Deltacorpus 1.1

sah-12

Javascript seems to be turned off, or there was a communication error. Turn on Javascript for more display options.

Сийиэс дэлэгээттэрэ сири - уоту былааннааґын , тыырыы , кадаастыр докумуоннарын оІорууга үп - харчы тиийбэтин туґунан элбэхтик эттилэр . Ол түмүгэр 2011 сыллааҕы бүддьүіт барылын Ил Түмэн иккис ааҕыытыгар кірүүнү баттаґа , бырабыыталыстыба бу хайысхаҕа эбии үбү кірірүгэр сорудах бэрилиннэ . Ону сэргэ улуус баґылыктара тыа хаґаайыстыбатыгар туґаныллар сири - уоту , іріспүүбүлүкэ уонна муниципалитет баайын - дуолун оІорон таґаарыынан хото дьарыктанар кыахтаах урбаанньыттарга биэрэр үлэни түргэтэтиэхтээхтэр . Оччотугар баар кыаҕы сіпкі туґаныыны сэргэ , нолуок киириитэ улаатыахтаах . Кэтэх хаґаайыстыбалары бырабыыталыстыба инникитин да ійүү туруоҕа . Онуоха туґааннаах дьаґаллар бэлиэр ылыллыбыттара , 2011 сыл тохсунньутуттан үлэлээн барыахтара . Дьыссаат , сахалыы оскуола кыһалҕата быһаарыллан биэрбэт биир төрүөтэ салалта өйүгэр - санаатыгар киллэрэ илигиттэн буолуон сөп . Ол эрээри сырыы аайы « сүүрбэ сыл иһигэр биир да дьыссаат тутуллубатаҕа » диэн былыр үйэҕэ умнуллубут урукку салалта үлэтэ мөлтөҕөр сигэнии хал буолла . Демократия төһө да бигэтик сайда турар диэтэрбит , аллараа салалтаҕа үөһэ салалта сахалыы үөрэтэр , сахалыы оскуола наадатын туһунан « установка » биэрэ илигинэ ким да отой хамсыа суоҕа . Чунуобунньуктар үлэлиир бириинсиптэрин билбэккэ дылы . Норуот , төрөппүт илии баттааһыннаах суруга туох да суолтата суох . Кинилэргэ бирикээс , инструкция , дьаһал , ыйаах наада . Ол хаһан тахсарын бары күргүөмүнэн кэтэһиэҕиҥ эрэ , доҕоттоор … Өймөкөөн улууһа аан дойдуга биллэр тыйыс айылҕатынан , хотугу эргимтэ үрдүнэн саамай намыһах тэмпэрэтиирэ бэлиэтэммит Тымныы полюһа буоларынан , биһиги өрөспүүбүлүкэбит киэн туттуута буолар . Бу - аан дойду биир дьикти сирэ . Манна сылдьыбыт дьон тымныытын эрэ иһин сэргээбэттэр , ханна да суох хотугу айылҕа кэрэ көстүүтүттэн , дьон - сэргэ сылаас , амарах сыһыаныттан улаханнык астыналлар . Кини биһиэхэ алмаас кырыылааһынын эйгэтин тэрийэн , кэриэс бэлэх гынан хаалларбыта . Ол сүдү бэлэҕи ыһан - тоҕон кэбиспэккэ , өссө сайыннаран , өссө кэҥэтэн , аан дойду таһымыгар таһаарарбыт , « Саха сирин бриллианнара » диэн дорҕоонноохтук ааттатарбыт - ытык иэспит . Ким эрэ кутуругун манаабакка , тус бэйэбит кыахпытынан , өйбүт - санаабыт күүһүнэн . " Кризиснэй кииІІэ " кэл " Киґи оло ± о ыраас хонууну туорааґын буолбатах " диэн этэллэринии , киґи барахсан мутугунан быра ± ар муІур µйэтигэр ыарахан тµгэннэри кірсін ааґар . Ордук эдэр дьахталлар санаалара саппа ± ырда ± ына , таптыыр киґилэриттэн кэлэйдэхтэринэ , со ± отох хааллахтарына тугу гыныахтарын , ханна барыахтарын билбэттэр . Дууґа муунтуйуутун , иэрэІ - саараІ санааларын кимниин да µллэстибэккэ , сµбэлэппэккэ хатыламмат ал ± астары оІороллор , олохторугар улахан охсууну ылаллар . Итинник дьахталлар , хомойуох иґин , биґиэхэ олус элбэхтэр . Кинилэргэ ій - санаа іттµнэн кіміліґір туґуттан " Кризиснэй киин " аґар ба ± а санаа іссі 1990 - с сылларга иитиэхтэммитэ . Ол гынан баран , µіґээ іґµілээхтэр " биґиэхэ итинник кыґал ± алаахтар суохтар " диэн саба саІаран кэбиспиттэрэ баара . . . Салгыы » Туймаада хочотугар , киин куораппытыгар , устудьуон о ± олорум куоратмнаабыт дьиэлэригэр хоно сытабын . Идэбинэн эрдэ туран , суунан - тараанан , аґаан баран , тµннµк ніІµі одуулаґабын . ХараІа куотан , халлаан суґуктуйан эрэр . Ол эрээри , дьон уґукта илик , утары турар элбэх этээстээх дьиэ ± э а ± ыйах тµннµк уоттаммыт . Хайыахтарай , бµгµн - ірібµл кµн . Куорат олохтоохторо нэдиэлэни быґа тыыннаах , іссі атыттартан ордук олорор туґугар сµµрэн - кітін , µлэлээн - хамсаан сылайдахтара . Барахсаттар , утуйан сынньанныннар , куорат оло ± о , дьиІэр , минньигэґэ суох ээ . Кыара ± ас сиргэ , таас хаппахчыларга , сорохторугар ол да суох , хас да сµµс тыґыынча киґи симиллибитэ аанньа буолуо дуо ? ! Мин саІа , сонун " Национальнай булт уратылара " диэн бырайыак оІоруу кµрэ ± эр кыттан , иккис миэстэ буолан , бу куоракка кылгас кэмІэ да буоллар , астына кµµлэйдээн , дуоґуйа сынньанан та ± ыста ± ым . … Уоскуйа таарыйа , эмиэ тµннµк ніІµі одуулаґабын . Сырдаабыт да , дьон кістµбэт . ¤ ок , утары подъезтан сотовай телефонунан кэпсэтэ - кэпсэтэ эдэр уол тиэтэйэ - саарайа тµстэ , эргэ " Москвиґыгар " олорон , ханна эрэ барда . Ыксаатын , инники оло ± ор эрдэґит буолла ± ына , элбэ ± и ситиґиэ . Куґа ± аІІа эрэ умньамматын . Біілµµн кыратык ардаабыта . Олбуор иґигэр біх - сыыс ыґылла сытар , ону то ± ор тимир иґиттэргэ биир мілтіх таІастаах - саптаах киґи хасыґар . Быґыыта , били , бомжтара буолла ± а . Палисадниктарга абына - табына µµммµт , сэбирдэ ± э суох иирэ талахтар , дэхси сиргэ чалбахтар … Пушкинныы эттэххэ , " унылая пора , очей очарованье " . Манна биллэр ырыаттан эбэн кэбис : " … по трущобам городским … " Саатар , тµннµк ніІµі сарахачыйан ааспыт барабыай тµµтэ киртэн хап - хара буолан хаалбыт . Бачча ± а тыа сирин барабыайа ама да биир кµдьµс іІніммµт иґин хара ± а чэмэлийэн сиртэн - буортан тэйбит курдук буолааччы . Мин куоракка кэлбэтэ ± им тігµрµк алта сыла буола охсубут . Онон барытын сонургуу кірібµн . Ордук куорат киин іттµгэр аныгылыы эрээри , сахалыы моґуоннаах тутуу µксээн , килэйии - халайыы бі ± і . СµІкэн тутуулары кірі туран , ол алта сыллаа ± ыта медкииІІэ кірдірі кэлэ сылдьан , кµнµ быґа муна - тэнэ сылдьыбыппын саныыбын . Онно - манна улахан иэннээх араас хайысхалаах реклама бі ± і . Оттон мин Израильга сылдьан , рекаламалар то ± о суохтарын туґунан гидтэн ыйыппыппар , маннык хардарбыта : " Бастатан туран , суоппардары аралдьытар , иккиґинэн , биґиги кэрэ , кырдьа ± ас куораппыт ыалдьыттарыгар мэґэйдиэн сіп " . Биґиэхэ µгµс реклама кырдьа ± ас куораппыт , сымнатан эттэххэ , бірµкµтэ суох панорамаларын кірдірбіт аналлаахтар быґыылаах . Саха сирэ кэлин кэмІэ кыраныыссалар аґыллан , туора дойдулар бол ± омтолорун тардан , араас хайысханан чинчийээччилэр , кіннірµ туристар элбээн иґэллэр . Јскітµн 2001 с . 500 киґи кэлэ сылдьыбыт буолла ± ына , быйыл 3 , 8 тыґ . киґи буолбут . Араас дойдуттан биґиги Сахабыт сиригэр куораппытын билсэ - кірсі диэн буолбакка , іссі да чіл туруктаах айыл ± абытын µірэтэ , дууґалыын сынньана кэлэллэр . Дэлэ ± э да алааска киирэн , долгуйа сі ± ін харахтарыттан уу тµґµі дуо ? Инньэ гынан , омуктар Саха сиригэр то ± о талаґалларый ? Бастатан туран , эппитим курдук , µірэтэ . Со ± уруу Калифорния кыыґа Сюзен Крейт ал ± аска биґиги дойдубутугар кэлэ сылдьан баран , сі ± ін - махтайан , анаан - минээн иккис кэлиитигэр Сунтаар Элгээйитигэр кыстаабыта . Ол кэмІэ биґиги , сахалар , олохпутун - дьаґахпытын , тірµт култуурабытын тіґі тутан олорорбутун µірэппитэ . Элгээйи уолугар , Проня ± а , кэргэн тахсан , дойдутугар илдьэ барбыта . Билигин Кэтрин - Туйаара диэн µґµс кылааска µірэнэр кыыстаахтар . Сюзен Саха сиригэр сылдьан билбитин - кірбµтµн кімµскээн , хайыы - µйэ наука доктора буолбута . Иккиґинэн , эмиэ билэ - кірі сатыыр туристар . Јймікіін ЛабыІкырын Андрей И . кэлэн видео ± а устан чахчы билиннилэр . Онон бу дойдуга турист тиийэрэ хойдоро буолуо . ДьиІэр , мин Шотландия ± а Лох - Нюси кµілгэ динозавр баара буолуо диэн итэ ± эйбэппин . Јймікііннір ЛабыІкырдарын " динозаврын " кµµскэ рекламалаатахтарына , турист бі ± і илим хото ± оґунуу субуллуохтара , харчы бі ± і киириэ буолла ± а . Ґсµґµнэн , экстремаллар . Бу ыарахан усулуобуйалаах дойдуга кµчµмэ ± эй быґыыга киирэн салгын куттара астынар дьон . Оннук усулуобуйа биґиэхэ дэлэй , сайынын кµіх тор ± о кытаран кістір іІµрµк куйааґа , кыґынын бургунас муоґа булгу барар тымныыта . Јссі " Последнэй геройдары " ыам бырда ± ын кэмигэр ірµс арыытыгар а ± алтаан бырахпыт киґи … Кипр - сµрµн дохуотун туристартан ылан олорор дойду эбээт . Кипрга сырыттахха , кµнµ быґа эргийэ айаннаан , автобустарынан хайа ± а таґаарбыттара . Онтубут сµім халыІнаах хаар тµспµтµн кірдірін , соґутаары гыммыттар этэ . Биґиги , россияннар , " сиргэ силлээбиппит " . Мин дойдубуттан кітір сарсыардабар араадьыйанан - 50 кыраадыс буолан , алын сµґµіх µірэнээччилэрэ µірэнэ барбаттар диэн буолбута . Хаар барахсан биґиэхэ баардыІы дойдута буоллахпыт , кэччэгэй да кіІімміт ини . Хаар диэни билбэт дойдулаах дьоІІо соґуччу буолла ± а . Биґиги Харбалаахпытыттан кубинецка эргэ тахсан , онно олохсуйбут дьахтар уолун кытта Москва ± а кітін кэлбиттэригэр , утуйа сыппыт уола уґуктан , саІа аллайбыт : " Маама , туох элбэх саахарын тохпуттарый ! " - диэн . Аны , бултааґын , балыктааґын диэн баран муннукка ытаабыт дьон аармыйатын ахсаанын эбэн кэбис . Бултуу µксµн баай дьон кэлэр . Харчыта ыарахан диэбэттэр , кинилэргэ трофей эрэ наада . Ол аата харамай ханнык эрэ кірµІµн , холобур , эґэ дуу , тайах дуу аарымата эрэ наада . Биллэрин курдук , сааґырбыт , кырдьыы модьо ± отун атыллаабыт харамай аарыма буолар . Маннык кыыллар ууґааґыннарыгар кыттыспат , онон хоромньу эмиэ суох курдук . Телевизор ніІµі кэлин балыксыттары кірдірбµттэрэ - улахан балыгы хаптараат , іссі уу µрдµгэр устатын , ыйааґынын кэмнээт уонна хаартыска ± а тµґээт , балыгы кµіх далайыгар тіттірµ ыытар дьон буолан биэрбиттэрэ . Хата , кыылга - сµілгэ , балыкка биґиги , олохтоохтор , сыґыаммыт µгµспµтµгэр іссі да варвардыы . Тіґі кыайалларынан кыдыйаллар , харса суох іліріллір - іґіріллір . Дьэ , бу курдук , санаа ± а куустардым , Дьокуускай куоракка µктэнээт . Оттон Эн , аа ± ааччы , маны туох диириІ буолла ? ! Дмитрий БаппаЎай . Ґіґээ Бµлµµ . Сэбиэскэй былаас саІардыы сүґүіҕэр тура сатыыр кэмигэр норуот үірэҕэ суох этэ диэн , ким барыта билэр суола . Дьэ , ол иґин судаарыстыба бигэ - таҕа , күүстээх буоллун , түргэнник сайыннын диэн , баартыйа 10 - с сийиэґигэр национальнай боппуруоска , чуолаан тіріібүт тылга , улахан болҕомто ууруллубута . Туох барыта үіґэттэн саҕаланарын быґыытынан , Саха сиригэр эмиэ хамсааґын тахсыбыта . 1922 сыллаахха сахалыы оскуолалары аґыахха , ол туґугар үірэх кинигэлэрин тылбаастаан саха оҕото ійдүүрүн курдук оІоруохха диэн , күүстээх үлэ оргуйбута . Бэл , обкуом сэкирэтээрэ Е . Пестун 1923 сыл сэтинньи 22 күнүнээҕи « Автономная Якутия » хаґыакка маннык суруйбута : « . . . якутский язык должен быть сверху до низу государственным языком . . . . пора всем усвоить , что через некоторое время , лицо , не владеющее якутским языком не имеет права служить в советском учреждении » диэн . Быйыл сайын кураан буолара сабаҕаланарынан , от хампаанньатын сатабыллаахтык тэрийэр уонна хонтуруолу олохтуур итиэннэ тыа хаһаайыстыбатын табаарын оҥорон таһаарааччыларга 2011 - 12 сыллардааҕы кыстыгы туоруулларыгар көмөлөһөр сыаллаах , Горнай улууһугар суһал штаб тэрилиннэ . - - Били ? ? и глобализация уонна урбанизация кэмигэр ки ? и т ? р ? ? бµт - µ ; скээбит дойдутун билэрэ , кимин - тугун чуолкайдык бы ? аарара ( самосознание ) наада . Хас биирдии ки ? и бэйэтин дойдутун ту ? угар туох эрэ µчµгэйи о ? ороро буоллар , дойду барыта да µчµгэй буолуо этэ . Манна Сент - Экзюпери « Маленький принц » кинигэтигэр бэйэтин планетатын кµн ахсын ыраастыырын , тупсарарын ту ? унан этэрэ ? йг ? р кэлэр . Эбэн эттэххэ , бу са ? а µйэ ± э µктэнэн баран , хайаан да ки ? и кэннин хайы ? ан к ? р ? р , хайдах олорбутун отчуоттана саныыр буолара с ? п . Ол олох бэйэтин ирдэбилэ бы ? ыылаах . Ол и ? ин ааспыт µйэни отчуоттуур курдук , араас ахтыы кинигэлэр суруллаллар , о ? о ? уллаллар . Кулун тутар 1 күнүгэр Москуба куорат физкултуураҕа уонна спортка Департамена инбэлиит - спортсменнар ортолоругар харбааһын күрэҕин тэрийэн ыытта . Күрэхтэһиигэ барыта 80 киһи кытынна . Кыайыылаахтар Нижегородскай уобаласка ыытыллар Арассыыйа чемпионатыгар кыттар чиэскэ тиксиэхтэрэ . ~~Онно туран Ураа муостааҕы Ууһатан үөскэппит Уолака Тойон оҕонньор Маннык диэн Харда этэ турдаҕа …~~ Бу ту ? унан Роберт Никифоровичка кэпсээбиппэр олус µ ? рдэ . « Бу ы ? ыа ± ы Дьокуускайга ы ? ыах баара » , - диэтэ . Онтон : « Дьокуускайга - киин сиргэ сонно о ? орор бэлэмэ суох . Бастаан кыра б ? ? µ ? лэккэ дуу , учаастакка дуу о ? оруохха с ? п этэ » , - дэстибит . Оччолорго т ? р ? ? бµт дойдубар Дµпсµ ? ? э Иннокентий Васильевич Бочкарев совхоз директора , Валерий Дмитриевич Васильев партком этилэр . Мин кинилэргэ « кµнµ к ? рсµµ ы ? ыа ± ын ы ? ыахха » диэн этии киллэрэн , кы ? ын сурук суруйдум . Ол иннинэ 1989 с . дойдубар гастроллуу сылдьан , Тэкэрээттэ диэн куула сиргэ ы ? ыахха сылдьыбытым . Дьон ? й ? - санаата ы ? ыахха буолбакка , к ? нн ? рµ туох эрэ тµмсµµгэ мустубут курдуга . Тыл этэн э ± эрдэлээн , хас да ки ? иэхэ « µлэ бэтэрээнэ » дастабырыанньатын биэрбиттэрэ . Дьэ кµ ? - дьаа буолан кэпсэтэн истэхпитинэ , « Боро ± онтон автолавка кэллэ » диэн буолла , бары онно сырсан хааллылар . Мин , Прибылых Иван Захарович уонна управляющай эрэ буолан хааллыбыт . Автолавка кы ? ыл арыгы а ± албыт , сµ ? ? µлэрин ? л ? р ? ? т , эттэрин ыалынан эрдэ тµ ? этэн кэбиспиттэр этэ . Онон бары арыгыларын ылаат дьиэлээтилэр . Онон ы ? ыахтаан бµттµбµт . . . Онтон олус хомойбутум . . . Дьокуускай куоракка 3000 миэстэлээх спортивнай комплекс уонна « Туймаада » авиапорт саІа терминалын тутуу µлэтэ кµргµімнээхтик ыытыллар . Сайын от ыйын са ± ана бу тутуулар µлэлэрэ хайдах бара туралларын билиґиннэрбиппит . Ити кэмтэн оруобуна µс ый ааста . Онон спортивнай комплекска билигин µлэ хайдах баран иґэрин билсэ тиийэ сырыттыбыт . Салгыы » Сэмэн Васильевич 60 - тан тахса сыл устата булт бары кистэлэІин ымпыгар - чымпыгар дылы баґылаабыт сорсуннаах улахан булчут . Пааматынньык аhыллар үөрүүлээх чааһыгар Саха государственнай университетын 300 студена Россия уонyа Саха сирин государственнай былаахтарын итиэннэ До5ордоһуу болуоссатыттан Ленин аатынан болуоссакка диэри кыһыл , күөх , маҥан өннөрдөөх дьэрэкээн саламалары күөрэччи көтөҕөн турдулар . Россия уонна Саха сирин гимннэрэ ылланар кэмнэригэр Россия уонна Саха республикатын былаахтара ыраас халлаан анныгар тэлимнээтилэр . Пааматынньыгы аһарга СР Президенэ В . А . Штыров , вице - президент А . К . Акимов , Федерация Советын вице - скиперэ М . Е . Николаев , СР Правительствотын Председателэ С . Н . Назаров , СР народнай суруйааччыта , Социалистическай Үлэ Геройа Д . К . Сивцев - Суорун Омоллоон уонна Өксөкүлээх сиэнэ Р . Р . Кулаковская педьестал үрдүгэр тахсаллар . Бүгүҥҥү туругунан , Арассыыйаҕа дьон - сэргэ хайдах сайдар - үүнэр туһунан буолбакка , ким да хараҕын аалбакка , тутууга - хабыыга түбэспэккэ эрэ сылдьар туһунан толкуйдуур . « Силовой уорганнар » бас - баттах барыылара , былаас кэрээниттэн тахсыыта , суут мэкчиргэ төбөтүн курдук талбытынан эргичиҥниирэ дьону дьулатар . Ити көнүөн наада . Аризона штата маннык сирдэри кытта ыаллыы сытар : Хоту диэкинэн - Юта , оттон со5уруунан - Мексика ( дойду сирэ бүтэр , атын дойду кэлэр ) , онтон илин диэки - Калифорния уонна Невада штаттара . Ар5аа диэкинэн - Нью - Мексико С . Б . ОвсепЯн 1969 сылтан уруулу туппута . Ити бэйэтэ 40 - ча сыл буолан эрэр . Ол усталаах туоратыгар мэлдьи дьону таґар , онон билиитин - кірµµтµн кµн - дьыл уларыйда ± ын , ирдэбил кµµґµрдэ ± ин ахсын онно сіп тµбэґиннэрэн иґэр . Билигин Сурик Буденович бастакы кылаастаах профессионал суоппар . Саха сиригэр кэлбитэ 12 сыл буолла . Кэлээт да , Дьокуускайдаа ± ы 1 нµімэрдээх пассажирскай автопредприЯтие ± а µлэ ± э киирбитэ . Бастаан Дьокуускай - Жатай маршрутугар µлэлээбитэ . Билигин 10 нµімэрдээх маршрукка иккис водителинэн сылдьар . - Маршрукка икки автобус µлэлиир . Бастакы нµімэрдээх напарнигым сарсыарда µлэтин 202 - с микрооройуонтан са ± алыыр . Оттон мин Племхозтан , ол иґин иккиспин . Сарсыарда бастакы рейсим 7 чаастан барар . Бµтэґикпин киэґэ 20 чаас 19 мµнµµтэ ± э хоІнобун . Инньэ гынан кµІІэ 16 рейси оІоробун . Онтон итээбэппин да ± аны , ордубаппын да ± аны . Ґксµгэр биир дьону таґабын , сорохторун кірін билитэлиибин да ± аны . Инньэ гынан ханна тµґэллэрин , хантан олорсоллорун эндэппэппин . Кинилэр да ± аны санааларын аґа ± астык этэллэр , куораты ортотунан , ол аата Ленин проспегынан сылдьыахтарын ба ± араллар . Ол кыаллыан сіп этэ . 