Text view

nep-30

Javascript seems to be turned off, or there was a communication error. Turn on Javascript for more display options.

उकालीको यात्रा सङ्गै साथीहरु छिन्न भिन्न सङ्गै हामी दुईको दुरी घट्दै गर्दा मजा भयो । भित्री मधेस भनेको नेपालको पाहाडी क्षेत्र र तराइ क्षेत्रका बिच बिभिन्न ७ वटा उपत्यका हरूको समुह हो यस समुहका उपत्यका लाइ भित्री तराइ अथवा भित्री तराइका उपत्यका समेत भनिन्छ , भित्री मधेस अथवा भित्री तराइ भनिने उपत्यका हरू निम्न रहेका छन १ . जोगबुढा ( जोगबुढा उपत्यका ) २ . दाङ ( बबइ उपत्यका ) ३ . देउखुरी ( पस्चीम राप्ती उपत्यका ) ४ . चितवन ( नारायणी पुर्वी राप्ती उपत्यका ) ५ . माडी ( चितवन रिउनदी उपत्यका ) ६ . सिन्धुली ( मरीनखोला उपत्यका ) ७ . उदयपुर ( कमला त्रियुगा उपत्यका ) यि भित्री मधेस भनीने उपत्यका हरू उत्तरमा माहाभारत पर्वतले पाहाडी क्षेत्र संग छुट्रएका छ भने तराइसंग चुरे पर्वतमालाले अलग बनाएको छ । क्षेत्रफलमा साना र ठुला रहेका यि उपत्यका हरू पाहाडी उपत्यका ( काठमाण्डौ , पोखरा , सुर्खेत इत्यादी ) भन्दा गर्मी रहेकाले हवापानी का लागी तराइक्षेत्रसंग केही समानता रहेपनी अन्यकुराहरूमा पाहडी क्षेत्रसंग बढीमेल खान्छ किनकी नेपालको धेरै ठांउमा यि उपत्यका पाहड र तराइ बिचका सांघुपनी हुन । विवाह - बन्धनमा बाँधिनुपूर्व नै यौनसम्पर्क गर्ने नेपाली युवा - युवतीको संख्या बढ्दै गएको एक अध्ययनले देखाएको छ । सुनौलो परिवार नेपालले गरेको पछिल्लो अध्ययनअनुसार विवाहअघि यौनसम्पर्क गर्ने युवायुवतीको संख्या शत् प्रतिशत बढेको छ । क्रिकेटसँग परम्परागत रूपमा आबद्ध पेयपदार्थ उत्पादन गर्ने प्रमुख पेप्सीको इन्डियाले विश्वकप अवधिभर खेलमा उत्साह जगाउन ' चेन्ज द गेम ' को नारा ल्याएको छ । अभिमूखिकरण सम्पन्न चितवन , १६ असार । उदयपुर सामुदायिक वन उपभोक्ता समुह जुटपानी - ४ को आयोजनामा भएको २ दिने अभिमुखिकरण कार्यक्रम बिहीबार सम्पन्न भयो । वन समुहका पदाधिकारी , कर्मचारी एवम् वन रक्षक लगायत ६० जनको सहभागिता रहेको उक्त कार्यक्रममा लोथर इलाका वन कार्यलय खैरहनीका प्रमुख दधिराज कँडेल र सहायक वन अधिकृत वावुराम उप्रेती लगायतले विषयमा प्रशिक्षण . . . उनी कलेज भर्ना भएपनि कुमारी छँदासम्म उनलाई कुमारी घरमै गई अध्यापकले अध्यापन गराउनुपर्ने हुन्छ । कुमारी चनिराकी आमा चम्पाले आफुले केही जेनतेन गरेर छोरीलाई एसएलसी परिक्षामा पढाएको बताउँदै अब उनको पढाईका लागि सरकारले सहयोग गरिदिनुपर्ने आग्रह गर्नुभयो । हाल कुमारीका लागि महिनाको ३ हजार ७ सय दिँईदै आएको छ । यो सहयोग रकम गुठी संस्थान तोषीखाना र ललितपुर उप - महानगरपालिकाले उपलब्ध गराईदै आएको संयुक्त रकम हो । पहेँलो कलरको टिसर्ट र ब्राउन पाइन्टमा चन्द्रमा झैँ खुलेको छ सौन्दर्य , सुन्दर बगैंचामा फुलेको मखमली फूल जस्तै सुन्दर अति सुन्दर । म हेरिरहन चाहन्छु त्यो सुन्दरता एकनास आँखा नझिम्काई । हुन त सुन्दरता कसलाई मन नपर्ला र ? पुतली पनि त फूलको सुन्दरतामा लोभिन्छ लठ्ठ परेर भने म उनको सुन्दरतामा त्यसै भावुक बन्छु । यसै चलचित्रबाट जीवन लुईटेल नेपाली चलचित्रमा स्थापित भएका हुन् भने उनले यस चलचित्रबाट ०६६ को केटिभी अवार्डमा नवनायकको अवार्ड पनि हात पारेका थिए । यसैगरी निर्देशक आचार्यले पनि सोही अवार्डमा नवनिर्देशकको अवार्ड हात पारेका थिए । छन्द या बहरका बारेमा अहिले धेरै सामग्रीहरू प्रकाशित छन् । समालोचक एवम् कवि देवी नेपालले आफ्नो पुस्तक छन्द परागमा एकसय साठीवटा पिङ्गल छन्द - संस्कृत ) का अतिरिक्त केही प्रचलित उर्दू बहरका रुक्न र अर्कानसहित सोदाहरण परिचय दिएका छन् । बहरमा मात्र लेखिएका गजलसङ्ग्रहहरू पनि नेपाली भाषामा आइसकेका छन् । घनेन्द्र ओझाद्वारा सिर्जित सिर्जित बहरबद्ध गजलहरूको सङ्ग्रह बल्झेर याद त्रि्रो - २०६२ फागुन ) मा करिब दर्ुइ दर्जन प्रचलित / अप्रचलित शास्त्रीय छन्द तथा बहर र एक दर्जन नवीन छन्दहरू मञ्जरी , देवकी , कोकिला , नयनतारा , पीयूषधारा , विजेता , विभूति , बगीता , प्रमिला , बालिका , शान्ति , मैनाजस्ता प्रयोग गरिएको छ - बहरमाला , देवी नेपालको भूमिका ) । यसैगरी सरोज काफ्लेको अधरामृत - २०६२ चैत्र ) तथा ऋषि लामिछाने - गोर्खे साइ " लो ) को मुस्कान - २०६२ चैत्र ) , खनाल मेघनाथ बन्धुको . . . . . . . . . . . . . . . , जनक रसिकको युगीन सपना , सुरेश सुवेदीको अनुभूतिका डोबहरू , नारायण निरासीको एउटै मात्र बहर हजज मुसम्मन् सालिममा लेखिएको तुषारोमा फुलेका फूलहरू , पदम गौतमको घाम झुल्कनुअघिलगायतका बहरबद्ध गजलसङ्ग्रहहरू प्रकाशन भइसकेका छन् । यसरी बहरमा गजल लेख्ने र सङ्ग्रह प्रकाशन गर्ने क्रम अहिले बढ्दो रूपमा रहेको छ । यी सङ्ग्रहका अतिरिक्त मोतीराम भट्टसहित वर्तमान पुस्तासम्मका एकसय एक गजलकारहरूद्वारा लिखित बहरबद्ध गजलहरूको सङ्कलन बहरमाला पनि प्रकाशित भइसकेको छ । अनाममण्डलीको प्रयासमा प्रकाशन भएको यस पुस्तकले पनि नेपाली गजलको इतिहासमा एउटा महत्त्वपर्ूण्ा इ " टको काम गरेको मान्न सकिन्छ । ~~" मेरो साथी मिस्री र त्ाल्लाघरे कालेले भनेको क्या । "~~ मुम्बई , माघ १६ - भारतीय फिल्म उद्योगमा चर्चित अवार्ड फिल्मफेयरको ५६ औं संस्करणमा उडानले महत्वपूर्ण सफलता हासिल गरेको छ । सानो बजेटको यो फिल्मले ७ अवार्ड पाउन सक्यो । साहरुख अभिनित माइ नेम इज खानले सबैभन्दा महत्वपूर्ण विधाहरुमा अवार्ड पाउन सक्यो । उत्कृष्ट निर्देशक , उत्कृत्ट नायक , उत्कृष्ट नायिका माइ नेम इज खानकै खातामा रह्‍यो । सलमान खानको तहल्का मनाउन सफल फिल्म दवंगले पाँच अवार्ड हासिल गर्‍यो । ७ . निर्माण कम्पनीहरूको कार्यक्षमताः देशभरिमा करिब १२ हजार निर्माण कम्पनी दर्ता भएकोमा करिब ६ दर्जन ' क ' श्रेणीका निर्माण कम्पनीहरू रहेका छन् । यीमध्ये कतिपय निर्माण कम्पनी स्रोतसाधन र उपकरणले सम्पन्न र सक्षम भए तापनि अझै थुप्रै निर्माण कम्पनीहरूसँग खासगरी दक्ष जनशक्ति र निर्माण उपकरणहरूको अभाव रहेको छ । देशको भौगोलिक विकटता र एउटै कम्पनीले विभिन्न भौगोलिक क्षेत्रमा निर्माणकार्य गरिरहेको अवस्थाले गर्दा आयोजनाहरूमा जनशक्ति र उपकरणहरूको अभाव हुनगई निर्माणकार्यमा ढिलाइ भएको देखिन्छ । हिमालयन परिवार म्युनिखका अध्यक्ष हरि न्यौपानेले हरेक जर्मनीहरुलाई आग्रह गर्दै भने , ' हामीलाई अन्य सहयोग होइन तपाईं एक पटक नेपाल जानुस् र तपाईंको अनुभव तपाईंका छिमेकिलाई सुनाउनुस् त्यो नै हामी सबै नेपालीहरुका लागि ठुलो सहयोग हुने छ । ' नेपाल सेभेन ए साइड फुटबल फेडेरेशनको आयोजना तथा बरुण बेभरेजको मुख्य प्रायोजनमा सञ्चालित उक्त प्रतियोगितामा नेपाल , भारत , हङकङ र बेलायतसहित काठमाडौ , रुपन्देही धरान , इटहरी , वालिङका गरी १६ टिमको सहभागिता रहेको थियो । सुरक्षा निकायको एस्कर्टिङ्ग र ट्राफिकको साइरनबिना नै आफैं मोटर हांकेर हिमालयन हाइट्स ताहाचल पुगिबक्सेका श्री ५ र राणाबीच डेढघण्टा कुराकानी भएको थियो । ड्रिङ्क्स लिंदै भएको यो कुराकानीमा पारिवारिक प्रसङ्गका अलावा बढीजसो समय राजनीतिक र कूटनीतिक अवस्थाको विश्लेषणमा बितेको स्रोतले जनाएको छ । देशको परिस्थितिका बारेमा राणाले आफ्नो अडान स्पष्ट पार्दै राजनीतिक दलहरुलाई जुनसुकै मूल्यमा भए पनि साथ लिएर हिंड्नुपर्ने सुझाव श्री ५ लाई दिएका थिए । मुख्य समस्याको जड माओवादी भएकाले अरुलाई पनि त्यही समस्या थप्ने अङ्गका रुपमा धकेल्न नहुने तर्क राणाको थियो । माओवादीहरु एक्लिनुपर्नेमा देशी - विदेशी सबैतिरबाट सरकार एक्लिएको विश्लेषण सुनाउंदा श्री ५ ले मुन्टोमात्र हल्लाइबक्सेको थियो । ' राणाका सुझावको सार थियो - श्री ५ ले स्वयं कार्यकारी प्रमुखको भूमिका निर्वाह गर्नु हुंदैन ' - राणाको विचार उल्लेख गर्दै स्रोतले भन्यो । बरुण पनेरु , डडेलधुरा , असार ८ - एनेकपा माओवादीबाट समानुपातिकतर्फका सभासद् हरिलाल थापाले आलिताल गाविसको दुर्गा उच्च माविका प्राचार्य प्रतापसिंह धामीलाई तत्काल राजीनामा नदिए जलाइदिने धम्की दिएका छन् । विद्यालय व्यवस्थापन समितिको बैठकमै सभासद्‍ थापाले धामीलाई यस्तो धम्की दिएका हुन । माथिका गीतहरू मार्फत गीतकारले दिन खोज्नु भएको सन्देश वा आग्रहले स्पष्ट पार्दछ कि हामी मानिसले आपुनो स्वार्थलाई त्याग्न सक्नु पर्दछ । हामीले यस संसारबाट लान पाउने केही पनि होइन । जसरी जन्मँदा यो संसारमा नाङ्गै जन्मिएका थियौं हामी त्यसरी नै यो संसार छोडेर मर्दा पनि नाङ्गै जानु पर्दछ । यो सबैलाई ज्ञात भएको कुरा हो तर पनि व्यवहारमा धेरैले लागु गर्न सक्दैनन् । किन त भन्ने प्रश्नको अनेक कारणहरू होलान् छन् । सम्मेलनमा नेपालको राष्ट्रिय सम्मेलनको बारेमा छलफल हुने र गोरखा घोषणा जारी गरिने निरुपित महर्जनले जानकारी दिनुभयो । अहिलेको लोकतान्त्रिक संविधानमा पनि त्यही लेखेको छ त ? यही स्थितिका लागि जनताले ल्याएका हुन् लोकतन्त्र ? लोकतन्त्र ल्याउनमा संचार जगत्को भूमिका थिएन ? देशमा पत्रकार मरणासन्न हुनेगरी कँुटिदासमेत राज्य निरीह छ । देशका प्रधानमन्त्री , गृहमन्त्री लगायतले दोषीमाथि कारबाही हुने प्रतिबद्धता व्यक्त गरिरहेका छन् । तर दोषीलाई काखी च्यापेर बसेका सत्तारुढ दलका जिम्मेवार नेता भन्छन् - ऊ मसँग छ , कसैसँग ताकत छ भने समाएर देखाऊ । आम्मै ! कस्तो कुरा गरेको ? पैसाले कसलाई पो पुगेको छ र भन्या । पैसाले पुगेर होइन , विशुद्ध रुपमा पारिवारिक कारण । पाकिस्तानलाई सहायता दिने अमेरिकी नीति परिवर्तन नभएको हिलारी क्लिन्टनको भनाई केपी ढुंङ्गाना , काठमाडौं , असार ८ - मोरङ युथफोर्सका अध्यक्ष पर्शुराम बस्नेतले बन्दी अभिषेक गिरीमाथि आक्रमण गर्दा प्र्रहरीले सहयोग गरेको खुलासा हुँदै आएको छ । यस क्रममा अत्यधिक टेलिफोन सम्पर्क भएको देखिएका डिएसपी सहकुलबहादुर थापामाथि छानबिन भइरहेको छ भने अर्का प्रहरी अधिकृतले पर्शुरामलाई झन सहयोग पुर्‍याएको टेलिफोन कल विवरणबाट फेला परेको छ । उहाँले अब सहमतीय होइन बहुमतीय भए पनि आफ्नो नेतृत्वमा सरकार गठन गर्नुपर्ने बताउन थाल्नुभएको छ । यसरी खनाल ' सहमतिको सरकार ' छोडेर निर्लज्ज ढङ्गले बहुमतीय सरकारको पक्षमा आउनुभएपछि उहाँले माधव नेपाल नेतृत्वको सरकार ढाल्न निर्वाह गर्नुभएको भूमिकाको ' हिसाबकिताब ' गरिने बुझिएको छ । एमाले नेतृत्वमा प्रजातान्त्रिक गठबन्धनको सरकार हुँदाहुँदै प्रधानमन्त्री पदबाट माधवकुमार नेपाललाई राजीनामा गराउन खनालले निर्णायक भूमिका निर्वाह गर्नुभएको थियो । आफ्नै पार्टी - नेतृत्वको सरकार ढालेर आफ्नो नेतृत्वमा सरकार गठन गर्न खनालले गर्नुभएको प्रयासलाई अनैतिक एवम् अवाञ्छित चाहनाको रूपमा लिइएको छ । कांग्रेस संसदीय दलका नेता रामचन्द्र पौडेलले राजनीतिक अस्थिरता नआउने गरी संसदीय व्यवस्थामा सुधार गरी अघि बढ्नुपर्ने धारणा राखेका थिए । कांग्रेसले संसदीय व्यवस्थाको बेलायती ढाँचा ( वेस्ट मिनिस्टर सिस्टम ) भन्दा फरक अस्थिरता अन्त्य गर्न एक वर्षभित्र एकपटकमात्र अविश्वास प्रस्ताव ल्याउन पाउने , अविश्वास प्रस्ताव ल्याउँदा वैकल्पिक प्रधानमन्त्रीसमेत प्रस्तुत गर्नुपर्ने बताउँदै आएको छ । कच्ची र साघुरो सडक त्यसमा पनि महंगो भाडा लिईएको भन्दै सिँगातातोपानी , दरबाङ्ग र दानाका र्सवसाधारण पटकपटक आन्दोलित हुँदैआइरहेका थिए । यात्रुले प्रतिकिलोमिटर ६ रुपैया भाडा निर्धारण गर्न माग गरेका छन् । भाडा समायोजन गर्न यसअघि भाडा निर्धारण समिति , प्रशासन र व्यवसायी बीचको वैठक सहमतिमा पुग्न सकेको थिएन । यो वर्ष छ समुह अन्र्तगत २५ विधाका विजेताहरुलाई Award प्रदान गरियो । जनकवि केशरी श्री धर्मराज थापालाई यो वर्ष Image life time achievement award बाट सम्मान गरियो । कार्यक्रम विरेन्द्र अन्तराष्ट्रिय सम्मेलन केन्द्रमा आयोजना गरिएको थियो भने यसको प्रत्यक्ष प्रसारण Nepal Television र इमेज fm 97 . 9 बाट गरिएको थियो । यो वर्ष पनि ME Nepal को सहयोग यथावत रहयो । प्रस्तावना संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक धर्म निरपेक्ष राज्य नेपालका सार्वभौम हामी नेपाली जनता नेपाली जनताले पटक - पटक गर्दै आएका ऐतिहासिक सङ्घर्ष र जनआन्दोलनमार्फत् लोकतन्त्र र अग्रगमनका पक्षमा प्रकट भएको जनादेशलाई मूर्त रूप दिंदै , देशको सार्वभौम सत्ता , अखण्डता र अक्षुण्णता , स्वतन्त्रता र स्वाधीनतालाई शीर्ष स्थानमा राख्दै , देशमा विद्यमान वर्गीय , जातीय , क्षेत्रीय , लै ¨ िक , धार्मिक , सामाजिक , आर्थिक समस्याहरू हल गर्न अन्यायपूर्ण विगतप्रति ध्यान दिंदै , आत्मनिर्णयको सिद्धान्त र जातीय क्षत्रीय स्वशासनको आधारमा राज्यको सङ्घीय संरचना निर्माण गर्दै , मुलुकको विविधतायुक्त मौलिक राष्ट्रिय चरित्र सुव्यवस्थित गर्ने अठोट गर्दै , एकात्मक र केन्द्रीकृत राज्यसत्ताद्वारा विभेदमा पारिएका जाति र समुदायको सहभागितामूलक र समानुपातिक प्रतिनिधित्व तथा सीमान्तकृत , लोपोन्मुख , दलित , उत्पीडित जाति र क्षेत्र तथा मजदूर , किसान वर्ग लगायत अल्पसंख्यक जाति , आदिवासी , जनजाति , महिला , मुक्त कमैया , मुक्त हलिया , कम्लरी , अशक्त , अपा ¨ , तराई वासी मधेसी , सुदूर र दुर्गम क्षेत्र , आदिका जनसमुदायको आरक्षण सुरक्षित गर्दै , जनताको प्रतिस्पर्धात्मक , लोकतान्त्रिक शासन व्यवस्था , मौलिक मानव अधिकार , वाल अधिकार , आवधिक निर्वाचन , प्रेस स्वतन्त्रता , स्वतन्त्र न्यायपालिका तथा कानुनी राज्यको अवधारणा लगायत धर्म निरपेक्ष संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको मूल्य र मान्यताप्रतिको पूर्ण प्रतिवद्धता व्यक्त गर्दै , सामन्ती अवशेषहरूलाई निर्मूल गर्न अहिलेसम्म मुलुकमा कायम भेदभाव , शोषण , दमन र उत्पीडनको अन्त्य गर्दै मुलुकको राजनीतिक , आर्थिक र सामाजिक न्याय , विकास र परिवर्तन प्रत्याभूत गर्न , आजसम्मका विभिन्न सङ्घर्ष र आन्दोलनवाट प्राप्त उपलब्धिहरूलाई संस्थागत गर्न र गरीखाने श्रमजीवी वर्ग , तह र तप्काका जनतामाथिका शोषण , दमन र उत्पीडनलाई निर्मूल पार्दै शोषित - पीडित श्रमजीवी जनसमुदायका हक , हित र अधिकार सुनिश्चित गर्न संविधानसभावाट तयार भएको यो नेपालको संविधान २०६ . . जारी भएको घोषणा गर्दछौं । २ ) प्रारम्भिक क ) नेपाली जनताले निर्वाचित जनप्रतिनिधि रहेको संघीय जनसभाद्वारा नेपालको सार्वभौम सत्ता र राजकीय सत्ताको प्रयोग गर्नेछन् । ख ) नेपाल एक स्वतन्त्र र स्वाधीन , अविभाज्य र अक्षुण्ण , सार्वभौमसत्ता सम्पन्न , धर्म निरपेक्ष र छुवाछूत मुक्त बहुजातीय र बहुभाषिक संघीय लोकतान्त्रिक गणतान्त्रिक राज्य हो । ग ) नेपालमा बोलिने सबै भाषाहरू वशुभाषिक नेपालका राष्ट्रभाषा हुन् । घ ) सबै स्वशासित प्रान्तहरूको प्रतिनिधित्व झल्कने गरी राष्ट्रिय झण्डाको निर्माण अनुसूचीमा व्यवस्था भए बमोजिम हुनेछ । ( राष्ट्रिय चिन्हहरूको आवश्यकता छैन । ) ङ ) नेपालको राष्ट्रिय गान र निशाना अनुसूचीमा व्यवस्था भए बमोजिम हुनेछ । स्वशासित प्रान्तीय गान र निसान छाप पनि अनुसूचीमा व्यवस्था भए बमोजिम हुनेछ । ३ ) मौलिक हक ः - स्वतन्त्रको हक - समानताको हक - छुवाछुत तथा भेदभाव विरुद्धको हक , - प्रकाशन प्रशारण तथा छापाखाना सम्बन्धी हक - वातावरण तथा स्वास्थ्य सम्बन्धी हक ः प्रत्येक नागरिकले राज्यवाट आधारभूत स्वास्थ्य सेवा पाउने हक हुनेछ । विपन्नताका कारणवाट उपचार हुन नसकेको हकमा राज्यको तर्फवाट व्यवस्था गर्नुपर्नेछ । शिक्षा , भाषा तथा संस्कृति सम्बन्धी हक ः प्रयेक नागरिकलाई राज्यवाट निःशुल्क र अनिवार्य शिक्षा पाउने हक हुनेछ । आर्थिक हैसियतले पढ्न पढाउन नसक्नेको हकमा उनीहरूको शिक्षा दिक्षा र जिविकोपार्जनको व्यवस्था राज्यले गर्नुपर्नेछ । रोजगारी तथा सामाजिक सुरक्षा सम्बन्धी हक सम्पत्तिको हक , महिला तथा लै ¨ िक अल्पसंख्यकको हक ः सामाजिक न्यायको हक , बालवालिका र वृद्धवृद्धाको हक , साम्प्रदायिकता विरुद्धको हक , धर्म तथा संस्कृति सम्बन्धी हक , न्याय सम्बन्धी हक , निवारक नजरबन्द विरुद्धको हक , यातना विरुद्धको हक , सूचनाको हक , गोपनीयताको हक , शोषण विरुद्धको हक , श्रम सम्बन्धी हक , देश निकाला विरुद्धको हक , संवैधानिक उपचारको हक , प्रत्येक महिलालाई गर्भाधारण , प्रजनन वा गर्भपतन सम्बन्धी हक , महिला भएकै कारणवाट कुनै किसिमको भेदभाग गरिनेछैन , बालवालिकालाई अनिवार्य पढाउन पर्ने , गरिबीको रेखामुनि रहेका असहाय परिवार अर्थात वालवालिककबाट नै जीवन गुजार गर्नुपर्ने परिवारका लागि राज्यले भत्ताको व्यवस्था गर्नुपर्नेछ , असहाय , अनाथ , सुस्त मनस्थिति , द्वन्द्वपीडित , विस्थापित एवं जोखिममा परेका , सडक वालवालिकालाई सुनिश्चित भविष्यको लागि राज्यवाट विशेष सुविधा पाउने हक हुनेछ , कुनै पनि नावालकलाई कुनै कलकारखाना , खान िवा यस्तै अन्य कुनै जोखिमपूर्ण काममा लगाउन वा सेना , प्रहरी वा द्वन्द्वमा प्रयोग गर्न पाइने छैन , वालवालिकालाई कुनै पनि श्रम गर्न वाध्य गरिने छैन आदि हुनेछ । ४ ) नागरिकता नेपालको अन्तरीम संविधान २०६५ लाई आधार मानेर नयॉ संविधान निर्माण हु ' दाको बखत नागरिकता प्राप्त गरेको व्यक्तिहरू मात्र नेपालको नागरिक हुनेछन् । तर उक्त अन्तरिम संविधान ( २०६३ ) को ८ ( ५ ) वमोजिम जन्मेको आधारमा नागरिकता दिने छैन र त्यसरी प्राप्त नागरिकतालाई अमान्य गरिनेछ । क ) नेपालको अन्तरिम संविधान २०६३ जारी हु ' दाका बखत वंंशजका आधारमा नागरिकता प्राप्त गरेका व्यक्तिहरू । ख ) यो संविधान जाररु भएपछि वंशजका आधारमा नागरिकता पाउने व्यक्तिहरू ग ) नेपाल सरहद भित्र फेला परेको पीतृत्व मातृत्वको ठेगाना नभएको प्रत्येक नावालक निजको वावु वा आमा फेला नपरेसम्म वंशजका आधारमा नेपाली नागरिक ठहर्नेछ । घ ) तेस्रो लि ¨ ि नेपाली वालिगले आफ्नो पहिचान सहितको नागरिकता पाउने छन् । ङ ) नेपाल भित्र गाभिने गरी कुनै क्षेत्र प्राप्त भएमा सो क्षेत्रभित्र बसोवास भएको व्यक्ति प्रचलित कानुनको अधिनमा रहि नेपालको नागरिक हुनेछ । च ) नेपाली नागरिकसंग वैवाहिक सम्बन्ध कायम गरेकी महिला र विदेशी नागरिकसंग विहे गरेकी नेपाली महिलाको पतिले पहिले नागरिकता छाडेपछि कानुन वमोजिम अंगीकृत नेपाली नागरिकता पाउने छन् । नीजहरूबाट जन्मेका सन्तानले पनि वालिगले चाहेमा नेपाली नागरिकता पाउने छन् । तर दोहोरो नागरिकता भने मान्य हुनेछैन । छ ) नेपाली जनताको गणतान्त्रिक वा देशभक्तिपूर्ण संघर्षमा असाधारण योगदान भएका वा नेपाल राज्यको प्रतिष्ठालाई उठाउन योथदान गरेका विदेहीलाई सम्मानार्थ नेपाली नागरिकता प्रदान गर्न सकिनेछ । सम्मानार्थ नागरिकता पदिने कार्य दोहोरो नागरिकता हुने आधार भने हुनेछैन । ५ ) राज्यको दायित्व ः - राज्यको वर्तमान केन्द्रिकृत र एकात्मक ढॉचाको अन्त्य गरी आत्मनिर्णयको सिद्धान्त र जातीय क्षेत्रीय स्वशासनको आधारमा संघीय गणतन्त्रात्मक स्वरूपको राज्यको संरचना निर्माण गर्ने । - नेपाली जनतामा निहित सार्वभौमसत्ता र जनताको सर्वोच्चताको कार्यान्वयन गर्ने र समानतामा आधारित राजनीतिक प्रणाली अवलम्वन गर्ने । - राज्य संरचनाका सबै अंगहरूमा आदिवासी जनजाति , तराईवासी मधेशी , दलित , महिला , मजदूर , किसान , अपा ¨ , लै ¨ िक अल्पसंख्यक , पिछडीएका वर्ग र क्षेत्र सबैलाई जातीय संरचनाको आधारमा पूर्ण समानुपातिक र समावेशीताको आधारमा सहभागी गराउने । - अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठन महासन्धी नं . १६९ र संयुक्त राष्ट्रसंघको आदिवासी जनजातिहरूको अधिकार सम्बन्धी घोषणा पत्रका व्यवस्थालाई तदारुकताका साथ कार्यान्वयन गर्ने । - सामन्ती भू - स्वामित्वको अन्त्य गर्न क्रान्तिकारी भूमि सुधार लागु गर्ने , विदेशी प्रभूत्व , नियन्त्रण र विदेशमाथिको निर्भरतालाई समाप्त पारी स्वतन्त्र , आत्मनिर्भर राष्ट्रिय अर्थतन्त्रको विकास गर्ने र शिक्षा , स्वास्थ्य , रोजगारी आदिका सबै नागरिकहरूको समान अधिकार स्थापित गर्ने नीति अवलम्वन गर्ने । - सबै विभेदकारी कानुनको अन्त्य गर्ने र जातीय छुवाछुतलाई कडा कानुनको कठघरामा ल्याउने । - नेपालको राष्ट्रियता , राष्ट्रिय एकता र अखण्डतामा ऑच आउन नदिने । - मुलुकको सामाजिक विविधतालाई संवोधन हुने राष्ट्रको मौलिक चरित्रको निर्माण गर्ने । - आदिवासी जनजातिहरूको सांस्कृतिक प्रथा , न्याय प्रणाली संचालन र परम्परागत सीपको आधारमा आदिवासी जनजातिहरूको प्राकृतिक स्रोतमाथि सामुदायिक उपभोगक प्रत्याभुत गर्नु ँज्यको दायित्व हुनेछ । - क्रान्ति , जनसङ्घर्षवा जनआन्दोलनवाट अहिलेसम्म नेपाली जनताले प्राप्त गरेका लोकतान्त्रिक गणतन्त्रलाई संस्थागत गर्दै सो को लाभहरूको न्यायोचित वितरणका आधारमा उपभोग गर्न पाउने अवस्थाको सृजना गर्दै समुन्नत र समृद्ध नेपाल निर्माणको लागि अग्रगामी जनमुखी राजनैतिक परिवर्तन गर्ने राज्यको राजनैतिक उद्देश्य हुनुपर्दछ । ६ ) राज्यका निर्देशक सिद्धान्त र नीतिहरू - नेपालको अन्तरिम संविधान २०६३ मा उल्लेखित राज्यका निर्देशक सिद्धान्तको प्रावधानहरूलाई समावेश गर्ने । - मुलुकलाई आत्मनिर्णयको सिद्धान्त र जातीय , क्षेत्रीय स्वशासनको आधारमा संघीय गणतन्त्रात्मक राज्य व्यवस्था गर्ने । - आर्थिक , सामाजिक वा शैक्षिक दृष्ट्रिले पछाडी पारिएका मजदूर , किसान , दलित , महिला , आदिवासी जनजाति र मधेशी समुदायलाई राज्यको मूल प्रवाहकम समाहित गराउन निश्चित अवधिका लागि आरक्षणको विशेष व्यवस्था गर्ने । - प्रत्याह्वान व्यवस्था सहितको समानुपातिक निर्वाचन प्रणाली कायम गर्ने । - सामन्त , दलाल र नोकरशाही पू ' जीपति वर्ग र प्रिितगामी तथा अग्रगमन विरोधी तत्वहरूका जनविरोधी र राष्ट्रविरोधीहरूलाई नियन्त्रण गरी देशको अग्रगामी दिशा सुनिश्चित गर्ने । - राष्ट्रिय महत्वका राजनीतिक , आर्थिक , सामाजिक विषयहरूमा जनमतसंग्रहद्वारा टुंगो लगाउने व्यवस्था गर्ने । - नागरिकहरूका गॉस , वास , शिक्षा , स्वास्थ्य , रोजगारी र सुरक्षा सुनिश्चित गर्ने । - पञ्चशीलका आधारमा छिमेकी र संसारका अन्य मुलुकहरूसंग शान्तिपूर्ण सह - अस्तित्व स्थापित विकसित र सुदृढ गर्ने । - सामन्तवादका सबै अवशेषहरु निर्मूल गर्नु - भ्रष्टाचार , कमीसनखोर र घुसखोरी , सामाजिक अपराध घोषित गर्नु - राष्ट्रघात , राष्ट्रिय आत्मसमर्पणवाद , विदेशी शक्ति केन्द्रको दलानी रोक्नु - विक्रित पू ' जीवादी र छाडा संस्कृतिलाई निरुत्साहित गर्नु - वर्गीय , जातीय , लै ¨ िक , भाषिक , सांस्कृतिक , आर्थिक , सामाजिक , राजनैतिक , कानुनी शोषण , दमन , भेदभाव र असमानताको अन्त गर्नु - नागरिकहरुको गास , वास , शिक्षा , स्वास्थ्य , रोजगारी , सुरक्षा र अमनचयनको सुनिश्चित गर्नु - पञ्चशीलका आधारमा छिमेकी र भन्सारका अरु मुलुकहरुसित शान्तिपूर्ण सह - अस्तित्व स्थापित , विकसित सुदृढ गर्नु - सेनाको न्यनिकरण , आधुनिकीकरण र रुपान्तरण गरी जन सुृरक्षा प्रणालीलाई राष्ट्रिय सुरक्षा प्रणालीको रुपमा विकसित गर्नु - जनताको निर्वाचन र प्रत्याह्वानको अधिकार र सुनिश्चित गर्नु - कृषिको आधुनिकीकरण , वैज्ञानिकीकरण , व्यवसायीकरण गर्ने नीति अवलम्वन गर्नु - मुलुकको औद्योगिकरणमा जोड दिनका स्थानीय , साना तथा मध्यम खालका उदोगहरुमा जोड दिंदै ठूला ठूला उद्योगहरुको स्थापना , विकास र सुदृढिकरणको नीति अवलम्वन गर्नु - दण्डहीनताको स्थिति अन्त गरिनेछ । - हरेकलाई श्रम गर्न उत्प्रेरित गरिनेछ । - राजकीय अर्थतन्त्रलाई सबल बनाउने कार्य सुनिश्चित गरिनेछ । - ग्रामीण जनसमुदाय , विशेष गरेर महिलाहरूको श्रमलाई सहकारीकरण , सामूहिकीकरण र सामाजिकीकरण गर्न विशेष पहल गरिनेछ । - खनिज तŒव , जलस्रोत , वन - जङ्गल , हिमाल , पहाड , तराई , पर्ती जग्गा , सुकुम्बासकिा नाममा अतिक्रमित भूमि , नदीका बगर , आदिको समुचित व्यवस्थापन गर्न पहल गरिनेछ । - सामन्त र जमीनदार वर्गका स्वामिŒवमा रहेका जग्गा विनामुआवजा जप्mत गरी मोही तथा गरीब किसान वर्गलाई वितरण गरिनेछ वा आवश्यकतानुसार राजकीय अथवा सार्वजनिक प्रयोजनका लागि उपयोग गर्ने नीति अवलम्बन गरिनेछ । - निजी सम्पक्तिलाई पैत्रिक सम्पत्ति बनाउने नागरिकहरूको हक सुनिश्चित गरिनेछ । - श्रमको उत्पादकŒव बढाउनका लागि उत्पादक शक्तिको योजनाबद्ध विकास गर्न र तिनलाई सशक्त बनाउन जोड दिइनेछ । - मितव्ययिताको नीति अवलम्बन गर्ने र खेरफाल्ने प्रवृतिका विरुद्ध कडा कारबाही गर्ने नीति अवलम्बन गरिनेछ । - उत्पादक शक्तिको विकास गर्न , विशेष गरेर अत्याधुनिक उत्पादनका साधनहरूको व्यवस्था गर्न र श्रम - शक्तिको दक्षता बढाउनका लागि विशेष नीति तर्जुमा गरिनेछ । - उत्पादक शक्तिको विकासको आधारमा जनताको जीविका स्तर र सांस्कृतिक स्तर माथि उठाउन विशेष जोड दिइनेछ । - निजी सम्पत्ति तथा सहकारी , सामूहिक र सार्वजनिक सम्पत्तिका बीचमा तालमेल मिलाउ " र्दै तथा निजी सम्पत्तिका कारणले हुने शोषणलाई रोक्दै सहकारी , सामूहिक र सार्वजनिक सम्पत्तिको विकास गर्न जोड दिइनेछ । नेपालको आवश्यकता , प्राथमिकता र राष्ट्रिय हितलाई संरक्षण गर्दै स्वदेशी तथा विदेशीहरूलाई समेत निजी उद्योगधन्धा वा व्यापारिक प्रतिष्ठानहरू स्थापना गर्न र सुदृढ गर्न दिइनेछ । तर त्यसो गर्दा राष्ट्रिय तथा राजकीय अर्थतन्त्रको विकास र श्रमजीवी जनताका अधिकारहरूमाथि प्रतिकूल प्रभाव नपर्ने गरी निजी उद्योग र उद्यमहरू स्थापित गर्न अनुमति दिइनेछ । - राजस्व छल्ने , कमिसनखोर , ठग आदिमाथि कडा कारबाही गर्ने नीति अवलम्बन गरिनेछ । - नेपालको आवश्यकता , प्राथमिकता र राष्ट्रिय हितविपरीत विदेशी मुलुकहरूसित भए - गरेका असमान सन्धि - सम्झौताहरू खारेज गरिनेछ र नेपालको आवश्यकता , प्राथमिकता र राष्ट्रिय हितलाई उच्च महŒव दिंदै नया " सन्धि - सम्झौताहरू गर्ने नीति अवलम्बन गरिनेछ । - समतामूलक र लोकतान्त्रिक मूल्य र मान्यता स्थापित गर्दै शैक्षिक प्रतिष्ठानहरू स्थापित गर्ने तथा तिनलाई सर्वसुलभ बनाउन , तिनलाई भौतिक र प्राविधिक किसिमले सुसमृद्ध बनाउन जोड दिइनेछ । - नैसर्गिक र सामाजिक विकासका लागि वैज्ञानिक अधययन , अनुसन्धान र प्रयोग गर्ने तथा अत्याधुनिक प्राविधिक ज्ञान प्राप्तिको अवसर सर्वसुलभ बनाउने नीति प्रत्याभूत गरिनेछ । - साहित्य , कला , छापा , सञ्चारका माध्यमहरू - पत्रपत्रिका , विद्युतीय माध्यम , आदिका साथै वाचनालय , पुस्तकालय , पुराताŒिवक संग्रहालय , सांस्कृतिक केन्द्रहरू स्थापना गर्ने तथा विभिन्न प्रकारका सांस्कृतिक कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्न अभिप्रेरित गरिनेछ । - मनोरञ्जन गर्ने नाममा अश्लील प्रकाशन , रेडियो - टीभी आदिबाट उच्छृङ्खल , अश्लील र नग्न प्रदर्शनलाई निरुत्साहित गरिनेछ र तीमाथि रोक लगाइनेछ । - विभिन्न उपचार प्रणाली , विशेष गरेर वैकल्पिक उपचार प्रणालीलाई समेत योजनाबद्धरूपले विकसित गरिनेछ । - उच्च आदर्श र नैतिकतामा जोड दिंदै वैज्ञानिक , शिक्षाप्रद र जनपक्षीय प्रकाशन , प्रसारण र विकासमा जोड दिइनेछ । - जनसुरक्षा प्रणाली अवलम्बन गर्दै - दार्शनिक , राजनैतिक , आर्थिक , रणनैतिक र कार्यनैतिक , आदि - जनताको सर्वतोमुखी विकासलाई उच्च प्राथमिकता दिइनेछ । - श्रमप्रतिको भावना सम्माजनक बनाउन , श्रमिक जनसमुदायको भूमिकालाई सम्मान गर्न सशक्तप्रकारले अगाडि बढाउन , ग्रामीण र शहरिया क्षेत्रका जनताका साझा हितहरू सुनिश्चित गर्न विशेष ध्यान दिइनेछ । - रष्ट्रिय सम्मान , स्वाभिमान र राष्ट्रियताको विकासलाई उच्च महŒव दिंदै राष्ट्रिय हित तथा राष्ट्रिय स्वाभिमान प्रतिकूल प्रवृत्तिहरू बढ्न नदिने नीति अवलम्बन गरिनेछ । - जनसंख्या वृद्धिको अनुपातमा सामाजिक योजनाका उपायहरू समायोजन गर्दै जाने नीति अवलम्बन गरिनेछ । - मुलुकका सबै भागहरूमा प्रदूषण रोक्नका लागि पर्यावरणीय र वातावरणीय प्रतिकूल हुने तथा नागरिकहरूको स्वास्थ्यमा प्रतिकूल असर पार्ने गरी उद्योगधन्धा वा अरू कुनै काम गर्न वा गराउन दिइने छैन । - कर्मचारीतन्त्र , संवैधानिक र सुरक्षा निकाय , आदिमा विद्यमान नोकरशाही प्रवृत्तिलाई अन्त्य गरिनेछ । - मुलुकको अद्र्ध - सामन्ती र अद्र्ध - औपनिवेशिक शोषण , दमन र उत्पीडनको अन्त्य गरिनेछ , मुलुकको कब्जा गरिएको भूमि फिर्ता गर्न , सीमा अतिक्रमण रोक्न , अन्तरराष्ट्रिय नियमविपरीत नेपाली भूमि डुवानमा पर्ने गरी बनाइएका तथा बनाउने योजना बनाइएका बा " धसम्बन्धी विषयलाई अन्तरराष्ट्रिय नियम अनुसार हल गर्न प्रयत्न गरिनेछ । - मुलुकमा केही वर्ष यता निरन्तर रूपमा हत्या , हिंसा , आतङ्क र अराजकता बढिरहेको पृष्ठभूमिमा तिनलाई रोक्न ठोस कदम चालिनेछ । त्यसैगरेर मानव अङ्ग तस्करी गर्ने , चेलीबेटी बेचविखन गर्ने , बलात्कार गर्ने , जिउज्यान मास्ने , शान्ति , सुरक्षा र अमन चयन खलबल्याउने तŒवहरूका अपराधिक क्रियाकलाप नियन्त्रण गर्न र राज्यबाट समेत हुनेगरेर दमनकारी गतिविधि रोक्न विशेष अभियान चलाइनेछ । ७ ) संघीय राज्यको संरचना र शासन प्रणाली संघीय रँज्य संरचनाको तह १ ) केन्द्र २ ) प्रदेश र ३ ) स्थानिय गरी तीन तहको हुने छ । स्थनिय तहमा इलाका , गाउ ÷ नगर , विशेष गाउ र टोल हुने छ । राज्यको मुख्य अङ्गहरू ड्ड व्यवस्थापिका ९ीभनष्कबितष्खभ० ड्ड कार्यपालिका ९भ्हभअगतष्खभ० ड्ड न्यायपालिका ९व्गमष्अष्बचथ० १ . व्यवस्थापिका व्यवस्थापिका दुई सदनात्मक ९द्यष्अबmभचष्ब०ि जातीय सभा र जनप्रतिनिधि सभा हुनेछ । राज्यको सर्वोच्च अङ्ग जातीय सभा र जनप्रतिनिधि सभा मिलेर बनेको विधायिकालाई संघीय जनसभा ९ँभमभचब िएभयउभिुक ऋयलनचभकक० भनिनेछ । स्वशासित प्रदेशहरूमा जातीय प्रादेशिक स्वशासनको सिद्धान्तअनुसार स्वशासित सभाहरूको विधायीकाको व्यवस्था हुनेछ । - व्यवस्थापिकामा मजदूरको लागि १५ प्रतिशत तथा गरीब , भूमिहीन तथा निम्न वर्गीय किसानलाई २५ प्रतिशत स्थान सुरक्षित गरिनेछ । - विदेशमा कामका लागि गएका प्रवासी श्रमजीवी वर्गका लागि मतदानको हकलगायत २ प्रतिशत स्थान सुरक्षित गरिनेछ । - हरेक जात ÷ जाति वा समुदायका लागि न्यूनतम एक स्थान सुरक्षित गरिनेछ । - हरेक जात , जाति वा जनजातिका कम्तिमा पनि एकजना महिलाको संघीय जनसभामा उपस्थिति अनिवार्य गराइनेछ । ( क ) जातीय सभा सिङ्गो देशलाई निर्वाचन क्षेत्र मानेर जातीय समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीद्वारा राज्यका सबै जात , जाति , आदिवासी जनजाति र समुदायको जनसङ्ख्याको अनुपातमा संविधानमा व्यवस्था भएबमोजिम निर्वाचित संख्याको प्रतिनिधिहरूबाट जातीय सभाको निर्माण हुनेछ । जति थोरै जनसंख्या भएका समुदायबाट पनि कम्तीमा १ ÷ १ जना प्रतिनिधि अनिवार्य हुनेछ । महिलाहरूको प्रतिनिधित्वको समानुपात सबै जात , जाति , जनजाति र समुदायहरूबाट गर्नु पर्नेछ । ( ख ) जनप्रतिनिधि सभा सूची समानुपतिक निर्वाचन प्रणालीको आधारमा स्वशासित प्रदेशलाई बहुल निर्वाचन क्षेत्र मानेर निर्वाचित जनप्रतिनिधिहरू तथा गरीब किसान र मजदूर वर्गका निश्चित निर्वाचित प्रतिनिधिहरू संविधानमा व्यवस्था भएबमोजिमको सिट संख्याको जनप्रतिनिधि सभा बन्नेछ । सबै तहहरूमा प्रतिनिधित्व गर्ने प्रदेश र वर्गहरूबाट महिलाहरूको समानुपातिक प्रतिनिधित्व गराउनु पर्नेछ । ( ग ) स्वशासित प्रादेशिक सभा १ . जातीय स्वशानको आधारमा स्थापित स्वशासित प्रदेशहरूलाई जातीय स्वशासित सभा भनिनेछ । सिङ्गो प्रदेशलाई निर्वाचन क्षेत्र मानेर समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीद्वारा प्रदेशभित्र बसोवास गर्ने सबै जात , जाति , आदिवासी जनजाति र समुदायको जनसंख्याको अनुपातको आधारमा निर्वाचित निर्धारित सिट संख्यको सदस्यहरू र गरीब किसान र मजदूर वर्गका निश्चित निर्वाचित प्रतिनिधिहरू तथा महिलाहरूको समानुपातिक प्रतिनिधित्व भएको एक सदनात्मक जातीय स्वशासित प्रादेशिक सभा बन्नेछ । २ . प्रादेशिक र भाषिक स्वशासनको आधारमा स्थापित स्वशासित प्रदेशहरूलाई प्रादेशिक स्वशासित सभा भनिनेछ । स्वशासित प्रदेश भित्रका स्वशासित इलाकाहरूलाई बहुल निर्वाचन क्षेत्र मानेर सूची समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीको आधारमा निर्वाचित निर्धारित सिट संख्याका सदस्यहरू र गरीब किसान र मजदूर वर्गका निश्चित निर्वाचित प्रतिनिधिहरू एवं महिलाहरूको समानुपातिक प्रतिनिधित्व भएको एक सदनात्मक प्रादेशिक स्वशासित सभा बन्नेछ । घ ) इलाका स्वशासित सभा १ . जातीय स्वशासनको आधारमा स्थापित स्वशासित इलाकालाई जातीय स्वशासित इलाका सभा भनिने छ । सिङ्गो इलाकालाई निर्वाचन क्षेत्र मानेर समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीद्वारा इलाकाभित्र बसोवास गर्ने सबै जात , जाति , आदिवासी जनजाति र समुदायको जनसङ्ख्याको अनुपातको आधारमा निर्वाचित निर्धारित सिट संख्यको सदस्यहरू र गरीब किसान र मजदूर वर्गका निश्चित निर्वाचित प्रतिनिधिहरू तथा महिलाहरूको समानुपातिक प्रतिनिधित्व भएको जातीय स्वशासित इलाका सभा बन्नेछ । २ . भौगोकि क्षेत्र र भाषिक स्वशासनको आधारमा स्थापित स्वशासित इलाकाहरूलाई इलाका स्वशासित सभा भनिनेछ । स्वशासित इलाका सभा भित्रका स्वशासित गाउ " ÷ नगरहरूबाट सूची समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीको आधारमा निर्वाचित निर्धारित सिट संख्याका सदस्यहरू र गरीब किसान र मजदूर वर्गका निश्चित निर्वाचित प्रतिनिधिहरू एवं महिलाहरूको समानुपातिक प्रतिनिधित्व भएको स्वशासित इलाका सभा बन्नेछ । ङ ) स्वशासित गाउ " ÷ नगर सभा १ . जातीय स्वशासनको आधारमा स्थापित गाउ " ÷ नगर सभालाई जातीय स्वशासित गाउ " ÷ नगर सभा भनिने छ । त्यो गाउ " ÷ नगर भित्र बसोवास गर्ने सबै जात , जाति , आदिवासी जनजाति , समुदाय र वर्गको जनसङ्ख्याको आधारमा सिङ्गो गाउ " ÷ नगरलाई निर्वाचन क्षेत्र मानेर जातीय जनसंख्याको आधारमा समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीद्वारा निर्वाचित अध्यक्ष ÷ प्रमुख , उपाध्यक्ष ÷ उपप्रमुख र निर्धारित संख्याका सदस्यहरू एवं गरिब किसान - मजदूरहरूद्वारा निर्वाचित निश्चित सङ्ख्याको गरिब किसान - मजदूर प्रतिनिधिहरू र महिलाहरूको समानुपातिक प्रतिनिधित्व भएको जातीय स्वशासित गाउ " ÷ नगर सभा बन्ने छ । २ . भूगोल र भाषाको आधारमा स्थापित स्वशासित गाउ " ÷ नगर सभालई गाउ " ÷ नगर स्वशासित सभा भनिनेछ । स्वशासित सभाको अध्यक्ष ÷ प्रमुख , उपाध्यक्ष ÷ उपप्रमुख र जनसंख्या तथा बसोवासको आधारमा विभाजन गरिएका टोलहरूबाट सूची समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीद्वारा निर्वाचित निर्धारित सदस्यहरू एवं गरिब गरिब किसान र मजदूरहरूद्वारा निर्वाचित निश्चित सङ्ख्याको गरब किसान - मजदूर प्रतिनिधिहरूको एवं महिलाहरूको समानुपातिक प्रतिनिधित्व भएको गाउ " ÷ नगर स्वशासित सभा बन्नेछ । च ) विशेष स्वशासित गाउ " सभा अल्पसंख्यक र अति सिमान्तकृत आदिवासी जनजाति समुदाय वसोवास भएको स्थानमा ती समुदायको विशेष स्वशासित गाउ " सभा हुने छ । त्यसको निमार्ण उनीहरूको परम्पागत समाजिक ब्यवस्थालाई समेत ध्यनमा राखेर सरल निर्वाचन प्रणालीको आधारमा निर्वाचित अध्यक्ष , उपाध्यक्ष र निर्धारित संख्यको सदस्यहरूद्वारा गरिनेछ । राउटे जस्ता घुमन्ते अब्स्थामा रहेका आदिवासी जनजातिहरूलाई उनीहरूको चहाना र भावना तथा अबस्था अनुसार स्थानको समेत निर्धारण गरी विशेष व्यबस्था गर्नु पर्नेछ । छ ) स्वशासित टोल समिति १ . जातीय स्वशासनको आधारमा स्थापित टोल समितिलाई जातीय स्वशासित टोल समिति भनिने छ । त्यो टोल भित्र बसोवास गर्ने सबै जात , जाति , आदिवासी जनजाति , समुदाय र वर्गको जनसङ्ख्याको आधारमा सिङ्गो टोललाई निर्वाचन क्षेत्र मानेर जातीय जनसंख्याको आधारमा समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीद्वारा निर्वाचित अध्यक्ष , उपाध्यक्ष र जातीय जनसंख्यको अनुपातमा निर्धारित संख्याका सदस्यहरू एवं गरिब किसान - मजदूरहरूद्वारा निर्वाचित निश्चित सङ्ख्याको गरिब किसान - मजदूर प्रतिनिधिहरू र महिलाहरूको समानुपातिक प्रतिनिधित्व भएका को जातीय स्वशासित टोल समिति बन्नेछ । २ . भूगोल र भाषाको आधारमा स्थापित स्वशासित टोल समितिलई टोल स्वशासित समिति भनिनेछ । टोल समितिका सम्पूर्ण मतदाताहरूबाट सूची समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीद्वारा निर्वाचित अध्यक्ष , उपाध्यक्ष र निर्धारित संख्याका सदस्यहरू एवं गरिब किसान र मजदूरहरूद्वारा निर्वाचित निश्चित सङ्ख्याको किसान - मजदूर प्रतिनिधिहरूको एवं महिलाहरूको समानुपातिक प्रतिनिधित्व भएको टोल स्वशासित समिति बन्नेछ । उपर्युक्त गाउ " ÷ नगर सभा र टोल समितिहरूले आÏनो तहमा विधायीका र कार्यपालिका दुवैको अधिकार प्रयोग गर्ने छन् । २ . कार्यपालिका ( क ) राष्ट्रध्यक्ष संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपालको राष्ट्रप्रमुख राष्ट्रध्यक्ष हुनेछ । राष्ट्रध्यक्षको निर्वाचन अप्रत्यक्ष हुनेछ । जनप्रतिनिधिसभा , जातीयसभा र जातीय ÷ प्रादेशिक सभाका सदस्यहरू राष्ट्रध्यक्ष निर्वाचनको मतदाता हुनेछन् । राज्यको संकटकालिन तथा अविशिष्ट अधिकार राष्ट्रध्यक्षमा निहित हुनेछ । तर अविशिष्ट अधिकारको प्रयोग मन्त्रिपरिषदको सल्लाह र सहमतीमा हुनेछ । र , त्यसको अनुमोदन संसदबाट गराउनु पर्नेछ । एउटै व्यक्ति र जाति तथा समुदायबाट लगातार एकपटक भन्दा बढी राष्ट्रध्यक्ष हुन पाउने छैन । ( ख ) संघीय मन्त्रिपरिषद् संघीय