mar-12
mar-12
View options
Tags:
Javascript seems to be turned off, or there was a communication error. Turn on Javascript for more display options.
तांत्रिक विश्लेषणाची ओळख - शेअरबाजारात एखाद्या शेअरचे किंवा निर्देशांकाचे ( INDEX ) किंवा कमोडिटीचे गुंतवणूकीविषयीचा निर्णय घेण्यासाठी य़ोग्य ते मुल्यमापन करण्याच्या दोन मुख्य आणि प्रसिद्ध पद्धती आहेत - त्या म्हणजे फंडामेंटल अनालिसिस आणि टेक्निकल अनालिसिस . फंडामेंटल अनालिसिस करताना एखाद्या शेअरचे मुल्यमापन करण्यासाठी त्या कंपनीचा सर्वांगानी जसे कि - भांडवल , नफातोटा , आगामी व्यवसाय संधी , त्या संबंधीत सेक्टरमधील हालचाली , सरकारच्या धोरणांचा संभाव्य परिणाम , बाजारातील शेअररुपी भांडवल , राखीव निधी आणि मेनेजमेंटची कुवत अशा अनेक अंगानी विचार केला जातो . तांत्रिक विश्लेषणात मात्र पूर्णपणे वेगळ्या प्रकारे मुल्यमापन केले जाते - यात वरील कुठल्याही बाबीचा विचार न करता त्या शेअरच्या अथवा कमोडिटीच्या बाजारातील किंमतीत झालेल्या चढउतारांचा आलेखाच्या ( CHARTS ) आधारे अभ्यास केला जातो . हा अभ्यास करताना अनेक साधने ( TOOLS ) वापरली जात असली तरी बाजारातील मागणी आणि पुरवठा याच बाबींचा विचार त्या शेअरच्या आगामी वाटचालीचा अंदाज बांधण्यासाठी केला जातो . जरा वेगळ्या शब्दात सांगायचे म्हणजे तांत्रिक विश्लेषण हे भूतकाळातील किंमती व उलाढाल ( VOLUME ) यांचा आलेखाच्या आधारे अभ्यास करून बाजाराचा कल किंवा भावना ( SENTIMENT ) ओळखण्याचा आणि त्याआधारे भविष्यातील संभाव्य चढउतार ( PATTERNS ) ठरविण्याचा प्रयत्न करत असते . आपण जर या तांत्रिक विश्लेषणाचे फायदे आणि मर्यादा ओळखून त्यात उपलब्ध असलेली विविध साधने आणि त्यांचा वापर करण्याचे कौशल्य मिळवल्रे तर आपण नक्कीच एक अधिक चांगले ट्रेडर वा इन्वेस्टर होऊ शकता ! तांत्रिक विश्लेषण करण्याच्या अनेक पद्धती आहेत - काहीजण आलेखाकृतींचा ( CHART PATTERNS ) अभ्यास करतात तर काहींचा भरवसा विविध चिन्हे वा आंदोलके ( INDICATORS AND OSCILLATORS ) यांनी मिळणार्या इशार्यांवर ( SIGNALS ) असतो , तर बरेचजण अशा दोन किंवा तीन साधनांचा एकत्रित वापर करुन अचुकता वाढविण्याचा प्रयत्न करतात . कसेही असले तरी तांत्रिक विश्लेषक हा एखाद्या शेअरच्या मुल्याला ( VALUATION ) महत्व न देता भूतकाळातील माहितीवर आधारित अशा त्याच्या भविष्याचा वेध घेत असतो .
माझे मत वेगळे आहे . चित्रपट पाहिला . सर्व बाबतीत उत्कृष्ट आहे . वेग , अभिनय , रहमानचे संगीत . तरीही चित्रपट आवडला नाही . असे फार क्वचित होते आणि हे पूर्णपणे वैयक्तिक आहे . चित्रपट चांगला असूनही आवडत नाही . मागे लगानच्या बाबतीत असेच झाले होते . याचे नेमके कारण अजूनही कळलेले नाही .
अर्थात तोक्यो ट्रॅश गर्ल किंवा तोक्यो गार्बेज गर्ल
हम ई नाहीं जानियो साजन , नैना के मिलते जुलुम होइ जाये
' आयुष्य वेचिले , कुटुंब पोशिले ' ही जगरहाटी आहे , पण समाजाकडून उपेक्षित अशा , दुर्दैवाने देहविक्रय करणार्‍या स्त्रिया व मुलांना आधार देणारे विरळा ! नागपूरचे रामभाऊ इंगोले यांचे कार्य या दुर्लक्षित क्षेत्रात आहे . रामभाऊंचे कार्य 1980 सालापासून सुरू झाले . तेव्‍हापासून आजतागायत त्यांनी वेश्‍या , शेतकरी , खाणीत काम करणारे मजूर यांच्‍यासाठी कार्य केले . ' गोल्डन आय ग्रूप ' ने त्यांच्या कार्यावर आधारित सिनेमा केला आहे , त्याचे दिग्दर्शन अरुण नलावडे यांनी केले आहे .
एवढे वादळ होऊन नुकसान झाले पिकांचे त्याचे काही नाही . . शेतकरी देशोधडीला लागला त्याचे काही नाही . . यांचे अजून जागा आणि खाते चालूच आहे . .
सध्याच्या वादाच्या मुद्यात , जसे रामायण आणले जात आहे तसेच पर्यावरण समतोल बिघडू शकेल असे कारण पण आणले जात आहे .
जर मुद्द्यावर एकमत झालेच तर त्याचे परिणाम काय होऊ शकतील हे पडताळण्याचे प्रश्न :
आणखी एक वेगळी गोष्ट म्हणजे अमेरिकेतल्या या एका नेवाडा राज्यात वेश्याव्यवसाय अधिकॄत आहे . त्यामुळे ( असं म्हणतात , की ) वेश्याव्यवसाय करणार्‍या जगातील सर्वात सुंदर - सुंदर स्त्रियांची ही राजधानी आहे . माझ्या ( ऐकीव ) माहितीप्रमाणे १०० पासून २० , ००० डॉलर्सपर्यंत त्यांचे दर आहेत . त्यामुळे इथे पार्किंग लॉटमध्ये आपल्या गाडीच्या शेजारी पार्क असलेल्या मर्सिडिझ किंवा पोर्शाची सुंदर मालकीण ही धंदेवाली असू शकते आणि आपल्यासारखे दहा एग्झिक्युटिव्ह्ज ती पदरी नोकरीवर ठेवू शकते ! ! ! तेंव्हा होतकरूंनी लाईन मारण्यापूर्वी जरा जपून ! ! ! " वेश्याव्यवसाय हा स्त्रिया आर्थिक / लैंगिक शोषणामूळे हतबल होऊनच स्वीकारतात " या आपल्या पारंपारिक भारतीय समजुतीला तडा जाणारी अनेक उदाहरणे इथे आढळतात . " केल्याने देशाटन , मनुजा चातुर्य येतसे " म्हणतात ते असे ! !
Loksatta 6th Jan 2010 प्रदूषण रोखणे व पाणी बचतीसाठी आमदार केळकर यांचा पुढाकार ठाणे / प्रतिनिधी पाणी बचतीचे महत्त्व लक्षात घेऊ न प्रचार करताना शहरातील प्रदूषण टाळण्यासाठी उपाययोजना करण्यासाठी पदवीधर मतदारसंघातील भाजपा आमदार संजय केळकर यांनी पुढाकार घेतला आहे . घोडबंदर तसेच वागळे इस्टेट परिसरात कारखान्यांच्या प्रदूषणाचा नागरिकांना होत असलेल्या त्रासाबद्दल ठाण्यातील नागरिकांनी आंदोलन केले होते . जोपर्यंत कोळशाचा वापर होत राहील , तोपर्यंत प्रदूषण होणार , तसेच ग्लोबल वॉर्मिगला देखील कोळशाच्या ज्वलनाने भर पडते . त्यासाठी नैसर्गिक गॅस कारखान्यांना देखील उपलब्ध करून देण्याची मागणी केळकर यांनी केली . नागपूर येथील हिवाळी अधिवेशनात मांडलेल्या विविध प्रश्नांबाबत माहिती देण्यासाठी केळकर यांनी मंगळवारी पत्रकार परिषद बोलावली होती . याप्रसंगी माजी उपमहापौर अशोक भोईर , ठाणे भाजपा अध्यक्ष संजय वाघुले , माजी उपमहापौर अ‍ॅड . सुभाष काळे उपस्थित होते . राज्यातील प्रत्येक नागरिकाच्या डोक्यावर १८ हजारांचे कर्ज आहे . राज्यासाठी सर्वंकष असे गृह , क्रीडा , सांस्कृतिकविषयक धोरण राबवण्याची गरज केळकर यांनी व्यक्त केली . सध्या विविध कामांसाठी जेएनआरयूएमअंतर्गत पैसे पालिकेला मिळतात , मात्र त्या खर्चापैकी अर्धा खर्च पालिकेला करावा लागतो . एवढा खर्च करण्याची तयारी पालिकांची नाही , त्यामुळे हे पैसे अनुदान म्हणून देण्याची मागणी केळकर यांनी शासनाला केली . कोकणात फयानग्रस्त झालेल्या शाळा व महाविद्यालयांना नुकसानभरपाई नव्हती , त्या संदर्भात आवाज उठवल्यावर महसूलमंत्री नारायण राणे यांनी शाळा व महाविद्यालयांच्या इमारतींना नुकसानभरपाई देण्याचे मान्य केले . विक्रमगड येथील ग्रामीण रुग्णालय सुरू न झाल्याबद्दल अधिवेशनात विचारणा केल्यावर २६ जानेवारीपूर्वी त्याचे उद्घाटन करण्याचे आदेश मंत्री महोदयांनी दिले . खेळाडूंना प्रतिदिन फक्त ४० रुपये भत्ता मिळतो , तो वाढवला तर खेळाडू जगतील , याकडे केळकर यांनी शासनाचे लक्ष वेधले . तसेच नागरी संरक्षण दलात काम करणाऱ्यांना होमगार्डच्या प्रमाणात भत्ता व हत्यारे मिळावी अशी मागणी त्यांनी विधिमंडळात केली .
भौगोलिक स्थान अमरावती जिल्हा राज्याच्या उत्तर भागात असून पूर्वेस वर्धा आणि नागपूर हे जिल्हे आहेत . दक्षिणेस यवतमाळ जिल्हा , नैऋत्येस अकोला , बुलढाणा हे जिल्हे आहेत तर उत्तरेस मध्यप्रदेश राज्य आहे .
अहो पण हा ज्या त्या माणसाचा प्रश्न आहे असं नाही का वाटत आपल्याला ? आपणच वर मोठ्या रसिकतेने ( की उपहासाने ? : ) म्हटले आहे की सिलासचे वादन गोड वगैरे वाटले ! तरीही पियानो या वाद्याची निवड केली आहे ती चुकीची आहे असं आपल्याला म्हणायचं आहे ?
गाण्याच्या तालावर सारे थिरकत होते . रस्त्याच्या दोबाजूला गर्दी उसळली होती आणि एकेका रथातून ज्युरासिक पार्क मधले डायनॅसोर्स , जॉज मधले शार्क्स , ऑक्टोपस येत होते . लाखो दिलोंकी धडकन मेरेलिन मन्रो होती आणि ००नाना म्हणजे००७ बाँडही होता ( जपानीत नाना = सात ) . हॉलिवूडच्या ताऱ्यांच्या त्या सोंगाना पाहण्यासाठी एकच गर्दी उसळली होती , सारे जण त्या परेड बरोबर नाचत , गात पुढे चालले होते . गर्दी असली तरी गोंधळ , धक्काबुक्की मात्र अजिबात नव्हती . " ओ भाऊ , व्हा की जरा बाजूला , आम्हालाही पाहू द्यात की परेड . . " असले प्रेमळ संवादही नव्हते .
http : / / www . germanpod101 . com ही साईट पण खुप उपयुक्त ठरेल ! त्यांच्या बहुतेक सर्व भाषांसाठी अशा साईट आहेत . रजिस्टर करावे लागेल तिथे . मी जपानी शिकण्यासाठी वापरत होते आणि बराच फायदा झाला होता .
आता इतकी गावं फिरुन जेव्हा मी ठाण्याला गेलो तेव्हा बाकीचे भाषासौंदर्यात किस झाड की पत्ती असेच मला वाटत होते . परत मी तोंडघशी आपटलो . साफ चुक . सपशेल गलत . माझे वर्गबंधु याबाबतीत माझ्या २ पावले पुढे होती . ६वीत असताना , माईंड इट ११ वर्ष वयाची मुले दिवसाची सुरुवात एकमेकांच्या आयाबहिणींची प्रेमळ विचारपूस करुन करायची . आई बहिणीवरच्या यच्चयावत शिव्यांची देणगी इथलीच . पहिलीनंतर भ ची बाराखडी देखील घोकली इथेच . नंतरची ४ वर्षे माझ्या आयुष्यातली सगळ्यात शिवराळ वर्षे होती . साधारण या वयात मुलांनी नाव , गाव , फळ फुल , आडनाव खेळणे अपेक्षीत असते . आम्ही शिव्यांच्या भेंड्या खेळायचो . " अच्चीत गच्ची . . . . . . " अश्या काही शिव्या असतात हे इथेच कळाले . मजल इथपर्यंत वाढली की आयला आणि च्यायला किंवा च्यामारी या शिव्या आहेत हेच डोक्यात घुसेना . आमच्या वर्गशिक्षिका अश्या काही जबरदस्त हेल काढुन च्यायला म्हणायच्या की शिवी आहे हा इंडिकेटर मेंदुत लागणे बंदच झाले . पुण्यात नंतर एका मित्राने शिव्या देतो असा आरोप केला तेव्हा मी पुरता भांबावुन गेलो की मी नक्की काय शिवी दिली ? ( हा मित्र आता सहजतेने " भें८८ " म्हणतो ही गोष्ट वेगळी ) . नंतर कळाले की मी च्यायला म्हणलो होतो .
राजने हिंसाचार , जाळपोळ याचे कधी समर्थन केले ? राजचे पत्र नीट वाचावे . राजचा एकही मुद्दा अजून एकाही राजकारण्याला किंवा पत्रकाराला खोडता आलेला नाही . राजला प्रसिद्धीत रस असल्याचे सिद्ध करणे अवघड आहे . त्याला प्रसिद्धी दिली अमरसिंग , अबू आझमी आणि जया बच्चन सारख्यांनी . जया बच्चन म्हणाली . ' मी राजला ओळ्खत नाही , पण त्याच्याकडे खूप जमीन आहे ती त्याने मला द्यावी ' . यात प्रसिद्धी कुणाची झाली , राजची की त्याच्या जमिनीची ? हिंदी - इंग्रजी वृत्त - माध्यमांनी खोट्या बातम्या प्रसारित केल्या नसत्या तर , राजला भारतभर प्रसिद्धी मिळालीच नसती . आता सर्वोच्च न्यायालय म्हणते आहे की भूमिपुत्र नावाची काही संकल्पनाच नाही . यात सर्वोच्च न्यायालयाची काही चूक नसावी . शेतकर्‍याला , वनवासी - आदिवासींना , मुंबईत आगरी - कोळ्यांना मराठीत भूमिपुत्र म्हणतात , हे न्यायालयाच्या लक्षात कुणी आणूनच दिले नसेल . फक्त ' गंगा छोरेवाला ' भूमिपुत्र आणि सारे मराठी , असल्यांचे दास ? हिंदी चित्रपटात मोलकरणी एकजात मराठी दाखवतात . अशा चित्रपटांना महाराष्ट्रात प्रदर्शित करायला इथल्या सेन्सॉरने बंदी करायला हवी . ज्या भाषेचे इतर , तीच भाषा बोलणारी मोलकरीण दाखवता येणार नाही ? - - वाचक्‍नवी
स्वराज्यावरील संकटे काही थांबायचे नाव घेत नव्हती . १६५९ च्या अफझलखान स्वारीपासून सुरू झालेली ही सत्वपरीक्षा राजे प्रत्येक वेळी निभावून नेत होते . कधी स्वतःच्या जीवावर उदार होऊन तर कधी स्वतःच्या अतिशय प्रिय आणि जवळच्या माणसांचा त्याग भोगून . १६६४ साली राजांनी कोकणात यश प्राप्त केलेले असले तरी १६६५ च्या सुरवातीला ' ती ' बातमी मराठा हेरांनी राजांपर्यंत पोचवली . मुघलांचा सेनापती मिर्झाराजा जयसिंग लाखभर फौज घेऊन स्वराज्यावर चालून येत होता . पुढे ३ महिन्यात मराठा - मुघल तह घडला . पुरंदरचा तह हा मराठा इतिहासामध्ये एक मैलाचा दगड ठरला . हा तह व्हायच्या आधी राजांनी जयसिंगला एक विस्तृत पत्र लिहिले होते . हे संपूर्ण पत्र वाचावे असेच आहे . पत्रामध्ये राजे म्हणतात , " तुर्काचा जवाब तुर्कितच दिला पाहिजे . "
पूलांचे कट्टे भरू लागतात , दुचाकींचे नंबर वाढू लागतात ,
चिन्या , सही , आधी भविष्याचे एकदम विदारक चित्र तयार करायचे आणी मग वरुन सान्गायचे वर्तमानात जगा म्हणून , असो पण फारच छान लिहीले आहेस , टाटा .