13 - с уонна 109 - с маршрут автобустара онон сылдьаллар ээ , - диир Сурик Буденович . Биґиги кірсµµбµт уонна кэпсэтиибит кини тохтоон ылар бириэмэтэ бµтэн кылгас буолбута . Кытайга оІоґуллубут , былырыын кэлбит саІа « Зонд » автобус повороткатын холбоон бµтэґик тохтобулга кµµтэн турар дьоІІо аа - дьуо тиийбитэ . Ити курдук хас кµн ахсын . Јрібµлэ суох . Хаартыска ± а : 10 - с маршрут суоппара С . Б . ОвсепЯн . - Бүлүү бөлөх улуустара биисинэһи кыайа - хото тутан олороллор . Горнайдар эмиэ бэркэ киирсэн эрэллэр . Арболитовай тутуу матырыйаалын оҥорор бырайыагы олоххо киллэрээри сылдьаллар . Илин эҥээрдэргэ чурапчылар инники күөҥҥэ сылдьаллар . Тыа хаһаайыстыбатын салаатын биир сомоҕо гынан ( кластернай сайыннарыы ) сайыннарар суолу тобула сатыыбыт . " Чурапчы " ТХПК базатыгар атын оҥорон таһаарар уонна батарар тэрилтэлэри холботолоон тэҥҥэ тутан өссө күүскэ үлэлэтиэхтээхтэр . Бу бырайыагы түөрт сыл иһигэр үлэҕэ киллэриэхтээхпит . Быйыл « Кыым » хаґыат тірүттэммитэ 90 сылын туолар . Ґбүлүійдээх сылы быґа саха норуотун тыыннаах устуоруйатын тиспит хаґыакка урукку кэмнэри тилиннэрэр суруйуулары , ахтыылары бэчээттиэхпит . Сүүрэр сулус сырыыта сырыылаах Сыыйылла хара сүүрүк аттаах Аһыныгас санаалаах Айыы Дьураҕастай бухатыыр Адьарай кыыһыттан дьэ арахсан : " Били күтүр ханна түстэҕэй ? " - диэн Эргим - ургум көрө турдаҕына - Сааллар чаҕылҕан Сабыта сыста , Сүллэр этиҥ Лүһүгүрээн түстэ , Дохсун холорук Тоҕо ытылынна , Улуу буурҕа Уһууран киирдэ , Тоҥ тобурах Тоҕо саалынна , Курулас ардах Куугуначчы кутта , Хара күдэрик Халыйан таҕыста , Харах симсэр Хараҥата сатыылаата … Ол кэнниттэн , Кыырай маҥан халлаан Кырсын диэкиттэн , Аҕыс кырыылаах Дьэҥкир таас үөрбэ Кыыгынаабытынан , Айыы бухатыырын Төбөтүн сиигинэн Дьөлө түһэн эрдэҕинэ - Этэ тардан , Иҥиирэ күүрэн , Халбарыс гына Аһаран биэрбитэ - Аҕыс кырыылаах Дьэҥкир таас үөрбэ , Ол дойду Хара сирин хайа түһэн , Сэттэ саһаан холобурдааҕы Тимирчи түһэн баран Күөрэйэн тахсыытыгар , Сытар ынах Ханнын саҕа Сымара тааһы Логлу тэбэн , Очуос тааска Ойоҕоһунан охсулунна , Дьапталҕа тааска Кырыытынан сырбатыллан Кыҥкыр гына түһүүтүгэр , Адьарай уола Эт бэйэтинэн , Элик дьүһүнүнэн Аадаҕыс гына тура түстэ - Ыйдаҥатааҕы муҥур харыйа Күлүгүн курдук , Күнү - ыйы бүөлүүр , Күтүр улахан киһи , Сэттэ илии кирдээх Сирэйин килбэҥнэтэн , Тоҕус илии тордохтоох Ньуурун ньолоҥнотон , Сыыр быстыбытын курдук Сылластыгас Сирэйин сыллаҥнатан , Хайа хайдыбытын курдук Хаспахтаах хараҕын хатаан , Аам - дьаам Айаҕын аппаҥнатан , Сыыҥ - сыраан сыккыраан , Ыы - дьаар Сытынан тыынан , Ый быстарынан , Күн тулларынан Ыһыытаан - хаһытаан , Сатала суоҕунан саҥаран , Ыпсыыта суоҕунан ыһыытаан Ыһа - тоҕо турда … Саха ыччатын иитии боппуруоґа саха дьонун барытын долгутар . Кэлин сылларга ыччат ахсаана элбээн иґэр , ол µчµгэй . БилиІІи ыччат сайдыылаах , киэІ информациялаах , билэрэ - кірірі элбэх , эт - хаан іттµнэн да урукку ыччаттаа ± ар лаппа ордук . Элбэх дьон , ордук саастаах ітті билиІІи ыччат бэрээдэгэ мілтіх , буруйу оІорор , арыгылыыр , кµµлэйдиир , чэпчэки оло ± у батыґар диэн этэллэрин истэбин . Саба быра ± ан итинник сыаналыыр сыыґа . Кистэл буолбатах , итинник сорох тµбэлтэлэр ыччат ортотуттан тахсарын биґиги бары билэ - кірі сылдьабыт . Манна буруйдаах , мин санаабар , µксµгэр биґиги , тіріппµттэр , буолабыт . Ол ыччаттарбытын , о ± олорбутун иитиибит мілті ± µттэн тахсар . О ± олорбутун иитиигэ , биґиги , сахалар , тіріппµттэр , сыыґа хайысханы тутуґан иґэбит диэн санааны этээри бу суруйабын . Ба ± ар , ким эрэ сэІээриэ , толкуйданыа . Салгыы » Иэ ҕ эн эттэххэ маннык дьаґаныы тэрилтэ туруктаах буоларын , дьон - сэргэ үлэнэн хааччылларын эрэ мэктиэлээбэт - Арктика эргин дойдуга куттал суох буолуутун мэктиэлиир дьаґал буолуо этэ . Холобур , Арктика дьара уутугар сіІі сытар сир баайын былдьаґыга күн бүгүн лаппа сытыырхайан турар боппуруос . Ханнык ба ± арар партия дьон - норуот оло ± ор , дойду уонна регионнар тирээн турар суолталаах кыґал ± аларын быґаарыыга итиэннэ инники сайдыыларыгар ыытар , киґи тутан ылан хара ± ынан кірір µлэтинэн , дьиІ дьыалатынан сыаналанар . Манан сибээстээн « Биир ньыгыл Россия » партия Госдума быыбарыгар норуот баґыйар куолаґын ылыа ± ыттан былаас ыытар сµрµн µлэлэригэр быґаччы кіміліґін , µлэ ± э - хамнаска тирэх буолар сокуоннары уталыппакка ылынары хааччыйан , тус партийнай бырайыактарынан дьон - сэргэ оло ± ор кідьµµстээх µлэлэри , дьиІ дьыалалары олоххо киллэрэн кэлбитин бэлиэтиир то ± оостоох . Салайар партия Саха сиринээ ± и региональнай салаатын ааспыт сыллаа ± ы µлэтиттэн сµрµн - сµрµннэрин ылан кірір буоллахха , анал партийнай бырайыактар кімілірµнэн киин куоракка уонна сорох улуустарга уулуссалар , суоллар оІоґулуннулар , Кыайыы 65 сылыгар « Георгиевскай ленточка » , « Биґиги ійдµµбµт , киэн туттабыт ! » Бµтµн Россиятаа ± ы акциялар , « Саха сирин эдэр сааґа » уонна « Биґиги ХХI µйэбит » о ± о республикатаа ± ы общественнай тэрилтэлэрин кі ± µлээґининэн « Биґиги - Улуу Кыайыы туйах хатарааччыларабыт ! » кµрэхтэґии курдук дьоґун уонна суолталаах тэрээґиннэр ыытылланнар , ветераннарга бол ± омто ууруллубута . Партийнай бырайыактар µлэлэрин тµмµгэр 21 о ± о оонньуур площадкалара тутулуннулар , Дьокуускай куораттан икки о ± о саада , « Золотинка » уонна « Белоснежка » « Биир ньыгыл Россия » партия бµтµн Россиятаа ± ы куонкурсугар 1 миэстэлээх дипломаннарынан буолбуттара Дьокуускайга Эллэй Боотур аатынан Муус дыбарыас хаІкылыыр аренатын тоІорор технологиятын тэрилэ саІардылынна , УАЗ массыына бириистээх инбэлииттэр спартакиадалара µрдµк тэрээґиннээхтик ыытыллыбыта . « Биир ньыгыл Россия » партия Саха сиринээ ± и региональнай салаата ыытар µлэтинэн Дальнай Востоктаа ± ы федеральнай уокурук то ± ус субъектарыттан тарбахха баттанар бастыІнар ахсааннарыгар киирсэр . Этэргэ дылы , Саха сирэ ханнык да эйгэ ± э инники кирбиигэ сылдьарыттан ким ба ± арар киэн тутта саныыр . Оттон чилиэннэрин ахсаанынан бу партия Саха сиринээ ± и региональнай салаата уокурукка Приморскай кыраай кэнниттэн иккис миэстэни ( 29 тыґыынча кэриІэ ) ылар . Республика бары улуустарыгар , куораттарыгар , нэґилиэктэригэр партия бастакы сµґµіх тэрилтэлэрэ µлэлии олороллор . БµгµІІµ кµІІэ бастакы сµґµіх тэрилтэлэр µлэлэрин сіргµтµµ , кэккэлэрин хаІатыы региональнай салаа иннигэр турар соруктартан биирдэстэрэ . Онон аны хас биирдии быыбардыыр уокурук ахсын бастакы сµґµіх партийнай тэрилтэлэри аґар сыал - сорук турда . Ханнык ба ± арар партия бэйэтин кэккэтин хаІатыыга кинини ійііччµлэрин кытта µлэлээтэ ± инэ , нэґилиэнньэ µгµс араІатын бэйэтин µлэтигэр кытыннарда ± ына , ситиґиилэнэрэ ійдінір . Бу туґунан партия Саха сиринээ ± и региональнай салаатын секретара Айсен Николаев партияны ійііччµлэр улуустардаа ± ы сэбиэттэрин салайааччылара кыттыылаах сµбэ семинарга иґитиннэрдэ . БилиІІи туругунан республика ± а салайар партияны ійііччµлэр ахсааннара 700 - чэкэ ± э чугаґаан турар . Јйііччµлэр , ол аата , инникитин партия ± а киирэргэ кандидаттар , партия ыытар µлэтин биґирээн , ол µлэ ± э кытта сылдьар дьон буолаллар . Республика ± а баар партиялартан « Биир ньыгыл Россия » партия кэккэни хаІатыыга , бастакы сµґµіх партийнай тэрилтэлэри тэрийиигэ , ійііччµлэрин кытта µлэ ± э улахан бол ± омтотун уурарынан билиІІитэ таґыччы µчµгэй балаґыанньалаах . Дойду таґымыгар бары партияларга сайдалларыгар , µлэлииллэригэр тэІ усулуобуйа олохтоммутун быґыытынан , кинилэр общество оло ± ун тупсарыыга , государство сайдыытын тµстэґиигэ тус µлэлэринэн , кылааттарынан куоталаґан , кµрэстэґэн , былааска тахсан , дойдуну салайсар быраабы ылыахтаахтар . Оттон бµгµІІµ кµІІэ маннык быраабы « Биир ньыгыл Россия » ылан , ситиґиилээхтик µлэлии - хамсыы олорор . - Партийнай бырайыактаргытын бюджет харчытыгар толоро олоро ± ут диэн биґигини элбэхтэ кириитикэлииллэр . Ол гынан баран ханнык ба ± арар дойдуга партия бэйэтин бырайыактарын государственнай политика ніІµі олоххо киллэрээри быыбарга кыайан , былааска кэлэр . Биґиги - былаас партията буолабыт . Онон биґиэхэ сµктэриллибит эппиэтинэґи µчµгэйдик ійдµµбµт . 2006 - 2008 с . с . общество ± а міккµґµµ баара : ордук харчыны ханна гынабыт диэн . Партиялартан µгµстэрэ туґанан иґиэххэ диэбиттэрэ . Арай , « Биир ньыгыл Россия » эрэ ону утарбыта уонна ол сіптііх буолбутун аан дойдутаа ± ы экономическай кризис дакаастаабыта » , - диэн Айсен Николаев семинар кыттыылаахтарыгар кэпсээтэ . Республика µрдµнэн « Биир ньыгыл Россия » барыта 21 партийнай бырайыагы олоххо киллэрэ турар . Ол туґунан кэпсииригэр партия региональнай исполкомун салайааччыта Афанасий Ноев « Спортивнай , чэбдигирдэр комплекстары тутуу » партийнай бырайыагынан µіґэ ааттаммыт тутуулары таґынан Јлµіхµмэ , Амма , Чурапчы , Уус - Алдан , Орто Халыма , ХаІалас онтон да атын улуустар саІа спортивнай тэриллэринэн хааччыллыбыттарын дьон - сэргэ биґирээтэ диэн эттэ . Хабаровскай куоракка ахсынньыга ыытыллыбыт « Биир ньыгыл Россия » партийнай конференциятыгар Покровскай куораттан делегат Наталья Григорьева ОДьКХ фондатыттан капитальнай ірімµіІІэ дьиэлэр сыбаайаларын ірімµінµн µбµлµµр туґунан боппуруоґу кітіхпµтэ . Партия Председателэ В . В . Путин маны учуокка ылан , ахсынньы 29 кµнµгэр тустаах федеральнай сокуоІІа тута уларытыы киирбитэ . Айсен Николаев : « Биґигини утарсааччылар кириитикэлэриттэн ча ± ыйыа суохтаахпыт : биґиги дьиІ кідьµµстээх дьыалалардаахпытын , кµн бµгµн олоххо киирэ турар бырайыактардаахпытын дьон - сэргэ кірі - билэ сылдьар » , - диэн санааны чопчулаата . Бу семинарга республика олохтоохторун долгутар араас боппуруостар , арыгылааґыны уодьуганнааґын тула кэпсэтиилэр , ол кыґал ± алары хайдах туоратар , кэскиллээх дьыалаларан хайдах олоххо киллэрэр тустарына киэІ кэпсэтиилэргэ элбэх киґи санаатын µллэґиннэ . Елена Иванова Бүгүн оҕону иитиигэ - үірэтиигэ уопсастыба барыта , хас биирдии киґи кыттыахтаах диэн ійдібүл киириэхтээх . Ордук бэйэни салайыныы киирбит кэмигэр . Оскуола хайдаҕа Бэпэчиитэллэр сэбиэттэриттэн эмиэ быґаччы тутулуктаах . Бүгүн биґиги улууспутугар 28 уопсастыбаннай түмсүүгэ , холбоґукка 258 бэпэчиитэл , меценат баар . Бэйэлэрин үтүі баҕаларынан бу үлэҕэ улуус бары салайаачылара , нэґилиэк баґылыктара , бааґынай хаґаайыстыбалара , урбаанньыттар кытталлар . Биллэн турар , бары үчүгэйдик үлэлиир буолбатахтар . Сорохтор кэмиттэн кэмигэр эрэ кытталлар . Истипиэндьийэни олохтооґун тэнийдэ . Урут 60 - ча эбит буоллаҕына , быйыл 150 - тан тахса истипиэндьийэ олохтонно . Оскуола иитэр - үірэтэр хайысхатыгар , учууталлары үірэххэ ыытыыга кытталлар . Оҕону иитиигэ болҕомтону туґаайыахха диэн , саамай сіпкі боппуруос кітіҕүлүннэ . Билигин урукку эргэ базаларга сынньалаІы тэрийэ сылдьаллар . Сороҕор , кэтиир - маныыр уорганнар кіІүллэрин кыайан ылбаттар , ол иґин оҕолор сир - халлаан анныгар кірүүтэ - истиитэ суох хаалаллар . Ол иґин манна улахан болҕомто ууруллара наада . Биґиэхэ іріспүүбүлүкэ 5 улахан бэпэчиитэлэ , бочуоттаах меценат баар . « Улуус бочуоттаах бэпэчиитэлэ » диэн үрүІ кімүс бэлиэ олохтообуппут . ~~Начальнай оскуолаҕа быйыл 2005 - 2006 ʏɵрэх дьылыгар 20 оҕо бу маннык боппуруостарга эппиэттээтилэр :~~ Өрүс эстэригэр , уу ылыан сөптөөх нэһилиэнньэлээх пууннара эрдэттэн дьаһанан , сүөһүнү - аһы уу ылбат сиригэр күрэтэн бэлэм олоруохтарын наада . « Урут уу ылбат этэ , быйыл да ылбат ини » диэн эрэнэн олорон биэрии ыар содулун былырыын көрдүбүт . Уу тэлгэһэҕэ киирбитин кэннэ сүүрэкэлээбитэ буолан дуоннааҕы өрүһүйбэккин . " Саҥа оскуола " ирдэбилинэн оскуола олоххо бэлэмнээх , аныгы усулуобуйаҕа сатаан конкуреннанаһар личноһы иитэн таһаарыы соруга турар . Ол эбэтэр кини ылбыт билиитин , сатабылын олоххо сатаан туһанар , сиэр - майгы , духовнай өттүнэн атын омуктары кытта тэҥҥэ хаамсар сайдыылаах киһи буолуохтаах . Оскуолаҕа оҕо кимтэн да тутуллубакка холкутук үөрэнэр , бары өттүнэн сайдарыгар анал куруһуоктар , оҕо баҕатыттан тахсар араас түмсүүлэр , общественнай холбоһуктар педколлектив сөптөөх кадрдарынан хааччыллыытыттан тутулуктаах . Быйыл Россия үрдүнэн оҕо общественнай хамсааһынын 100 сыла , Саха сиригэр оҕо хамсааһынын 75 сыла , Россия үрдүнэн эдэр ыччат сыла - бу бэлиэ дааталары сөпкө туһанан , оҕолор общественнай хамсааһыннарын болҕомтоҕо ылан олоҕу кытта быһаччы сибээстиир кэм кэллэ . Хас биирдии кылаас салайааччыта , учууталлар , иитээччилэр , салайааччылар араас хайысхалаах бырайыактары оҕолору кытта тэҥҥэ толкуйдаһан , ону олоххо киллэриигэ сорук турар . Холобур , Төлөй о . о . 11 кылааһын салайааччыта Попова Елена Егоровна үөрэтэр оҕолоро оскуола хаһыатын , компьютернай салон , парихмакерскай курдук бырайыактары олоххо киллэрдилэр . Хатылы о . о . 7 кылааһын салайааччыта Макарова Нюргуяна Владимировна " Алаас ааттаах , дойду сурахтаах " диэн нэһилиэгин историятын үөрэтэр бырайыагынан оҕолор олохтоох музейга материал хомуйуунан дьарыктаналлар . Айымньылаахтык үлэлиир кылаас салайааччылара Сылан о . о . , Алаҕар о . о . , Болтоҥо о . о уонна да атын оскуолаларга бааллар . Оҕону кытта тэҥҥэ сыһыаннаһыы , киниэхэ эрэнии , күннээҕи кыһалҕалары кыайар өрүттэрин оҕолорунан быһаартарыы - бу аныгы салайааччы үөрэнээччилэр бэйэни салайыныыларын таба туһаныыта . Кэнники сылларга хотугу улуустар ортолоругар оттооhуІІа Томпо улууhа икки сыл субуруччу бастаабыта . Ол курдук , 2008 с . улуус уу баhар массыынанан , И . И . Дордин бааhынай хаhаайыстыбата ( Саhыл ) Кытай тыраахтарынан , 2009 с . улуус МТЗ - 82 тыраахтарынан , " Хаадьыма " бааhынай хаhаайыстыба ( сал . Н . В . Тополин , Кириэс - Халдьаайы ) " Буранынан " на ± араадаламмыттара . Тыа хаhаайыстыбатын управлениетын начальнига Изот Неустроев этэринэн , µчµгэй хаачыстыбалаах ілгім оту ыларга бары хайысхаларынан µлэ ыытыллар . Ол курдук , Кириэс - Халдьаайыга тэриллибит " Байа ± антай " МТС ( сал . С . С . Охлопков ) ууну ходуhалартан уонна мэччирэІ сирдэриттэн тµhэриигэ таhаарыылаахтык µлэлээн , Саhыл , Байа ± антай , МэІэ - Алдан нэhилиэктэрин сорох сирдэрин оІордо . Былырыын ХаІас Алааска уонна МіІкі ± і 1 тыh . гектардаах сиргэ µлэлээбитэ , 8 км усталаах эргэ хоруулары сіргµтэн уонна саІа хоруулары хаhан , 1040 тыh . солк . µлэни толорбута . Быйыл Кириэс - Халдьаайыга 350 гектардаах мэччирэІи чілµгэр тµhэрэр , 5723 м усталаах эргэ хоруулары дириІэтэр . 