрилтэҕэ 9 саІа объект тутуллан , оІорон таґаарыы таґыма үрдээбит . Ол курдук быйылгы сылга уопсайа 3 тыґ . туонна үрдүк хаачыстыбалаах кітір этэ атыыга таґаарыллыбыт . Бырайыак бастакы түґүмэҕин үлэтэ 661 , 3 міл . солк сыаналанна . Бырайыак быґыытынан , сылга 6 , 3 тыґ . туонна кітір этэ атыыга тахсара ситиґиллиэхтээх . Ону таґынан көтөр фабрикатыгар 11 саІа объект тутуллан үлэҕэ киириэхтээх . Бырайыак иккис түґүмэҕэр туруорар сыал - сорук 2011 с . муус устарыттан саҕалаан 2012 с . балаҕан ыйыгар диэри олоххо киирэрэ былааннанар . Кітір фабрикатын үлэтэ - хамнаґа ситэн , атыыга тахсар бородууксуйа кээмэйэ үрдээтэҕинэ , сылга 6 , 3 тыґ . туонна кітір этин атыыга таґаарар кыахтаныа . Бу туһунан СИА кэпсиир . Ааспыт өрөбүллэргэ өрөспүүбүлүкэҕэ 21 баһаар буолбут . Киин куоракка 8 - та уот тахсыбыта бэлиэтэммит . Ньурба улууһун Чаппандатыгар чааһынай дьиэ умайбыт . Уот турбут сириттэн икки киһи өлүгүн булбуттар . Иккиэн инбэлииттэр эбиттэр . Иккис кµн « ОлоІхону толоруу искусствота » диэн теманан научнай - практическай конференция ± а салгыы ханнык хайысханы тутуґан , олоІхону толоруу искусствотын салгыы сайыннарарга ирэ - хоро кэпсэттилэр . Барыта 12 киґи иґитиннэрии оІордо . Ол иґигэр , ученайдар Илларионов В . В . , Решетникова А . П . , Мухоплева С . Д . ОлоІхоґут диэн кимий ? ОлоІхо эйгэтин хайдах µіскэтэбит ? ОлоІхо ырыата - тойуга хайдах буолуохтаа ± ый ? диэн боппуруостарга сіптііх хоруйдары быґаччы µлэлии - хамсыы сылдьар дьоІІо тиэртилэр . ОлоІхону толорооччулар : Исаков В . Г . , Тихонов П . М . олоІхону толорууга хайдах , хаґан ылсан толорооччу буолбуттарын сиґилии кэпсээтилэр . Уґуйааччылар Тимофеев Н . П . , Егорова Л . М . µлэлэрин опытыттан билиґиннэрдилэр . Конференция µлэтин тµмµгµнэн матырыйааллары хомуйан хомуурунньук таґаарарга этии киирдэ . Киґи оло ± ун устата араас эндири кірсір . Ону кытта охсуґар , ону тулуйарга , туоруурга кыґаллар . Оттон хара ± ынан кірбіт кыґал ± алаах дьоІІо бу хас эмэ бµк ыарахан . Ол эрээри , онтон иІнэн - толлон турбакка , хайдах кыалларынан кинилэр олохторун туґугар туруулаґаллар , кыґал ± аларын быґаарсан сµµрэллэр - кітіллір . Бµгµн мин Дьокуускай куорат Аппа уІуорунаа ± ы оройуонугар урут - уруккуттан турар самнайбыт эргэ кулуупка тиийэбин . Бу Краснояров уулуссатын 15 - ґэ . Манна кірбіттір республикатаа ± ы обществоларын председателэ Ибрагим Михайлович Ишниязовы кірсібµн . Хара ± ынан инбэлииттэр обществолара сэттэ уон сэттэ сыллаа ± ыта тэриллибит . Республика µрдµнэн уопсайа 2400 чилиэннээх . Балартан 460 - на Дьокуускай куоракка олорор . Сµµрбэттэн тахса улууґу кытта тиґиктээхтик µлэлэґэллэр . Сыллата араас таґымнаах кµрэхтэґиилэри , дьыалабыай тµмсµµлэри , " тігµрµк остуоллары " кыахтара тиийэринэн тэрийэн ыыталлар . Республикатаа ± ы улахан декадаларыгар эрдэттэн бэлэмнэнэллэр , µлэлэрин кэІэтэргэ , кыґал ± алаахтарга кіміліґіргі кыґаллаллар . Маны барытын иилээн - са ± алаан , тутан - хабан , салайан олорор киґинэн , общество председателинэн Ибрагим Михайлович ИшниЯзов буолар . Ибрагим Михайлович оскуола ± а ис дууґатыттан кыґанан µірэнэн , µрдµк µірэ ± и бµтэрэн , дьон туґугар туруулаґар , кыґал ± аны быґаарсар µлэтин са ± алаабыта номнуо 46 - с сылыгар барбыт . 46 сыл диэн эттэххэ эрэ дібіІ курдук . Оттон санаан кірдіххі , бу сыллар усталарыгар биирдэ кэннинэн кэтэмэ ± эйдээбэккэ , харахтарынан инбэлиит дьон туґугар ис сµрэ ± иттэн ыалдьан тµµнµ - кµнµ аахсыбакка сµµрэр - кітір , туруорсар , мээнэ ± э киґи кыайбат тµбµктээх , сыралаах уонна эппиэтинэстээх µлэ µіґµгэр сылдьар . Салгыы » Саха Республикатын Правительствотын 2002 - 2006 сс . µлэтин туґунан Правительство Председателэ Е . А . Борисов дакылаата Ытыктабыллаах Президент , ытыктабыллаах Правительство чилиэннэрэ уонна ыІырыылаахтар ! Саха Республикатын Конституциятыгар сіп тµбэґиннэрэн , бµгµн республика Правительствота Саха Республикатын дуоґунаґыгар киирбит Президенин иннигэр бэйэтин боломуочуйаларын уґулла . Хаан - уруу республикабыт нэґилиэнньэтин оло ± ун уйгутун µрдэтэр , нэґилиэнньэ социальнай , политическай уонна экономическай интэриэстэрин кімµскµµр туґугар Саха Республикатын Президенэ В . А . Штыров биир сомо ± о хамаандатыгар балачча тыІааґыннаах µлэ биэс сыла ааста . Биґиги Правительствобыт µлэтин саІа , балачча судургута суох усулуобуйаларга са ± алаабыта . 2002 сыл тохсунньу 1 кµнµгэр , тіґі да ± аны балачча туруктаах балаґыанньа уонна µчµгэй процесстар баалларын µрдµнэн , республика ± а социальнай - экономическай быґыы - майгы балачча уустук уонна утарсыылардаах этэ . Салгыы » / / Кыґал ± алаахха ійібµл буолуу - идэ сµрµн ирдэбилэ Республика ± а ыччакка социальнай уонна психологическай кімінµ оІорор со ± отох тэрилтэ баар . Быйыл кини тэриллибитэ 10 сыла туолла . Филиаллар Республика ыччата µксэ улууска олорор . Ону табатык ійдіін тэрилтэ 2004 сылтан са ± алаан улуустарга бэйэтин филиалларын аґыталаан са ± алаабыта . БилиІІи туругунан , 11 улууска филиаллар ситиґиилээхтик µлэлии - хамсыы тураллар : МэІэ - ХаІалас , Чурапчы , Нам , Бµлµµ , ДьааІы , Уус - Алдан , Сунтаар , ХаІалас . Быйыл саІа филиаллар Амма ± а , Ньурба ± а уонна Нерюнгрига µлэлэрин са ± алаатылар . Салгыы » Ити - судаарыстыбаннай бүддьүөт ороскуотун 19 бырыһыана . « Ити харчы барыта РФ национальнай куттала суох буолуутугар уонна оборуонаҕа бөҕөргөөһүнүгэр ыытыллыаҕа » диэн үп миниистирэ Алексей Кудрин кэпсиир . Билигин РФ бырабыыталыстыбата 2011 - 2012 сылларга сэбилэнии гос - бырагырааматын оҥоро сылдьар . Ити кэм устата « оборуонаҕа » барыта холбоон 22 - 22 , 5 трлн солк ыытыллыаҕа . 2005 с . олунньу 11 - 12 күннэригэр Саха Республикатын Президенигэр тыл политикатын Сэбиэтэ , Үөрэх министиэристибэтэ , Наука уонна профессиональнай үөрэхтээЇин министиэристибэтэ , « Ийэ тыл » , « Айылгы » , « Саха уопсастыбаннай киин » , төрөппүттэр Дьокуускайдааҕы тэрилтэлэрэ « Саха тыла үөрэх утумугар : туруга уонна кэскилэ » Өрөспүүбүлүкэтээҕи III - с кэмпириэнсийэни Оҕо дыбарыаЇыгар тэрийэн ыыппыттара . Учительскай институту б ? тэрэн Эдьигээ ? ? э ананан , ? лэлии барбытым . 16 сыл учууталлаабытым . Онтон Баахынайга биэс кылаастаах оскуола ? а икки сыл директордаабытым . Былыргы учууталлар нэ ? илиэги тутан олороллоро . Онно ? лэлии сылдьан партия ? а киирбитим . Кырдьык , оҕо суицида таҕыстаҕына , оскуола дириэктэрдэрэ , нэґилиэктэр дьаґалталара миигин үгүстүк ыІыраллар . Ол түмүгэр , мин кімібүнэн , элбэх үлэ оІоґуллар , дьон олоҕо да быыґанар , суицид да бохсуллар . Москубатааҕы бэстибээл кыттыылаахтарын иннигэр тыл эппит СӨ тас сыһыаннаһыыга миниистирэ Валерий Максимов хомус диэн олохсуйбут үгэс салгыы сайда , чэчирии турарыгар , норуоттар икки ардыларынааҕы дипломатияны сайыннарыыга , норуоттар култуураларын чугасаһыыга төһүү күүс буоларын , олус наадалааҕын бэлиэтээтэ . Бу маннык Кэнгириэс Саха сиригэр лоп курдук сүүрбэ сыллааҕыта Дьокуускайга ыытыллыбыта . Ол кэнниттэн Австриянан , Норвегиянан , Эмиэрикэнэн , Голландиянан , Венгриянан эргийэн , иккис төгүлүн ыытылларын эттэ . Биир аймахтан алта уончаҕа тиийэ киһи хомуска оонньуурун , оннук ыал элбэҕин санатта . Демократия киэ ² ник тэнийиитэ са ± аламмыт са ² а кэмигэр , Саха автономиятын 70 сыллаах кµнµгэр - 1992 сыл муус устар 27 кµнµгэр ³ р ³ спµµбµлµкэ ¥ рдµкµ Сэбиэтэ муус устар 4 кµнµгэр ылыммыт Саха £ р ³ спµµбµлµкэтин Конституцията кµµ ´ µгэр киириитин бэлиэтиир Саха £ р ³ спµµбµлµкэтин ¥ рдµкµ Сэбиэтин уонна уопсастыбаннас XII уочарата суох сессиятын µ ³ рµµлээх мунньа ± а Дьокуускай куоракка ыытыллыбыта . Ол да иһин , Путиннаах Туск бэйэлэрэ бүөмнээн көрсөн , Катынь дьыалатын үөрэтэр аналлаах Польшаҕа уонна Арассыыйаҕа киин тэрийиэххэ диэн кэпсэппиттэрэ . Бэйэ - бэйэлэрин архыыптарын специалистарга аһыахха , историяны үрүҥ - хара эрэ өҥүнэн араарбакка , объективнайдык , дьиҥнээхтик көрүөххэ диэн түмүк оҥорбуттара . Дьэ - дуо ! Хара Даадар бухатыыр обургу ! Дьахтар диэнин талыыта , Кыыс дьахтар кылааннааҕа Кынталдьыйа Куону Ситэн тиийэҥҥит , Ийэ сиригэр түһэрэҥҥит , Тоҕус тууспан Кутаа уотун оттоҥҥут , үөһэ төлөнүгэр Сырайа сылдьаҥҥыт , Эриэн ситии талаҕынан үстэ уҥара - уҥара таһыйыаххыт … Ол кэнниттэн Уҥан охтубутун кэннэ , өрүһү туораан , үтүө өлбөт мэҥэ уутун Хаппахчыбар хатаан Аҕалбыппын биэрэбин , Онон ыһаҥҥыт , Эт бэйэтинэн , Элик дьүһүнүнэн оҥоруоххут … Ол кэнниттэн Кыыс оҕо бэйэтинэн Хара Даадар бухатыыры Эккирэтэ сылдьыаҕа . Дом ! - диэтэҕэ . . . Бунин уонна Бадовский президент бэйэтин баҕатынан барда дииллэрин быыһыгар , " регион тула тахсар лоббистскай оонньуу түмүгэ буолуон сөбүн " ыйбыттар . Алмааһы таһынан , ньиэп уонна гаас сапааһа баара болҕомтоҕо ылыллыбыт . Лобби да буолбатар , " баай регион сайдарыгар атын хамсааһын тахсан эрэр чинчилээҕэ эмиэ төрүөт " буолуон сөп дииллэр . Бунин Штыров барыытын кытары Сергей Выборнов ( АЛРОСА ) барыытын эмиэ хатыйа тутар . " Нулевой быһаарыы буолуон эмиэ сөп " диэн кини саныыр . Федеральнай сулууспа Саха сиринээҕи салаата бэйэлэрин аахсыйаларын аһаҕас уонна сабыылаах сурутууга таһаарбыт АХ - лар испииһэктэрин биэрбитин Саха информационнай ааҕыныстыба таһаарда . - Ф . н . д . , профессор В . В . Илларионовы , Япония Тиба университетын докторана Ямасита Мунэхисаны кытта µ ? µ ? буолан А ? ыма ± а тахсаммыт Н . М . Тарасов « Бµдµрµйбэт Нµ ? эр Б ? ± ? » оло ? хотун видеокамера ? а , диктофонна у ? улбуппут . Бу 3 чаастан ордук толорууну сурукка ту ? эрэн , бэчээккэ бэлэмнээн , Япония ± а ыытан , Николай Михайлович оло ? хото японскай тылга тылбаастаммыта , атын омук эпическэй айымньыларын кытта тэннии тутуллубута . история уруоктарын бµгµн хайдах ылынабыт ? УЛУУ КЫАЙЫЫНЫ уґансыбыттар удьуордара - билиІІи ыччат 1941 - 1945 сыллардаа ± ы А ± а дойду Улуу сэриитин туґунан туох - ханнык ійдібµллээ ± ий ? Итиэннэ бу ійдібµллэри кимиэхэ - туохха тирэ ± ирэн иІэринэрий диэн сиэрдээх ыйытыылар µіскµµллэр . УЛУУ КЫАЙЫЫ буолбута быйыл алта уон тірдµс сааґыгар барда . Бу сыллар тухары фашизмы уодьуганнаабыт сэбиэскэй саллааттар кімµс кілµінэлэрэ µлэлээн - хамсаан , тутан - туруулаґан ааста . Кинилэр о ± олоро кыырыктыйбыт баттахтаннылар , оттон сиэннэрэ бµгµн кµігэйэр кµннэригэр сылдьаллар . Аны хос сиэннэр борбуйдарын кіті ± ін , атахтарыгар туран эрэллэр . Кыайыы кітіллінін кэлбиттэр халыІ кэккэлэрэ дьыл - хонук ааста ± ын аайы лаппа а ± ыйаан иґэллэр . Билигин нэґилиэктэри кірдіххі сэрии бэтэрээннэрэ биирдии - иккилии эрэ киґи толугураґан хаалаахтаатылар . Ахсаан а ± ыйаан иґэрин ыам ыйын 9 кµнµгэр сыл аайы ыытыллар парадка тµспµт хаартыскалар кимнээ ± эр да ырылхайдык кэрэґилииллэр … Салгыы » Күндү Саха сирин олохтоохторо ! Дьон - сэргэ саамай сөбүлүүр уонна күүтүүлээх бырааһынньыгынан Саҥа дьылынан уонна Ороһуоспанан эһигини барыгытын эҕэрдэлиибин ! Биґиги µлэбит ыараханын куруутун ійдµµгµт уонна ійµµгµт . Эґиги критик уонна сыаналааччы быґыытынан µрдµкµ кірµµгµтµнэн , Саха республикатын туґунан кэрэхсиир кэрэ кинигэлэр тахсыбыттара ! Эґигини тулалыыр дьон - Эґигини сыаналыыллар , тус санаа ± ытын истэллэр , киэн тутталлар . Олор истэригэр биґиги эмиэ баарбыт . Маны таґынан , биґиги у ± араабат тапталбыт барыта Эґиэхэ ананар ! 4 . Тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатыттан атын ас - үөл , табаар оҥоһулларыгар судаарыстыба көмөлөспөт . Тыа дьоно оннук табаардарын , бородууксуйаларын ырыынакка киирэн сөптөөх сыанаҕа атыылыылларыгар усулуобуйа тэриллибэт , тырааныспары уйунууга көмө оҥоһуллубат . Итинник бородууксуйа ырыынак сыанатыттан быдан кыраҕа атыыланар . Онон судаарыстыба өйөөбөт үлэтинэн дьон дьарыктанар кыаҕа суох . Оскуола агро - комплекстарыгар үлэлиир ыччакка өрөспүүбүлүкэ орто хамнаһыттан итэҕэһэ суох датаассыйалаах хамнаһы олохтуохха . Тыа сиригэр үлэлиир ыччаты өйүөххэ , тыаҕа үлэлиирэ киниэхэ быдан табыгастаах буоларын ситиһиэххэ . Маннык эрэ түбэлтэҕэ тыа сирэ хаарыан ыччатыттан ытыс соттуо суоҕа . Аан дойду үрдүнэн « Битлз » ырыатын сүгүрүйээччилэр үҥэр таҥараларын Джон Ленноны өлөрбүттэрэ хайы - үйэ отучча сыл буолла . Бөрөнү кус - хоро диэхпин санаам буолбата . Сатаммата . Онон Бөтүҥнэри Саха бииһигэр киллэрилиннэ . Туораттан көрдөхпүнэ Бөрө бөтүҥнэр тыһытыйа сатыыллара элбээбит . Саха буолалларыттан сааталлар быһыылаах , диэн санаа охсуллар . Бэйэлэрэ кэлин быһаарсыахтара . Саха тыһытыйыыта бара турар . Киин µірэх кыґаларыгар туттарсыы бэлиэр са ± аланна . Ахсынньы 17 - 22 кµннэригэр Москватаа ± ы Губкин аатынан нефть уонна газ государственнай университетын уопуттаах преподавателлэрэ быйыл оскуоланы бµтэрээри сылдьар выпускниктар билиилэрин таґымын тургуттулар , лекция аахтылар . Кадры бэлэмнээґиІІэ уонна аттаран туруорууга департамент салайааччыта Артем Пантелеймонович Слепцову кірсін , сылы хайдах тµмµктээн эрэллэрин уонна эґиил олунньуга ыытыллыахтаах µтµі µгэскэ кубулуйбут олимпиада туґунан кэпсэттибит . - Артем Пантелеймонович , µтµі кµнµнэн ! Сыл тµмµктэнэрэ бу тиийэн кэллэ . Хас биирдии тэрилтэ бу кµннэргэ тµмµк таґаарынар µгэстээх . Ити саІа сылга хайдах дьаґанан µлэлииргэ улахан кімілііх буолар . Эґиги бу сылы хайдах тµмµктээн эрэ ± итий ? - Биґиги ааґан эрэр 2010 сылы куґа ± ана суохтук тµмµктээн эрэбит . БилиІІи туругунан киин куорат µірэхтэрин 4389 кыґатыгар барыта 4457 устудьуон ситиґиилээхтик µірэнэ сылдьар . Итини тэІэ , омук дойдуларыгар 68 о ± о µірэнэр . - СаІа сыл кэлэ да илигинэ µірэххэ туттарсыы са ± аланна быґыылаах . Бу кµннэргэ Губкин аатынан государственнай университет преподавателлэрэ кэлэн бардылар . - Ити са ± аланна диэн саамай сіпкі эттиІ . Ахсынньы 16 - 22 кµннэригэр Губкин аатынан нефть уонна газ госуниверситетын преподавателлэрэ о ± олор билиилэрин - кірµµлэрин бэрэбиэркэлээтилэр . Бастакы тµґµмэххэ 218 о ± о кыттыбытыттан 75 µірэнээччини хааллардыбыт . Манна Дьокуускай куорат оскуолаларын µірэнээччилэрин сэргэ , тыа сирин оскуолатыттан эмиэ кытыннылар . Ол курдук ХаІаластан , МэІэ - ХаІаластан , Намтан , Чурапчыттан , Тааттаттан , Бµлµµ умнаґын улуустарыттан кэлэн бардылар . Саамай µрдµк билиини хаІаластар кірдірдµлэр диэн бэлиэтиэххэ наада . О ± олор биэс хонукка эрчилиннилэр . Лекция иґиттилэр . Ыарахан задачалары суоттуурга µірэннилэр . Оттон эґиил тохсунньу бµтµµтэ экзамен туттарыахтара . Тургутууну µчµгэйдик ааспыт о ± олору µірэххэ ылар кыахтаахпыт диэн мэктиэлииллэр . Биллэн турар , бары сµµс бырыґыан хайдах да ± аны µірэххэ киирэр кыахтара суох . - Дьэ , аны µгэскэ кубулуйан эрэр олимпиада туґунан кэпсэтиэххэ . - СР Президенэ Егор Борисов Ил ТµмэІІэ Анал этиитигэр тыа сирин ыччатын промышленность идэлэригэр сыґыарыахха диэбитэ мээнэ ± э буолбатах . Биґиги Саха сирин ыччата саІа техническэй идэлэри баґылыырыгар сіптііх усулуобуйаны тэрийиэхтээхпит . Бу соругу толорорго олимпиаданы ыытыы бары іттµнэн сіп тµбэґэр . Санатар буоллахха , олимпиадабыт федеральнай буолбатах . ТэрээґиІІэ 30 - тан тахса киин куораттан преподавателлэр кэлэн кыттыахтара . 