भवीष्य वर्तवा आजची मॅच ( ५ - ३ - २०११ ) ऑस्ट्रेलीया वीरूध्द श्रीलंका कोणता संघ जिंकणार ? ( शक्य झाल्यास कारण पण लीहावे )
या प्रस्तर चित्रांच्या जवळ , ४ ते ५ कि . मी . च्या परिसरात काजूर आणि रिवण इथे मोठ्या नैसर्गिक गुहा आहेत . इथलं नदीचं पात्र काहीसं उथळ आहे . एकूणच अश्मयुगातल्या मानवांना रहायला एकदम आदर्श परिसर आहे ! ही सुंदर कोरीव चित्रं तयार करणार्‍या या आदिम रहिवाशांना जंगलातल्या विपुल प्रमाणात उपलब्ध असलेल्या प्राण्यांमुळे खाण्यापिण्याची ददात नसावी . खाणं जमा करून उरलेल्या वेळात आणि त्यांच्या काही धार्मिक रीतीरिवाजांसाठी ही चित्र खोदून काढली असावीत असा एक अंदाज आहे . सगळ्या जगभर अशा प्रकारची चित्रं सापडली आहेत , भारतातील भोपाळजवळचं भीमबेटका हे त्यातलं एक प्रमुख स्थळ . पण ही बरीचशी चित्रं ग्रॅनाईट किंवा वालुकाश्मावर आहेत . मात्र उसगाळीमळची ही चित्र जांभ्या दगडात आहेत , हे त्यांचं विशेष . कारण या दगडात लोखंडाचा अंश असतो , त्यामुळे कोरायला हा दगड अत्यंत कठीण !
झाडाच्या हिरव्या गाई तहानलेल्या पहिल्या पावसात पानांनी शहारत उचलतात डो़ई वर , झेलतात सरी .
हो , मुळ मुद्दा अंधश्रद्धांचा . आपले बहुतेक विचार , खास करुन श्रद्धा आणि अंधश्रद्धा म्हंटले की गाड्या अध्यात्माकडे वळतातच .
मी बघा कसा भारी ! सगळ्याचे बोलणे खोडतो . माझी पोस्ट शेवटची . हे म्हणजे असे झाले कि आपण तर आहात गटारातच चिखल खात बसलेले पण दुसरा म्हणाला गटार साफ करु तर पोपटपंची करत म्हणयचे की ' कसला पोपटपंची करतो बघा ! '
धनुडी , दूध आणि च्यवनप्राश एकत्र कधी खाऊ नये . च्यवनप्राशचा बेस आवळा असतो . आवळ्याबरोबर दूध योग्य नाही . च्यवनप्राश खाऊन मग किमान तासाभराने दूध प्यावे .
अविचारी माणसे विचार कधी करायला लागली ? तुम्हाला खुर्चीवर बसवणारी माणसे तुम्हाला जाब विचारू लागली तर पायाखालची जमीन सरकली का ?
भारत - पाकिस्तानदरम्यान पुन्हा ' मैत्री ' प्रस्थापित करण्यासाठी गेले सहा - सात महिने चाललेल्या फार्सचा फुगा परवा दोन्ही देशांच्या परराष्ट्र मंत्र्यांच्या पत्रकार परिषदेत पुरता फुटला . भारतीय परराष्ट्रमंत्री एस . एम . कृष्णा आणि पाकिस्तानी परराष्ट्रमंत्री शाह मेहमुद कुरेशी यांच्या काल रात्री झालेल्या संयुक्त पत्रकार परिषदेत प्रश्नोत्तरावेळी दोन्ही नेत्यांनी एकमेकांना घेतलेले अप्रत्यक्ष चिमटे दोन्ही नेत्यांमधल्या चर्चेतून काहीही निष्पन्न झालेले नसल्याचे स्पष्टपणे दर्शवून गेले . मुंबईवरील दहशतवादी हल्ल्यानंतर पाकिस्तानने त्या हल्ल्याच्या सूत्रधारांना आपल्या पंखांखाली घेतले तेव्हाच खरे तर त्या देशाची नीती काय आहे हे उघडे पडले होते , परंतु आंतरराष्ट्रीय समुदायाच्या डोळ्यांत धूळ फेकण्यासाठी चर्चा , बोलणी , वाटाघाटी यांचे गुर्‍हाळ चालू करण्यात मात्र दोन्ही देशांनी कमी केले नाही . अजमल अमीर कसाबच्या माध्यमातून मुंबई हल्ल्याचा उलगडलेल्या कटाच्या सूत्रधारांविरुद्धची कारवाई ही खरेतर पाकिस्तानचे इरादे नेक आहेत की नाहीत हे तपासण्याची लिटसम टेस्टच होती . त्यात पाकचे खरे रंग उघडकीस आलेच आहेत . तरीही ' मैत्री ' ची जी खुमखुमी भारत सरकारला होती , तिचा पायाच किती कमकुवत आहे हे परवाच्या पत्रकार परिषदेत स्पष्ट झाले आहे . काश्मीर या कळीच्या मुद्द्यावर पाकचे घोडे नेहमी अडते हा आजवरचा अनुभव आहे . सीमेपलीकडून दहशतवादी कृत्यांना व फुटिरतावादी शक्तींना मिळणारे पाठबळ असो , प्रत्यक्ष चाललेली घुसखोरी असो अथवा मुंबई हल्ल्याच्या सूत्रधारांविरुद्धची न्यायालयीन कारवाई असो , या तिन्ही पातळ्यांवर पाकिस्तानने एकही सकारात्मक पाऊल आजवर उचललेले नाही आणि तरीही दरवेळी भारत सरकार पाकिस्तानचा पवित्रा बदलल्याचा दावा करीत स्वतःचे अपयश झाकण्याचा दुबळा प्रयत्न करीत राहिले आहे . परवाच्या पत्रकार परिषदेत भारतावर पाकिस्तानात अस्थिरता माजवण्याचा व बलुचिस्तानमधील फुटिरतावादी कारवायांना भारताचे पाठबळ असल्याचा सरळसरळ आरोप झाला . म्हणजे काश्मीरचा मुद्दा पुढे केला की यापुढे बलुचिस्तानचे उत्तर पाककडे तयार असेल . हाफीझ सईदच्या भडकाऊ भाषणांबाबत पत्रकारांनी छेडले तेव्हा कुरेशी यांना भारतीय गृहसचिव जी . के पिल्लई यांचे आयएसआयसंदर्भातील विधान आठवले . हाफीज सईद आणि पिल्लई यांच्या विधानांची तुलना कशी काय होऊ शकते ? हाफीज सईद हा भारतद्वेषाने पछाडलेला माथेफिरू आहे आणि पिल्लई हे भारतीय प्रशासनातील एक अत्यंत ज्येष्ठ अधिकारी आणि विद्यमान केंद्रीय गृहसचिव आहेत . पिल्लईंनी मुंबई हल्ल्यामागे आयएसआय असल्याचे विधान केले , ते सबळ पुराव्यांच्या आधारे . तरीही कुरेशी यांनी ते विधान अनावश्यक होते असा युक्तिवाद केला आणि आपल्या परराष्ट्रमंत्र्यांनी त्यावर आपलीही मान डोलावली . पाकिस्तान केवळ या बोटावरची थुंकी त्या बोटावर करीत राहिले आहे आणि केवळ आंतरराष्ट्रीय समुदायाची दिशाभूल करण्यासाठी चर्चेचे गाजर भारत सरकारला दाखवीत राहिले आहे . आपले सरकार विदेश सचिव , गृहमंत्री , परराष्ट्रमंत्री यांना त्या सापळ्यात पाठवीत राहिले आहे . या चर्चेतून शेवटी काहीही साध्य होणारे नाही . ही निव्वळ भारतीय करदात्यांच्या पैशांची अर्थहीन उधळपट्टी आहे . मुंबईवरील दहशतवादी हल्ल्यासंदर्भात सुरू असलेल्या न्यायालयीन प्रक्रियेला गती देण्यास असमर्थता दर्शवणारे , गुन्हेगारांना सजा देण्यासंदर्भात हात वर करणारे , भारतद्वेष्ट्यांच्या छावण्या आणि प्रशिक्षणतळांना उद्ध्वस्त करणे सोडाच , उलट त्यांना आवश्यक ते पाठबळ देणारे पाकिस्तान सरकार नीतीच्या मार्गाने चालेल ही वेडी आशा नव्हे तर दुसरे काय ! दोन्ही देशांदरम्यान मैत्री संबंध प्रस्थापित व्हायला हवेत ही गोष्ट खरी . अशा प्रकारचे मैत्रिपूर्ण संंबंध प्रस्थापित झाले तर दोन्ही देशांना ते लाभदायक आहे . व्यापारउदिमाच्या दृष्टीनेही अशी मैत्री हितकारक ठरेल . परंतु असे मैत्रीचे नाते निर्माण करण्यासाठी जो मजबुत पाया हवा , तोच तर पाकिस्तानने कधी निर्माण करण्याचा प्रयत्न केलेला दिसत नाही . आधी कसाबने आणि नंतर डेव्हीड कोलमन हेडलीने मुंबई हल्ल्याशी आयएसआयचे असलेले नाते स्पष्ट केल्यानंतरही जर पाकिस्तान त्याबाबत मुग गिळून राहणार असेल , तर त्या देशाचे इरादे नेक आहेत हा विश्वास जागणार तरी कसा ? चर्चेच्या सततच्या गुर्‍हाळातून केवळ विसंवादाची चिपाडेच बाहेर पडत राहणार असतील , तर हा वेळेचा आणि पैशाचा अपव्यय थांबवणेच श्रेयस्कर ठरेल .
म्हणून कोणतेही ऑनलाईन व्हॅलेंटाईन कार्ड तुर्तास पाठवू नका अथवा स्विकारू नका असे सांगावेसे वाटते .
बॅक टु श्रीनगर . मधल्या फळीतले चोर येत असल्यामुळे मुख्य रस्ते बंद होते त्यामुळे आमच्या गाडीवानाने आम्हाला कच्च्या रस्त्यावरुन नेले . आम्ही जीव मुठीत धरुन बसलो होतो . हा नक्की हाउस बोटीत नेतोय की आपल्याला दहशतवाद्यांच्या हवाली करतोय या भितीने . पण गडी खासा बोलका होता . जाताना रस्त्याने चिनार - देवदाराची झाडी दाखवत होता . काश्मिरचे डुज आणि डोण्ट्स आम्हाला समजावुन सांगत होता . काश्मिरी लोक कसे अमनप्रेमी आहेत हे आम्हाला समजावुन सांगत होता . मध्येच एकदा त्याने आतंकवादी बघायचे का म्हणुन विचारले ? आम्ही हो म्हणावे की नाही या संभ्रमात पडलो . आधीच हा आपल्याला आडबाजुने अतिरेक्यांकडे नेतो आहे ही भिती होती . आता तर उघडउघड विचारत होता . आम्ही शांत बसणे पसंत केले . अखेर त्यालाच राहवेना . त्याने आपणहुन रस्त्याच्या कडेने एके ४७ घेउन उभे असलेले २ दहशतवादी दाखवले . दोघे मिलीटरीवाले होते . मिलीटरीवालेच खरे दहशतवादी हे आम्हाला पहिल्याच दिवशी मिळालेले ग्यान . त्यानंतर मिलीटरीने काश्मीरची कशी वाट लावली आहे याबद्दल ५ मिनिटांचे एक आख्यान झाले . ही काश्मीरची एकुणच खासियत . कुठलाही काश्मिरी ड्रायवर दोन गोष्टी नक्की विचारणार / ऐकवणार . पहिला प्रश्न विचारणार की काश्मिर आवडले का ? आणि दुसरे भाषण देणार की काश्मीर कसे सेफ आहे , ' हिंदुस्तानी मिडीया ' कसा अपप्रचार करते , कश्मिरी माणूस कसा अमनप्रेमी आहे वगैरे . इथे आपण हे फक्त ऐकुन घेणे अपेक्षित असते . यावर प्रश्न विचारणे किंवा प्रत्युत्तर देणे अपेक्षित नाही हे समजुन घ्यावे . हा अनुभव नंतर वेळोवेळी आला . एरवी काही त्रास नाही .
या गोश्टी थीअरीज आहे असे स्पश्ट केलेले असते . ह्याला अतींम सत्य माना असे कधीच कोण म्हणत नाही , पण् ज्योतीष नेमके याच्या ऊलटे वागते . ते त्यांच्या गृहीतकांना पूश्टी देण्याचे कारण फक्त् अनूभव हेच देते . आणी ५९ % - ६० % गोश्टी बरोबर येत असतील असे वाटत नाही ज्योतीषी चूकल्याचे प्रमाण ९९ % पकडा . तरीही ३० % - ४० % अचूकता कोणीही केवळ ऊत्कृश्ट सामान्यज्ञानाद्वारे मीळवू शकतो त्याला ग्रहांच्या अभ्यासाची गरज नाही . आणी हो तूमचं ज्योतीष् परीपूर्ण आहे असा दावा आहे का ? मग् कशाला ते ६० % बरोबर येते अस लीहलय ? आता ज्यांच्या थेअरीज अपूर्ण आहेत हा न्याय लागू करा की ? बीग बॅग थीअरीचा मनूश्याच्या दैनंदीन जीवनात् फारसा ऊपयोग नाही म्हणून त्या गोश्टी थीअरी स्वरूपात अभ्यासता येतात न लादता , तसं ज्योतीषाच आहे काय ? पृथ्वी त्रीकोणी आहे अस वीज्ञान् म्हणत असत , तर दीवस रात्र वेगळ्या प्रकारे घडले असते , वीज्ञानाने सॅटेलैट वेगळ्या प्रकारे सोडले असते म्हणजेच ज्या दैनंदीन् महय्वाच्या गोश्टी आहेत तेथे वीज्ञान माणसाच्या गरजांशी छेड्कानी करत नाही तर अत्यंत कठोर चाचणी घेऊनच ते ऊपयोगात आणले जाते , वीश्वासहार्य मानते . पण ज्योतीषी ? संपूर्ण जर् तर् चा मामला पून्हा ठोसपणा त्यात् नाहीच . . . मग सामान्य माणूस याला नावे ठेवत असेल तर मग् भलेही तो वीज्ञानवादी नसेल तर त्याची चूक काय ? ज्योतीशांनी अगोदर सामान्यांना आपले म्हणने १०० % अनूभवाला द्यावे नंतरच् कठोर परीक्षण करणार्‍या वीज्ञानवाद्यांच्या नादाला लागण्याचे धाडस दाखवावे . कसंय सफरचंदा सोबत संत्र्याची तूलना अवघड आहे हे मान्य , पण मऊ असलेल्या टोमॅटोने हा दावा करू नये की तो सफरचंदापेक्शा ऊत्कृश्ट आहे .
अनेकांच्या मते हि जगातली अशी एक आणि एकच उपचार पद्धती असावी .
गणिताध्यायात व गोलाध्यायात खगोलीय गणिताचा समावेश आहे . गणिताध्यायात ग्रहगणित आहे व गोलाध्यायात ग्रहगणिताध्यायातील सर्व विषयांची उपपत्ती , त्रैलोक्य , संख्यावर्णन , यंत्राध्याय ह्या विषयांचे विवेचन आहे .
मुद्दामच लेखाचं नाव अर्धवट ठेवलं . नाहीतर वरूनच कळुन जायचं कि आत काय लिहिले आहे . काही दिसांपुर्वी मुलुखावेगळी यांचा सुप्रसिद्धी न मिळालेली पण चांगली गाणी हा लेख वाचला आणि तेव्हाच हे लिहायची इच्छा झाली . पण वेळ न मिळाल्यामुळे आणि या गाण्यांनी विचार करायला ( पक्षी : आठवण्यासाठी ) खूप वेळ घेतला म्हणून उशीर झाला . तर झाले असे , की ही जी गाणी मी तुमच्यासमोर टंकत आहे , ती सुमधुर , रसाळ , ऐकीव वगैरे प्रकारात मोडत नाहीत . पण आमच्यासारख्या ( टुक्कार ) लोकांत फारच ( चिक्कार ) लोकप्रिय आहेत . चांगल्या गाण्यांवर तर सर्वच जण प्रकाश टाकतात . पण अश्या गाण्याचं काय ज्यांची गोडी तर बर्याच जणांना आहे पण उल्लेख मात्र कोणीच करायला धजत नाही . ही गाणी वेगळी का ? तर त्यांची काही प्रमाणे आहेत . एक तर त्यांची चाल , दुसरे त्यांची रचना , तिसरे आणि महत्वपूर्ण म्हणजे त्यांचे शब्द किंवा अभिप्रेत असलेले अर्थ . तर , या समूहातली जवळपास सर्वच गाणी सर्वांनीच ऐकली असतील , पण उजाळा म्हणून मी हा एक प्रयत्न केला आहे . आपल्याला माहिती असल्यास उत्तम आणि आणखी काहींची भर घातल्यास अत्त्युत्तम . संपादकांना विनंती की धागा जर मिपा नियमावलीच्या बाहेर वाटतोय आणि उडवावयाचा असेल तर कल्पना द्यावी . उडवण्यास काहीच हरकत नाही .