2010 - 2011 сс . МэІэ - АлдаІІа 507 гектар иэннээх ходуhа сирдигэр хоруухаhыахтаах уонна дул ± алаах сирдэри астарыахтаах . Маны таhынан , быйыл хайа да сыллардаа ± ар сааскы іртііhµн кµргµімнээхтик ыытыллыбыт . Ол курдук , Саhылга 827 гектарга , МэІэ - АлдаІІа 620 гектарга , Байа ± антайга 460 гектарга , Охотскай Перевозка 105 гектарга уонна ЫІаа ± а 49 , 32 гектарга µлэ барбыта , улуус µрдµнэн 2061 , 32 гектар сир іртіммµт . Улахан ардахтар кэмигэр тµhэннэр µµнµµ µчµгэй . Улуус 3100 ынах сµіhµнµ уонна 1770 сылгыны кыстатарга былааннаан , 7700 т оту бэлэмнэниллиэхтээх . Эрдэhит отчуттар ходуhаларга от ыйын 5 кµнµттэн , сорохтор µгэс курдук Бітµрµіп таІара кэнниттэн киирбиттэрэ . БилиІІи туругунан 713 киhи 181 тыраахтарынан ( µксэ Кытай кыра тыраахтардара ) оттуу сылдьаллар . БастыІ кірдірµµлээхтэргэ 1895 т былааннаах МэІэ - Алдан нэhилиэгэ киирсэр . БилиІІи туругунан , 1009 т ( былырыын 678 т ) кэбиhиилээх . Саамай улахан нэhилиэк , Байа ± антай , былаана 3760 . Онтон 1380 т ( былырыын 320 т ) кэбиспит . Бордой арыытыгар 2006 сыллаахтан ЫІаа нэhилиэгиттэн " Бордой " ТХПК оттуур . Оччолорго улуус ( баh . И . С . Шадрин ) 621 тыh . солк . суумалаах бастакы усунуоhун тіліін , лизинг ніІµі 1900 тыh . солк . суумалаах Италия ± а уонна " Пермтехмаш - Агро " диэн Россия ± а оІоhуллубут сенажтыыр тэриллэри ылбыта . Билигин хаhаайыстыбаны кооператив маІнайгы кµннэриттэн µлэлээбит Н . В . Захаров салайар . Быйыл окко кинини кытта эдэр дьон , бэйэтин уолаттара Олег , Виктор уонна Павел Баишев сылдьаллар . Базаларыгар икки дьиэ , улахан теплица , аhыыр сарай , душ уонна да атын тутуулар бааллар . А ± ыс муннуктаах дьиэлэрин былырыын тутан бµтэрбиттэр . Телевизор кіріллір , чугас буолан дэриэбинэ ± э дьоннорун , улуус киинин кытта суотабай телефонунан кэпсэтэллэр , мотуордаах оІочонон сылдьаллар . Оттуурга µс МТЗ - 82 уонна биир Т - 25 трактордаахтар . Онно охсор , мунньар уонна сенажтыыр тэриллэри холбууллар . 50 т оту бэлэмнээбиттэр . Оту бэйэлэрэ кірін бэлэмнииллэр . 54 тібі ( онтон 12 биэ ) сылгыларын хааччыйыахтаахтар . Ону таhынан нэhилиэнньэ ± э атыылыахтаахтар . Тілібµргэ кэтэх ыаллар отторун о ± устаран , рулоннаан биэрэллэр . Кооператив сенажка былаана 300 т . Эбиэстэрэ сиппит , киhини курданарынан , сорох сиринэн кыралаан тара ± айдаабыт . Хаhыс да сылын дуогабардаhар ыаллыы Јймікіін улууhа сенаhы барытын атыылаhыах буолбут уонна 100 т рулоннаммыт оту сакаастаабыт . Кооператив кими ба ± арар кытта дуогабар тµhэрсэргэ бэлэм , сенажка былаанын улаатыннарар кыахтаах . Бордой арыытын сирэ киэІ - куоІ , урукку іттµгэр манна сµрµннээн о ± уруот аhын уонна хортуоппуйу олордуунан дьарыктаналлара . 2001 с . халаан уута біhµілэги барытын сотон барыа ± ыттан ЫІаа нэhилиэгин ыаллара Андросовтар , Прокопьевтар , Никифоровтар , Малышевтар , Ермолаевтар , Захаровтар , Юрченколар , Охлопковтар оттууллар . Биhиги сылдьарбытыгар Андросовтар от кэбиhэ тураллара . Окко киириэхтэн бэhис кэбиhиибит , холбоон 30 т оттуубут дэспиттэрэ . Ини - биилэр кыттыспыттар , уонча сµіhµлээхтэр . Бэйэлэрэ хамнастаах µлэлээх , Михаил ОДьКХ маастара , Василий сыбаарсык , сµіhµнµ кімілті гынан иитэр эбиттэр . Ґµттэрин , эттэрин бэйэлэрэ туhаналлар . Бордойго оттуур ыаллартан Никифоровтар уонна Малышевтар " Туймаада - лизинг " ніІµі Кытай кыра тыраахтарын атыыласпыттар . Бу курдук Томпо улууhун отчуттара быйыл да былааннарын толорор санаалаахтар . Хотуур ортото . От элбэх буолла ± ына сµіhµ , сылгы туруга тупсуо , эт , µµт да дэлэйиэ . Евдокия Неустроева . Томпо . 1 . Денис Федоренко , 1992 с . т . чэпчэки атлетика , спорт маастарыгар кандидат , Москва куорат ОЭУ . Россия µірэнээччилэргэ кµрэхтэґиитин кыайыылаа ± а , улахан уолаттарга боруонса призёра , " Азия о ± олоро " норуоттар икки ардыларынаа ± ы 4 - с спортивнай оонньуу кыайыылаа ± а уонна рекордсмена . Тренерэ - СР µтµілээх тренерэ П . А . Нечаев . 2 . Нюргуяна Соркомова , 1992 с . т . кіІµл тустуу , спорт маастарыгар кандидат , Дьокуускай куорат 2 № - дээх оскуолатын 11 - с кылааґын µірэнээччитэ . Россия µірэнээччилэргэ кµрэхтэґиитин кыайыылаа ± а , кыргыттарга Европа ± а тахсыылаах кµрэхтэґии боруонса призёра , " Азия о ± олоро " оонньуу кыайыылаа ± а . Тренерэ - СР µірэхтээґиІІэ туйгуна И . И . Соркомов . 3 . Коля Никаноров , 1992 с . т . дуобат , республикатаа ± ы лицей 10 - с кылааґын µірэнээччитэ . 100 харахтаах дуобакка кадеттарга ча ± ыл ± анныы оонньууга аан дойду , уолаттарга сµрµн уонна тµргэн оонньууга Россия кµрэхтэґиилэрин кыайыылаа ± а , Голландия ± а эр дьоІІо норуоттар икки ардыларынаа ± ы турнир µрµІ кімµс , Польша ± а уолаттарга Европа кµрэхтэґиитин боруонса призёрдара , аан дойдутаа ± ы интеллектуальнай оонньуу кыттыылаа ± а . Тренерэ - Россия уонна СР µтµілээх тренерэ М . Н . Бырдыннырова . 4 . Кристина Тимофеева , 1993 с . т . ох саа , Россия спордун маастара , ОЭУ 10 - с кылааґын µірэнээччитэ . Кыргыттарга Россия кµрэхтэґиитин µрµІ кімµс , хамаанданан µрµІ кімµс уонна боруонса призёрдара , " Кімµс кµґµн " турнир хамаанданан кыайыылаа ± а , Россия сµµмэрдэммит хамаандатын састаабыгар киирэн Турция ± а буолбут аан дойду кµрэхтэґиитин кыттыылаа ± а . Тренерэ - СР µірэхтээґиІІэ туйгуна В . Н . Тимофеев . 5 . Илез Гиреев , 1994 с . т . бокс , 1 - кы разрядтаах , Дьокуускай куорат 16 - с оскуолатын µірэнээччитэ . Уолаттарга Россия уонна ДВФУо кµрэхтэґиилэрин кыайыылаа ± а . Тренерэ - СР µірэхтээґиІІэ туйгуна А . Н . Батура . 6 . Тимур Мамедов , 1992 с . т . кіІµл тустуу , спорт маастарыгар кандидат , Дьокуускай 15 № - дээх оскуолатын 11 - с кылааґын µірэнээччитэ . Тренердэрэ - СР µерэххэ туйгуна Н . Н . Никифоров , СР µтµілээх тренерэ И . С . Кочкин . 7 . Оля Сыморот , 1993 с . т . дзюдо , спорт маастарыгар кандидат , ОЭУ 9 - с кылааґын µірэнээччитэ . Кыргыттарга Россия , ДВФУо , " Азия о ± олоро " оонньуу µрµІ кімµс призёра , самбо ± а " Кыайыы Кубога " турнир кыайыылаа ± а . Тренерэ - СР µірэхтээґиІІэ туйгуна Ахмет Адылканов . 8 . Катя Осипова , 1991 с . т . пауэрлифтинг , норуоттар икки ардыларынаа ± ы кылаастаах спорт маастара , Нерюнгри политехническай колледжын µірэнээччитэ . Кыргыттарга аан дойду кµрэхтэґиитин кыайыылаа ± а , юниоркаларга Россия уонна кыргыттарга аан дойду абсолютнай кµрэхтэґиитин µрµІ кімµс призёра . Тренерэ - А . А . Соснин . 9 . Боря Каженкин , 1991 с . т . кіІµл тустуу , спорт маастарыгар кандидат , Чурапчытаа ± ы Д . П . Коркин аатынан спортивнай интернат - оскуола 11 - с кылааґын µірэнээччитэ . Уолаттарга Россия финалын уонна µірэнээччилэргэ кµрэхтэґиитин боруонса призёра , Киевкэ ыытыллыбыт турнир кыайыылаа ± а . Тренерэ - СР µірэххэ туйгуна И . С . Посельскай . 10 . Леня Саммель , 1993 с . т . спортивнай гимнастика , спорт маастарыгар кандидат , Дьокуускай 23 № - дээх оскуолатын уонна ОЭУ 10 - с кылааґын µірэнээччитэ . Уолаттарга ДВФУо абсолютнай кыайыылаа ± а , юниордарга кіІµл хамсаныыларга бастакы , опорнай ыстаныыга , кольцо ± а иккис , брусья ± а µґµс миэстэ , " Азия о ± олоро " оонньуу кіІµл хамсаныыларга , брусья ± а тірдµс , опорнай ыстаныыга алтыс миэстэлээх , Россия финалыгар кіІµл хамсаныыларга , брусья ± а тохсус миэстэ . Тренерэ - Россия µтµілээх тренерэ Е . А . Кожевников . Бэчээккэ бэлэмнээтэ Иннокентий ПТИЦЫН . Бүгүн биһиги естественнэй наукалары үөрэтии практическай хайысхаҕа олоҕуруутун ситиһиигэ болҕомтобутун ууруохтаахпыт . Манна даҕатан эттэххэ , Саха Республиката үөрэх эйгэтигэр тахсыахтаах уларыйыыларга кэккэ хайысхалары көҕүлээччинэн буолуон сөп , оттон ол уларыйыылар хайаан да тахсар туруктаахтар . Орто Халыма - сахалыы сиэри - майгыны тутуһан , сылгыны - сүөһүнү иитэн олоруохха сөптөөх саамай хотугу түөлбэ . Холобур , ыаллаһа сытар Аллараа уонна Үөһээ Халымаҕа сүөһүнү - сылгыны иитэргэ табыгастаах усулуобуйа суоҕун тэҥэ . Ити курдук , манна киин Саха сирин олохтоохторо көһөн тиийэн бу эргин уруккуттан олохтоох саха дьонун кытта холбоһон , кимиэхэ да маарыннаабат ураты « халымалыы » тыллаах - өстөөх , хотугулуу култууралаах Халыма сахаларын төрүттээбиттэр . Үөс Саха сирин кытта өр кэмҥэ киэҥ сибээс - ситим , маассабай кэлсии - барсыы суох буолан , манна саха омугун ойдом олорор биир ураты салаата , атыннык эттэххэ , « локальнай бөлөҕө » үөскээбит . \ \ Биохимик - устудьуон Мария Ханды сµбэлиир Сайдыы тэтимэ кµµґµрэн , аныгы олох - дьаґах балайда уларыйда . Барыта ыксал - тиэтэл . Ити куоракка олорор , µірэнэр устудьуоІІа эмиэ сыґыаннаах . Итинник олох тµмµгэр культура , аґылык таґыма , сиэр - майгы тµґµµтэ бэлиэтэнэр диэн социологтар этэллэр . Маны сэргэ , киґи доруобуйата да энчириир . Норуот муудараґа баар : " тугу аґыыгын да , ол - эн " . БµгµІІµ нµімэргэ СГУ биолого - географическай факультетын устудьуона Мария Ханды хайдах сіпкі аґыыр наадатын туґунан бэйэтин кірµµтµн " ЭС " аа ± ааччыларын кытары µллэстэр : - Билигин ылан кірдіххі , устудьуон тугу эмэ сиэбит , кылаабынайа , испин туох да буоллун тоторбут киґи диэн санаанан салайтаран аґыыр . Тотор эрэ гына . Минньигэс буолла ± ына , іссі µчµгэй . ДьиІэр , биґиги аґылыгы минньигэґин кірбіккі аґыахтаахпыт . Холобур , бу битэмииннээх , иІэмтиэлээх аґы сии олоробун дии - дии аґаабыт ордук табыгастаах . Мин сиэбит аґым ійбір - санаабар , эппэр - сииммэр туґалаах буолуо диэн санаанан салайтаран . Биологическай іттµттэн кірдіххі , остуол этикатын биир принцибэ наґаа туґалаах . МаІнай салаат , иккиґинэн миин эбэтэр торуой , онтон минньигэс десерт кэлэр . О ± уруот аґыттан оІоґуллубут салаат киґи аппетитын кіті ± ір , куртах буґарарыгар кіміліґір . Миин эбэтэр иккис бµлµµдэ белоктаах . Белок сµµрэргэ - кітіргі , хамсыырга , эккэ - хааІІа наадалаах элемент . Десерткэ баар углевод - ій µлэтигэр барар . Аны туран , устудьуон µірэ ± ин кэмигэр сакалаат , пирожнай ылан , аччык курта ± ар сиир . Ити , биллэн турар , топпут санааны µіскэтэр . Кырдьык , ій іттµнэн устудьуоІІа кіміліґір , ол эрээри кини хамсанар энергияны µіскэппэт . Ол иґин паара кэмигэр утуйуу , хамсаныах ба ± а суох буолар , симэлийэр . Ґірэнэ кэлэригэр чугас олорор устудьуон соро ± ор сµрэ ± элдьээн автобуґунан сылдьар . Лекцията бэґис - алтыс этээскэ буолла ± ына , саатар сатыы тахсан этин - хаанын уґугуннарбат . Лифкэ преподавателлэри кытары тэІІэ анньыґан тахсар . Сарсыарда киґи хайаан да аґыахтаах . Толору аґаабыт киґи кµнµн сэниэлээхтик атаарар . ТэІІэ толкуйдуур , хамсыыр кыахтаах . Ырыы . Кыргыттар аґаабакка , кµнµ быґа биир сакалаат батончигынан сіп буолаллар . Ол оннугар кефир , о ± уруот аґын сиэбит быдан туґалаах . Саамай µчµгэй диета - кµннээ ± и режим . Киґи наар аґыыр кэмигэр аґыахтаах , утуйуохтаах . Оччо ± о организм онно µірэнэн хаалар . Ґлэлиирэ чэпчиир . Веществолар атастаґыылара нуорма ± а тµґэн , ырбаккын да , уойбаккын да ± аны . Организм сааґылыыр Айыл ± а оІоґуутунан киґи организма барытын туґа ± а ыыта сатыыр . Ол курдук сиэниллибит аґы эмиэ . Холобур , Доширак , сакалаат батончига туох да туґата суох . Куґа ± ан ас ( чизбургер , чипсы , доширак о . д . а . ) киирдэ ± инэ онтон организм туґалаа ± ын ылар . Киґи ілбітµн эрэ диэн . Атынын таґааран кэбиґэр . Сарсыарда тураат , тута аґыы сµµрµмµіххэ наада . Быґа холуйан чаас аІарын курдук кэмІэ куртах " уґуктар " . Аан бастаан мэйии уґуктар , кэлин хамсаннахха эт - сиин µлэлиир турукка киирэр . Ис органнар саамай хойут " уґукталлар " . Ол курдук , суун - тараан , ороІІун хомун , сэрээккэлээ , дьиэ ± ин сааґылаа . Сарсыарда сорох киґи наґаа аччыктаан турар . Ити сыыґа олох тµмµгэ . Эн киэґэ / тµµн утуйаары сытан аґары аґаан утуйбуккун , эбэтэр киэґэ тугу да аґаабатаххын . Тµµн аґаабыт тµгэІІэр кµµтэ тµґµіххэ наада . Аччыктааґын ааґар . Куґа ± ан туругу суох оІоруоххун ба ± арар буоллаххына кінітµк туран баран тіІкійµіхтээххин , холкутук тыына ± ын . Оччо ± о аччык санаа ааґыахтаах . ДьиІнээх аччыктааґын ааспат . Сарсыарда тугу сиир ордугуй ? Белоктан турар ас буолара ордук . Сымыыт , суорат курдук . Халбаґы кіІµллэммэт . Саамай сиэнэр уонна туґата суох аґынан учуонайдар халбаґыны ааттыыллар . Туох да ± аны энергетическэй туґаны биэрбэт . Бэ ± эґээІІи аґы сылытар наадата суох . Хоммут , иккистээн сылытыллар ( термическэй обработканы ааґар ) ас буорту буолбут ас . Ол амтаныгар биллибэт . Бары туґатын барытын " буґаран " аІардас шлагы сиэбит курдук . " Сарсыарда эрдэ туран аґаан баран , эбиэккэ диэри аччыктаан хаалабын " , - диэн санааны µірэх корпустарыгар µгµстэ истэ ± ин . Батончик буолбакка сок , бэчиэнньэ , йогурт , µµт о . д . а . " Кириешка " суухара искэр киирэн аґыыбаны µрдэтэр уонна гастрит µіскµµрµгэр усулуобуйаны µіскэтэр . Кока - кола эмиэ . Аґын кірµммэт ыччат , тµмµгэр бырааска тиийэн ыарыыларын µІсэр . Улахан аІара олохтон - дьаґахтан , астан - µілтэн тутулуктаах ыарыылар буолуо . Ону билиммэккэ , ыарыґах кока - колатын , чипсытын кімµскэґэ сытыа . . . Эбиэккэ тото - хана аґыахтааххын . Олох ыксаабакка нус - хас олорон аґыахха наада . Аґыыр эмиэ бэйэтэ туспа ритуал . Ону убаастааґын уонна ірі тутуу ирдэнэр . Аны эбиэттээт да ± аны , ойон туран сµµрэн хаалабыт . Искэ баар аґылыгы барытын дьалкытабыт . Ити эмиэ сыыґа . Ґксµгэр эбиэт кэнниттэн киґи утуйуон ба ± арар . Паара ± а олорон . Аґаан бµтэн баран 10 - 15 мµнµµтэ ол сиргэр олорон " ис тар ± атыахха " наада . Дьиэ ± э сытан ылыахха сіп . Эбиэт кэнниттэн киэґээІи аґы ір кµµтэ ± ин . Дьиэбитигэр , уопсайга хойут кэлэбит . Киэґэ тугу да сиэ суохтаахпыт дуо ? Эти , уопсайынан , ыараханы сиири сµбэлээбэппин . Кыргыттар 18 чаас кэнниттэн аґаабаттар . Уолаттар тіттірµтµн хойут , тµµн аґыыллар . . . Уонна тута утуйан хаалаллар . Утуйуох иннинэ аґаабыт ас ( киґи киэґэ сынньанар ) тµµн устата буґарыллан энергията ханна да барбакка , шлак буоларыгар тиийэр . Сыа - арыы хаалар , атына барыта шлакка кубулуйар . Уойуу са ± аланар . Соро ± ор уолаттар тіґі да тµµннэри аґаабыттарын иґин , ып - ырыган буолаллар , ону дьон " аґыыр - аґыыр да уойбат баар µґµ " дииллэр . Кинилэр сарсыарда аґаабаттар . Ол иґин бэ ± эґээІІи энергиялара ій µлэтигэр барар . Эккэ - хааІІа иІмэт . Глюконоген диэн вещество киґи былчыІар µіскµµр . Ол глюконоген ій µлэтигэр кіміліґір . Сыыґа аґаан , веществолар атастаґыылара буккуллан эт - хаан ітті сайдыбат . Физиологическай сайдыыны кірдіххі , уол кыыстаа ± ар эттээх буолуохтаах . Истэнии хайдах са ± аланарый ? Элбэх пиибэттэн уонна ис былчыІнар µлэлээбэттэриттэн . Организм дьиІинэн олус ійдііх . Барытын иІэриммэт . Биґиги иІэмтиэлээх аґы уган эрэ биэрэн иґиэхпитин наада . Холобур , курууппалары сиир быдан ордук . Мокоруон оІоґуктар туґата суохтар . Тоторорго эрэ аналлаахтар . Фруктанан аґара µлµґµйµмµіххэ наада . Биллэрин курдук , слива , виноград саха киґитин иґигэр кыайан буспаттар . Минньигэстик , туґалаахтык уонна сіптµк аґааІ . - Мария , сµбэлэриІ иґин баґыыба ! Сµбэни ылла , Никита АРГЫЛОВ . - Аҕам Виктор Алехин ыраах Серафимович диэн куораттан баара - суоҕа сүүрбэлээҕэр эдьиийин батыһан Саха сиригэр кэлбит . Кэлээт , Чурапчы оскуолатыгар учууталынан ананан үлэтин саҕалаабыт . Онтон Үөһээ Дьааҥыга үлэлии сылдьан ийэбин Ольга Владимировнаны көрсөр . Итинтэн ыла кини олоҕо , үлэтэ - хамнаһа саха норуотун кытта өссө ыкса ситимнэммитэ . Сахалыы ыраастык саҥарар буолбут . 