जनसभाको सामान्य बहुमतले सिफारिस गरेका व्यक्तिहरूबाट प्रधान मन्त्रीले संघीय मन्त्रिपरिषद्को गठन गर्नेछ । त्यसको प्रक्रिया र संख्या कानुनद्वारा निर्दिष्ट गरिने छ । तर मन्त्रीपरिषद सदस्यका लागि संघीय जनसभाको सदस्य हुनु अनिवार्य छैन । मन्त्रिपरिषद्को कार्यकारी प्रमुख प्रधानमन्त्री हुनेछ । संघीय जनसभाको सामान्य बहुमतले सिफारिस गरेको व्यक्तिलाई राष्ट्रपतिले प्रधानमन्त्री नियुक्त गर्नेछ । मन्त्रिपरिषदको निर्माणमा समावेशी र सहमतीय मान्यतालाई आत्मसात गरिनेछ । एउटै ब्यक्ति र जाति तथा समुदायबाट लगातार दुईपटक भन्दा बढी प्रधानमन्त्री हुने छैन । संघीय मन्त्रिपरिषद्मा प्रत्येक प्रदेशबाट न्यूनतम् एकजन मन्त्रि नियुक्त हुनु अनिवार्य हुनेछ । ( ग ) प्रादेशिक मन्त्रिपरिषद १ . जातीय स्वशासित मन्त्रिपरिषद ः जातीय स्वशासितसभाको समान्य बहुमतले सिफारिस गरेको नेता मुख्यमन्त्री हुनेछ । मन्त्रिपरिषद्को कार्यकारी प्रमुख मुख्यमन्त्रीको नियुक्ति राष्ट्रपतिले गर्नेछ । जातीय स्वशासित सभाको समान्य बहुमतले सिफारिस गरेको व्यक्तिहरूबाट कानुनद्वारा निर्दिष्ट प्रक्रिया र संख्याको जातीय स्वशासित मन्त्रिपरिषद्को गठन मुख्यमन्त्रीले गर्नेछ । तर मन्त्रीपरिषद सदस्यका लागि स्वशासित सभाको सदस्य हुनु अनिवार्य छैन । मन्त्रिपरिषदको निमार्णमा समावेशी र सहमतीय मान्यतालाई आत्मसात गरिनेछ । २ . प्रादेशिक स्वशासित मन्त्रिपरिषद ः प्रादेशिक स्वशासित सभाको समान्य बहुमतले सिफारिस गरेको नेता मुख्य मन्त्री हुनेछ । मन्त्रिपरिषद्को कार्यकारी प्रमुख मुख्यमन्त्रीको नियुक्ति राष्ट्रपतिले गर्नेछ । प्रादेशिक स्वशासित सभाको समान्य बहुमतले सिफारिस गरेको व्यक्तिहरूबाट कानुनद्वारा निर्दिष्ट प्रक्रिया र संख्याको प्रादेशिक स्वशासित मन्त्रिपरिषद्को गठन मुख्यमन्त्रीले गर्नेछ । तर मन्त्रिपरिषद सदस्यका लागि प्रादेशिक स्वशासित सभाको सदस्य हुनु अनिवार्य हुने छैन । मन्त्रीपरिषदको निमार्णमा समावेशी र सहमतीय मान्यतालाई आत्मसात गरिनेछ । ( घ ) इलाका परिषद् १ . जातीय स्वशासित परिषद् ः जातीय स्वशासित इलाकासभाको सामान्य बहुमतले सिफरिस गरेका ब्यक्तिहरूको कानुनद्वारा निर्दिष्ट प्रक्रिया र निर्धारित संख्याको जातीय स्वशासित इलाका परिषद्को गठन सभापति र उपसभापतिले गर्नेछन् । तर इलाका परिषद सदस्यका लागि स्वशासित सभाको सदस्य हुनु अनिवार्य हुने छैन । परिषद्को कार्यकारी प्रमुख र उपप्रमुख सभापति र उपसभापति हनेछन् । सभापति र उपसभापतिको निर्वाचन जातीय स्वशासित इलाका सभा सदस्यहरू संगै सोही प्रणालीद्वार निर्वाचित हुनेछन् । इलाका परिषदको निमार्णमा समावेशी र सहमतीय मान्यतालाई आत्मसात गरिनेछ । २ . इलाका स्वशासित परिषद ः इलाका स्वशासित सभाको सामान्य बहुमतले सिफरिस गरेका ब्यक्तिहरूको कानुनद्वारा निर्दिष्ट प्रक्रिया र निर्धारित संख्याको इलाका स्वशासित परिषद्को गठन सभापति र उपसभापतिले गर्नेछन् । तर इलाका परिषद सदस्यका लागि स्वशासित सभाको सदस्य हुनु अनिवार्य हुने छैन । परिषद्को कार्यकारी प्रमुख र उपप्रमुख सभापति र उपसभापति हनेछन् । सभापति र उपसभापतिको निर्वाचन स्वशासित इलाका सभा सदस्यहरू संगै सोही प्रणालीद्वार निर्वाचित हुनेछन् । परिषदको निमार्णमा समावेशी र सहमतीय मान्यतालाई आत्मसात गरिनेछ । ३ . न्यायपालिका ( क ) सर्वोच्च न्यायालय सर्वोच्च न्यायलाय राज्यको सबैभन्दा माथिल्लो तहको न्यायलय हुनेछ । यसको निर्माण न्यायसंपादन कार्यस " ग संलग्न व्यक्ति तथा विज्ञहरूबाट आवधिक निर्वाचनका आधारमा निर्वाचित २५ प्रतिशत र न्यायिक क्षेत्रमा कार्यरतहरूबाट संवैधानिक न्याय परिषदको सिफारिसमा संघीय मन्त्री परिषदको निर्णयअनुसार नियुक्तिका आधारमा ७५ प्रतिशत गरी कानुनद्वारा निर्दिष्ट प्रक्रिया र निश्चित सङ्ख्याको सर्वोच्च न्यायालयको निमार्ण हुनेछ । साथै जातीय , क्षेत्रीय र भाषिक विविधताको यथार्थताको र लैङ्गीय समानताको समुचित प्रतिनिधित्व हुनेछ । जातीय आधारमा स्थापित स्वशासित प्रदेशमा स्वशासित उच्च न्यायलय र भाषिक तथा क्षेत्रीय अधारमा स्थापित प्रदेशमा सामान्य उच्च न्यायलयको स्थापना हुनेछ । त्यसै गरी स्वशासित इलाकामा पनि प्रदेशको नीतिअनुसार स्वशासित र सामान्य इलाका न्यायलयको स्थापना हुनेछ । गाउ " ÷ नगर र टोलहरूमा पनि न्याय समितिहरूको निर्माण हुनेछ । ( ख ) प्रादेशिक न्यायालय १ . स्वशासित उच्च न्यायलयः न्यायसंपादन कार्यसंग संलग्न संवन्धित क्षेत्रका ब्यक्ति तथा विज्ञहरूबाट आवधिक निर्वाचनका आधारमा निर्वाचित ५० प्रतिशत र प्रादेशिक न्याय परिषदको सिफारिसमा प्रादेशिक मन्त्री परिषदको निर्णय अनुसार नियुक्तिका आधारमा ५० प्रतिशत कानुनद्वारा निर्दिष्ट प्रक्रिया र निर्धारित संख्याको स्वशासित उच्च न्यायलयको निमार्ण हुनेछ । २ . सामान्य उच्च न्यायलयः न्यायसंपादन कार्यसंग संलग्न संवन्धित क्षेत्रका ब्यक्ति तथा विज्ञहरूबाट आवधिक निर्वाचनका आधारमा निर्वाचित ५० प्रतिशत र प्रादेशिक न्याय परिषदको सिफारिसमा प्रादेशिक मन्त्री परिषदको निर्णय अनुसार नियुक्तिका आधारमा ५० प्रतिशत कानुनद्वारा निर्दिष्ट प्रक्रिया र निर्धारित संख्याको सामान्य उच्च न्यायलयको निमार्ण हुनेछ । ( ग ) इलाका न्यायालय १ . स्वशासित इलाका न्यायलयः न्यायसंपादन कार्यसंग संलग्न संवन्धित इलाकाको ब्यक्ति तथा विज्ञहरू आवधिक निर्वाचनका आधारमा निर्वाचित ५० प्रतिशत र इलाका न्याय परिषदको सिफारिसमा इलाका परिषदको निर्णय अनुसार नियुक्तिका आधारमा ५० प्रतिशत कानुनद्वारा निर्दिष्ट प्रक्रिया र निर्धारित संख्याको स्वशासित इलाका न्यायलयको निमार्ण हुनेछ । २ . इलाका सामान्य न्यायलयः न्यायसंपादन कार्यसंग संलग्न संवन्धित इलाकाका विज्ञहरूबाट आवधिक निर्वाचनका आधारमा निर्वाचित ५० प्रतिशत र इलाका न्याय परिषदको सिफारिसमा इलाका परिषदको निर्णय अनुसार नियुक्तिका आधारमा ५० प्रतिशत कानुनद्वारा निर्दिष्ट प्रक्रिया र निर्धारित संख्याको सामान्य इलाका न्यायलयको निमार्ण हुनेछ । उर्पयुक्त दुबै तहका स्वशासित र सामान्य न्यायलयका बिचमा समानताका आधारमा समन्वय र सामन्जस्ताका लागि संयुक्त इजालसको ब्यवस्था हुनेछ । ( घ ) गाउ " ÷ नगर र टोल न्याय समिति १ . न्याय समितिः न्यायसंपादन कार्यमा संलग्न ब्यक्ति तथा विज्ञहरूबाट आवधिक निर्वाचनका आधारमा निर्वाचित कानुनद्वारा निर्दिष्ट प्रक्रिया र निर्धारित संख्याको न्याय समितिको निमार्ण हुनेछ । ( ङ ) विशेष न्यायालय विशेष अबस्था र व्यबस्थाको लागि आबश्यकता अनुसार विशेष न्यायालयको व्यबस्था गरिने छ । ( च ) छुट्टै इजलास महिला , बालबालिका , मजदूर तथा अन्धा अपाङ्गहरू लगायत विविध पेसा तथा वर्गहरूको विशिष्टता , विशेष अवस्था र समस्याको विशिष्टताको आधारमा न्यायालयहरूमा छुट्टा छुट्टै इजलासको व्यवस्था हुनेछ । जातीय प्रादेशिक स्वशासनको मान्यता अनुरूप स्वशासित न्यायालय र समितिहरूको न्यायिक कार्यकारी प्रमुख सम्बन्धीत स्वशासित तहको प्रमुख जनजातिहरूबाट हुनेछ । स्वशासन्को जातीय बनोटको आधारमा जातीय समावेशीको सन्तुलन हुनेछ । साथै सामान्य न्यायलयहरूमा पनि जातीय विविधत्ताको संतुलनको समुचित समावेश अनिवार्य हुनेछ । ( छ ) परम्परागत न्याय प्रणाली उपर्युक्त न्यायपालिकाहरूमा बढुवा , छनोट र निर्वाचनको प्रक्रियाबाट सबै जाति , जनजाति र समुदायको प्रतिनिधित्व हुनुका साथै न्यायब्यवस्थामा आदिवासी जनजाति , भाषिक तथा अल्पसंख्यक समुदाहरूको परम्परागत कानुन तथा न्याय प्रणाली ९ऋबकतयmबचथ ीबध बलम क्थकतझ० र संस्थालाई पनि अन्तर्राष्ट्रिय मानवअधिकारको मूल्य मान्यतास " ग नबाझिएसम्म मान्यताको ब्यवस्था हुनेछ । ९ ) राज्यको मुख्य संयन्त्रहरू ड्ड कर्मचारीतन्त्र ( द्यगचभबगअचबअथ ) ड्ड सुरक्षा निकाय ( क्भअगचष्तथ बउउबचबतगक ) ड्ड संवैधानिक अंगहरू ( ऋयलकतष्तगतष्यलब िद्ययमष्भक ) १ . कर्मचारीतन्त्र कर्मचारीतन्त्रमा लोकतान्त्रिकरण , विधि र शासनको पालना , जनउत्तरदायी भावनाको विकास तथा जातीय , क्षेत्रीय , लैङ्गीय र वर्गीय सहभागिताको आधारमा समानुपातिक पहु " चलाई प्रत्याभूत गरिनेछ । कर्मचारीतन्त्र तटस्थ प्रकारको हुने छ । संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाललाई समृद्ध नयॉ नेपाल बनाउनका लागि स्थायी सरकारका रूपमा चिनिने राज्यको कर्मचारी संयन्त्रलाई सक्षम , सबल र दक्ष बनाउनका लागि तथष्ट र अधिकृत स्तरीय प्रणाली अनुसार निर्माण र संचालन गर्नु अत्यावश्यक हुन्छ । अतः " संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपालको कर्मचारी संयन्त्र ÷ प्रशासनिक व्यवस्था तथष्टताको सिद्धान्तमा आधारित हुनेछ । र , कर्मचारी संयन्त्र अधिकृत स्तरीय प्रणाली अनुसार संचालन हुनेछ । सो सम्बन्धि अन्य व्यवस्था कानुनद्वारा निर्धारण गरे अनुसार हुन आवश्यक हुनेछ । " भन्ने संवैधानिक प्रावधानको व्यवस्था हुन आवश्यक छ । २ . सुरक्षा निकाय सरकार र जनताप्रति उत्तरदायी हुनका साथै सरकारद्वारा परिचालित र नियन्त्रित तथा राष्ट्रिय हितको शुरक्षा र जनभावना अनुरूप चल्ने हुनेछ । छिमेकी देशहरूसंग पञ्चशिलको आधारमा शान्ति सन्धि गरी सेनाको न्यूनिकरण , रूपान्तर र आधुनिकिकरण गर्दै जनशुरक्षाको नीति अबलम्वन गरिनेछ । जनसुरक्षको नीतिलाई स्थापित गर्दै प्रतिक्रियावादी सेनालाई उन्मुलन गरिनेछ स्वशासित प्रदेशहरूले संघीय राज्यको अनुमती र केन्द्रीय सुरक्षा नीतिको परिपालना अनुसार प्रादेशिक शान्ति शुरक्षा र प्रशासनको शुव्यबस्थाको लागि प्रादेशिक प्रहरी प्रशासनको व्यबस्था गर्ने छन् । ३ . संवैधानिक अङ्गहरू संवैधानिक अङ्गको निर्माण र अनुमोदन लोकतान्त्रिक पद्धति र पारदर्शी तरिकाले हुने छ । साथै सो प्रबन्ध गरिनु अगाडि सार्वजानिक सुनुवाईको समेत व्यवस्था गरिनेछ । १ ) संवैधानिक अंगका प्रमुख र सदस्यहरू संवैधानिक परिषद्को शिफारिसमा राष्ट्रपतिवाट नियुक्त हुनेछन् । २ ) संवैधानिक अ ¨ का सदस्यहरू मध्ये एक तिहाइको नियुक्ति स्वतन्त्र प्रतिस्पर्धावाट गरिने छ , अनुभव र स्वतन्त्र प्रतिस्पर्धा दुवैलाई मिलाउ ' दा पनि समावेशी प्रतिनिधित्व गराउन ध्यान दिइनेछ । ३ ) संवैधानिक अ ¨ गका प्रमुख र सदस्यहरूको नियुक्ति संसदीय सुनुवाईद्वारा अनुमोदित हुनुपर्नेछ । संसदीय सुनुवाइको लागि रिक्त कुनै एक पदमा एक भन्दा बढि व्यक्तिहरूको नाम सिफरिस गरी त्यस मध्येवाट नियुक्ति सुनिश्चित गरिने छ । ४ ) संवैधानिक अ ¨ का प्रमुख र सदस्यहरूले निश्पक्षता र व्यावसायिकताका आधारमा काम गर्नेछन् । ५ ) कम्तीमा स्नातकोपाधी भएको नियुक्ति हु ' दाका बखत कुनै राजनीतिक दलको क्रियाशिल सदस्य नभएको र ४५ वर्ष पुरा गरेको , र विगतको हवि स्वच्छ र प्रतिष्ठित भएको वयक्ति मात्र संवैधानिक अ ¨ को प्रमुख र सदस्य पदका लागि योग्य हुनेछ । ६ ) संवैधानिक अ ¨ का प्रमुख र सदस्यहरूको सेवाका अन्य शर्त , सुविधा र काम कार्वाहीलाई कानुनद्वारा व्यवस्थित गरिनेछ । ७ ) गणतनत्र नेपालका तर्फवाट विभिन्न देशहरूमा नियुक्त हुने रँजदुतको योग्यता , नियुक्ति , सेवाका शर्त सुविधा र संसदीय सुनुवाई सम्बन्धमा धारा १ देखि ६ सम्मका व्यवस्था अपनाइनेछ तर राजदुतको पदमा नियुक्त हुन राजनीतिक दलको सदस्यताले बाधा पार्ने छैन । स्पष्टिकरण ः संवैधानिक अ ¨ भन्नाले अख्तियार दुरूपयोग अनुसन्धान आयोग , महालेखा परिक्षक , लोकसेवा आयोग , निर्वाचन आयोग र राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोगलाई जनाइनेछ । ८ ) अन्य संवैधानिक अंगहरू नेपालको प्राकृतिक स्रोत साधनको उचित प्रयोग र परिचालन गर्न विभिन्न जाति एवं अलपसंख्यक समुदायको राज्यको विभिन्न अंगमा पहुच सुनिश्चित गर्न , लि ¨ भेद समाप्त पार्न नीति तर्जृृमा गर्न र भाषा संस्कृति उत्थान गर्न संवैधानिक परिषदको सिफसिसमा राष्ट्राध्यक्षले अन्य संवैधानिक अंगहरूका प्रमुख आयुक्त र सदस्यहरू नियुक्त गर्नेछन् । अन्य संवैधानिक अंगका आयुक्त र सदस्यहरूको सेवा योग्यता , सेवाका सर्त र सुविधा कानुन वमोजिम हुनेछ । अन्य संंवैधानिक अंगहरू निम्न अनुसार हुनेछन् ः १ ) राष्ट्रिय भूमि आयोग २ ) राष्ट्रिय दलित आयोग ३ ) राष्ट्रिय महिला आयोग ४ ) लै ¨ िक , अपा ¨ , मुस्लिम तथा धार्मिक अल्पसंख्यक आयोग ५ ) आदिवासी जनजाति भाषा संस्कृति आयोग ६ ) प्राकृतिक स्रोत सम्पदा आयोग ७ ) अल्पसंख्यक आयोग स्वशासित प्रदेशहरूको नामाकरण स्वशासित प्रदेशहरूको नामाकरण छलफल कै लागि प्रस्तावित नाम मात्र हुन् । नामाकरणको निर्णय गर्दा त्यस क्षेत्रको जात , जाति , आदिवासी जनजाति , भाषा - भाषी , समुदायका जनताको भावना , ऐतिहासिकता र बस्तुस्थितिको वारेमा छलफल र सहमतिको आधारमा निष्कर्षमा पुगिने छ । हामे पाटीैले देशको जातीय , भाषिक , भौगोलिक बनोट र अबस्थिति आदिको सामान्य र सरसर्ति अध्ययनका आधारमा छलफलका लागि सामान्यतया निम्न अनुसार ११ वटा स्वशासित प्रदेश ( ब्गतयलयmयगक च्भनष्यल ) मा विभाजन गर्ने प्रस्ताव गरेको छ । स्वशासित प्रदेशहरू भित्र त्यह " ाको बस्तुस्थिति र आवश्यकता अनुसार हिमाल , पहाड र तराईमा स्वशासित इलाका , गा " उ ÷ नगर र टोल तथा विशेष गा " उहरू हुनेछन् । लिम्बुवान , खम्बुवान , तामाङसालिङ , तमुवान , मगरात , नेपाःमण्डल र थरूहट स्वशासित प्रदेश मूलतः जातीय अधारमा , मिथला - थारू र अवद्य - भोजपूरा स्वशासित प्रदेश मूलतः भाषिक आधारमा तथा खसान र पश्चिम खसान स्वशासित प्रदेश मुलतः क्षेत्रको आधारमा प्रस्तवित स्वशासित प्रदेशहरू हुन् । १० ) प्रस्तावित स्वशासित प्रदेशहरू ः १ . लिम्बुवान स्वशासित प्रदेश लिम्बुवान स्वशासित प्रदेशको भूगोल सामान्यतः हाल नेपालको ताप्लेजुङ , पा " चथर , तेह्रथुम , इलाम र धनकुटा जिल्लाका साथै संखुवासभाको अरूण नदी पूर्व तथा झापा , मोरङ र सुनसरी जिल्लाको पहाडी भू - भाग हुनेछ । २ . खम्बुवान स्वशासित प्रदेश प्रस्तावित खम्बुवान स्वशासनको भूगोगले सामान्यतः सोलुखुम्बु , ओखलढुंगा , भोजपुर , खोटाङ र उदयपुर गरी ५ वटा जिल्लाहरूका साथै संखुवासभाको अरूण नदीको पश्चिम भागले ओगटेको भाग हुनेछ । ३ . तामाङसालिङ स्वशासित प्रदेश तमाङसालिङ स्वशासित प्रदेशको भूगोल सामान्यतः नुवाकोट , धादिङ , रसुवा , सिन्धुपाल्चोक , दोलखा , रामेछाप , काभ्रे , सिन्धुली , मकवानपुर तथा चितवन र काठमाडौं उपत्यकाको पहाडी भू - भाग हुनेछ । ४ . नेपाःमण्डल स्वशासित प्रदेश नेपाःमण्डल स्वशासित प्रदेशको भूगोल सामान्यतः काठमाण्डौं उपत्यका अर्थात भक्तपुर , ललितपुर र काठमाडौ हुनेछ । ५ . तमुवान ( गुरुङ ) स्वशासित प्रदेश तमुवान स्वशासित प्रदेशको भूगोल सामान्यतः मनाङ , मुस्ताङ , गोर्खा , लम्जुङ , का " स्की , तनहु र स्याङजा जिल्लाको भू - भाग हुनेछ । त्यसमा पर्वत र डोल्पा जिल्लाको तमु वसोवासको भाग पनि समावेश हुनेछ । ६ . मगरात स्वशासित क्षेत्र मगरात स्वशासित प्रदेशको भूगोल सामान्यतः अहिलेको पाल्पा , पर्वत , म्याग्दी , बागलुङ , गुल्मी , अर्गखा " ची , प्यूठान , रूकुम र रोल्पा जिल्लाहरूको भू - भाग हुनेछ । त्यस्तै नवलपरासीको पहाडी भाग र तनहु , स्याङजा र डोल्पाको मगर बसोवासको भु - भाग समावेस गर्नुपर्नेछ । ७ . खसान स्वशासन प्रदेश खसान स्वशासित प्रदेशको भूगोल सामान्यतः हुम्ला , मुगु , कालिकोट , जुम्ला , दैलेख , जाजरकोट , डोल्पा , सुर्खेत र सल्यान जिल्लाको भू - क्षेत्र ओगटेको छ । ८ . पश्चिम खसान स्वशासित प्रदेश पश्चिम खसान स्वशासित प्रदेशको भूगोल सामान्यतः दार्चुला , बझाङ , बाजुरा , आछाम , डोटी , डडेलधुरा र बैतडी सुदुरपश्चिम खसान स्वशासित प्रदेशको भूगोल हुनेछ । ९ . थरूहट स्वशासित प्रदेश थरूहट स्वशासित प्रदेशको भूगोल सामान्यतः कन्चनपुर , कैलाली , बर्दिया , बा " के र दाङ - देउखुरीको भू - क्षेत्र थरूहट स्वशासनको भूगोल हुनेछ । १० . अवध - भोजपुरा स्वशासित प्रदेश अवध - भोजपुरा स्वशासित प्रदेशको भूगोल सामान्यतः हालको कपिलवस्तु , रूपन्देही , नवलपरासी र चितवन जिल्लाको भुक्षेत्र हुनेछ ११ . मिथिला - थारु स्वशासित क्षेत्र मिथिला - थारू स्वशासित प्रदेशको भूगोल सामान्यतः पूर्वी तराईको बारा , पर्सा , रौतहट , सर्लाही , महोत्तरी , धनुषा , सिराहा , सप्तरी , मोरङ , सुनसरी र झापा जिल्लाको भुक्षेत्र हुनेछ । ११ ) एक भन्दा बढी स्वशासन र धेरैको स्वशासन नेपालको सामाजिक बसोवासको अबस्थाले गर्दा एउटै आदिवासी जनजाति तथा भाषा - भाषिको एकभन्दा बढी स्थानमा स्वशासन स्थापना हुनेछ । यस सिद्धान्त अनुसार एउटा आदिवासी जनजाति तथा भाषा - भाषीको एक ठाउ " मा स्वशासित प्रदेश , अर्को ठाउ " मा स्वशासित इलाका वा गाउ " ÷ नगर वा टोलहरू हुनेछन् । साथै एकै स्थानमा एक भन्दाबढी जाति , आदिवासी जनजातिहरूको स्वशासन कायम हुनेछ । स्वशासित क्षेत्रभित्र बसोबास गर्ने अन्य जात , जाति , जनजाति तथा भाषा - भाषी र अल्पसंख्यक समुदायको स्वशासनमा समावेशी , सहभागिता र समानुपातिक प्रतिनिधित्वको अधिकारहरू शुनिश्चित हुनेछ । १२ ) स्वशासन भित्र स्वशासन नेपालको समाजिक बसोवासको विशिष्ट अबस्थाले गर्दा एउटै स्वशासन भित्र धेरै जात , जाति , जनजातिको स्वशासन हुने छ । जस्तै - मैथिल - थारु स्वशासित प्रदेशभित्र तीनवटा स्वशासित इलाकाहरू बन्नेछन् । जसमा बारा , पर्सा र रौतहटको भु - खण्डमा भोजपुरी - बज्जिका स्वशासित इलाका , सिराह , सप्तरी , महोत्तरी , धानुषा र सर्लाहीमा मैथिली - थारू स्वशासित इलाका र सुनसरी , मोरङ र झापाको थारू - कोचिला स्वशासित इलाका बन्नेछ । त्यसै गरी नवल परासीको तराई वेल्ट र रूपन्देहीको पूर्वी भागमा थारू - भोजपुरी , कपिल वस्तुमा अवध स्वशासित इलाका र हिमाली भेगमा शेर्पा लगायत जनजातिहरूको स्वशासित इलाकाहरू स्थापना गर्नु आबश्यक हुनेछ । स्वशासित प्रदेशहरूमा वसोवास गर्ने जात , जाति , जनजातिहरूको भाषिक , सांसकृतिक र समाजिक बसोवासको अवस्थिति तथा भौगोलिक अवस्था अनुसार स्वशासित इलाका , गाउ " ÷ नगर र टोल तथा विषेश स्वशासित गाउ " हरूको स्थापन हुनेछ । १३ ) आत्मनिर्णय अधिकार सम्वन्धि नीति नेपालको मिश्रित हुदै गएको सामाजिक संरचनाको सन्दर्भमा राष्ट्रिय एकता , सार्वभौमिकता र क्षेत्रीय अखण्डतालाई सर्वोपरि राखी आत्मनिर्णयको अधिकारलाई राजनितिक , आर्थिक , सामाजिक , भाषिक एवं सांस्कृतिक विकास गर्न जातीय क्षेत्रीय स्वशासनको अधिकार प्रयोगको रूपमा बुझ्नु पर्दछ । ने . क . पा . ( एकीकृत ) ले नेपाल राज्यको संघीय नय " ा संरचनाको माध्यमबाट पछि परेका र पारिएका जाति र समुदायलाई अधिकार सम्पन्न गराउने उद्देश्यले आत्मनिर्णयको अधिकारलाई जातीय क्षेत्रिय स्वशासन स्थापना र त्यसलाई बलियो बनाउने