मराठी दिनदर्शिकेनुसार ग्रहस्थितीप्रमाणे - पृथ्वी आणि इतर ग्रहांच्या स्थानाप्रमाणे - कालमापनाच्या पद्धती ठरल्या . त्याप्रमाणे तिथीला मराठी दिनदर्शिकेत महत्त्व आहे . त्यामुळे प्रत्येक सण - दिवस हे तिथीनुसार ठरलेले दिवस - तेही निसर्गावर आधारित असेच आहेत . भारतात कालमापनासाठी फार पूर्वापार चालत आलेली पंचांग पद्धती आजही उपयोगात आणली जाते . धर्मशास्त्रांसंदर्भातील ग्रंथांतून त्याबद्दलचे संदर्भ सापडतात . सण - उत्सव हे त्या पंचांगानुसार ठरवण्याची प्राचीन पद्धत आहे . पूर्वी मोजक्या शिक्षित - ब्राह्मण जातीच्या लोकांपुरते असलेले हे ज्ञान आता शास्त्ररूपात , गणिती पद्धतीने सर्वच लोकांसाठी खुले आहे . त्यानुसार सण - उत्सव ठरून ते छापील पद्धतीने सर्वांसाठी उपलब्ध असतात . २७ नक्षत्रे , १५ तिथी , ७ वार , २७ योग असे पंचांग भारतात इसवीसनपूर्व ४०० वर्षांपासून प्रचलित असावे असे संदर्भ मिळतात . शालिवाहन राजाच्या नावावरून सुरू झालेली ही कालगणनेची पद्धत फारशी प्रचलित नाही . परंतु मराठी वर्षाची सुरुवात मात्र आजही साजरी केली जाते . चैत्र हा मराठी कॅलेंडरमधील ( दिनदर्शिकेतील ) महिना . इंग्रजी महिन्याशेजारी प्रत्येक दिनदर्शिकेत त्याला ( व इतर सर्व मराठी महिन्यांना ) स्थान मिळालेच आहे . या विभागात प्रत्येक मराठी महिन्यात येणारे सण - उत्सवांची माहिती दिलेली आहे .
' दी इव्हील डेड ' त्या काळी बराच गाजला होता त्यामुळे निर्मात्याने वाहात्या गंगेत हात धुतल्या प्रमाणे लगोपाठ २ नव्हे ३ नव्हे तब्बल ४ सिक्वेल काढले . दर्जा त्या सिव्केलच्या आकड्या गणीक घसरत गेला . इतका की भाग ४ पहाताना मला चक्क हसु येत होत .
ओपन ऑफिसमधे मराठी टंकलेखन करण्यात अडचण काय येते ? ते मला समजले नाही . जर आपल्या संगणक प्रणालीमधे मराठी लेखनाच्या फाईल्स असतील तर ओपन ऑफिसला बाकी काहीच करावे लागत नाही . फक्त मराठी आयएमई कीबोर्ड इनस्टॉल करून घ्यावा लागतो आपला मुद्दा जरा जास्त विशद करून सांगू शकाल काय ? चन्द्रशेखर
हो ! हे सगळे पक्षी एकदमच पहायला मिळाले ! सकाळच्या काही तासात बरेच पक्षी पहायला मिळतात !
शेयर बाजार के ब़ढने का क्रम जारी मुंबई । मानसून के बेहतर रहने और वैश्विक स्तर पर चौतरफा तेजी से संस्थागत निवेशकों की लिवाली के बल पर घरेलू शेयर बाजार आज लगातार दूसरे दिन ब़ढत में रहे ।
लेखमाला उत्तरोत्तर रंगत चालली आहे . हा भागही आवडला आणि पटला . अनुवादाचा प्रवाहीपणाही आता छान झाला आहे .
स्वातीचा घाबरलेला चेहरा > > > म्हणजे नक्की कसा ? ( बाई आणि घाबरलेल्या ह्या काँबिनेशनपेक्षा जिलबी आणि मठ्ठा काँबी बरय )
आमच्या सौंनी यंदा प्रेमदिनानिमित्त पुस्तके खरेदीकरुन माझा खिसा रिकामा केला . बाकी टिळकश्री तुमचा खणखणीत षटकार . नेहमीप्रमाणे मजा आली वाचताना . योग , बार्बीजची तयारी आत्तापासुनच करा .
माझ्यामते लवासा ही अतिश्रीमंतांनी अतिश्रीमंतांसाठी केलेली सोय आहे . त्यामुळे सगळे कायदेकानुन , नियमांचा बोर्‍या वाजला असेल तर काही नवल नाही . एवढ्या मोठ्याजमीनीवर हिलस्टेशन बांधण्याऐवजी त्याठिकाणी छोटे मोठे उद्योग उभे केले असते तर किमान जनतेचं अन पर्यायाने प्रकल्पचालकांचही भलं झालं असतं .
तर यासाठी , मिरच्यांना एक उभी चिर देऊन , मीठ घातलेल्या थंड पाण्यात अर्धा तास बुडवून ठेवाव्या . मग निथळून घ्याव्यात . ( असे केल्याने मिरच्यांचा तिखटपणा थोडा कमी होतो , पाण्यात नाही ठेवल्या तरी चालतील . ) तेलाची हिंग हळदीची फोडणी करुन त्यात जिरे टाकावे , ते फूलले कि तीळ टाकावेत व जरा परतावेत . मग खोबरे घालून आणखी परतावे . गोडा मसाला टाकावा . ( तूम्हाला हौस असेल आणि वेळ असेल तर हा मसाला थंड करुन प्रत्येक मिरचीत थोडा थोडा भरावा , पण तशी गरज नाही , मी केलेले नाही . ) मग त्यात मिरच्या घालाव्यात , जरा परतून दोन मिनिटे झाकण ठेवून जरा वाफ येऊ द्यावी . मग त्यात चिंचेचा कोळ वा पल्प घालून कपभर पाणी घालावे . मग गूळ आणि बाकीचे घटक क्रमाने घालावे , हलक्या हाताने ढवळून झाकण न ठेवता मंद आचेवर शिजवावे . तेल वेगळे दिसू लागेपर्यंत शिजवावे . कुठल्याही मराठमोळ्या जेवणाबरोबर खाव्यात . या मिरच्या आठवडाभर टिकतील .
जकार्तामध्ये सादर झालेला " लावणी दर्शना " चा अफलातून कार्यक्रम ! ( ' मिसळ्पाव ' व ' मी मराठी ' दोन्हीवसंस्थळाचे सभासद असलेल्यांसाठी माहिती कीं हा लेख याआधी ' मी मराठी ' या संस्थळावर प्रकाशित झालेला आहे . ) १९ नोव्हेंबर रोजी येथील " इंडिया क्लब जकार्ता " च्या विद्यमाने " लावणी दर्शन " हा एक बहारदार मराठी कार्यक्रम पहायची संधी सर्व जकार्ताकरांना मिळाली . अहमदनगरजवळच्या ' सुपा ' गावातील " कलिका कला केंद्र " या संस्थेचे पथक रशिया , जपान व इंडोनेशियाच्या दौर्‍यावर होते व जपानमधील कार्यक्रम संपवून जकार्ताला आले होते . ( ' सुपे ' हे सुप्याला झालेल्या सुप्रसिद्ध लढाईमुळे मराठी लोकांना परिचित आहेच ! ) " इंडिया क्लब जकार्ता " च्या कार्यकारिणीवरील एकमेव मराठी सदस्य श्री . विनय पराडकर यांच्या पुढाकाराने आणि ICCR , जवाहरलाल नेहरू इंडियन कल्चरल सेंटर ( JNICC ) आणि भारत सरकार यांच्या वतीने हे पथक इथे आले होते . पण टेलिव्हिजनच्या माध्यमातून त्यांची कीर्ती तर त्या आधीच आमच्या कानावर पडली होती . जकार्तामध्ये जेमतेम ७० - ८० मराठी कुटुंबे आहेत , प्रौढांची संख्या असेल जेमतेम १२५ ! कदाचित् त्यामुळे असेल पण " तमन इस्माइल मार्झुकी " या नाट्यगृहसंकुलातील छोटे नाट्यगृह या कार्यक्रमासाठी योजण्यात आले होते . पण बिगरमराठी लोकांचासुद्धा इतका प्रचंड प्रतिसाद मिळाला कीं एकादा तंग कपडा शिवणीवर उसवावा तसे हे नाट्यगृह " हाऊसफुल " तर भरलेच पण त्यानंतर आलेल्या गर्दीला सामावून घेण्यासाठी मिळेल तिथे खुर्च्या टाकून प्रेक्षकांची सोय करावी लागली होती . इथले राजदूत श्री . बिरेन नंदा प्रकृती बरी नसल्याने येऊ शकले नाहींत व त्यांच्या अनुपस्थितील त्यांच्या सौभाग्यवतींच्या व सुरीनामच्या राजदूता श्रीमती अंजलिका यांच्या हस्ते समई प्रज्वलित केल्यानंतर कार्यक्रम सुरू झाला . " कलिका कला केंद्र " च्या प्रमुख आहेत नृत्यांगना श्रीमती राजश्री काळे नगरकर ! सोबत त्यांच्या नृत्यांगना भगिनी श्रीमती आरती काळे नगरकर आल्या होत्या . दोघीच्या मातोश्री श्रीमती काळेसुद्धा - त्यांनी भाग घेतला नसला तरी - मुलींचे कौतुक करण्यासाठी व्यासपीठावर हजर होत्या . ( पुढे राजश्री व मागे आरती काळे नगरकर " जेजूरीच्या खंडेराया " भंडारा उडवून सादर करताना ) या संघटनेचे वैशिष्ट्य हे कीं त्यांचे सर्व साथीदार स्वतः व्यासपीठावर हजर होते . ( म्हणजे हल्ली ज्याला " ट्रॅक्स " म्हणतात अशी कांहीं कृत्रिम तजवीज नव्हती . ) ढोलकी , ऑर्गन व गायन सारे अगदी LIVE होते . आणि या साथ करणार्‍या पथकाचे प्राविण्य फारच उच्च प्रतीचे होते . त्यात ढोलकीसम्राट श्री पांडुरंग घोटकर यांच्या बरोबरीने त्यांचे सुपुत्र श्री कृष्णा मुसळेही ढोलकी वाजवत होते , श्रीमती कीर्ती बने दीड - दोन तास तर्‍हेतर्‍हेची गाणी गायल्या - अगदी गणगौळणमधील शालीन भजनापासून ते " इचार काय हाय तुमचा , पावणं ? " किंवा " मला जाऊ द्या ना घरी , आता वाजले की बारा " सारख्या नखरेल गाण्यातले लाडिक , शृंगारपूर्ण स्वरही त्यांनी तितक्याच सहजतेने आणि झकास काढले , ऑर्गनवरचे श्री . सुधीर जवळकर यांनी आपल्या वादनकौशल्याने सार्‍यांची मने जिंकली आणि श्री . नरेंद्र बेडेकर यांनी निवेदनाची बाजू सुरेख सांभाळली . त्यांच्या निवेदनात भरपूर माहिती , नर्मविनोदाची झालर आणि आवाजातील गोडवा , आदब आणि ढंग यांचा सुरेख संगम झाला होता . ( कलिका कला केंद्राचे संपूर्ण पथक . चित्रात श्री व सौ . पराडकर उजवीकडून चौथे व पाचवे ) ( पुढे बसलेले ऑर्गनवादक सुधीर जवळकर , मधोमध राजश्रीच्या मातोश्री , त्यांच्या उजवीकडे निवेदक नरेंद्र बेडेकर , अगदी उजवीकडे ' ढोलकीसम्राट ' पांडुरंग घोटकर व अगदी डावीकडे त्यांचे सुपुत्र मुसळे ) मुख्य नृत्यांगना राजश्री आणि आरती यांनी तर आपल्या नृत्यकौशल्याने व विभ्रम , नखरे व सूचक इशारे यांचा वापर करून सारे सभागृह डोक्यावरच घेतले . दीड - दोन तास शिट्ट्या आणि टाळ्या थांबल्याच नाहींत . जकार्तातील उच्चभ्रू लोकांना इतक्या भन्नाट शिट्या वाजविता येतात याची मला कल्पनाच नव्हती ! पण काळे भगिनींचा कार्यक्रमच इतका अफलातून झाला कीं न येणार्‍यांनाही तिथल्या - तिथे शिट्टी वाजवायला येऊ लागली असावी असा मला संशय आहे . यातल्या बर्याच लोकांनी आयुष्यातली पहिली शिट्टी इथेच वाजविली असल्यास आश्चर्य वाटायला नको . ( वर राजश्री काळे नगरकर " किती थाटाने घोड्यावर बसतो " आणि खाली आरती काळे नगरकर " कवडसा चांदाचा पडला " सादर करताना ) ( ऑर्गनवर सुधीर जवळकर ) कार्यक्रमाची सुरुवात गण - गौळण आणि मुजरा यांनी झाली तर शेवट " जेजूरीच्या खंडेराया " ने . गण म्हणजे गणेशपूजन ( या नाचात रंगुनि गणपति हो ) , मुजरा म्हणजे हजर असलेल्या प्रेक्षकांना अभिवादन आणि गौळण म्हणजे राधाकृष्णांच्या नृत्यातून भारतीय संस्कृतीतील आध्यात्म व तत्वज्ञान यांची ओळख करून देणे ( तुम्ही ऐका नंदाच्या नारी ) . त्यानंतर एका पाठोपाठ नृत्ये सादर करण्यात आली . मुख्य नृत्यांगना आहेत राजश्री आणि आरती . त्यात राजश्री जास्त नृत्यनिपुण वाटली तर आरती खूपच खट्याळ , नटखट नर्तिका आहे . अगदी एक लता तर दुसरी आशा ! राजश्रीने सादर केलेली मराठा वीरावरची लावणी ( किती थाटाने घोड्यावर बसतो ) तर सुरेख वठली . त्यात त्या मराठा योध्याची ऐट , रुबाब आणि त्याच्या घोड्यावर बसायच्या कौशल्याची नक्कल राजश्रीने सुंदररीत्या सादर केली , इतकेच नाहीं तर घोडा कसा दिमाखात धावतो , त्याची शेपूट कशी ऐटीत हलते हेसुद्धा घोड्यासारखे वाकून व आपला नऊ - वारीचा पदर फडकवून राजश्रीने दाखविले . ( राजश्री काळे नगरकर विटी - दांडू नृत्य " स्नेह तुजशी केला " सादर करताना ) आरतीने खिडाकीतून आलेल्या चंद्रप्रकाशाच्या कवडशाची आणि " इचार काय हाय तुमचा , पावणं , इचार काय हाय तुमचा " ही लावणी अशा कांहीं ठसक्यात , नखर्‍यात आणि लाडिकपणाने सादर केली कीं त्यांच्या नृत्यकौशल्याइतकेच त्यांचं चेहर्‍यावरील भावदर्शन , डोळ्यांनी आणि मानेच्या झटक्याने केलेले इशारे सारेच प्रेक्षकांच्या पसंतीची दाद घेऊन गेले . ( " इचार काय हाय तुमचा " सादर करताना आरती काळे नगरकर ) राजश्रीने सादर केलेली सदा हरित " बुगडी माझी सांडली गं " लासुद्धा लोकांनी तुफान ' दाद ' दिली तर " पिंजरा " या चित्रपटातील " छबीदार छबी , मी तोर्‍यात उभी " आणि " दिसला गं बाई दिसला " या लावण्यातून आरतीने लोकांची मनं जिंकली . ( चुगलि नका सांगु गंsssss , कुणि हिच्या म्हातार्‍याला ग हिच्या म्हातार्‍यालाssss ) सगळ्यात निराळी लावणी ( स्नेह तुजशी केला ) राजश्रीने सादरी केली विटी - दांडू खेळणार्‍या व्रात्य मुलीची ! त्यात खेळण्यातला जोश , विटी दांडूवर पेलण्याची क्रिया , कुणी कुठे उभे रहायचे याबद्दल हुकूम वगैरे सर्व अगदी कप्तानाच्या आवेशाने तिने केले , जणू धोनीच शिरला होता तिच्या अंगात ! विटी - दांडूसारख्या खेळावर आधारित इतकी चांगली लावणी असू शकेल यावर विश्वासच बसेना माझा !