30 - с сылларга Иркутскайдааҕы пединститукка баран үөрэнэр . Онно тиийэн олорор кэмнэригэр мин төрөөбүппүн . Ыарыһаҕым бэрт буолан , төттөрү көһөн кэлбиттэр . Ийэм үйэтин тухары Чурапчыга сэллик балыыһатыгар үлэлээбитэ . Дьонум оҕолорун үксүн хоту олорон төрөппүттэрэ . Аҕам : " Хоту көһөрүллүбэтэхпит буоллар , тыыннаах хаалыа суох этибит " , - диир буолара . " Ийэм , а ± ам , мин уонна іссі мин " кµрэхтэґии СР Президенигэр дьиэ кэргэн уонна о ± о - аймах дьыалаларыгар комитет уонна Госкомспорт ыччат сылыгар анаммыт тэрээґиннэриттэн биирдэстэринэн буолла . Бала ± ан ыйын 11 кµнµгэр Чурапчы , Нам , Таатта , Горнай улуустарын уонна Дьокуускай куорат бастыІ спортивнай ыаллара кірдііх стартка кµрэхтэстилэр . Кыайыы 50 сылын спортивнай дыбарыаґын саалатыгар кірііччµлэр кµрэхтэґээччилэри санааларын кіті ± ір тыллардаах транспараннаах , араас іІнііх шариктардаах далбаатыы олордулар . Олохторугар спорду , чіл сиэри сµрµн миэстэ ± э туруорар ыаллар биир - биир тахсан бэйэлэрин билиґиннэрдилэр : 5 о ± олоох Эверстовтар 11 саастаах Ваняларын уонна 9 саастаах Варяларын илдьэ кэлбиттэр , Дьокуускай куораттан сылдьар сахалыы куттаах ыаллар Кузьминнар , билсиґии тµґµмэ ± эр кэрэ ырыаны иґитиннэрбит Таатта улууґун Туора Кµілµттэн сылдьар Аянитовтар , Хатастан Диана уонна Денис диэн о ± олорун кытта Петровтар , эт - хаан іттµнэн бэлэмнээхтэрэ тута кістір Горнай улууґун киэн туттар ыала Ксенофонтовтар , онтон хаалсыбат Чурапчыттан Ефимовтар уонна Нам улууґуттан кыайарга дьулуурдаах Эверстовтар . Ол кэннэ тыІааґыннаах кµрэхтэґии са ± аланна . Манна о ± олор тіріппµттэрин , тіріппµттэр о ± олорун кытта тэІнэстилэр . Саала иґэ кірііччµлэр ыґыыларынан - хаґыыларынан туолла . Кірдііх стартка аІардас сµµрµµнэн эрэ муІурдамматылар . Тэрийээччилэр араас тµґµмэхтэри толкуйдаабыттар : кілµіґэни сµµрдµµ , синньигэс биилинэн эргитэр тігµрµк иґинэн киирээґин - тахсааґын , мээчиктэри хомуйуу , кубиктарынан дьиэ тутуу уонна да атын киґи ылла да дэбигистик толорон кэбиспэт тµґµмэхтэри аастылар . Кµрэхтэґиилэр быыстарыгар " Одун " , " Кµн о ± олоро " µІкµµ ансамбллара кэрэ µІкµµлэринэн кірііччµлэри саататтылар . Бу кэмІэ , мин санаабар биир ордук ситиґиилээхтик барсан иґэр дьиэ кэргэни кытта кэпсэттим . " Ийэм , а ± ам , мин уонна мин бары бииргэ кыайыахпыт " диэн девизтээх Чурапчы Хайахсытыттан кэлбит Эверстовтар ийэлэрэ Мария Петровна санаатын µллэґиннэ : " Биґиги биэс о ± олоохпут . Кµрэхтэґиигэ Варялаах , Ванябытын илдьэ кэллибит . Ол кинилэр ордук эт - хаан іттµнэн бэлэмнээхтэрин иґин буолбатах . Эстафета ± а кыттааґын ирдэбилигэр саастара хапсыбыта . О ± олорбутун барыларын спорка сыґыарабыт . Биґиги дьиэ кэргэн спорду урут - уруккуттан сэІээрэбит , чіл оло ± у тутуґабыт . Мин волейболу сібµлµµбµн , нэґилиэкпитигэр ыытыллар кµрэхтэґиилэргэ кыттабын . А ± абыт , Валентин Иванович спортивнай оскуола директора , эмиэ спордунан сібµлээн дьарыктанар . О ± олорбутун бэйэбитин кытта илдьэ сылдьан спорка сыґыарабыт . Мин санаабар тіріппµттэр о ± олоругар холобур буолуохтаахтар . Бу курдук кірдііх старт тэрийбиттэрэ олус µчµгэй . Сэргэхсийдибит , дьону кытта билистибит . Кыайбатахпытына да ± аны олус хомойуо суохпут , бу курдук µчµгэй тэрээґиІІэ кытынныбыт диэн µірµіхпµт эрэ " . Ол курдук , кірдііх старт тµмµгµн биллэрэр µірµµлээх тµгэн кэллэ . СР Президенигэр дьиэ кэргэн уонна о ± о аймах дьыалаларыгар комитет председателин бастакы солбуйааччы М . Р . Харлампьев кыайыылаахтарга бириистэри туттарда . Бастакы миэстэни Намтан сылдьар Эверстовтар ыллылар . Кинилэргэ аныгы оІоґуулаах , тµргэтиир бэлэсэпиэти туттардылар . Иккис миэстэ ± э Горнай улууґуттан сылдьар Ксенофонтовтар уонна µґµс миэстэ ± э Хатас биир бастыІ ыала Петровтар та ± ыстылар . Кинилэргэ тренажер - бэлэсэпиэттэри туттартаатылар . Сардаана КУЗЬМИНА . Виктор ЭВЕРСТОВ хаартыска ± а тµґэриилэрэ . - Ол эйгэҕэ тугу билэргин суруйуохтааххын . Оччоҕо эрэ өйдөбүлү биэриэххин сөп . Холобур , үөрэммит кыһам - СГУ бастакы куурус оҕолорун күнүгэр анаан ырыа суруйарга эттэҕинэ , тоҕо табыллыа суоҕай ? Үтүөтүн - мөкүтүн , түһүүтүн - тахсыытын бэйэм эппинэн - хааммынан билбит эйгэм буоллаҕа . Брейк - данс / / Салгыы сайдар Кулун тутар 18 - 21 кµннэригэр Дьокуускай куоракка 4 - с республикатаа ± ы " The North battle " кµрэхтэґии µрдµк таґымнаахтык ааста . Бу сахалыы брейкиІІэ улахан суолталаах сµµрээн , саамай кэтэґиилээх уонна ча ± ылхай тµгэн . Фестивальга республика бары муннуктарыттан µІкµµнэн дьарыктанар уонна интэриэґиргиир о ± о - аймах мунньустар . Тэрийээччилэринэн " Yakutsk city breakers " общественнай тµмсµµ , СР брейк - данс федерацията , Ыччат политикатын министерствота , спорт госкомитета , " Саха Азия о ± олоро " аан дойдутаа ± ы о ± о фондата буолаллар . Фестиваль республика ± а брейк - данс µІкµµ хайысхатын сайыннарар , чіл оло ± у тар ± атар , кµµстээх хамаандалары талан , Россиятаа ± ы чемпионакка кытыннарар сыалтан тэриллэр . Бэлиэтээн эттэххэ , Мирнэй , Ньурба , Нерюнгри , Чурапчы , Сунтаар , Кэбээйи , Бµлµµ , Ґіґээ Бµлµµ , Амма , Таатта уо . д . а . улуустарга уонна куораттарга брейк - данс кµµскэ сайдар . Брейк - данс федерациятын вице - президенэ Иван Степанов а ± ыйах боппуруоска эппиэттээтэ . - Иван , ханнык улуустартан тіґі элбэх о ± о кэлэн кытынна ? - Уопсайа 11 улуустан 21 хамаанда , 150 - тан тахса о ± о кэлэн кыттыыны ылла . О ± олор сµрдээхтик бэлэмнэммиттэрэ кістір . Манна кэлэн , атын хамаандалары кытта кірсін , билсиґэн , туґалаах лекциялары истэн , мин санаабар , олус µірэн - кітін баран эрэллэр . Фестиваль µс этабынан барда : " Show contest " ( хамаандалар кірдірµµлэрэ ) , " Crew VS Crew " ( хамаандалар икки ардыларыгар " баттл " ) , " Solo battles " ( биирдиилээн киирсии ) . Маны таґынан , хип - хоп лекция , маастар кылаастар ыытылыннылар . - Дьµµллµµр сµбэ састааба кимнээ ± ий уонна миэстэлэри хайдах таґаардыгыт ? - Дьµµллµµр сµбэ ± э Россиятаа ± ы уонна аан дойдутаа ± ы таґымнаах чемпионнар ыІырыллыбыттара . Хамаандаларынан 3 номинация , 3 миэстэ олохтонно . Биирдиилээн баттлга 5 о ± о ± о анал номинациялары , бириистэри туттардыбыт . - Урукку сыллардаа ± ар бырайыак туох уратылаа ± ый ? - Сылтан сыл аайы туох эрэ эбии киирэн тупсан , сайдан иґэр . Кыттааччы ахсаана элбии турар . Быйылгы фестивальга , эппитим курдук , µрдµк таґымнаах судьуйалар кэлэн элбэх лекция аахтылар , субэ - ама биэрдилэр . Улуустан сылдьар о ± олору хайгыы кірдµбµт . Тіґі да сіптііх усулуобуйа , анаан µірэтэр учуутала суохтарын иґин , о ± олор таґымнара µрдээбит , тупсубут . Бу фестиваль элбэх саІа иэйиини , саІа ааттары бэлэхтээтэ . Элбэх дьон - сэргэ интэриэґин тарта . Барыларыгар µрдµк ситиґиини , сайдыыны ба ± арабын ! КытаатыІ ! Кыайыылаахтары э ± эрдэлиибит , а ± ыйах сылынан Сахабыт сирин о ± олоро улахан кµрэхтэґиилэр кыайыылаахтара буолуохтара диэн эрэниэ ± иІ ! Анисья СПИРИДОНОВА . Дмитрий Филиппов хаартыска ± а тµґэриитэ . Тектоник / / … аныгы µйэ µІкµµтэ Тµргэнник устар олоххо " саха сатаабата ± а суох " диэн кынаттаах этиини туhанан , µµнэр кілµінэ ± э " Tecktonik " диэн саІа µІкµµ - битии сµµрээнэ дьоhуннаахтык сайынна . Биhиги да нэhилиэкпитигэр сµрдээх µчµгэйдик , имигэстик толорор о ± олор а ± ыйа ± а суохтар . Ол курдук , бииргэ µірэнэр табаарыспын Илья Сивцеви кірсіргі тиэтэйдим . Билэрбит курдук , " Tecktonik " диэн µІкµµ аан бастаан Парижка баар буолбута . Онтон Саха сиригэр хаhан кэлбитэй ? - Интернети , кинигэлэри хаґыстахха , " Tecktonik " биhиэхэ 2008 сыл саІатыгар кэлбит эбит . Бэрт элбэх сµгµрµйээччилэрдэнэн , сайдан , тэнийэн иґэр . Омос кірдіххі , Дьокуускай куорат киин болуоссаттарыгар , эдэр ыччат бэрт эрчимнээхтик илиилэрин - атахтарын эрийэ - мускуйа сылдьар буолааччылар . - Онтон эн , бу ураты сµµрээн долгунугар хаhааІІыттан олорсубуккунуй ? - Мин тектонигынан урут наhаа µлµhµйбэт этим . Кэнники 10 - с кылааска µірэнэ сырыттахпына табаарыhым клиптэри а ± алан кірдірбµтэ . Сонно тута кµµскэ ылсаммын , бары хамсаныылары µірэтэн , хас кµн ахсын дьарыктанабын . Ол эрэн бэйэбин ірµс кытылыгар олорор курдук сананабын , то ± о диэтэххэ , дьиІнээх маастар буоларга сыралаах µлэ , дьаныардаах дьарык наада . - Бу µІкµµ туох дьиктилээх , умсугутуулаах буолан , эн бол ± омто ± ун тарта ? - " Tecktonik " илимигэр туттарбыт киhи кыайан тахсыбат эбит . СаІаттан саІа хамсаныы наhаа умсугутар , бол ± омтону тардар . Ону сэргэ , тыаhыыр ырыата эрчимнээх , тµргэн ба ± айы . Эбиитин киhи дьарыктанарыгар сіп тµбэhэр гына µс араас кірµІІэ арахсар : " HardStyle " , " Electro " , " JumpStyle " . Кµн - тµµн маннык курдук ураты сµµрээннэр айылла тураллара , биллэн турар , сайдыы суола . Хас биирдии эдэр киґи чіл оло ± у тутуhарыгар , доруобуйатын бі ± іргітірµгэр эмиэ наадалаах . Мирослав БоЧкарев , " Аартык " пост , " Хотугу Сулус " ТРА эдкора . Дµпсµн , Уус - Алдан . РЭП Элбэх ыччат то ± уоруґа мустубут сиригэр тиийдэххинэ сµргэн кіті ± µллэ охсоро биллэр . Ол курдук кинилэр сэргэх " хаґыылаах - ыґыылаах " , ырыалаах - тойуктаах дьон буоллахтара . Маннык киґи эрэ сµргэтин кіті ± µіх " хаґыынан - ыґыынан " кулун тутар 16 кµнµгэр " Сэргэлээх уоттара " культура киинэ туолбута . КиэІ ыстааннаах , хал ± айбыт футболкалаах тібілірµгэр бэргэґэлээх , сорохторо бейзболкалаах уолаттар тµргэн - тµргэнник саІарар , ыллыыр икки ардынан рэп аа ± а - аа ± а эккирии сылдьаллар . Оттон толору саалаттан кыргыттар хаґыылара у ± араабат . Сорох , чуолаан саастаах дьон , эдэр ыччат манныгынан µлµґµйэрин ійдіібіт . Оттон бу Hip - Hop диэн ааттаах аныгы ыччат субкультуратын биир кірµІэ буолар . Рэп диэн ааттаан читкалыыр хоґооннорун аа ± ар манан дьыала буолбатах . Бу ырыаны ыллыырга тэтимнээхтик , чуолкайдык саІарарын , уґун тыын ирдэнэр . Маны киґи барыта кыайар буолбатах , элбэх дьарыктан тахсар . Ол курдук бу кµн манна Hip - Hop культураны сэІээрээччилэр , чуолаан рэппэрдэр уонна кинилэр сµгµрµйээччилэрэ муґуннулар . Кинилэр мустубут сыаллара - ийэ - а ± а тапталыттан маппыт кырачааннары µірдµµ . Сахалыы тыллаах " Симбиоз " рэп - біліх сольнай кэнсиэригэр республика ± а хайыы - µйэ биллибит " Danketsy " , " Муравейник " , " Micgnost " , " Sasilt " , " Феникс " , " Dixi " , " 2Luna " уо . д . а рэп - біліхтір ыалдьыттаатылар . Рэппэрдэр харчыга буолбакка о ± о оонньууругар ыллаатылар . Кірііччµлэр киирии билиэттэрин араас о ± о оонньуура солбуйда . Бу оонньуурдар 202 микрооройуоІІа баар о ± о дьиэтигэр туттарылыннылар . Кэнсиэри Саха филологиятын уонна культуратын факультетын устудьуоннарын профсоюзнай тэрилтэтин кі ± µлээґининэн ыытылынна . Сахая ТЕРЕХОВА . Соло ± оон а ± а уу ? ун Тарасовтара былыр - былыргыттан талааннаах , ырыаны - тойугу кыайа тутар , уус тыллаах , олонхо ? ут дьон эбит . Ол курдук 2 - с Соло ± он нэ ? илиэгин т ? рµттээбит ки ? и уола Тараас Андреев ( Тараах ) биэс уолу т ? р ? ппµтµттэн бастакы уол - Тэкээнэй Мэхээлэ улахан уола Киргиэлэй , иккис уол Куллаарар Дь ? гµ ? р олонхо ? уттар этилэр . ? ? µс уол Куртах Дьаакып Уйбаан диэн уолуттан саха народнай поэта Савва Иванович Тарасов , т ? рдµс уол Ч ? мч ? х Уйбаан ? л ? кс ? ? ндµр ( Саадьанка ) , Ньукулай ( Хаабыр ) диэн уолаттара элбэх ыччаттарданан , ? л ? кс ? ? ндµр сиэнэ поэт , билигин Соло ± он нэ ? илиэгэр саха тылын учууталынан улэлиир Александр Адамович Тарасов бааллар . Бэ ? ис уол Лаппараан кэргэнэ , о ± ото суох эбит . - Оннук . Хамнас ортотунан , 9 аІаар тыґ . буолар . Оттон ыанньыксыттарбыт сайынын 20 - ҕэ да тиэрдэллэр . Биґиэхэ " соцпакет " толору кірүллэр . Ыанньыксыттар 62 күннээх уоппускалаахтар . Сүрүннээн ычык - бычык ылаллар . Кыґынын ыанньыксыттыан баҕалаах аҕыйыыр , сайынын эбиллэр . Оттон мэхээнньик - инженер баара буоллар , үчүгэй буолуо этэ . Сергей Иванов , Бөтүҥ орто оскуолатын учуутала , идэлээхтэр кэмитиэттэрин бэрэссэдээтэлэ ( Нам ) , үөскээбит балаһыанньаны билиһиннэрдэ . Таллан Бүрэ аатынан оскуола 104 саастаах . Оскуола сүрдээх интэриэһинэй бырагыраамалаах . Нэһилиэнньэтэ - - 600 , оскуола 75 оҕолоох . Үөрэнээччилэр сыл аайы үтүө түмүгү көрдөрөллөр , үөрэх кыһатыгар киирэллэр . Муус устар ый саІатыгар Финляндия Тампере куоратыгар тустууга Европа чемпионата ыытыллан тµмµктэннэ . Бу улахан таґымнаах кµрэхтэґиигэ саха тустууга оскуолатыттан ким да кыттыбата . Онон , туораттан кірііччµ эрэ буоларга кµґэлиннибит . Оттон , дьиІэ , эрдэ иґитиннэриллибитинэн уонна кэпсэтии барбытынан , Европа чемпионатыгар Белоруссия хамаандатыттан Владислав Андреевпыт кыттыахтаах этэ . Ол туґунан уонна билиІІи тыІаан турар кэмІэ саха тустуутун туругун туґунан РФ спорка уонна физическэй культура ± а µтµілээх µлэґитэ , СР µтµілээх тренерэ В . П . Уваров сэґэргиир . Салгыы » - Онно сөбүлэспэппин . Төттөрүтүн ыҥыран иһиэххэ наада . Ол курдук ыллыырга , ардыгар , бэйэбин күһэйэбин даҕаны . Ынырык былдьаһыктаах кэмҥэ олоробут . Улахан омук , бэйэтэ баҕарбатаҕын да үрдүнэн , кыра омугу син биир баһылыыр - баттыыр . Омук атыттары кытары биир кэрдиискэ турарын ситиһэр туһуттан , идеологтар , сирдьиттэр наадалар . Билигин оннук киһи биһиэхэ суоҕун тэҥэ . Саатар биһиги , ырыаһыттар , айар үлэбитинэн омукпут түмсүүлээх буоларын ситиһэ сатыахтаахпыт . Аҥаардас айымньыбытынан эрэ буолбакка , тус олохпутунан эмиэ ону көрдөрүөхпүтүн баҕарабын . ~~Махнолуун сэһэргэһиэх буолбутум ыраатта . Онон , түгэн көстүбүччэ , тоҕоос тосхойбучча …~~ Юлия Анатольевна Песковская , Госдума µлэ ± э уонна социальнай политика ± а комитетын чилиэнэ , депутат : - Буолаары турар съезкэ мин 5 - с кыттыым буолар . Тіґі да дойдубутугар общественнай - политическай балаґыанньа уларыйдар , дьахталлары бастатан туран , дьиэ кэргэни таарыйар кыґал ± алар долгуталлар . Ол иґин съезтэн мин дьиэ кэргэн политикатыгар чопчу этиилэри кэтэґэбин . Дьиэ кэргэІІэ сыґыан µчµгэй іттµгэр уларыйбата ± ына , Россия демографическай балаґыанньата тупсубата биллэр . Ханна ба ± арар чэгиэн туруктаах ыалы ірі тутуу эйгэтэ баар буолуохтаах . Дьиэ кэргэн µтµі µгэстэрин тінµннэриэххэ , сиэр - майгы сыаннастарын бол ± омто ± о ылыахха , обществоны кітµмэх ійдібµллэртэн харыстыахха , гражданскай сыґыанынан ыал буолууттан тэйитиэххэ наада . Оччо ± о эрэ общество чэгиэн туруктаныа . Салгыы » Онуоха РФ территориятыгар « Цептер » мааркалаах иһити атыылыыр « ЦЕПТЕР Интернациональ » ХЭО докумуон бөҕөтүн тиһэн ыыппыт . Россияҕа дьиҥнээх « Цептергэ » сыһыана суох эрээри , эмиэ ити логотибы туһанар , ханна оҥоһуллубута биллибэт « Нaus Muller Zepter » диэн фирма иһити - хомуоһу атыылыыр эбит . Оттон сэрэйдэххэ , « аймахтарбыт » кытайдар обургулар дьыалалара буолуохтаах . Мантан сиэттэрэн кердеххе биhиги о5олорбут убайдарын суолун утумнаан эмиэ уус - иис идэлээх дьон буолан тахсыахтарын сеп . Кинилэр уус талаанын сумэтин эттэригэр - хааннарыгар инэрэ сылдьар дьон буоллахтара . Чугастаа ± ы кэмІэ Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна балет государственнай театрыгар икки улахан премьераны бэлэмнииллэр . Бу туґунан театр уус - уран салайааччыта Карл Сергучев билиґиннэрдэ . Ахсынньы 12 - 13 кµннэригэр аатырбыт итальянскай композитор Дж . Пуччини тіріібµтэ 150 сылын кірсі " Чио - Чио - Сан " операны туруоруохтара . ДьиІэр , бу шедевр саха сценатыгар бастакы холонуу буолбатах . Јссі 35 сыллаа ± ыта оччотоо ± у музыкальнай театрга Львов куораттан режиссер Валерий Титов кэлэн туруорбута , музыкатын Юрий Степанов дирижердаабыта . Манна Чио - Чио - Саны аан маІнай Россия уонна САССР народнай артыыґа Ая Яковлева толоруута кірііччµлэри ытатан уйадыппытын театраллар ійдµµллэр . Кини айбыт ча ± ылхай уобараґа саха искусствотын историятыгар кімµс буукубанан суруллубута , бу оруолун иґин ырыаґыт П . А . Ойуунускай аатынан бириэмийэни ылбыта . Јр сыл Пинкертон партиятын САССР µтµілээх артыыґа Вячеслав Логинов ыллаабыта . Кэлин Чио - Чио - Сан партиятын СР народнай артыыґа Мария Николаева толорон , бэйэтин ураты суолун хаалларбыта . Опера театр репертуарыгар 90 - с сс . ортолоругар диэри биир бастыІнарга киирсэрэ . СаІа кэмІэ " Чио - Чио - Сан " операны театр кылаабынай режиссера , СР µтµілээх артыыґа Прокопий Неустроев туруоран , бэйэтин кірµµтµн киллэриэ . Спектакльга дирижерунан Красноярскайтан опера , балет театрын уус - уран салайааччыта , кылаабынай режиссера , РФ µтµілээх артыыґа Анатолий Чепурной ыІырыллыбыт . Япония эдэркээн кыыґын уонна американскай офицер тапталларын туґунан олус курус кэпсээн ар ± ааІы сиэри - майгыны уонна илиІІи µгэс культураны тэІнээн утарыта туруоруу буолар . Ааспыт µйэтээ ± и трагедия аныгы кірііччµ хара ± ар билиІІи икки µйэ алтыґыытыгар эмиэ уратытык , темата то ± оостоохтук уонна µйэлээхтик кістµі дии саныыгын . Сценографияны Саха театрын худуоґунньуга Михаил Егоров , кістµµмнэри Санкт - Петербургтан Анна Маркарян бэлэмнииллэр . Кинилэр иккиэн Геннадий Сотников µірэнээччилэрэ , онон биллиилээх худуоґунньук са ± алаабыт дьыалата сал ± анар . Худуоґунньуктар этэллэринэн , айымньы классическай ис хоґоонугар µгэс матыыптарга аныгы элеменнэри киллэрэн биэриэхтэрэ . Оччотоо ± у сюжетынан 1904 сыллаахха Пинкертон " Авраам Линкольн " диэн ааттаах хараабылынан устан кэлэр . Билигин ХХI µйэ са ± аланыыта аны итинник ааттаах авианосец Персидскэй хомону кыйа сылдьар . Сценография ± а оччотоо ± у байыаннай хараабыл аныгы авианосеґынан солбуллуо , оттон кµµс іттµнэн іттійµµ американскай байыаннайдар кістµµмнэригэр баар буолуо . Аан дойду µрдµнэн бµттµµн американизация бара турар кэмигэр икки цивилизация кірсµґµµтэ сцена ± а хайдах кэпсэниэ ± ин кірііччµлэр сыаналыахтара . Билигин саІа спектакльга театр бастыІ солистара , эдэр кілµінэ артыыстар сµрµн партиялары толорорго бэлэмнэнэ сылдьаллар . Иккис премьераны " В тени ветров " диэн балет спектаклын театр салалтатын ыІырыытынан Л . Левассёр туруорар . Лоранс Левассёры µІкµµ уонна хореография посолунан ааттыллар . Ол курдук , аан дойдуга тахсар иирсээннэри , сэриини утаран аан дойдуну µІкµµ тылынан сомо ± олуур кыахтаах диир . Кини 80 - с сс . µІкµµлээбит , 90 - с сс . бµтµµлэригэр аныгы µІкµµ труппатын тэрийбит . 