अर्थमा ग्रहण गरेको छ । १४ ) संघात्मक राज्यको आधार क ) जातीय , क्षेत्रीय स्वशासन ः नेपाल जस्तो जातीय , भाषिक , सा " स्कृतिक , धार्मिक र क्षेत्रीय विविधता र बहुलता भएको देशमा जाति , भाषा र क्षेत्रलाई मुल आधार र समाजिक , सांस्कृति , प्राकृतिक स्रोत - साधन र भौगोलिक सामिप्यता आदि भौतिक विकासका सम्भाब्यतालाई समेत ध्यानमा राखेर जातीय क्षेत्रीय स्वशासनको निमार्ण गरिनु सर्वोत्तम हुन्छ । ने . क . पा . ( एकीकृत ) ले आत्मनिर्णय अधिकारको सिद्धान्त र जातीय क्षेत्रीय स्वशासन आधारमा संघीय राज्य संरचना गर्ने मान्यता राख्दछ । ( ख ) राज्यको शासन प्रणाली ः संघीय शासन प्रणालीले मुलतः केन्द्र र प्रदेशका बीचमा राजकीय शक्ति र स्रोत साधनको बाडफाड गर्दछ । मुख्यत राष्ट्रिय सुरक्षा , मौद्रिक प्रणाली , परराष्ट्र सम्बन्ध , अन्तराष्ट्रिय र अन्तरप्रादेशिक सिमा निर्धारणको अधिकार केन्द्रमा निहित राखी अन्य अधिकार स्वशासित प्रदेशहरूलाई हुने छ । अवशिष्ट अधिकार केन्द्रमा हुनेछ । ( ग ) स्वशासनको सिद्धान्तको आधारमा प्रशासन , विकास , शिक्षा , स्वास्थ्य , भाषा - स . स्कृति जस्तै - भूमि र प्राकृतिक श्रोतसाधन माथिको अधिकार पनि स्वशासनकै ( प्रदेश सरकार ) अन्तरगत राखिने छ । स्वशासन भित्रका सबै प्राकृतिक श्रोतसाधन , सा " स्कृतिक एवम् धार्मिक सम्पदाहरूको संरक्षण , प्रवद्र्धन र परिचालन स्वशासित प्रदेशले नै गर्नेछ । स्रोत साधनमा राजश्वलाई केन्द्रीय र प्रादेशिक रूपमा वर्गीकृत गरी सोही अनुसार अधिकार स्थापित गरिने छ । राष्ट्रिय राजमार्ग , केन्द्रीय हवाई सेवा , राष्ट्रिय र अन्तरप्रादेशिक वा बहुप्रादेशिक प्राकृतिक स्रोत साधन र केन्द्रीय उद्योग वाणिज्य जस्ता केन्द्रसंग बढी संबन्ध भएका पक्षहरूलाई स्वशासित प्रदेशहरूसंग समन्वय र संयोजन गरी केन्द्रले परिचालन गर्नेछ । प्रादेशिक शुरक्षा , प्रदेश भित्रका प्राकृतिक स्रोत साधनको परिचालन र उपयोग , राजनीतिक , आर्थिक , समाजिक , भाषिक , सांस्कृतिक , धार्मिक आदि समग्र विकास तथा संरक्षण र सम्वद्र्धनका लागि स्वतन्त्ररूपले नीति निमार्ण , निर्णय , योजना र कार्यान्वयनका अधिकार स्वशासित प्रदेशहरूमा रहनेछ । प्राकृतिक संरक्षण र जैविक विविद्यतासंग जोडीएको आदिवासी जनजातिहरू र विभिन्न समुदायको परम्परागत ज्ञान , सिप र प्रविधिको संरक्षण र प्रवद्र्धन गर्नु स्वशासनको कर्तब्य हुनेछ । घ ) गैर भौगोलिक संघ ः निश्चित भुगोल नभएका र छरिएर रहेका जाति तथा समुदायको केन्द्रीय राज्यमा प्रतिनिधित्व लगायतका अधिकारको प्रत्याभूतको लागि गैर भौगोलिक ( ल्यल ( त्भचचष्तयचष्ब ) ि संघको अवधारणागत मान्यतालाई आत्मासात गरिने छ । नेपालको सन्र्दभमा विशेषत दलित जातिहरूको केन्द्रीय राज्य र प्रदेशमा प्रतिनिधित्वलाई सुनिश्चत गर्नको लागि गैर प्रादेशिक संघको ब्यवस्था गरिने छ । १५ ) जनमत संग्रह राष्ट्रका महत्वपुर्ण राजनितिक , आर्थिक र सामाजिक विषय तथा राष्ट्रिय महत्वका अन्र्तराष्ट्रिय संधी समझौताहरू जनमत संग्रहद्वारा निर्णय लिने संवैधानिक ब्यवस्था गरिने छ । १६ ) प्रत्याह्वान आम प्रचलनमा जनतालाई जनप्रतिनिधि चुन्ने अधिाकारलाई लोकतान्त्रिक अधिकारको रूपमा जसरी लिने गरिन्छ त्यसरी नै जनप्रतिनिधिलाई प्रत्याव्हान गर्ने जनताको अधिकार कै रूपमा लिनु पर्दछ । जनताद्वारा चुनिएका प्रतिनिधि जनता र राष्ट्र प्रति उत्तरदायी नभएको र लोकतान्त्रिक मुल्य मान्यता अनुसार आचरण र व्यहबार नगरेको खण्डमा त्यस्ता जनप्रतिनिधिलाई प्रत्याव्हान गर्ने स्पष्ट संबैधानिक ब्यवस्थाको अभावमा विगतमा राष्ट्र धात , जनविरोधी र लोकतान्त्रिक मुल्य मान्यता विपरित कार्य गर्ने जनप्रतिनिधिहरूलाई केही गर्न नसकी मुकदर्शक बन्न परेका कटु सत्य सर्व विद्धितै छ । त्यसकारण संघीय राज्यको संविधानमा संविधानसभाका प्रतिनिधिलाई समेत लागु हुने गरी सबै तहका जनप्रतिनिधि तथा सरकार प्रमुख , मन्त्रीपरिषदका सदस्य आदिलाई प्रत्याव्हानको संंवैधानिक व्यवस्था गरिनेछ । १७ ) राजनीतिक दल सम्बन्धी व्यवस्था ः १ ) निश्चित दर्शन , विचारधारा र कार्यक्रममा आधारित भै राजनीतिक दल खोल्ने अधिकार पूर्ण रूपले सुरक्षीत गरिने छ । राजनीतिक दलहरूमा लोकतान्त्रिक मूल्य , समावेशी र समानुपातिक प्रतिनिधित्व हुनेछ । २ ) उपधारा १ अन्तर्गत खोलिने राजनीतिक दलले समर्थन र सहयोग प्राप्त गर्नका लागि त्यसको प्रचार प्रसार गर्न गरँउन वा त्यस प्रयोजनका लागि अन्य कुनै काम गर्न सक्नेछन् । ३ ) राजनीतिक दलहरूमाथि प्रतिवन्ध लगाउने गरी कुनै कानुन व्यवस्था वा निर्णय गर्न पाइने छैन । त्यसरी बनाइएको कानुन व्यवस्था वा कुनै निर्णय संविधानको प्रतिकूल मानिने र स्वतः अमान्य हुनेछ । ४ ) निर्वाचन आयोगवाट मान्यता प्राप्त गर्न चाहने प्रत्येक राजनीतिक दलले निर्वाचन आयोगद्वारा निर्धारण गरिएकोृ सामान्य कार्यविधि पुरा गरी निर्वाचन आयोगमा दर्ता गराउनु पर्नेछ । ५ ) दल दर्ता विधि र निर्वाचन सम्बन्धि अन्य कुराहरू कानुनद्वारा निर्धारण गरिए अनुसार हुनेछ । ६ ) राजनीतिक दलहरूले विभिन्न जनवर्गीय संगठन वा भातृ संगठनहरू खोल्न सकनेछन् । त्यस खालका भातृ संगठनहरूका नीति , उद्देश्य कार्यक्रम प्रष्ट गरी बैधानिकता दिइनेछ । ७ ) कुनै पनि राजनीतिक दलले कुनै अर्को धर्म , संसकृति विरुद्ध जान वा साम्प्रदायिक द्वन्द्व फैलाउन पाउने छैनन् । ८ ) राजनीतिक दलहरू बीच निर्वाचनको स्वतन्त्र र स्वच्छ प्रतिस्पर्धा हुन सक्नेछ । तर खास प्रकारको वर्ग वा समुदायको उतथानका लागि निश्चित वर्ग वा समुदायका उम्मेदवार बीच मात्र प्रतिस्पर्धा हुने गरी राज्यले कानुन बनाउन सक्नेछ । ९ ) कुनै राजनीतक दल विभिन्न कारणले विभाजित भई पहिलेको अवस्थामा नरहेको भएपनि त्यस राजनीतक दलको केन्द्रीय समिति वा संसदीय दलका कम्तीमा ३३ प्रतिशत सदस्यहरूले त्यसवाट अलग राजनीतक दलको रूपमा स्थापित हुन चाहेमा उनीहरूलाई दलको मान्यता दिइने छ । १० ) वहुदलीय व्यवस्थाको प्रवद्र्धनका लागि राजनीतक दलहरूलाई समानुपातिक आधारमा राज्यले आर्थिक अनुदान दिनेछ । ११ ) सबै राजनीतक दलहरूले आफ्नो आय स्रोतको कोष र सो जुटाउने स्रोत पारदर्शी वनाउनु पर्नेछ र मान्यता प्राप्त संस्थावाट वार्षिक लेखापरिक्षण गर्नुपर्नेछ । १ ) प्रत्येक व्यक्तिलाई सम्मानपूर्वक बॉच्न पाउने हक हुनेछ र मृत्यु दण्डको सजाय हुने गरी कुनै कानुन बनाइने छैन । २ ) प्रत्येक नागरिकलाई क ) विचार र अभिव्यक्तिको स्वत्नत्रता ख ) बिना हातहतियार शान्तिपूर्वक भेला हुने स्वतन्त्रता ग ) राजनीतक दल वा संगठन खोल्ने स्वतन्त्रता घ ) संघ र संस्था खोल्ने स्वतन्त्रता ङ ) नेपालको कुनै पनि भागमा आवतजावत र बसोबास गर्ने स्वतन्त्रता च ) कुनै पेशा , रोजगार , उद्योग र व्यापार गर्ने स्वतन्त्रता हुनेछ । ३ ) सबै नागरिक कानुनको दृष्टिमा समान हुनेछन् । कसैलाई पनि कानुनको समान संरक्षणवाट बञ्चित गरिने छैन । ४ ) राज्यले नागरिकहरुका बीच धर्म , वर्ण , जात , जाति , लि ¨ तथा लै ¨ िक पहिचान , उत्पति , भाषा , शारीरिक वा मानसिक , क्षेत्र अपांगता , वैचारिक आस्था वा ती मध्ये कुनै कुराको आधारमा भेदभाव गर्नेछैन । ५ ) समान कामका लागि महिला , पुरुष , लै ¨ िक , अल्पसंख्यकका बीच पारिश्रमिक तथा सामाजिक सुरक्षामा भेदभाव गरिने छैन । ६ ) कुनै पनि व्यक्तिलाई जात , वंश , समुदाय वा पेशाका आधारमा कुनै किसिमको छुवाछुत तथा जातीय भेदभाव गरिने छैन । यस्तो भेदभावपूर्ण व्यवहार कडा दण्डनीय हुनेछ । ७ ) विद्युतीय प्रकाशन , प्रसारण तथा छापा लगायतका अन्य जुनसुकै माध्यवाट कुनै समाचार , सम्पादकीय , लेख , रचना वा अन्य पाठ्य , श्रव्य दृष्य सामग्रीको प्रकाशन तथा प्रसारण गर्ने वा छाप्न पूर्व प्रतिवन्ध लगाइने छैन । ८ ) वातावरण तथा स्वास्थ्य सम्बन्धी हक ः क ) प्रत्येक व्यक्तिलाई स्वच्छ वातावरणमा बॉच्ने हक हुनेछ । ख ) प्रत्येक नागरिकलाई राज्यबाट आधारभूत स्वास्थ्य सेवा निःशुल्क रुपमा पाउने हक हुनेछ । ग ) राज्यले विपन्नताका कारणबाट उपचार हुन नसकेका हकमा व्यवस्था गर्नुपर्नेछ । ९ ) शिक्षा तथा संस्कृति सम्बन्धी हक ः क ) प्रत्येक समुदायलाई आफ्नो मातृ भाषामा शिक्षा पाउने हक हुनेछ । ख ) प्रत्येक नागरिकलाई राज्यवाट उच्च माध्यामिक तहसम्म निःशुल्क शिक्षा पाउने हक हुनेछ । ग ) नेपालमा बसोबास गर्ने प्रत्येक समुदायलाई आफ्नो भाषा , लिपि , संस्कृति , सांस्कृतिक सभ्यता र सम्पदाको संरक्षण र सम्बर्धन गर्ने हक हुनेछ । घ ) प्रत्येक नागरिकलाई राज्यबाट निःशुल्क र अनिवार्य शिक्षा पाउने हक हुनेछ । राज्यले आर्थिक हैसियतले पढ्न पठाउन नसकेको हकमा उनीहरुको शिक्षा , दिक्षा र जिविकोपार्जनको व्यवस्था गर्नुपर्नेछ । १० ) रोजगारी तथा सामाजिक सुरक्षा सम्बन्धी हक ः क ) प्रत्येक नागरिकलाई रोजगारीको हक हुनेछ । ख ) महिला , श्रमिक , बृद्ध , अपा ¨ तथा अशक्त र असहाय नागरिकलाई सामाजिक सुरक्षाको हक हुनेछ । ग ) प्रत्येक नागरिकलाई खाद्य संप्रभुताको हक हुनेछ । ११ ) सम्पत्तिको हक ः क ) प्रत्येक नागरिकलाई प्रचलित कानुनको अधीनमा रही सम्पत्ति आर्जन गर्ने , भोग गर्ने , बेचविखन गर्ने र सम्पत्तिको अन्य कारोबार गर्ने हक हुनेछ । १२ ) महिला तथा लै ¨ िक अल्पसंख्यकको हक ः क ) महिला तथा लै ¨ िक अल्पसंख्यक भएकै कारणबाट कुनै पनि किसिमको भेदभाव गरिने छैन । ख ) प्रत्येक महिलालाई गर्भाधारण , प्रजनन वा गर्भपतन सम्बन्धी हक हुनेछ । ग ) पैतृक सम्पत्तिमा छोरा , छोरी , लै ¨ िक अल्पसंख्यकलाई समान हक हनेछ । घ ) तेस्रो लि ¨ िले शल्यक्रियावाट लि ¨ परिवर्तन गर्न चाहेमा सो गर्ने स्वतन्त्रता हुनेछ । १३ ) सामाजिक न्यायको हक ः क ) आर्थिक , सामाजिक वा शैक्षिक दृष्टिले पछि परेका मजदुर , किसान महिला , दलित , आदिवासी जनजाति , मधेशी समुदाय , उत्पीडित वर्ग , अपा ¨ , तथा लै ¨ िक अल्पसंख्यक , धार्मिक अल्पसंख्यक , गरिबलाई समानुपातिक समावेशी सिद्धान्तको आधारमा राज्यको संरचना जातीय पहिचान सहित सहभागी हुने हक हुनेछ । ख ) सशस्त्र द्वन्द्वकालमा भएका नरसंहार र अमानवीय घटनाहरुको पूर्ण छानवीन र दोषीलाई सजायसहित पीडितलाई क्षतिपूर्तिको हक हुनेछ । १४ ) बालवालिकाको हक ः क ) प्रत्येक बालवालिकालाई आफ्नो पहिचान तथा नामको हक हुनेछ । ख ) प्रत्येक १६ वर्ष सम्मका बालवालिकालाई पालनपोषण , आधारभूत शिक्षा , स्वास्थ्य र सामाजिक सुरक्षा प्राप्त गर्ने हक हुनेछ । ग ) प्रत्येक बालवालिकालाई शारीरिक , मानसिक वा अन्य कुनै पनि किसिमको शोषण विरुद्धको हक हुनेछ । यस्तो शोषणजन्य कार्य कानुनद्वारा दण्डनीय हुनेछ र यस्तो व्यवहार गरिएको व्यक्तिलाई कानुनले निर्धारण गरे बमोजिमको क्षतिपूर्ति दिइनेछ । घ ) असहाय , अनाथ , सुस्त मनस्थिति , द्वन्द्वपीडित , विस्थापित एवं जोखिममा परेका , सडक बालवालिकालाई पुनरजीवन , शिक्षा , पुनरवास आदिको सुनिश्चित भविश्यको लागि राज्यवाट विशेष सुविधा पाउने हक हुनेछ । ङ ) कुनै पनि नाबालकलाई कुनै कलकारखाना , खानी वा यस्तै अन्य कुनै जोखिमपूर्ण काममा लगाउन वा सेना , प्रहरी वा द्वन्द्वमा प्रयोग गर्न पाइने छैन । च ) कुनैपनि बालवालिकालाई कुनैपनि श्रम गर्न वाध्य गरिने छैन । १५ ) धर्म तथा संस्कृति सम्बन्धी हक ः क ) नेपाल एक धर्मनिरपेक्ष राज्य भएकोले प्रत्येक व्यक्तिलाई अरुको धार्मिक आस्था र स्वतन्त्रताको पूर्ण सम्मान गर्दै धर्म रोज्ने , अभ्यास गर्ने र धर्म नमान्ने अधिकार हुनेछ । धर्मको आधारमा हुने कुनैपनि भेदभाव , घृणा र अवहेलना दण्डनीय हुनेछ । ख ) प्रत्येक व्यक्ति , परिवार र समुदायलाई समान एवं स्वायत्त रुपमा आ - आफ्नो भाषा , धर्म , लिपि , संस्कृति र परम्पराको संरक्षण र सम्बद्र्धन गर्ने अधिकार हुनेछ । १६ ) न्याय सम्बन्धी हक ः क ) कुनैपनि व्यक्तिलाई पक्राउ भएको कारण सहितको सूचना निजले बुझ्ने भाषामा नदिई थुनामा राखिने छैन । ख ) पक्राउमा परेका व्यक्तिलाइृ पक्राउ परेको समयमा नै आफुले रोजेको कानुन व्यवसायीसंग सल्लाह लिन पाउने हक हुनेछ । त्यस्तो व्यक्तिले आफ्नो कानुन व्यवसायीसंग गरेको परामर्श र निजले दिएको सल्लाह गोप्य रहनेछ र त्यस्तो व्यक्तिलाई आफ्नो कानुन व्यवसायीद्वारा पुर्पक्ष गर्ने हकबाट वञ्चित गरिने छैन । ग ) असमर्थ पक्षलाई राज्यबाट निःशुल्क कानुनी सेवा पाउने हक हुनेछ । १७ ) नजरवन्द विरुद्धको हक ः क ) नेपाल राज्यको सार्वभौमसत्ता र अखयडता वा सार्वजनिक शान्ति र व्यवस्थामा तत्काल खलल पर्ने पर्याप्त आधार नभई कसैलाई पनि निबारक नजरबन्दमा राखिनेछैन । १८ ) यातना विरुद्धको हक ः क ) अनुसन्धान , तहकिकात वा पुपक्र्षको सिलसिलामा वा अरु कुनै किसिमले थुनामा रहेको कुनै पनि व्यक्तिलाई शारीरिक वा मानसिक यातना दिइने वा निजसंग निर्मम , अमानवीय वा अपमानजनक व्यवहार गरिनेछैन । १९ ) सूचनाको हक ः क ) प्रत्येक नागरिकलाई आफ्नो वा सार्वजनिक सरोकारको कुनै पनि विषयको सूचना माग्ने वा पाउने हक हुनेछ । २० ) गोपनीयताको हक ः क ) कुनैपनि व्यक्तिको जीउ , आवास , सम्पत्ति , लिखत , तथ्यांक , पत्राचार , चरित्र सम्बन्धी कुृराहरुको गोपनीयता कानुनद्वारा तोकिएको अवस्थामा बाहेक अनतिक्रम्य हुनेछ । २१ ) शोषण विरुद्धको हक ः क ) प्रत्येक नागरिकलाई शोषण विरुद्धको हक हुनेछ । ख ) प्रथा , परम्परा र प्रचलनको नाममा वा कुनै पनि किसिमले कसैलाई शोषण गर्न पाइने छैन । ग ) मानिसलाई बेचविखन गर्न , दास वा बॉधा बनाउन पाइने छैन । घ ) कसैलाई पनि निजको इच्छा विरुद्ध काममा लगाउन पाइने छैन । २२ ) श्रम सम्बन्धी हक ः क ) प्रत्येक कामदार र कर्मचारीलाई उचित श्रम अभ्यासको हक हुनेछ । ख ) कानुनमा व्यवस्था भएबमोजिम प्रत्येक कामदार र कर्मचारीलाई आ - आफ्ना हित रक्षाको निमित्त टे « ड युनियन खोल्ने , संगठित हुने र सामुहिक सौदावाजी गर्ने हक हुनेछ । २३ ) देश निकाला विरुद्धको हक ः क ) कुनैपनि नागरिकलाई देश निकाला गरिने छैन । संवैधानिक उपचारको हक ः क ) कुनैपनि नागरिकलाई संवैधानिक उपचारको हक हुनेछ । ख ) हरेक व्यक्तिलाई साम्प्रदायिकताको विरुद्धको हक हुनेछ । ग ) प्रत्येक नागरिकलाई राज्यवाट खाना , बस्न र रोजगारीको सुरक्षाको हक हुनेछ । राज्यका नीतिहरु ः क ) सरकारी सहकारिता र नीजि क्षेत्रको माध्यमवाट मुलुककमा अर्थतन्त्रको विकास गर्ने नीति राज्यले अवलम्बन गर्नेछ । ख ) राज्यले किसानलाई प्रोत्साहन गर्नेगरी कृषि क्षेत्रमा उत्पादबत्व बढाई कृषिमा आधारित अधिकांश जनताको आर्थिक उन्नति हुने अवस्थाहरुको सिर्जना गरी कृषिलाई उद्योगको रुपमा विकास गर्नेछ । ग ) देशको मुख्य सामाजिक , आर्थिक शक्तिको रुपमा रहेको श्रम शक्तिलाई सुलभ रुपमा रोजगार उपलब्ध गराई काम पाउने अधिकार सुनिश्चित गरी उनीहरुको अधिकार र हितको संरषण गरी उद्यमको व्यवस्थापनमा सहभागिता बढाउने नीति राज्यले अवलम्बन गर्नेछ । घ ) महिला वर्गको शिक्षा , स्वास्थ्य र रोजगारीको विशेष व्यवस्था गरी राष्ट्र विकासमा अधिकाधिक सहभागी बढाउने नीति राज्यले अवलम्वन गर्नेछ । ङ ) राज्यले एकल महिला , अनाथ , बालवालिका , असाहाय , वृद्ध , अपा ¨ , अशक्तर लोपन्मुख जातिको संरक्षण र उन्नतिका लागि सामाजिक सुरक्षाको विशेष व्यवस्था गर्ने नीति अबलम्वन गर्नेछ । च ) शिक्षा , स्वास्थ्य , आवास , खाद्य सम्प्रभुता र रोजगारीमा २५ प्रतिशत आरक्षणको व्यवस्था गरी आर्थिक तथा सामाजिक रुपले पिछडिएका आदिवासी , जनजाति , दलित , महिला , अपा ¨ , लै ¨ िक अल्पसंख्यक र भार्मिक अल्पसंख्यक लगायत सीमान्तकृत समुदाय तथा गरिबीको रेखामुनीका मजदुर किसानको उत्थान गर्ने नीति राज्यले अवलम्बन गर्नेछ । छ ) राज्यले उन्नतिका लागि विज्ञान तथा प्रविधिको विकासलाई विशेष प्राथमिकताको साथ राज्यवाट उपेक्षित भएका तथा समाजमा अपहेलित भएका वर्गहरु जस्तै ः महिला , दलित , आदिवासी , जनजाति , अपा ¨ , मधेशी , लै ¨ िक अल्पसंख्यक र धार्मिक अल्पसंख्यक ( मुस्लीम , इसाई , आदि ) समेतको हकहितको लागि नीति योजना तथा कार्यक्रमको निर्माण गर्ने अधिकार सम्पन्न छुट्टाछुट्टै आयोगहरुको गठन गर्न सकिने नीति राज्यले अबलम्बन गर्नेछ । ज ) केन्द्रदेखि स्थानीय तहसम्म राज्यका हरेक निकाय जस्तै ः सरकारी , अर्ध सरकारी वा गैर सरकारी संघ संस्थाको नीति निर्माण देखि नेतृत्व तहमा महिला , आदिवासी , जनजाति , दलित , अपा ¨ , लै ¨ िक अल्पसंख्यक , धार्मिक अल्पसंख्यकको समान प्रतिनिधित्व गराउन विशेष प्राथमिकताका साथ स्थान आरक्षण गर्ने नीति राज्यले लिनेछ । झ ) देशको उन्नतिको लागि विज्ञान तथा प्रविधिको विकासको लागि प्राथमिकता दिने नीति राज्यले खबलम्वन गर्नुका साथै स्थानीय प्रविधिको विकास गर्ने नीति अबलम्वन गर्नेछ । ञ ) राज्यले महिला , दलित , आदिवासी , जनजाति , मधेशी , धार्मिक अल्पसंख्यक ( मुस्लीम , इसाई आदि ) लगायत अल्पसंख्यक भूमिहीन , सुकुम्वासी , मुक्त कमैया , अपा ¨ , , लै ¨ िक अल्पसंख्यक , पिछडिएको क्षेत्र तथा समुदाय र द्वन्द्वपीडितका लागि सकारात्मक विभेदका आधारमा विशेष व्यवस्था गर्ने नीति अवलम्बन गर्नेछ । ट ) किसान , मजदुर लगायत ? मका आश्रित वर्गको विकासको लागि प्राविधिक शिक्षा , तालिम , प्रशिक्षणको आवश्यक , पूर्वाधारको व्यवस्था गरी उनीहरुलाइृ राज्यको विकास प्रक्रियामा सहभागी गराउने नीति राज्यले अवलम्बन गर्नेछ । ठ ) मुलुकमा विद्यमान परम्परागत ज्ञान , सिप र अभ्यासको पहिचान र संरक्षण गर्दै त्यसलाई आधुनिकीकरण गर्ने नीति राज्यले अवलम्बन गर्नेछ । ड ) राज्यले संयुक्त राष्टसंघको वडापत्र , असंलग्नात , पञ्चशीलको सिद्धान्त , अन्तर्राष्टिय कानुन । विश्वशान्तिको मान्यताको आधारमा नेपालको परराष्ट नीति हुनेछ । ढ ) मुलुकमा बढिरहेको हत्या , हिंसा , आतंक र अराजकता रोक्न ठोस कदम चालिनेछ । मानव अंग तस्करी गर्ने , चेलीवेटी वेचविखन गर्ने , जीउ ज्यान मास्ने , बेच्ने , शान्ति सुरक्षा र अमनचयन खल्वलाउने तत्वहरुको अपराधिक क्रियाकलाप रोक्न अभियान चलाइनेछ । तत्कालीन समयमा भएको घटनामा सैनिक श्रोतले जनाए अनुसार गंगालाल हृदयरोग केन्द्र काठमाण्डौबाट उपचार गरी फर्केका मुटुरोगी रामबहादुर चौधरीले विहान नियमित पिटी ' परेड ' र ब्यायाममा जान नसक्ने बताएका थिए । तर गणका तत्कालीन कमाण्डर मेजर अरुणले बलपूर्वक जान भनेपछि नियमित ब्यायाममा निक्लेका चौधरी सहकर्मीसंगै दौडदै ब्यारेकबाट अन्दाजी ७ सय मिटर तल बराहपाखोको ओरालोमा बेहोस भै ढलेका थिए । । भावार्थ : - वह रुचि है - कपट , स्वार्थ और ( अर्थ - धर्म - काम - मोक्ष रूप ) चारों फलों को छोड़कर स्वाभाविक प्रेम से स्वामी की सेवा करना । और आज्ञा पालन के समान श्रेष्ठ स्वामी की और कोई सेवा नहीं है । हे देव ! अब वही आज्ञा रूप प्रसाद सेवक को मिल जाए ॥ 