झकासराव , हिटलर व त्याचा तोतया या भूमिका करणार्‍या कलाकाराचे नाव माहित आहे का ?
27 . शक्य होय त्यां सुधी देरासर अथवा पूजननुं स्थळ सजाववुं अने आसोपालवनुं तोरण बंधाववुं .
श्री छत्रपती शिवाजी महाराजांचा मृत्यु नेमका कसा झाला ?
छावा तुला हे दृष्य म्हणायचे आहे का ? > > > > > हो हेच , छान आहे . धंन्यवाद ! पण अजुन थोडा राईट अँगलचा ज्यात गावाचा काही भाग ही दिसतो . तो आहे का ?
हा माझा प्रतिसाद पुन्हा वाचून माझे मलाच काय ते सांगता आले नाही असे वाटते आहे .
एका आठवड्याचे १६८ तास ( २४ गुणिले ७ ) त्यामुळे त्या विशिष्ट तासात मिळायची शक्यता १ / १६८ आणि विशिष्ट ठिकाणी मिळायची १ / १० . विशिष्ट ठिकाणी आणि विशिष्ट तासात मिळायची शक्यता १ / १६८० .
९ जणाना सन्ध्याकाळी खाणे म्हणून किती रव्याचा उपमा लागेल ? प्लिज सान्गाल ?
अरे दश लक्ष लोक क्रिकेट खेळतात तू कोण ?
गायनाच्या आधी गायकानं तंबो - यावर सा SS लावतांना आधी आलापी घ्यावी आणि त्यावरूनच गायक काय ताकदीचा आहे त्याचा अंदाज यावा तसंच त्या दहा बारा कुत्र्यांच्या बाबतीत झालेलं असतं . तरीही जाता जाता मुक्तछंदातल्या कवितांचा भडिमार करून ती सुरक्षित ठिकाणी निघून जातात . इंग्लीश कुत्री किती जरी रूबाबदार असली तरी गावठी कुत्र्यांशिवाय गावाची ओळख पूर्ण होत नाही .
तुझी आई तर महान आहेच , पण तिच्या कष्टांची जाण ठेवणार्‍या तुझ्यासारख्या मुलाने तिचा त्याग , कष्ट सार्थ लावले हे पण विशेष आहे ! !
अशा सदस्यांना ह्या सर्व अडचणीतुन मुक्ती देण्यासाठी ' परा - नाना प्रोत्साहन मंडळातर्फे ' ' शेड्युल प्रतिक्रीया ' हे पॅकेज सादर करण्यात येत आहे . ह्या पॅकेजमुळे आपल्या अनेक अडचणी अगदी सहज सुटू शकतील आणि लेखनाला प्रतिक्रीयांचा पाऊस पडेल तो वेगळाच . म्हणजे अगदी ' एक दाम दो काम ' असे झाले .
जेवणे झाल्यावर ब्रह्मदेवाची प्रार्थना करुन गार्‍हाणे घातले जाते . " जय देवा , ब्रह्मदेवा , म्हाराज्या . . सगळ्या बाळगोपाळांनी तुझ्याकडे येऊन , तुला नेवैद्य दाखवून प्रसाद घेतला आहे . तरी आमचा सर्व प्रकारे जीवजीवडेपासून् , चोराचिलटापासून् , रोगराईपासून सांभाळ कर आणि अशीच सेवा दरवर्षी करुन घेत जा . . . होय देवा , म्हाराज्या . . " अशा प्रकारचे ते गार्‍हाणे असते . गार्‍र्‍हाणे घालून झाल्यावर नारळ फोडतात आणि प्रसाद घेऊन आपापल्या घरी जातात .
चंबळ खोर्‍यावर हे कडवे आधारित आहे की काय ? तिथे तर रेल्वे प्रवासी लुटले जातात . तिथे सांता अल्लड अन जनता निरीच्छ कशी ? ? : - ? काय कुठूनी वरती येते कालयंत्र ते अजब झपाटे हे मात्र अगदी खरे . .
एखाद्या स्मार्ट मुलीवर कुणा गुंडांनी रेप केला , कारण ती चंटपणे बोलते , किंवा पाश्चिमात्य कपडे घालते , असे म्हणण्यासारखे आहे तुमचे हे विधान . मला नाही वाटत तसे बॉ ! मला वाटते की सौदी ला ताब्यात ठेवण्यात / इस्राएल जोपासण्यात व एकुण तेल क्षेत्रावर प्रभुत्व राखण्यासाठी अमेरिका मुस्लीम जगात जो काय खेळ करते त्याचे ते पडसाद आहेत . तुम्ही जरा विस्तृतपणे तुमचे उदाहरण द्या !
जर फक्त प्राथमिक व माध्यमिक शिक्षणासाठी शिक्षणसंस्थाना दिलेली देणगी जर करमुक्त केली तर त्याचा फायदा पालकांना व शिक्षणसंस्थाना दोघांना होईल . ह्या साठी एक कलम ८०सी मध्ये न वाढवता , ८०जी सारखे एखादे कलम ६ - अ मध्ये वाढवावे . ८०जी सारखी देणगीच्या ५० % , १० % रक्कमेची करमाफी न करता पूर्ण करमाफी द्यावी .
rajkashana ( उच्चार काय आहे ? ) - त्या बाबतीत मला वाटते की एखाद्या लेखकाची / कलाकाराची लोकप्रियता त्याच्या वाचकांना / प्रेक्षकांना इतर काय उपलब्ध आहे यावर अवलंबून नसावी .
इ . स . ११४३मध्ये लिहिल्या गेलेल्या सुपासनाहचर्या या प्राकृत ग्रंथातील दत्तकथा या भागात इडलीचा उल्लेख सापडतो . लक्ष्मणगणी हा या ग्रंथाचा लेखक . गुजरातच्या कुमारपाल राजाच्या काळात त्यानं हा ग्रंथ लिहून पूर्ण केला . जैन धर्म व तत्त्वज्ञानाशी संबंधित कथा या ग्रंथात आहेत . भोगपरिभोगविरमणव्रत या व्रताचं महत्त्व या दत्तकथेत सांगितलं आहे . सौराष्ट्रात गिरीनगर नावाचं एक शहर होतं . या अतिशय समृद्ध अशा शहरात महेश्वरदत्त नावाचा एक व्यापारी राहत असे . त्याची पत्नी ललिता . त्यांचा मुलगा दत्त उनाडटप्पू होता . शिक्षण , व्यापार या कशातच त्याचं लक्ष नसे . दिवसा शहरात उनाडक्या करत भटकणे , दारू पिणे आणि रात्री वेश्यागमन करणे हा त्याचा दिवसभराचा उद्योग . एकदा शहराबाहेर असलेल्या एका तळ्याकाठी दत्त सहलीसाठी गेला . त्या सुंदर जागी त्यानं आपला तंबू उभारला . भोजनासाठी त्यानं आपल्याबरोबर गाडाभर चमचमीत , तामसी पदार्थ आणले होते . हे चमचमीत , तामसी पदार्थ कोणते ? तर मोदक , घारगे आणि इडल्या . जोडीला मनोरंजनासाठी गायक - वादकही होते . पुढे मग त्याच्यावर संकटं कोसळतात , आणि त्याला भोगपरिभोगविरमणव्रताचं महत्त्व कळतं अशी ती गोष्ट . इडलीचं पश्चिम भारतातील प्राचीनत्व सिद्ध करणारी .
अशा या धाग्यांमधले अवांतर प्रतिसाद , अनाठायी प्रतिसाद या नावाखाली प्रतिसाद उडवणे हे संपादकांनी केलेले नसल्याने धाग्याचा मजा लुटणे शक्य झाले आहे . अन्यथा तोंड दाबुन मुक्क्यांचा मार होते . . . मनापासुन हसता पण येत नाही . ( जास्त बोलत नाही धागा उडायचा )
परिस्थिती कशीही असो , काळजी न करता आजी तटस्थ असतात . - सौ . बेडेकर , रत्नागिरी
नाही पण एकेकाळी आमची कंपनी या कंपनीची भागधारक होती . गुंतवणूक विश्लेषक म्हणून बारामतीला गेल्याचे आठवले .
इ . स . १५०३ च्या ६ एप्रिलला पोर्तुगालच्या राजाने , अल्फान्सो दे आल्बुकर्क याला ४ गलबतांचा ताफा देउन भारताकडे पाठवले . कोचीननजिक किल्वा येथे उतरल्यावर त्याने तिथल्या राजाशी व्यापारासंबधी बोलणी तर केलीच पण तसा करार करताना त्याने एक मागणीही केली . पोर्तुगालतर्फे तिथे जो माणुस राहिल त्याच्याकडे तेथिल ख्रिश्चनांचे तंटे बखेडे सोडवण्याचे व न्याय देण्याचे काम सोपवावे . आधी राजा तयार झाला नाही ; पण शेवटी त्याने ती मागणी मान्य केली . हा पोर्तुगालचा भारतातील पहिला व्हाइसरॉय . फ्रांसिस्कु दि आल्मेदा . ह्याची धोरणे व्यापारविषयक होती पण आल्बुकर्कची महत्वाकांक्षा सत्ता स्थापण्याची होती . पण त्याला तशी योग्य भूमी मिळत नव्हती .
माझां नांव अश्विनी . मी हैद्राबादेक रवतय , अत्तर विकतय . माका एक चेडु आसा . ह्या मालवणित कसा बोलुचा ह्या सांगा गुर्जी , बाई .
माझे सोडा ज्याने अभ्यास केला त्याला विचारा , ऋग्वेदात कोठे राम कृष्ण उल्लेख आहे . श्री रामचंद्र सर्व भारतीयांची देवता आहे . ती वैदिक देवता नव्हे .
अहो प्रियाली ताई , असे काय म्हणताय ? अगदी वर्ग एक पासून ते चतूर्थ श्रेणीपर्यंत सगळ्या सरकारी नोकर्‍यांत खेळाडूंना राखीव जागा असतात . आजकाल खाजगी कंपन्या सुद्ध अस्थापणात खेळाडूंसाठी जागा राखीव ठेवतात .
चमन म्हणजे विकु नाही झक्की . चमन म्हणजे विशाल . ज्यानी तुमच्या ए वे ए ठि ला पानं ( खायची ) आणली होती तो . विकु म्हणजे जे ते गृहस्थ जे लवकर निघुन गेले आणि जितका वेळ होते तितका वेळ त्यांनी सायोच्या मुलाला येंटरटेन करायचा साहसी प्रयत्न केला . सिम कोण ? तो एकदाच काहीतरी विचारुन गेला आणि तुम्ही त्याची पण चौकशी सुरु केली ?
ह्या अभंगात ज्ञानदेव भक्तिमार्गाची सुरुवात आणि परिणिती थोडक्यात सांगण्याचा प्रयत्न करत आहेत . नवविधाभक्तितही श्रवणभक्तीला प्राधान्य आहे . एखाद्या विषयाची गोडी लागण्यासाठी त्या मार्गाने जाणाऱ्यांबद्दल आणि तेथवर जाऊन जे मिळविले ( भगवंत ) त्याबद्दल ऐकणे / वाचणे ह्यातूनच त्याबद्दल प्रीती निर्माण होवून माणूस ते मिळविण्यासाठी प्रयत्न करू शकतो . भगवंताबद्दल प्रेम निर्माण होण्यासाठी किंवा तो प्राप्त करून घेण्याची इच्छा मनात निर्माण होवून त्या मार्गाने साधना करावीशी वाटण्यासाठी हरिवंशपुराण वाचले पाहिजे किंवा ऐकले तरी पाहिजे . वाचन आणि श्रवण ह्यात फरक आहे . एखादी कविता आपण वाचतो तेंव्हा ती मनात घर करेलच असे नाही . पण तीच कविता चाल लावून गाण्यातून सादर केली किंवा त्यातील गर्भितार्थ कुणी आपल्याला समजावून दिला तर ती आपल्या मनात पटकन घर करू लागते . वाचताना आपण त्या विषयाशी समरस होऊच असे नाही . पण श्रवण करताना वक्ता जर विषयाच्या ( भगवंताच्या ) प्रेमरसात न्हाऊन निघाला असेल तर त्याच्या मुखातून आलेले वक्तव्य आपले हृदय हेलावून सोडते आणि आपणही नकळत भगवंताच्या प्रेमात रंगू लागतो . दृकश्राव्य माध्यम आणि आंतरिक ओढ ह्या दोहोंच्या परिणामातून असाध्य तेही साध्य होऊ शकते असा सर्वसामान्य अनुभव आहे .
झणी झोत येती तुझ्या आठवांचे , सयेचे उमाळे छिपावे किती ? बळे रोखतो मी जरी आसवांना , तरी हुंदक्यांना गिळावे किती ?
कधी अबोला कधी दुरावा कधी तुझ्याशी उगाच त्रागा तारीहि वर्षाव काळजीचा तुझ्यात प्रीती अपार आहे
काल कावळ्यांची भरली होती सभा भाषणास मधोमध डोमकावळा उभा प्रश्न होता सोपा , हद्द कुठे ती कोणाची काही म्हणती , ' नाही कुणा एकाच्या पप्पांची एकामागे एक तसे लागले ते बोलू जो तो म्हणे , ' माझी . . ' ' तुम्ही नका चोच खोलू ' आधी बाचाबाची ,
कालचा एपिसोड बघताना असे वाटले की हा कार्यक्रम म्हणजे मानसिक आजारावर काऊन्सेलींगचा प्रकार आहे .