2002 сыллаахха П . Бомарше фондатын лауреата . Африкаттан , Азияттан са ± алаан элбэх дойдуга спектакллары туруорар , дойдутугар цирковой маастарыстыба национальнай оскуолатын кытта бииргэ µлэлэґэр . Хореографияны сэргэ кини музыканы , сценографияны бэйэтэ айар , µлэлэґэр . Премьера ахсынньы 18 кµнµгэр буолуо . Франция хореограба Саха сиригэр сэтинньи 25 кµнµгэр кэлбит . Кини : " Бу туруоруу жанрын быґаарар уустук , олох сыаннастарын , дьон иэйиитин бэрт уратытык кірдірін кэпсээґин , µІкµµ тылынан кірііччµгэ эт - хаан , дууґа , ій - санаа дьµірэлэґиитин тиэрдиэхпит " , - - диир . Театр кылаабынай балетмейстера Мария Сайдыкулова кэпсииринэн , Лоранс хамсаныылары кимиэхэ да майгыннаабат гына туруорар . Онон бэлэмнэнии олох уратытык барар . Модерн техникатыгар оло ± уран кини артыыска бэйэтин кыа ± ын туґанан ис дууґатын кірдірір , саІа суолу кірдµµрµгэр кыах биэрэр . Бу µлэ театр труппата саІа хайысханы буларыгар сонун хардыы буолуо . Театр уус - уран салайааччыта Карл Сергучев бэлиэтээбитин курдук , репертуары саІардыы , спектакллары аныгы ньыманан туруоруу итиэннэ атын театральнай маастардары ыІыран бииргэ µлэлэґии театр билиІІи µлэтин биир сµрµн хайысхатынан буолар . Саргылаана ИВАНОВА 29 - ка аны санаторий коллектива бэйэтэ кэнсиэр көрдөрдө . Кураторбыт Валентина Михайловна төрөөбүт күнэ эбит ! Хата успейдаан эҕэрдэлээтибит , бэйэбит оҥоһукпутун аттарбытын бэлэх ууннубут . Кэнсиэр бүтүүтүгэр Мария Капитоновна махтанан тыл эттэ , сувенир чорооммутун туттарда , мин биһиги кэнсиэрбитин тэрийсэн сүүрбүт - көппүт киһиэхэ Фарида Хакимовнаҕа « өссө да сүүрэ , көтө - дайа сырыт бу дьөһөгөй оҕолорун үрүҥ сылгыларын курдук , эһиги санаторийгытыгар сынньанан , эмтэнэ түһэн ыллыбыт , биһиги бөлөхпүтүн умнубакка саната сырыттын диэн сувенирдарбытын туттардыбыт . Бэрткэ бэрди бэтиннэрэн Бэйэ - бэйэни сиэһиннэрбиттэрэ Саханы - сахаҕа киксэрэн Саамылаан салайан биэртэрэ . Нуучча биикититтэн ылан эптим уонна тылбаастаатым . Көннөрүҥ , санааҕытын этиҥ , талыллыахтаах ыстатыйалары ыйыҥ . Мин урут эппит этиибин өссө биирдэ көтөҕүөм этэ : Талыллыбыт ыстатыйалар оннугар Албан ыстатыйалар эбэтэр Бастыҥ ыстатыйалар диэбит ордук буолуо . - - Timir2 23 : 05 , 17 Тохсунньу 2010 ( UTC ) Заказник Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтин 456 № - дээх уурааҕынан 1969 сыл ахсынньы 4 күнүгэр тэриллибитэ . Потребительскай ырыынакка олохтоох оІорон таґаарааччылар бородууксуйалара 12 , 5 % ылар Соторутаа ± ыта Дьокуускай куоракка " Сайсары " бааґынай ырыынагар ыытыллыбыт кµґµІІµ ас - µіл быыстапка - дьаарбаІкатыгар олохтоох оІорон таґаарааччылар урукку сылларга курдук бэйэлэрин бородууксуйаларын хото атыылааннар , ас - µіл промышленноґа тэтимнээх хардыылары оІорбута кіґµннэ . Ол эрээри куорат ма ± аґыыннарын прилавоктарыгар бэйэбит µµппµтµттэн - эппититтэн оІоґуллубут ас - µіл анньыллан турбутун да µрдµнэн , бµгµІІµ туругунан потребительскай ырыынакка олохтоох оІорон таґаарааччылар бородууксуйалара 12 , 5 % ылар . Онон олохтоох оІорон таґаарааччыларга государство іттµттэн кµµстээх политика ыытыллара эрэйиллэр . Предприятиелар оІорон таґаарар бородууксуйаларын кээмэйэ а ± ыйах , батарыыта кыаллыбат буолан , сорох тэрилтэлэр сыар ± а µрдµттэн олороллор . Салгыы » - Чиэһинэй буолуохтаах . Эппиэтинэстээх буолуохтаах ( дьэ , биһиэхэ саамай тиийбэт хаачыстыба ) . Билиилээх - көрүүлээх буолуохтаах . Билиитэ суох киһи , аҥаардас кыһыл тылынан өнүйбэт . Тугу саҥарарын , хайдах дьыаланы оҥорорун , туохха дьулуһарын билиэхтээх . Бэйэ бодотун тардыныахтаах , бас - баттах сананыа суохтаах … Чэ , ити « испииһэк » кэлиҥҥи түһүмэхтэрэ . . . П . А . Ойуунус кай аатынан Саха Республикатын государственнай бириэмийэтин лауреата , педагогическай наука кандидата . - - Ааҕа сатыыбын . Бэйэм блогпар суруйалларын эрэ буолбатах , атын дьон блогугар тахсыбыттары эмиэ көрө сатыыбын . « Кому за … » форумҥа киирэн эмиэ көрөөччүм . Биллэн турар , хаһыаттары , сайтары , форумнары барытын ситэн ааҕар кыаҕым суох . Коллегаларым , уопсай прессаны ырытан , анааран биэрэллэриттэн сирдэтинэбин . Сааспынан а5а буолан аармыйа5а мин урут барбытым , аармыйа оло5ун - дьа h а5ын ту h унан ки h ибин бэлэмнээн со5ус суруйарым . Хардатын , Эдик дойду сонунун , бэйэтин сити h иилэрин , тү h үүлэрин ыйаа h ыннаан , тэңнээн суруйара . Сулууспалаан бутэн аны мин киниэхэ Тойбохойбут сонунун суруйарым . Уолаттар Тойбохойтон элбэх буолан сулууспалаабыттара . Дойдубар тахсан , ы ? ыа ± ы тэрийии ту ? унан мунньахтаатыбыт . « Тэкэрээттэ ± э кыайыы ы ? ыа ± а буолбута , манна ? рµµ ы ? ыахтар ы ? ыллаллара » , - диэтим . Тэкэрээттэни дьон ? лµµлээх дииллэрэ манныктан этэ . Биир ы ? ыахха Ба ? ылайкаан о ± онньор - Василий Гоголев диэн сµрдээх кыахтаах , ичээн оло ? хо ? ут о ± онньор , оччолорго орто саастаах ки ? и буолла ± а , алгыы турда ± ына , Ыстаалын мэтириэттээх халанчаттан , µ ? ? эттэн райком инструктора ки ? и « тµксµ , бµт , о ± онньор » диэбит . Кырдьа ± астар « алгы ? ы ситэ этиллиэхтээх » диэн ха ? ыытаспыттар да , Ба ? ылайкаан ? ? µргэнэн , на ? аа кыы ? ыран , куулун санныгар быра ± ан , алгы ? ын ситэрбэккэ , дьиэтин диэки тµспµт . Дьиэтэ биэрэстэни кыайбат сиргэ турар , дьиэтигэр тиийбитэ - то ± устаах о ± ото ? л ? н сытар µ ? µ . . . Онтон сотору буолан баран 13 саастаах уола ? л ? н хаалбыта . . . Алгысчыт « маннык ки ? и этиитинэн тохтуурга кµ ? элинним , ? рдµк Айыыларым , бырастыы гыны ? » э ? ин диэбитэ буоллар , ол алгы ? ы тохтоторго ыксаабыт инструктортан иэстэбиллээх буолуохтаах эбитэ буолуо . Оттон ол быстыбыт ситим биллибэт кµµ ? э бэйэлэриттэн , о ± олоруттан иэстээтэ ± э . . . Нана технология диэн тугуй ? Сахалыы быһаардахха , бу сүлүк ( тыыннаах күлүгэ ) клон төгүлүн ( клонирование , тиражирование ) технологията ( тыына суох күлүгүн , тыыннаах сүлүгүн оҥоруу ньымата ) буолар . Нано диэн тыллара - тоҕус диэн . Тоҕус кистэлэҥэ - үс төгүлэ . 3х3 = 9 . Хоролуу анаарыыга - Дьикти ( чудо ) үстээх , дьиибэ ( диво ) үстээх , дьээбэ ( дева ) үстээх . Бу хоролуу анаарыыга дьиктигэ эрэ айар күүс быһыытынан атыыр анаарыы кыттыһар . Эр киһи уллуруга ( спермата ) киирэн дьахтар аһайын кытта кыттыһарыгар . Бү уллурук айар айана үс хонуктаах . Бу дьикти ! Бу атыыр айар , тыһы ылар дьикти түгэнэ ! Дьиибэтэ диэн , дьахтар чыллырыытыгар ( яйцоклетката ) өбүнэх - өбүгэ үнүгэһэ үөскээһинэ . Бу тыс бодотун ( тело ) биэрэр ийэ майгытыгар дьиибэ баар ! Дьээбэтэ диэн баар , уллуруктан өбүнэх , өбүнэхтэн киһи бодото - оҕо буолуута . Киһи бодотун ылыныыта . Бу тыһы , ийэ майгыта . Айар сиэмэни хорон ылан ситэрэн - хоторон , таҥан оҥорон төрөтөн таһаарыы . Нана - тоҕус технологията манна олоҕурар . Бу нана технологиянан тыына суохтары тугу баҕарар төгүлүн ( тирааһын ) оҥорон таһаарыыга үлэлииллэр . Холобур холодильник турар . Бу кураанах күлүгүн оҥороллор . Онтон холодильник ханнык , төһө атомнартан турарын , ол атомнар хайдах майгылаахтык хабалаласпыттарын ( сыстыспыттарын ) быһаараллар . Ону таҥар , аттарар технологиянан , анал бырагыраамманан туох баар деталларынан оҥорон холодильник күлүгүн толороллор . Холодильник холодилньыгы төрөтөр . Ону төһөнү баҕаралларын төгүллээн кэбиһэллэр . Ол курдук тугу баҕарар , дьиэни кытта төгүллээн таһаарыахтарын сөп . Матырыйаалын эрэ булуохтарын наада . Ол аата биир дьиҥнээх айыллан оҥоһуллубут баар буолуохтаах . Уоннааҕытын нана технология быһаарар . Куттаах - сүрдээх харамайы , ол иһигэр киһини эмиэ . Киһи сааныга ( клетката ) ханнык аатамнартан , мөлүөкүлэлэртэн турарын , генын ( дьонотун ) уруһуйун үтүктэн , хайдах хабалаласпытын үтүгүннэрэн , дьикти , дьиибэ , дьээбэ майгытынан киһини , киһи биир ааттааҕын ( органын ) оҥорон таһаараллар . Киһи саппаас чааһы массыынаҕа уларытар курдук , сүрэҕин , быарын , бүөрүн , илиитин - атаҕын , сэбин эргэрдэ да анал мастарыскыайга киирэн көрүөх бэтэрээ өттүгэр уларыттара сылдьар буолуоҕа . Дьэ оннук . Бэйэтэ бэйэтин төрөтөн таһаарар кыахтаах илэ күлүктэр үс хочоҕо дьаарбайыахтара турдаҕа … Киһи айар таҥара оруолун ылар . Бу таҥараҕа мастаныы , хара аньыы дэнэр . Хоролор тоҕустара ( нанилара ) итинник . Биири кыайа иликтэр . Кутун , сүрүн ( дууһатын ) кыайбаттар . Тоҕо ? Тоҕо диэтэргит кут - сүр айымньылаах эйгэтэ атыыр , - үс саха эйгэтэ . Үс саха - атыыр эйгэтэ олох туһунан , айар таҥараттан тардыылаах . Саха төрдө СЭТ таҥараттан , хоро төрдө - ХОРО таҥараттан тардыылаах . Балар майгылара араастаах , аналлара ураты . Дьэ ол иһин тыһы - атыыр , минус - плюс , үрүҥ - хара , итии - тымныы , сырдык - хараҥа , уһун - кылгас , ыарахан - чэпчэки , хоту - соҕуруу , аҕа халлаан - ийэ сир о . д . а диэннэр бааллар . Маны барытын билэн , сатаан , айардаан - таҥардаан туһаныахха наада . Онон үһэ суох тоҕус суох . 1 . Үс - атыыр , 2 . тоҕус - тыһы , 3 . сэттэ - оҕо . Сэттэ - сэтэрээһини көрдөрөр атыыр майгыта . Үс хочо бырагыраамматын оҥорооччуларга маны тийэрдээр - диэн баран кынаттаах аанньалым түннүкчээмминэн көтөн тахсан истэҕинэ : " оттон ол " Үс хочону " арбатар үлэм иһин тугу төлүүгүт " - диэн , икки ыйдаах хамнаспын кыайан ылбакка быстара сылдьар сирдээҕи киһи быһыытынан хоролуу майгынан ыйыттым . - Бырагырааммалаахтар төлүөхтэрэ , ити үрдүк технологияны сырдатар киһи көмпүүтэриҥ да эргэтэ бэрт эбит - диэн эбэн эттэ . Этэр эттэҕинэ кырдьык даҕаны , көмпүүтэрим былыргы , эйиэнин курдуктар сыбаалкаҕа быраҕыллыбыттара быданнаата диэн күлүү гыналлар . Оттон суруналыыс киһиэхэ аппараат , хаамыра , дьиктоппуон диэн аныгы технология тэриллэрэ эмиэ мэһэйдиэ суох эбит диэн салгыы саныы сыппытым , сарсыарда буолбут эбит … Дьэ итинник буолла , мин түһээтэхтээҕи санаам . Чахчы да дьикти , дьиибэ , дьээбэ … Дьиҥэ , сахалар аһалыкпыт тэҥэ суох үчүгэй ээ . Айыы аһын аһыыбыт . Дойдубутун этэ да барбаккын . Манна туох барыта тоҥо , харалла сытар . Ол иһигэр өй , өйдөбүл , сах тыла , айар күүс эмиэ . Ону ириэрэн кэскил туһугар туһанар кэм кэлбэтэҕэ буолуо дуо ? Биһиги курдук нотуура этинэн , балыгынан , үүтүнэн - сүөгэйинэн , арыынан аһыыр омук аан дойдуга аҕыйах буолуо оҥоробун . Киһи ыам кумаарын курдук элбээн иһэр . Туох да бэйэлээх нотуура аһалыга онно тийэр кыаҕа суох . Дьэ ол иһин геннай инженерияны сайыннаран , исскуственнай үүнээйилэри оҥорон , төгүллээн дьону сүөһүнү аһатар буолан эрэллэр . Бу глобальнай боппуруос быһаарыллыытын биир суола дииллэр . Билигин искусственнай эт аһалыктар , үүнээйи араас көрүҥэ , ас амтанын , өҥүн , сытын биэрэр эбиликтэр , тумалар араастара элбээтэ . Манна эмиэ кытай баһылаан иһэр . Аан дойдуга тугу да оҥордуннар , онтон биири ылан баран кытайдар үтүгүннэрэн төгүлүн оҥорон аан дойдуну ыһан кэбиһэллэр . Ону биһиги сиибит , таҥнабыт , туһанабыт . Кытай бу өттүнэн аан дойдуну эмиэ баһылаата . Оттон биһиги курдуктар дьиҥнээх күлүгүн дьаабылыыбыт . Дьиҥэ суох түлүппүөн , аппаратуура арааһа , таҥас эгэлгэтэ , ас арааһа . Дьиҥэ суох үтүктээйи сыһыан , майгы - сигили , туттуу - хаптыы , дьүһүн - бодо , таптал , ырыа - тойук эмиэ . Кута - сүрэ суох , кэрээниттэн тахсыбыт , киһи аатыттан ааспыт киһини - үөр сүлүк киһи диэн абааһыга холууллара . Айыы киһитэ куттааҕы сүрдээҕи аһыыр . Үүнээйини , хамсыыр харамайы , кинилэр бородуукталарын . Оттон искуственнайыҥ кута - сүрэ суох . Манна айылҕа сокуонун кэһиллиитэ тахсар . Кут салыйар , сүр сүтэр , төрүөх төннөр , киһини - киһи аатыттан ааһардар аньыы хара дьайаана барар . Аныгы технология сайдыыта итинник баран иһэр . Материализм - тыһы . Идеализм - атыыр . Дарвинтан , Маркстан , саҕалаан хаһан таһааран , инники күөҥҥэ тута сылдьар наукалара , үөрэхтэрэ сүнньүнэн хоролуу . Хоролуу анаарыылаах . Наукабыт эмиэ тыһытыйан " оно наука " буолан турар . Онтон сиэттэрэн технологияларбыт эмиэ хоролуулар . Атыыр анаарыылаах учуонайдар да , саҥаны айааччылар бары КГБ курдук анал тэрилтэлэр кэтэбиллэригэр сылдьыбыттара , сылдьаллар даҕаны . Билигин кэлэн билбиппит , ниэптэн , гаастан , электроэнергияттан ураты , чэпчэки сыаналаах энергоисточниктар , айыллыбыттара , оҥоһуллубуттара ырааппыт . Ол оҥорбут дьон суох буолан иһэллэр эбит . Ити барыта аан дойду ырыынагын хамсатар " айар таҥара " оруолун ылбыт харчы күүһүгэр сытар . Энергоисточниктар босхо буоллахтарына бу ниэбинэн , гааһынан байан олорор дойдулар биирдэ күппүлүү баралларыгар тийэллэр . Транспорт , техника барыта уларыйарыгар тийэр . Онон атыыр анаарыы билиҥҥи олох майгытыттан туоратыллыбыта ыраатта . Ол иһин сахалыы анаарыы хотторор , хоролуу хотор . Ол эрэн кэмэ кэлиэҕэ . Итини айбыт таҥара билэн көрөн олорор . Түлүппүөн , интернет , радио , телевизор эйгэтэ барыта биир ситим суоллаах . Бу барыта холбоһон халлааҥҥа ыйаммыт биир бэлэм спутник кыра сиэркилэтиттэн тэйитиллэн , биир тэриэккэлээх быыскаттан аттарыллан , кыра " триллионкаҕа " түмүллэн киһиэхэ чип курдук олоро сылдьар технологията оҥоһуллубута эмиэ ырааппыт . Барыта буор босхо буолуон сөп . Ол эмиэ олоҕу хамсатар күүс харчы буоларыттан билигин кыаллыбат . Телевидение , радио , интернет , сибээс диэн араастаан арахса - арахса , онно анал тэриллэри атыылаан , өҥө оҥорон харчыны хамнаталлар , байаллар . " Үс хочолор " манна аан дойду сайдар киинин оҥоруохпут , 50 тыһ . киһини улахан хамнастаах үлэнэн хааччыйыахпыт диэн баҕалаахтар . Сайдыы технология нөҥүө кэлэр диэн этэллэр . Дьэ ол иһин интэриэһиргээн , дьүүллэһиэҕиҥ диэбиттэрин иһин " анаарабын " . Сахалар инники хайдах буолуохпутуй диэн имсэ - санаа долгутуулаах эбээт . Бу кэскил эйгэтигэр , быыһанар суолу була , тобула сатааһыҥҥа хайдах да буолтун иһин , билиҥҥитэ , " Үс хочо " эрэ баар курдук . Ол билиҥҥи саламта " кэскилбит диирэ " тимир суол кэлиитэ , ниэп , гаас турбатын тардыы , электролинияны тардыы , саҥа суоллары оҥоруу , мөлүйүөнүнэн киһини аҕалыы , сир баайын , харамайын , үүнээйитин , уратылаах өйү - санааны туран биэрии , нуучатытыы барыта хоро таһар импиэрийэ бырагырааммата олоххо киириитэ . Биһиги холуонньаҕа олорбуппут , төттөрү онно кубулуйабыт . Глоболизацияҥ биһиги курдуктары эһэр биир дьайар көрүҥэ ити сылдьар . Духуобунай колонизацияҥ күүскэ киирэн иһэр . Ол " нууччатытыы " диэн анал технологияннан оҥоһуллар . " Русская доктрина " диэн нуучча империятын , самодержавиятын тутар элбэх учуонай үлэлээбит доктриналара оҥоһулунна . Маны еврейдэр соруйан ускайдаан оҥоттороллор , Россияны ыһаары диэччилэр бааллар . Истэн баран саллыбытым . Нууччаттан атыны тугу да билиммэт майгыны кэпсээбиттэрэ . Эн нууччатыйдаххына , хоротуйдаххына эрэ сөп түбэһэҕин , бэрт буолаҕын диэн анаарыы . Үөрэх , иитии , култуура эйгэтэ үксэ оннук үөһэттэн соҥноммут бырагырааммаларынан үлэлии олорор . Уонна тоҕо маннык буоллубут ? - дэһэллэр . Саха бэйэтин күлүгүн сиэркилэҕэ көрүнэ - көрүнэ , бу кимий ? - диир . Уларыйбыт бэйэтин билбэт үлүгэрэ . Чэйиҥ үчүгэй буола охсуоҕуҥ - диэн буолар . Бу күлүгү кытта