2 ॥ छैन । नन्दकलाका पतिले भने , ' आर्थिक अभावले मेरी पत्नीले अकालमै ज्यान गुमाउनुपर्ने भो । ' विश्व बैङ्कका अनुसार अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा खाद्यान्नको मूल्यमा भएको वृद्धिले विश्वभरका करिब चार करोड ४० लाख गरिब जनता थप गरिबीको रेखामुनी पुग्ने बताइएको छ । तमिल फिल्मों के सुपर स्टार और दक्षिणी फिल्मों के एक्शन किंग रजनीकांत सिंगापुर के माउंट एलिजाबेथ अस्पताल में किडनी संबंधी बीमारी के इलाज के बाद जल्द ही स्वदेश वापस लौट रहे हैं । संभावना जताई जा रही है कि रजनी 13 जुलाई तक भारत वापस आ जाएंगे । एयरपोर्ट सूत्रों के मुताबिक सुपर स्टार 13 जुलाई को 10 बजे रात को चेन्नई पहुंचेंगे हालांकि इसकी पूर्णतया पुष्टि नहीं हो पाई है । रजनी के दामाद और प्रसिद्ध तमिल फिल्म . . . एक्लो जीवनमा बाँच्नेहरूको निराशालाई हेरेँ मलिन अनुहारका परेलीहरूलाई हेरेँ परेलीभित्र छरिएका प्रतिविम्बित आकृतिहरूलाई हेरेँ आकृतिभित्र छरिएका छायाँहरूलाई हेरँें मभित्रको छट्पटाहट र उकुसमुकुसतालाई हेरेँ छट्पटाहटबाट छलाङ मार्ने प्रकृतिलाई हेरेँ पीडैपीडाले जेलिएको एक्लो जीवनलाई हेरेँ अनि यिनै हेराइको हरेक कथाका पानाहरू पल्टाउँदै हेरेँ र एक्लो जीवनलाई दिन र रातसँगै साट्ने कोसिस गरिरहेँ । १२ असार , सुर्खेत । सुर्खेतको गुटुमा रहेको चौकुने सिमेन्ट कारखाना सरकारी बेवास्ताका कारण सञ्चालनमा आउन सकेको छैन । सर्वेक्षण भएको ३४ वर्ष बितिसक्दासमेत सञ्चालन नभएको भन्दै स्थानीयवासीले तत्काल सञ्चालन गर्न माग गरेका छन् । ' सरकारी . . . ~~तपाईं कस्तो गायक ? म घुमन्ते गायक हुँ । तपाईं मलाई यायावर गायक पनि . . .~~ आँखा भरी आँसु छल्किएको बेला मनमा नमिठो अनुभुतिको हावा चलेको छ , रुवाइका हिक्काहरुको गाँठो परेकेाबेला , दशैको पीडा सकेर हीजो आज , फेरी यो तिहार भित्रीएको छ प्रदेशको पीडा भरी दुखी रहेका मनहरु हरेक तिहारहरुमा सयपत्री र मखमली मन भित्रै ओइलाईरहन्छ सम्झीएर अतितका बिहानीहरुलाई पुर्व दिशा फर्काएर राखिएको गलैचा माथी दाजुभाई पलेटी कसेर बसेको यमराजलाई बाटो छेक्न , दैलोमा ओखर फुटाएको आवाज कानमा प्रतिध्वनि बनेर गुन्जिरहेको छ हरीयो गोबर ले लिपेकोको भुइमाथी रेखीले कोरीएका बुट्टाहरु , थालीमा सप्तरङगी टीका अनी रङगाइएका कलशहरु , किस्तिभरीका किसमिस संगै सेलरोटी र मिठाइका स्वादहरु , ढाकी भरी चुलिएका सयपत्री र मखमलीका माला हरु , राष्ट्रियता झल्काउने ढाकाका टोपीहरु , आफनोपनको न्यानोमाया झल्काउने , गलैको गलबन्दी खै कसरी बिर्सनु र मैले , पाईला पाईलामा यो तीहार दुखी रहेछ तै पनि हृदयबाट आर्शिबादका बर्षाहरु , आरोग्य र दिर्घायूका भेल हरु उर्लिरहेछन भावनाको पोल्टाबाट चिरन्जिबी दियो बाल्दै सुस्वास्थ र सफलताको शुभकामना बर्षउदै देशबिदेश छरिएका नेपाली दाजुभाइलाई हार्दिक शुभकामना यही नै हृदयको चाहना ! ! ! काठमाडौं , जेष्ठ १८ - अध्यक्ष झलनाथ खनाल र स्थायी समिति सदस्य केपी ओली पक्षले एक अर्काविरुद्घ लाञ्छना लगाउने गरी प्रस्ताव बैठकमा ल्याउन थालेपछि आन्तरिक गुटबन्दी अझ चर्काउने सम्भावना देखापरेको छ । एक साताअघि स्थायी समिति सदस्य केपी ओलीले बैठकमा छलफल हुनुपर्ने भन्दै अध्यक्ष झलनाथ खनालका क्रियाकलापविरुद्घ नौ बुँदे प्रस्ताव पेश गरेका थिए । ओलीको प्रस्तावलाई चुनौती दिने गरी मंगलबार खनाल पक्षका पोलिटब्यूरो सदस्य सुरेन्द्र पाण्डेले ओली नेपाल पक्ष विरुद्घ ११ बुँदे प्रस्ताव तयार गरेका छन् । उक्त प्रस्ताव बुधबारको बैठकमा एजेण्डाको रुपमा पेश गर्नु पर्ने माग गर्दै पाण्डेले महासचिव इश्वर पोखरेललाई बुझाएका छन् । नेता ओलीले मंगलबारको बैठकमा आफूले यसअघि पेश गरेका प्रस्तावलाई एजेण्डा बनाउनुपर्ने र नबनाए बैठक अघि नबढने धारणा राखेपछि खनाल पक्षले पनि ओली विरुद्घ प्रस्ताव ल्याउने निष्कर्षमा पुगेको हो । एमालेमा सबैको सहमतिमा केन्दि्रय सचिवालय तयार गर्ने एजेण्डामाथि बैठकमा छलफल हुने पद्घति छ । तर पछिल्ला बैठकहरुमा एजेण्डा बनाउनुपर्ने भन्दै नेताहरुबाट व्यक्तिगत प्रस्ताव पेश आउन थालेपछि एमालेको आन्तरिक झगडामा झन मलजल पुगेको छ । ओलीले बिषेश गरी अध्यक्ष खनालले पार्टी भित्र छलफल नगरी एकलौटी निर्णय गर्ने , संस्थागत निर्णयहरुलाई लत्याई अनुशासनहिन ढंगले चल्ने गरेको भन्दै आलोचनात्मक प्रस्ताव पेश गरेका थिए । उनले पार्टी निर्णय विरुद्घ गृहमन्त्रालय माओवादीलाई दिएको , राष्ट्रिय सहमतिको साटो झन् त्यसको विरुद्घ लागेको लगायतका आरोप थिए । खनाल पक्षबाट मंगलबार पाण्डेले महाचिवलाई बुझाएको प्रस्तावमा ओलीको नाम उल्लेख नगरीकन आरोप लगाएर त्यसमाथि केन्दि्रय समिति भित्र छलफल हुनुपर्ने माग गरिएको छ । ' पार्टीको आन्तरिक जिवनबारे छलफल गर्ने हो भने सबै बिषयहरु आउनपर्‍यो भनेर मैले प्रस्ताव राखेको हुँ ' पाण्डेले कान्तिपुरसंग भने , ' यसलाई बैठकको एजेण्डा बनाएर छलफल होस् भन्ने मेरो माग हो । ' पाण्डेको प्रस्तावमा पार्टीभित्र गुण्डा संस्कृतिलाई बढवा दिएको , अपराधीलाई संरक्षण दिएको , ठेक्कापट्टा कब्जा गरेको , भन्सार नाकाबाट तस्करी गराउने गरेको , अपहरणकारीलगायतका अपराधीहरुसँग मिलेर आर्थिक भागबण्डा गरेको र अदृश्य ढंगले स्रोत संकलन गरी पार्टी हितबिरुद्ध दुरुपयोग गरेर पार्टीको प्रतिष्ठालाई आघात पुर्‍याउने काम गरेका भन्दै त्यसको अविलम्ब छानबिनको माग गरिएको छ । मदन भण्डारी फाउन्डेशन , मदन भण्डारी स्पोर्टस् एकेडेमी , अरु विभिन्न नाममा समानान्तर गतिविधि गरेको , गुटगत भेलाहरु गरेको , अदृश्य स्थानबाट आर्थिकस्रोत प्राप्त गरी पार्टीबिरुद्ध गुटबन्दीको लागि प्रयोग गरेकोको पनि पाण्डेको प्रस्तावमा छ । ' यसरी जननेताको नाममा गुटबन्दीपूर्ण काम गरेकाले यस्ता क्रियाकलापको वास्तविकता छानबिन गर्न केन्द्रीय कमिटीको यस बैठकले छानबिन कमिटी गठन गरी त्यसको यथार्थ स्थिति केन्द्रीय कमिटीमा ल्याउनुपर्ने र ती गतिविधि तत्काल बन्द गर्न आदेश दिनुपर्ने ' प्रस्तावमा छ । माओवादीको विरोध गर्ने नाममा पार्टीलाई काग्रेसको पछिलल्गु बनाउने प्रयत्न गरेको र महाधिवेशनको फैसलाअनुसार पार्टीको सही क्रान्तिकारी कार्यदिशालाई कुल्चिदै पार्टीलाई दक्षिणपन्थी भासमा पुर्‍याएको आरोप छ । पार्टी निर्णय , पद्धति र अनुशासन उल्लंघन गर्दै सडक र मिडियाबाट पार्टी अध्यक्ष र पार्टी नेतृत्वबिरुद्ध विषबमन गर्दै हिंडेको । पार्टीको स्थापित पद्धति , परम्परा र विधानबिरुद्ध अध्यक्ष र प्रधानमन्त्रीको राजीनामा मागेकाले अनुशासनको कारबाही गर्नुपर्ने माग पनि छ । पार्टी कार्यक्रममा गुटगत गतिविधि गर्न विभिन्न जिल्लामा हेलिकप्टरबाट भ्रमण गरेको र विभिन्न विद्यालय , संघसंस्था , व्यक्ति आदिलाई आर्थिक सहयोग गराउँदै आएको । त्यस्तो खर्चको स्रोत पार्टीलाई कहिल्यै नदिएको ले तत्काल छानबिन गर्नुपर्ने माग पनि गरिएको छ । जनआन्दोलनका बिरुद्ध उभिएको , गणतन्त्रबिरुद्ध राजतन्त्रको पक्षमा वकालत गरेको , गणतन्त्र स्थापना गर्नुलाई ठेलागाडामा चढेर अमेरिका जानुजस्तै हो भनेर उपहास गरेको आरोप पनि पाण्डेको प्रस्तावमा छ । उनले आफूले पेश गरेका प्रस्तावमा छलफल गरी त्यस्ता गतिविधिमा संलग्नहरुलाई कारवाही गर्नुपर्ने माग गरेका छन् । दरबार स्कूल ( स्थापना ई १८५३ / विसं १९१० ) मा पढ्न पाएका नगण्य दुनियादारका छोरामध्ये जगत्‌सुन्दर मल्ल एक थिए । उनले त्यहाँ विसं १९५१ तिर पढन शुरु गरे । उनी आफ्नो समयको नामी कप्तान रामको छोरी जगत्लक्ष्मीको छोरा हुन् । आफ्नी आमाको दिदी , ठूली आमा लक्ष्मीकुमारीको शहरमा काठमाडौ , असन , बालकुमारीमा बसी उनले पढाइ चालू गरे । त्यहीं पछि विसं १९६० तिर उनका परिवारले घर पनि किने । उनले स्कटीश चचेंज , कलकत्ताको मिशनरी स्कूलमा १९५९मा इन्ट्रेन्स ( प्रवेशिका सरह ) सम्म पढे तर परीक्षा दिन परिस्थितिले दिएन । काठमाडौ , वैशाख ९ - अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालले जनविद्रोहको कार्यदिशालाई तत्काल स्थगित गरेपछि अर्का उपाध्यक्ष मोहन वैद्यले फरक प्रस्ताव वा नोट अफ डिसेन्ट लेख्ने भएका छन् । आफूनिकट नेताहरूसँग बिहीबार छलफलपछि उनले दाहालको प्रस्ताव विरुद्ध फरक प्रस्ताव वा असहमति - नोट अफ डिसेन्ट ) लेख्ने तयारी गरेका हुन् । राति फुल्ने फूल टिपी सिउरिदिए जस्तो लाग्छ कुनै रात बसेको त्यो बासमा ओतमुनि आकासको छायाँमुनि धरतीको रातमुनि बसेको त्यो बासमा बिर्से बिर्से जस्तो लाग्छ सम्झे सम्झे जस्तो लाग्छ कतै टाढा जाँदाखेरि सँगै हिंड्यौं जस्तो लाग्छ ~~घरमा यस्तो मानव बुद्धि आफैलाई खाल्टो खन ।~~ ~~यह पुस्तक पाठको के पढ़ने के लिए वेबसाइट पर उपलब्ध है । आगे~~ काठमाडौं प्रतिनिधि / एचकेनेपाल डट कम , अक्टोबर ४ - सात दल त सडकमा थिए नै , अब पूर्व पञ्चहरुको पार्टी राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी पनि सडकमा उत्रने भएको छ । उनीहरुको सडक उत्राइ भने केही फरक हुनेछ । अरु पार्टी पटक - पटक सडकमा उत्रिसकेका भए पनि ०४६ सालको आन्दोलनपछि जन्मिएको यो पार्टीले अहिलेसम्म सडक आन्दोलन गरेको छैन । काठमाडौं , १ चैत । चर्चित वेभसाइट विकिलिक्सले क्यान्टोनमेन्टमा रहेका माओवादी लडाकुलाई कुनै पनि हालतमा नेपाली सेनामा समायोजन नगर्न भारतले दवाव दिइरहेको दस्तावेज सार्वजनिक गरेको छ । तत्कालीन अमेरिकी राजदूत जेम्स एफ मोरियार्टीले सन २००७ को जुन १८ तारिखमा वासिङटनमा पठाएको ' गोप्यु दर्जा ' दिइएको केबलमा तत्कालीन भारतीय राजदूत शिवशंकर मुखर्जीबाट प्राप्त जानकारी भन्दै सेनामा लडाकु समायोजन गर्न नहुने दबाव दिएको विवरण दिइएको छ । विकिलिकसका अनुसार दिल्ली भ्रमणमा गएका एमालेका तत्कालीन महासचिव माधवकुमार नेपाल र भारतीय विदेशमन्त्री प्रणव मुखर्जीबीच भएको भेटमा राजदूत मुखर्जी पनि उपस्थित रहेका थिए । भेटमा विदेशमन्त्री मुखर्जीले कुनै पनि अवस्थामा माओवादी लडाकुलाई नेपाली सेनामा समायोजन नगर्न सुझाव दिएको दस्तावजेमा उल्लेख छ । २०६२ / ६३ को आन्दोलनपछि गिरिजाप्रसाद कोइरालाको नेतृत्वमा बनेको अन्तरिम सरकारमा माओवादी समेत सहभागी भइसकेको र संविधानसभाको निर्वाचन हुन बाँकी अवस्थाको भारतले त्यस्तो दबाब दिएको केबुलले खुलासा गरेको छ । विदेशमन्त्री मुखर्जीले भारतीय राजदूतलाई जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चाले संविधानसभाको निर्वाचनलाई बिथोल्न खोजे भारत सरकारले आफ्नो शक्तिमा रहेको सबैथोक गरेर त्यसको सामना गर्ने समेत बताएको केबलमा उल्लेख छ । साथै अमेरिकाले माओवादीसंग दोहोरो संवाद नगरोस भन्ने भारतले चाहेको पनि केबलले रहेको छ । पछिल्ला दिनमा भारतीय कुटनीतिक व्यक्तिहरुको भ्रमणका नाममा भारतले कांग्रेस र एमालेका केहि नेताहरुलाई माओवादीसँग सहकार्य नगर्न दवाव दिदै आएका छन् । एकदिन मिराले परिवारका सदस्यहरुलाई समेत जानकारी दिएर पुनः विवाह गर्नु पर्ने प्रस्ताव राखिन् । शुरुमा मलाई केही अनौठो त लाग्यो । तर मैले मिराको प्रस्ताव स्वीकार गरें र पार्टीका नेता साथीहरु समक्ष पनि राखें । त्यहाँ मैले मिराको प्रस्तावमा निहीत व्यावहारिक कठिनाइको पाटोलाई प्रष्ट पार्ने कोशिस गरेको थिएँ । मैले जो जोसँग यो कुरा राखेको थिएँ - वहाँहरुले मान्नु भयो । यसरी , दोश्रो पटक , परिवारका सदस्यहरुलाई जानकारी दिएर नै मिरासित विहे गर्ने टुंगो भएको थियो । महासंघले नेपालको नियुक्तिलाई तत्काल बदर गरी आदिवासी मूलको महावाणिज्यदूत नियुक्त गर्न नेपाल सरकारसँग माग राख्दै आएको जानकारी पत्रकार सम्मेलनमा दिइयो । पत्रकार सम्मेलनमा वितरित विज्ञप्तिमा जनाइएअनुसार हङकङमा रहेका नेपालीको जनसंख्याको ९८ प्रतिशत स्थान नेपाली आदिवासीको जनसंख्याले ओगट्छ । महासंघले गैरआदिवासी जनजाति महावाणिज्यदूतहरू विओसी , भीषालगायतका आफ्ना मुद्दामा गम्भीर नहुने गरेको पाइएकोले आदिवासी मूलको महावाणिज्यदूत नियक्त गर्न माग गरेको हो । अस्पतालका सेवा ठप्प भएकाले बिहीबार क्यान्सरका दर्जनौं बिरामी बिचल्लीमा परे । कालिकोटको कमलागाउँ ५ की कमलादेवी भट्टराईले पनि उस्तै ब्यथा सुनाइन् । ' सुविधा पाउँला भनेर खेतखाँडो बेचेर आइयो , ' पाठेघरकी उनले भनिन् , ' सात दिनको खर्चले एक महिना कसरी धान्ने ? ' अस्पताल धाउन थालेको एक वर्ष भइसकेको उनले बताइन् । एक महिना धाएर क्यान्सरले थलिएकी श्रीमतीको दुई पटक सेकाइ गराएका जलेश्वरका विमल रौनियारले सेवा बन्दका कारण बिरामीको ज्यान जोखिममा परेको बताए । ' विदेशीले बनाइदिएको अस्पतालमा राजनीति गर्न मिल्छ , ' उनले भने , ' सधैंलाई बन्द गरे विकल्प खोज्छौं । ' यस्तै देशभक्तिपूर्ण , वैदेशिक समस्या र मायाप्रीतिका रचनाहरु वाचन गर्नेहरुमा कमल सिटौला , केशव भट्टराई , विष्णु खनाल , अनुराग कँडेल , भीम केसी कमल , इन्द्रेणी शर्मा , योगेन्द्रमिलन छन्त्याल , सुनिल सङ्गम लगायतका हुनुहुन्थ्यो । शहिदहरुको सम्झनामा एक मिनेट मौनधारण र राष्ट्रिय गानबाट प्रारम्भ भएको भेलाको उदघाटन मोतीराम भट्टको गजल सानै उमेर देखि मन हर्न लागे वाचन गर्दै गैर आवासीय नेपाली संघ अन्तराष्ट्रिय समन्वय परिषदका सदस्य मकर हमालले गर्नुभएको थियो भने भेलाको संचालन सर्जक सुनिल संगमले गर्नुभएको थियो । * * * म मुडी मानिस हुँ । मेरो जीवन व्याकरणमा चल्दैन । अहिले मलाई पोखरा हिँड्न मन लाग्यो भने अहिल्यै हिँडिदिन्छु । ~~होमपेज » मनोञ्जन विश्व » ४५ बर्षको उमेरमा पनि पामेला गरमा गरम तस्विरमा~~ यस नाटकको प्रदर्शनपछि म गोविन्द दाइसँग नाटकबारे केही सिक्ने उद्देश्यले समयसमयमा जाने गर्थे । उहाँ मलाई आफ्नै भाइसमान व्यवहार गर्नुभएको अनुभव भयो । त्यसैले मलाई त्यस घरमा जान धक लाग्न छोडेको थियो । ~~काल्पनिक में 2 बनाना इस लड़की की मदद करो और उसे कुछ सामान लेने के लिए .~~ पौडी संघको विवाद मिलाउन असार १४ मा कार्यदल गठन भएको थियो । राखेप सदस्य सचिव युवराज लामाको मध्यस्थतामा दुवै संघका पदाधिकारीको उपस्थितिमा भएको छलफलले दुवै संघबाट ३ - ३ जना र राखेपबाट एक प्रतिनिधि रहने गरी कार्यदल गठन गर्ने निर्णय भएको थियो । उक्त कार्यदललाई तीन दिनभित्र समायोजनको खाकासहित प्रतिवेदन बुझाउन भनिएको थियो । अध्यक्षले नमानेको भन्ने होइन । अध्यक्षले राजनीतिक संघर्ष र वर्गसंघर्षको दबाबको सामना गर्दै आउनुभएको छ । पार्टीको आन्दोलन र क्रान्तिलाई फाइदा हुन्छ भने दलको नेतामात्र होइन अध्यक्ष नै छाड्नुहुन्छ । पदको कुरा होइन , आन्दोलन कसरी अघि लैजाने भन्ने होे । आन्दोलन अगाडि बढ्छ भने कुनै पनि पद छाड्न तयार छु भनेर अध्यक्षले हामीलाई भन्नुभएको छ । त्यो सही कुरा पनि हो । तर , शान्तिप्रक्रियाको महत्त्वपूर्ण पाटोको अध्यक्षले नेतृत्व गरिरहनुभएको छ । सेना समायोजन र शान्तिप्रक्रियालाई निष्कर्षमा पुर्‍याउनुपर्नेछ । संवैधानिक समितिले नसकेर उपसमिति बनाइएको छ । उपसमिति किन बनाउनुपर्‍यो भने हिजो जसरी संवैधानिक समितिमा मानिस छनोट गरिएको छ , उहाँहरू अक्षम हुनुभयो भन्ने होइन । त्यहाँ संवैधानिक समितिमा दलका ठूला नेता केन्दि्रत हुन सकेनन् । ठूला नेता बसेर सबै समस्याको समाधान गर्न चाहेको मात्र हो । त्यसमा प्रचण्डलाई नै किन संयोजक बनाउनुपर्‍यो भन्लान् । यो माओवादीले मागेको होइन । सबै दलले प्रचण्डको नेतृत्व मागेका हुन् । शान्तिप्रक्रियाको नेतृत्वकर्ता एउटा मात्र व्यक्ति प्रचण्ड हो । उहाँका साथमा अन्य दलका नेता पनि हुनुहुन्छ । यस्तो अवस्थामा दलको नेता छाडेर शान्तिप्रक्रिया अगाडि बढ्छ कि दलको नेता रहँदा अगाडि बढ्छ , सोच्ने कुरा हो । तर , यतिखेर उहाँहरू - बाबुराम र किरण ) ले शान्तिप्रक्रिया टुंग्याउन चाहनुहुन्छ भने गम्भीरतासाथ सोच्नु जरुरी छ । हुन त बाबुरामजी दलको नेता हुन सक्ने मानिस हो । तर , आजका आजै नेतृत्व परिवतनको माग गर्ने , दलको नेता बन्न भनेर हस्ताक्षरसहितको प्रोपोगन्डा गर्ने , पृष्ठभूमिमा त्यसका असरको ख्याल नगर्ने तरिका ठीक हो त ? ठीक छ , प्रचण्ड छोड्न तयार हुनुहुन्छ । तर , आन्दोलन , शान्तिप्रक्रिया कता जान्छ ? विभिन्न शक्तिकेन्द्रले नेपालको शान्तिप्रक्रिया भंग गर्न चाहेका छन् । संविधान निर्माण , जनताले पाउन लागेका अधिकार , जाति - क्षेत्रले पाउने अधिकार अन्त्य गरिदिने चाहनालाई प्रचण्डले दलको नेता छाड्दा मद्दत पुग्छ ? उहाँहरूले जुन माग गर्नुभएको छ त्यो सान्दर्भिक छैन । किरणजीका विषयमा समस्या छैन । उहाँ संगठनको नेतृत्व गरेर जान सक्नु हुन्छ । समायोजन हुने वेला सैन्य आयोगको के अर्थ रहन्छ र ? त्यसमा जो बस्दा पनि हुन्छ । हामीसँग सेना भए पो इन्चार्जको अर्थ होला , सेना नै नभएका वेला सैन्य इन्चार्ज भएर के अर्थ ? जसलाई राख्दा पनि हुन्छ । प्रधानमन्त्री बाबुरामलाई बनाउने कुरा अध्यक्षले नै गरेको प्रस्ताव हो दुई महिनाअगाडि । यसपछि आलोपालो वा राष्ट्रिय सरकारमा तपाईं नै प्रधानमन्त्री हुने भनेर तीन महिनाअगाडिदेखि नै कुरा भएकै हो । अब कार्यविभाजनमा कुनै समस्या छैन । उहाँहरूको माग कार्यविभाजन मात्र होइन , दलको नेता फेर्ने हो । दलको नेता फेर्दा परिस्थिति गम्भीर मोडतिर जान्छ । राष्ट्रिय / अन्तर्राष्ट्रिय शक्तिलाई पनि विश्वास हुँदैन । प्रचण्डले दलको नेता छाड्यो , माओवादीले शान्तिप्रक्रिया छाड्यो भन्ने अर्थ हुन जान्छ । यसले राम्रो पार्दैन । दोस्रो , पार्टी अध्यक्ष दलको नेता भइरहेका वेला फेर्नुपर्ने के आवश्यकता पर्‍यो ? हो , अध्यक्ष अल्पमतमा परिसकेपछिको अवस्थामा हो भने तुरुन्तै छाड्नुपर्छ । पार्टी एउटा मूल्य र मान्यतामा चल्नुपर्छ । अध्यक्ष प्रचण्ड अल्पमतमा परेको पनि होइन । अल्पमतमा नपरे पनि यदि क्रान्ति अगाडि बढ्छ भने छोड्छु नै भन्नुभएको छ । उहाँ यसका लागि तयार हुनुहुन्छ । तर , आन्दोलनको नेतृत्व गर्ने वेलामा पछाडि हट्नु हुँदैन । मूल कुरा यही हो । चार वर्षेखि बलिउडमा प्रेमजोडीको रूपमा चिनिदंै आएका करिना कपुर र सैफअली खानको सम्बन्ध टुट्ने अवस्थामा पुगेको छ । सानोसानो कुरामा निरन्तर झगडा भइरहने र मनमुटाव हुन थालेपछि उनीहरूको प्रेम सम्बन्ध ब्रि्रन लागेको भारतीय सञ्चारमाध्यमले जनाएका छन् । बाँकी समाचार » म आज फेरि आमा भित्रको , सिङ्गो जीवनको अत्यासिलो कालखण्ड बिताएको , जवानी खर्चेको आँगनबाट कोसौं टाढा छु । बीकानेर , 27 अक्टूबर । नगर निगम व नगर पालिका के चुनाव को देखते हुए जिला मजिस्टे्रट श्रेया गुहा ने धारा 144 दंड संहिता प्रक्रिया 1973 के तहत के आदेश जारी कर जन भावना व लोक सुरक्षा को बनाए रखने के लिए असामाजिक तत्वों की गतिविधियों को रोकने आग्नेय अस्त्र - शस्त्र लेकर चलने आदि पर रोक