माय मॉम हॅज बीन अ व्हेरी स्ट्रॉंग वूमन राइट फ्रॉम द बिगिनिंग . गंमत सांगते , आपल्याला कायम असं वाटत असतं , की पाश्चिमात्य वेशभूषा करणारी , तोकडे केस असणारी , रोखठोक , सडेतोड , फाडफाड इंग्रजी बोलणारी आणि डॉमिनेटिंग पर्सनॅलिटीचा आभास निर्माण करणारी बाई म्हणजे स्ट्रॉंग वूमन . पण माझी आई या स्टिरिओटाइप इमेजमध्ये बिलकूल बसत नाही . . . शी इज अबाऊ ऑल . ती स्त्रीमुक्तीच्या रुळलेल्या वाटांवर चालणारी नाही ; आणि तरीही ती आधुनिक , स्वत : च असं व्यक्तिमत्त्व असलेली खंबीर स्त्री आहे . लांबसडक तलम केस , निर्मळ हास्य , भारतीय पेहराव , कॉटनची साडी , लाल टिकली . . . मला तिचं हे साधं व्यक्तिमत्त्व खूप आकर्षक वाटतं . अर्थात जेव्हा तिला सुटसुटीत पोशाखाची गरज वाटते तेव्हा ती जीन्स - कुडता किंवा टॉपमध्येही असते . तिच्यात भारतीय मूल्यंही आहेत , पण ती पारंपरिक भारतीय नारी नाही . तिच्याकडे हवं तसं जगण्याची ऊर्मी आहे , पण ती उच्छृंखल नाही . ती तिच्या मूल्यांशी प्रामाणिक आहे , पण ती मूल्यं मिळवताना वाटेल ती किंमत ती मोजणार नाही . माझ्या " मॉं ' ला कुठल्या विशिष्ट चौकटीत मला ( खरं तर कदाचित कुणालाही ) बसवता येणार नाही . माझे बायोलॉजिकल वडील व्हिव्हियन रिचर्ड्‌स व माझी आई यांचा लौकिक अर्थाने कधी विवाह झाला नाही , पण तरीही मला जन्म देण्याचं अफाट साहस तिने 22 वर्षांपूर्वी दाखवलं . हॅट्‌स ऑफ टु हर करेज ऍन्ड जेन्युइन लव्ह फॉर मदरहुड ! गेल्या पाच - सहा वर्षांमध्ये लिव्ह - इन रिलेशनशिप समाजात कॉमन होऊ पाहतेय . 22 - 23 वर्षांपूर्वी इट वॉज टॅबू . . . तिच्या अत्यंत जवळच्या व्यक्तींनीही तिला तेव्हा मला जन्म देण्यापासून परावृत्त केलं असेल . तरीही तिने मला जन्म दिला . तिच्यातलं हे असामान्य धैर्य माझ्यात प्रचंड आंतरिक शक्ती निर्माण करत गेलंय . जुहूच्या जमनाबाई नरसी शाळेत मी दहावीपर्यंत शिकले . त्यानंतर एसएनडीटीमधून मी फॅशन डिझायनिंग केलं . माझ्यात असलेल्या सुप्त गुणांचा शोध खरं तर तिनेच लावला . तिच्या ओढण्या - जुन्या साड्या घेऊन त्यांच्या " चिंध्या " करत बसणं हे माझं आवडीचं काम असायचं . फॅशन डिझायनिंग कशाशी खातात हे मला कळत नव्हतंच . आईसारखं अभिनयात जावं तर व्यक्तिमत्त्व साजेसं नाही . मॉम तशी एकटीच कमावती . . . मी काही चांदीचा चमचा घेऊन जन्माला आले नव्हते . त्यामुळे योग्य दिशेने करियर करणं अतिशय महत्त्वाचं होतं . मला दिशा दाखवण्याचं काम तिनेच केलं . शाळेत असताना , कधी कॉलेजमध्ये असताना वर्गातली मुलं कधी सहज , कधी मुद्दाम , कधी खवचटपणे , तर कधी मला अपमानित करत माझ्या वेगळ्या लुकबद्दल तर कधी मला माझ्या वडिलांबद्दल विचारत . लहान असताना डोळ्यांत पाणी आणून मी सारं तिला सांगत असे ; पण तरीही खचून न जाता अशा डिवचणाऱ्यांना सडेतोड उत्तर द्यायला तिने मला तयार केलं . मी नववीत असताना एकदा शिक्षकांनीच वर्गात प्रत्येक विद्यार्थ्याला त्याचं नाव व त्या नावाचा अर्थ सांगायला सांगितलं . जो तो आपलं नाव व त्या नावाचा त्याला माहिती असलेला अर्थ सांगत गेला . मी " मसाबा ' म्हणताच वर्गात हास्याची कारंजी उसळली . मसाबाचा अर्थ मी सांगितला - प्रिन्सेस . मसाबाचा अर्थ आफ्रिकन भाषेत तसाच होतो . पुन्हा वर्ग हास्याच्या लाटेवर विराजमान झाला . मी अपमानित झाले . कारण शिक्षकांनी विचारलं , " " हे नाव विचित्र वाटतंय . या नावामागे काही इतिहास , काही कारण आहे का ? ' ' त्यांना काय सांगावं , या विचाराने मी घाबरीघुबरी झाले . शाळेतून घरी गेल्यावर आईला हे सांगताना मला रडू अनावर झालं ; पण वेळोवेळी तिच्या धीरोदत्त शब्दांनी मला खरंच पोलादाप्रमाणे कणखर बनवलं . आईच्या करियरने खरं म्हणजे माझं काही नुकसान केलं नाही . मी शाळेत गेले की ती तिचं काम करत असे . एकदाच केव्हा तरी ती शूटिंगसाठी मुंबईबाहेर गेली असताना मला तिची खूप उणीव भासली . पण तिचा दररोजचा फोन मला खूप आधार वाटायचा . आईचं अभिनयाचं क्षेत्र तसं टाइम बाऊन्ड नव्हतं , नाही . दहा ते सहा काम करणाऱ्या बायका जशा दिवेलागणीला घरात हजर , तशी मॉम नव्हती , पण अनुभवाने तिच्या कामाचं स्वरूप मला समजत गेलं . तिच्या शूटिंगला तर मी अनेकदा गेलेय . कधी कधी एखाद्या सीनला कसा प्रचंड वेळ लागू शकतो हे मी पाहत गेले . माझी आई चारचौघींसारखी नाही , ती जशी वेगळी तसं तिचं कामही वेगळं , याची पक्की जाणीव मला होत गेली . . तिला आपली भूमिका दिग्दर्शकाकडून समजावून घ्यावी लागते , त्या भूमिकेचा अभ्यास करावा लागतो , दिलेल्या तारखांना लोकेशनवर पोहोचावं लागतं , संवाद पाठ करावे लागतात . सहकलाकारांची चूक झाली तरी पूर्ण सीनचे रिटेक्‍स होत राहतात . अनेक दिव्यांतून काम करत तिला आपली कामगिरी चोख बजावायची असते . मी जसजशी मोठी होत गेले तसतशी तिच्या खडतर कामाची मला प्रत्यक्ष ठळक जाणीव झाली . तिने तिच्या आजवरच्या कारकिर्दीत निर्माती - दिग्दर्शिका अशा अनेक जबाबदाऱ्या पार पाडल्यात . त्यातही तिने झोकून देऊन काम केलं . तिच्या कामाचा आवाका फार मोठा आणि मला प्रचंड अभिमानास्पद आहे . मॉंने तिची प्रत्येक जबाबदारी पार पाडताना स्वत : तल्या मातृत्वाचा कधीही विसर पडू दिला नाही , हे मी अनेक वर्षं पाहत आलेय . मला तिच्या लहान - मोठ्या आनंदात सहभागी करवून जीवनाचा पुरेपूर आनंद तिने लुटलाय . तिच्या किटी पार्टीच्या मैत्रिणी असोत किंवा माझं फ्रेंड सर्कल असो , तिने आमच्या पार्टीजना उपस्थिती तर लावलीच , पण खाण्याच्या डिशेसपासून सारी जय्यत तयारीही तिचीच . . . शी इज माय पॉवर , माय स्ट्रेंग्थ ! आमच्या दोघींचं नातं हे नेहमीच पारदर्शक असावं असं ती मानत आलीय . ती माझी कायम बेस्ट फ्रेंड आहे आणि राहील यात शंकाच नाही . आईपणाचा विसर न पाडता करियर सांभाळण्यात ती नेहमीच यशस्वी ठरलीये . स्वत : चा आब राखून मर्यादेने - स्वाभिमानाने कसं जगावं याचं बाळकडू मी तिच्याकडून घेतलं . मला मसाबा गुप्ता - द यंग लीडिंग फॅशन डिझायनर घडवण्यामागे मॉम , फक्त तूच आहेस ! - मसाबा गुप्ता उन्हाळ्यातील , टिप्स आणि करिअरस्ट आई बद्दल वाचा तनिष्का . " तनिष्का ' चे वर्गणीदार होण्यासाठी संपर्क करा - tanishka @ esakal . com
ज्यांच्या हुशारीची भीती वाटावी अशी प्रतिभावान माणसं अनेकदा जवळपास ऑटिस्टिक ( स्वमग्न ) असतात असं मानलं जातं . ' फेसबुक ' च्या निर्मितीचं मिथक मांडणारा ' द सोशल नेटवर्क ' हा चित्रपट मार्क झुकरबर्ग या फेसबुकच्या निर्मात्याचं असंच काहीसं चित्रण करतो . चित्रपटात सांगितलेली गोष्ट नाट्यमयतेसाठी वास्तवाशी वेगवेगळ्या प्रकारे फारकत घेते असे आरोप झालेले आहेत . पण निव्वळ गोष्ट म्हणून पाहिलं तर एका प्रतिभावान माणसाची गमतीशीर पण केविलवाणी कहाणी या चित्रपटात दाखवलेली आहे .
कोल्हापुरातला आमच्या घरातला गणपती दहा दिवस असतो . पण त्याआधीची तयारी गृहीत धरून तो पंचवीस दिवसांचा होतो . नरूमामाचा गणेशोत्सव म्हणजे महिनाभराच्या कष्टानंतर बाप्पांनी हातावर ठेवलेला एक उकडीचा मोदक . मामाला सगळ्या गोष्टी नेमक्या करायचं व्यसन आहे . त्यामुळे तो आम्हाला सगळ्यांना हाताखाली घ्यायचा . " सई आणि स्नेहा , या पताका नीट लावा . या बशीत खळ आहे . ती न सांडता वापरायची . पताका नीट त्रिकोणी झाल्या पाहिजेत . काय ? " हा शेवटचा ' काय ? ' खूपच बोचरा असायचा . मग आमची फुलपाखरू मनं त्या पताकांवर टिकत तेवढ्या वेळेपर्यंत नरूमामा सफल ; पण त्यानंतर बहुधा रात्री एक वाजता बिचार्‍याला आमचा पसारा निस्तरत बसायला लागायचं .
हक्क तुझा का मागतो क्षणाक्षणाला अरे जीवना जो तो तुला तय्यार होता
शरदकाका , उपक्रमावर पुनरागमनाने आनंद झाला . अजून लेख येऊ द्या . पौराणिक कथांवर वगैरेही . : - )
याशिवाय त्या त्या देशातले कायदे लागू होतील , हे स्पष्ट केलेलं असतं .
अस्त्रेलीयाचे असेच गर्व हरण झाले पाहिजे , श्रीलंकेला हरविणे एवढे सोपे नाही . . .
तुम्ही तसे म्हणत असाल तर मी म्हणेन की उरलेले सगळे बेसबॉलचे गेम्स बॉस्टन हरेल नि शिवाय पॅट्रियट्स सुद्धा या वर्षी ० - १६ जातील ! ! ! आणि पुढल्या वर्षी सेल्टिक्स सुद्धा सगळे गेम्स हरतील !
एक आयड्याची कल्पना : सहजच गंमत म्हणून दोन्ही हातावर प्लॅस्टर चढवून पहा . . नाहीतरी ' अरे इतिहास जागवलाच पाहिजे ' वगैरे आपण ऐकत असतोच .
तेव्हा असा विचार मनात आला , की कदाचित लाचखोरीची सवय लागण्यासाठी लाच घेणे व देणेही हक्कच आहे वगैरेची माहिती सर्वांना का देऊ नये व आजच्या सोकावलेल्या व्य्वस्थेचे काय होईल याबाबत आपणा मिपाकर तज्ज्ञ व्यक्तिंची मते जाणून घ्यायला उत्सुक कारण इथे भ्रष्टाकारणन करणे हा " शिष्ट " आचार आहे . अश्यावेळी फक्त " लाच न घेणे व न देणे " हाच गुन्हा का मानु नये व लाच देण्या - घेण्याबद्दल शिक्षा नसावी / तो गुन्हा नसावा . यामुळे लाच न घेणार्‍याच्या डोक्यावर सतत टांगती तलवार राहिल की " हा लाच देत नाही तर याचे काम का करायचे , झाले की हा कशावरून त्रास देणार नाही ? "
बोरिस गेल्फांड २००९ च्या विश्वचषक स्पर्धेचा विजेता म्हणून या स्पर्धेत प्रवेशकर्ता झालाय . जन्माने रशियन असलेल्या परंतु इस्राइलमधे स्थायिक झालेला हा ४२ वर्षीय खेळाडू अतिशय सुरेख खेळतो . परंतु अनेकवार कँडिडेट स्पर्धेत खेळूनही म्हणावे तसे यश याच्या पदरात पडलेले नाही . काही धक्कादायक निकाल नोंदवून हा नामांकितांची क्रमवारी उलटीपालटी करु शकेल परंतु संभाव्य विजेता म्हणून याच्याकडे बघता येईल असे सध्यातरी वाटत नाही .
न्यायप्रणालीच्या स्वच्छतेची गुजरातमध्ये हाती घेण्यात आलेली मोहीम लोकांच्या मनात धडकी भरविणारी ठरली असली , तरी संपूर्ण राज्यात , नव्हे देशभरात ही मोहीम कौतुकास्पद ठरत आहे . सर्वदूर त्याचे स्वागत होत आहे . सामान्य माणूस ज्या व्यवस्थेकडे मोठ्या आदराने , आशेने बघतो त्या न्यायव्यवस्थेच्या शालीनतेचे , पवित्रतेचे , विश्वसनीयतेचे निघालेले वाभाडे क्लेशदायक ठरले आणि या प्रकरणात गांभीर्याने पावले उचलण्याचा निर्णय सरकारने घेतला . गुजरातचे उच्च न्यायालय ठामपणे सरकारच्या पाठीशी उभे ठाकले आणि मग सुरू झाली या प्रणालीची " स्वच्छता मोहीम ! ' विकासाच्या माध्यमातून एका नव्या युगाकडे सध्या गुजरातचा प्रवास सुरू आहे . या प्रवासात समाजाच्या सर्वच क्षेत्रांना स्पर्श करीत सामाजातील वाईट प्रवृत्तींना आळा घालण्याचा प्रयत्न प्रामुख्याने होतोय्‌ . यात पोलिस आणि न्यायव्यवस्थेची महत्त्वपूर्ण भूमिका लक्षात घेता , त्याही क्षेत्रात दखलपात्र उपाययोजना , कठोर निर्णयांची अंमलबजावणी राज्य सरकारच्या पुढाकाराने केली जात आहे . कधी त्यासाठी मोक्काच्या धर्तीवर गुजरात सरकारने तयार केलेल्या कायद्याच्या अंमलबजावणीची मागणी प्रकर्षाने नोंदविली जाते , तर कधी न्यायालयात कार्यरत न्यायाधीशांवरही या कारवाईचे गंडांतर येते . पण न्यायप्रणालीच्या स्वच्छतेची गुजरातमध्ये हाती घेण्यात आलेली मोहीम लोकांच्या मनात धडकी भरविणारी ठरली असली , तरी संपूर्ण राज्यात , नव्हे देशभरात ही मोहीम कौतुकास्पद ठरत आहे . सर्वदूर त्याचे स्वागत होत आहे . सामान्य माणूस ज्या व्यवस्थेकडे मोठ्या आदराने , आशेने बघतो त्या न्यायव्यवस्थेच्या शालीनतेचे , पवित्रतेचे , विश्वसनीयतेचे निघालेले वाभाडे क्लेशदायक ठरले आणि या प्रकरणात गांभीर्याने पावले उचलण्याचा निर्णय सरकारने घेतला . गुजरातचे उच्च न्यायालय ठामपणे सरकारच्या पाठीशी उभे ठाकले आणि मग सुरू झाली या प्रणालीची " स्वच्छता मोहीम ! ' मे महिन्यात गुजरातच्या उच्च न्यायालयाच्या मुख्य न्यायाधीशांनी एक कठोर निर्णय घेत , तितक्याच कठोरतेने त्याची अंमलबजावणी करीत , एका क्षणात कनिष्ठ न्यायालयातील 17 न्यायाधीशांना सक्तीची सेवानिवृत्ती घ्यायला लावली . काही न्यायाधीशांची विभागीय चौकशी सुरू झाली . काहींवर निलंबनाची कारवाई झाली . ही मोहीम अद्याप थांबलेली नाही . थांबण्याचा प्रश्नच नाही , आता कुठे ती सुरू झाली आहे . न्यायाधीशांची कार्यक्षमता , त्यांची आचारसंहिता , त्यांचा प्रमाणिकपणा , सचोटी या सर्वच बाबतीत राज्याच्या न्यायप्रणालीत कुठे काय सुरू आहे , हे तपासण्याची धडक मोहीम सध्या संपूर्ण गुजरातमध्ये सुरू आहे . न्यायव्यवस्थेतील भ्रष्टाचाराबाबतची चर्चा आता दबक्या आवाजात होत नाही . साऱ्या देशाला ठावूक असलेले ते एक उघड सत्य आहे . ही स्थिती बदलण्याचा निर्धार गुजरात सरकारने केला . असा निर्धार करणारे आणि त्या दिशेने पावले उचलत कार्यवाही करणारे गुजरात हे देशातले पहिले आणि एकमेव राज्य असावे कदाचित ! ज्यांना पदावरून हटविण्याचा निर्णय झाला , ज्यांच्यावर कारवाईचा बडगा उगारला गेला , त्या न्यायाधीशांचे , त्यांच्या भ्रष्ट वर्तणुकीचे किस्से अफलातून आहेत . कनिष्ठ न्यायालयातील एक न्यायाधीश सुनावणी करताना दिलेल्या तारखा बदलण्यासाठी थेट रेकॉर्डमध्येच बदल करायचे ! ही बदललेली तारीख फक्त एकाच पार्टीला माहीत असायची आणि दुसऱ्या पक्षाच्या अनुपस्थितीत प्रकरणाची सुनावणी आणि निकाल जाहीर व्हायचे . एक न्यायाधीश अशिलांकडून त्याला हवा तसा निर्णय लावून देण्यासाठी आपल्या , वकील असलेल्या बायकोच्या माध्यमातून पैसे स्वीकारायचे . या सर्वच न्यायाधीशांना सक्तीची निवृत्ती देऊन घरी पाठविण्यात आले आहे . पोरबंदर येथील जिल्हा न्यायालयातील एका न्यायाधीशाला त्यांच्या विचित्र वागणुकीसाठी शिक्षा देण्यात आली आहे . गुजरात सरकार आणि उच्च न्यायालयाचे मुख्य न्यायाधीश के . एस . राधाकृष्णन यांच्या या धडाक्याच्या मोहिमेमुळे राज्याच्या विधिवर्तुळात खळबळ उडवून दिली आहे . राज्यात सर्वदूर या कारवाईचे स्वागत होत आहे . आता ही कारवाई कनिष्ठ न्यायालयाच्या पातळीवरून उच्च न्यायालयाच्या पातळीवर जावी , म्हणजेच जिल्हा पातळीपासून तर राज्याच्या पातळीपर्यंत न्यायव्यवस्थेला जी कीड लागली आहे , ती दूर करण्यासाठी या कठोर उपाययोजना अमलात याव्यात अशी इच्छा व्यक्त होत आहे . ही इच्छा राज्यातला सर्वसामान्य माणूस व्यक्त करू लागला आहे . त्यांच्या मनातली न्यायव्यवस्थेतील भ्रष्टाचाराविरुद्धची चीड यानिमित्त व्यक्त होत आहे . गुजरात सरकारने उचललेली पावले संपूर्ण देशभरात अनुसरली जावीत अशी भावना आता व्यक्त होऊ लागली आहे . कारण सर्वदूर न्यायप्रणालीची " अवस्था ' हीच आहे . फक्त त्याविरुद्ध आवाज उठविण्याची हिंमत कुणी केली नव्हती . जे दुसऱ्याला न्याय देतात ते स्वत : तेवढी नैतिकता जपत असतीलच असा लोकांच्या मनातला ठाम विश्वास अलीकडे ढळू लागला आहे . अतिशय स्वच्छ आणि संवेदनशील मानल्या जाणाऱ्या या प्रणालीतील लोकांच्या गैरवर्तुणुकीचा तो परिणाम आहे . त्यामुळे सामान्य माणसाच्या मनात प्रचंड चीड असली तरीही ती व्यक्त करण्याची हिंमत तो करीत नाही . न्यायालयाच्या अवमानाच्या परिघात आपला संताप व्यक्त करायचा कसा , असा प्रश्न त्याच्या समोर उभा असतो . पण गुजरातेत जे घडतेय्‌ ते सामान्य माणसाला हवं आहे . सरकार म्हणा वा मग न्यायालयाचे मुख्य न्यायाधीश यांनी उचललेली पावले ही सामान्य माणसाच्या मनाचा वेध घेणारी ठरली आहेत . न्यायालय म्हणजे मंदिर , न्यायदेवता आंधळी असते म्हणूनच ती न्याय देताना भेद करत नाही ही प्रत्येकाच्या मनातली भावना खरी ठरायची असेल , तर या व्यवस्थेला लागलेली कीड स्वच्छ करण्याचे काम कुणीतरी हाती घेण्याची गरज होती . गुजरातने त्यात आघाडी घेतली . देशातल्या इतर राज्यांना असले शहाणपण लवकरात लवकर सुचावे हीच प्रत्येकाची मनीषा असणार आहे . सामान्यता विकासाची कल्पना मांडताना रस्ते , पाणी , वीज , उद्योग , कृषी याच्यापलीकडे विचार करण्याची गरज सहसा कुणाला वाटत नाही . न्यायप्रणालीकडे वळण्याचा तर विचारही कुणाच्या मनात येत नाही . गुजरात सरकारने या सीमेच्या पलीकडे जाऊन विचार केला , कठोर निर्णय घेतले , तेवढ्याच कठोरतेने त्याची अंमलबजावणी केली , भविष्यात अजूनही बरेच काही करण्याचा निर्धार सरकारने केला आहे . गुजरातेतले हे लोण संपूर्ण देशभरात पसरावे , एवढीच आता अपेक्षा आहे . सुनील कुहीकर नागपूर ९८८१७१७८३३
लोकलमधुन किंवा बसमधुन प्रवास करताना आजुबाजुची घरे दिसायची . क्षणभरासाठी , ते घर , त्याचा खिडकीसमॊरचा चौकोन आणि तुम्ही यांचं नातं जुळायचं . मुलीची वेणी घालणारी आई , भाजी निवडणा - या बायका , कुठे नुसताच गरगर फिरणारा पंखा . विशेषतः दिवेलागणीच्या कातरवेळी हे नातं - निरागस माणुस असण्याचं नातं - अधिक गहिरं वाटायचं . वेबलॉग्स वाचताना , परत तसंच निरागस नातं कुठेतरी जाणवतं . ही नाती मात्र मला आपल्या परीने जपता येतात , वाढवता येतात . हॆ माझॆ नातलग - कॊणी कॅन्सरशी आपल्या विलक्षण आशावादाच्या आणि श्रद्धेच्या बळावर झुंज देणारा तरुण , आपल्या तान्हुल्याच्या कौतुकात रमलेली आई , टाईमपास करणारे टगॆ , दूर देशी आपलं करिअर , स्वत्व आणि विनोदबुद्धी जपणारी अनामिका - कितीतरी - सगळे आवडतॆ . संकॊची स्वभावामुळे मी त्यांना कधी हे ही नाही सांगु शकले की तुम्ही मला प्रिय आहात , म्हणुन काय झालॆ ? बरं वाटतं त्यांची खुशाली कळ्ली की . तरुण आणि ऍनी ची काळजी आणि कॊबीचं कौतुक मला आहेच . म्हणुन गुलजारचॆ काही शब्द उसनॆ घेउन , हवाओंपे लिखा है हवाओंके नाम उन अंजान परदेसीयॊंको सलाम !