охсуһуу . Хоротуйуу уонна тыһытыйыы . Бэйэни билбэт , бэйэни билиммэт буолуу - эстиигэ тийэрдэр суол . Россия кэлиҥҥи кэмҥэ ылыммыт национальнай бырайыага , ыал , оҕо төрөөһүнүн бырайыага барыта саха сириттэн төрүттээх . Сахалар саҥаны айар , анаарар айылҕаттан бэриллибит кыахтара сатаан туһаныллыбакка сытар . Николаев саҕана , арыый көҥүл эрдэххэ " омук өйүнэн өлөрү кыайар кыаҕын " арыйан , сүбэни түмэн , тэрийэн " саха сайдар доктринатын " оҥорууга үлэ саҕаламмыт буолуон сөптөөҕө . Оннук этии - санаа бөҕөтүн киллэрэ сылдьыбыппыт . " Кэлэр көлүөнэ " , " Барҕарыы " уо . д . а фондалары тэрийэн үбү - харчыны хараана суох бэйэлэрин тустарыгар хамсаппыттара . Онтубут ханна тийдилэр . Туох дуоссуннааҕы , кэскиллээҕи оҥордулар ? " Үс хочо " бырагыраамманы өйдөөн олохтоохтук быһаарар киһини көрсүбэтим . Туман курдук , оччо кэскил туһугар оҥоһуллар улахан бырагыраамма өйүн - төйүн булуохтаах этэ буоллаҕа . Баҕар эмиэ харчыны сиэри , үбү күрэтээри дьэбэлэйдииллэр дуу … Хоролуу быһыы эбэһээт ол диэки хайысхалаах буолар … Түікүннэр быйыл күґүн утуу - субуу икки улахан сылгыны ілірін , истэрин хостотолоон түірт атаҕын , тібітүн быраҕа сыталларын нэґилиэк дьоно булбуттара . Ол таґыгар сураҕа суох сүппүт сылгы , ынах сүіґү тобоҕо элбэх . Биир ыал биэс сүіґүтэ сүппүтэ . Ону таґынан биирдиилээн сүппүт сүіґүлээхтэр , сылгылаахтар үгүстэр . Чугастааҕы да нэґилиэктэргэ - маннык хартыына . Аатырбыт « Ай - Тал » бас киһитэ Сиэн Тиитэп « Mada style » бөлөхтөөх этэ . Быйыл Сунтаар улууһуттан бүтүн үс эдэр бөлөх кэлэ сырытта . « Табык » сүрүн кэнсиэрдэригэр « Хаһыы » кытынна . Кэргэн , а ± а бы ? ыытынан тулуйар кэргэним эрэ эбит . Аналым киэ ? к ? ± µстээх , ыллыктаах санаалаах , дьиэни - уоту , о ± олору , кырдьа ± астары , сµ ? ? µнµ - а ? ы барытын бэйэтэ к ? р ? р - истэр буолан , аны онно эбии бэйэтин о ± о садыгар иитээччи бы ? ыытынан µлэтэ - кини ? йдµµр - ? йµµр буолан итинник сырытта ± ым . Буруйдана санаан кэллэхпинэ , биир да хом санаа суох буолар . Эппэккэ , таах сµтэн хаалыы эмиэ баар буолара … Аа ± ар аргыґым , « Дьулур ± аным » редакцията дорообо ! Эдэрбэр улахан тµґµлгэ ± э элбэхтик хапса ± ай - даспытым . Олортон икки тµгэни ахтан суруйбуппун ыытабын . Хапса ± ай тутуу уонна сµґµіх саха тустуутун атын тустууларыттан сµрµн уратыта дии саныыбын . Бу дьыл олунньу 15 кµнµгэр 80 сааспын туолабын . Ону кірсі сурукпун таґаараргытыгар кірдіґібµн . СаІа сылга барыгытыгар ситиґиилэри ба ± арабын . Эрэли кытта В . Ефремов . 20 . 12 . 2010 Тыл кµµґµгэр тэІнээх кµµс суох . Мындыр ібµгэлэрбит биґиэхэ бараммат баай , нэґилиэстибэ курдук олоІхо тылын хаалларбыттар . ОлоІхо тыла - саха тыла . Ол гынан баран , биґиги кµннээ ± и олохпутугар олоІхо тылын улахан аІарын эрэ туттабыт . То ± о диэтэххэ , Айыл ± а ± а , Аан дойдуга туох баарын барытын уустаан - ураннаан , ойуулаан - оґуордаан хоґуйар сир µрдµгэр со ± отох олоІхо тыла баар . « Бµдµрµйбэт Мµлдьµ Бі ± і » , « Дьулуруйар Ньургун Боотур » диэн дьоґуннаах олоІхолорго улуу бухатыырдары быґаарар тыллара « бµдµрµйбэт » уонна « дьулуруйар » диэннэр . ОлоІхо ± о саха киґитигэр балла ± ар баґаам эт - сиин , баара ± ай кµµс соччо сэргэммэт эбит . Ол оннугар бµдµрµйбэт эт - сиин сымыйалаан халбаІнаабат ійµ - санааны кытта холбоґон дьулур ± а , хапса ± ай хамсаныыта хоґуйуллар . БилиІІинэн эттэххэ , саха чэгиэн оло ± о . Јбµгэлэрбит µгµс µйэлэри инникилээн кірбµттэрэ сіхтірір . Бµдµрµйбэт дьулур ± а хамсаныыны µчµгэй сµґµіхтээх киґи толору , ситэри оІорор . Бµдµрµйэн охто сылдьар киґи ситиэхтээ ± ин сиппэт , куотуохтаа ± ын куоппат , оІоруохтаа ± ын ситэри оІорбот . Хапса ± ай тустуу , атах оонньуулара икки атахха бі ± і тирэ ± и , бµдµрµйбэт сµґµі ± µ эрчийээри айыллыбыт оонньуулар . Хапса ± ай - кµµґµ , кыа ± ы холоґор тустуу буолбатах . Олорго мас тардыґыыта , ыараханы кіті ± µµ диэннэр биґиэхэ бааллар . Хапса ± ай - бі ± і тирэ ± и , сµґµі ± µ , хапса ± ай хамсаныыны холоґор оонньуу . Мин 16 саастаахпар ыґыахха тустубутум . Ону кірбµт ытыктыыр ыалым о ± онньор Мындыр Уйбаан ( дуобат гроссмейстера Ильин Василий тіріібµт а ± ата ) : - Болуодьа , сµґµіхтээх эбиккин , тустууґугун . Хаґан да сымыйалаабат буол . Сымыйаччы дьоннор сµґµіхтэрэ суох буолааччылар , - диэн сµбэлээбитэ . Чугас , истиІ киґим миигин сатаан сымыйалаабаккын диэччи . Ба ± ар ол иґин сµґµіхтээ ± им буолуо . Республика ± а аан бастаан 1954 сыллаахха тустубутум . Бі ± істір тохсуо этибит . Ыйааґынынан арахсыы киирэ илигэ . 8х8 миэтэрэ квадраттаах тµґµлгэ ± э ( кэлин 10х10 буолбута ) уоннуу мµнµµтэ тустуу этэ . А ± ыс киґини кытта тустубут бириэмэм барыта холбоон 14 мµнµµтэ буолбута . Ити 14 мµнµµтэттэн элбэ ± ин 110 киилэлээх биллэр бі ± іс Роман Петухову уонна Илья Кондратьевы , биирдэстэрин тµґµлгэ таґыгар , иккиґин тµґµлгэ иґигэр охторорбор барбыта . Атыттар мµнµµтэ иґигэр охтубуттара . Оччотоо ± у кµрэхтэґии туоратыспакка , эргиир систематынан буолан , тустуу µс кµн барбыта . Хапса ± ай , тµргэн , соґуччу хамсаныыны кірііччµлэрбэр бу тустууга кірдірбµт эбиппин . Оттон сµґµіх уґулуччу суолталаа ± ын 1966 сыллаахха кірдірбµт эбиппин . Ол сайыІІы спартакиада ± а 35 саастарын ааспыт бі ± істір ветераннар диэн ааттанан бастакы республикатаа ± ы кµрэхтэґиибит буолбута . Кэлин ветераІІа 40 саастарыттан таґаарар буолбуттара . Бастакы тэрээґин буолан итэ ± эстээх этэ . Биґигини ыйааґынынан араартыах курдук ыйаабыттара да , тустарбытыгар абсолютнай курдук , ыйааґына суох бары биир білі ± µнэн тустубуппут . 35 саастарын ааспыт бі ± істір µксµбµт ханнык эрэ тустуу маастардара этибит . Икки тустуу маастардара эмиэ бааллара . Тµмµккэ мин ( 76 кг ) бастакы , Василий Румянцев ( 105 кг ) иккис , Николай Никитин ( 85 кг ) µґµс миэстэлэргэ тахсыбыппыт . Бу кµµстээх састааптаах тустууга . миигин бастакы миэстэ ± э мээнэ бµдµрµйбэт сµґµі ± µм таґаарбыта . Кµµс , кыах іттµнэн ордуктар бааллара да , сµґµіхтэрэ кыайбата ± а . Тустарбар сµґµіхпэр эрэнэн киґиэхэ турбутунан ыкса киирэн тутуґан хапса ± айдаґарым . БилиІІи бі ± істір ыраахтан сылдьан суптурута тµґэн тусталлара астыга суох . Сµґµіхтэригэр эрэммэккэ µксµгэр итинник тусталлар . Мин санаабар сµґµіх ійі дэтиэх курдук , туґунан турук баар . Бу этэр туругум ійдібµлµгэр инстинкт , рефлекс ійдібµллэрэ чугастар . Ыга тутуґа сылдьан сорох хамсаныыбын ити этэр сµґµі ± µм ійі салайара . Киґини хайдах охторбуппун ійдіібіккі хаалар этим . Тустан бµтэн тахсан баран дьонтон ыйыттахпына , кинилэр эмиэ ійдіібіккі хаалбыт буолаллара . Оттон биллэр албастарынан охторбуккун умнубаккын . Саха туойарыгар эрэ буолбакка , тустарыгар эмиэ импровизациялыыр . Ол иґин хапса ± ай албаґын арай олоІхо тыла ойуулуо эбитэ дуу . Тустаргар сµґµіххµн сµтэрэн сµіґµ курдук µс - тµірт атах буола тµґэриІ кіІµллэммэт . Икки атаххар турбут киґилии киэпкин хайа да тµгэІІэ сµтэрбэккэ µрдµктµк тутуохтааххын . Јрі кірбµт хараххын умса туттума , сымыйалаан бµдµрµйэн сир - буор сирэйдэнимэ . Бу олоІхо хапса ± айынан сирэйдээн , хайдах олоруохха диэн ыйытыкка эппиэтин курдук ійдµіххэ сіп . Саха хапса ± айа - тустуу туспа кірµІµн быґыытынан тустуу аан дойдутаа ± ы федерациятыгар киирдэ . Атын омуктар хапса ± ай ис хоґоонун ійдіітіхтірµнэ сыыйа ылынан барыахтара . Киґи икки ата ± ар кінітµк турарыгар муІутуур ирдэбили сэргэ , ытыктабылы ирдиир атын тустуу мин билэрбинэн суох . ХХI µйэ саІа дьоно чіл олохтоох , сылбыр ± а эттээх - сииннээх , сытыы ійдііх дьон буолаллара саарба ± а суох . Саха оскуолатыгар физкультура уруогар дуобаты , хапса ± айы , атах оонньууларын µірэтэр энтузиастар µлэлэрэ кэскиллээ ± ин , кэнэ ± эскилээ ± ин ійдіін ійµіххэ , сэргиэххэ наада . Владимир ЕФРЕМОВ , тыыл ветерана , хапса ± ай тустуу ХХ µйэтээ ± и лауреата . Ньурба . Хаартыска ± а : Владимир Ефремов уонна Василий Румянцев . 1959 сыл . Айар састаап сылын аайы уопутуран иһэр . Ол курдук , 2007 с . өрөспүүбүлүкэтээҕи киинэ I бэстибээлигэр Эдуард Васильев « Ада » киинэтэ хас да номинацияҕа бастаабыт , ону таһынан « Бастыҥ уус - уран киинэ » аатын ылбыт . Ол киинэ быйылгы « Саха » НКИК ыыппыт уус - уран киинэлэрин күрэҕэр эмиэ бастыҥнар ахсааннарыгар киирдэ . Уһуллубут киинэ ол эрэ буолбатах . Инникитин уолаттар уус - уран киинэ устуутугар лаппа ылсар былааннаахтар . 3 . Күрэх усулуобуйата : Ыытыллар биэтэктэр 800м . - Саха сиригэр төрөөбүт сүүрүк боруода ; 1200м . - Саха сиригэр төрөөбүт сүүрүк боруода ; 1600м . - Саха сиригэр төрөөбүт сүүрүк боруода ; 3200м . - Саха сиригэр төрөөбүт сүүрүк боруода ; 4800м . - Саха боруодата , сиэнчэр сүүрүк сылгы ; 10000м . - Саха боруодата сиэнчэр сүүрүк сылгы . Ол эрээри , кулун тутар 31 күнүгэр барыллааһын суут истиитигэр Г . Артемьев ыраах командировкаҕа сылдьарынан , Уххан бэрэстэбиитэлэ суоҕунан , сууту муус устар 8 күнүгэр көһөрөргө диэбиттэр . Ухханы холуобунай дьыала тэрийэн , саайтын сабарга диэн , доппуруостаабыттар . Дьыаланы 1 № - дээх ГОМ көрөр диэн буолбут . Маны таһынан , устудьуоннарга « Михайлова ректорынан ананнаҕына , биһиэхэ үчүгэй буолуо » диэн ис хоһоонноох кэпсэтэр форумнарга киирэн санааларын « аһаҕастык үллэстэллэригэр сорудахтыыллар » диэни иһиттибит . Арассыыйаҕа билигин « арабтар айдааннарыттан сылтаан ньиэп сыаната үрдүі , іІ - тот олох эмиэ эргийэн кэлиэ » диэн эрэнэ күүтэр ій - санаа баар курдук . Ол эрээри , эт - үүт атыылаґар Соҕуруу Эмиэрикэбитигэр , Бразилияҕа , Австралияҕа - уу сута . Монголияҕа былырыын улахан тымныы , силлиэ түґэн тыа хаґаайыстыбата улаханнык эмсэҕэлээбитэ . Арассыыйа былырыын уот кураантан алдьаммыта . Гречка сыаната аҕыйах ый иґигэр хас эмэ бүк үрдээн долгута сылдьыбыт кэмнэрдээҕэ . РФ Бэрэсидьиэнэ бэйэтэ хонтуруоллаґарга күґэллибитэ . Онон Бэрэсидьиэн уонна Бырабыыталыстыба дьаһалтата өрөспүүбүлүкэтээҕи уонна аан дойдутааҕы тэрээһиннэри толору тылбааһынан хааччыйар тэрили туруорууга аналлаах нуорма - быраап аакталарын бэлэмниир буолла . Соторутааҕыта бэрэсидьиэн нэһилиэнньэни кытары көрсүһүүтүгэр тиэхиньикэ доҕолоҥнообута бу мунньахха эмиэ ахтылынна . Онон тэлэбиидэнньэ , төлөпүөн , Интэриниэт көмөтүнэн ыытыллар тэрээһин регламена оҥоһуллуохтаах . Санаттахха , ити көрсүһүүгэ 486 этии - ыйытыы киирбититтэн , Е . Борисов 44 - гэр хоруйдаабыта . Атыттарыгар от ыйын 17 күнүгэр диэри толору хоруй бэриллиэхтээх . Экономиката сүрүннээн тыа хаһаайыстыба : сылгы , ынах иитиитэ , эт - үүт кэмбинээттэрэ , бурдук уонна оҕуруот аһын олордуута . Мас таҥастыыр кэмбинээт , бэкээринэ , араас өҥөлөрү оҥорор дьоҕус бизнес . Ааспыт сыл саҕатыгар 23 саастаах Нам улууһун Граф Биэрэгин бөһүөлэгин олохтооҕо табаарыстарын кытары массыынанан сылгы ферматын диэки баран испит . Уолаттар арыгы испиттэр , онтон үргүччү иирсибиттэр . Сууттанааччы киһи массыына иһигэр бииргэ айаннаан иһэр табаарыһын быһаҕынан хаста да анньыбыт . Бу дьыл от ыйын 23 - 24 күннэригэр Улуу Кыайыы 65 сылыгар уонна Аҕа дойду сэриитин бэтэрээнэ , уос номоҕо буола киэҥник биллибит буойун Г . Д . Протодьяконов төрөөбүтэ 100 сылыгар сыһыаран , эдэр баһылыктаах нэһилиэктэр ыччаттарын ортотугар илиинэн охсууга « Тойон хотуур - 2010 » өрөспүүбүлүкэтээҕи аһаҕас күүлэй биллэриллэр . Буолар сирэ : Чурапчы улууһун Алаҕар нэһилиэгин Чыаппара бөһүөлэгэ , Попов алааһа , Кэһэх . Биирдиилээн толорооччулар , сахалыы ырыаны сэҥээрээччилэр баҕа өттүнэн 18 саастарыттан үөhээ кытталлар . Бу күрэххэ идэтийбит ырыаhыттар уонна концерт тэрийээччи үлэhиттэр кытталлара көҥүллэммэт . Күрэх уратыта диэн интернет нөҥүө тэриллэрэ буолар . Күрэххэ кыттарга анаммыт ырыалар « Ырыа кырдала » саайтка туруоруллаллар уонна саайт архыыбыгар хаалаллар . Кыттааччылар сахалыы тылынан ыллыыллар . Ырыа толоруллар темата хааччахтаммат . Фонограмманы туттуу көҥүллэнэр . Ону тэнэ доҕуhуоллаах эбэтэр доҕуhуола суох тыыннаах куолаhынан ыллыахха син . Маны барытын кыттааччы бэйэтэ тэринэр . Ырыа формата MP3 буолуохтаах . Ырыаны устан ыытыыга маннык хаачыстыбаны тутуhуу ирдэнэр : битрейт 128 кб / сек - тан намыhаҕа суох , частотата 44 кГц тэҥнэhэр буолуохтаах . Халлааны кэтээн көрөөччүлэр сабаҕалыылларынан , сорох сирдэргэ күүстээхтик түһэр . Тыал хотуттан үрэрэ күүһүрэр . Таҥаскытын - сапкытын , тоҥмот курдук , көрүнэ сылдьыҥ . Сотору кэминэн Хаҥалас улууһугар ыытыллара былааннанар . Уу кэлиэн сөптөөх сирдэригэр нефтебаазаларга даамба оҥоһуллар . Ыксаллаах быһыы - майгы таҕыстаҕына , суһаллык туоратар сыалтан анал тиэхиникэ , матырыйаал бэлэмнэнилиннэ . Бу туһунан СИА иһитиннэрэр . Норуот ырыаҺыттара « күɵдьүйэр күүстээх , оргуйар уохтаах » КыҺыл армия туохха да хотторбот дуулаҕа күүҺүн сэрии хара саҕаланыаҕыттан кичэйэн , дьоҥҥо - сэргэҕэ уус тыл уранынан дорҕоонноохтук тиэрпиттэрэ . Маныаха П . П . Ядрихинскай « Ɵстɵɵх ɵлɵр мɵхсүүтэ » диэн тойугар норуот уопсай ɵрɵ түллүүтүн улуу ɵлүɵнэ ɵрүс дохсун сүүрүгүн туох да тохтоппот модун күүҺүгэр тэҥнии тутан , күүрүүлээхтик эппитэ уонна : Сэтинньи 26 кµнµгэр эбиэт кэнниттэн сал ± анан барбыт республика муниципальнай тэриллиилэрин Сэбиэтин µґµс съеґин делегаттара сµрµн дакылаат ис хоґоонун дьµµллэґиигэ кіхтііх кыттыыны ыллылар . Кинилэр Саха сиригэр муниципальнай реформаны олоххо киллэриигэ кірсµллэр тирээн турар суолталаах кыґал ± алар уонна олору туоратыы суолларын туґунан тыл эттилэр . Олортон ордук кэрэхсэбиллээхтэрин аа ± аач чылар бол ± ом толо ругар тиэрдиэхпитин ба ± а рабыт . Трибуна ± а бастакынан тахсыбыт медицинскэй наука доктора , профессор Карл Башарин съезд кыттыылаахтарыгар кµіх экраІІа слайдалары кірдірін арыгыны сиэри таґынан иґии киґи сµрµн органнарыгар кыайан эмтэммэт дьайыыны оІорорун итэ ± этиилээхтик кэпсээтэ уонна муниципальнай тэриллиилэр баґылыктарын миэстэтигэр чэбдик олох µтµі ірµттэрин тар ± атыыга кіхтііх кыттыыны ылалларыгар ыІырда . Уус - Алдан улууґун « Лігій нэґилиэгэ » МТ баґылыга Наталья Егорова кинилэр бас билиилэригэр туґаттан тахсара чугаґаабыт баай - дуол баарын , туґааннаах министерствоны кытта ону сµрµннээґиІІэ сыґыаннаах государственнай контрагы тµґэрсиигэ бытаарыы таґаарылларын , сири - уоту тыырсыы ситэтэ суо ± уттан тµµлээґин тілібµрµн аІара сµтэриллэрин , ілбµт сµіґµнµ харайар сири тутан олорууну муниципальнай тэриллиигэ аІардастыы сыІалааґын элбэх ороскуоту эрэйэрин , нэґилиэк бі ± µн - сыыґын тиэйии уонна суох оІоруу µлэтин толоруу олохтоох салайыныы органыгар сµктэриллэрэ сыыґатын кэпсээтэ . Оттон республика профсоюзтарын федерациятын салайааччы Александр Ким - Кимэн µлэ киґитин интэриэґин кімµскээґиІІэ улуустар сирдэригэр - уоттарыгар 31 µс ірµттээх территориальнай хамыыґыйа ситиґиилээхтик µлэлиирин , 20 - тэн тахса сібµлэґиилэр тµґэрсил либиттэрин , ити хайысха ± а Амма уонна МэІэ - ХаІалас улуустарыгар ыытыллыбыт µлэ уопута ураты миэстэни ыларын иґитиннэрдэ . Кини ону таґынан Саха сиригэр ханнык да докумуона суох быґаччы хамнаска наймыламмыт µлэни туоратарга , общество правовой культуратын туґунан концепцияны ырытан оІорорго , кэлэр сылга µлэ коллективтарын спартакиадатын тэрийэн ыытарга , республика профсоюзнай µлэґитин кµнµн олохтуурга этии киллэрдэ . « Алдан куорат » МТ баґылыга Александр Бугай олорор дьиэ - уот коммунальнай хаґаайыстыбатын мілтіх µлэтин тµмµгэр куорат олохтоохторо сылаас уута суох хаалбыттарын , итиинэн хааччыллыы туруга куґа ± анын , куорат иґинээ ± и суоллары ірімµіннээґиІІэ , тупсаран оІорууга µбµлээґин кірµллµбэтин , іІінµ тілііґµІІэ элбэх иэс - кµµс мунньуллубутун , таас чох саппааґа а ± ыйа ± ын иґитиннэрдэ . Итинэн сибээстээн , кини олорор дьиэ - уот фондатын инвентаризациялааґын ыытыл лыахтаа ± ын , хочуолунайдары хааччыйыыга уґун болдьохтоох дуогабар тµґэрсиллиэхтээ ± ин , техническэй µлэґиттэр анал µірэ ± инэн хабыллыахтаахтарын , тэрилтэлэргэ уонна олорор дьиэлэргэ электроэнергияны уонна сылааґы