2011 сылга Бµлµµ умнаґын улуустарыгар олимпиада Ньурба ± а олунньу 15 - 19 кµннэригэр ыытыллыа ± а . Оттон киин улуустарга - олунньу 19 - 20 кµннэригэр НамІа , хоту улуустарга - олунньу 25 - 27 кµннэригэр ХаІалас улууґун Јктімµгэр баар " Јлµінэ кыраайа " форумІа ыытыллыахтара . Бу саамай сіптііх хайысханы тутуґан µлэлии сылдьабыт дии саныыбыт . То ± о диэтэххэ , бастакытынан , олимпиада ± а киин куораттар кыґаларын уопуттаах преподавателлэрэ физика , математика курдук ыарахан предметтэргэ бэйэлэрин задачаларын илдьэ кэлэн , о ± олору µірэтэллэр , тургутан кіріллір . Уустук задачалары сіпкі суоттаабыт о ± о µірэххэ киириигэ икки тургутууну ааспытыгар тэІнээх . Олимпиада тµмµгµнэн µчµгэй кірдірµµлээх µірэнээччи µірэххэ киирэригэр мэктиэ ылар . Салгыы биир кэлим экзамены туттаран , физика ± а уонна математика ± а µрдµк баалы ылла ± ына , тута µірэххэ киирэр . Ол аата о ± о манан икки куоба ± ы охторбутугар тэІнээх . Бастакытынан , олимпиада ± а сылдьыбыт µірэнээччи идэтин уонна ханнык µірэх кыґатыгар киирэрин быґаарынар . Иккиґинэн , олимпиада задачаларын суоттаан µірэххэ киирбит о ± о билиитэ биир кэлим экзамены туттаран киирбит о ± отоо ± ор быдан µрдµк уонна чиІ буолар . Киин µірэх кыґатыгар кыґаллан µчµгэйдик µірэнэр . Холобур быґыытынан а ± алар буоллахха , Москватаа ± ы энергетическэй институкка биир кэлим экзаменнарыгар µрдµк бааллаах о ± олор µірэнэ киирбиттэрэ . Кинилэр олимпиада ± а сылдьыбатахтара . Анараа тиийэн бастакы сессияны кыайан ааспакка уґуллан тіттірµ кэлбиттэрэ . Олимпиада тургутуутун ааспыт о ± олор тута µчµгэйдик ылсан µірэнэн бараллар . - Олимпиада ± а хас о ± о кэлэн кыттара буолуой ? - Олимпиада ± а барыта 900 - чэкэ о ± о кыттара былааннанар . Саамай µчµгэйэ диэн бары улуустартан кэлэн кытталлар . Биир саамай улахан ситиґиибитинэн хоту улуустартан кэлэн кытталларын тэрийбиппит буолар . Итини тэІэ , хоту улуустар дьаґалталара уонна сорох авиакомпаниялар о ± олор бырайыастарын бэйэлэрэ уйунааччылар . Бу - элбэх дьиэ кэргэннээх ыалларга улахан кімі . Тµгэнинэн туґанан , кинилэргэ улахан махталбын тиэрдэбин . Эбии тоґо ± олоон этэр буоллахха , бу кэлэр тохсунньу ыйга Санкт - Петербурдаа ± ы государственнай уонна Москватаа ± ы горнай университеттар преподавателлэрэ бэйэлэрин анал олимпиадаларын тэрийиэхтэрэ . Сааґыары Бауман аатынан Москватаа ± ы техническэй университет уонна Москватаа ± ы физико - техническэй институт преподавателлэрэ кэлэн о ± олор билиилэрин тургутуохтара . Кинилэр кулун тутарга иккис тµґµмэххэ эмиэ кэлэллэр . Мантан инньэ µірэххэ киирэргэ сыґыаннаах тэрээґиннэр тиґигин быспакка ыытыллыахтара . Онон киин кыґаларга µірэниэн ба ± арар о ± олор , билиІІиттэн куру кµµскэ ыга тардынаргытыгар сµбэлиибин . Эґиилги тэрээґиІІэ Саха сирин Со ± уруу іттµн эмиэ хабыахпыт . Ол курдук , Нерюнгри куоракка бастакы олимпиадабытын кулун тутар 10 - 12 кµннэригэр тэрийээри сылдьабыт . Манна Москватаа ± ы горнай , Дальнай Востоктаа ± ы тимир суол уонна Тиихэй океаннаа ± ы государственнай университеттар преподавателлэрэ кэлэн кыттыахтара . - Эґиилги сылга туох саІа былааннааххытый ? - Хотугулуу - ИлиІІи федеральнай университекка саІа идэлэри µірэтии киирбитинэн сибээстээн биґиги департамеммыт µлэтин хайысхата эмиэ уларыйыа ± а . Ґірэтэр ыырбыт іссі кэІиэ ± э . СР Президенэ Егор Борисов аІардас 2020 сыл Схематын бырайыактарын олоххо киллэриигэ араас таґымнаах 100 тыґ . тахса специалист эбии наадатын ыйбыта . Саха сиригэр тимир суол , авиация , уу суолун специалистарын бэлэмниир анал кыґалар суохтар . ДьиІэр , бу тыын боппуруос буолар . Бу идэлэргэ ыччаты µірэтиигэ Департамент кµµскэ ылсан µлэлиэ ± э . Биґиги ити сыалы - соругу ытык иэспитинэн аа ± абыт . - Соторутаа ± ыта Москва ± а уонна Санкт - Петербурга ыччаттар айдааны оІордулар . Итиннэ биґиги о ± олорбут киирэн биэрбэтилэр быґыылаах . Адьас сэрэнэн сылдьыахтарын наада буолуо . - Ити а ± ыйах хонуктаа ± ыта буолбут быґылааннарга биґиги о ± олорбут бэйэ - бэйэлэрин кытары µчµгэй сибээстээхтэрин кірдірдµлэр . Улахан куурус устудьуоннара буола турар балаґыанньаны хонтуруолга тутан олордулар . Ити буолуохтаах айдааннары барытын Интернет ситиминэн эрдэттэн сэрэтэн истилэр . Ол эбэтэр бэрээдэги кэґээччилэр тµмсµµлэрэ ханна болдьоммутун ыйан . Онон µрдµкµ куурус о ± олоро барытын кэтээн , алын куурус устудьуоннарыгар биллэрэн испиттэрэ . Холобура , " Аня , бµгµн онно барыма ! Онно сэрэхтээх быґыы - майгы µіскээн эрэр ! " диэн . Итинник бэйэ - бэйэлэрин кімµскэґэ , харыстаґа олорор буолан , биґиги о ± олорбутуттан ким да ± аны туохха да ± аны тµбэспэтэ . Инники да іттµгэр оннук эрэ буоллун ! Тіріппµттэргэ анаан µрдµкµ куурус о ± олоро алын куурус о ± олорун кірі - истэ сылдьаллар диэн этиэхпин ба ± арабын . Тіґі да ± аны ийэ , а ± а курдук оронноруттан туруорбатахтарын , сиэтэ сылдьыбатахтарын иґин хайа кыалларынан кіріллір - истэллэр , сµбэлииллэр . Ол курдук , Сталин уонна Гитлер тіріібµт кµннэригэр мээнэ онно - манна сылдьымаІ диэн эрдэттэн сµбэлииллэр - амалыыллар . Москва , Санкт - Петербург , Екатеринбург курдук улахан куораттарга скинхедтэр син биир баар буолуохтара . Кинилэри барыларын хайдах да ± аны уодьуганныахтара суо ± а . Ґксµлэрэ эдэр дьон . Иитиилэрэ тиийбэт , культуралара суох буолан , итинник нµдьµ - балайдык быґыыланаллар . Саамай сµрµнэ , биґиги о ± олорбут ійдіін - тійдіін , бэйэ бодотун тардынан сылдьыахтарын наада . - Тµмµккэ тугу этиэІ этэй ? - Сылын аайы тэрийэр µгэскэ кубулуйбут олимпиадабыт буолара бу кэллэ . Онон µірэнээччилэр , тіріппµттэр уонна учууталлар , бу тэрээґиІІэ кіхтііхтµк уонна хаачыстыбалаахтык кыттарга µчµгэйдик бэлэмнэниІ диэн ыІырабын . Уонна кэлэн иґэр саргылаах СаІа Дьылынан коллективым аатыттан итиитик - истиІник э ± эрдэлиибин ! Дьолу - соргуну , доруобуйаны ба ± арабын ! Александр ТАРАСОВ Автор хаартыска ± а тµґэриилэрэ . Бу уолаттар убайдара Евгений Евдокимович Данилов « Якутнипроалмаз » бырайыактыыр - чинчийэр институкка үлэлээбитэ эмиэ ыраатта . Идэтэ - алмаас бырамыысыланнаһын уонна дьон олорор эбийиэктэригэр ирбэт тоҥ усулуобуйатын чинчийии . Сааhынан төһө да эдэрин иhин , балай эмэ уопуттаах киhинэн биллэр уонна кэлэктиибигэр кинини олус ытыктыыллар . Евгений « Якутнипроалмаз » туйгуна аатыран , мэтириэтэ Бочуот дуоскатыгар турар . Онон биир дойдулаахтара Женянан киэн туттуохтарын сөп . Сотору Јлµінэ ірµс Јксікµлээх Јліксій " Илин Сибиир уутун ирдээн туран иІнэри тардан ылан , Хоту Сибиир уутун хотуулаах µлµгэрдик хомуйа тардан ылан " диэн суруйарыныы салаа ірµстэрин уонна аата - ахсаана биллибэт µрµйэлэр - харыйалар , µрэхтэр ууларын тµмэ тардан , муус болгуо сµгэґэрин ірі сµгэн Хотугу Муустаах муора ± а суккуйуо ± а . Ааспыт сылларга ірµстэр , µрэхтэр халааннаан улахан хоромньуну таґаарбыттара . Оттон быйыл быґыы - майгы хайдах буолуой ? Ити туґунан биґиги Јлµінэ тардыытын Ууга салалтатын салайааччыны солбуйааччы Иннокентий Михайлович Андросовы кытары сэґэргэстибит . Кини гидрометсулууспа биэрбит дааннайдарынан уонна бэйэлэрэ кэтээн кірµµлэригэр оло ± уран маннык кэпсээтэ . - 2007 сыл кµґµнµгэр µрэхтэр , µрµйэлэр уулара нуорматтан 1 , 3 - 1 , 6 тігµл улахан этилэр . Онон муус туруута µрдµк ууга буолбута . Ол аата µрэхтэр тот тураллар . Аны муус халыІа нуорматтан 10 - 30 бырыґыанынан намыґах . Ити эмиэ да µчµгэй курдук . Ол быыґыгар Амма , Адыаччы ірµстэр тірдµлэригэр муус нуорматтан 30 - 70 бырыґыан халыІ . Гидрометсулууспа Јлµінэ ірµс мууґун Витимтэн Кµґµµргэ диэри кэтээн кірір . Онно кістірµнэн кулун тутар 31 кµнµгэр Дьокуускай уонна ХаІалас аннынан муус нуорма ± а тэІ диэххэ сіп . Нуорма 122 см тэІнэґэр буолла ± ына , манна 124 см курдук . Онтон атын сирдэргэ 10 - 30 бырыґыанынан чараас . Ити икки ірµттээх , онон биґигини дьиксиннэрэр . Чараас муус тµргэнник кµірэлэнэн баран кыара ± ас , чычаас сирдэргэ кэлэн симиллэн хаалан харыыны µіскэтиэн сіп . Ити кэмнэргэ хайдах кµн - дьыл турарыттан ірµс эстиитэ эмиэ тутулуктаах . БµгµІІµттэн халлааммыт хатаан эрэр . Уґуннук хатыыра мин санаабар куґа ± ан . Онтон эмискэ кµµскэ ириэрдэ ± инэ кутталлаах . Ириэрэ - ириэрэ хатыыра ордук этэ . Быйыл хаар олус чиІ уонна уулаах . Онуоха эбии улахан тибиилэр буоллулар , ол хаары оІхой сирдэргэ тибэн чиІэтэн кэбистэ . Онон улахан уулаах саас кэлэр буолла диэн дьиксинэбит . - Иннокентий Михайлович , былырыын Таатта µрэх халааннаан хоромньу бі ± інµ оІорбута . Быйыл хайдах буолуой ? - Таатта уута 2007 сыл таґымыгар тахсыа суо ± а диэн гидрометсулууспа билгэлиир . Ол эрээри , мин санаабар , сааскы халаан уута Ытык Кµілгэ быйыл да олус кутталлаах . Чурапчыттан Ытык Кµілгэ диэри 12 ойо ± ос µрэх баар . Ити µрэхтэр былырыын биир кэмІэ ууллубуттара . Оттон 2006 сылга бастаан халдьаайы іттµнээ ± и µрэхтэр киллэрбиттэрэ , куулатаа ± ылар нэдиэлэ курдугунан быысаґан ууллубуттара . Онон манна халаан уутун таґыма кµн - дьыл туругуттан эмиэ улахан тутулуктаах буолуо ± а . - Ґгµс сиргэ ууну хаайар быґыттар бааллар . Олор сааскы ууну тулуйуохтара дуо ? - Тыа хаґаайыстыбатын министерствотын иґинэн µлэлиир мелиорация управлениета баар . Кинилэр быґыттары бі ± іргітµµгэ µлэ бі ± інµ ыыта сылдьаллар . Ол µлэлэри µрэхтэр сулар кэмнэригэр диэри бµтэриэхтээхтэр . Халыма , Алаґыай ірµстэр эргин хаар нуорматтан элбэх , 110 - 130 бырыґыан кэриІэ . Халыма мууґа чараас , онон харыы буолбата ± ына этэІІэ ааґыан сіп . Оттон Алаґыай µрэх сµнньµнээ ± и Сыбаатай , Ар ± ахтаах , Андрюшкино біґµілэктэр ууга барбыттара . Быйыл саас Магадан уобалаґынаа ± ы водохранилищелар кыра ууну быра ± ыахтаахтар . Ол µрдµнэн итиннэ уу таґыма µрдµк буолара буолуо . - Мууґу хараардыы , эрбээґин µлэлэрэ тіґі ыытылыннылар ? - Биґиги тэрилтэбит Јлµінэ , Алдан , Халыма ірµстэригэр сэрэтии µлэлэри ыытар , барыта 53 учаастакка мууґу эрбээґин , хараардыы бара турар . Ол курдук , 38 сиргэ мууґу хараардыы , 15 сиргэ эрбээґин µлэтин ыыта сылдьабыт . Оттон Амма ± а республика тэрийиитинэн 5 - 6 сиргэ итинник µлэ барар . Мууґу эрбээґин уонна хараардыы µлэлэрэ ханан оІоґуллуохтаахтара РФ Ыксаллаах быґыыга - майгыга министерствотын Саха сиринээ ± и гражданскай кімµскэлгэ уонна айыл ± а алдьархайдарын , ыксаллаах быґыыны - майгыны туоратыыга дьыалаларыгар кылаабынай управлениетын иґинэн µлэлиир научнай - техническэй сэбиэккэ бигэргэтиллэллэр . Онтон Москва ± а баран кімµскээммит µп кірдірібµт . Мууґу аны ромбиктыы эрбиир буоллубут . Урукку курдук уґаты , туора эрбээґин кідьµµґэ кыра диэн быґаарыы ылыллыбыта . Јскітµн а ± ыйах хонук иґигэр ириэрдэ ± инэ улахан халааннааґыннар буолуохтарын сіп . Муус чараас эрээри , бу иннинэ этэн аґарбытым курдук ол икки ірµттээх . Онон , тµмµктээн эттэххэ , сааскы халааны биґиги дьиксинэ кэтэґэбит . * * * Халаан уутун этэІІэ аґарыыга µлэлэґэ сылдьар киґи кэпсээнэ итинник . Кини улахан уулаах саас иґэр диэн дьиксинэр . Биир тылынан эттэххэ улахан уулаах , іІ дьыл µµнэн эрэрэ сэрэйиллэр . Онон халаан уутуттан сэрэниини муІутуурдук кµµґµрдµіххэ наада . Хаартыскала ± а : Мууґу эрбээґин µлэтэ . Беркакит - Томмот - Дьокуускай ( Аллараа Бэстээх ) тимир суолун тутуу хайдах баран иґэрин бу дьылга киирэн баран суруйа илик этим . Онон СР Президенэ АлдаІІа бара сылдьан Томмоттон Кµргэлээх станциятыгар диэри поеґынан кэлиэхтээ ± ин , аара айаннаан иґэн мунньах ыытыахтаа ± ын истэн , барсыахпын наґаа ба ± арбытым . Ол ба ± а санаам туолан , Томмоттон хас да сыллаа ± ыта Болотнай разъезка диэри тимир суолунан биир бастакынан айаннаабыт буоллахпына , бу ааспыт субуота ± а , ол аата олунньу 13 кµнµгэр , онтубун ааґа кітін , Кµргэлээххэ тиийэ кэлэ сырыттым . Салгыы » КэлиІІи сылларга бытааннык сайдар , кэмигэр саІарбат о ± олор элбээтилэр диэтэхпитинэ сыыспаппын . Урут о ± о бастакы тылы саІарда ± ына , " тумуґа тэстибит " диир буолаллара . Оттон билигин 3 - 4 саастарыгар диэри саІарбат эбэтэр саІа тылланан эрэр о ± о курдук саІарар о ± олор элбээтилэр диэн тустаах специалистар бэлиэтииллэр . Оттон о ± о кэмигэр саІарбата сайдыытыгар бытаарбытын туоґулуур . Хомойуох иґин , сорох тіріппµттэр проблема ис - дьиІин ійдіібіттір , " саІарар кэмэ кэллэ ± инэ саІарыа " диэн бэйэлэрин уоскутуналлар . Ол эрээри , кэмигэр тылламматах о ± о ± о эрдэ бол ± омто уурбатаххына , оччонон проблема дириІиир дииллэр