६०० रुपये खिशात टाका आणि घरी जाऊन झोपा . संध्याकाळी निवांतपणे एक क्वार्टर मारा !
असेच एक दिवस चारीजींनी मला बोलवले व म्हणाले " तुम्हे यही करोलबाग में जैन साब के यहा जाना है , वह टी , टी . गार्मेंट के मालिक है . . . जाणते हो ना टी . टी . ? " मी हो म्हणालो व त्यांची परवानगी घेऊन जैन साहबांकडे गेलो दरवाजावर परवानगी घेऊन मी त्यांच्या कार्यालयात पोहचलो तर समोर जैन साहेब बसले होते व मी जाताच त्यांना अभिवादन करुन म्हणालो की " सर , मै राज जैन , मुझे चारीजींने आपके पास भेजा है , आप को कुछ काम है " ते हो म्हणाले व मला एका संगणकाकडे बोट दाखऊन म्हणाले " बेटा , देखो इसे कुछ हुआ है , तथा इस मे मेरे काम की बहोत सारी चीजे है तथा वह मेरी सारी चीजे जरुरत की है " मी हो म्हणालो व त्यांच्या संगणकाकडे वळलो , थोडेफार काम केल्यावर मी त्यांना सांगितले की काही वस्तूंची गरज आहे व मला ती विकत आणावी लागेल . त्यांनी लगेच किती पैसे लागतील विचारुन घेतले व पैसे मला दिले , काही वेळानंतर मी त्यांचा संगणक चालू करुन त्यांना दाखवला व त्यांच्या सर्व महत्वाच्या फाईली त्यांना दाखवून मी त्यांना सांगितले की काय अडचण होती व किती पैसे खर्च झाले , व वाचलेले पैसे मी त्यांना परत दीले व त्यांची परवानगी घेऊन चारीजीच्या कडे परत आलो तो पर्यंत चारीजी व जैन साहेब ह्यांचे फोन वर बोलणे चालू होते मी गेल्यावर चारीजींनी फोन खाली ठेवला व म्हणालो " वा , राज आज तो तुमने बडा ही काम कर दिया " मी हसत म्हणालो " नही सर , इतना बडा भी नही था यह काम , बस कुछ सामान खराब था , बदल दिया तथा चालू करके उन्हे दे दिया " ते म्हणाले " नही , छोटा नही था काम , वहा जो आदमी आता था उसने तो नया पीसी लेने के लिये कहा था तथा वह लुटने के चक्कर में था पर तुम्हारी वजह से उन्ह के पैसे बच गये तथा उन्होने तुम्हे १००० . ०० रु . देने के लिए मुझे कहा है तथा शाम के समय उन्ह के यहा जाना व तुम्हे कुछ गिफ्ट भी करना चाहते है " मी हसलो व म्हणालो " नही सर इसकी क्या जरुरत है , आप उन्हे मना कर दो कृपा कर के " पण त्यांनी जे उत्तर दिले ते मात्र माझ्यासाठी एकदम जिवनमार्गच ठरले , ते म्हणाले " राज , जिवन में कभी पैसे को ना मत कह ना तथा जो तुम ने काम किया है उसका मुल्य जरुर लेना , शर्म पैसे की कभी नही हो नी चाहीए " मी हसत मान डोलावली व आपल्या कामाला लागलो .
फार प्राचीन काळी , म्हणजे कृतयुगात सिंधू देशातील कोकण पल्लीर नावाच्या गावात ( पाली गावात ) कल्याण नावाचा एक व्यापारी राहात होता . त्याच्या पत्नीचे नाव इंदुमती . काही दिवसांनी त्यांना मुलगा झाला . त्याचे नाव बल्लाळ . बल्लाळ जसजसा मोठा होऊ लागला , तसतसा त्याचा गणेशमूर्तिपूजनाकडे अधिक ओढा दिसू लागला . हळूहळू तो गणेशचिंतनात रमू लागला . त्याच्या मित्रांनाही गणेशभक्तीचे वेड लागले . बल्लाळ आपल्या मित्रांसह रानात जाऊन गणेशमूर्तीचे भजन - पूजन करू लागला . बल्लाळाच्या संगतीने मुले बिघडली अशी ओरड गावात सुरु झाली . लोक कल्याण शेठ्जीकडे जाऊन ' बल्लाळने आमच्या मुलांना बिघडविले ' अशी तक्रार करू लागले . आपला मुलगा इतक्या लहान वयात भक्तिमार्गाला लागला आणि त्याने आपल्याबरोबर इतर मुलांनाही वाईट नादाला लावले या विचाराने कल्याण शेठजींना राग आला . त्या रागाच्या भरातच तो एक भलामोठा सोटा घेऊन बल्लाळ ज्या रानात होता तेथे गेला . तेथे बल्लाळ आपल्या सवंगड्यांसह गणेशमूर्तीची पूजा करीत होता . सारेजण गणेशाचे भजन करीत होते . बल्लाळ गणेशाच्या ध्यानात अगदी रंगून गेला होता . ते पाहून कल्याण शेठजींच्या पायाची आग मस्तकाला गेली . तो ओरडत , शिव्या देतच तेथे धावला . त्याने ती पूजा मोडून टाकली . गणेशाची मूर्ती फेकून दिली . इतर मुले भीतीने पळून गेली ; पण बल्लाळ मात्र गणेश ध्यानात मग्न होता . कल्याण शेठजीने बल्लाळास सोट्याने झोडपून काढले . बल्लाळ रक्तबंबाळ झाला , बेशुद्ध पडला ; पण कल्याणला त्याची दया आली नाही . त्याने बल्लाळाला तशा अवस्थेच एका झाडाला वेलींनी बांधून ठेवले . कल्याण शेठ रागाने म्हणाला , ' येऊ दे तुझा गणेश आता तुला सोडवायला . घरी आलास तर ठार मारीन , तुझा नि माझा संबंध कायमचा तुटला . ' असे म्हणून कल्याण शेठ निघून गेला .
मुंबई - प्रदेश कॉंग्रेस अध्यक्ष व मुंबई अध्यक्षाच्या निवडीचे सर्वाधिकार पक्षाध्यक्षा सोनिया गांधी यांना देणारा ठराव आज प्रदेश प्रतिनिधी व जिल्हाध्यक्षांच्या बैठकीत एकमताने मंजूर करण्यात आला . त्यामुळे विद्यमान प्रदेशाध्यक्ष माणिकराव ठाकरे व मुंबई कॉंग्रेसचे अध्यक्ष कृपाशंकर सिंह यांचे भवितव्य दिल्लीत ठरणार आहे . " एका ओळीचा ठराव ' करण्यास भाग पाडून विरोधी गटाने पहिली बाजी मारल्याची चर्चा आहे . त्यामुळे आता दिल्लीत राजकीय घडामोडींना वेग येईल , अशी शक्यता व्यक्त केली जात आहे . अखिल भारतीय कॉंग्रेस समितीने जाहीर केलेल्या संघटनात्मक निवडणूक कार्यक्रमानुसार प्रदेशाध्यक्ष व मुंबई अध्यक्षांच्या निवडणुकीसाठी उमेदवारी अर्ज भरण्याची आज दुपारी दोन वाजेपर्यंत अंतिम मुदत होती . दोन्ही पदांसाठी पक्षात मोठी चुरस आहे . माणिकराव व कृपाशंकर आपापली आसने राखण्यासाठी प्रयत्नशील आहेत ; मात्र केंद्रीय अवजड उद्योगमंत्री विलासराव देशमुख यांचा गट ठाकरे यांच्या विरोधात तर केंद्रीय राज्यमंत्री गुरुदास कामत यांचा गट कृपाशंकरांना हटविण्यासाठी सक्रिय झाला आहे . त्यामुळे माणिकराव व कृपाशंकर यांना उमेदवारी अर्ज भरणे अडचणीचे झाले होते . निवडणूक एकतर्फी होऊ नये , यासाठीही विरोधी गटांनी मोर्चेबांधणी केली होती , त्यामुळेच काल तातडीने टिळक भवनात सर्व नेते एकत्र झाले . त्यांनी प्रदेश निवडणूक प्राधिकारी गुलचैनसिंह चरक यांना अर्ज भरण्याच्या अंतिम मुदतीच्या आत नवनिर्वाचित जिल्हाध्यक्ष व प्रदेश प्रतिनिधींची बैठक घ्यावी व त्यात सोनिया गांधी यांना अध्यक्ष निवडीचे सर्वाधिकार देण्याचा ठराव मंजूर करावा , अशी विनंती केली . त्यानुसार आजची बैठक घेण्यात आली . टिळक भवनात झालेल्या बैठकीला झाडून सारे मंत्री , पदाधिकारी , आमदार , जिल्हाध्यक्ष व प्रदेश प्रतिनिधी आणि कार्यकर्तेही मोठ्या संख्येने उपस्थित होते . मुख्यमंत्री अशोक चव्हाण , विलासराव देशमुख , गुरुदास कामत , विधान परिषदेचे सभापती शिवाजीराव देशमुख , माजी मुख्यमंत्री शिवाजीराव पाटील - निलंगेकर , वनमंत्री पतंगराव कदम , महसूलमंत्री नारायण राणे , प्रदेश कार्याध्यक्ष जयंतराव आवळे , कृषिमंत्री बाळासाहेब थोरात , परिवहनमंत्री राधाकृष्ण विखे - पाटील आदी मंत्री उपस्थित होते . खासदार एकनाथ गायकवाड यांनी " ही सभा प्रदेश कॉंग्रेस अध्यक्ष व मुंबई कॉंग्रेस अध्यक्ष निवडीचे सर्वाधिकार पक्षाध्यक्षा सोनिया गांधी यांना देत आहे ' , असा एक ओळीचा ठराव मांडला . तो टाळ्याच्या गजरात व " सोनिया गांधी जिंदाबाद ' च्या घोषणांत मंजूर करण्यात आला . ठरावाला मुश्‍ताक अंतुले , सुधाकर गणगणे व आदिवासी विकास राज्यमंत्री पद्माकर वळवी व इतर पदाधिकाऱ्यांनी पाठिंबा दिला . निवडणूक अधिकारी आजच दिल्लीला रवाना होऊन ठरावाची माहिती श्रीमती गांधींना देतील , असे सांगण्यात आले . दिल्लीतूनच दोन्ही पदांची घोषणा होईल ; परंतु हा निर्णय कधी होईल , त्याबद्दल ठामपणे कुणी सांगू शकत नाही . त्यामुळेच इच्छुकांच्या व समर्थकांच्या दिल्लीवाऱ्या सुरू होतील आणि राजकीय घडामोडींनाही वेग येईल , अशी शक्यता व्यक्त केली जात आहे .
छायेचा खेळ दाखवणारी छायाचित्रे काढणे हि एक कला आहे . पण या सोबत आजच्या घडीला हिच चित्रे आणखीन सुंदर बनवणे हि सुद्धा कलाच आहे . मला अर्थातच मुख्यचित्र ज्यावरून सुधारीत छायाचित्र बनवले आहे ती आवडतात . त्यामागे शब्द नसलेली एक कथा आहे असे वाटून जाते .
अमेरिका बर्याच लोकांनी बघितली आहे . . . पण हे सगळे वर्णन बर्काव्यान्साहित करून अगदी डोळ्यासमोर चित्र उभे राहील असे वर्णन करणे हि खरे तर सोपी गोष्ट नाही . . . . कीप इट अप
चिन्मय , खुप दिवसान्नी तुझे हे खुले पत्र वाचले , अगदी मुद्देसुद पणे पटवुन दिले आहेस . काही चांगली माहितीही मिळाली , भक्तिवेदांत व बाळ ठाकरे यांच्या बद्दल नव्यानेच कळाले .
तेव्हा लिखाणाचा कंटाळा आला असल्यास नामस्मरण करा , ध्यान करा पण तो कंटाळा असा ट्रान्स्मिट करू नका ही विनंती .
बंगळूर - " क्रिकेटमधील अमर्याद अनिश्‍चितता ' किती ताणली जाऊ शकते , याला " लिमिट ' नसते . त्यातच " टीम इंडिया ' मैदानात असल्यावर तर " तुटेपर्यंत ताण ' पडत असतो . विश्‍वकरंडक क्रिकेट स्पर्धेत इंग्लंडविरुद्ध भारताचा सामना असाच रंगला आणि अमर्याद , अनिश्‍चिततेची कमाल मर्यादा गाठत " टाय ' झाला . सचिनचे शतक होऊनही भारताला आणि ऍण्ड्य्रू स्ट्रॉसच्या दीडशतकानंतरही इंग्लंडलाही विजय मिळाला नाही . विजय झाला , तो क्रिकेटचा ! विश्‍वकरंडक स्पर्धेतील तिसरा " टाय ' सामना विश्‍वकरंडक क्रिकेट स्पर्धेत अनिर्णित राहिलेला हा चौथा सामना आहे . यापूर्वी बर्मिंघम येथे 17 जून 1999 रोजी ऑस्ट्रेलिया - दक्षिण आफ्रिका , डर्बन येथे 3 मार्च 2003 रोजी श्रीलंका - दक्षिण आफ्रिका , आणि किंग्जटन 15 मार्च 2007 रोजी आयर्लंड - झिंम्बाब्वे यांच्यात झालेला सामना अनिर्णित राहिला होता .