लगाई है । आदेश में बताया गया कि कोई भी व्यक्ति बीकानेर नगर निगम क्षेत्र के किसी भी भाग में किसी भी प्रकार के आग्नेय अस्त्र - शस्त्र जैसे रिवाल्वर , पिस्तौल , बन्दूक , बीएलगन , एमएलगन , राइफल्स व धारदार हथियार जैसे तलवार , गंडासा , फरसा , चाकू , भाला , कृपाण , बर्छी अथवा लाठी आदि लेकर नहीं चलेगा एवं ना ही उसका प्रदर्शन करेगा । बीकानेर नगर निगम क्षेत्र में कोई व्यक्ति संस्था पार्टी सक्षम अधिकारी की लिखित पूर्व अनुमति के बिना जुलूस सभा , रैली एवं सार्वजनिक मीटिंग का आयोजन नहीं कर सकेंगे । परन्तु यह प्रतिबंध विवाह समारोह व शव यात्रा पर लागू नहीं होगा । प्रत्येक सभाजुलूस एवं सार्वजनिक मीटिंग की अनुमति आदर्श आचार संहिता एवं निर्वाचन आयोग के निर्देशों की पालना के तहत होगी । जिसका स्पष्ट उल्लेख अनुमति देने वाले अधिकारी द्वारा किया जाएगा एवं सक्षम मजिस्टे्रट व पुलिस अधिकारी उसकी पालना सुनिश्चित करवाएंगे । मंदिरों , मस्जिदों , गिरिजाघरों , गुरुद्वारों या पूजा के अन्य स्थानों पर निर्वाचन प्रचार मंच के रूप में उपयोग नहीं किया जाएगा । कोई भी व्यक्ति इस दौरान किसी भी प्रकार की विस्फोटक सामग्री व अति ज्वलनशील विस्फोटक पदार्थ एवं घातक रासायनिक पदार्थ लेकर नहीं चलेगा और ना ही इसका उपयोग करेगा । कोई भी व्यक्ति साम्प्रदायिक सद्भाव को ठेस पहुंचाने वाले पोस्टर , बेनर , पेम्पलेट व अन्य चुनाव सामग्री नहीं छपवायेगा एवं ना ही छापेगा । कोई भी व्यक्ति किसी भी सार्वजनिक स्थान पर मदिरा का सेवन नहीं करेगा और ना ही किसी अन्य व्यक्ति को सेवन करवाएगा तथा अधिकृत विके्रताओं को छोड़कर कोई भी व्यक्ति निजी उपयोग के अलावा किसी अन्य के उपयोग के लिए सार्वजनिक स्थल से मदिरा लेकर आवागमन नहीं करेगा । कोई भी व्यक्ति सार्वजनिक भवनों स्थलों पर कट आउट , पोस्टर , बेनर या अन्य प्रचार सामग्री नहीं लगाएगा तथा ना ही किसी प्रकार के नारे लिखेगा । प्रचार के माध्यमों के लिए निजी भवन , स्थल , सम्पति का उपयोग उसके मालिक , धारक की पूर्व लिखित अनुमति के बिना नहीं करेगा । आदेश में बताया गया कि मतदान दिवस के दिन मतदान केन्द्र से एवं मतगणना दिवस पर मतगणना केन्द्र से दो सौ मीटर की परिधि के अंदर किसी भी तरह के मोबाइल फोन , सैल फोन , वायरलैस का उपयोग नहीं करेगा न ही लेकर चलेगा । यह प्रतिबंध चुनाव डयूटी में लगे पुलिस अधिकारियों व अन्य कर्मचारियों - अधिकारियों पर लागू नहीं होगा । मतदाताओं को वाहनों से मतदान केन्द्रों तक ले जाने और वहां से वापस लाने पर पूर्णत : रोक रहेगी । आदेश 30 नवम्बर के रात बारह बजे तक प्रभावी रहेंगे । आदेश की अवहेलना पर भारतीय दंड संहिता की धारा 188 के तहत दंडनीय होगा । विराटनगर १४ कात्तिक । एकीकृत नेकपा माओवादीका उपाध्यक्ष डा . बाबुराम भट्टराईले दलहरुले शान्तिप्रक्रियाको मर्म नबुझेका कारण गतिरोध अन्त्य हुन नसकेको बताउनु भएको छ । कुरा आजभन्दा करिब १५ वर्षको हो । त्यतिबेलामा म जम्मा १५ वर्षको थिएँ । म मामाघरमा गएको थिएँ । त्यतिबेलामा मेरी कान्छिसानिमा २3 वर्षको र विवाह गरेको थिएन । र सानिआमा मेरो बहिनी जन्मेको बेलामा दिदीलाइ सुत्केरी स्याहार्नको लागि भनेर पहाड रामेछापबाट हाम्रो घर पनौतीमा आउनुभयो । अनि मलाइ खाना खुवाउने देखि स्कुल पठाउने सम्मका सबैकाम उहाँलेनै गर्नुहुन्थ्यो । पहिला मेरो सानिमाको बारेमा केही कुरा गरों उहाँ एकदमै मोटी हुनुहुन्थ्यो मानौ उहाँको छाती एकदम ठूलो थियो अनि मान्छेचाँही अलि होची हुनुहुन्छ । उहाँ हिड्दा अलि नसुहाउने देखिन्थ्यो । तरपनि उहाँको अनुहार भने एकदम राम्रो थियो गोरी हुनुहुन्थ्यो । एकदिन मलाइ खाना दिएर सानिमा कता जानुभयो । म खाना खाइसकेपछि हतार हतार स्कुलजानलाइ पाइन्ट लगाउन लागेको थिए मलाइ पिसाब लाग्यो म हतार हतार करेसामा गएर पिसाब फेर्न थालेँ । नेपाल चिकित्सक सङ्घका महासचिव डा . किरण श्रेष्ठद्वारा प्रकाशित विज्ञप्तिमा स्वास्थ्यकर्मी तथा विभिन्न स्वास्थ्य सेवा प्रदान गर्ने संस्थाहरूमा निरन्तर रूपमा भइरहको तोडफोड , अभद्र व्यवहार र साङ्घातिक हमलाबाट उचित सुरक्षा गर्न र मेडिकल सुरक्षा ऐन तर्जुमा गरी यथाशीघ्र कार्यान्वयनमा ल्याउन माग गरिएको छ । ~~भैया हमारा फुटप्रिंट तो सैन होज़े होता है । इसलिए हम तो नहीं आए ।~~ बाँच्न पर्ने बाध्यताले अनि सुख किन्ने रहरले जन्मभुमि बाट टाडिएको एक नेपाली हु म । परिस्थीति सँग मुकाबिला र संझौता गर्दै उज्वल भविश्यको खोजि गर्दैछु . . . . . . . । जसरी तिमी नेपालमा शान्ति खोजि रहेको छौ . . . . । मलाई थाहा छ , तिमीलाई यति बेला पसिना आई आईरहेको छ । यस्तै हुदो रहेछ अनमिन जन्ता भन्दा नेता धेरै नेता भन्दा सांसद धेरै साँसद भन्दा मन्त्रि धेरै भएको देशमा । तिमीले सोचे जस्तो छैन हाम्रो देश . . . . . . । ताल परे ३६५ दिन नै बन्द हुन्छ हाम्रो देश । अभागी जन्ताहरुको हाम्रो देश , भाग्यमानि नेताहरुको हाम्रो देश , दिन दाहडै हराउदै गरेको हाम्रो देश आज तिमी कानुनको कुरा गर्छौ मानव अधिकारको कुरा गर्छौ शान्ति र सुरक्षाको कुरा गर्छौ नयाँ संबिधानको कुरा गर्छौ . . . . . . . . । तर म नेपालको कुरा गर्छु भन त अनमिन कहाँ छ सिङ्गो नेपाल ? संयुक्त राष्ट्रसंघको बडापत्रमा छ की , काठमाण्डौको संविधान सभा भित्र छ नेपाल ? हिजोको टिस्टा र कांगडामा छ कि , किमाथाङका र सुस्तामा छ नेपाल ? अनमिन आखिरी कहाँ छ हाम्रो सिङ्गो नेपाल ? ? ख्रीष्टियनहरूले चौथो शताब्दीसम्मै विश्रामदिन पालन गरे अनि त्यसपछि कन्स्टान्टिन ( Constantine ) ले नियम बदलेर मण्डलीहरूलाई जबरजस्ती आइतबारको दिन आराधना गर्न लाए भनेर एडभेन्टिस्टहरू दाबी गर्छन् । ' संविधान निर्माण र शक्ति बाँडफाँडका महत्वपूर्ण विषयहरुमा आवश्यक सम्झौताहरु गर्ने सम्बन्धमा माओवादीको पछिल्लो व्यवहारले शङ्का उब्जाएको छ ' उहाँ भन्नुहुन्छ - ' एमाओवादी राजनीतिक मूलधारमा प्रवेश गरिसकेपछि राष्ट्रिय विकासलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ तर एमाओवादीको यो व्यवहार सुहाउँदो छैन । ' साफसफाइ जब कुनै बेव पेज भिजिट गरिन्छ तब ब्राउजरले त्यसलाई सेभ गरिरहेको हुन्छ । यसले गर्दा स्पेश भरिइरहेको हुन्छ । समय समयमा ब्राउजरको केश सफा गरिरहने हो भने इन्टरनेटले पनि राम्रो काम गर्छ । बीजिंग । चीन की द्वितीय पूर्वी - पश्चिमी प्राकृतिक गैस पाइपलाइन गुरूवार से चालू हो गई । यह दुनिया की सबसे लम्बी पाइपलाइन है । मध्य एशिया और चीन को जोड़ने वाली यह प्राकृतिक गैस पाइपलाइन से प्राकृतिक गैस तुर्कमेनिस्तान से पूर्वी चीन के पर्ल नदी डेल्टा क्षेत्र तक जाएगी । इस क्रम में वह देश के 15 प्रांतों से गुजरेगी । पाइपलाइन की कुल लम्बाई 8 , 700 किलोमीटर है । इसके निर्माण पर 21 . 98 अरब डॉलर की लागत आई है । एचकेनेपाल डट कम , मे १ - हङकङमा रहेका गुरुङ जातिले ताइ मोशन कन्ट्री पार्कमा मंगलबार रमाइलो मेला - बैशाख पूर्णिमा भव्यताका साथ मनाएका छन् । भिडीयो झलकहरू हेर्न माथिको प्ले बटनमा क्लिक गर्नुहोस् । पुराण युगका दुई प्रसंग उल्लेख्य छन् । अयोध्याका राजा रामले सम्पूर्ण वेद खारेर ऋषि बनिसकेका शम्बूकको बध तपस्यास्थलमै गरे । कारण , उनी शूद्र थिए । शुद्रले तपस्या गरेका कारण एक बाह्मण बालकको निधन भएको हल्ला फैलाइएको थियो । द्रोणाचार्यले एकलव्यलाई धनुर्विद्या दिन स्वीकार गरेनन् । तथापि उनैलाई गुरु थापेर एकलव्य कुरुकुलका राजकुमारहरूभन्दा निपुण भए । अनि द्रोणले उनीसँग बुढी औँला गुरुदक्षिणा माग्नुको कारण पनि शुद्रलाई श्रेष्ठ धनुर्वीर हुन नदिनु थियो । जन्मैले कसैलाई महान् र कसैलाई निकृष्ट बनाउने यही मध्ययुगीन प्रथाको मुख्य स्रोत बाहुनवाद हो । बाहुनवाद बाहुन कुलमा जन्मेका सबै व्यक्तिले फैलाएका होइनन् । यो त्यो पुरोहित वर्ग हो जो धर्म र ईश्वरको नाममा समाजमा आफ्नो सर्वोच्चता कायम राख्न चाहन्छन् । यसकै विरोधस्वरूप संघीय राज्य निर्माणको माग भएको हो । बाहुनवादको अन्त्य अनिवार्य छ तर , त्यसमा लागिपर्ने जनजाति र दलितले सही बाटो नअँगाल्दा यो शब्द सुन्नेबित्तिकै सम्पूर्ण ब्राह्मण समुदाय रन्थनिने स्थिति छ । यसको अन्त्यका लागि समताप्रेमी ब्राह्मणकै पनि साथ लिनु जरुरी छ जसरी पुरुषवादी सत्ता परिवर्तनका लागि महिलालाई पुरुष स्वयंकै साथ अनिवार्य हुन्छ । बलिउडका चर्चित्र अभिनेत्री कैटरीना कैफ कुनै ठुलो महल रूपी घरमा बसेकी होलिन भनेर हामी सबैले सोच्ने गरेका छौ होला तथा वास्तबमा त्यस्तो होर्यन रहेछ । मुंबईमा जब जब भयंकर बर्षा हुन्छ तब तब कैटरीनाको बांद्रा स्थित फ्लैटमा पनि पानी चुहिदो रहेछ । यती मात्र नभइ उनको घरका भीत्ताहरू समेत पानी रसाएर ढुसी समेत परिसकेको रहेछ । यसरी आफ्नो [ . . . ] दसैंको बेलामा काठमाण्डौ साँच्चै करिब करिब सुनसान थियो । तर म पनि तपाई जस्तै सोच्दै थिएँ . . . सधैं यत्ती नै मान्छे र यत्ती नै गाडीहरु भए यो ठाउँ पनि बस्न लाएक ठाउँ बन्छ होला भनेर । तर प्रवेशजीले भन्नु भएजस्तै जस्तो छ , जे छ , आफ्नो काठमाण्डौ प्यारो त छँदैंछ । मोरङ कात्तिक १९ / फुटवल खेलको विषयमा दर्ुइ समूहवीच भएको विवादलाई लिएर मोरङको शनिश्चरेमा गएराती गोली चल्दा ४ जना युवा र्घाईते भएका छन । मोरङको शनिश्चरे १ मा स्थानीय युवाहरु भुवन र्राई , सजिव लिम्वु लगायतको समुहले भरुवा वन्दुकवाट गोली चलाउँदा पथरी १ का विकेश तामाङ , सन्ताल लिम्वु , विशाल लिम्वु र सन्त वहादुर गुरुङ गोली लागि घाइते भएका हुन् । घाइते मध्ये सन्ताल लिम्वुको विपि प्रतिष्ठान धरान र अन्यको स्थानिय र्डाईगोनिष्ट्रिक क्लिनिक पथरीमा उपचार भइरहको जिल्ला प्रहरी कार्यालय मोरङले जनाएको छ । जेम्स क्यामरुनको यो साइन्स फिक्सनले हलिउडको एउटा कडा नियम तोड्छ । पृथ्वी बाहिरको कुनै जन्तु वा यानले अमेरिकामाथि आक्रमण गर्ने र त्यसलाई अमेरिकी सेनाले परास्त गर्ने हलिउडको प्रिय कथा यो फिल्ममा उल्टिन्छ । आजसम्मकै सबभन्दा महँगो फिल्म ( नेपाली रूपैयाँ २२ अर्बभन्दा बढी ) ' अवतार ' मा पृथ्वी बाहिरको ग्रह प्यान्डोरा आक्रमण गर्न गएको अमेरिकी सेनाको टोलीलाई त्यहाँका आदिवासीले आफ्ना धनुकाण , केही चरा र जनावरका बलमा लेखेटिदिन्छन् । फिल्मः अवतार ( साढे तीन स्टार ) पटकथा / निर्देशनः . . . Full story गजल विधालाई नेपाली माटोमा भियाउने श्रेय भने मोतीराम भट्ट - वि . स . १९२३ - १९५३_लाई जान्छ । मोतीराम आफ्नो अध्ययनको सिलसिलामा भारतको वनारस गएको र त्यहाँ रहँदा बस्दा उनको भारतीय गजलकारहरु संग गतिलो उठबस भएको बताइन्छ । यसै क्रममा गजलमा प्रभावित भएर उनले त्यहीँबाट यो विधालाई नेपाली माटोमा भिजायाएको मानिन्छ । हुन त गजललाई मोतीराम भन्दा अघि नै अरु कसैले नेपाली माटोमा भिजायाइसकेका थिए पनि भन्ने गरेको पनि पाइन्छ । ती व्यक्ती मगर थरका थिए भनेर कही कतै उल्लेख गरिए पनि त्यसको गतिलो प्रमाण भने भटिएको छैन । उनी को थिए कहाँका थिए भनेर किटानीकासाथ पनि लेखिएको पाइदैन । त्यसैले मोतीरामलाई नै गजलको प्रवर्तक मानिसकिएको अवस्था छ । यसरी मोतीरामलाई नै नेपाली गजलका प्रवर्तक मान्दा पनि नेपाली मोटोमा गजलले पाइला टेकेको सवासयको भन्दा लामो समय भै सकेको छ । एउटा लामो कालखण्ड नै वितिसकेको छ भन्न सकिन्छ । नेपालले सागमा जुडोतर्फ ४ कांस्य जितेको थियो । राजन , दीपक , राधा र देवु पदकधारी हुन् । कात्तिक २६ देखि हुने गोन्जाउ एसियाडमा जुडोतर्फ पुरुषका दुई र महिलाका दुई गरी चार खेलाडीले भाग लिनेछन् । ' तब से आज तक हिन्दू मानसिकता इससे मुक्त नहीं हो पाई है , यह देखते हुए भी कि भिक्षु या सन्यासी बनकर एक काल्पनिक निर्वाण या मोक्ष की साधना करने वालों का भौतिक अस्तित्व बस कुत्सित संसार पर ही निर्भर रहा है ' . . . . . . . . . . . ' यथार्थ यह है कि भौतिक संसार और अध्यात्म मानव - जीवन की सरल रेखा के दो अनिवार्य सिरे हैं ; ये एक ही नदी के दो तट हैं ' . . . . . . . . . . . . ' अध्यात्म का लक्ष्य जीवन - सापेक्ष अन्तर्दृष्टि का और अन्तरंग ऊर्जा का विकास ही हो सकता है , मोक्ष या निर्वाण नहीं ' . . . . . . . . . . श्रद्धेय श्री वीरेन्द्र कुमार गुप्त जी के ये विचार व्यावहारिक धरातल पर अनुकरणीय हैं । आपने इनके विचारों को अपने मंच पर लाकर निश्चय ही प्रशंशनीय कार्य किया है । पार्टीको भावी रणनीति र मन्त्रिहरुको नाम चयन गर्न बसेको माओवादी पोलिटव्युरो बैठक बिना निष्कर्ष एकै दिनमा सकिएको छ । पोलिटव्युरो बैठकमा विवाद भएपछि सबै विषयको किनारा लगाउन केन्द्रीय समितिको बैठक बोलाउने निर्णय भएको छ । पार्टी मुख्यालय पेरिसडाँडामा बुधवार करीव चार घण्टा बसेको पोलिटव्युरो बैठकमा मोहन वैद्य पक्षधर नेताहरुले केन्द्रीय कमिटी बैठकले मात्र टुंगो लगाउन सक्ने भन्दै अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालको आलोचना गरेका थिए । दाहालले प्रस्तुत गरेको लिखित प्रतिवेदनमाथि थप छलफलका लागि केन्द्रीय कमिटी बैठक बोलाइएको हो । मुलुकमा लोकतन्त्र विरोधी गतिबिधि बढेको निष्कर्ष निकाल्दै बैठकले भावी रणनीति तय गर्न केन्द्रीय समिति बैठक बोलाएको प्रवक्ता दिनानाथ शर्माले बताउनुभयो । अध्यक्ष दाहालले बैठकमा पेश गर्नुभएको राजनीतिक प्रतिवेदनले जनविद्रोहको कार्यदिशालाई आत्मसात नगरेको भन्दै केन्द्रीय कमिटी बेठक माग गरिएको बताइएको छ । मन्त्रिहरुको नाम छनौट गर्न पनि पोलिटव्युरो बैठक असफल भएको छ । केन्द्रीय समिति बैठक शुक्रवारको लागि आव्हान गरिएको छ । बैठकमा बोल्ने अधिकांश नेताहरुले भावी रणनीतिका लागि गम्भिर छलफलको आवश्यकता औंल्याएको प्रवक्ता शर्माले बताउनु भयो । अध्यक्ष दाहालले संक्रमणकालिन विषयलाई समेटेर बुँदागत रुपमा लिखित प्रतिवेदन प्रस्तुत गर्नुभएको थियो । बैठकमा अध्यक्ष दाहाल सहित तीन उपाध्यक्ष मोहन वैद्य बाबुराम भट्टराई नारायणकाजी श्रेष्ठ महासचिव रामवहादुर थापा सचिव सिपी गजुरेल र पोष्टवहादुर बोगटीले आ आफ्नो धारणा राख्नुभएको थियो । काठमाडाँै साउन ११ । नेपाली काँग्रेसका उपसभापति एवम् संसदीय दलका नेता रामचन्द्र पौडेल र नेकपा एमाले का अध्यक्ष एवम् संसदीय दलका नेता झलनाथ खनालबीच आज बिहान डल्लुस्थित खनालनिवासमा भेटवार्ता भयो । त्यस अवसरमा उपसभापति पौडेलले आफूलाई प्रधानमन्त्रीमा समर्थन गर्न अध्यक्ष खनाललाई आग्रह गर्नुभयो । शान्ति र संविधानको सुनिश्चितताका लागि राष्ट्रिय सहमतिको सरकार अहिलेको आवश्यकता भएकामा अध्यक्ष खनालले जोड दिनुभएको बताइएको छ । व्यवस्थापिका - संसद्मा दुईदुईपटक निर्वाचन हुँदा पनि कुनै उम्मेदवारले स्पष्ट बहुमत ल्याउन नसकेपश्चात् यही साउन १७ गते पुनः निर्वाचन हुँदैछ । अंकलले उसलाई सरासर एकजना साहुकहाँ लाग्यो र सबै वेदना पोख्यो । साहुले सहानुभूति दिंदै जागीर पक्का भएको कुरा गर्यो । साहु धेरै बैंक र नीजि संस्थाको महत्वपूर्ण पदमा रहेका व्यक्ति थियो । चाकडीवाद शहरी परिवेशमा चाकडीको पुतली बनी कोपिला , पैसाकै लागि । भोलिपल्टदेखि नै कोपिलाको जागीर पक्का भयो । घरमा काम गर्ने मान्छे पनि चाहिएकाले दुवैतिर तलब दिने भनेर साहुकै घरमा बस्ने व्यवस्था मिलाईदियो । मनभरि पीडा र छटपटी रहे पनि बाहिरी मुस्कान छरेर त्यो दिन बिताई उनले । सरकारमा समावेश भएका अन्य पार्टीले सहयोग नगरेका कारण अझै धेरै काम गर्न बाँकी रहेको उहाँले बताउनुभयो । एडीबीजस्ता ठूला लगानीकर्तासँग समन्वयात्मक ढङ्गले आफ्नो पार्टीले काम गर्न चाहेको उहाँले बताउनुभयो । नियमहरू १ . कविता नेपालमा प्रचलित कुनै पनि भाषा वा अंग्रेजीमा समेत पठाउन सकिनेछ । तर सो कविताको नेपाली अनुवाद पनि साथमा हुनु नितान्त जरुरी छ । अनुवाद बिनाको कविता स्वीकृत हुने छैन । २ . कविता मौलिक , कुनै पनि संचार माध्यमबाट अप्रकाशित एवं २०० शब्दमा नवढाई लेखिएको हुनु पर्नेछ । ३ . कविको नाम , ठेगाना , सम्पर्क सुत्रका स्पष्टसँग लेखिएको हुनु पर्नेछ । ४ . कविता टाईप गरिएको र ईमेलबाट मात्र पठाउनु पर्नेछ । हुलाक वा अन्य माध्यमबाट हस्तलिखित रुपमा आएका कविता प्रतियोगितामा सामेल गरिने छैन । ५ . महोत्सवमा कवि आफैले पेश गरेको मूल भाषामै कविता वाचन गर्न पाउने छन् । ६ . कविता जुन महिनाको १० तारिखसम्म ईमेल मार्फत आईपुग्नु पर्नेछ । त्यस पछि आएका कविताहरूलाई प्रतियोगितामा समाबेश गरिने छैन । रक्तदानदाता सुमन कुँवरको भनाईः रक्तदान त दिंदै आइरहेको हो । रक्तदान नै जीवन दान हो भने झै मेरो रगतले अरुको जीवनमा काम गर्छ भने किन नदिने । मैले रगत दिएमा अरुको जीवन बाँच्छ । त्यसकारण रगत दिएको हुँ । नेपालमा गणतन्त्र सँस्थागत गर्ने संविधान बन्ने प्रकृया चलिरहेकोछ । के त अब ? प्रतिपक्षमा बस्ने कविको काम सिद्धियो ? होइन , प्रतिपक्षमा बसेको कविको काम सिद्धिँदैन । बरू उसले सुक्ष्म रुपमा सँस्थापन पक्षका हानिकारक पवृत्तिलाई नियाल्नु पर्छ र त्यस्तो प्रवृत्ती विरुद्द कविले कविताको तरवार उठाएर प्रहार गर्नु पर्दछ । मेरा कविताको काम हो घर , कार्यालय , समाज र राज्य संरचनाले दिमागमा भरेर राखेका नकारात्मक अवधारणाका विरुद्ध लड्नु । यति सम्म कि मै भित्रका कतिपय जीवन वा समाज विरोधी प्रवृत्ति विरुद्ध लड्न मलाई नै पनि मद्दत गर्नु पर्छ मेरो कविताले । यो लडाइँ त गणतन्त्र आएपछि मात्र होइन जीवनभर नै लडिरहनु पर्छ मैले । म यही अडानका साथ आजीवन लेखिरहन चाहन्छु । जसका दुइ उद्देश्य छन् । १ ) सँस्थापन पक्षलाई पृष्ठपोषण , र २ ) सँस्थापन पक्षको नकारात्मक कार्यबाट प्रभावितहरूको हक स्थापनाको आन्दोलनलाई उर्जा थप्नु । नसोध मलाई मेरो खबर् , जसोतसो बाचेकै छु मुटु माथि ढुङ्गा राखी , कहिलेकाही हाँसेकै छु टुट्नु थियो टुट्यो नाता , अतित अब नबल्झाउ पुग्नु छ धेरै टाढा मैले , दोबाटोमा नंअल्झाउ तिमीले दिएको चिनो त्यो , संगालेर राखेकै छु मुटु माथि ढुङ्गा राखी , कहिलेकाही हाँसेकै छु अन्जानैमा भेट भए , नबोलिकन तर्की जानु नजर हाम्रो जुधेमा , नजिने झै फर्की जानु सयौ चिरा यो मनलाई , जसोतसो गाँसेकै [ . . . ] पोखरा , २५ असार । प्रधानमन्त्री झलनाथ खनालले विद्यमान संक्रमणकाललाई सामान्यरुपमा हेरे मुलुक दुर्घटनामा फँस्न सक्ने दाबी गरेका छन् । उनले अहिलेको संक्रमणकाल अन्य बेलाको जस्तो नभएको बताउँदै यसलाई सामान्यरुपमा हेरिएमा देश ठूलो दुर्घटनामा फँस्ने र ठूलो क्षति ब्यहोर्नुपर्ने बताए । पोखरामा शनिबार स्वतन्त्र रेडियोहरुको छाता संगठन बोर्डकाष्टिङ एसोसिसन अफ नेपाल बान को चौथौ राष्ट्रिय सम्मेलन तथा सातौं वार्षिक साधारणसभाको उद्घाटन गर्दै उनले संक्रमणकालको बैज्ञानिक र ब्यवहारिकरुपमा पार लगाउन सके देशमा सम्भावनाका