логопед быраастар . О ± о бытааннык тылланарыгар туох тірµіт буоларый ? О ± о эт - хаан уонна психическэй іттµнэн доруобай буоларын туґугар о ± о кµµтэр дьахтар бастакы µс ыйыгар бэйэтин харыстаныахтаах . Бу кэмІэ о ± о сµрµн органнара оІоґуллаллар . Оттон мурун , тыл , таІалай курдук киґи эттиктэрэ дор ± оон таґаарыыны кытта ыкса сибээстээхтэр . КэлиІІи кэмІэ ийэ буолаары сылдьар дьахталларга гипоксия диэн диагноґы туруораллара µгµс . Оттон о ± о ийэ иґигэр сылдьар кэмигэр салгына тиийбэтэ ± инэ мэйиитин сайдыытыгар охсуон сіп . Гипоксия о ± о кэмигэр тылламматын тірµітµнэн буолуон эмиэ сіп . О ± о тірііґµнµгэр ылбыт эчэйиитэ тылланарыгар дьайыан сіп диэн научнай кинигэлэргэ суруйаллар . ДьиІинэн , тірµіт элбэх . Маныаха иитии іттµн тумнар сатаммат . Холобура , о ± олор тулалыыр эйгэни билэр кэмнэригэр мэлдьи телевизор уонна компьютер иннигэр олорбут буоллахтарына , сайдыылара бытаарар . Аналлаах научнай кинигэлэргэ о ± о тыла сайдарыгар маннык кэрчиктэри бэлиэтииллэр Бастакы µс - тµірт ыйыттан о ± о тыл дор ± ооннорун истэр уонна бэйэтэ араас дор ± ооннору таґаарар буолар . О ± о сіпкі сайдан иґэр буолла ± ына , ол таґаарар дор ± ооннорун арааґа элбиир . Бу кэмІэ кырачаан атын киґи мичээригэр эппиэттээн дор ± ооннору таґаарыан сіп . Бэйэтэ - бэйэтигэр сытан эмиэ " саІаран " тылын сайыннарар . Кырачаан биир сааґын туоларыгар сорох тыл ис хоґоонун ійдµµр буолуохтаах , а ± ыйах тылы саІарыахтаах . Биир сааґын ааґан баран о ± о ордук тыллар ійдібµллэрин иІэринэр , дьону µтµктэн араас тыллары саІарар буолар . Дьон киниэхэ туґаайан саІардахтарына , бэйэтэ эрэ билэр тылларынан эппиэттэґэ сатыыр . Бу курдук кини саІарар сатабылын чочуйар . Тіґі да тыллары сыыґа саІардар , икки сааґын бэлиэтиир дьоро кµнµн кырачаан тылын саппааґа хаІаан кірсµіхтээх . Ол эрээри , кини тыллары холбоон , этиилэри саІарара іссі да эрдэ . ДьиІинэн , кырачаан саІарара тас эйгэни кытта билсиитин биир кірµІэ буолан , астына дор ± ооннору саІарар , ол иґин тыллары кэбэ ± эстик µтµктµіхтээх . Икки сааґын ааспыт о ± о атын дьон саІатын µчµгэйдик ійдµіхтээх . 2 , 5 сааґыгар о ± о кылгас этиилэри саІарыахтаах . Бу сааґыгар о ± ону кытта кэпсэтэр , кассета ± а суруллубут ырыаны , хоґоону иґитиннэрэр , кинигэ аа ± ар , о ± ону кытта тэІІэ оонньуур кырачаан сайдарыгар кіміліґір . Ґс сааґын ааспыт о ± о 200 тылы билиэхтээх диэн логопед быраастар бэлиэтииллэр . О ± о дьону кытта судургу тыллары туттан кэпсэтиэхтээх . О ± о саІатыгар ис туруга кістір . Ол курдук , µірбµтµн эбэтэр хаппырыыстыырын кірдірµін сіп . Тµірт сааґыгар чугаґаабыт о ± о іІµ араарыахтаах , судургу тыллаах хоґоону аа ± ыахтаах , остуоруйаны кэпсиэхтээх . Тµірдµн ааспыт о ± о чуолкайдык саІарар , бэлиэтии кірбµтµн кэпсиир , элбэхтэ ыйытар буолар . Бу сааґыгар о ± о µгµс тылы баґылаабыт буолан , дьээбэни ійдµµр , ардыгар бэйэтэ да ± аны дьээбэлэнэр . Оонньуу сылдьан бэйэтэ бэйэтин кытта кэпсэтиэн сіп . Ол эрээри , µгµс санааларын тібітµгэр " буґарар " , туох эрэ тµмµккэ кэлэр , ону - маны ійдµµрэ элбиир . Биллэн турар , хас биирдии о ± о бэйэтигэр сіп тµбэґэр тэтиминэн сайдар . Ол эрээри , о ± о 2 , 5 сааґыгар тылламматах уонна саІара сатаабат буолла ± ына , тіріппµттэр , долгуйуох тустааххыт . " О ± о сайдарыгар тіріппµт оруола улахан " , - диир о ± олору сайыннарар кииІІэ µлэлиир логопед Афанасий Петрович Калачев : " биґиги кииммитигэр араас о ± олор кэлэллэр . Айыл ± аттан итэ ± эс , ыалдьар буолан саІарбат о ± олору дьарыктыыбыт . Бытааннык тылланар о ± ону 7 сааґыгар диэри µчµгэйдик дьарыктаабатаххына , бу о ± о оло ± ун устата саІатыгар эрэйи кірір : эбэтэр оллутта ± астык саІарар , эбэтэр отой да ± аны тылламмат . Онон о ± о доруобуйатыгар проблемалаах да ± аны , доруобай да ± аны буоллун , тіріппµттэр эрдэттэн кэтээн кірін дьарыктыахтаахтар . ИстиІ кэпсэтиини , хоґоону , ырыаны , остуоруйаны ханнык да телевизорынан биэрии , компьютер оонньуута солбуйбат " . О ± о истибэт буолан саІарбат тµбэлтэлэрэ элбэх . Тіріппµт о ± ото истэрин - суо ± ун кэтээн кірін быґаарыан сіп . 1 - 2 ыйыгар о ± о улахан тыастары истиэхтээх , куттанан уґуктуон сіп . 1 - 4 ыйыгар саІаны истэн ытыырын , эмиийин эмэрин тохтотуохтаах . 4 ыйыгар тыаска хайыґыахтаах . 4 - 7 ыйыгар тыас диэки хайыґар , иґийэн истэр . Кµллэрэр саІа ± а эппиэттээн кµлэр . Тіріппµттэрин саІаларын араарар буолар . 7 - 9 ыйыгар аатынан ыІырдахха хайыґар , музыканы истэр буолар . " Ийэ " , " пока " диэн тылларга бэйэтин сыґыанын кірдірµіхтээх . 9 - 13 ыйдарыгар ханнык эмэ тэрили , киґини кірдір диэтэххэ кірдірір . " Суох " , " сіп " диэн тыллары ійдµµр . Сардаана Кузьмина Хаайыылаах кіІµлгэ тіґі тµргэнник тахсара аны бэйэтиттэн тутулуктаах « Саха сирэ » хаґыат бу дьыл муус устар ыйын 7 кµнµнээ ± и нµімэригэр « КЈўҐЛ КҐНДҐ » диэн ыстатыйабар « РФ Холуобунай кодексатыгар уларытыылары киллэрэр туґунан » федеральнай сокуону сиґилии ырыппытым . Онно суруллубуту кылгастык быґаардахха , ити сокуоІІа оло ± уран , биґиги республикабытыгар 2 , 5 тыґыынча хаайыылаах дьыалата хат кірµллэн , бириигэбэрэ сымнатыллыан сіп диэн эппитим . РФ Президенин бу дьаґала холуобунай сокуону киґититиигэ , сымнатыыга туґуланар . Ити политика сал ± анан барар . Аны « социальнай лифтэр » диэн саІа программа µлэлээн эрэрин бµгµн билиґиннэриэхпин ба ± арабын . Бу туох программа буоларын Россия Накаастабылы толорор федеральнай сулууспатын Саха сиринээ ± и управлениетын « тігµрµк остуолугар » быґааран , ырытан биэрдилэр . Міккµірдээх , интэриэґинэй кэпсэтии та ± ыста . Салгыы » / / Ыччат министрэ Георгий Куркутов эдэр баґылыктаах Горнай улууґугар лиэнтэни да кырыйда , о ± олордуун да кірµстэ Ыччаты сайыннарыы тыа сириттэн са ± аланыахтаах . Миэстэтигэр µлэ ыытылларын таґынан , республика салайааччылара улууска бэйэлэринэн тиийэн эмиэ µлэлиэхтээхтэр . Ааспыт нэдиэлэ ± э республика ыччат политикатыгар министрэ Георгий Куркутов Горнай улууґугар тахсан µлэлээтэ . Горнай улууґугар Ыччат психологическай ійібµлµн киинин филиала арылынна ( ол туґунан информация " ЭС " ааспыт нµімэригэр баар ) . Москва ± а - Тверская , Дьокуускайга - Ленин киин уулуссалар эбит буоллахтарына , Бэрдьигэстээх киинэ - Семен Данилов аатынан уулусса . Ыччат психологическай ійібµлµн киинин филиалыгар дьиэни манна биэрбиттэр . Ыччаты кытары µлэлэґэр филиалы киин уулусса ± а олохтооґун ( суолтата кыра да курдук эрээри ) улууска ійібµл баарын этэр . Ким да тиийбэт ( эбэтэр таксинан эрэ тиийэр ) сэлиэнньэ кырыы сиригэр олохтоон баран : " Дьиэ биэрдибит , компьютер туруордубут , ыччаты ійіітµбµт ! " - диэн доргуччу отчуоттаан кэбиґиэхтэрин сібі . Холобур , былырыын нолуок сулууспатын дьиэтин Москваттан ( улахан нолуогу тілііччµлэр 80 % - нара олорор сириттэн ) Петербурга кіґірін баран улахан ситиґии быґыытынан отчуоттаабыттара . Оттон нолуогу тілііччµлэр хал ± аґанан Петербурга тиэстэллэриттэн билигин да эрэйи кірі сылдьар сурахтара иґиллэр . Ыччакка ійібµл баарын улуус баґылыга Петр Алексеев бэйэтэ ыччат политикатыттан тахсыбыт киґи буоларынан да быґаарыахха сіп . Урукку іттµгэр улуус ыччакка отделын начальнигынан µлэлии сылдьыбыта . Кэлин араас µлэ ± э буґан - хатан баран улууґугар баґылыгынан талыллыбыта . Билигин улуус дьаґалтатын µлэґиттэрин орто сааґа - 30 ! Уон иккис " о ± о " Бу филиал - республика µрдµнэн ыллахха , уон иккис . Манна биэс киґини µлэ ± э ылбыттар . Улуус уонна министерство икки ардыгар тµґэрсиллибит сібµлэґии чэрчитинэн , биэс киґиттэн µґµн министерство , иккитин - улуус дьаґалтата µбµлээн хамнастыыллар . Филиал директорынан , урукку іттµгэр µірэх эйгэтигэр µлэлээбит , Римма Парфенова анаммыт . Биэс µлэґит , оґуордаах сэлиэччик Аґыллыы кµн биэс µлэґит бары биир тэІник , сµрдээх тупса ± айдык таІна сылдьаллар : µрµІ ырбаахы уонна сахалыы оґуордаах сиэрэй сэлиэччик . Кырдьык да психологтар сылдьаллар диэх курдук . Биэс киґиттэн тµірдэ - кыыс , уоллара - со ± отох . Уолаттар кэм да кыргыттарга ахсааммытынан хотторо сылдьабыт . Тиийэн билсибитим , эр бэрдэ эр со ± отох аата Михаил Кириллин диэн эбит . Педагогическай институту бµтэрэн баран улууґугар кэлэн О ± олору эбии µірэхтээґин киинигэр методиґынан µлэлээбит . Ол сырытта ± ына уолу армия ± а ойо тардан ыІырбыттар . Сыл устата чиэстээхтик кирза саппыкыны кэтэн , гречка хааґыны тото сиэн баран эмиэ Горнайыгар эргиллибит . Ити кэмІэ оруобуна Ыччат министерствота улууска бу филиалы арыйарга быґаарбыт . Педагог µірэхтээх , дьону кытта µлэ ± э уопуттаах уолу тута ылбыттар . 72 квадрат Психологтар уопсайа µс хостоохтор . Директор уонна социальнай педагог хоґо , дьону кытта кэпсэтэр хос уонна " психологическай разгрузка " хоґо . Мин ордук ити бµтэґик хоско тохтуохпун ба ± арабын . То ± о диэтэххэ , ити сµрдээх µчµгэй хос : сымна ± ас дьыбаан баар , ол утары водопад тµґэ турарын курдук хамсыы турар электроннай хартыына ыйаммыт , магнитофонтан уу сµµрэн чырылыыр тыаґа иґиллэр , муоста ± а кібµір тэлгэнэн сытар . Ньиэрбинэйдээбит киґи манна киирэн тута " разгрузкаланан " утуйан да хаалыах курдук эйгэни оІорбуттар . Филиал хосторун уопсай иэнэ 72 кв . м . Кинилэр сµрµн соруктарынан , улууска олорор эдэр дьоІІо ( психологическай киин солбуйааччы директора Наталья Елисеева билиммитинэн , кімі кірдµµ кэлбит хайа да киґиэхэ , сааґыттан тутулуга суох , кіміліґµіхтээхтэр ) араас кірµІнээх психологическай кімінµ биэрии буолар : " итэ ± эйии телефонунан " дьоннуун кэпсэтии , ыччаты мунньан трениннэри ыытыы , биирдиилээн кэпсэтии , " разгрузка " хоґугар киллэрии . Наада буолла ± ына , Дьокуускайдаа ± ы киин офиґы кытта сибээстэґэн , эдэр киґиэхэ кімінµ салгыы киин куоракка оІорторуохтарын сіп . " Ыччат тэрилтэтэ аґылынна ! " Филиалы официальнайдык арыйыыга ыччат министрэ , улуус баґылыга бэйэлэринэн кытыннылар . Министр Георгий Куркутов тыл этэригэр , бу филиал суолтатын " психологическай " диэн аатыттан арыый кэІэтэн сыаналаата : " Јссі биир улууска ыччаты кытта µлэлиир тэрилтэ аґылынна " , - диир кини . Психологическай киин эрэ буолбатах , уопсайынан ыччаты кытары µлэлиир тэрилтэ ! Ити , толкуйдаан кірдіххі , министр тутуґар сµрµн принцибэ эбит . Кини ірµµ ыччат государственнай политикатын ресурсатын µксэтэ сатыыр . Сµгэтэ суох , онноо ± ор , бухатыыр маґы охторбот дииллэр . Син ол кэриэтэ , ыччаты сайыннарар µлэ туохха эрэ тирэниэхтээх : µлэлиир дьонноох , олорор сирдээх , туттар тэриллээх буолуохтаах . Куркутов республика хас нэґилиэгин аайы ыччаты кытта µлэлиир толору хамнастаах специалист баар буоларыгар , дьиІнээхтик µлэлиир ыччат общественнай тэрилтэлэрэ элбииллэригэр , киин куоракка Ыччат дьиэтэ аґылларыгар турунан туран µлэлиир . Улуус баґылыга Петр Алексеев бэйэтин тылыгар , улууска аґыллыбыт филиалга бары іттµнэн , ол иґигэр µбµнэн , кіміліґµіх буолла . Кини этэринэн , билигин бу филиалы арыйарга саамай то ± оостоох кэм . Улууска сааґын ситэ илик о ± олор буруйу оІорууларын таґыма ааспыт сылга биллэ µрдээбит : урут сылга ортотунан 3 - тµµ эбит буолла ± ына , 2010 сылга - 12 буруй оІоґуллубут . Филиал дьиэтигэр µс салайааччы ( министр , улуус , психологическай киин директорын солбуйааччы Н . Елисеева ) кэлин бииргэ µлэлииргэ илии баттастылар . Коврова - ыччат байыаґа Горнайга Ирина Коврова диэн кыыс баар . Кини улууска ыччаты кытта µлэ сµрµн байыаґа . Ирина - Горнай улууґун ыччакка отделын начальнига . " Эдэр саастар " ірµµ суруйабыт , маннык дуоґунастаах дьон - биир саамай ыарахан µлэлээх дьон . Ирдэбил - хабар ± а ± а диэри , µлэлиир ресурса - сото ± ор да тиийбэт . . . Улууска арыллыбыт филиал µлэґиттэрэ , µгэс курдук , улуус ыччакка отделын начальнигар кімі буолар дьон . Со ± ото ± ун µлэлии олорбут киґиэхэ биэс киґи эбиллэ тµґэрэ астык буолбат дуо ? Ыччат министерствотын µлэґитэ Афанасий Матвеев урут Амма улууґугар ыччат отделын начальнигынан µлэлии олорон , филиал арыллыбытыгар : " Абырал буолла , биэс киґи кімі ± і кэллэ " , - диэбиттээх . О ± олор уонна министр Министр Георгий Куркутов салгыы Семен Данилов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолатыгар , спортзалга сырытта . Делегацияны директор Анжелика Гаврильева кірсін оскуола историятын кэпсээтэ , музейга сырытыннарда . Музей кэннэ оскуола µґµс этээґигэр баар кылааска киирэн кэллибит . Манна µірэнээччилэр уонна эдэр учууталлар мустан кµµтэн олорор эбиттэр . Буолаары турар кэпсэтиини тэрийээччилэр " Ситиґиигэ хардыы " диэн ааттаабыттар . Оскуола кылааґыгар бэйэтинэн киирэн кэлбит ыччат министрин кытары уун - утарыта кірсін олорон кэпсэтии олус астык буолла ± а . Бу олорон бэйэм оскуолатаа ± ы кэммин санаан кэллим : 1990 - с сылларга Эмис орто оскуолатыгар µірэнэ сырыттахпына ыччат министрэ киирэн кэлбитэ буоллар , тіґі эрэ дьоллонон истиэм , ій - санаа ылыам эбитэ буолла . Министртэн о ± олор тута бэйэтин оло ± ун кэрдиис кэмнэрин кэпсииригэр кірдіспµттэригэр , Георгий Сергеевич холкутук кэпсээн барда . БµгµІІµ дьиІнээх олоххо баар , республика правительствотын чилиэнэ буолары ситиспит эдэр киґи кэпсээнэ о ± олорго туґалаах буолбута чуолкай . Салгыы кірсµґээччилэр " Кэрэ общество хайдах буолуохтаа ± ый ? " , " Олоххо ситиґиилээх буоларга киґиэхэ ханнык хаачыстыба нааданый ? " , о . д . а . ыйытыыларга хоруй кірдіітµлэр , санааларын этиннилэр . Тµмµккэ министр " атын дьону кірµмэІ , бэйэ ± ит сібµлµµр дьыала ± ытынан дьарыктаныІ " диэн сµбэлээтэ уонна ситиґиилэри ба ± арда . О ± олордуун кэпсэтиини Георгий Сергеевич эмиэ олус астыммыт этэ . Оскуолаттан тахсан баран : " Хайда ± ын да иґин , бириэмэ булан оскуола о ± олорунуун сирэй кірсін кэпсэтиини элбэтиэххэ наада . Бу барыбытыгар туґалаах " , - диэтэ . Кэпсэтии кэмигэр " эдэр саастар " бэйэбитигэр туґалаах киґини буллубут . Кини аата Дьулус Алексеев диэн . Бэрдьигэстээх уола суруналыыс буолуон ба ± арар эбит . Оттон биґиэхэ бу кµІІэ диэри Горнайтан ірµµ суруйар общкоррбут суох этэ . Тута илии тутуґан кэбистибит . Дьулус оскуоланы бµтэриэхтээх , суруналыыстыка салаатыгар туттарсыа ± а . Билигин " Эдэр сааска " кыралаан Горнай сонуннарын суруйан ыытыах буолла . Онон , аа ± ааччылар , кэтэґиІ : сотору эдэр автор суруйуулара бэчээттэнэн са ± алыахтара . Ба ± ар , киґибит кэлин " Эдэр саас " бэйэтин µлэґитэ , корреспондена да буолан турда ± ына кіІµл . Прокопий БУБЯКИН . Автор хаартыска ± а тµґэриилэрэ . - Биһиги бадараантан да киһини оҥорор кыахтанныбыт . Ол кэннэ киниэхэ дууһаны угабыт . Тута хамсаан барар . Көр бу . . . - дии - дии учуонай атаҕынан буору чөмөхтөөн эрдэҕинэ Таҥара этэр : Чуолаан , « АЛРОСА » ҕа туhаайан эттэххэ , билигин кини инвестиция бэлиитикэтин хайдах ыытарыттан элбэх тутулуктаах . Инвестицияны муҥутуур киэҥ далааhыннаахтык киллэрэн , барыһы ылар сорук күүскэ турар . Биир эрэдээктээх боппуруос баар . « АЛРОСА » сорох актыыбыттан босхолонуон , олору табыгастаахтык атыылыан наада диэбиттэрэ ыраатта . Маны сэргэ атын үлэ хайысхата баар - урукку курдук , сыаналаах кумааҕыны кытта үлэҕэ киирсии . Айымньы са5аланыытын ылан көрөр буоллахха , олоңхолортон уратыта суох эрээри , айыл5аны , дойдуну ойуулааһына хайдах эрэ истээччи , а5ааччы кутун тутар , Сир Ийэ барахсан хонуулара , сыһыылара , күөллэрэ , күнэ , ыйа харахха бу кэрэтик илэ көстөн кэлэр гына ойуулаан туойар : Мин санаабар ити дьыала показательнай буолуо , олох итэ5эйбэппин кини улахан буруйугар . Кини тойон - тойон курдук туттар харчытын сыымайдаабыта буолуо . Бары оннук кыналлар . Ол кынан баран соччо элбэх растрата5а барбата5а буолуо . Кассацията тугу быьаарар ? Бедный , бедный Дыр . Кэриэйдэр кэриэтэһэллэрин тохтотор санаалара суох . Бүгүн , тохсунньу 10 күнүгэр , Соҕуруу Корея өстөөҕүн - Соҕуруу Кореяны - кытары биир остуолга олорон эйэ туһунан дуогабары түһэрсэртэн кыккыраччы аккаастанарын биллэрдэ . Быйыл оскуолаҕа саҥа киириэхтээх оҕолорун саха кылааһыгар биэрэр баҕалаах дьон олус элбэх . Ол эрээри Дьокуускай куоракка итини ситиһэр олус уустук . ~~Ытыскынан айаххын саба тутар буоллаххына , кыбыстаҕын , бэйэҥ бэйэҕэр буоларгын ордороҕун .~~ Дьокуускай куорат дьаһалтатын үөрэххэ салаата иһитиннэрэринэн , оскуолаларга харантыын болдьоҕо уһаан биэрдэ . Оскуола оҕолоро олунньу 16 күнүгэр диэри ( ити күнү киллэрэн туран ) үөрэммэттэр . Бэйэтин хаанын туттаран атын киһи олоҕун быыһыыр үрдүк суолталаах күн Саха сиригэр эмиэ бэлиэтэнэр . Ааспыт 2011 сылга « Лучший донор России » диэн ааттаах куонкуруска Чульман олохтооҕо 180 төгүл бэйэтин хаанын туттарбыт Александр Владимирович Новокрещенных Арассыыйа алта уһулуччу донордарын истэригэр киирбитэ . Становятся известны подробности биографии норвежца Андерса Брейвика , которого обвиняют в двойном теракте , унесшем жизни 93 человек . В частности , он считает российского премьера Владимира Путина достойным уважения . При этом житель Норвегии отмечает , что российский политик трудно поддается психоанализу . Брейвик говорит , что не хотел бы быть врагом Путину , сообщает BBC . Кэлэр быыбырга учугэйдик бэлэмнэниэххэ наада дии саныыбын . Биhигини билигин салайан олорор сахалар номнуо норуоттарын умнубуттар . . . , олох атын мускууурга мускулла сылдьаллар . Ол эрэн , былааска хаалаарылар эмиэ элбэ5и эрэнниэхтэрэ , эмиэ албынныахтара , маныахаа бэлэм олорон , септеехтук талыахха наада . Саца политическай технологияларынан Центр быыбарга олус орооhор буолла , маннык ньымаларга эмиэ бэлэм буолуохха наада . Центртан киhи а5алаарылар Конситуцияны кеннерен , оцорон биэрдилэр . Бу олох кердерен туран норуоту сэнээhини биhиги теhе ер тулуйуохпутуй ? Демократия диэн суох , барыта албын . Уруккутан биири этэллэр , иккиhи оцороллор , халбац политиканы ыыталлар . Аа5ынар - суоттанар кэм кэллэ , сахалар тумсуулэрэ баарын биллэриэхтээх , хас улуус айыы дьон санаатын сомо5олуур улэ ыытыахтаах дии саныыбын . Септеех общественнай салайар улэ наада . " Саха сирэ " хаґыат бэйэтин айар µлэґиттэрин ортотугар сыл аайы айар куонкуруґу ыытар µтµі µгэстээх . Быйыл эмиэ бу куонкурус бэрт кіхтііхтµк барда . Дьµµллµµр сµбэ быґаарыытынан икки суруналыыс кыайыылаа ± ынан та ± ыста . Ол курдук " Сыл бастыІ репортаґа " номинация кыайыылаа ± ынан Тыа сирин проблемаларыгар салаа корреспондена Раиса Сибирякова та ± ыста , оттон Ґірэх , культура , духуобунас салаатын суруналыыґа Антонина Эверстова " Кідьµµстээх суруйуу " номинация ± а кыайда . Салгыы » Михайлов Савва Николаевич ( 1904 - 1931 ) - " Саха маршала " Сэмэн Михайлов бииргэ иитиллибит быраата , абаҕатын Кээйэ Ньукууһун уола . Идэтинэн учуутал этэ . Дойдутугар Чыамайыкыга бастакы оскуоланы астарбыт киһи . 1930 сыллаахха саас тутуллубута уонна кыһын 1931 сыллаахха ытыллыбыта . Савва Николаевич чугас доҕоро - Семенов Аполлоний Иннокентьевич омук тылын кафедратын аспыт киһи эбит . Иккиэн Владивостокка бииргэ үөрэммиттэр . Краевед Д . Н . Гаврильев « Репрессия уонна реабилитация » диэн кинигэтигэр « Үтүө ааттара үйэтийэр » мартиролог - сурукка 354 - с киһинэн сурулла сылдьар : « Михайлов Савва Николаевич ( 1904 ) - Илин Хаҥалас улууһа , Чыамайыкы нэһилиэгэ . Омуга Саха , партията суох . Дьокуускай куорат олохтооҕо . « Саха омук » культурнай - сырдатар общество чилиэнэ . Студент . РСФСР ХК 58 - 3 , 6 - с пууна : 1930 сыл , ыам ыйын 15 күнэ . Кини буруйданыыта : Атын дойду агенын кытары сибээстээҕин , онуоха үспүйүөннээһин иһин сууттаммыт » [ 1 ; 111 - 112 ] . 1998 сыллаахха Алтан Сарын « Тоҕус этиҥ тойуга » диэн кинигэтин В . Н . Протодьяконов хомуйан , киирии тыллаан бэчээттэтэн турар . Онно этиллэринэн , Гаврил Васильевич Баишев - Алтан Сарын оҕо эрдэҕиттэн үчүгэйдик билэр дьоннорунан Семенов Аполлонийы уонна Михайлов Савваны ааттаталаабыт эбит [ 2 ; 8 ] . Алтан Сарын 1929 сыллаахха күһүн тутуллар , сэтинньи ыйга биир доппуруоска билиммитинэн , ол күһүн куоракка Савва Михайловы көрсүбүт [ 2 ; 13 ] . Сыл аҥарынан Савва Михайлов эмиэ тутуллубут , сууттаммыт уонна ытыллыбыт . Романов Павел Прокопьевич ( 1920 - 2008 ) Савва Николаевич бастакы үөрэнээччитэ этэ , онон олус киэн туттара , өрүү кэпсиирэ . Учууталын кэриэстээн , кини аатын үйэтитээри Чыамайыкы оскуолатыгар Савва Николаевич аатын бэрдэриэн баҕарара . СР прокуратуратыттан учуутала реабилитацияламмытын туһунан справканы ылан ууруна сылдьара . Онно маннык суруллубут этэ ( кылгатан ) : « Гр - н Михайлов Савва Николаевич … репрессирован : ОГПУ СССР 15 мая 1930 года арестован и привлечен к уголовной ответственности по ст . ст . 58 - 6 и 59 - 3 УК РСФСР к высшей мере наказания - расстрелу . Приговор приведен в исполнение 18 февраля 1931 года . Он реабилитирован 11 мая 1989 года прокуратурой РС ( Я ) в связи с отсутствием состава преступления … » . Онон сайдыылаах дойдулартан бэйэтинэн тиийэн Арассыыйа детдомун оҕолорун ( олус төннүөхтэрин баҕарбатахтарын да иһин ) хомуйтаан кэлэр киһи , олохтоох былаас шоутугар марионеткалаан барда . Хотугу эргимтэҕэ сытар Өлөөҥҥө айана турист сынньалаҥын кэриэтэ ааста . Өлөөн туһунан унтуу уонна тирии көбүөр бэлэхтэрэ эрэ өйдөбүл буолуохтара турдаҕа . Оттон олохтоох кыра - хара норуот бэйэтин кыһалҕатыгар бэйэтэ батыллан хааллаҕа . ССРС народнай учуутала Михаил Андреевич Алексеев саха норуота сµгµрµйэр , сµµрбэґис µйэ биир уґулуччулаах учуутала этэ . Кырдьык да тіріібµт норуотун туґугар оІорбут µтµітэ - іІіті µйэлэргэ умнуллуо суо ± а . Аан бастаан саха ыччатын техническэй идэлэргэ уґуйбут , онтон сиэттэрэн промышленность эйгэтигэр таґаарбыт уґулуччулаах µтµілээх . Кини Ґіґээ Бµлµµтээ ± и физико - математическай оскуола ± а ииппит , µірэппит ыччаттара норуот хаґаайыстыбатын араас салааларыгар айымньылаахтык µлэлии сылдьаллара ону туоґулуур . Холобур , м . н . д . И . И . Шамаев , и . н . д . Н . Д . Архипов , м . н . д . П . Г . Петрова , ф . н . д . В . Д . Михайлов , б . н . д . Г . С . Угаров , э . н . д . Ф . С . Тумусов , п . н . д . Ф . В . Габышева , ф . - м . н . д . С . В . Попов , ф . н . д . И . С . Кычкин , уо . д . а . Саха сиригэр билигин промышленность , транспорт сі ± µмэрдик сайдаллар , кэскилбитин кэрэґилииллэр , олохпутун тµстµµллэр . Онуоха саха ыччата тіґµµ кµµґµнэн буолуохтаа ± ын Михаил Андреевич µйэ аІара анараа іттµнэ сіпкі да ійдіібµт эбит . 1952 с . эрэйи эІэринэн , муІу муннунан тыыран , эмиэ да А ± а дойду Улуу сэриитигэр сылдьан , эмиэ да істііх концентрационнай лаа ± ырдарыгар олорон , эмиэ да Сталинскай ГУЛАГ хаайыылаа ± а буолан ілін - охтон биэрбэккэ тіріібµт тірµт буоругар эргиллэр дьолломмута . " Борохуот аалынан кэлэн Даркылаах бириистэнигэр тигистибит . Оо , сахалыы саІарыахпын , сахалыын кэпсэтиэхпин ба ± арбытым сытара дуу , турара дуу . . . Тулабын кірібµн да , биир да саха суох . Айа ± алыы сатаан сахалары кірдіін тіттірµ - таары сµµрэкэлээтим да , сахалыы сирэйдээх киґини булбатым . Массыыналар , трактордар син бааллар да , уруулга барыта убайдар , нууччалар , олороллор . Бу туох ааттаах µлµгэрэй , саха тыллаах техника ± а чугаґаабата ± а тугун сµрэй диэн сі ± µµ бі ± інµ сіхтµм . Бириистэн ханна да тиий , норуот , республика сиэркилэтэ , дьµґµнэ - бодото буоларын биллим ини , билбэтим ини . Санаам олус тµґэн , ботуоІкам о ± отун санныбар сµгэн , ону - маны саныы - саныы куораппар чугаґаатым . Онтон тохтоон кµн диэки эргиллэн µс тігµл сіґµргэстээтим уонна саІа таґааран эрэллээхтик : " Аны маннык буолуо суо ± а , хайаан да ± аны саха техниканы баґылыа ± а , промышленноска , транспорга атын омуктары кытта тэбис - тэІІэ µлэлиэ ± э . Биґиги онуоха дьулуґуохтаахпыт " , - диэбитим диэн кэпсиирэ . Кини 1952 сылтан бэттэх олорбут оло ± ун , µлэлээбит µлэтин сыныйан кірдіххі , ол кµн анда ± ар кэриэтэ эппит кэс тылларын бµµс - бµтµннµµ толорбут эбит , саха чулуу ыччаттарын техническэй идэлэри баґылыырга уґуйан µірэппит кырдьык да " банаардаах сырдыктаах учуутал " эбит . Убайым эппит тылыгар турарынан , са ± алаабыт µтµі дьыалатын олоххо киллэрэринэн уратылаах киґи этэ . Кини тіґі да тэйиччи , ыраах сырыттар биґиги тус олохпутун , µлэбитин - хамнаспытын сиґилии иІэн - тоІон билэрэ - кірірі . Олоххо ситиґиилэрбититтэн о ± олуу µірэрэ , то ± оос кіґµннэ ± инэ хайгыыра да ± аны , норуокка туґалаа ± ы µрдµктµк тутара . Олох сайдыытын кытта тэбис - тэІІэ хаамсан иґэрбитигэр сµбэлиирэ . Кэргэнигэр , о ± олоругар сыґыана µчµгэйин , о ± о сµµґµнэн араас эІин - эгэлгэ ыйытыыларыгар сµрэ ± элдьээбэккэ хоруйдуурун , о ± олорунуун оонньуурун сі ± і кірір этибит . Ґірэтэр о ± олоругар итии - истиІ сыґыанын туґунан этэ да барыллыбат . Арыт уґун киэґэни быґа салгыбакка кэпсиир буолара : ол Алеша эрэйдээхтик улааппытын , ол Миша дьоно быстар дьадаІыларын , онон кинилэргэ кыґаллар наадатын , хайаан да µірэхтэрин µчµгэйдик бµтэриэхтээхтэрин . Ити 70 - с сыллардаахха этэ . Иван Николаев диэн Баппа ± аайы о ± ото Ґіґээ Бµлµµгэ физмат оскуоланы туйгунунан бµтэрэн кэлэн , МГУ - га киирэргэ туттарсыбыт . Ону со ± отох баал кыайбата диэн атын ханнык эрэ учуонай кыыґын ыыппыттар . Ваняны Новосибирскай университетыгар киирэр гына быґаарбыттар . Дьэ , алдьархай биирдэ буолла . Киэґэ µлэбиттэн кэлбитим Михаил Андреевич олбуорга , оччо ± о Сайсарыга олоробут , тіттірµ - таары хаама сылдьар . Кірііт " дьыала кытаанах эбит , Ваня дьыалатыгар кэллэ ± э " диэн сэрэйдим . Дьэ кэпсээн бі ± інµ тµґэрдэ : " Оннуктар - манныктар элбэх о ± олоох кырдьа ± ас холкуостаах Никита о ± онньор уолун ата ± астаабыттар . Холкуостаах о ± ото Москва ± а МГУ - га барыа суохтаах µґµ . Биир предмеккэ 4 - дµ туруорбуттар . Барытын биэскэ эрэ билэр . Мин айдааны тардыам , хайаан да иккиґин туттартарыам , комиссия а ± алыам эІин " , - диэн . Ол Ваня Новосибирскайдаа ± ы университетын ситиґиилээхтик бµтэрбитэ , учуонай буолбута , билигин Саха государственнай университетыгар проректорынан µлэлии сылдьар . Биир кµґµн Михаил Андреевич Москваттан командировка ± а баран кэлэн иґэн , хоно кэллэ . Оччолорго наар биґиэхэ тµґэр этэ . Сайсары тµгэ ± э диэбэт , хайаан да кэлэр . Ґірбµт а ± ай " олус ситиґиилээхтик сырыттым , боппуруоспун быґаартардым " , - диир . " Дьэ , ол эрээри , онно да бµрµкµрээттээґин толору эбит . Ґіґээ Бµлµµгэ физмат оскуоланы аґыы уонна тохсус кылаастан о ± олору ылан µірэттэрии боппуруоґун быґаартара союзнай министрбэр Прокофьевка тиийдим . Туох иґин кіміліґііччµтэ киллэрбэт . " Олох бокуойа суох , субу киэґэ Краснодарга командировка ± а барар . Оннук ыксал дьыалалаах буоллаххына , аныгы нэдиэлэ ± э кэлээр " , - диэтэ . " Дьэ мин абарыы бі ± і , хааным оонньоото , кыыґырыы бі ± інµ кыыґырдым " . " Дьэ бу туох бэрээдэгэй ? Боростуой учуутал биир боппуруоґу быґаартараары 7000 км сиртэн кэлэн турабын , ону бу сэттэ хаамыы хаалтын кэннэ киирэн кэпсэтэр кыа ± а суох ! Хайдах ійдµіххэ сібµй ? Улуу Ленин советскай былаас бастакы ыарахан сылларыгар бааґынайдары приемнуур этэ " , - дии - диибин , ааІІа ыган тиийэбин . Ону кіміліґііччµ сµµрэн кэлэн , илиибиттэн тутар " тохтоо , олор " диир . " Эн туох да диэбитиІ иґин кірсµбэккэ эрэ барбаппын , іссі министргэ киирэн бэйэ ± ин µІсµім " , - диибин . Дьэ , сатаммат киґи буолла диэтэ быґыылаах , бэринэн ааппын - суолбун сурунан , туох наадалаахпын бэлиэтэнэн министргэ киирэр буолла . Јр - ітір буолбата " киир " диэтэ . Киирбитим министр утары хааман кэлэн дорооболосто , сµрдээх µчµгэйдик миигин иґиттэ уонна боппуруоспун