• पेइचिंग ऑलंपिक की शुद्ध आय एक अरब से अधिक
की सहिष्णुता म्हणजे तुम्ही तुमच्या देवाची पुजा करा आम्ही आमच्या करु . तुम्ही जोपर्यंत आमच्या देवाला वाईट म्हणत नाही तो पर्यंत आमच्या सारखे सहिष्णु कोणीच नाही . तुम्हीच काय , आमच्यातीलही कोणी आमच्या देवांना नावे मात्र ठेवायचे नाहीत .
आता नहीं पलटकर गुज़रा हुआ ज़माना , क्या ख़्वाब का भरोसा क्या मौत का ठिकाना , ये ज़िंदगी गंवाकर क्या फ़ायदा मिलेगा ,
. . . . . प्रेशिताच्या कबरीचे दर्शन घेऊन हे काय आता नवीनच ? प्रेषित शुभ्र पांढर्‍या घोड्यावर बसुन ( सदेह ? ) एका रपाट्यात डायरेक जन्नतमधीच पोचलेत अशी इस्लामी जगात मान्यता आहे ना ? ती जागा आजही जेरुसलेम मधल्या एका टेकडीवर का कुठतरी इझरेल मधे दाखवतात ना ?
कुणा खेळाडूला भारतरत्न द्यायचाच असेल तर सर्वात आधी त्यावर हक्क dhyanchandchach आहे .
लोकशाही चे आणि काय धिंडवडे निघाय चे बाकी आहेत ? लोकांच्या पैस्या चे आणि भावनाचे पार तीन तेरा वाजविले आहेत . लोकप्रतिनिधी जर देश लुटून खातात तर सामान्य लोकांच्यात देशप्रेमाची भावना कशी जागृत होणार ? हे सर्व मृतक राजकारण करत आहेत . हि मरगळ केव्हा संपणार ? देशात केव्हा चांगला नेता येणार ? सामाजिक एकता केव्हा येणार ? आरक्षण कधी संपणार ? हे आशा वादी प्रश्न ज्याला पडतात तोच खरा भारतीय . लोक हो क्रिकेट पाहू नकात पण ह्या कडे लक्ष्य द्या . आपली उद्या ची पिढी चुकी च्या रस्त्या वर धावत आहे . देश वाचवा . देश वाचवा .
आपल्या होस्टिंग . मीमराठी . नेट या सेवेद्वारे आता आपल्या सगळ्यांच्या लाडक्या मी मराठीने डोमेन विक्री व वेबहोस्टिंग क्षेत्रात पदार्पण केलेले आहे . ही सेवा मीमराठी . नेट आणि वर्थ कम्युनिकेशन्स यांचा संयुक्त उपक्रम आहे . अश्या सर्व प्रकारच्या सुविधा एकत्रितरित्या पुरविणारी मीमराठी . नेट हे एकमेव संकेतस्थळ आहे . या उपक्रमाअंतर्गत . in , . com , . net , . org , . co . in , . mobi , . info इत्यादी एकूण २९ प्रकारच्या डोमेन नेमची विक्री करण्यात येईल . याखेरीज लायनेक्स व विन्डोंज प्रकारचे होस्टिंग ; गरजेनुसार १ जीबी , ५ जीबी , १० जीबी तसेच अमर्यादीत होस्टिंग स्पेस ; त्यासाठी आवश्यक ती बॅडविडथ ; १० इमेल आयडी ; पीएचपी ; मायएसक्युअल ; वर्डप्रेस , जुमला , ड्रुपल , फोटोगॅलरी यासारखी २५ हुन अधिक वन क्लिक गो वेब अॅप्लिकेशन्स अश्या प्रकारचे सध्या उपलब्ध असलेले अद्ययावत तंत्रज्ञान व विविध अत्याधुनिक प्रणाली पुरवण्यात येतील . या उपक्रमाअंतर्गत SSL 256Bit सर्टिफिकेट्स , वेबसर्व्हर सर्टिफिकेट्स , ईमेल होस्टिंग इत्यादीं सेवा देखील देण्यात येतील . त्याखेरीज साईट चे डिझाईन / सेट - अप / वर्क अपडेशन इत्यादी कामेदेखील करण्यात येतील . या सेवा सवलतीच्या दरात
अजून दिलदार ओळ सुचता तुझ्या सुगंधात नाहतो मी अजूनही चालते म्हणा तर तुझ्यावरी जुनीच युक्ती
राष्ट्रद्रोह कशाला म्हणावे हा प्रश्नच आहे . सरकारविरोधी बोलणे , कृती करणे हा राष्ट्रद्रोह अर्थातच नाही . परंतु स्टेट , राज्य , विरुद्ध सशस्त्र लढा पुकारणे म्हणजे waging war against the state हा कायद्याने गुन्हा आहे . आता असे आहे की असा लढा पुकारणारा हा त्या कायद्याच्या निर्मितीलाच आव्हान देत असतो . त्याने केवळ एक कायदा मोडलेला आहे . या दृष्टीने त्याला राष्ट्रद्रोही म्हणावे तर बाकीचे कायदे मोडणारे पण राष्ट्रद्रोही होतात असे म्हणावे लागेल . त्यामुळे एखादा कायदा मोडणे हा काही राष्ट्रद्रोह म्हणता येणार नाही . नक्षल तर म्हणतात की आम्ही राष्ट्राच्या भल्यासाठीच शस्त्र हातात घेतले आहे . सध्या राष्ट्राचे नियंत्रण करणारी व्यवस्थाच त्यांच्यामते राष्ट्रद्रोही आहे . रॉय बाई म्हणतात की प्रचलित व्यवस्थाच घटनेचे नीट पालन करीत नाही . मग त्या व्यवस्थेला आव्हान देणारे लोक तर घटनेच्या नीट पालनाकरताच लढत आहेत . पुन्हा , राष्ट्र कशाला म्हणावे हे स्पष्ट नाही , एकमत नाही . भारत हे एक राष्ट्र आहे की अनेक हा अजून एक वादाचा विषय . त्यामुळे बाई ( किंवा कुणीही ) राष्ट्रद्रोही की कसे याविषयी काहीही बोलणे मला योग्य वाटत नाही . ( राष्ट्र म्हणजे सकल भारतीय लोक अशा अर्थाने तर मला नक्षलही राष्ट्रद्रोही असावेत का असा प्रश्नच पडतो . चुकीचे अर्थातच वाटतात . अयोग्य मार्गाने सत्तासंघर्ष करणारे आहेत , झालं . हिंसात्मक मार्गामुळे घातक अर्थातच आहेत . )
नैरोबी - & nbsp विश्‍वकरंडक स्पर्धेतील सुमार कामगिरीनंतर केनियन क्रिकेट बोर्डाने देशातील खेळाचा स्तर उंचावण्यासाठी जोरदार प्रयत्न सुरू केले आहेत . मुख्य प्रशिक्षक एल्डिन बाप्टिस्टे यांनी राजीनामा दिल्यानंतर आता केनियातील विविध क्रिकेट अकादमींमध्ये प्रशिक्षकांची भरती करण्यात येणार आहे . याचबरोबर आर्थिक सल्लागारही नियुक्त करण्यात येणार आहे . या पूर्णवेळ सल्लागाराच्या माध्यमातून खेळात केलेली गुंतवणूक आणि तिचा जास्तीत जास्त परतावा कसा मिळेल , याकडे लक्ष देण्यात येणार असल्याचे " क्रिकेट केनिया ' चे मुख्य कार्यकारी अधिकारी टॉम सीअर्स यांनी सांगितले . प्रशिक्षकांची भरती करण्यातून शालेय , राज्य आणि राष्ट्रीय स्तरावर दर्जेदार प्रशिक्षकांची साखळी तयार करण्याचा प्रयत्न असल्याचे सीअर्स म्हणाले . उपखंडामध्ये झालेल्या विश्‍वकरंडक स्पर्धेमध्ये केनियाला एकही सामना जिंकता आला नव्हता .
ह्या सगळ्यांना आणि सर्व कवींना जागतिक कविता दिनी सलाम .
पंढरपूर - " आदर्श गृहनिर्माण सोसायटीच्या जमिनीसंदर्भातील पूर्ण माहिती आमच्याकडे नाही . ती जागा राज्य शासनाची असल्याचे मुख्यमंत्री अशोक चव्हाण यांनी सांगितले आहे . ते जर सत्यावर आधारित असेल तर त्यात गैर काही नाही . परंतु , जर ती जमीन संरक्षण खात्याची असेल व कारगिलमध्ये हुतात्मा झालेल्यांच्या कुटुंबीयांना देण्यासाठी राखीव ठेवलेली असेल तर मात्र ही गंभीर गोष्ट आहे . नक्की काय आहे हे समजल्याशिवाय या विषयावर भाष्य करता येणार नाही , ' असे मत केंद्रीय कृषिमंत्री शरद पवार यांनी येथे पत्रकारांशी बोलताना व्यक्त केले .
अतिशिक्षित समजल्या जाणार्‍या मतदारसंघातून गोविंदा , विनोद खन्ना , धर्मेन्द्र सारखे टुकार अभिनेते ' नेता ' म्हणून निवडून येतात आणि एक दिवसही संसदेच्या कामकाजात भाग घेत नाहीत , तर त्याचा दोष त्यांच्याकडे न जाता मतदारांकडेच जाईल ना ? मग अशा वृत्तीच्या मतदारांपुढे उद्या प्रत्यक्ष विवेकानंद उमेदवार म्हणून आले तर त्यांचे मत विरोधात उभे राहिलेल्या बहुरूपी रजनीकांतला जाईल .
तरफ लाठी , डंडों और मशीनगन से लैस पुलिस के जवान तो दूसरी तरफ निरीह छोटे - छोटे बच्चे जो अपने पुरखों की जमीन बचाने के लिये जद्दोजहद कर रहे हैं । यह नजारा किसी अफ्रीकी देश का नहीं बल्कि दुनिया के सबसे बड़े लोकतंत्र भारत के उड़ीसा राज्य के जगतसिंहपुर जिले का है जहां पोस्को की विशाल स्टील परियोजना के खिलाफ विस्थापन विरोधी लोगों की लड़ाई निर्णायक दौर में पहुंच गई है । दृढ़ प्रतिज्ञ नजर आ रही राज्य सरकार ने आरोप . . .
इत्यादी इत्यादी . . . . आणि हो सगळ्यात महत्त्वाचा प्रश्न : - भरलेली माझी बाटली कोणी रिकामी केली ?
पुजा करायला घातल्यावर ब्राम्हण जे सांगेल ते करायला आणि जे विचारेल ते सांगायला नको ? जी पुजा करताय त्यात जर गोत्र माहित करण्यासाठी जात विचारावी लागली तर सांगायला पाहिजे . तुम्ही जात माहित नाही किंवा गोत्र माहित नाही म्हटल्यावर ब्राम्हण कश्यप किंवा जे काय लावतात ते लावेल , पण आपल्याच मनाने तो कसे काय ठरवु शकेल तुमचे गोत्र ? तसेही तुम्ही ' कायतरी विचारले ' असे लिहिलेय , जात विचारली असे लिहिले नाहीय . मी आजवर ज्या पुजांमध्ये बसलेय त्या सगळ्यात माझ्या नव - याला ब्राम्हणाने डायरेक्ट गोत्रच विचारलेले , जात किंवा आडनाव विचारले नाही कधी . जातीवरुन गोत्र ओळखता येते का ते मला माहित नाही .
पण हे वाद का होतात हा ही प्रश्नच आहे . बायको आधी नवर्‍याला आपल्या मनासारखे वागायला भाग पाडून बदलते नि मग म्हणते की " लग्नाआधी किती वेगळा होता ! " मी ज्याच्याशी लग्न केले तो हा नव्हेच ! ; )
नाही . बाहेरील खांब पीठावरचे आहेत . देऊळ सांधार पद्धतीचे आहे . म्हणजे प्रदक्षिणामार्ग आच्छादित आहे . आपण दिलेल्या फ़ोटोत आतले खांब दिसतात . ते देवळाचे खांब . त्यांच्या खाली उपपीठ दिसते . छायाचित्र स्पष्ट असल्याने बघणे सहज झाले आहे .
मजा येत असेल मुक्त आकाशातून ( आपण बांधलेले सुरक्षित असताना ) खाली पहाणे .
५ . हा पर्याय सध्या अंमलबजावणीसाठी तर्कशुद्ध किती आहे , हेही बघणं गरजेचं आहे . पाकिस्तानने भारताबरोबर चांगले संबध राखले , की भारत सुरक्षित होणार आहे का ? नाही . कारण , तालिबानला अमेरिका शोधत असून पाकिस्तान लपवून ठेवतो , तर त्यापुढे भारताची अवस्था येत्या काही वर्षांत किती सामर्थ्यशाली होणार आहे , की पाकिस्तान दहशतवादाला शून्य पाठिंबा देइल ? त्यामुळे तालिबान कारवाया चालूच राहणार . चीन पाकिस्तानचा मांडलिक नाही , त्यामुळे त्याचा त्रास राहणारच . बांग्लादेशचा त्रास कमी होईल असं निश्चित नाही . नेपाळमध्ये माओवाद्यांचाच प्रभाव , त्यामुळे तो त्रास कमी होणार नाही . काश्मीर प्रश्न भारताचं ( राजकीय / भूगोलीय ) नुकसान न होता सुटेल का ? ते सांगता येत नाही . दुसर्‍या बाजूने पाकिस्तान एखादं भरभक्कम राष्ट्र आहे का ? की ज्याच्याशी मैत्री झाली की , या इतर प्रश्नांचा त्रास कमी होईल ? तीही शक्यता नाही . मग जर या मैत्रीने कसलाच राष्ट्रीय / आंतरराष्ट्रीय प्रश्न सुटणार नसेल , तर उपयोग काय ? शांततेसाठी शांतता हा त्याचा उपयोग मारून मुटकून दाखवता येइल , पण देशात होणारी दहशतवादाची घुसखोरी थांबणार नसल्यामुळे ती शांतता खरी नाहीच . तसं करणं म्हणजे , साप येऊन चावतोय , पण अहिंसा पाळण्यासाठी त्याला मारायचा नाही असं म्हणणं होईल . तसंही म्हणायला हरकत नाही , पण ते संन्याशाने वैयक्तिक पातळीवर म्हणावं त्यामुळे त्याचं आध्यात्मिक कल्याण तरी होईल . पण जिथे कोट्यावधी लोकांच्या जीवनाचा / सुखाचा प्रश्न आहे , तिथे ही भूमिका अयोग्य आहे .
२ . तुमच्या चपलेचा ब्रँड अमेरीकन आहे ( घातल्या आहेत का ? ) नाही
आपल्या बौद्धिक आणि कलासक्त वातावरणाचा अभिमान असणा - या लोकांच्या शहरातलं हे श्रीमंत गणेशाचं प्रसिद्ध मंदिर आता बंद होईल थोड्याच वेळात . सकाळपासूनच रीघ लागलेली भक्तांची संख्या आता बरीच कमी झालीय . तरीही अजून काही थोडेजण आहेतच या मूर्तीसमोरच्या छोट्याशा जागेत . त्यापैकीच मी एक .