учуоттуур прибордар туруоруллуохтаахтарын санатта . Оттон Госдума депутаттара Юлия Песковская уонна Федот Тумусов Хотугу сир олохтоохторугар аналлаах дойду µрдµкµ бэрэстэбиитэллээх уорганнарыгар ылыллар федеральнай сокуоннарга киллэриллэр уларытыылар уонна эбиилэр тустарынан кэпсээтилэр уонна республика муниципальнай тэриллиилэрин µґµс съеґигэр сµбэ лэм мит сорох этиилэри бэйэлэрин кытта илдьэн Госдума депутаттарын кытта дьµµл лэґэргэ эрэннэрдилэр . Ил Тµмэн олохтоох салайыныы боппуруоґугар бастайааннай комитетын бэрэссэдээтэлэ Дмитрий Горохов бу иннинээ ± и съезтэн ыла ааспыт икки аІар сыл устата олохтоох салайыныы туґунан 131 № - дээх федеральнай сокуоІІа 15 , оттон 2003 сылтан са ± алаан уопсайа 50 уларытыылар киллэриллибиттэринэн сибээстээн , сорох баґылыктар ити сокуоІІа эбиилэри киллэриини тохтотор уолдьаста диэн туруорсууларын саамай сіптіі ± µнэн аахта . То ± о диэтэххэ , федеральнай сокуоІІа хас биирдии уларыйыы киирдэ ± ин ахсын муниципальнай тэриллиилэр µлэлиир - хамсыыр сµрµн докумуоннарын - устааптарын ис хоґоонун уларытарга кµґэллэллэр , онно элбэх бириэмэ барар , µп - харчы туґата суох ороскуоттанар . Кини ону таґынан эмиэ ити µіґэ ыйыллыбыт федеральнай сокуоІІа оройуоннар административнай кииннэригэр баар олохтоох салайыныы уорганнарын улуустар муниципальнай тэриллиилэрин иґигэр киллэрэр туґунан уларытыыны сµбэлиир Ленинградскай уобалас Сокуону таґаарар мунньа ± а Госдума ± а тµґэрбит этиитин сорох нэґилиэктэр уонна улуустар утаралларын иґитиннэрдэ . « Оттон мин тус бэйэм ити сокуон барылын Федерация Сэбиэтэ ылымматыгар ба ± арабын . Јскітµн ити табыллыбата ± ына , РФ Президенэ - Конституция гарана ити сокуоІІа вето ууруох тустаах » , - диэтэ Дмитрий Николаевич . Съезд пленарнай мунньа ± ын кыттыылаахтарын тыл этиилэрин ис хоґоонугар толору сіп тµбэґэр туґааннаах сыаналааґыны СР Президенин уонна Правительствотын Дьаґалтатын салайааччы Айсен Николаев биэрдэ . « Республика ситэриилээх уонна муниципальнай былааґын органнарын холбоґуктаах µлэлэрэ олохтоох салайыныы ата ± ар бигэтик турбутун , бµгµІІµ кµн дьиІнээх кістµµтµнэн буолбутун дакаастаата . Онон ити µлэни инники іттµгэр сал ± аан ыытыахха наада . Эґиги саамай сіптііх уонна боччумнаах боппуруостары кіті ± і ± µт . Билигин дьайар сокуоннары уонна программалары сµрµннµіх тустаахпыт » , - диэтэ кини уонна мустубут дьон бол ± омтотун олохтоох салайыныы тирээн турар суолталаах боппуруостарын быґаарыыга туґулаата . Онно этиллибитинэн , республика муниципальнай тэриллиилэрин иннигэр турар боччумнаах соруктары ситиґиилээхтик быґаарар туґугар биир кэлим стратегическай кадровай политиканы ырытан оІоруу ирдэнэр . Онон сыл бµтµір диэри кэмІэ ити докумуон концепцията бэлэмнэниллиэхтээх . Кадр саппааґа хас биирдии нэґилиэккэ уонна оройуоІІа баар буолуохтаах . Ити тµмµгэр государственнай былаас уонна олохтоох салайыныы уорганнарыгар , ону таґынан экономика хаґаайыстыбаннай субъектарыгар эмиэ кадры солбуйуу дьиІнээхтик дьайар механизма µіскэтиллэрэ эрэйиллэр . « Муниципальнай тэриллиилэр баґылыктара кадровай концепцияны икки сылынан олоххо киллэриэхтээхтэр . Кинилэр сµрµн бол ± омтолорун бэйэлэрин аппараттарын хааччыйары таґынан , суол салаатынан , тыа хаґаайыстыбатынан , олорор дьиэ - уот коммунальнай хаґаайыстыбатынан дьарыктанар кадрдары иитэн таґаарарга ууруохтаахтар . Биґиги µгµс оройуоннарбытыгар ити боппуруоска улугуруу баара биллэр » , - диэтэ Айсен Сергеевич . Талааннаах эдэр специалистар уонна салайааччылар , бастатан туран , улуус таґымыгар булгуччу µлэлиэх тустаахтар . Кинилэр онно республика салайааччыларынан буолар государственнай сулууспа ± а µµнµµ оскуолатын ааґыахтаахтар . Ол эрээри Айсен Николаев кадрдары кытта µлэ ± э олохтоо ± умсуйуу уонна аймахтаґыы таґаарыллыа суохтаа ± ын тоґо ± олоон бэлиэтээтэ . Ону таґынан кини олохтоох салайыныы органнарын µлэтин дьайымтыатын сыаналыырыгар , сорох сирдэргэ муниципальнай іІінµ оІорууга искусственнай мэґэй µіскµµрµн , бюджет µбµн кідьµµґэ суох ороскуоттааґын таґаарылларын , салайар дьо ± ур мілті ± µн , сулууспа дьиссипилиинэтэ кэґиллэрин , коллективка мілтіх быґыы - майгы µіскµµрµн ыйда . Онон бэйэлэрин кыахтарын уонна µлэлэрин - хамнастарын оло ± о суох аґара µрдµктµк сыаналыыр , бэрдимсик сорох баґылыктар сіптііх тµмµгµ оІостуох тустаахтар . Айсен Сергеевич тыл этиитин бµтµµтµгэр кэлэр сыл сµрµн соруктарын билиґиннэрдэ . « Тирээн турар суолталаах соругунан дьон - сэргэ ба ± а санаатын кіІµллµк биллэрэригэр сіптііх усулуобуйаны тэрийии , быыбары сокуон ирдэбилигэр оло ± уран ыытыыны хааччыйыы буолар . Онуоха нэґилиэнньэ общественнай ійµн - санаатын ситиитэ - хотуута бу саала ± а олорор хас биирдиии киґи ситиґиитинэн буолар . Хас биирдии муниципальнай тэриллии сайдыыта - бу республика уонна дойду бµттµµнµн сайдыыта » , - диэтэ кини . Республика муниципальнай тэриллиилэрин Сэбиэтин µґµс съеґин кыттыылаахтара « тігµрµк остуоллар » , кірсµґµµлэр тµмµктэринэн уонна пленарнай мунньах кэмигэр уопсайа 200 - тэн тахса олохтоох салайыныы µлэтин - хамнаґын тупсарарга туґуламмыт этиилэри киллэрдилэр . Олор сµнньµлэринэн съезд быґаарыыта ырытыллан оІоґулунна уонна бигэргэтилиннэ . Ону таґынан республика муниципальнай тэриллиилэрин Сэбиэтин салайар органнара талылыннылар . Петр ТОМСКАЙ Виктор ЭВЕРСТОВ хаартыска ± а тµґэриилэ ри гэр : республика Муниципальнай тэриллиилэрин Сэбиэтин µґµс съеґин µлэтин тµгэннэрэ . " Ороссолуода " ТХПК о ± уруот аґын сиэмэтин саас эрдэ ыґан , номнуо хаппыысталарын бааґына ± а кіґірµіхтээх этэ . Ол эрээри улаханнык халааннаан , µлэлэрэ бытаарда . Быйылгы дьылга о ± уруотчуттар 750 кв . миэтэрэ иэннээх µс улахан теплица ± а хаппыыстаны , биэрэґи , помидору олортулар . Салгыы » 1994 сыл кулун тутар 26 кµнµгэр Саха Республикатын Правительствота ылыммыт 137 нµімэрдээх " Беркакит - Томмот - Дьокуускай тимир суолун тутууну уонна кірµµнµ - истиини кадрдарынан хааччыйыы уонна бэлэмнээґин тустарынан " уураа ± а 2000 сылга диэри кадрдары бэлэмнээґин программатын бигэргэппитэ . 2002 сыл бастакы аІарыгар СР Правительствота тэрийбит рабочай білі ± і бу уураах туолуутун бары іттµнэн ырытан , бэрэбиэркэлээн кірбµтэ уонна от ыйыгар Правительство " Саха сирин тимир суола " ААО АК - ± а кадрдары кытары µлэ туґунан " уураа ± ын таґаартарбыта . Ити уураахтары олоххо киллэрииттэн са ± алаан , биґиги компаниябыт СР Транспорын , сибээґин уонна информатизациятын министерствотын уонна Президент кадрдары билгэлээґиІІэ , бэлэмнээґиІІэ уонна аттаран туруорууга Департаменын кытары холбоґуктаах чопчу µлэни ыытар . Јссі инньэ 1994 сыллаахха Российскай Федерация Тимир суолун министерствотын салаатыгар киирсэр икки кырдьа ± ас ВУЗ - н - Дальнай Востоктаа ± ы ( Хабаровскай к . ) уонна Сибиирдээ ± и ( Новосибирскай к . ) госуниверситеттарын - кытары генеральнай дуогабарга илии баттаабыппыт . Билигин хас сыл аайы ити университеттары кытары µрдµк µірэхтээх специалистары бэлэмнээґиІІэ дуогабар тµґэрсэбит . Салгыы » / / " Эдэр саас " ХИФУ - га атын регионтан кэлбит устудьуоннары кытары кірµстэ . Кыргыттар сахалыы саІаран тоґуйдулар Дьокуускай дойдубутуттан чугас ! Кыргыттар то ± о , чуолаан , Саха сирин талбыттарын сурастым . Эппиэттэрэ биир - " Россия федеральнай университеттарыттан - М . К . Аммосов аатынан ХИФУ биґиэхэ ордук чугас турар " . Кинилэр самолетунан икки чаас кэриІинэн кітін кэлэллэр . Билиэт сыаната 10 - 15 тыґыынча курдук буолар . Килиэп сыаналаах … " КФЕН дьиэтигэр киирэн мин олус сіхпµтµм . Саха сирин устудьуоннара маннык аныгылыы тииптээх дьиэ ± э µірэнэллэр диэн . Университет µгµс дьиэлэрэ саІалар , улаханнар эбит " , - Мадина сі ± і кэпсиир . Кыргыттар ордук астыналлара - Сэргэлээх таґыгар олус элбэх тутуу барарыттан ( саІа спортивнай площадка , преподавателлэр уонна аспираннар дьиэлэрэ , - авт . ) . Оттон Сэргэлээххэ ас - µіл , канцелярскай табаар ма ± аґыына , техническэй сервис , почта , паспортнай остуол , баан чугаґын этэ да барбаккын . " Онноо ± ор , атах таІаґын ірімµіннµµр будка баар " , - диэн Полина эбэн биэрэр . Кыргыттар , арай , бородуукта сыанатын ыарыр ± аталлар эбит . " МагадаІІа килиэп 25 солкуобай , манна - 31 " , - диэн Мадина суоттуур . Максим Аммосов ? Кыргыттартан Максим Кирович Аммосов диэн киґини билэ ± ит дуо , диэн ыйыппыппар , мух - мах бардылар . Арай , Мадина , Аммосов диэн саха киґитэ 11 омук тылынан саІарарын туґунан истибитин ійдіін кэлэн эттэ . " Ґірэхтэн быыс булан , музейга сылдьа иликпит , хайаан да билсиэхпит " , - диэн улаханнара Катя алы гына о ± уста . Интернациональнай секция " Элбэх саха устудьуона бэйэтин тылынан саІарбат эбит , - диэн Полина кэпсиир , - Ґгµстэр бэйэ - бэйэлэрин кытары нууччалыы тылынан кэпсэтэллэрин дьиибэргии кірбµтµм " . Оттон уопсайга µгµс устудьуон сахалыы саІарар . КыргыттарыІ биирдиилээн сахалыы тыллары бэлиэр µірэтэ охсубуттар . Холобур , " µірэх " , " бар " , " кэл " диэн тыллары холкутук саІараллар … Кинилэр олорор секциялара - интернациональнай секция . Биэс араас омук буолан бииргэ олороллор : ингушка , эбээн , саха , нуучча , армянка ( Юрий Босиков дьаґала буолуон сіп - авт ) . " Тіґі да араас культуралаах , тыллаах буолларбыт , бэйэ - бэйэбитин кытары тапсан олоробут " , - диэн бэйэ - бэйэлэрин сымна ± астык кірсіллір . Кµіх харахтаах сырдык кыыс Катя саха кыргыттарын киэргэлин сэІээрбит : " Национальнай колориттаах ытар ± аны , таІаґы кэтэллэрэ кинилэри олус киэргэтэр " . Ульяна ЕВСЕЕВА . Автор хаартыска ± а тµґэриитэ . Чурапчы улууґун Соловьев нэґилиэгэ Амма ірµґµ іІійін турар . Нэґилиэк киинигэр Мырыла ± а 568 киґи ( ол иґигэр 40 детсад иитиллээччитэ , 120 оскуола µірэнээччитэ ) , Хахыйах учаастагар 80 киґи ( ол иґигэр 15 оскуола - сад µірэнээччитэ ) олороллор . Салгыы » Шеньян куоракка Арассыыйа консульствотыгар сигэнэн СИА иґитиннэрэринэн , сураҕа суох сүппүт устудьуон ийэтэ муус устар 8 күнүгэр уолун буларга кірдіспүт . Силиэстийэ түмүгэр , бу уол бииргэ олорор табаарыстарын туппуттар . Тутуллааччылар буруйдарын билиммиттэр . Арассыыйа уонна Саха сирин былаастара бу дьыаланы кэтээн кіріллір , тутуллубут дьон бырааптара кэґиллибэтин ирдииллэр . Биирдэ икки кыра уолаттар кэпсэтиилэрин истэн турардаахпын . " Эн паапаІ итирик кэллэ ± инэ куттана ± ын дуо ? " - диэн биирэ ыйытар . Онуоха анарааІІыта : " Билбэтим … " - диэн мунаахсыйар . " Оттон мин паапам арыгы иґэн кэллэ ± инэ , ону - маны алдьатар уонна маамам биґиккини дьиэбититтэн µµрэр . Ол иґин тетя Леналаахха баран хонооччубут " , - диэн о ± олуу аґа ± астык кэпсиир . Маннык тµгэннэргэ о ± олор барахсаттар кып - кырачаан сµрэхтэрэ куттанан тіґі эрэ ірі міхсір . Хомойуох иґин , маннык олохтоох ыаллар элбэхтэр . Маннык эрэ олорор буолуо дуо , о ± олорун чычаас ійдірµгэр сигэнэн сордуур уонна суорума суоллуур тіріппµттэр эмиэ бааллар . ДьиІинэн , µіґэ этиллибит тµбэлтэ ± э о ± о бырааба кэґиллэр . Ону биґиги о ± олорбутун кµн сирин кірдірбµт µтµілээх буолан , улаатан , борбуйун кіті ± µір диэри ба ± абыт хоту дьаґайар бырааптаах курдук саныыбыт . Оттон о ± о кµн сирин кірбµт кµнµттэн бэйэтин кімµскэнэр бырааптаах тірµµр эбээт . Салгыы » ~~Кстати таныг морилоод буцсанаас хойш зөндөө олон бичлэг оруулсан шүү , добро пожаловать , хэхэ .~~ 1935 с . атырдьах ыйыгар Саха республикатыгар I тыл үөрэҕин туһунан конференция ыытыллар . Онно Г . У . Эргис биир сүрүн тэрийээччинэн кыттар . Эмиэ ити сыл бэс ыйыгар кини үөрэх наркомун иһинэн И . Д . Новгородов салайааччылаах фольклорнай комиссияҕа С . И . Болону кытта научнай үлэһитинэн ананар . Ити кэмтэн ыла Георгий Устинович үлэтин - хамнаһын улам фольклорга аныыр уонна Эргис диэн араспаанньаны олохтоохтук ылынар . Кэлтэйдии эмсэ ± элээччини буруйдаабыттар Редакция ± а бастаан сурук киирбитэ . Чурапчыттан . Маннык ис хоґоонноох : " Бу 2008 сыл са ± аланыытыгар , тохсунньу тымныытыгар , 20 саастаах уолбут , Егоров Юрий Семенович , киэґэ 18 . 00 чааґы ааґыыта , µлэтиттэн дьиэтигэр баран истэ ± инэ , Карл Маркс уонна Орджоникидзе уулуссалар быґа охсууларыгар тиийиитигэр , " Сахателеком " тэрилтэтин суоппара Макаров Я . А . УАЗ - Патриот массыынатынан тµргэн сырыынан кэлэн , тµІнэри кіппµт . Уолбут 2 , 5 миэтэрэни кітін , суол кытыытыгар баран тµспµт . Јйµн сµтэрэн , туруга мілтіх о ± ону Чурапчы ГАИ - лара суґал кімінµ оІорбокко доппуруостаан , бэйэІ буруйдааххын диэн илии баттаппыттар . Ол кэнниттэн тіріппµттэрэ быраас ыІыраннар , уол 20 хонук Чурапчытаа ± ы хирургическай балыыґа ± а эмтэммитэ . Суукка буоллар , тіттірµтµн уолу бэйэтин сууттуур курдук быґыы тахсыбыта . Массыына бампера , фарата уонна да атын чаастара алдьаннылар диэн , эбиитин 50 . 526 солк . суумалаах хоромньуну тілііІ диэн уурбуттара . Уолбут доруобуйата эмсэ ± элээбитигэр эбиитин харчынан тілібµрдээх буолан та ± ыстыбыт . Тібітµгэр травма ылан , хара ± ар о ± устаран , кулгаа ± ынан истибэт буолан , µлэлии сылдьыбыт µлэтиттэн матта . Биґиги , Егоров Юра дьоно уонна аймахтара , ГАИ боротокуолугар уонна Чурапчы суутун уураа ± ар ончу сібµлэспэппит . Киґи оло ± о дуу , тимир кілі дуу ? " . Салгыы » От ыйын 5 кµнµгэр ХаІалас улууґун Орто Дойду сиригэр улуус ыґыа ± а ыытылынна . Сарсыардаттан ибиирэр арда ± ы аахсыбакка ыраахтан - чугастан ыалдьыт бі ± і то ± уоруста . Ыґыах алгыґын кэнниттэн улуус дьаґалтатын баґылыга А . С . Владимиров , Государственнай Мунньах ( Ил Тµмэн ) Председателэ В . Н . Басыгысов , РФ Государственнай Думатын Председателин солбуйааччы Н . В . Герасимова , " Сиргэ аан дойду культурата " норуоттар икки ардыларынаа ± ы фольклорнай фестиваль тэрийээччитэ ( Франция ) Жан Роше э ± эрдэ тылларын тиэртилэр . Ыалдьыттар ордук тоґо ± олоон саха норуота µтµі µгэстэрин сµтэрбэккэ илдьэ сылдьарын , омуктар иллээхтик - эйэлээхтик олороллоругар " Азия о ± олоро " оонньуулар , фестиваллар улахан суолталаахтарын бэлиэтээтилэр . Бу кэнниттэн ыґыах ырыата - тойуга ньиргийэ тµстэ . Дьон сэІээриитин улуус баґылыгын бирииґэ - тµірт хара саґылы аттан охтубакка кимнээх ылаллара тарта . Ахсым аттаах уоланнар ірі кітµтэн киирэн , хара сиртэн тайаммакка биир - биир отон курдук хомуйталаан та ± ыстылар . Хас да эргиирдээх улахан оґуохайга ыраах - чугас ыалдьыттыын бары киирэн µІкµµлээтилэр . Монголияттан сылдьар Ургын Дуу біліх музыкана Загд - Очир уонна ырыаґыта Туяа Цецек ОлоІхо дойдутун сиригэр бу бастакы кэлиилэрэ . СР Культуратын министерствотын ыІырыытынан ЮНЕСКО шедеврдэрин фестивалыгар кэлбиттэр . Морин - хур диэн национальнай инструменнарыгар оонньууллар , ыллыыллар . Саха сирин туґунан до ± отторбутуттан истибиппит . Эґиги курдук эмиэ национальнай бырааґынньыктаахпыт , ат сµµрдµµтэ , о ± унан ытыы , тустуу буолааччы диэн сэґэргээтилэр . Хотугу Осетияттан сылдьар тустуу тренерэ Зелин Саха сиригэр эмиэ бастакы сырыыта . - Улахан делегациянан кэлэ сылдьабыт , спорт министрэ Рустам Келехсаев , Ыччакка , спорка комитет баґылыга Сослан Фраев бааллар . " Азия о ± олоро " оонньуулары олус бэркэ тэрийэн ыытар эбиккит , аґыллыыны кірін сірµ диэн сіхтµбµт . Быйыл 3500 тыґ . кыттааччы кэлбитэ да бу Оонньуулар таґымнара µрдээбитин кірдірір . Биґиги Урал анараа іттµгэр баарбыт , онон кірі - истэ сылдьабыт , москвалар баалларын быґыытынан биґиги да аныгыскы Оонньууларга кыттар инибит диэн эрэнэбит . " Сиргэ аан дойду культурата " фольклорнай фестиваль тэрийээччитэ Жан Роше : " Саха сиригэр хаґыс да кэлиим , эґигиттэн олоххо µірэнэбин . Былыргы µгэґи тута сылдьар ыґыах диэн ураты бырааґынньыккытын олус сібµлµµбµн . Фестивальга бэйэбит былыргы национальнай инструмеммытыгар оонньоон иґитиннэриэхпит . Эґиги республика ± ыт баайын - дуолун таґынан аан дойду культуратын ситимниир сир буолла " . Бу тухары ча ± ылхай кµннэр турбут буоллахтарына , Орто Дойду ыґыа ± ар ардах ибиирэрэ тохтообото , ол аата іІµ - быйаІы билгэлээтэ ± э . Виктор ЭВЕРСТОВ тµґэриитигэр : Тыва музыканнара . Антонина ЭВЕРСТОВА ( Омар Хайям рубаиларын сахалыы тылбааґа ) " Бичик " Национальнай кинигэ кыґата суруйааччы Сэмэн ТУМАТ сахалыы тылбааґынан таґаарбыт " ОМАР ХАЙЯМ рубаилара " кинигэ бэчээккэ тахсаат да Россия " Сыл бастыІ кинигэтэ " куонкуруска лауреат аатын ылла . Онон , бэйэбит республикабытыгар іссі киэІник биллэ да илигинэ бу кинигэ Россия кинигэни оІорооччуларын улахан бол ± омтолорун ылыыта , кинигэ биир бастакы уратытынан буолла . Салгыы » Саха ата сэриигэ кыттыбыта дуо ? Биґиги хаґыаппыт корреспондена Данил Макеев Ньурба улууґугар командировка ± а бара сылдьан хомуйбут матырыйаалыгар оло ± уран " Хатыы ытык кырдьа ± аґа " ( " Саха сирэ " 16 . 