сµрдээх µчµгэйдик быґааран кэбистэ . Ґірµµбµттэн ата ± ым сири билбэт буолла , тоІхоІноон , баґыыбалаан , илии тутуґан баран та ± ыстым . Кырдьык ол киэґэ бараары ыксаан олорор эбит этэ . Михаил Андреевич итинник сµрдээх ирдэбиллээх , туруоруммут соругун тиґэ ± эр тиэртэ ± инэ эрэ сатанар этэ . Сіп буола - буола , ордук сыл бµтµµтэ Ґіґээ Бµлµµгэ олорон командировка ± а кэлээччи . Биґиги Сайсарыга олоробут . Онтон чугас Минпрос кинигэтин ма ± аґыына ( ыскылаат ) Чайковскай уулусса ± а баара . Аны санаатахха , министерство ± а сыл бµтµµтэ харчы ордор эбит , дьэ ону кэлэн туруорсан ылан , суруйтаран ол ыскылааттан хас да кµн араас кинигэлэри , нагляднай пособиелары салаасканан таґар . КµІІэ хаста да кырынар . Биґиги олбуорбутугар кыра анал хоспохтоох , онно мунньан баран массыына кэллэ ± инэ , кірдіґін илтэрэр этэ . Михаил Андреевич хара µлэни сібµлµµрµн , ханна да буолтун иґин толлубакка бэйэтэ µлэлэґэрин туґунан , оччо ± о эрэ о ± о аймахха холобур буолуохтаа ± ын туґунан куруутун этэрэ . Ол иґин µлэлиир оскуолатыгар олбуор иґин сиппийэрин , хаар кµрдьэрин истэн соґуйбат этим . Дьиэ ± э - уокка сэмэй буолуу , µрдµк культуралаах буолуу сиэригэр куруутун тохтуура . " Киґини ханнык ба ± арар киґи бастаан таІаґынан сыаналыыр . Онон хайаан да тібіІ ыраас , ырбаахыІ , хаалтыґыІ кістµµмІэр сіп тµбэґэр , кылаабынайа бачыыІкаІ баахсалаах , ып - ыраас килбэІнии сылдьар буолуохтаах " , - диэн этэрэ . Дьэ ол иґин кини куруутун ыраас , бэйэтигэр сірµ - сіп таІнан - туттан сылдьар буолара . Биирдэ киэґэ кэпсэтэ олорон : " Охонооґой , биири кірдіґіірµ гынабын , кыыґырбат инигин ? " , - диэтэ . " Ол то ± о кыыґырдахпыный " , , - диэтим . " Дьэ оччо ± о бэрт " . " Кэл эрэ манна " диэн баран улахан иґит ыскаап диэки хаамта . Батыґан тиийдим , онуоха дьэ бу баарбыт диэбиттии кырылаан ахан турар курустаал , боростуой , кµндµ таастан оІоґуллубут µрµµмкэлэр диэки ыйда . " Дьэ Афоня , балары суох оІоруохха , илдьэн оол олбуор иґигэр иин хаґан кімµіххэ , суох оІоруохха " диэтэ . " Ол то ± о ? " диэн ыйытар киґи буоллум . Онуоха кини тура тµґэн баран эттэ : " Охонооґой , бу тас кірµІэ эрэ кµндµ иґит , оттон кини анала хараІа , норуоту , чугас дьоІІун - сэргэ ± ин дьоло суох оІорор . То ± о эн мааны дьоІІун арыгылатан , баар - суох ис уорганнарын дьаатынан тунуйуох тустааххыный ? Олох наадата суох . Онон итилэри суох оІоруохха , чэгиэн - чэбдик олоххо киириэххэ . Кэлбит дьоІІун , хоноґолоргун итии , µµттээх чэйгинэн кірµстэххинэ махталлара улаатыа . Мин чуолкай этэбин , ханнык да аатырбыт арыгыґыт , Охонооґой арыгы туруорбата диэн сиилээн кимиэхэ да кэпсиэ суо ± а . Дьон психологиятын мин билэбин " диэн быґаччы тµмµктээн кэбистэ , буолла ± а ол . Харчыга да , бэлэх да быґыытынан кэлбит кµндµ кµлµмµрдµµр иґиттэрбитин санаабыт улаханнык да ба ± арбатар , кімін турардаахпыт . Маннык µтµі , улахан киґи тіґі да киэІ кі ± µстэннэр киґиттэн хоргуппутун умнубакка баас гынан илдьэ сылдьар быґыылаах этэ . Оччолорго µірэх министрэ З . П . СаввиІІа хомолтолоо ± ун куруутун ахтар буолара . Институту бµтэрбит о ± олору э ± эрдэлии , ханна ананан µлэлииллэрин этээри барыларын биир саала ± а мунньан олорон эппит : " Алексеев , эн норуот істіі ± і ± µн , онон ханна барар туґунан толкуйдуу да барыма , эн миэстэІ онно , муустаах муора кытылыгар - Аллайыаха оройуонугар " . Дьэ ол тµгэІІэ бааспар баас ылан , сордоммуппар эрэйгэ - сорго тµбэґэн , ама да ааспытын иґин кытаанах этэ . Дьэрилиир дьиэппэр сылдьар 37 саастаах киґи санаам тµґэн , киґини утары кірбіт буолан сиргэ тимириэхпин сир кытаанах , халлааІІа кітµіхпµн халлаан ыраах буолан сылдьыбыттаахпын . Ама да мин буолбутум иґин ситэ эрэйдэммэтэ диэн итинник сэнээґин сµрдээх суол этэ . Куґа ± ан µчµгэйдээх диэн іс хоґооно сіптііх эбит . Санаа , толкуй бі ± і ± і тµґэн баран , биир бигэ санааны ылыммытым . Онноо ± ор буолуох эрэйи - муІу кірбµтµм , хаста да ілµµттэн - сµтµµттэн куоппутум , ол биир киґи норуот істіі ± µнэн µіхпµтэ диэн . Дьэ онтон хата санаам эбии кµµґµрэргэ , киирэргэ дылы буолбута . Ґрдµк µірэхтээх , учуутал дипломнаах киґи кµµрээннээх µлэ ± э , санаабыт санаабын , ба ± арбыт ба ± абын толорор туґугар туруммутум " . Кырдьык , кµµрээннээх µлэтинэн Ґіґээ Бµлµµтээ ± и республикатаа ± ы физико - математическай оскуоланы астарбыта , техническэй идэлэргэ дьо ± урдаах элбэх кілµінэ ыччаты иитэн - µірэтэн таґаарбыта . Михаил Андреевич тіґі да кырдьа ± аґы кытта кырдьа ± ас , о ± ону кытта о ± о буоллар , дьиІ иґигэр кытаанах характердаа ± а . Ґтµі дьыала туґугар хайдахтаах да салайааччыны тылыгар - іґµгэр киллэрэр , иннин ылар киґи этэ . Ґіґээ Бµлµµгэ элбэхтик алтыспыт киґитэ , оччолорго райком бастакы сэкирэтээрэ М . Е . Николаев . Михаил Ефимович хайдахтаах да улахан боппуруоґу уталыппакка тµргэнник , сіптііхтµк быґаарарын хайгыыра , улахан кэскиллээх салайааччынан аа ± ара . Ол да курдук буолбута , М . Е . Николаев кэлин СР бастакы Президенинэн талыллыбыта . Михаил Андреевич ірµттµбэттии ыараханнык ыалдьыбытын билэрэ . Биирдэ дьиэбэр кэлэн президени кірсін тахсар ба ± алаа ± ын туґунан эттэ . Кини ба ± атын президент кіміліґііччµлэригэр тиэрдибитим да , ол бµтэґик кірсµґµµ кыаллыбата ± а . Бокуойа суо ± ун иґин кіміліґііччµлэрэ народнай учуутал кірдіґµµтµн тиэрдибэтэх буолуохтаахтар . " Ол туох туґунан кэпсэтээри гына ± ын ? " , - диэн биирдэ ыйыппытым . Онуоха кини : " Олох , киґи кыґалынна ± ына , аґара да кылгас эбит . Оло ± ум µгµс іттµн ыччаты иитиигэ анаатым . Ол гыннар , сыалбын - сорукпун ситэ кыайан толорботум . Михаил Ефимовичка ыччаты иитиигэ биир санааны этэр ба ± алаа ± ым . Ол - итэ ± эл . Хайа ба ± арар норуоту итэ ± эл тµмэр , сомо ± олуур аналлаах . Итэ ± элэ суох омук , норуот кэлэр кэскилэ суох . Ол туґунан кэпсэтэр ба ± алаа ± ым " , - диэбитэ . Убайым іссі да ірі кµµрэн туран µлэлиир кµµстээх ба ± а санаалаа ± а . Ол туолбата ± а . Тапталлаах кэргэнэ Балбаара ілін , кµµґµн - уо ± ун іґµлбµтэ . Ол туґунан маннык суруйбуттаах : " Алта саастаахпар ийэм , а ± ам іліннір тігµрµк тулаайах хаалбытым . Уон биир сааспар диэри дьілµтэ сынньылла - сынньылла хотоІІо ынах саа ± а кµрдьµбµтµм . 11 сыл устата істііх концлаа ± ырдарыгар , Сталинскай ГУЛАГ - тарга олорон сору - муІу кірбµтµм , онтон дойдубар эргиллэн кэлбитим кэннэ аны коммунистар " норуот істіі ± і " диэн µі ± µµлэригэр , µтµргэннэригэр тµбэспитим . 1957 с . улуу сирдьит Сталин ілбµтµн кэннэ тµірт сыл буолан баран биирдэ , политическай буруйданыым сымыйата быґаарыллан µтµі аатым чілµгэр тµспµтэ . Онтон ылата дьон сирэйин - хара ± ын , дьэ , таба кірір кыахтаммытым . Олохпор кірсµбµт ыарахаттарбыттан барыларыттан ыараханнара Балбаарам барахсан кµн сириттэн арахсыбыта буолла . Кини ілбµтµгэр сµµґµнэн µірэппит о ± олорум , билэр дьонум дириІ кутур ± аннарын биллэрбиттэрэ . Хайыахпыный , олох иґин охсуґа сатыахпыт " . Убайым ити курдук курутуйан туран суруйбута ійбµттэн - санаабыттан то ± о эрэ тахсан биэрбэт . Кырдьык , кэргэнэ ілбµтµн кэннэ Михаил Андреевич кµн - тµµн мілтµµр аакка барбыта . Биґиги уруу - аймах маннык сµдµ киґи тіріібµт норуотун туґугар тіґі кµµґэ кыайарынан µлэлээн - хамсаан ааспытыттан киэн туттабыт , киниэхэ нірµін ніргµйэбит . Афанасий АЛЕКСЕЕВ , сиэн быраата , СР , Россия физическэй культура ± а µтµілээх µлэґитэ , Д . П . Коркин аатынан Государственнай бириэмийэ лауреата . ~~- Үс сыл курдук Хаҥалас улууһун баһылыганан талыллан үлэлии сылдьыбытым .~~ - Микеланджелоо ! Утуйан оҥторон бүт эрэ . Кэл , күтүөккүн кытта билис ! - диэн кыыс ийэтэ эрин ыҥырбыт . Оло ? хону салгыы µірэтиигэ Сибиир , Дальнай Восток уонна Хотугу регионнары кытары хардарыта µлэлэ ? эргэ « Сибиир , Дальнай Восток уонна хотугу регионнар т ? рµт омуктарын эпостара XXI - с µйэ ? э » диэн Бурятия , Тыва , Калмыкия республикалара , Горнай Алтай , Ханты - Мансийскай , Ямало - Ненецкэй автономнай уокуруктар уо . д . а . норуоттар эпостарын хабар Мегапроект о ? о ? уллан бэлэмнэннэ . Мегапроект хас да хайысхалаах : а ) Саха сирин олохтоох омуктарын - сахалар , эбээннэр , эбэ ? килэр , ону та ? ынан Сибиир , Дальнай Восток уонна Хотугу регионнар норуоттарын эпическэй нэ ? илиэстибэлэрин мультимедийнай информационнай система ? а киллэрэн та ? ыы ; б ) оло ? хону Европа уонна или ? ? и дойдулар норуоттарын тылларыгар тылбаастаа ? ы ? ? а Аан дойдутаа ? ы конкурсу ыытыы уо . д . а . ~~Кырдьык да5аны , ол - бу буола сатааннар . Сугун туох эмэ туьалаа5ы уерэтиэхтэрин !~~ Музей экскурсоводтара , техническэй куруhуок о ± олоро Россия ± а ыытыл лар µгµс кµрэхтэhиилэргэ кыттыбыттара . Ол курдук аан бастаан Дµпсµн о ± олоро Володя Федоров , Костя Румянцев , Коля Копырин , Ваня Прибылых Баксан куоракка ыытыллыбыт Бµтµн Россиятаа ± ы ракетомоделистар III кµрэхтэhиилэригэр кыттыбыттара . Маны таhынан эдэр ракетомоделистар 1975 сыллаахтан са ± алаан ыытыллар Бµтµн Союзтаа ± ы « Космос » конкурска элбэхтик кыттыбыттара . Барыта а ± ыс итинник конкурска 16 о ± о кыттыыны ылбыттара , « Якутия - 1 » , « Якутия - 2 » , « Дьµкээбил » космическай хараабыллар , « Октябрь - 60 » , « Москва - 80 » , « Сибирь - 1 » , « Мир » планетоходтар уонна « Сулус » орбиталар икки ардыларыгар көтөр станция моделларын оІорон көмµскээбиттэрэ . 1975 сыллаахха Коля Копырин , Володя Федоров оІорбут « Якутия - 2 » космическай хараабылларын модела иккис миэстэни , онтон 1978 сыллаахха Витя Кривошапкин , Вера Павлова , Марианна Сивцева көмµскээбит « Октябрь - 60 » планетоход модела тірдµс миэстэни ылбыттара . Ґлэни кірдүүр - бэйэтэ туспа үлэ , онон үлэ - үлэ курдук күн аайы дьарыктанарыІ ирдэнэр . Ґлэ кірдүүргүн туспа тэтэрээккэ сурунар туґалаах . Ханна кимниин кэпсэппикитин , тіліпүіннэрин , сарсыІІы былааІІытын сурунар табыгастаах . Сирэй кэпсэтии быдан түмүктээх буоларын умнумаІ . Ол туґугар тас дьүґүІІүтүгэр болҕомтону ууруІ , мэлдьи чэнчис буолуІ , уурбут - туппут курдук таІныІ . Кэпсэтэргитигэр сэргэх буолуІ - " ілін " хаалбыт куолас , уостан хаалбыт кірүү , саппаҕырбыт дьүґүн суох буолуохтаах . Ґлэлииргэ баҕа уонна дьулуур сирэйгэ сурулла сылдьара наада . Маннык ойуулааһын атын олоҥхоһуттар эпическэй текстэригэр бэрт дэҥҥэ көстөр . Аатырбыт Д . М . Говоров " Эрбэхтэй Бэргэн " диэн олоҥхотугар эргичийэ - урбачыйа турар курустаал таас дыбарыас уустук - ураннык ойууланар . Омуруоска олоҥхотугар " күн уотунан ититэр суорба таас оһох " баара олоҥхоһут баай фантазиялааҕын туоһулуур , баҕар , кырдьык даҕаны , кэм кэрдии кэлиэҕэ , оччоҕуна А . П . Амвросьев ыралаабытын курдук күн уотун сүдү күүһүнэн бытарҕан тымныыларга курустаал таас дьиэлэрбитин ититиэхпит . 2020 - схема - биґиги экэниэмикэбит бары салааларын тэтимнээхтик сайыннарарга , олохтоох оІорон таґаарааччылар күрэстэґэр кыахтарын үрдэтиигэ , элбэх социальнай кыґалҕаны быґаарыыга , дьон - сэргэ олоҕун тупсарыыга туґуламмыт соҕотох суол буолар . Маныаха аІаардас былаас эрэ үлэлиирэ тутах - киґи барыта түмүстэҕинэ , уларыта тутууга сыґыана уларыйдаҕына эрэ ол кыаллыаҕа . Биллэн турар , былаас бу үлэ , бастатан туран , нэґилиэнньэ интэриэґин толуйууга туґуланарын ситиґиэхтээх . Оттон Саха сирин олохтоохторо саІа кыахтары туґана үірэниэхтээхтэр . Бу туґунан киэІник иґитиннэрэн - биллэрэн истэллэр ханнык Саха сирин со ± уруу іттµгэр сµдµ промышленнай оройуону тэрийии бастакы олуктара охсуллан эрэллэрин туґунан " Саха сирэ " хаґыат бу ый саІатыгар суруйбута . МэІэ бырайыагы олоххо киллэрии тэтимин ыллар - ылан иґэр . Ол ордук быйыл кµґµІІµттэн биллэн эрэр . Ааспыт нэдиэлэ ± э Алдан , Нерюнгри уонна Јлµіхµмэ оройуоннарынан саІа тимир суоллары тутууну бырайыактыырга сайаапка киллэрбит тэрилтэлэр аґа ± ас куонкурустарын тµмµгэ билиннэ . Кыайыылаа ± ынан " Мостовик " научнай - производственнай холбоґук " Омсктранспроект " диэн тэрилтэтэ тахсан , РФ Инвестиционнай фондуттан бэриллэр 1 , 2 млрд солк . тус сыалынан туґаныыга илии баттыыр кыахтанна . Салгыы » Сэтинньи 12 кµнµгэр Медицина национальнай киинигэр " Хотугу сиргэ кардиохирургия сайдыытын дьоґун суолталаах кыґал ± алара " регионнаа ± ы научнай - практическай конференция ыытылынна . Саха сиригэр сµрэх - тымыр хирургията ата ± ар туруута µс сыралаах тµґµмэххэ араарыллар Бастакы тµґµмэххэ ( 1980 - 1992 сс ) куорат уонна республика балыыґаларын хирургия ± а отделениеларын базаларыгар магистральнай тымырдарга былааннаммыт операциялары оІорбуттара . Иккис тµґµмэххэ ( 1992 - 2000 сс . ) тымыр бары тиґигэр саІа технологиянан операциялары баґылаабыттара . Мэйиигэ хаан эргиирэ кэґиллиитин хирургия ньыматынан эмтээґиннэрэ билигин да ± аны аныгы хирургия дьоґун суолталаах хайысхатынан аа ± ыллар . Сµрэххэ аґа ± ас операциялары са ± алыырга кадрдар уонна техническэй - инструментальнай базалар тэриллибиттэрэ . Ґґµс тµґµмэххэ ( 2000 - 2010 сс . ) Медицина национальнай киинигэр кардиохирургия , кардиореанимация отделениелара аґыллыбыттара . 