ढोका खुल्नेसमेत बताए । शान्ति र संविधानको कार्यभार पूरा गरेर देशलाई अगाडि बढाउन प्याकेजमा सहमती गर्नुपर्नेमा जोड दिदै उनले जेठ १४ गते दलहरुबीच भएको पाँचबुँदे सहमति कार्यान्वयन गर्न दलहरु प्रतिबद्ध हुनुपर्ने बताए । संक्रमणकाल अन्तिम अवस्थामा रहेकोले शान्ति र संविधान नै आफ्नो मूलएजेण्डा रहेको जनाउँदै प्रधानमन्त्री खनालले सबै दलहरुबीच सहमति र सहकार्यको खाँचो औल्याए । उनले मुलुकलाई नयाँ मार्गनिर्देश गर्न आफू प्रतिबद्ध रहेकोसमेत बताए । उनलॆ मुलुकमा आर्थिक क्रान्तिको प्रचूर सम्भावना रहेको बताए । उनले भने - ' यहाँको बिजुली पानी जडिबुटीलगायतको समूचित प्रयोगबाट मुलुकमा प्रचूरमात्रामा आर्थिक क्रान्ति गर्न सकिन्छ । ' अब बन्ने नयाँ संविधानमा प्रेस स्वतन्त्रको पूर्णरुपमा ग्यारेण्टी हुने जनाउँदै उनले सरकारले कुनै पनि अपराधीलाई संरक्षण नदिने र न्यायको कठघरामा ल्याई छाड्ने बताए । बिराटनगरका पत्रकार खिलानाथ ढकालमाथि भएको पछिल्लो आक्रमणबाट आफू दुखित रहेको जनाउँदै उनले भने - ' दोषीलाई ढिलोचाँडो कारबाही हुन्छ पत्रकारको सुरक्षाको सवालमा राज्य गम्भीर छ । ' उनले पत्रकार महिलाको संख्या न्यून हुनुमा खोजीनीतिको विषय रहेको जनाउँदै संचारमाध्यममा पत्रकार महिलाहरुको संख्या बढाउनुपर्नेमा जोड दिए । प्रधानमन्त्री खनालले स्वतन्त्र रेडियोहरुलाई आगामी आर्थिक वर्ष देखी छापामाध्यमका संचारमाध्यमसरह लोककल्याणकारी विज्ञापन प्रदान गर्ने सवालमा सकारात्मक रहेको जनाए । सूचना तथा संचारमन्त्री अग्नी सापकोटाले शान्तिप्रकि्रया र संविधान लेखन कार्यलाई पूरा गर्न प्रमुख राजनीतिक दलहरुबीच सहमति र सहकार्यको विकल्प नभएको बताए । उनले शान्तिप्रकि्यालाई निष्कर्षमा पुर् याउदै नयाँ संविधान जारी गर्नुको विकल्प नभएको बताए । उनले देश संक्रमणकालीन अवस्थामा थुप्रै अप्ठ्यारो रहेको बताउदै तिनै अप्ठ्याराहरुका बीचमा वर्तमान सरकार निर्माण भएपछिन शान्तिप्रकि्रयामा थुप्रै कामहरु भएको दावी गरे । माओवादी नेताको दोहोरोसुरक्षा हटाउने काम सकारात्मक भएको बताउँदै लडाकु र हतियार शिविरमा फर्काउनु उपलब्धि भएको मन्त्री सापकोटाको भनाई थियो । बोर्डकाष्टिङ एसोसिसन अफ नेपाल बान का अध्यक्ष विष्णुहरी ढकालको अध्यक्षतामा सम्पन्न उद्घाटनसत्रमा नेपाली काँग्रेसका नेता तथा सभासद् दीपकुमार उपाध्याय नेपाल पत्रकार महासंघका पूर्वअध्यक्ष तारानाथ दाहाल सामुदायिक रेडियो प्रशारक संघका अध्यक्ष मीनबहादुर शाही प्रेस चौतारी नेपालका अध्यक्ष गगन विष्टलगातयले एफएम रेडियोको हकहितको पक्षमा बोलेका थिए । बानको दुईदिने राष्ट्रिय सम्मेलनले रेडियोहरुलाई ब्यबसायिक तबरबाट अगाडि बढाउन आवश्यक कानुन परिवर्तन गर्न सरकारलाई दबाब दिदै नयाँ कार्यसमितिको चयन गरी आइतबार सकिने समितिका सह - संयोजक रमेश पौडेलले बताए । सम्मेलनमा देशभरका ९३ब ओटा एफएमका १ सय ९० जना प्रतिनिधिहरुको सहभागिता छ । नेपालमा हाल ३ सय १५ ओटा एफएफ रेडियोहरु संचालनमा छन् । बानले आमसंचारमाध्यमहरुप्रति राज्य र सरकारको दृष्टिकोण नीति कानुन र ब्यवहारमा परिवर्तन गर्न विभिन्न मागहरु प्रस्तुत गर्दै आएको छ । विद्युतीय संचारमाध्यमहरु स्वतन्त्र रेडियो र टेलिभिजनलाई छापामाध्यमसरह लोककल्याणकारी विज्ञापन दिने निर्णय पूर्णरुपमा कार्यान्वयन गर्नुपर्ने सरकारले विद्युतीय संचारमाध्यमलाई लोडसेडिङ्ग नगर्ने वा इन्धनमा ५० प्रतिशत अनुदान दिनुपर्ने करमा छुट दिनुपर्ने जनशक्ति तालिम टेलिफोन र इन्टरनेटमा सहूलियत दिनुपर्ने लगायतमा माग बानले गर्दै आएको छ । रोयल्टी दर निर्धारण गर्दा भएको सहमतिविपरीत मनोमानी ढंगबाट संशोधन गरिएको नियमावलीलाई संशोधन गरिनुपर्ने राज्यबाट वितरण गरिने अन्य सेवा सुविधा प्रदान गरिनुपर्ने विज्ञापन प्राधिकरण गठन गर्नुपर्ने वानले माग गरेको छ । ~~हाम्रो बीचमा यो सम्बन्धमा केही पनि कुरा भएको छैन ।~~ छोरी भनेको अर्काको घर जाने जात हो , छोरीलाइ पढाएर के हुन्छ ? भन्ने जस्ता नराम्रा सोच र मानसिकताकै उपजले गर्दा नारी जातिले पछि पर्नु परेको यथार्थलाई सबैले आत्मसात गर्नैपर्छ । मानवीय समाजमा अधिकांश मुल्य र मान्यताहरु महिलाबिरुद्ध अत्यन्त नराम्रो ढंगले सृजना गरिएका छन् । लैङ्िगक असमानता न त ईश्वरको अभियानमा छ , न त कानुनको संविधानमा । न त यौवन र जवानीको रसमा छ , न त राष्ट्रसंघको वडापत्रमा नै छ । छ त केवल मुर्खहरुको विचारमा र संधैभरी आफ्नो पुरुषत्वमा घमण्ड र गर्व गर्ने पुरुषहरुको विकृत मनस्थितिमा , अनि बुझेर पनि बुझ पचाउनेहरुको व्यवहारमा । यही सूचनाका आधारमा कीर्तिपुरबासी र त्रिवि प्रशासनबीच पटक - पटक विवाद उठ्ने सेलाउने गरेको छ । २०६५ सालमा एकीकृत माओवादी नेकपा एमाले नेपाली कांग्रेस नेपाल मजदुर किसान पार्टी र त्रिवि पीडित संघका प्रतिनिधि मिलेर ' त्रिवि सरोकार सर्वपक्षीय समिति ' गठन भयो । समितिले २०६५ माघ २२ गते त्रिवि उपकुलपतिलाई १५ बुँदे मागपत्र बुझायो । एजेन्सी क्यानडा १३ असार । विश्वमा आर्थिक हिसावले शक्तिशाली राष्ट्रहरुको समुह जी - ८ को सम्मेलनमा अमेरिका लगायतका पश्चिमी राष्ट्रहरुले उत्तरकोरिया र ईरानको चर्को आलोचना गरेका छन । क्यानडाको टोरन्टोमा जारी जी ८ सम्मेलनमा अमेरिकाका राष्ट्रपति बाराक ओवामाले दक्षिण कोरियाको जहाज डुबेको घटनाको जिम्मेवारी उत्तर कोरियाले लिनुपर्ने आफ्नो पूरानै अडान दोहोर्‍याउनुभयो । उत्तरकोरियालाई अमेरिकाले अपराधिहरुको देश भनेर यसअघि पनि गंभीर आरोप लगाएको थियो । यसैगरी आणविक कार्यक्रमको विषयलाई लिएर अमेरिकाले इरानको पनि आलोचना गरेको छ । आफुले एक सय ९ वटा आणविक रियाक्टर संचालन गरिरहेको अमेरिकाले ईरानलाई भने आणविक भटि्ट बन्द गर्न दवाव दिंदै आएको छ । यसै विषयलाई लिएर ईरान विरुद्ध चौथो चरणको प्रतिवन्ध समेत लागिसकेको छ । क्यानडाका प्रधानमन्त्री स्टिफन हार्परले पनि उत्तरकोरिया र ईरानले बनाएको हतियारले छिमेकीको सूरक्षामा असर परेको भन्दै आलोचना गर्नु भएको छ । जी - ८ सम्मेलनमा विश्वको आर्थिक मन्दी घटाउने र बजेट घाटा रोक्ने विषयमा छलफल चलिरहेको छ । मूलतः लादेनको शव जसरी गुपचुप बनाइयो र उनको मृत्यु जुन ठाउमा भयो भनी प्रचार गरियो , त्यसले पनि पाकिस्तानी जनतामा बढ्ता आशंका जन्माएको हो । घटनामा पाकिस्तानी सरकारको रबैया देखेर यहाका जनता झनै अन्योलमा परेका छन् । लादेनको मृत्युसम्बन्धी समाचारलाई शंकास्पद बनाउन उनी बसेको भनिएको घर नै पर्याप्त छ । त्यो घर त्यस्तो इलाकामा छ कि पाकिस्तानको प्रसिद्ध र ठूलोमध्येको सैन्य प्रशिक्षण केन्द्र ' काकुल एकेडेमी ' त्यहाबाट पुग - नपुग एक किमि दूरीमा अवस्थित छ । झ्यालमा पर्दासमेत नहालिएको र लादेनलाई चाहिने सामान्य सुविधा पनि नभएको सो घर पाकिस्तानको सैन्य क्षेत्रभित्रै पर्ने घर हो र जहा पाकिस्तानी सेनाको अनुमतिविना मान्छे त के कुकुर पनि प्रवेश गर्न सक्दैन । सरकारी सैन्यको प्रभावक्षेत्रमा अवस्थित यस्तो घरमा लादेनको उपस्थिति सम्भव थियो भन्ने कुरा पाकिस्तानीले पत्याउन सकेका छैनन् । अमेरिकी राष्ट्रपति ओबामाको शब्दमा लादेन दोहोरो गोली हानाहानमा मारिएको भनिए पनि त्यहा दोहोरो भिडन्त भएको स्थानीयलाई कुनै जानकारीसमेत छैन । भिडन्तको कुनै प्रमाण वा संकेतसम्म उनीहरूले नपाएको बताउछन् । बरु त्यहा एउटा हेलिकोप्टर दुर्घटनाग्रस्त भएको , तर त्यसमा के - कति मानिस हताहत भए भन्ने पनि हालसम्म गुपचुप राखिएको छ । अमेरिकी सेनाको कारबाहीमा अलकायदाका कोही नमारिएका बरु सर्वसाधारणको हताहती भएको बताइन्छ । लादेनका आफन्त पक्राउ परेको र गुपचुप राखिएको भनिए पनि पक्राउ नै परेका भए अन्यत्रै समातिएको हुन सक्ने पाकिस्तानीको अनुमान छ । लादेनसगै मारिएका भनिएका मानिस हेलिकोप्टर दुर्घटना भएको देखेर घरबाट बाहिर निस्केका हुनसक्ने तर्क स्थानीयवासीको छ । अमेरिकी सेनाले सद्दाम हुसेनलाई झै बिन लादेनको शव किन पत्रकारलाई देखाएन र गुपचुपमै समुद्रमा दफनाएको घोषणा ग ¥ यो ? यो विषयले पनि पाकिस्तानीलाई थप संयन्त्र बनाएको छ । लादेनको मृत्युसम्बन्धी हल्लाबारे पाकिस्तानी सत्ताले प्रस्ट टिप्पणी गरेको छैन । राष्ट्रको ८० प्रतिशतभन्दा बढी खर्च रक्षा र जासुसी संयन्त्रमा गरिरहेको पाकिस्तानले आफ्नै सैन्य प्रतिष्ठान क्षेत्रभित्र अमेरिकाले कारबाही गरेको भए त्यो थाहा नपाउने कुरै हुदैन । अझ त्यहा लादेन बस्ने गरेको भए पनि सो कुरा पाकिस्तानी सेनाले थाहा पाउने कुरै हुदैनथ्यो । अझ आफ्नो सैन्य प्रतिष्ठानकै आकाशमा अमेरिकी हेलिकोप्टर उड्नु र भिडन्त हुनु पाकिस्तानी सेनाको जानकारीविना हुने कल्पना गर्नु मूर्खता मात्रै हुनेछ । तर , पाकिस्तानी सत्ताले जनतालाई गुमराहमा राखिरहेको छ , त्यहा बिन लादेन रहेको भन्ने कुरा भ्रामक हो वा भिडन्तको कथाचाहि भ्रामक हो ? पाकिस्तान सरकारले स्पष्ट नपार्दा पनि जनतामा थप संशय देखिएको हो । आखिर भएकोचाहि के हो त ? के लादेन अझै जीवितै छन् ? यसबारे पनि पाकिस्तानी सहरमा यतिवेला अर्काे एउटा रोचक विश्लेषण सुनिन थालेको छ । लादेन मर्नचाहि मरेकै हुन् , तर कालगतिले मरेको र सडिसकेको अवस्थामा मिर्गाैलारोगी लादेनको शव अमेरिकी सेनाले फेला पारेर कारबाहीमा मारिएको प्रचार गरेको हुन सक्छ र यही कारणले उनको शव देखाउन नचाहेको हुन सक्छ । आफ्नै सैन्य कारबाहीमा मारिएका भए लादेनको शव प्रमाणस्वरूप संसारसामु देखाउन अमेरिकीलाई कुनै अप्ठ्यारो थिएन । अमेरिकाले किन यसो ग ¥ यो ? इराक , अफगानिस्तान र मध्यपूर्वका लडाइमा आच्छु - आच्छु भइरहेको अमेरिकाले विशेषतः अफगानबाट आफ्नो सेना फिर्ता लैजाने बहाना खोजिरहेको र लादेन मारिएपछि युद्ध जितेको भन्दै त्यसो गर्न उसलाई मौका मिल्न सक्ने कतिपय पाकिस्तानी विश्लेषक बताउछन् । साथै , अमेरिकामा राष्ट्रपतिको निर्वाचन आउन लागेका वेला १० वर्षदेखि सर्वाधिक खोजी गरिएका लादेनलाई मारेको प्रचार गरेर ओबामाले आफ्नो स्थिति मजबुत देखाउने प्रयत्नका रूपमा पनि यो घटनालाई केहीले लिएका छन् । अमेरिकी राष्ट्रपतिका लागि आफूले देखाउन मिल्ने सबैभन्दा ठूलो उपलब्धि नै यही थियो भन्ने कुरा त सोमबार अमेरिकीले मनाएको खुसियालीबाटै प्रस्ट भइसकेको छ । तर , अन्यत्रै मृतावस्थामा सडिसकेको ओबामाको लास फेला पारेर अमेरिकी सेनाले बहादुरीपूर्ण कारबाही गरेको हो या पाकिस्तानी सैन्य इलाकामै त्यस्तो कारबाही भएको हो भन्ने कुराको अन्योलमा सिंगो पाकिस्तानका जनता यतिवेला रुमल्लिएका छन् । साथै , अमेरिकाले अलकायदा खोज्ने निहुमा पाकिस्तानका अन्य सहरमा पनि आक्रमण गर्न सक्ने भय यतिवेला इस्लामावाद मात्रै होइन , लाहोरसम्मै फैलिएको छ । लादेनलाई पाकिस्तानी सैन्य क्षेत्रमा भेट्टाएको प्रचार गरेर अमेरिकी सेनाले अफगान र इराक आदि मुलुक छाडे पनि पाकिस्तानमा भने लामै समय बस्ने योजना बनाएको हुन सक्ने अनुमान पाकिस्तानी नागरिकले गर्न थालेका छन् । पाकिस्तानी सहरमा अमेरिकी उपस्थितिले यहाबाट चीन र भारतका गतिविधिलाई पनि निरीक्षण गर्न उसलाई सजिलो हुनेछ । बिन लादेनको हत्याको समाचार आउनुभन्दा करिब एक साताअघि मात्रै पाकिस्तानले अमेरिकासितको सम्बन्ध तोडेर चीनसित सम्बन्ध राख्न अफगान राष्ट्रपति हमिद कारजाईलाई आग्रह गरेको अमेरिकी अखबारको हवाला दिदै हावादारी प्रचार गरिएको थियो , जसको पाकिस्तानले खण्डन गरेर अमेरिकासितको सम्बन्ध यथावत् रहने बताएको थियो । यसैगरी , केही सातादेखि पाकिस्तानी सहरमा अलकायदाका धेरै नेता मारिएको हल्लासमेत चलाइदै आएको थियो । अमेरिकाले निकै पहिलेदेखि पाकिस्तानमा अलकायदा र तालिवान नेताहरू मारिएको दाबी गर्दै त्यसलाई पुष्टि गर्ने प्रयत्न गर्दै आएको थियो । त्यसो त लादेन पाकिस्तानमा मारिएको प्रचार गराउदा अमेरिकासितको सम्बन्धबाट व्यक्तिगत लाभ लिदै आएको पाकिस्तानी भ्रष्ट सरकारलाई पनि केही लाभ भने अवश्यै पुग्ने देखिन्छ । अमेरिकामा राष्ट्रपति फेरिदा दुःख पाइन सक्छ भन्ने भयका कारण पाकिस्तानी शासकहरूले ओबामालाई खुसी पार्नैका लागि आफ्नो राष्ट्रको यो बदनामीलाई सहर्ष स्विकारेको अनुमान गरियो भने पनि त्यो सायदै गलत ठहरिनेछ । सम्भवतः यही कारण पाकिस्तानी सरकारले यतिवेला मौन बसेर लादेनसम्बन्धी सिआइएको प्रचारलाई सही सावित होस् भन्ने चाहिरहेको छ । तर , सरकारको यस्तो मौनता र सूचनाको दमनका कारण पाकिस्तानी जनतामा भने अन्योल र बचैनी बढ्दै गइरहेको छ । इराकमा सेना पठाउन अनुमति ? काठमाडौं । पाकिस्तानमा ओसामा बिन लादेन मारिने र इराकमा नेपाली फौज पठाउन सहमतिका निम्ति स्वीकृति माग्दै जंगी अड्डाबाट रक्षा मन्त्रालयमा पत्र पठाउने काम एकैचोटि भएको छ । रक्षाले हरियो बत्ती देखायो भने जंगी अड्डाले अमेरिका , फ्रान्स , बेलायतलगायत पश्चिमा राष्ट्रका सैनिकको रक्षाका लागि मानव ढालका रूपमा प्रयोग हुनेगरी २ सय नेपाली सैनिकको विशेष दस्ता चाँडै इराक पठाउनेछ । यसनिम्ति सेनाको स्पेसल फोर्स दस बाहिनीअन्तर्गत महाराजगन्जको युद्धभैरव , छाउनीको रेन्जर , सुन्दरीजलको सिंहनाथ गणबाट छानिएका सैनिक खटिनेछन् । समाचार स्रोतका अनुसार , अमेरिकी नेतृत्वमा इराकमा तैनाथ बहुराष्ट्रिय सेनाको बेस क्याम्प सुरक्षा र गस्तीमा हिँड्दा अघि - पछि गरिने एस्कर्टिङ अर्थात् मानव ढालका लागि विगत वर्षदेखि नै नेपाली सेनाको माग हुँदै आएको थियो । नेपालमा रहेका अमेरिका , फ्रान्स र बेलायतका राजदूतहरूले थप सैनिक सहायता दिने आश्वासन दिँदै यसका लागि लामो समयदेखि लबिङ गर्दै आएका थिए । त्यही सहयोगको आशमा सेनाको क्याबिनेटरूपी पिएसओज बैठकले गत साता यो निर्णय गरी सहमतिका लागि रक्षामा पत्र पठाउने निर्णय गरेको हो । प्राप्त समाचारअनुसार , मुस्लिमबहुल इराकमा तैनाथ पश्चिमा फौज क्रिस्चियन धर्मावलम्बी हो भने नेपाली सेनाको धर्म यी दुवै नभएको र हालसम्म उसको भूमिका तटस्थ रहँदै आएकाले बहुराष्ट्रिय सेनाको सुरक्षाका लागि नेपाली सेना छनोटमा परेको हो । सन् १९९१ मा इराकले कुबेत हान्दाताका पनि नेपाली सेनाको माग भएको थियो । अब पनि अमेरिकी मागको सुनुवाइ भएमा एक कम्पनी अर्थात् दुई सयजनाको लाइट इन्फेन्ट्री इराक जानेछ । त्यहाँ खटिने सैनिकको दैनिक आम्दानी दुई सय डलरसम्म हुन सक्ने अनुमान गरिएको छ । १ बेनामीको लहर भित्र एउटा नाम खोज्दैछु म । हरामीको शहर भित्र एउटा राम खोज्दैछु म । सबैले सोध्छन मलाई के गर्‍याछस आजकल बेरोजगारी छु पेटको लागी एउटा काम खोज्दैछु म । इन्द्रप्रसाद रिजाल कोही सफलताको शिखरमा पुगेका कारणले दुव्र्यसनको शिकार बनेका छन् भने कोही असफलताको पीडा मेटाउन यसको दुष्चक्रमा फँसेका छन् । लागूऔषध प्रयोगकर्तासँगको संगत , हीनताबोध , घरायसी झैझगडाबाट उत्पन्न हुने नैराश्यता , बेरोजगारी , उनमुक्त यौन इच्छा आदि अनेक कारणले मानिस कुलतमा फँस्न सक्दछ । निश्चय नै कुनै कारणको भार कम र कुुनैको बढी हुन्छ । खराब सामाजिक तथा पारिवारिक वातावरणले पनि कसैलाई लागूऔषध प्रयोग गर्न उत्पे्ररित गर्न सक्दछ भने कुनै धार्मिक रीतिरिवाज र परम्परा पनि जिम्मेवार हुन्छन् । लागू पदार्थ प्रयोग गर्ने समूहमा भएका युवाप्रति युवतीहरु आकर्षित हुने कारणले पनि कतिपय युवा लागूपदार्थ प्रयोगमा लाग्छन् । कसैले लागूपदार्थ प्रयोग किन सुरु गर्छ भन्ने एउटामात्र कारण हुँदैन । कुनै व्यक्ति एउटा कारणले यो दुष्चक्रमा फँस्दछ भने अर्को व्यक्ति अर्कै कारणले । घर पाठशाला हो । असल पारीवारिक वातावरण असल चरित्र निर्माणको पहिलो केन्द्र हो । घरायसी वातावरण कलहग्रस्त हुँदा पनि परिवारका सदस्यहरु तनावबाट मुक्ति पाउन लागूपदार्थको सहारा लिन पुग्छन् । सुरुमा त तनावबाट मुक्ति पाउन धूमपान तथा मदिरापान गर्न थाल्दछन् । एक्लैभन्दा साथीहरुसँग बढी आनन्द तथा मनोरञ्जन हुने र आफू सुरक्षित भएको महसुस हुने कारणले उनीहरु त्यस्ता साथीको संगत गर्न थाल्दछन् । क्रमशः यो कार्य दिन प्रतिदिन बढ्दै जान्छ र साथीहरु पनि बढ्दै जान्छन् । त्यो समूहको एक व्यक्ति लागूपदार्थ प्रयोगकर्ता रहेछ भने उसको देखासिखी गरेर अन्य साथीमा पनि लागूपदार्थ प्रयोग गर्ने इच्छा जाग्दछ । सुरुमा ऊ लागूपदार्थ प्रयोग गर्न डराउँछ तर साथीहरुले प्रयोग गरेको देखेर उसको डर पनि हराउँछ । चुरोटबाट उसले गाँजा लिन थाल्दछ तर उसलाई आफू लागूपदार्थ दुव्र्यसनतिर फँस्दै गएको थाहा हुँदैन । घरबाट टाढा चौरमा , बाँसको झ्याङ र खोलाको किनारतिर गएर गाँजा लिने क्रम बढ्दै जान्छ । उनीहरु परिवार , छरछिमेक र समाजबाट लुक्दै टाढा - टाढा गएर लागूपदार्थ प्रयोग गर्न थाल्छन् । क्रमशः गाँजाको डोज बढ्दै जान्छ । जति लिए पनि ट्रिप वा चार्ज ( नशा ) नलाग्ने अवस्था आएपछि उनीहरु नाइट्रोजन तथा फेन्सिडल प्रयोग गर्न थाल्छन् । यसरी उनीहरुको शरीरले लागूपदार्थको मात्रा बढी चाहिरहेको हुन्छ र उनीहरु थोरै लिएर नपुग्ने अवस्थामा पुग्छन् । त्यै पनि उनीहरु आफूलाई राम्रो व्यक्ति ठानिरहेका हुन्छन् तर उनीहरुको बाहिरी हाउभाव र स्वभावले चाहिँ उनीहरु लागूऔषध प्रयोगकर्ता हो भन्ने देखाइरहेको हुन्छ । दिन प्रतिदिन लागूपदार्थ प्रयोगको क्रम बढ्दै जान्छ , उनीहरुमा नयाँ - नयाँ स्वाद लिने इच्छा जाग्दै जान्छ । उनीहरु टीडी तथा ब्राउन सुगरजस्ता खतरनाक लागूऔषध प्रयोग गर्न थाल्छन् । यसरी यो क्रम बढ्दै जान्छ । टीडी र ब्राउन सुगर नपाएको खण्डमा उनीहरुले ज्यादै ' सिक् ' भएको महसुस गर्छन् । जसरी भए पनि टीडी वा ब्राउन सुगर लिनैपर्ने अवस्था आउँछ । त्यति बेलामात्र उनीहरुले आफू दुव्र्यसनमा फँसेको महसुस गर्छन् र त्याग्ने कोशिस गर्न थाल्छन् । धरानस्थित बीपी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानमा कार्यरत् डा . सूर्यराज निरौलासँग हालै गरिएको कुराकानीअनुसार व्यक्ति लागूऔषध प्रयोगकर्ता हुनुमा एउटैमात्र कारण हुँदैन । विभिन्न कारणहरुको मिश्रित परिणामबाट व्यक्ति लागूऔषध प्रयोगकर्ता हुने गरेको आफूले धरानमा गरेको एउटा सर्वेक्षणले देखाएको उहाँले बताउनुभयो । लागूऔषध प्रयोगको दुष्चक्रमा फँस्ने कारण व्यक्तिपिच्छे फरक हुन सक्छन् । धरानका युवकयुवती प्रायः गरेर साथीहरुको संगत र आवश्यकताभन्दा बढी पैसा भएको कारणले यो दुष्चक्रमा फँस्न पुगेका छन् । धरानमा प्रशस्त मात्रामा लागूपदार्थ भित्रिने हुनाले पनि यो समस्या दिन प्रतिदिन बढ्दै गइरहेको डा . निरौलाको अनुसन्धानले देखाएको छ । एकजना प्रयोगकर्ताले भने , ' मैले कुनै टेन्सन भएर लागूऔषध खान थालेको होइन , साथीहरुले खाएको देख्दा कस्तो हुँदो रहेछ भन्ने लागेर सुरुमा त गाँजा खाएँ , मलाई अति अनन्द भयो । यस्तो आनन्द पहिले कुनै दिन पनि भएको थिएन । ' उनले बिस्तारै नाइट्रोजन , फेन्सिडल , एसपी , फरमुला पनि प्रयोग गरे । दैनिक