12 . 2009 ) диэн тэттик ыстатыйаны таґаарбыта . Онно : " Григорий Иванович сэрии сылларыгар тіґі да саІа борбуйун кіті ± ін эрэр буоллар , армия ± а барар аттары кірін - истэн , ону таґынан сылгыґыттаан µлэ бі ± інµ µлэлээбит кырдьа ± ас " , - диэн этии киґи бол ± омтотун тардар . Матырыйаалга Ньурба улууґун Хатыы нэґилиэгин олохтоо ± о Г . И . Яковлев А ± а дойду Улуу сэриитин сылларыгар тыылга µлэтин туґунан кэпсэнэр . Салгыы » - - Билбэппин даҕаны . Судаарыстыбаннай дуоһунаска анамматахтара , судаарыстыбаннай сулууспаҕа чугаһаабатахтара , бюджет тэрилтэтигэр хаһан да үлэлээбэтэхтэрэ . Төттөрүтүн « мэһэйдиир » дииллэр . Дьон ордугургуур . Кыргыттар араспаанньаларын уларыппыттара . Ол да буоллар кыра итэ5эстэр бааллар . Толору уонна уларыйбат састааптаах хамаанданы ЖКС уонна « Айылгы » киинэ , оскуола хамаандалара туруордулар . Күрэхтэhии балаhыанньатынан оонньооччулар састааптара күрэхтэһии тухары халбаңнаабата ирдэнэр . Быйыл хамаандаларга туораттан киирии элбэх , дьону кө5үлүүр сыалтан уонна хамаанда састааба кыайан тахсыа суо5уттан маннык буолла , эһиилги оонньууларга балаhыанньаны тутуhуу ирдэнэригэр ба5арыллар . - Бэйэм эрэ буолбатах - ыалдьыттарым эмиэ тыыннаах доҕуһуолунан ыллыахтара . « Ый Суола » оонньуур . Урут « Ай - Тал » , « Тыыннаах » биирдии - иккилии ырыаны оонньообуттара . Ол саҕаттан бу эйгэҕэ үлэлээбит олус элбэх киһи « тыыннаах доҕуһуолга бар , таһаарыылаах буолуо » диэн этэр этэ . Ол кэмим , буһан - хатан , дьэ кэллэ быһыылаах . Бэйэм да бэлэм буоллум дии саныыбын . Көтүү амтанын биллим . Как считает идеолог " Евразии " , в случае , если бы террористических актов в Манхеттене не произошло , патовая ситуация с утверждением мирового господства США сохранялась бы долго . После случившегося она должна в ближайшее время окончательно разрешиться в пользу создания однополярного либо многополярного мира . - - вбс - - « Уґук Илин - XXI үйэ арыйыыта » - диэн буолла . Оннук эбит буоллаҕына , ол « арыйыы » информацияҕа ійібүлэ іссі даҕаны инники диэххэ наада . 14 . 09 . 06 Дьиктини дьиибэргиир буоллахха Хас чэппиэр ахсын биhиги долгуммутугар кунус 3 чаастан Алексей Иванович - Сырдык " Дьиктини дьиибэргиир буоллахха " биэриитин истин . Боппуруостаргытын эрдэттэн биhиги форуммутугар хаалларыаххытын сеп . - Айаҕалыы сатаан инньэ диэххэ сөп . Ол гынан баран , үгэс быһыытынан , атын дойду бэрэстэбиитэлин кытары көрсөргөр хайдах - туох олохтоох , дьаһаллаах , тэрээһиннээх дьоннор эбит диэн хартыына , сурунаал , буклет көрөр буоллаҕыҥ … Соторутаа ± ыта Чурапчы улууґун Улахан Кµіл учаастагын олохтоохторо ір кµµппµт - кэтэспит ма ± аґыыннарын саІа дьиэтэ µлэ ± э киирэн , астарын - µіллэрин , кµннээ ± и туттар малларын - салларын атыылаґаары , ма ± аґыын аана сабыллыбат буолбут . Салгыы » Саха норуотун историятын , оло ± ун - дьа ? а ± ын , культуратын кэрэ ? итэ , киэн туттар тылынан уус - уран айымньыта - Оло ? хо аан дойду билиниитин ылбытын и ? итиннэриэ ± иттэн , СР Президенин уураа ± ынан , бу кµн Оло ? хо дьоро кµнµнэн биллэриллибитэ . Ити кэмтэн ыла Оло ? хо аан дойду ? й ? бµлµн ылан , бу чулуу айымньыбытын µйэтитиигэ уон сыллаах государственнай программа ылыллан республикабытыгар чулуу айымньыбытын с ? ргµтэр , чинчийэр , µйэтитэр дирин сыаллаах араас хабааннаах µлэ , бэрт биллэр хамсаа ? ын бара турар . * ХаІалас , МэІэ ХаІалас , Нам , Уус Алдан уонна Дьокуускай куорат сайаапкаларыгар олоҕуран , халаантан эмсэҕэлээбит 1510 ыалга дьиэлэрин , тутууларын оІостоллоругар диэн , 103 . 9 міл . солк . суумалаах тутуу матырыйаала , кирпииччэ тиэрдиллибит . О . э . биир эмсэҕэлээбит дьиэҕэ тиксэринэн , ортотунан 48 тыґ . матырыйаал бэриллибит . Сыл тµмµктэнэрэ адьас а ± ыйах хонук хаалла . Республика бюджетыгар сµрµн тіґµµнэн буолар бідіІ тэрилтэлэр быйылгы сыллаа ± ы µлэлэрин - хамнастарын отчуоттаан эрэллэр . Ахсынньы 3 кµнµгэр республика тутуутун " тэлгэґэтигэр " биир улахан миэстэни ылар " ДСК " ААО коллектива быйылгы сылы хайдах тµмµктээн эрэрин туґунан СР Правительствотыгар отчуоттаата . Мунньахха СР Правительствотын Председателин бастакы солбуйааччы Василий Грабцевич , СР тутууга министрэ Сергей Дереповскай кытыннылар . Сµрµн иґитиннэриини " ДСК " ААО генеральнай директора Александр Берш оІордо . Салгыы » Шитарев төһө да , ыарахан ыстатыйанан хаалыннар , судьуйа Захарова көҥүлүнэн , баппыысканан көҥүлгэ тахсар . Тахсан баран эдэр ойоҕун ( 37 сыл араастаһаллар ) үүрэр , уонна Зонова квартиратыгар төннөр . Приставтар , Мудрову таһаара кэлбиттэригэр , Мудров суох , ол оннугар « бачча иэһим туһугар квартирабын Шитаревка биэрэбин » диэн суруктаах Шитарев дьэндэйэн олорор . Билиҥҥээҥҥэ диэри олорор . Оттон Зонова ускул - тэскил сылдьарын курдук сылдьар . . . Суукка үҥсэн көрбүтүн , Банщикова судьуйа кыыс сайабылыанньатын төттөрү быраҕа олорор . Дьикти судьуйа эбит . « Бу дьыалабыай оонньуу каадыры иитиигэ улахан көдьүүстээҕин туоһулаата » , - - диэн президент Егор Борисов эдэрдэри хайҕаталыыр . Бугуннуттэн 11 - тэр туттарсыылара са5аланна . Ньурба5а бугун айанныылар . Ба5алаах уорэхтэригэр киирдиннэр диэн алгыы хаалабыт . 10 кылаастар карантин кэмигэр сорудахтаргытын оноро сылдьын . Карантин кэннэ куустээх уорэх . Физика соруда5ын миэхэ эрийэннит билин . Кылаас таьынан аа5ыыны умнуман . - Биллэн турар , туох да диэбит иһин , патриархакка олоробут . Этэргэ дылы , дьахтар - моой , эр киһи - бас - көс . Холобур , биллэр - көстөр , улуу дьоммут кэтэхтэригэр барыларыгар дьахтар турар . Дьахтар уустук кэмҥэ өйүүр - убуур аналлаах . ~~- Бу да сырыыга баартыйаҕыт испииһэгин премьер Путин баһылыыр ?~~ Тохсунньу 29 кµнµгэр СГУ сµрµн µірэнэр корпуґугар филос . н . к . , доцент К . Д . Дьячковскай - Анаарар 70 сааґын кірсі тахсыбыт " Философ - этносемиолог Ким Дмитриевич Дьячковский " диэн электроннай кинигэ биґирэмэ буолан ааста . Ким Дмитриевич Дьячковскай - Анаарар диэн кимий ? То ± о маннык кинигэ та ± ыста ? Онно хоруйдаан быґаарарбын кіІµллээІ . Кини - учуонай уонна журналист , этносемиолог уонна философ , педагог уонна лектор . Бу µгµс ірµттээх киґи кылгастык эттэххэ итинник . Ону таґынан республика патриота , улахан буукубаттан суруллар киґи , личность диэн эбэрбит булгуччулаах . Ким Дмитриевич Чурапчы оройуонуттан тірµттээх . СГУ историко - филологическай факультетын 1966 сыллаахха бµтэрэн " история уонна обществоведение учуутала " диэн идэни баґылаабыта . Ґірэ ± эр дьулуурдаах , наука ± а дьо ± урдаах , киэІ билиилээх эдэр киґини µірэммит университетыгар хаалларбыттара , аспирант буолбута . Салгыы » Чороон саха тірµт культуратыгар биир дьоґун миэстэни ылар , µйэлэр тухары утахпытын ханнарбыт , сиэргэ - туомІа туттубут ытык - мааны иґиппит буолар . Ону бириэмэ ирдэбилэ уларыйбытынан , история , этнография µірэтиитигэр хаалларбакка , бэйэбитин кытта ХХI µйэ ± э илдьэ барар сорук турар . Биґиги да кэммитигэр бу проблеманан ыкса дьарыктанар , кыґал ± а оІостор дьон бааллар эбит . Олортон биирдэстэринэн « Чороон - XXI µйэ » ХЭТ директора Софья Трофимовна Попованы ааттыыбын . Кини тэрилтэтэ фарфортан саха иґиттэрин , сувенирдарын оІоруунан дьарыктаммыта быйыл номнуо уон сылын туолла . Бу омос кірµµгэ саІа сµµрээн курдугун иґин , µірэтилиннэ ± ин аайы тірµт - уус дьарыкпыт буолара дакаастанан иґэр . Ону нэґилиэнньэ ± э иґитиннэрэр , керамиканан дьарыгы хайдах киэІ производство ± а кубулутар , µлэ миэстэтин таґаарар туґунан биґиги хаґыаппыт редакциятыгар « тігµрµк остуол » буолан ааста . Онно биллэр учуонайдар , культура , производство дьоно кыттан , санааларын атастастылар . Салгыы » Ґідэй нэґилиэгин дьиэлэрин барытын кэриэтин уу ылбыт . ДьиІэр , кинилэри уу сылын аайы ылара биллэр . Ол гынан баран , быйылгы халаан уута хаґааІІытаа ± ар да ± аны элбэхтик кэлэн , дьону уолуппут , куттаабыт . Кµірэ - лаІкы барбыт кµрµілэрдээх уулуссанан баран иґэн , биир дьиэ ± э дьон киирэллэрин - тахсалларын кірін , онно тиийдибит . Дьиэ хаґаайката инбэлиит Анна Татаринова Дьокуускайга эбит этэ . Дьµігэтэ Анастасия Сысолятина дьиэни ірі тарда кэлэ сылдьар . Кини кэпсииринэн Анна Семеновна уу балысханнык кэлбитигэр таґынаа ± ы ыалга куотан биэрбит уонна икки суукка кэриІэ ыскаап µрдµгэр хонон турбут . Хата , ЫБМ - нар кэлэн ірµґµйбµттэр . Салгыы оскуола ± а тиийдибит . Ол баран иґэн , нэґилиэк иґинээ ± и улахан мас муостаны халаан уута иІнэри саайбытын сі ± і кірдµбµт . Оскуола директора Анатолий Барашковы кірсін , нэґилиэк сµрµн объега хайдах туруктаа ± ын ыйыталастыбыт . Хата , барыта арыый да этэІІэ эбит . Халаан уута оскуола сорох іттµн муостатын µрдµнэн таґымнаабыт эрээри , саха бала ± анын кытары интернат дьиэни лаппа ылбыт . Уопсайынан , оскуола атын дьиэлэргэ холоотоххо , лаппа µрдµк сиргэ турар эбит . Уу ылбыт кылаастарын муостатын кырааската сытыйан , сараланан эрэрэ харахха тута быра ± ыллар . ДьиІэр , 2007 - 2008 µірэх дьылыгар оскуола ± а улахан капитальнай ірімµін ыытыллыбыт . Ол иґин , адьас сэнэх кірµІнээх . Директор барыллааґынынан уу содулун туоратарга 4 міл . солк . наада курдук . Ону быґа гыммакка биэрэллэрэ буоллар , сайыІІы µтµі кэмнэри баттаґа ірімµіннµі этибит диир . Дьон µксэ дьиэлэрин ірі тардар тµбµгэр сылдьаллар . Саха дьоно барахсаттар , манан киэІ кі ± µстээхпитин кірдірібµт . Тіґі да алдьархайга тµбэспиппитин иґин , санаабытын тµґэрбэппит . Оннук ыалларынан Феоктистовтары ааттыахха сіп . Дьиэлэрин аттыгар µс уол мас хатырыктыы сылдьар . Ыал а ± а баґылыга Алексей Феоктистов этэринэн , бу маґынан дьиэлэрин сындыыґын уларытар уонна гараж туттар санаалаах эбиттэр . Кини эмиэ биир ійдімміт балаґыанньа ± а тµбэспит . Биир дьиэ ± э тµірт хаґаайыстыба буолан олороллор эбит . Бары ити дьиэ ± э пропискалаахтар эрээри , кімі быґыытынан кірµллэр 25 тыґ . солк . бары ылар кыахтара суох . " То ± о биґиги тµірт ыал тус - туґунан ол харчыны ылар кыахпыт суо ± уй ? " , - диэн ыал а ± а баґылыга мунаарар . Олохтоох дьаґалта бу боппуруоґу µчµгэйдик µірэтиэн наада эбит . Биир ілµµгэ , иэдээІІэ тµбэспит дьон быґыытынан кірµл - лµіхтээх кімі харчыны бары тэІник туґаналлара ордук этэ . Дэриэбинэ хоту уґугар турар µµт тутар пуун дьиэтэ айгыраан - ыґыллан , олбуора суйданан турар . Муостата фанеранан бµрµллµбµтэ хоппойон тахсыбыт , эркинэ уу ылбыт сиринэн кырааската хоІнубут . - Сарсын " Эрэл " ТХПХ - тан кэлэн кірµіх , акт оІоруох буолбуттара , онуоха диэри тугу да тыыппакка эппиттэрэ , - диир пуун µлэґитэ Мария Ивановна Матвеева . - Кэм µрдµк сиргэ турар буолан , уу ылбат этэ , онон эрэх - турах сананан сууйан - сотон , кырааскалаан муус устар 29 кµнµттэн са ± алаан µлэлээбитим . Ордук сойутар компрессортан куттанабын , ууга тµірт суукка турбута охсубут буолуохтаах , кітµрэн кірір наада буолуо . Хамыыґыйа кэлэн бардар эрэ , муостатын кітµрэн , уутун хачайдаан , куурдан , сууйан - сотон , кырааскалаан киирэн барыа этим . Дьон да сыыйа оннун - тойун булан , µµт туттарарга тиэтэйиэ . Баар эрэ харчылаґар сирэ буолла ± а . Ол эрээри , элбэх ынах ууга былдьанна , µµт биллэ кыччыыр буолуохтаах . Уґуннук турбут уу саІа тµґэн , халаан содулун туоратар дьаґаллар бэ ± эґээІІиттэн са ± аламмыттар . Дьаґалта иґинэн бары салааларынан тµірт хамыыґыйа тэриллибит . Тыа хаґаайыстыбатын хамыыґыйатын чилиэннэрэ : " Сайдыы " СИПК сал . Е . К . Крыжановскай уонна Е . И . Яковлева дьаґалта дьиэтигэр тахсыбыт хоромньу чахчытын тµмэ , докумуоннуу олороллоро . Хамыыґыйа атын чилиэннэрэ ветеринардар салалталарынан сµіґµ ілµгµн дьаґайа сылдьаллара . Алдьатыылаах халаан ыарахан содулун ыраастыыбыт диирдии , дэриэбинэ икки іттµнэн іґіх хара буруолар ірі хоройон халлааІІа харбаґан тахсаллар . . . Ымыйахтаах Эбэ хаатыттан тахсан , дэриэбинэни икки аІы араарбыт . Ити кістін турар сиргэ , ааттыын саІа уулусса ± а , киґи бэрт эрэйинэн , мотуоркалаах оІочонон эрэ сылдьар . Ону да уу тµґэ турар буолан , сорох сиргэ оІочо чаардаан , анньар - µтэр наада буолар . Мин оннук айаннаан " Бережнова " бааґынай хаґаайыстыба кыстыгар тахса сырыттым . А . Б . Бережнова бэйэтин 20 ына ± ар эбэн нэґилиэнньэттэн хомуйан элбэх сµіґµнµ саас эрдэ мырааІІа , ТоІ Бас сайылыгар , таґаарар идэлээх . Быйыл ыам ыйын 15 кµнµттэн 65 ыанньыгы уонна биир оччо субаны холбоон , барыта 137 сµіґµнµ таґаарбыт . Ол эрээри , бэйэтин субаннарын кыайан быыґаабатах . Сыґыыга сылдьалларын µс кµнµ быґа кірдіін , булан сайылыгар таґаарыан иннинэ уу кэлэн алдьаппыт . Онон , 17 субаныттан 7 - тин мэлиппит . Маны таґынан , олорор дьиэтэ , базата олорчу ууга баран , 3 т эбиэґин , 200 куул комбикорматын , сайылыкка , от - хомуур µлэтигэр туттарга анаан соторутаа ± ыта атыыласпыт саахар , рис , бурдук , о . д . а . курдук аґын - µілµн ( барыта 150 тыґ . солк суумалаа ± ы ) ууга былдьаппыт . Кыґытыан иннигэр , ону барытын µрдµк атахтардаах лаабыска ууран турбут эбит . Јріґілµµ кыстанан турар эбиэстээх кууллартан хара уу чоккуруу тохтор . . . - Урут уу кэлэрэ да , маннык µлµгэрдээх буолбат этэ , - диир Алла Борисовна . - Бэлэмэ суох буолан олорон биэрдигит диири кытары тірµт сібµлэспэппин . Барытын эстакадаларга таґаара сатаабыппыт . Уу бэл , дьиэ ± э остуол µрдµгэр ууруллубут малы - салы то ± о солоон тµґэрдэ , тоґо ± олоох муостаны тµірэ сµргэйдэ . Эбиитин тохтоло суох ардах тµґэн буоратта . Ґіґэттэн уу , аллараттан уу ! Хас да суукка устата ууга сытаннар туох баар таІас - сап , докумуоннар , компьютердар буорту буоллулар . Бµгµн саІа кµн кірін куурдунан эрэбит . Ити эрэ буолуо дуо , техникам , µс тыраахтарым , рулоннуур пресс - подборщигым , µµт таґар массыынам , ууга бардылар . Ол барыта хайдах ірімµіннэнэн , чілµгэр тµґэриллэрин сатаан санаабаппын . Ыалларым Свинобоевтар 20 ынах сµіґµттэн , 7 сылгыттан ытыс сотуннулар . Дьэ , сµрдээх ! Олохтоох оскуола ± а кірсµґµµгэ СР НА Президенэ И . И . Колодезников учууталлары , µірэнээччилэри саІа оскуола ± а киирбиттэринэн э ± эрдэтин тириэртэ , бу баара ± ай µірэх кыґатыгар µірэнэр кыах , усулуобуйа толору баарын , онон µірэнээччилэргэ тіґі кыалларынан кыґаллан µірэнэн , оскуолаттан чиІ билиилээх тахсалларыгар ба ± арда . Маны сэргэ Наука академиятын µлэтин - хамнаґын сиґилии билиґиннэрдэ . Бэйэтэ геолог идэлээх буоларын быґыытынан ( 10 сыл ГРФ деканынан µлэлээбитэ ) илин эІэр улуустар сирдэрэ - уоттара элбэх сиртэн хостонор баайдаа ± ын этэн туран , кэлэр іртµгэр манна промышленность сайдар кыахтаа ± ын , тимир суол сотору кэлиэхтээ ± ин , онно араас таґымнаах специалистар наадаларын , манна бэлэмнээх буолар олох ирдэбилэ буоларын быґаарда . Бразилия 1500 с . ыла Португалия колонията этэ . 1822 с . көҥүл Бразилия империята буолбута , 1889 сылтан бүгүҥҥээҥҥи дылы республика . Бикамераллык система ( билигин Конгресс ) 1824 с . ылыллыбыт бастакы конституцияттан ыла баар . Конституциянан Бразилия 26 иллэр , федерал эргин уонна муниципалитеттар унияларыттан турар федерал республика .

Download XML • Download text

sah-12

sah-12

View options