2000 с . сэтинньигэ сµрэххэ бастакы операциялар оІоґуллубуттара . РМНА Сибиирдээ ± и салаатын биир кэлим научнай проблемаларга Саха сиринээ ± и научнай киинэ уонна Доруобуйа харыстабылын министерствота иилээн - са ± алаан ыыппыт дьаґалларын кыттыылаахтарын СР Правительствотын Председателин солбуйааччы Александр Власов , Саха сирин бастакы Президенэ Михаил Николаев э ± эрдэлээтилэр . Александр Власов кардиохирургия сулууспата ата ± ар турарыгар µтµілээх - іІілііх дьоІІо государственнай на ± араадалары туттарда . Сµрэх - тымыр эмсэ ± элээґинэ - элбэх киґи доруобуйатын алларытар , ардыгар олохтон туоратар уонна аан дойдуга бастакы миэстэ ± э турар уодаґыннаах ыарыы . Медицина национальнай киинигэр кардиохирургия отделениета аґыллыа ± ыттан ыла сµрэххэ 4 тыґыынча курдук операция оІоґулунна . Ону таґынан биґиэхэ Дальнай Восток федеральнай уокуругун : Магадан уонна Камчатка уобаластарын ыарыґахтарыгар µрдµк технологиялаах операциялары оІороллор . Ити Федерация салалтата Саха сиригэр кардиохирургия сулууспатын µрдµк ситиґиилэрин бэлиэтиирин туоґутунан буолар . Республика кардиолог - быраастара тµбµктээх µлэлэрин сэргэ наука ± а чинчийиилэри ыыталлар . Кинилэр кылгас кэм иґигэр Москва институттарыгар кандидатскай диссертациялары кімµскээтилэр , аан дойдуга уонна Россия ± а ыытыллар научнай - практическай конференцияларга быґаччы кытталлар . Кардиология сулууспатын чэпчэкитэ суох идэлээх эмчиттэрэ кµн - дьыл іксµінµн аахсыбакка , хас биирдии ыарыґахха дууґаларын сылааґын биэрэллэр , сµрэх тохтообокко тэбэрин туґугар бэйэлэрин харыстаммакка µлэлииллэр . Саха сиригэр кардиохирургия сулууспата тэриллибитэ 10 сылыгар анаммыт конференция ± а сµрµн кыттыыны ылбыт ыалдьыттарбыт туох санаалаахтарын истиэ ± иІ . Иван Яковлевич Егоров - 1999 - 2002 сылларга СР доруобуйа харыстабылын министрэ : - 90 - с сыллар бµтµµлэригэр министрдэр , тэрилтэ салайааччылара , медицинскэй µлэґиттэр уонна общественность кыттыылаах съеґи µрдµк таґымнаахтык тэрийбиппит . Съезд доруобуйа харыстабылын историятыгар улахан суолталаммыта . То ± о диэтэххэ , Россия министрэ Юрий Шевченко бэйэтинэн кэлэн кыттыбыта . Оччолорго бµірµ кіґірµµ , пробирканан тірµі ± µ ууґатыы , сµрэххэ операция тустарынан элбэ ± и сµбэлэспиппит . Сµрэх ыарыґахтар уруккуттан элбэхтэр , онон операциялары бэйэбитигэр оІорорго тµргэн быґаарыыны ылыммыппыт . СР бастакы Президенэ Михаил Николаев уонна билигин Медицина национальнай киинин кардиохирургия ± а отделениетын сэбиэдиссэйэ Петр Захаров ійііннір , специалистары 3 ый босхо µірэппиппит . Кардиохирургия , анестезиология , реанимация отделениеларын , лабораторияны тэрийэн , µлэ тэтимнээхтик са ± аламмыта . Юрий Шевченко Америка ± а оІоґуллубут 8 міл . суумалаах хаан эргиирин аппаратын биґиэхэ босхо бэлэхтээбитэ . Онон дойду министрэ биґиэхэ улахан суолта биэрэрин уонна , саамай сµрµнэ , эрэлин биллэрэрин кірдірбµтэ . 10 сыллаа ± ыта сµрэххэ аан маІнайгы операцияны оІорбуппутун ити кэмнээ ± и кэрдиис кэм кэрэґитинэн сыаналыыбын . Сайдыы барар . Медицина национальнай киинигэр кардиохирургия отделениетын хорсун хирурдара онноо ± ор кырачаан о ± олорго операциялары оІорор буоллулар . Ґлэни іссі дириІэтэн , кадрдары бэлэмнээн Дьокуускайга эрэ буолбакка , Мирнэй уонна Нерюнгри курдук улахан куораттарга кардиохирургия салааларын аґар , биир кэлимник µлэлиир сорук турар . Киин куоракка Сµрэх - тымыр киинэ аґыллыыта инникигэ улахан хардыынан буолуо ± а . Киин дьиэтэ тутуллуутун туґунан бэ ± эґээ эрэ илии баттанна . Медицинскэй киин дьиэтин курдук уора ± айдары тутарга улахан µірµйэхтээх омуктар кэлэллэрэ былааннанар . Биґиги , сахалар , дьиІинэн айыл ± аттан айдарыылаах уонна дьо ± урдаах омукпут . Киґиргээґин буолбатах . Россия биир саамай инникилээх субъега буолабыт диэн улаханнык эрэнэбин . Мегабырайыагы сайыннарыы эмиэ улахан ситиґиибитинэн аа ± ыллар . Социальнай олохпут сайынна ± ына , µірэхтээґин , доруобуйа харыстабыла µрдµк кирбиилэргэ кимиэ ± э . Атын регионнары кытары тэІнээтэххэ , биґиги саІаттан - саІа хардыыбыт элбэх . Холобур , " экстракорпоральнай оплодотворение ± а " µлэлиир регион олох а ± ыйах . Атын регионнар сµрэххэ аґа ± ас операцияны оІорорго саІардыы сайдар буоллахтарына , уон сыллаа ± ыта Дальнай Востокка , Сибииргэ саамай инникилэргэ киирсэр этибит . Онон доруобуйабыт бэйэбит илиибитигэр баар . Петр Иванович Захаров - Медицина национальнай киинин кардиохирургия ± а отделениетын сэбиэдиссэйэ , СР Доруобуйа харыстабылын министерствотын сµрэх - тымыр штаты таґынан кылаабынай хирура , медицинскэй наука кандидата : - Регионнаа ± ы конференция , бастатан туран , Саха сиригэр кардиологическай сулууспа са ± аламмыта 10 сылын туоґутунан буолар . Бу сыллар тухары туох µлэ ыытыллыбытын уонна инники соруктары торумнуур соруктаахпыт . Москва , Санкт - Петербург , Новосибирскай кардиологическай клиникаларыттан куруук бииргэ µлэлэґэр , µірµйэх атастаґар дьоммут кэллилэр . Хайа ба ± арар µлэ ± э итэ ± эстэр - быґа ± астар , кыґал ± алар бааллар . Аан дойду µрдµнэн , ордук Россия ± а , нэґилиэнньэ сµрэх операциятыгар наадыйыыта кыайан толуйуллубат . Сµрэх - тымыр ыарыытыттан ілµµ 57 бырыґыаны ылар . Республика ± а сэллиги , искэІи утары охсуґар диспансердар бааллар , оттон кардиодиспансер суох , куойкаларбыт а ± ыйахтар . Ол да буоллар , тіґі кыахпытынан µлэлиибит . Инникитин куойкаларбытын элбэтиэхпитин , штат кірµллµін наада . Ол , биллэн турар , µбµ - харчыны эрэйэринэн государство таґымыгар быґаарыллыахтаах . Сµрэххэ операция ситиґиилээхтик оІоґуллар . Аны салгыы олох хаачыстыбатын иґин охсуґуу са ± аланар . Сµрэ ± ин эмтэммит киґи доруобуйата тупсара мэктиэлэнэр . А ± ылаабат , тµргэнник хаамар буолар , сµµрµін да сіп , оло ± о уґуур . Ыарыытын олус баалаппыт да киґи операцията ситиґиилээхтик ааста ± ына , оло ± о уонунан сыл уґаан биэрэр . Оттон о ± о сылдьан операциялатта ± ына , доруобай киґи буола улаатар . Операцияламматах о ± олор µксµгэр инбэлиит буолан хаалаллар , дьахталлар о ± олоноллоро бобуллар . Онон сµрэ ± э бопторуулаах о ± ону тірµі ± µттэн кіннірбµт ордук . Билигин операцияны саІа тіріітµн кытта тірµµр дьиэ ± э оІороллор . Ситиґиилэр бааллар . Кардиохирургия сулууспатыгар коллективпыт кыра . Сµрэхтэрэ эмсэ ± элээччилэргэ , ол иґигэр о ± олорго , аґа ± ас операциялары барытын кэриэтэ бэйэбитигэр оІоро сатыыбыт . Туспа отделение суо ± унан , 1 - 85 диэри саастаахтары бииргэ эмтииргэ кµґэллэбит . Онон биґиги хирурдарбыт , нууччалыы эттэххэ , " универсальнайдар " , бары операцияны барытын оІороллор . Дойду атын кииннэригэр тус - туспа хайысханан арахсан µлэлииллэр . Онноо ± ор 1 саастаах о ± олорго туспа отделениелаахтар . Операция ± а наадыйааччыларбытын уочаракка туруора сатаабаппыт , ол оннугар сорохторун федеральнай квотанан со ± уруу клиникаларга ыытан эмтэтэбит . Инникитин куойкаларбытын элбэтэр уонна µрдµк технологияны толору туґанар туґуттан икки сменанан µлэлиир ба ± алаахпыт . Оччотугар оІорор операцияларбыт ахсааннара да , хаачыстыбалара да тупсуо ± а . Назим Низамович Шихвердиев - С . М . Киров аатынан Байыаннай - медицинскэй академия профессора , медицинскэй наука доктора ( Санкт - Петербург к . ) : - Эґиги хирурдаргыт элбэх дакылааттарын иґиттим , µлэни - хамнаґы билистим . Ситиґиигит µрдµгµн бэлиэтиэхпин ба ± арабын . Кардиохирургия сулууспата баара - суо ± а уонча сыл иґигэр маннык µчµгэйдик µлэлиирин атын регионнарга іссі кірі иликпин . Холобур , Хотугу Осетия ± а , ДагестаІІа эґиэхэ курдук кирбиилэр ылыллыбаттар . Салгыы хайдах сайдаргыт , аныгы технологиялары баґылыыргыт бэйэ ± ититтэн уонна республика ± ыт Правительствота тіґі ійµµрµттэн , µбµлµµрµттэн тутулуктаах . Хирурдаргыт сайдыыга интэриэстэрэ уостуо суо ± ун наада . Сергей Иванов - Е . Н . Мешалкин аатынан хаан эргиирин патологиятын Научнай чинчийэр институтун сµрµн научнай µлэґитэ , медицинскэй наука доктора ( Новосибирскай ) : - Тірµіхтэриттэн сµрэхтэрэ бобуллар о ± олорго операцияны миэстэтигэр оІоґуллуохтаах . Кыра о ± олору киин клиникаларга ыытар олус уустук . Ол да иґин эґиэхэ кардиохирургия аныгы , кµµстээх отделениета µлэлииригэр элбэх сыра - сылба , кµµс ууруллубут . Ыарыыны быґаарарга уонна эмтииргэ кардиохирургия ± а аныгы кµµстээх кыахтар бааллар . * * * Сµрэх - тымыр ыарыылара , онтон сылтаан инбэлииккэ тахсыы уонна ілµµ - сµтµµ билигин да элбиир чинчилээхтэр . Кардиохирургия тиґигэр киирэр бары сулууспалар µлэлэрин тупсарар , реабилитационнай отделениены арыйар сорук турар . Саха сирин кардиохирурдара Правительство таґымыгар ійібµлµ ыллахтарына , инники хардыылыырга , ыарыґахтар ахсааннарын а ± ыйатарга бэлэмнэр . Научнай - практическай конференция дакылааттарыттан уонна идэлээх дьону кытары кэпсэтииттэн тµмµк оІордоххо , сµрэх - тымыр хирургиятын сайыннарарга государственнай тосхолу ылынар кэм тирээн кэлбит . Медицина национальнай киинин тутарга улахан ійібµлµ уонна кімінµ оІорбут , Саха сиригэр практическай доруобуйа харыстабыла сайдыытын іті кірбµт бастакы Президеммит Михаил Николаев : " Норуоппут киэн туттуутунан аа ± ыллар биґиги хирурдарбыт ситиґиллибиккэ тохтоон хаалбаттарыгар эрэнэбин . Статистика этэринэн , сыл аайы отучча тыґыынча курдук киґи сµрэ ± э - тымыра саІа ыарыыланар . Онноо ± ор сэллик сэтэрээн турар кэмигэр бачча элбэх ахсааннаах ыарыґах суо ± а " , - диэн этиитэ хас биирдии тэбэр сµрэхтээх киґини долгуппат буолуон сатаммат . Надежда ЕГОРОВА . Билигин улахан маhы олордуу технологиятын тустаах сулууспалар үөрэтэ сылдьаллар . Маhы ойууртан түөрэн ылбат , куорат усулуобуйатын уйар гына , анал питомник наада . Быйыл уопсайа 41 , 5 тыh . маhы уонна 575 тыh . сибэккини олордуохпут . 2 . Георгий Сергучев - СЈ култууратын үтүілээх үлэґитэ , « Чороон » уонна « Дапсы » біліхтір салайааччылара , СЈ Култуура уонна ускуустуба колледжын уґуйааччыта ; Мин , былырыын арыгыны утары охсуһарга ыҥырыы таһаарбытым уонна эппитим : « Соҕотоҕун кыайбаппын , баһаалыста , бэйэҕит салайааччыларгытын бэрэбиэркэлээҥ , ханнык салайааччы арыгылыырын миэхэ этиҥ , эппиэтинэс улаатарыгар бииргэ үлэлиэххэйиҥ » , - - диэн . « Быраабыланы кэһэн ыччаккытын сутуйар маҕаһыыны хонтуруоллааҥ » диэн . Уопсастыба төһө ылысыста ? Мин сыалым - соругум дьону хамсатыы . Дьон бэйэтин бэйэтэ көрүнэр усулуобуйатын тэрийии . / / Горнайдар уопуттарыттан кэпсиибит Мин кыра сылдьан сири тиІилэхтии - тиІилэхтии : " Бу сир анныгар ньиэп баар ! " диирбин ійдµµбµн . Ол са ± ана сир баайа ханна баара чып кистэлэІІэ тутуллара . Билигин биллибитинэн , Саха сирин иэнин улахан аІара ньиэп , газ , алмаас баайдаах эбит . АІардас чинчийиллибитинэн 800 кимберлитовай туруупка баара биллэр , онтон 10 - гар алмаас хостонор . Саха сиригэр " 2020 сылга диэри СР оІорумтуолаах кµµстэрин , транспорын , энергетикатын кэлимник сайыннарыы схемата " диэн мэІэ бырайыак µлэлээн эрэрин бары билэбит . Схема ± а уматык - энергетика комплекса , алмааґы , кімµґµ хостооґун , ойуур уонна агропромышленнай комплекс сайдыыта сµрµн хайысха быґыытынан ыйыллар . БідіІ инвестиционнай бырайыактар : ньиэп турбатын , гидроэнергетическэй объектары , суолу - ииґи тутууга , сир баайын ( ньиэп , газ , чох , металл , о . д . а . ) хостооґуІІа µлэлииллэр . Онон сыал - сорук улахан . Бу курдук киэІ далааґыннаах µлэ ± э республика , чуолаан тыа сирин олохтоохторо кыттыыны ыллахтарына сатанар . Тыа сиригэр µлэ суо ± а сытыы кыґал ± а ± а кубулуйбута ыраатта . Ордук эр дьон боччумнаах µлэтэ суох буолан , быстах - остох µлэ ± э µлэлииллэр . Дьиэ кэргэннэрин иитиэхтээх - аґатыахтаах эр дьоммут кыра дохуоттаах , киґи ымсыырбат балаґыанньалаах буолан хаалаллар . Мантан эр киґи санаата оонньоон , соро ± ор тугу да гынара суо ± уттан устунан иґэр - аґыыр да буолан барар . Горнайдар холобурдара Промышленноска туох да идэтэ , µірэ ± э суох киґини ылбаттар . Биґиги онон быстабыт : µлэни сатыыбыт , ол эрэн ону туоґулуур кумаа ± ыбыт ірµµ суох . Оттон омуктар биэстии - алталыы " корочканы " сиэптэригэр укта сылдьар буолаллар . Саатар суоппар , сварщик , о . д . а . идэлээх буолуохтааххын . Онон , промышленник бастатан туран , µірэниэхтээх . Горнай улууґун Дьарыктаах буолуу киинэ µлэтин са ± алаабыт кэмиттэн барыта 1140 µлэтэ суох киґи 32 идэ ± э µірэннэ . Кинилэр 2005 сылтан " Промышленноска µлэлиир оробуочай кадрдары µірэтэр - производственнай киини " ( УПК ) кытта дуогабар тµґэрсэн , µлэтэ суох дьону µірэтэн са ± алаабыттара . Биэс сыл иґигэр 215 киґи алмааґы хостооґун 27 араас идэлэригэр µірэнэн , " Анаабыр алмаастара " , " Нижне - Ленскэй " компанияларга баран µлэлээтилэр . Кинилэр сыл аайы ылар хамнастара 18 - 20 міл . солк . Ити µп улуус иґигэр эргийэр ! Дьиэ кэргэн , улуус экономикатын сайыннарыыга тіґµµ кµµс буолла ± а . Ол да иґин идэ ылан , промышленноска µлэлии барыахтарын ба ± арааччылар ахсааннара улууска сыллата эбиллэн иґэр . Кинилэргэ идэ ± э туґаайыы ситимнээх µлэтэ ыытыллар . Эдэр дьоІІо промышленноска µлэ рыногын , мэІэ бырайыактар , о . д . а . туґунан бэсиэдэлэр ыытыллаллар . " Анаабыр алмаастарыгар " , НакыыІІа , Јймікіін артыалларыгар , Удачнайдаа ± ы , Нежданинскай ГОК - ка µлэлээн кэлбит дьону , геологтары , оробуочайдары кытары кірсµґµµлэр тиґигин быспакка ыытыллаллар . Бочуот дуоската Дьарыктаах буолуу киинин дьиэтигэр анал стендэлэр ыйанан тураллар . Манна " Майаат " бириискэ доводчига Э . И . Павлов , " Майаат " бириискэ ± э " БелАЗ " суоппара В . П . Алексеев , Накыын аґыллыа ± ыттан µлэлээбит В . И . Дьячковскай , ЈймікііІІі кімµс хостооччу А . Ф . Кычкин , Нежданинскай ГОК металлург - инженерэ Е . И . Михайлова , Накыыннаа ± ы ГОК диспетчерэ Н . Е . Николаева , Кулаарга кімµс хостооґун ветерана А . С . Прокопьев анал стендэлэрэ бааллар . ХИФУ горнай - геологическай факультетын декана Б . Н . Заровняевы , бу факультет лабораториятын сэбиэдиссэйэ А . С . Прокопьевы , промышленность министрин 1 - кы солбуйааччынан µлэлээбит Е . Н . Чемезовы кытары ыкса сибээґи тутуґан µлэлииллэр . Онон да буолуо , о ± олор техническэй µірэх кыґаларыгар киирэн µірэнэллэрэ элбээтэ . Бу эмиэ ыччат промышленноска тардыґыыта кµµґµрбµтµн бэлиэтэ . Кырдьык , В . Р . Кычкин , М . Н . Евсеев салайар тэрилтэлэригэр саха элбэ ± э , µлэлиир , олорор усулуобуйа µчµгэйэ ( толору хааччыллыылаах ичигэс дьиэ , спортсаала , баанньык , библиотека , ас арааґа ) , хамнас µрдµгэ дьону угуйар буолуохтаах . Онон норуоппут кэскилин тµстµµр биир сµрµн хайысханан саха ыччатын промышленноска сыґыарыы буолар . Саха менталитетыгар баар уйул ± а мэґэйин туоратар , тыа сирин промышленноґы кытта сибээстиир µлэ ыытыллара хайаан да наадатын олох кірдірді . Ангелина ВАСИЛЬЕВА . P . S . : Анатолий Гаврильевич балаґа таІылла турар кэмигэр редакция ± а тіліпµіннээн тус санаатын ситэрэн биэрдэ : " Промышленность идэлэригэр туґаайыыга сµрµн оруолу оскуола ылар . Кини тіріппµттэри кытта µлэлээтэ , идэ ± э туґаайда да бµттэ . Кэлин µлэлэтэ сатыыр ыарахан . Иккис санаам маннык : улуус маІнай бэйэтин тыа хаґаайыстыбатын специалистарынан хааччыныахтаа ± ын умнуо суохтаах . Ол эрэ кэннэ тас оройуоннарга ( промышленноска ) ыччатын µлэлэтэ ыытыахтаах . Ити туґунан " Эдэр сааска " сиґилии суруйа сылдьабын . Ыытыам " . " Улууска 20 міл . киллэрдибит " Анатолий Гаврильевич Осипов - Горнай улууґун Дьарыктаах буолуу киинин директора , улуус промышленноска µлэтин идеолога : - Билигин олох тэтимнээхтик уларыйар кэмигэр , экономика салаалара ірі - таІнары тµґµµлэригэр биир быґаарар µлэнэн промышленность буоларын олохтоохторго ійдітібµт . Ґп - харчы µіґэттэн тµґэрин кэтэспэккэ , олохтоох дьон бэйэбит µлэлээн , кыттыґан , µгµірµ µп , хамнас аахсан олохпут уйгутун оІосторбут наада . Ол да иґин алтыс сылын 150 киґини алмаас хостуур µлэ араас идэлэригэр µірэтэн , сµµсчэкэ киґини " Нижне - Ленскэй " уонна " Анаабыр алмаастара " ААО µлэлэттибит . 