प्रयोग गर्दा पनि उनले आफू दुव्र्यसनमा फँसेको महसुस गरेनन् । ' जब मैले टीड हान्न थालें , मलाई आनन्दको अनुभूति भयो , जीवनमा यस्तो आनन्द कहिल्यै अनुभव गरेको थिइनँ , ' उनले भने , ' मलाई टीडी नभई नहुने अवस्था आयो । ' टीडी नहुँदा ' सिक् ' भएको महसुस हुन थालेपछिमात्र उनलाई आफू दुव्र्यसनमा फँसिसकेको थाहा भयो । दूतावासका अनुसार उनले बिहीबारदेखि बुधबारसम्म नेपालको भ्रमण गर्नेछन् । सन् २०१० को मे मा मन्त्री भएका उनको यो पहिलो नेपाल भ्रमण हो । त्यसैले आमा , नधस सिन्दूर सधवा पहिचानको विधवाको चिनोस्वरुप पुछ्नु पर्छ भने नभिर चुराहरु नगाँस पोते कसैको नामको त्यसैमा तिमी बाँधिनु पर्छ भने नटाल तिमी ती भित्ताहरु अरुको जीवन त्यहीँ कूँज्याउनु पर्छ भने सुख दुख आप्नैपरिवारमा रहेर बाडने इच्छा कसको हुदैन र ? ६ छोराको आमा र ५० नाति नातिनाको हजुरआमा के गर्दै होलिन् हामी सहज अनुमान गर्छौं , पक्कैपनि बुढेसकालमा छोरा वा नाति नातिनाको निगरानीमा जीवन काड्दै होलिन् , सबैको अनुमानलाई गलत सावित पार्दै स्याङ्जाको खिलुङ्देउराली गाउं विकास समिति माझखर्क निवासी ८८ वर्षिया बृद्धा मन्दरी खनाल अहिले बुढेकालमा सबैलाई विर्सेर बृद्धाआश्रमको साहरा लिएर धागोको बत्ति कातेरजीउन बाध्य भएकी छन् । स्याङ्जाको मालुङ्गा गाविसमा रहेको पाल्पाको सिमानामा पर्ने कालिगण्डकी किनारको राम्दीघाटमा रहेको बृद्धाआश्रमको साहरामा रहेका खनाल सहित ३५ बृद्धाहरुले धागोको बत्ति कातेर जीवन धानेका छन् । बृद्धाआश्रममा जाने रहर होईन् यो त बाध्यता बनेको छ उनीहरुको । आश्रममा बस्दै आएकी खगिसरा अर्यालले भनिन् - ' छोरा , नातिनातिना साना हुदा , ज्यानले सक्दा पालनपोषण गरियो , बुढेसकालमा काम गर्न नसक्दा सबैको हेला हुनुप ¥ यो । ' १८ असार , काठमाडौ । बहुराष्ट्रिय कम्पनीका पेय पदार्थ ड्यु र स्लाइसभित्र रोयलस्टेकको बिर्को र किराहरू भेटिएको पाइएको छ । प्रत्यक्षदर्शी तथा अखिल नेपाल यातायात मजदुर संघका सदस्य सागर केसीले आज काठमाडौंमा पत्रकार सम्मेलन गरेर आफूले किनेको ड्यिु र स्लाइसभित्र अखाद्य वस्तु सार्वजनिक गर्नुभएको छ । काठमाडौंको जडिबुटीमा अखाद्य वस्तु भेटिएपछि केसीले ड्यु र स्लाइसको सिसीलाई आफ्नै कार्यालयमा सुरक्षित राखेर सार्वजनिक गर्नुभएको हो । ड्युको सिसीमा रोलयस्टेकको बिर्को . . . Full story युरोपमा बस्ने नेपालीहरुबीच नेपाली लोकतान्त्रिक मञ्च ( एनडीएफ ) निर्माण गर्ने र संयोजन गर्ने क्रममा छोटो समयको लागि बेलायत आईपुग्नुभएका नेकपा ( एमाले ) का बैकल्पिक पोलिटब्युरो सदस्य , केन्द्रिय सदस्य तथा नेपाल , युरोप लगायत अफ्रिकाका इन्चार्ज समेत रहनुभएका नेता अरुन नेपालसंग नेपालको समसामयिक बिषयलाई लिएर गरिएको कुराकानी : सचिव बाँस्कोटाका अनुसार चालु आर्थिक वर्षको पहिलो महिना साउनमा गत वर्षको सङ्कलनकोे तुलनामा राजस्व असुलीको वृद्धिदर १२ . १ प्रतिशत रहेको थियो । तत् पश्चात भदौमा ११ . २ प्रतिशत , असोजमा नौ दशमलव चार प्रतिशत , कातित्तकमा नौ दशमलव आठ प्रतिशत र मङ्सिरमा ११ . १ प्रतिशतले राजस्व वृद्धि भएको थियो । पुस मसान्तसम्ममा आइपुग्दा राजस्व उठ्तीको वृद्धिदर १४ . ६ प्रतिशत पुगेको छ । सुने घर आँगन मैदान भै रहेछ कुरा एक कान दुई कान भै रहेछ जसले साहित्य साहित्य हैन भन्थ्यो आज उसैको सम्मान भै रहेछ कहाँ छ आन्दोलनको उपलब्धी व्यर्थै मान्छेको बलिदान भै रहेछ कुकुरलाई घ्यू पच्दैन भन्थे चर्चामा यही उखान भै रहेछ गल्ती नदेख्ने र नसुन्ने गर्छ यो दुनियाँ अन्जान भै रहेछ ~~साँझ ७ बजे सुरु भएको सो बैठक झण्डै तीन घण्टा चलेको थियो ।~~ बर्दिया स्थायी घर भएकी सुष्माले पहिला त्यहीका एक युवकसंग धार्मिक विधिअनुसार विवाह गरेकी थिइन राजविराजस्थित राजदेवी टेक्निकल इन्स्टिच्यूटमा राम अध्ययनरत छिन् । यादव भने राजविराज नगरपालिका कार्यालयमा कार्यरत छन् । २ . हाम्रो देश ठूला ठूला जन आन्दोलन , जनयुद्ध र जनक्रान्तिको प्रक्रियाबाट गुज्रिदैं आएकोछ । त्यही सिलसिलामा २०६२ / ६३ को शान्तिपूर्ण जनक्रान्तिमार्फत् राजतन्त्र र एकात्मक राज्य प्रणालीको अन्त्य गरी मुलुक संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा प्रवेश गरेतापनि नेपाली जनताको शान्ति र संविधान प्रतिको उत्कट चाहना पूरा गरी मुलुकलाई आर्थिक , सामाजिक र वैज्ञानिकरुपले सम्पन्न बनाई सम्पूर्ण नेपाली जनतालाई सुखी , समृद्ध र आत्मनिर्भर बनाउने हाम्रो अभियान अधुरै छ । संविधानसभाको निर्वाचन पश्चात् बितेका तीन वर्षमा संविधान लेखनको कार्यमा महत्वपूर्ण प्रगति भए पनि यसले पूर्णता पाउन बाँकी नै छ । शान्ति प्रक्रियाका आधारभूत विषयहरु तथा संविधानको खाका तयार गर्न संविधानसभाको म्याद तीन महिना थपिएको यस अवधिमा सबै राजनीतिक दलहरुले आफ्नो सम्पूर्ण ध्यान संविधान निर्माणमा केन्द्रित गरी अहोरात्र खट्नु परेकोछ । यसका लागि सबै राजनीतिक दलहरुबीच सहमति , समझदारी र सहकार्य अति आवश्यकछ । मलाई विश्वास छ , नेपालको इतिहासको यो कठिन घडीमा आफ्नो परिपक्वता प्रदर्शन गरी आ - आफ्ना तर्फबाट देश र जनताको हितका पक्षमा अधिकतम लचकताका साथ प्रस्तुत भई भावी संविधानका बारेमा छिट्टै एउटा सहमतिमा पुगिनेछ । खाल्सा क्षेत्रका किंवदन्ती अनुसार बुढाहाङ आँखीसल्लामा उदय हुनु अगाडि मुलुम ( राक्षस ) ले आँखीसल्लामा राज काज गरेका थिए र उक्त स्थानमा मुलमुले प्रत्येक दिन १ / १ जनाको दरले मान्छे खानु पर्थ्यो रे । जब बुढाहाङ त्यस स्थानमा घुम्दै फिर्दै आई पूगे र मुलुमसँग भेट भएछ र मुलमुले बुढाहाङलाई खाने कुरा ब्यक्त गरे । त्यसपछि बुढाहाङले पनि खाउन त भने पछि मुलुमले बुढाहाङलाई सिङ्गै निले पनि फूत्त निस्कि जाने , फेरि निल्यो फेरि मलद्वारबाट निस्कि जाने यसरी चार चोटी निल्दा पनि निक्लेको निक्लेकै गरेपछि मुलुम पनि हैरान भए र बुढाहाङसँग तिमी त वहुत शक्तिशाली रहेछौ । हेर्छौ भन्दै माफ माग्न थाले । तर बुढाहाङले उक्त मुलुमलाई तिमी यो ठाउँ छाडेर जानुपर्छ , यो ठाउँदेखि हिमाल गएर बस्नु र तिमीलाई अघाउँने बस्तु , सुँगुर पठाई दिउँला भने पछि मुलुम त्यहाँदेखि हिमालतिर गए भन्ने उक्तीहरु पाइन्छन् । अर्को किंवदन्ति अनुसार बुढाहाङ उक्त स्थानमा रहदा बस्दा बुढाहाङका १ भाई छोरो पनि तरुण अवस्थामा अचानक मृत्यु भएछ र छोरोको वियोगमा बुढाहाङ जहीतही हिड्न डुल्न थाले । यसरी मनलाई शान्त बनाउनको निमित्त संसार विहार गर्ने क्रममा काँशी पुगेछ र काँशीमा पुग्दा राङफूङ ( गोदावारी ) फूलहरु रङ्गीचङ्गी फूलिरहेको देखेछ र बुढाहाङले पैसै हालेर १ थुँगा गोदावारी सेतो र सानो खालको छोरोको सम्झनामा लिएर आउँदै गरेको अवस्थामा बाटोमा आउँदा , आउँदै कूजबिर / कोजबिर भन्ने पोखरीमा कमलको फूलको वोटमा आसन गरि राखेको अत्यन्तै राम्रो बाहुन केटोलाई देख्यो । बुढाहाङलाई आफ्नो छोरो जस्तै लागेर ए छोरो तिमी त यहाँ पो छौं , आउ , घर जाऊ भन्यो । उक्त युवकले म त कहाँ तिम्रो छोरो हुँ र तिम्रो छोरो होइन भन्ने जवाफ दिए । बुदाहाङ्गले चाँहि आफ्नै छोरो हो भनि ढिपी गर्न थाले जसरी भए पनि घर लानै पर्ने उनको विचार थियो । त्यसैले बुढाहाङले तिमी मेरो खास छोरो नभए पनि म तिमीलाई छोरो जस्तै गरेर पाल्छु भन्दापनि यूवकले अस्विकार नै गर्दै आए तर बुढाहाङले पनि जाऊँ म तिमीलाई राज्य चलाउन दिन्छु । म तिमीलाई मिठो मिठो खाने कुराहरु पकाईदिन्छु जस्तै : ( ठुम्सुङ्चा , दिलुङ्चा , रुपाचा , काठमाडौं । नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरणले तारहित ब्रोडव्याण्ड इन्टरनेट सेवा वाइम्याक्स खुल्ला गर्ने निर्णय गरेको छ । प्राधिकरणले एकलाख रुपैयाँ लाइसेन्स शुल्क लिएर भिओआइपी सहित ब्रोडव्याण्ड वाइम्याक्स इन्टरनेट चलाउन सिफारिस गरेको छ । वाइम्याक्स तार बिनानै उच्चगतिको इन्टरनेट चलाउने प्रविधि हो । अहिलेसम्म वाइम्याक्स प्रविधिबाट इन्टरनेट चलाउन र त्यसलाई भिओआइपी मार्फत टेलिफोनमा लैजान कानुनी रुपमा पाइदैन । एसियाली विकास बैंकले गाम्रीण क्षेत्रमा ब्रोडव्याण्ड इन्टरनेट सहितको आइपी टेलिफोन चलाउन सहयोग गरेको छ । सञ्चार मन्त्रालयले वाइम्याक्स प्रविधि खुल्ला गर्ने निर्णय राजपत्रमा प्रकाशित भएपछि सेवा प्रदायक छनौट गर्न टेण्डर आव्हान गर्ने योजना प्राधिकरणको छ । प्राधिकरणले एउटै मात्र कम्पनीलाई भिओआइपी खुल्ला गर्नेगरि सेवा चलाउन दिने निर्णयलाई अन्य कम्पनीले विवादास्पद रुपमा लिएका छन् । " भाषाको उत्थान नेपालीको पहिचान , सचेत र शिक्षित समाजको निमार्ण हाम्रो अभियान " भन्ने मुलनाराका साथ स्थापित नवोदित साहित्यिक मोवाइल पुस्तकालयले १४५ औं मोतीजयन्ती समारोह सम्पन्न गरेको छ । साढे दुई दशकअघिसम्म लमजुङको गुरुङ बस्तीका युवकहरू बेलायती सेनालाई पहिलो र भारतीय सेनालाई दोस्रो प्राथमिकतामा . . . दक्षिण अफ्रिकाले ग्रेम स्मिथलाई २० र कालिसलाई २ रनमा गुमायो । विजेता टिमले दुई विकेट नोक्सानमा ५८ रन जोडेको थियो । डे भिल्लर्स र अमलाले टिमलाई २ सय २१ रनको स्थितिमा पुर्‍याए । ( कैलाली जेठ १२ ) ख्रीष्टिय एकता समाज टीकापुर ( पहिले अरू नामबाट ) वि . सं . २०५० सालमा टीकापुरमा तीन वटा मण्डलीबाट स्थापना भएको थियो । यसले आवश्यक पर्दा मण्डली बाहिरको समाज , संस्था तथा सरकारी , गैह्रसरकारी निकायसँग सहकार्य र आवाजको रूपमा काम गर्दै र पहिचान दिँदै आएको थियो । यस क्षेत्रमा करिब ४० - ४५ मण्डलीहरू आबद्ध रहेर आरोह - अवरोहको सामना गर्दै आएकोमा जेठ १२ गतेदेखि यसले जिल्लाव्यापी रूप धारण गरेको छ । कैलाली जिल्लाका विभिन्न क्षेत्रका पास्टर अगुवाहरूको इम्मानुएल एकलेसियामा भएको भेलाले लामो समयको पर्खाइ र प्रार्थनाको परिणामस्वरूप पा . बलराम ( फिलिप ) सुवेदीको सङ्योजकत्व र अगुवाहरूमा पा . जोसेफ श्रेष्ठको अध्यक्षतामा १६ सदस्य ( १३ निर्वाचित र ३ सल्लाहकार ) कार्यसमिति गठन भएको छ । यसै भेलामा पा . जोसेफ श्रेष्ठले भजनसंग्रह १३३ अध्यायबाट समाजका दाजुभाइहरू एकतामा भएर बस्नु कति असल र मनोहर कुरा हो भनी बताउनुभएको थियो । अन्तरिक्षबाट पहिलो सफल प्रत्यक्ष टेलिभिजन चित्र प्रेषण एपोलो - १० अभियान अर्न्तर्गत सन् १९६९ मा गरिएको थियो । यो परीक्षणका लागि १० . ५ पौण्डको हलुका वजनयुक्त टेलिभिजन क्यामेरा प्रयोग गरिएको थियो । यस कार्यका लागि सम्बद्ध राष्ट्रले दुइ लाख ५० हजार डलर खर्च गरेका थिए । नेपालमा प्रदर्शन गरिने चलचित्र प्रिन्टहरूमा नेपाली सेन्सर बोर्डले ' गौतम बुद्ध भारतमा जन्मिएका ' भन्ने शव्द हटाइएपनि नेपालबाहेक अन्य देशमा प्रदर्शन गरिने उक्त चलचित्रको प्रिन्टमा सो शव्द नहटाइएकोले विरोध गरिएको विद्यार्थीले बताए । गान्धीले गजल वाचन गरेको आठ दशकअघि नै नेपालमा गजलको जन्म भइसकेको थियो भने करिब एक दशकअघि कविज्ञानुवाकर पौडेलको सक्रियतामा गजलको पुनर्जागरण भएको थियो । आज नेपालमा गजल लेख्न र गाउन थालिएको एक शताब्दीभन्दा बढी भइसकेको छ । उहाँले चिकित्सकलाई समेत दबाब दिएर पत्रकार विष्टको स्वास्थ्यजाँचको गलत रिपोर्ट तयार पार्न लगाइएको दाबी गर्दै विष्टमाथिको आक्रमणमा माओवादीको संलग्नता भए आफू फाँसीमा चढ्नसमेत तयार छु भन्नुभयो । छात्राको हाइजम्पमा पश्चिमाञ्चलकी प्रभा चौधरी र मध्यपश्चिमाञ्चलकी शिला चौधरीले समान १ . ३५ मिटर नाघे पनि प्रभा पहिलो भइन् । पहिलो प्रयासमै उक्त उचाइ नाघेकाले प्रभालाई विजेता चयन गरियो । दोस्रो प्रयासमा उक्त उचाइ नाघेकी शिला उपविजेतामा सीमित भइन् । छात्राको लङजम्पमा पश्चिमाञ्चलकी कृष्णा चौधरीले पहिलो स्थान कब्जा गरिन् । कृष्णाले ४ . ७८ मिटर हाम फालिन् । मध्यपश्चिमाञ्चलकी शिलाकुमारी चौधरी दोस्रो तथा मध्यमाञ्चलकी मीरा खड्का तेस्रो भए । छात्रमा मध्यपश्चिमाञ्चलका आशिष चौधरी ' क ' र छात्रामा पश्चिमाञ्चलकी कृष्णा चौधरीले सर्वाधिक चार - चार स्वर्ण जिते । आफूले गरेको कामवाट कत्तिको सन्तुष्ट हुनुहुन्छ - मैले अनुसन्धान गरेको कुरावाट समाजले पनि केही पाएको अनुभव गरोस् भन्ने चाहाना थियो । आज म आफ्नो उद्धेश्यमा पुग्न सफल भएँ भन्ने लाग्छ , त्यसैले पनि सन्तुष्ट छु । तर राज्यले मेरो मिहिनेततिर दृष्टि दिएको छैन , अनुसन्धानका क्रममा मैले खिचेका तस्वीर , भिडियो तथा मैले रेकर्ड गरेका आवाजहरु संरक्षण गर्न पनि मलाई गाह्रो भएको छ । यसलाई जोगाउनका लागि मसंग आवश्यक प्रविधि पनि छैन । म संग नै रहिरहँदा यी कुराहरु पछि आफै बिग्रिएर जाने हुन् कि भन्ने मलाई ठूलो डर लागेको छ । चंकीजी तपाईको सत्यकुरा भित्र सत्यलाई मनन् गर्दै English language मा लेखिएका लेख रचना तथा प्रतिक्रिया माग गर्नु भएको रहेछ । हुन त अन्तर्राष्ट्रिय समूहलाई केन्द्रित गर्दा त ठीक हो विदेशमै बस्ने नेपालीलाई नै केन्द्रित गर्ने हो भने युनिकोड नेपाली पनि राम्रा नै हुन्छ होला जस्तो लाग्छ । दुनियाँमा शतप्रतिशत भन्ने कही पनि हुँदैन । आधारभूत रूपमा समर्थन हो । जुन शान्ति र संविधानको कार्यनीतिलाई केन्द्रमा राखेर जानुपर्छ भन्ने मेरो पहिलेदेखिको मत भएको हुनाले अहिले त्यो मतमा हाम्रो निकटता छ । त्यसकारण यो प्रस्तावलाई समर्थन गर्ने निष्कर्षमा पुगेको हो । यसमा मेरा केही रिजर्भेसन छन् , यसलाई पहिल्यै गर्न सकेको भए पहल हाम्रो हातमा आउँथ्यो भन्ने गएको सोमबारदेखि बेपत्ता भएका हाँसपोसा - २ तरहराका रमेश पौडेलकी १२ वर्षीया छोरी पार्वती पौडेल , विमला राईकी १४ वर्षीया छोरी विनिता राई र १२ वर्षीया देवीका राईको अवस्था अझै खुल्न नसकेको परिवारले जनाएको छ । अहिले उनको उक्त सेक्स भिडियो मोबाईलहरूमा आदान प्रदान हुन थालीसकेको छ । नेपाली चलचित्रका नायिका र नेपाली मोडलहरुको विषयमा वाराम्वार प्रश्न उठ्ने गरेको छ । केहीले यसलाई व्याक्तिगत स्वतन्त्रता भनेका छन् भने केहीले यस्ता क्रियाकलाप सार्वजनिक हुनुमा आपत्ति व्यक्त गर्ने गरेका छन् । तर पनि यसरी एकाएक नायिकाहरूको सेक्स भिडियो सार्वजनिक हुनुले सिंगो नेपाली चलचित्र उद्योगको गरिमा मात्र घटाएको छैन , नायिकाहरुको छविमा धक्का पुग्ने काम भएको छ । केही छिनमै फुपूले सानो कसौँडी , पनियो , एउटा फूलकाँसको थाल लिएर आउनुभयो । खीर पाकेछ । पस्किनुभयो । मलाई दिनुभयो । ' हजुरले पनि खानुहोेस् फुपू ' मैले भनेँ । अलिकति हातमा झिकेर खानुभयो । मैले थालमा खाएँ । सफा ताजा दूधमा रापिलो आगामा काँसको कसौँडीमा पकाएको खीर मायालु फुपूले दिएको कति मीठो थियो ! धेरै मीठो ! खीर त धेेरैै खाइयो पछि जीवनमा । नरीवल , छोडा , चीनी , किसमिस आदि मसालाहरू मिसाएर पकाएको खीर पनि तर त्यस्तो मीठो खीर फेरि कहिल्यै खान पाइएन । किनकि , त्यो खीर मेरी श्रद्धेया ममतामयी मातातुल्य फुपूले ख्वाउनुभएको थियो । पेटभरि मनभरि खाएँ । गाई र्फकने बेला भएछ । बनबाट गाई आए । मलाई ' घर जा , नडर्राई जानू । बाटो राम्रो छ । मान्छे हिँडिरहन्छन् । कुकुर गाई गोरुको नजिकबाट नहिँड्नू ' भन्नुभयो । म उहाँको गोडामा ढोगेर हिँडेँ । केही बेरसम्म फर्किंदै फुपूलाई हर्ेर्दै हिँडेँ । अरू वर आएपछि रात पर्ला कि भनेर उहाँलाई हर्ेन छाडेँ । दगर्ुन थालेँ । घरी छिटो हिडेँर । घरी दगुरेर सोरेकको बाटो काटेँ । नेटा गाउँमा आएपछि बल्ल हिँडाइको गति लिएँ । उज्यालैमा घर आइपुगेँ । जीज्यू मुमा आउनुभएको थिएन । फुपूलाई भेट्न गए आएको कसैलाई थाहा भएन । कुरा चलेन । मैले कसैलाई भनिनँ । बीकानेर , 27 नवम्बर । नगर निगम के मेयर भवानी शंकर शर्मा ने कहा है कि निगम ने गत् एक वर्ष में 10 करोड़ रूपये के आर्थिक संसाधन जुटाकर निगम के कार्मिकों के बकाया भुगतान के साथ ही अन्य पुरानी देनदारियां का चुकारा किया तथा मूलभूत सुविधाएं जुटाई है । मेयर शनिवार को एक निजी होटल में [ . . . ] [ . . . more ] ' धेरै पढेर ठूलो मान्छे भएस् ! ' हजुरबा , हजुरआमा दसैँको टीकामा निधारभरि राता अक्षता टाँसेर टोपीमा पहेँला जमरा घुसार्दै आर्शीवाद दिन्थे । ' कति धेरै पढाइ र कति ठूलो मान्छे ? ' - उसको बाल मस्तिष्कले धेरै र ठूलोको गणित बुझ्दैनथ्यो । उसले राम्रो पढेर प्रथम क्षेणीमा एस . एस . सी . उत्तीर्ण गर्यो । आई . एस्सी र बी . एस्सी . सकेर एक वर्षे बी . एड . गर्यो । पश्चिम बंगालमात्र होइन , वामपन्थी प्रभाव रहेको अर्को राज्य केरलाको चुनाव नतिजामा पनि कम्युनिस्टहरूले पुरानो जनसमर्थन जोगाउन सकेनन् । पछिल्लो नतिजाले भारतभर वामपन्थी प्रभाव घट्दै गएको प्रष्ट संकेत गरेको छ । उच्च दरले आर्थिक विस्तार गरिरहेको खुला समाजका भारतीय युवामा वामपन्थी नाराले आकर्षण गर्न सकेन । टि्वटर , फेसबुकलगायत सूचना प्रविधिको प्रयोगमा बानी परिसकेका र आर्थिक विकास चाहने अवसर खोजिरहेका युवालाई वामपन्थी नाराले तानेन । युवा जमातलाई ममताको ' परिवर्तन ' नाराले खिच्यो । चुनावी प्रक्रियामा अत्यधिक सहभागिता जनाई बंगालका जनताले तृणमुलले दिएको ' बदला नही बदलो ' नारालाई साथ दिए । ११ . सहभागि कलाकारहरुलाई उपर्युक्त पुरस्कारहरु बाहेक अन्य कुनै पनि किसिमको सुविधा उपलब्ध गराउन आयोजक समिति असमर्थ रहेको कुरा पनि जानकारी गराईन्छ । 30 / 04 / 2011 22 : 28 : 56 मित्रो , राजस्थान पत्रकार परिषद की वेबसाइट को शीघ्र ही री - लांच किया जा रहा है । यब वेबसाइट अब नए कलेवर में और अधिक आकर्षक फीचर्स के साथ होगी । इसमें परिषद के सदस्यों के जन्मदिन , विवाह तारीख की स्थिति डिस्पले होगी , जिससे कोई भी उन्हें बधाई दे सके । सदस्यो को अपनी डिटेल खुद ही अपडेट करने की सुविधा रहेगी । और भी कई ऐसे ही फीचर्स होंगे । इसके लिए आपके सुझाव आमंत्रित हैं । आप अपनी राय ई - मेल से भेज सकते हैं । 2 . मित्रो , कुछ पत्रकार साथियों के सुझाव मिले हैं कि फेसबुक पर संपत्ति की घोषणा की गई । लेकिन कुछ दिनों बाद ही यह रिकॉर्ड में चली जाती है । दिख नहीं पाती । इसलिए कोई ऐसा मंच हो जिस पर स्वैच्छिक रूप से संपत्ति घोषित करने वालों की सूचना सालभर उपलब्ध रहेगा । इसके लिए राजस्थान पत्रकार परिषद की वेबसाइट का नाम सुझाया गया है । इस बारे में भी आप अपने सुझाव दें । समीक्षा के दौरान यह भी पाया गया कि भीम नगरी आगरा में सीवर लाइन डालने का कार्य पूरा हो चुका है तथा सीवर ट्रीटमेन्ट प्लांट भी चालू हो गया है । बाहरी विकास कायोंZ को शीघ्र पूरा कर लिया जायेगा । अत्याधुनिक खत्ताघर के निर्माण के लिए 75 एकड़ में से 57 एकड़ भूमि का कब्जा प्राप्त हो चुका है तथा शेष के अधिग्रहण की कार्यवाही की जा रही है । आगरा पेयजल योजना की प्रगति सन्तोषजनक है एवं भारत सरकार से चौथी किस्त प्राप्त होते ही अवशेष कार्य पूरा हो जाने की संभावना है ।

Download XML • Download text

Text view

nep-30

View options