18 - 20 міл . солк . - бу улууска былаан быґыытынан тыырыллан бэриллибэтэх , дьон бэйэтин хара кіліґµнµн то ± он ылбыт харчылара . Маннык тэрээґин атын улуустарга суо ± ун кэриэтэ . Дьону µірэтиигэ µрдµкµ тэрилтэбит - СР Дьарыктаах буолууга госкомитета µбµнэн улахан кімінµ оІорорун бэлиэтиибин . Ґірэхтэрин тілібµрµн , олорор , айанныыр ороскуоттарын толору тілµµр . Биир сµрµн ирдэбилбитинэн µлэлии барар киґи доруобуйата µчµгэй уонна эІкилэ суох бэрээдэктээх буолуохтаах . Алмаас тэрилтэлэрэ дуона да суохха милииссийэ ± э тµбэґиилээх киґини µлэ ± э ылбаттар . Онон ба ± алаах дьоІІо кытаанах сµµмэрдээґини ыытабыт . Бастаан олохтоох милииссийэ отделыгар , онтон алмаас тэрилтэтин куттала суох буолуутун сулууспатын кичэллээх бэрэбиэркэтин ааспыт эрэ киґи µірэххэ барар . Октябрьскай нэґилиэгиттэн 20 - чэ эдэр дьон " Нижне - Ленскэй " ААО Биллээх , Молуода , Тигликит карьердарыгар , учаастактарыгар µлэлээбиттэрэ 5 - 6 сыл буолла . Нэґилиэк аайыттан 5 - 6 - лыы киґи араас идэни ылан µлэлииллэр . Бэрдьигэстээхтэн элбэх киґи баар . Дьон бэйэ - бэйэлэриттэн истиґэн кі ± µйсэллэр . Онноо ± ор тэрилтэлэргэ кыра хамнаска сылдьыбыт дьон кытта кэлэллэр , - диэн кэпсээтэ . СР Ыччат политикатыгар министерствотын иґинэн µлэлиир психологическай кімі киинэ " Абитуриент - 2008 . Информационнай - методическай пособие " диэн абитуриеІІа туґалаах , буруолуу сылдьар сабыс - саІа сµбэ кинигэтин таґаарда . Бу пособие ± а идэни сіпкі талыы , библиотека ± а µлэлээґин , профдиагностика , бэрэбиэркэлиир тестэр , наадалаах информациялар киирдилэр . 150 лиистээх ( маннык улахан кээмэйинэн хаґан да тахса илик ! ) кинигэттэн Дьокуускай куорат µрдµк , орто анал µірэхтэригэр туттарсыыга туох уларыйыы , саІа сµµрээн тахсыбытын билиэххит . Кинигэ ± э сµрµн бол ± омто М . К . Аммосов аатынан Саха государственнай университетыгар ( СГУ ) ууруллубут . Манна СГУ картатыттан са ± алаан , студгородокка ханнык автобустар сылдьалларыгар тиийэ информация баар . Абитуриент уонна студент саамай тµптээн сылдьар сирэ , биллэн турар , библиотека буолар . Хас да сµµґµнэн киґи сылдьар сиригэр хайдах сіпкі µлэлииргэ уруґуйдаах холобурдары кірін µірэниэххит . Онтон µірэххэ киирэн баран , бу кинигэ иккис аІарыгар санаа ± ын суруйуоххун , тугу эмэ бэлиэтэниэххин сіп . Арай ійдімміт тµгэннэр , араас мунаарар боппуруостарыІ µіскээтэхтэринэ , со ± отохсуйдаххына , туохтан эрэ куттаннаххына эйигин мэлдьи психологическай кииІІэ кµµтэллэр . Киин µлэґиттэрэ - уопуттаах психологтар бол ± ойон истиэхтэрэ , сµбэлиэхтэрэ . СР Ыччаты социальнай - психологическай іттµнэн ійµµр киин УЛК - тан чугас , Каландаришвили уулусса 21 дьиэтигэр баар . Тиксиигэ суһал көмөҕө үлэлиир биэлсэр дьахтар медицинскэй көмөҕө наадыйар киһиэхэ бириэмэтигэр көмөлөспөтөҕүн иһин холуобунай дьыалаҕа тардылынна . Суһал көмөҕө наадыйан ыҥырыы киирбитин үрдүнэн быыһыах - абырыах биэлсэрбит онно миэстэтигэр барбакка вездеход суоппара ыарыһаҕы тиэйэн аҕаларыгар рациянан модьуйбут . Ону суоппар ол киһи аккаастаата диэн сылтахтаммыт , икки чааһынан ол ыҥырыллыбыт киһилэрэ тоҥон өлбүт . Бүгүн оскуоланы бүтэрэр оҕолор Биир кэлим эксээмэн бүтэһик предметин - историяны эбэтэр физиканы - туттараллар . Физика эксээмэнин сорудаҕа үс чаастан турар . Ис дьыала министерствота µтµі санааланыы акциятын ыытта Кыаммат - тµгэммэт ыаллар о ± олоругар кіміліґір туґунан санаа СР ИДьМ - тын Уопсастыбаннай сэбиэтин чилиэннэрэ Идрис Тангиевка уонна Екатерина Иванова ± а киирэн , ити идиэйэ от ыйын 5 кµнµгэр олоххо киирдэ . ТэрээґиІІэ сµрµн сµµрээччилэринэн - кітііч - чµлэринэн пресс - сулууспа µлэґиттэрэ Любовь Сыроватская уонна Анастасия Дягилева буоллулар . Ханнык да тэрээґин спонсордара суох кыаллыбат . Кірдіспµт тэрилтэлэрэ µгµстэрэ аккаастаабыттар , арай национальнай общиналар эрэ ійіін , ити кµн тµірт ыалга сырыттыбыт . Бу ингуштар , кыргызтар , казахтар , узбектар , азербайджаннар , таджиктар , армяннар тµмсµµлэрэ кыттыґан , оскуола о ± отугар аналлаах муннук ( остуол , орон , ыскаап ) , икки ярустаах ороннор , ыскааптар , дьыбааннар хаґаа - йыттарын буллулар . О ± олор ордук арбузтарга , сакалааттарга µірдµлэр . Салгыы » БµгµІІµ туругунан Россия µірэнээччилэргэ спартакиадатын финалыгар кыттар быраабы 41 эдэр спортсмен ылла . Ол иґигэр , 12 буулдьанан ытааччы , 10 тустуук ( 8 уол , 2 кыыс ) , 8 охчут , 5 боксёр , 3 чэпчэки атлет , 2 ткэхвондист , 1 самбист . Хаалбыт кµннэргэ дзюдоистар , остуол тенниґигэр оонньооччулар Владивостокка , футболистар Находка куоракка кµрэхтэґиэхтэрэ . Финалга кимнээх кии - рэн Саха сирин уонна Дальнай Восток спортивнай чиэґин кімµс - кµµллэрий ? Салгыы » ХИФУ кылаабынай үөрэнэр куорпуһун таһыгар устудьуоннарга саҥа спортивнай площадка тутуллан бүттэ . Площадка үс чаастан турар : футбол , баскетбол оонньуур сирдэр уонна кэнсиэр көрдөрөр сир . Кэнгириэс ыытыллар кэмэ биһиги национальнай бырааһынньыкпытын ыһыаҕы кытары сөп түбэһэр . Ыһыахтарга бүтүн өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн хомус ырыата дьүрүһүйүө . Хомус биһиги национальнай үстүрүмүөммүт буоларынан , кэнгириэс судаарыстыба таһымынан ыытыллар . Кэнгириэс аһыллыытыгар бэрэсидьиэн Е . Борисов кыттыаҕа . Владимир Путин кэлэр үс сыллаах бүддьүөтү дьүүллэһэр мунньахха эппитинэн , тохсунньу 1 күнүттэн саҥа төрөөбүт оҕоҕо төлөнөр харчы 15 % үрдээн , 11 тыһыынча 700 солк . буолуохтаах . 1948 - 49 сс . Саха оло ? хотун нууччалыы тылбаастыахха диэн буолбутугар , архивка сытар саха оло ? холорун к ? р ? н бэрийэн баран , То ? Суорун оло ? хотун тылбаастыахха с ? п диэн суруйааччылар Союзтарын бырабылыанньата кини оло ? хотугар тохтообуттар . Ґґµс кµн - научнай докладтары истии буолла . Билигин оскуола о ± олорун ортотугар олоІхону , олоІхоґуттары µірэтиигэ сэІээрии баар буолла . Бу о ± о толкуйун , дьо ± урун сайыннарыыга тирэх буолла . Компьютернай технологияны о ± олор бары бэрткэ баґылаан , элбэх о ± о компьютернай презентация оІорбута кэрэхсэннэ . Јрт орто оскуолатын о ± олоро тµілбэ олоІхоґуттарыгар , кинилэр олоІхолоругар бол ± омто уран , кинилэр уратыларын ырытарга холоммуттара биґирэннэ . Маннык хас биирдии улуус , нэґилиэк бэйэлэрин тµілбэлэрин олоІхоґуттарын ірі тутан баар литератураны анализтаан , ырытан чинчийэллэрэ буоллар , дьэ тµілбэ олоІхолор уратылара кістін тахсыа этэ . Онон тµілбэ µгэстэригэр улахан бол ± омтону уурарга салайааччыларга этии оІоґулунна . Долганнар ырыалаах олоІхолорун тэІнээн кірін ырыппыт дакылааттара хай ± анна . 9 бастыІ дакылааттарга анал ааттар иІэрилиннилэр : « БастыІ чинчийээччи » ааты Бµлµµттэн сылдьар 7 кыл . µірэнээччитэ Петров Степа « Задачи в олонхо Ньургун Боотур Стремительный » диэн дакылаатынан кыттан ылла , салайааччыта Сыромятникова А . П . ; « Ґтµі са ± алааґын » анал ааты ХаІалас Јктімµттэн Кононов Валера « Восприятие олонхо через иллюстрации » диэн теманан кыттан ылла , салайааччыта Маркова Е . Е . ; « ОлоІхо номо ± ун олоххо кірµµ » анал ааты Анаабыр Сааскылаа ± ыттан Игнатьев Тима ылла , салайааччыта Текеянова С . Н . ; « ОлоІхо эйгэтин µіскэтии » анал ааты Чурапчы Хайахсытыттан Кузьмина Маша « И . Г . Тимофеев - Теплоухов « Куруубай Хааннаах Кулун Куллустуур » олоІхотун комплексын бырайыага » диэн теманан кыттан ылла , салайааччыта Герасимова М . А . ; « ОлоІхо µгэґин тутуґуу » анал ааты Сунтар Кутанатыттан кэлбит 9 кыл . µірэнээччитэ Васильева Сардана « Сунтаар олоІхоґуттара М . З . Мартынов уонна Е . Г . Евсеев - Сындыыс олоІхолоругар киирии тыллар » дакылаатыгар ылла , салайааччыта Савинова З . Т . ; « ОлоІхону ырытыыга холонуу » анал ааты Амма Бітµнµттэн Сергеева Саргы « Дьырыбына Дьырылыатта Кыыс Бухатыыр » олоІхо ± о айыы уонна абааґы айма ± ын хамсаныыларын тэІнээн кірµµ » диэн дакылаатынан кыттан ылла , салайааччыта Табунанова В . В . ; « Тµілбэ µгэґэ » анал ааты Горнай улууґун Јрт орто оскуолатыттан Максимова Туяра « С . Г . Алексеев - Уустарабыс айыл ± аны хоґуйууга тэІнээґини туттуу маастара » диэн теманан кыттан биґирэннэ , салайааччыта Пахомова О . А . ; « Удьуор утумун сал ± ааччы » анал ааты Таатта Туора - Кµілµттэн Шестаков Алик « Сындыыс сµµрµк аттаах Саргылаан Бухатыыр » олоІхо ± о баар сиэр - майгы » дакылаатынан кыттан ылла ; « БастыІ научнай салайааччы » анал ааты Јрт орто оскуолатын саха тылыгар уонна литературатыгар учуутала Тарасов Александр Адамович ылла . Алмаастан - бирилийээҥҥэ , бирилийээнтэн - ювелирнай оҥоһукка тиийдэххинэ барыһы аахсаҕын . Олохтоох собуоттар билигин бары бу схеманан үлэлииллэр . Өрөспүүбүлүкэ кырыылыыр собуоттара ким хайдах сатанарынан алмаас бизнеһин тиһэх түһүмэҕэр тиийэ сатыыллар . Холобур , « Чороон Даймонд » алмааһы кырыылаан баран Индияҕа таһаарар , онно ювелирнай киэргэлгэ кубулутан баран төттөрү киллэрэн эргитэр . Индияҕа уонна Кытайга бытархай таастары таһааран кырыылатар , көмүс оҥоһуктарга сыһыарар , хатыыр быдан чэпчэки диэн ааттыыллар » . Бэҕэһээ Өлөөҥҥө икки этээстээх дьиэ умайда . Баһаар кэмигэр сэттэ киһини умайа турар дьиэ иһиттэн уоттан күрэттилэр . Хойутаан биллэрэннэр , уот турбут сирэ сиэртибэлээх буолла . Араас ыарахан туруктаах балыыһаҕа киирбит дьонтон , 2010 сыллаах төрүөх оҕо тута аара суолга өллө . Дойдубутугар тѳннүѳхпутүн биир хонук иннигэр икки группаҕа арахсан биирбит саха сиригэр баар соҕотох « Аан дойду норуоттарын хомуһун музейыгар сырытта , иккис группа Саха НКИК - ка ыалдьыттаата . - Биллэн турар , « бары бэлэмнэр » диир кыах суох . Ол эрээри , үөрэнэллэр , сэминээрдэргэ сылдьаллар . Онон 2011 сылга сорох оскуолалар эрэ боруобалаан көрөр бырайыакка киирсиэхтэрэ . 2012 сылга , дьэ бары саҥа көрүҥҥэ көһүөхпүт . Ол эрээри , син биир үксүлэрэ бүддьүөт тэрилтэтин быһыытынан хаалыахтара . Арай , бырааптара кэҥээн биэриэ . « Тыл өргөЇүн сыппатыы ( манна сомоҕо домоххо - уустук өйдөбүлү ордук бэргэнник , уустаан - ураннаан бэлиэтиир араҥаҕа олоҕурар . Бу дьикти лиэксиэмэ суолтатын сыыЇа өйдөөтөххө эбэтэр халыыбын санаабычча уларыттахха , күүЇэ - күдэҕэ өЇүллэр , сытыы кылаана сыппыыр , арыт тиэрэ өйдөбүллэнэн да хаалар . Туустаах харахтарын уутунан сууналлар ( НЯ ) , кыл быстар тыыммынан киирдим ( Софр . Д ) - туустаах , быстар дьүдьэтэр эбиилик буолаллар ; ууга - уокка укпут ( ЛП ) - ууга - уокка түспүт дэнэр ; өрө дабайан тахсыан атаҕа барбат ( НЯ ) - илиитэ барбат диэн сомоҕо домох баар : манна баҕарбат , кыайбат , кэрэйэр диэххэ сөп ; Замятиҥҥа этэн көрөбүт да , ынаҕы тарбаабыт курдук ( Апр ) - тутула сатамматах , дьиҥэ : тарбаабыт ынах курдук диэн буолуохтаах , о . д . а . . Сирбитин былдьатарбыт дьэ кэллэ : Соторутааҕыта бултуур сирдэрбитин муус устарга диэри бас билиибитигэр ылбатахпытына , аукциоҥҥа атыылаһан ылыахтааххыт диэн сокуон таҕыста . Үөрэҕэ , сүрэҕэ суох саха киһитэ , итинник сокуон тахсыбытын истибэтэх , билбэтэх аатырыа . Оттон кыахтаах омук дьоно ол сири атыылаһан ылыахтара . Бултуур сир диэн хонууларбыт , алаастарбыт , тайҕабыт , ойуурбут барыта буоллаҕа дии . Онон кырдьык кинилэр диэтэх дьон ааттаах алаастарбытыгар арҕахтанар буоллулар ! Эһиил оттуу тахсыбыппыт , атын омук ходуһабытыгар моркуоп ыһа сылдьар буоллаҕына көҥүлэ … Соло ± оон а ± а уу ? ун Тарасовтара былыр - былыргыттан талааннаах , ырыаны - тойугу кыайа тутар , уус тыллаах , олонхо ? ут дьон эбит . Ол курдук 2 - с Соло ± он нэ ? илиэгин т ? рµттээбит ки ? и уола Тараас Андреев ( Тараах ) биэс уолу т ? р ? ппµтµттэн бастакы уол - Тэкээнэй Мэхээлэ улахан уола Киргиэлэй , иккис уол Куллаарар Дь ? гµ ? р олонхо ? уттар этилэр . ? ? µс уол Куртах Дьаакып Уйбаан диэн уолуттан саха народнай поэта Савва Иванович Тарасов , т ? рдµс уол Ч ? мч ? х Уйбаан ? л ? кс ? ? ндµр ( Саадьанка ) , Ньукулай ( Хаабыр ) диэн уолаттара элбэх ыччаттарданан , ? л ? кс ? ? ндµр сиэнэ поэт , билигин Соло ± он нэ ? илиэгэр саха тылын учууталынан улэлиир Александр Адамович Тарасов бааллар . Бэ ? ис уол Лаппараан кэргэнэ , о ± ото суох эбит . Бириис алтынньы 4 күнүгэр күнүс 2 чаастан Бэчээт дьиэтигэр , Пресс - кииҥҥэ оонньонуоҕа . Кыайыылаахтар ааттарын хаһыат кэлэр нүөмэригэр ааҕыҥ . - Эн то ± о « Биир ньыгыл Россия » парламеІІа баґыйар ахсааннаа ± ын µтµі ірµт быґыытынан сыаналыыгыный ? Сµрµн боппуруоґунан партийнай куоластааґыны - праймериґи ыытыы буолла ДЬОКУУСКАЙ ( Нария Турантаева , СИА ) . Атырдьах ыйын 17 кµнµгэр " Центральнай уокурук " салалтатыгар киэІ ыІырыылаах партийнай мунньах ыытылынна . Сµрµн боппуруоґунан партийнай куоластааґыны - праймериґи ыытыы буолла . Маннык дьаґал кандидаттары сµµмэрдээґин дьэІкэ уонна демократичнай буоларыгар туґаайыллар . Бу быыбары " Единэй Россия " бµтµн Россиятаа ± ы политическай партия региональнай салаата ыытар . Куолас 100 бырыґыанын Саха сирин Президенэ Вячеслав Штыров уонна СГУ ректора Анатолий Алексеев ыллылар . " Единэй Россия " кадровай резервэтигэр кандидаттары киллэриигэ партийнай куоластааґын республика µрдµнэн бара турар . Кандидаттар испииґэктэригэр республика Президенэ Вячеслав Штыров , Государственнай Мунньах ( Ил Тµмэн ) бэрэссэдээтэлин солбуйааччы , " Единэй Россия " региональнай политическай сэбиэтин секретара Михаил Эверстов , предпринимательство уонна туризм , дьарыктаах буолуу сайдыытыгар министр Юлия Песковская , СГУ ректора Анатолий Алексеев уонна биллиилээх спортсмен , µрдµкµ спортивнай маастарыстыба оскуолатын инструктора Георгий Балакшин , Саха Республикатын гигиена ± а уонна эпидемиология ± а киинин кылаабынай бырааґын солбуйааччы Иван Егоров уонна " Единэй Россия " партия ситэриилээх комитетын салайааччытын солбуйааччы Петр Чириков бааллар . Куоластааґын µлэтигэр " Единэй Россия " регионнаа ± ы салаатын исполкомун салайааччыта Оксана Винокурова кыттыыны ылла . Кини баар дьоІІо партия µлэтин , инникигэ былааннарын кэпсээтэ . « Талааннаах суруналыыс » Коля - « мозгоед » үрдүк үөрэҕи бүтэрэр дипломун Венера « мин суруйан биэрбитим » диэбититтэн саҕалаан , эдэр эрээри эрдэ сатабылламмыт киһи сорудаҕынан , поэтесса , ким эрэ аатыттан кими эрэ хайҕаан суруйар идэлэммит . Ол соболоҥун Коля уол өр төлөөбөккө эрэйдээбит . Быһатын Кырбыһааҥкын литературнай негрдэммит . Бэрт сотору кэминэн Бµлµµгэ Манчаары оонньуулара ыытыллыахтара . Билигин бэлэмнэнии µлэтэ кµргµімнээхтик барар . Республика сакааґын быґыытынан Бµлµµгэ µс улахан объект тутулла турар . Ол курдук , поликлиника , стадион уонна Бµлµµтээ ± и педагогическай колледж устудьуоннарын уопсайа . Биир смена ± а 100 киґини кірір поликлиника тутуллуута бµтэн эрэр . Генеральнай бэдэрээтчит - " Стройгрупп " ХЭО . Поликлиника тэлгэґэтин тупсаран оІоруу , инженернэй - коммуникационнай µлэтэ хаалбыт . Тутууга барыта 93 міл . солк . кірµллµбµт . Манчаары оонньууларын кылаабынай " атрибутунан " буолуохтаах стадиоІІа µлэ кµістµµ оргуйар . Бу тутууга 115 міл . солк . тыырыллыбыт , генеральнай бэдэрээтчит - " СУ - 98 " ХЭО . БилиІІи туругунан стадион трибуната бµппµт . Сµµрэр суолу бетоннааґын іссі былырыын оІоґуллубут . Билигин дорожканы тэлгии сылдьаллар . Бэрт бырыынчык µлэ дэґэллэр . Стадион манеґа эмиэ бµтэн турар . Сылааґын киллэрэн , ону бэрэбиэркэлээри сылдьаллара . СтадиоІІа дьон олорор ыскамыайкаларын туруортуу иликтэр . ДьиІэр , сыа - сым курдук бµібэйдээн Дьокуускайтан а ± албыттар . Кµрэхтэґии буолара чугаґаата ± ына туруортуохпут дииллэр . Искусственнай хонуу Москваттан а ± алыллан иґэр . Россиятаа ± ы футбольнай сойуус буор - босхо биэрбит . Бэс ыйын ортото кэлиэхтээх эбит эрээри , кэмигэр кэлэрин саарбахтыыллар . Кµрэхтэґии эрэ иннинэ кэлэр туруктаах . Итини тэІэ , сµµс тонна кварцевай кумах тиэллэн иґэр . Бу ураты састааптаах кумах . Маннык кумахха эрэґиинэ бытархайдарын булкуйан биэрэллэр уонна искусственнай хонууга туґаналлар . Стадион тутуутугар билигин 40 - ча киґи µлэлии сылдьар . 200 миэстэлээх устудьуоннар уопсайдара бµтэрэ чугаґаабыт . Уопсай 100 киґини биирдэ тµґэрэр уонна аґатар кыахтаах остолобуойдаах . Генеральнай бэдэрээтчит эмиэ - " СУ - 98 " ХЭО . Тутууга барыта 268 міл . солк . кірµллµбµт . Нулевой циклин , ол эбэтэр сыбаайатын " Стройгрупп " ХЭО тµґэрбит . БилиІІи туругунан , уопсай ис µлэтэ бара турар . Сорох хосторго кафеллары уурууну са ± алаабыттар . Санузела , уота - кµіґэ , вентиляцията барыта бэлэм . Остолобуойга эмиэ µлэ тµмµктэнэрэ чугаґаабыт , бары оборудованиета кэлбит . Сµрµн µірэтэр корпуґу кытары саІа уопсайы итиинэн хааччыйыахтаах модульнай хочуолунайы тутуу эмиэ бµтэн эрэр . Онон Манчаары оонньууларын баттаґа тутуллан хаалыахтаах объектар син µмµрµтµллэн эрэллэр . Ити улахан тутуулары сэргэ Бµлµµгэ ыґыахтыыр сир , ипподром уонна Кыайыы болуоссата саІардылла сылдьаллар . Куорат уулуссаларыгар эмиэ бол ± омто ууруллубут . Ол курдук , Пушкин аатынан уулуссаттан ыґыахтыыр сиргэ тиэрдэр Чапаев уулуссаны бетоннуу сылдьаллар . Бетоннуур сирдэрин уґуна 2 биэрэстэ 400 миэтэрэ , барыта 32 міл . солк . кірµллµбµт . Билигин 400 - чэ миэтэрэ сири бетоннаабыттар . Кµннээх Кавказ уолаттара мµчµІнээн кэбиґэ - кэбиґэ кутан " элээрдэ " сылдьаллар . Бµлµµ куората Манчаары оонньууларыгар кэлиэхтээх ыалдьыттары , спортсменнары кірсіргі бэлэмнэнэрэ кµнтэн кµн кµµґµрэн иґэр . СаІаттан саІа µлэлэр тіґі кыалларынан кэмигэр µмµрµтµллэллэр , ону кытары куорат тупсар , киэркэйэр . Александр ТАРАСОВ Автор хаартыска ± а тµґэриилэрэ . ~~Сунтаартан экспедиция Өлүөхүмэҕэ көһөр , уонна 1855 с . олунньутугар Иркутскайга төннөр .~~ Төбөтүгэр хайдах да баттахтааҕа биллибэт , улахан куолаһа суох киһи тахсан « былааһы ылбытынан » барда . Онтубут ыытааччыбыт Юрий Городецкай тахсан турар эбит . Сундуук анныгар хас да сыл сыппыт парик баттахтарын сүүмэхтэрин көннөрө - көннөрө , киһибит отой да холуочук туруктаах , соччото суох саҥалаах буолан биэрдэ . Сцена иннигэр кыра остуолга турар шампанскай бытыылката кэнсиэр устата ыытааччыбытынан иһиллэн бүттэ . Кинини кытары бэстибээли ыытар Василина Кривошапкина ньиэрбэтэ , туораттан көрдөххө , кэнсиэр устата алдьанан бүттэ да быһыылаах . Холуочук Городецкай кэнсиэр устатын тухары ыллыы тахсар дьону да , онно да суох ырыаһыттары кыһыл тылынан « эттээтэ » . « Даймонд » диэн ансаамбыл кыргыттарын « красивые телки , хочу с вами выпить » диэн муннукка хаайда . Наталья Трапезникованы « Тоҕо эдьиий Трап диэн ааттаабаппытый ? » диэн « кэскиллээх » этиини көрөөччүлэргэ киллэрдэ . Кэнсиэргэ кыттыыны ылбыт артыыстар маннык таһымнаах уонна туруктаах ыытааччыларыттан бэйэлэрэ да кыбыһыннылар быһыылаах . Оттон , хайыахтарай , былааннаммыт ырыаларын тахсан ыллаатылар . Эрдэттэн биллэриигэ ааттаммыт артыыстар улахан аҥаардара , маннык ааһыан эрдэттэн билбиттэрэ дуу , сурахтыын да суох этилэр . Оттон « Песня года - 2010 » диэн бэстибээлинэн ааттаммыт кэнсиэр туох суолталаах бэлиэнэн ааста диэтэххэ , Городецкай , парик баттаҕын сүүмэхтэрин ылгын чыҥыйа тарбаҕынан көннөрө - көннөрө , холуочук ойуоккалаабыта буолар . Уонна бүттэ . ~~- Араас улуустар хамаандаларын икки ардыларыгар до5ордуу сибээстэри кэңэтии ;~~ Кэнники сылларга Кэбээйи улууґугар доруобуйа харыстабылын уонна социальнай кімµскэл салааларыгар ураты бол ± омто ууруллар . Ол курдук , Ар ± ас , Сииттэ , Мастаах уонна Арыылаах сэлиэнньэлэригэр фельдшерскэй - акушерскай пууннар тутулуннулар . Салгыы » Бу кµннэргэ Дьокуускайга бэйэтин наадатыгар " Трансстрой " инжиринговай корпорация САО Саха сиринээ ± и филиалын директора А . Н . Дудников кэлэрин истэн , эрдэттэн µлэґэн уонна манаґан кірµстµм . Оннук дьаґанарбар тірµіттэр элбэхтэрэ . Холобур , Беркакит - Томмот - Дьокуускай тимир суолун тутууга µіскээбит быґыыны - майгыны киґи эрэ ійдіібіт . Эбэтэр бу баара ± ай бырайыагы олоххо киллэриигэ µбµлээґин хартыыната ааспыт сыл бµтµµтµттэн улаханнык уларыйбата . Тимир суолу тутууга кірµллµбµт µп кµн бµгµнµгэр диэри бэриллибэккэ турар . Итиэннэ РФ Правительствотын Председателэ М . Е . Фрадков манна кэлэ сылдьан , тимир суол тутуутун билсэн баран , эрэннэрбитэ хайдах олоххо киирэн иґэрин билиэххэ ба ± а баґаама . Оттон биґиги Президеммит В . А . Штыров тимир суолу тутуу графигын куоґаран ыытыллыа ± а , Јлµінэ биэрэгэр эґиил син биир тиийэн кэлиэ ± э диэбитэ бу балаґыанньа ± а тіґі сіп тµбэґэрэ эмиэ биллибэт этэ . Салгыы » Уус - Алдан улуу һ ун кылаабынай тренерэ , турнир кылаабынай судьуйата Иван Готовцев : « Танда ҕ а бу турнирга ха һ ан да ҕ аны бачча элбэх спортсмен кытта илигэ . К ү рэхтэ һ иини дьон сэ ҥ ээрэр буолан эрэр . Бу к ү рэхтэ һ ии ма с тарды һ ыытын ө сс ө ү рд ү к та һ ым ҥ а та һ аарыыга уонна Владимир Лонгинов аатын ү йэтитиигэ улахан к үүс буолар . Тренердэр ситимнээх , сыралаах ү лэни ыыталларын сылтан сыл кыттааччылар маастарыстыбалара ү рдээн а hapa туо һ улуур . Спонсордар уонна Танда олохтоохторун к ө м ө т ө суох турниры ыытар кыахпыт суох . Онон кинилэргэ махталбыт улахан » , - диэн санаатын ү ллэ һи ннэ . - Дьэ , маннык эрэ кэмҥэ тиийиэм дии санаабатаҕым . Чэ кэпсээ туох санаалааххын ! - диэт Валерий Гермогенович олоппоско лап - бааччы олорунан кэбистэ . Сүрүн макроэкономическэй кірдірүүлэр үрдээбит субъектарын иґигэр Саха сирэ киирдэ . Сыл бастакы аІаарыгар юридическэй уонна физическэй сирэйдэргэ кредит биэрии кээмэйэ улааппыт , үлэґиттэр ыйдааҕы орто хамнастара үрдээбит , ону тэІэ үлэтэ суох сылдьар дьон ахсаана аҕыйаабыт . Биир өттүнэн ыраас салгыҥҥа , ыраас ууга , ыраас энергетикаҕа харчыны тиһигин быспакка угуохха наада . Аан дойдуга барар быһыы - майгы ону ирдиир уонна ол көдьүүһэ син биир ханан эрэ эргийэн кэлэр . Куорат кµнµгэр саамай минньигэс бэлэ ± инэн , бары да кµµппµт , 375 миэтэрэлээх бірµік буолла . Арыый омуннаахтар , онноо ± ор , тµµллэригэр тµґээн кірбµт - амсайбыт буолуохтаахтар . 40 см туоралаах , 5 см µрдµктээх , отон барыанньата истээх минньигэс бірµігµ Дьокуускайдаа ± ы хлебокомбинат оІорбут . Уопсай ыйааґына 1 тонна 440 кг . Дьон биир олус уґун бірµігµ кірµін ба ± арбыта , тірµт да , подностарга уурталаан а ± албыттара . Онтон тута бысталаан тµІэппиттэрэ . Хата , остуолбут уґуна 375 миэтэрэ быґыылаах . Бу бірµігµ буґарарга " Праздничнай " диэн ЯХК фирменнэй рецебин туґаммыттар . 311 кг отон барыанньата , 1030 кг бурдук , 103 кг саахар , 103 кг маргарин , 28 , 8 кг сымыыт бороґуога , 10 , 3 кг доруоґа туттуллубут . Эрдэттэн да µгµс киґи бірµік тула то ± уоруґара сэрэйиллэр этэ . Ол эрээри , µллэрээччилэр ону учуоттаабатахтара куґа ± ан . Кыра - кыра куґуоктуу быспыттара буоллар , µгµс киґи тиксиэхтээ ± э . Ону , тµргэнник µллэрэн бара охсоору дуу , эбэтэр бэйэлэрэ туспа µллэґинниннэр диэн дуу , биирдии киґиэхэ олус улаханныыны биэрбиттэрэ . Сорохтор тиксибэтэхтэрин іссі биир биричиинэтинэн этиллибит чаастан эрдэ µллэрии буолбута . 13 . 00 ч . быґан са ± алыахтаахтарын , бу бириэмэ ± э тµІэтэн бµтэрбиттэрэ . Тобус - толору симиллибит дьонноох № 3 , 35 автобустар " Кружало ± а " 13 . 02 чааска кэлбиттэрэ . Ол эрээри , номнуо хойут этэ … Бырааґынньыктаа ± ы бірµіктэн матан баран , сµµрµµнэн О ± о дыбарыаґыгар тиийдим . Онно - тірµт туспа дойду буолан биэрдэ . Этэргэ дылы , " бірµік эрэ , туох эрэ - биґиэхэ ырыа - µІкµµ " … " О ± олор планеталара " диэн ааттаммыт бырааґынньыктаа ± ы концерка куорат уонна куорат таґынаа ± ы оскуолалар µірэнээччилэрэ кытыннылар . Киґи бі ± і то ± уоруспут , ытыс тыаґа ыраахтан иґиллэр . ДьиІнээх " сулустар " концертарыттан туох да уратыта суох курдук . О ± олор ыллыылларын истэ - истэ , іссі быыстапка - дьаарбаІканы кірµіххэ , тугу эмэ атыылаґыахха сіп . Ґірэнээччилэр бэйэлэрэ оІорбут хартыыналара , киэргэллэрэ , сувенирдара , о . д . а . дьон бол ± омтотун тартылар . Маны тэІэ , роса , квас , кефир эІин кураанах бытыылкаларыттан эгэлгэ оІоґуктары айыахха сіп эбит . Ол курдук , " Пластик - шоу " диэн кµрэххэ бытыылка уонна скотч кімітµнэн арааґы барытын оІорон таґаарбыттарын кірін сіхтµм . Онно чµмэчи иґититтэн - сэргэ ± э , сибэккилээх мастан Троицкай кафедральнай соборга тиийэ , онноо ± ор , илин кэбиґэрдээх , уґун суґуохтаах саха кыыґа баар этэ . Кырдьык да , о ± о бырааґынньыгын арыллыыта олус кірдііхтµк , бэґиэлэйдик ааста . Варя Оконешникова . Бу кµннэргэ Отраднинскайдаа ± ы газтаах сиртэн Ленскэй куоракка тиийэр магистральнай газопроводы 200 мм . суоннаах турбанан тутуу µлэлэрэ ыытыллар . Бырайыагын " Якутгазпроект " ААО толорбута . 60 биэрэстэлээх солооґун µлэлэрэ бµтэриллэн анал учаастактарга турбалары сваркалаан плеттэри ( µстµµ турбаны холбооґун ) оІоруу ыытыллар . Итини таґынан уонтан тахса биэрэстэ усталаах турба солооґун устун ууруллан сваркаланна . Салгыы » Ыччат сайдарын , үөрэнэрин харгыстаһа олорор - мутугу кэрдинии . Уонунан сылларга тэринэн - тэринэн оҥостубут уйабытын ( олохпутун ) биирдэ дайбаары , суулларан түһэрэн баран , саҥа тэринэн үүнэрбит , урукку таһыммытыгар тиийэрбит элбэх сыллаах халлаан эрэйин , үгүс хос үлэни үөскэтэрэ саарбахтаммат . Ити киһи билэр чахчытын билбэт , өйдөөбөт курдук халы - мааргы быһыы СӨ Бырабыыталыстыбатын өттүттэн таһаарылынна : Дьокуускайдааҕы 2 - с педагогическай колледж дьиэтин былдьаан ылан , атын тэрилтэҕэ - гимназияҕа - биэрэргэ өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата быһаарбыт . Былыргы саха күнү - түүнү быһа үлэлээтэҕинэ эрэ айаҕын ииттэр кыахтааҕа . Сүүһүнэн удьуор сүһүөххэ ол хатыламмыта мэйии нейроннарыгар эрэ буолбакка , быччыҥ килиэккэлэригэр эмиэ сурулла сылдьар . Холобур , Кытай циркэтин салайааччыта манна кэлэ сылдьан « биһиги циркэбит аан дойдуга биир бастыҥынан аатырар . Ону күүстээх дьарыктааһын түмүгэр ситиһэбит . Дьарык кэнниттэн оҕолорбут букатын эстэн , бэл , аһыыр кыахтара кытта суох буолар . Сынньанан эрэ баран аһыыр кыахтаналлар . Оттон эһиги оҕолоргут тута аһаат өссө оонньуу бараллар эбээт » диэн кэпсээбитэ .

Download XML • Download text

sah-15

sah-15

View options