फणसाबरोबर आणखी एका फळाचा उल्लेख करायला पाहिजे तो दुरियानचा . Durio zibethinus तेही थेट खोडालाच लागते , पण भारतात याची लागवड बहुदा नाहीच . ( पण फणसाप्रमाणे मुख्य खोडाला न लागता , आडव्या फांद्याना लागते ) सिंगापूर , थायलंड , जावा , सुमात्रा आदी देशांत त्याची लागवड होते , पण तिथेही हे दुरियान अतिशय बदनाम आहे . याचे स्वरुप फणसारखेच असले तरी , आकार छोटा आणि गोल असतो . ( क्वचित लंबगोल आकार पण दिसतो ) काटे फणसापेक्षा , जास्त मोठे आणि टोकदार असतात . या दुरियान मधे चार ते पाच उभे कप्पे असतात , आणि आत पिवळसर सोनेरी रंगाचे गरे असतात , खाण्याजोगा भाग , फणसापेक्षा जास्त असतो . या कप्प्यांचे पापुद्रे सोडले , तर आत चारकांडासारखे काहि नसते . फणसापेक्षा हे जास्त गोड , आणि चवीला मधुर लागते . पण दुरियानला बदनाम करतो तो त्याचा वास . अनेकजणांना हा वास सहनसुद्धा होत नाही . या वासामूळेच , सार्वजनिक वाहनांत , हे दुरियान नेता येत नाही . ( मी स्वत : हे फळ खाल्ले आहे . याचा वास फणसासारखाच असतो , आणि त्याचा उगाचच बाऊ केला जातो असे मला वाटते . )
स्वतः जीना देखील फाळणी साठी सुरुवातीला अनुकूल नव्हते , १९१६ च्या सुमारास राष्ट्रासभा व मुस्लीम लीग यांना टिळक व जीना यांनी एकत्र आणले होते व संपूर्ण हिंदुस्तान च्या लढ्यासाठी प्रेरित केले होते , दुर्दैवाने नंतर टिळक राहिले नाहीत ( बहुतेक १९२० ) व गांधी नावाचा नवीन नेता देशाला मिळाला ( मी गांधीवादी वा विरोधी नाही , त्यांच्या काही गोष्टी पटतात पण बहुतेक पटत नाहीत ) त्या काळात जीनांचे राजकीय वर्चस्व कमी झाले व गांधीनी पण कधी प्रयत्न केला नाही त्यांना बरोबर घ्यायचा ( फाळणी ची शक्यता दिसू लागल्यावर काही प्रमाणात केला , पण तो पर्यंत उशीर झाला होता ) ज्या मुळे वेगळ्या मुस्लीम राष्ट्राची कल्पना जीनांनी उचलून धरली , मौलाना आझाद ह्या एकमेव व्यक्तीने अखेर पर्यंत फाळणी ला विरोध केला होता . . . . . सावरकरांनी संपूर्ण हिंदू राष्ट्र हि कल्पना मांडली होती , पण त्या मध्ये इतर धर्मियांना पण स्थान होते , स्वातंत्र्य पूर्व काळात काही मुस्लीम वर्ग ब्रिटीश विरोधी होता तो वेगळ्या कारणासाठी ( बहुतेक ब्रिटीश इस्लाम चे सर्वोच्च धर्मगुरू खलिफा यांच्या विरुद्ध लढत होते , त्या साठी . . ) सावरकरांचा फक्त अशा मुस्लिमांना विरोध होता , जे मुस्लीम लोक देशप्रेमाने भारावून प्रयत्न करत होते त्यांना सावरकरांनी कधीच विरोध केल्याचे ऐकले नाही . . . . कॉंग्रेस ने पद्धतशीर पणे त्यांना मुस्लीम विरोधी प्रतिमा दिली आहे . . .
एक उदाहरण : मंदिरात जातांना कुठलाही वेष परिधान करून जाणे कितपत उचित आहे ? अलिकडेच गणेशोत्स्तवासाठी जेव्हा आम्ही मंदिरात जावयास निघालो , तेव्हा माझा मुलगा ( आता बर्‍यापैकी टीनएजर ) , शॉर्ट्स् घालून यावयास निघाला . फुल्लपॅंट घालणे त्याला उकाड्यामुळे थोडे त्रासदायक वाटत होते . तेव्हा त्याच्यात व माझ्यात असा काहीसा संवाद झाला :
गीता तुम्ही बिलकुल काळजी करू नका तुम्हाला दहा वर्षाचा experience आहे . अगदी किलो नि सोनेअसेल नाही का .
त्यात बाबांनी रिबिन बदलायला वगैरे टाईपरायटर उघडला की आम्हा पोरांची चंगळच . बटण दाबल्यावर वर येणार्‍या काड्या , त्यावरची उलट अक्षरे , ग्रीसचा डबा , त्याने अकारण माखवून घेतलेले हात वगैरेचा कोण आनंद होता . अख्खा मित्रांना गोळा करून आम्ही ते रिबीन बदलणे , काड्यांना ग्रीस लावणे बघायचो . त्यात बाबाही अजिबात न ओरडता विचारलेल्या प्रश्नांची माहिती द्यायचेच वर मला सगळं झालं की एक पान टाईप करायला द्यायचे . ज्यात मला ' Q ' ते ' ? ' पर्यंत सगळी अक्षरांची टेस्टिंग करायची असे .
पुण्याच्या वाहतुकीची दिवसेंदिवस अवघड होत जाणारी स्थिती पहाता काही वर्षांनी ' आम्ही स्वारगेटवरून शिवाजीनगरला एका तासात पोहोचत असू ' असं एखादे आजोबा आपल्या नातवाला सांगतील का ?
सहमत आहे . एक जमाना होता . यशवंतराव चव्हाण यांच्यासारख्या मातब्बर काँग्रेस नेत्याने सर्व समाज जोडण्याचे राजकारण केले याउलट त्यांचे शिष्य नको ते मुद्दे विकृतपणे मांडुन समाज तोडण्याचे राजकारण करत आहेत .
ह्याच पानांवर शेतात रात्री फडक ठेउन सकाळी साठलेला दव पिळून भाटी तयार करतात ना ?
आता आपण उपस्थित केलेल्या प्रश्नाला मी माझ्या परीने उत्तर देण्याचा प्रयत्न करतो आहे , उत्तराबद्दल आपले दोघांचे किंवा इतर वाचकांचे , जाणकारांचे दुमत असू शकते , पण त्यावर जर चर्चा रंगली , तर अनेक प्रश्न निकाली लागू शकतीलः
भूतनाथ पाहिला . त्या लहान पोराचे जुहीचे आणि अमिताभचे काम एकदम बेष्ट . खास करून जुहीने रंगवलेली " आई " बघण्यालायक आता या ओळी मी किती वेळा वाचल्यात त्याला काही गणती आहे का ?
प्र . रंगांना लाल , पिवळा , काळा इ . इ . नावे असतात . पण वासांना नावे का नाहीत ? उ . घाण , उबस , कुबट वास असतात . पण ही वासाची विशेषणे झाली . जसे फिक्क्ट रंग , मळखाऊ रंग , भडक रंग इ . इ . गुलाबाच्या वासाला काही नाव का नाही ? जसे गुलगंध केरोसिनच्या वासाला काही नाव का नाही ? शेणाच्या वासाला काही नाव का नाही ? अपवाद - मृद्गंध .
- - हे वाक्य काळजाला भिडले . रिच बार्लोची आठवण आली !
वाचने व प्रतिसाद यांचा संबंध खालीलप्रमाणे आहे . आलेखात य अक्षावर प्रत्येक लेख / चर्चेची वाचनांची संख्या आहे . क्ष अक्ष प्रतिसादांची संख्या दर्शवतो . प्रत्येक बिंदू हा एक विशिष्ट लेख / चर्चा दर्शवतो .
तु " हे " आयुष्य जगायच्या इतक्या घाईत आहेस त्यासाठी इतक्या वेदना दिल्यास . . दुखावलं आहेस
टीम गोवा ने लिहिलेल्या पोर्तुगीज आक्रमणाच्या लेखांकात हीच कार्यपद्धती वाचली आहे . त्या काळात झालेल्या धर्मांतराच्या घटनांमध्ये अशाच प्रकारे नेतृत्त्वालाच ख्रिस्ती करण्याचे प्रकार दिसतात . मात्र आज शिक्षण , आर्थिक प्रगती आणि आरोग्य यांच्या नावाखाली हे काम फार पॉलिश्ड स्वरूपात चालले आहे .
जर का कंपनीला काहीच फायदा होणार नसेल तर अशाप्रकारचे फायनान्शियल इन्स्ट्रुमेन्ट कंपनी का जारी करेल ? याचे कारण म्हणजे कंपनीला एकरकमी हजार रूपये आज मिळणार आहेत . तेच हजार रूपये कंपनी आपल्या बिझनेसमध्ये गुंतवू शकेल ( नवीन प्रकल्प उभारणे , नवीन यंत्रे घेणे इत्यादी ) . कंपनीला अशा गुंतवणुकीपासून समजा १५ % परतावा अपेक्षित असेल तर कंपनी १० % Perpetuity घेणाऱ्या गुंतवणूकदाराला देऊन मधला ५ % फायदा आपल्या खिशात टाकू शकेल .
लिनक्स वापरणारे लोक , लिनक्स ही चळवळ आहे असं मानतात आणि त्यामुळे त्यांचे संघटीत गट असतात . प्रत्येक मोठ्या शहरात हे असे गट कार्यांन्वयीत आहेत , जसे पुण्यात पुणे लिनक्स युजर ग्रुप ( प्लग ) आहे .
सध्या मराठी नाट्यसृष्टीत एका जोडीची फ़ार चर्चा सुरू असल्याचे पहायला मिळेल . आणि ती जोडी म्हणजे प्रत्यक्ष जीवनातही जोडीदार असणारे तरूण दिग्दर्शक / लेखक संदेश कुलकर्णी आणि अभिनेत्री अमृता सुभाष यांची जोडी . या दोघांनी बर्याचदा एकत्र काम केले आहे . आता पुन्हा एकदा हि जोडी एका नाटकाच्या निमित्ताने एकत्र पहाण्याची संधी प्रेक्षकांना मिळेल . संदेश कुलकर्णी लिखित - दिग्दर्शित ' पुनश्च हनीमून ' या नाटकातील मुख्य भूमिकांमधे हे दोघे रंग भरणार असून या नाटकात या जोडी सोबत अमित फाळके हा कलाकारही दिसणार आहे . या नाटकाचा पहिला प्रयोग एनसीपीएच्या महोत्सवात ३० नोव्हेंबरला होणार आहे .
३ . मग एखाद्या बलात्कार्‍याची गोष्ट नसते का ? असू शकते , पण इतक्या सहानुभूतीचे कारण काय ? उलट ऎंटी हीरो चे सिनेमे असतात त्यांचा आलेख वाईट कृत्य , कारणमीमांसा आणि शिक्षा असाच असतो . . . तसंही इथे कुठे दिसत नाही . . . उलट ती दुसरी मैत्रीण सोडून जाणार्‍या मित्रांना " अरे त्याला समजून घ्या " स्टाईलचा सूर लावते तेव्हा डोके चक्रावते .
मला मात्र ह्या छंदाने आनंदाचे खूप क्षण दिले आहेत हे नक्की ! हेच तर सर्वात महत्वाचे .
राळेगण सिद्धी - जनलोकपाल विधेयकाबाबत सरकारने सर्व मागण्या मान्य केल्यानंतर ज्येष्ठ समाजसेवक अण्णा हजारे यांनी उपोषण सोडले . त्यानंतर अण्णांच्या गावात म्हणजे राळेगण सिद्धीत ( जि . नगर ) एकच जल्लोष उडाला . गेल्या पाच दिवसांपासून उपोषणाला बसलेले अण्णा हजारे आज ( शनिवार ) सकाळी उपोषण सोडणार असल्याचे जाहीर झाले होते . त्यामुळे गावातील नागरिक सकाळपासूनच टीव्हीसमोर बसून होते . जनलोकपाल विधेयकाचा मसुदा अण्णांच्या हातामध्ये आल्यानंतर , एका चिमुकलीने दिलेला लिंबू रस घेऊन अण्णांनी उपोषण सोडले . टीव्हीवरून हे दृष्य पाहताच गावातील नागरिकांनी एकच जल्लोष केला . वृद्धांसह अनेकांनी पारंपरिक पद्धतीचे खेळ खेळून भावना व्यक्त केल्या तर महिलांनी फुगड्या खेळून आनंद साजरा केला . यावेळी अण्णांच्या नावाने जोरदार घोषणा देण्यात येत होत्या . अण्णा पुढील काही दिवसांतच गावात येतील , त्यांच्या स्वागताची आम्ही जोरदार तयारी करीत आहोत . त्यांचा विजय जोरदार साजरा करणार असल्याची माहिती गावातील नागरिक दत्ता अवारी यांनी दिली .
इंडियन प्रिमीअर लीगच्या ( आयपीएल ) किंग्ज इलेव्हन पंजाब संघामध्ये भागीदारी असल्याचा वृत्ताचा दुचाकी वाहनाचे उत्पादन करणारी कंपनी हीरो होंडाने इन्कार केले आहे . यासंदर्भात प्रसिद्धी झालेल्या वृत्तात काही तथ्य नसल्याचे हीरो होंडाने निवेदनाद्वारे जाहीर केले आहे . आयपीएल किंग्ज इलेव्हन पंजाबच्या संघात हीरो होंडाने भागीदार केल्याचे वृत्त प्रसिद्ध झाले . किंग्ज इलेव्हनची मालकी अभिनेत्री प्रीती झिंटा आणि उद्योगपती नेस वाडीया यांच्याकडे आहे . त्यांनी ती हीरो होंडाला विकल्याचे वृत्त माध्यमांनी दिले . यावर हीरो होंडाने तातडीने खुलासा केला . त्यात म्हटले आहे की , हीरो होंडाने किंग्ज इलेव्हन घेतल्याचे वृत्त चुकीचे आहे . आमची यासंदर्भात काहीही चर्चा झाली नाही . दिल्ली डेअरडेविल्स संघाचे आम्ही सहप्रायोजक असून ते यापुढेही कायम राहणार आहोत .
च्यायला , सगळेच एवढे टाईट आहेत काय ? बेफिकीरने एवढे सांगुनही कुणीही त्याला विश केले नाही Happy anniversary बेफिकीरजी .
' अरे हो . तुला हे सांगणारच होतो . तू कितीही शोधलंस तरी तुला काहीच सापडणार नाही . मी कुठे काम करत होतो ते सांगितलंच आहे तुला . तिथे मी काय काय शिकलो आणि काय काय करत होतो या तपशीलात जायची गरज नाही . आता दोनच गोष्टी सांगतो . माझा संगणक मी आजच नाहीसा केलाय , त्याचे तुकडे करून त्यावर अ‍ॅसिड टाकून ते मी जाळून पूर्ण राख करून टाकली मी त्याची . आता उरल्यात त्या फक्त तारा . संगणकाच्या नाही तुझ्या तारा . आतून तारा असलेली ती उंची अंतरवस्त्रं तुला आवडतात ना , त्यातल्या त्या तारा फक्त काढून टाक . त्या साध्या तारा नाहीत , तर Tracking Devices आहेत . त्याचा उपयोग मी तुला Track करण्यासाठी , आणि त्याहीपेक्षा तुझ्याजवळ कुणाचे हात आल्यास मला कळण्यासाठी करत होतो , ' तो शांतपणे म्हणाला .
पहिल्या पस्पशाह्निकात व्याकरण शास्त्र शिकायची अनेक प्रयोजने सांगताना पैकी हे एक ( सर्वात महत्त्वाचे नव्हे , पण तरीसुद्धा . . . ) सांगितले आहे -
विश्वचषकानिमित्त क्रिकेटमुळे होणार्‍या राष्ट्राच्या हानीविषयीच्या लेखमालेला जगभरातून मोठ्या प्रमाणात प्रतिसाद मिळाला . आता आयपीएल् स्पर्धेमुळे होणार्‍या हानी विषयीची लेखमाला प्रसिद्ध करत आहोत .
चार दिवस खर्डेघाशी करून चेहर्‍यावर वाजलेत बारा तोच चेहरा आज बरे असा कसा झाला हसरा
माऊच्या नाकाचा फिकट गुलाबी रंग आणि सदाफुलीतील गुलाबी छटा मॅचिंग ! फोटो मस्तच .
~ ~ यावर विस्ताराने [ फोटोसह ] पुढील भागात लिहीत आहेच .
स्त्री मुक्ती म्हणजे नक्की काय ? मला ही लाजो प्रमाणे , मुक्ती ह्या शब्दाला आक्षेप आहे . स्त्री मुक्त व्हायला कोणाची गुलाम आहे का ? महिला दिन साजरा करण हेच मुळात पटत नाही . त्यातून काय साध्य होत हाही एक प्रश्णच आहे .
पशूच्या आकाराच्या ( Zoomorfic ) हिंदु देवता ही मूळ ऑस्ट्रिक देवके ( Totems ) होत . द्रविडांनी त्यांना अधिक महत्त्व दिले . नाग , मत्स्य , मकर , हनुमान , गणेश , नंदी इत्यादिकांच्या पूजेचे मूळ ऑस्ट्रिक आहे . नऊ उपवंशासह सहा मुख्य भारतवासी मानववंश : १ . नेग्रिटो - हे आता अंदमानमध्ये आहेत . यांचे काही अंश कोचीन - त्रावणकोरच्या डोंगरातील कडर व पलयन , वायनारचे इरूल , आसामातील अंगामी नाग , व पूर्व बिहारच्या राजमहाल डोंगरातील काही जमाती यांच्यामध्ये दिसतात . २ . प्रोटो ऑस्ट्रलॉइड - हे पुढे इंडोनशिया - मलेशियामार्गे ऑस्ट्रेलियात गेले . भारतातील बहुजनसमाज ऑस्ट्रलॉइड वंशाचा . , ३ . मोंगोलॉइड - आसामी , बंगाली , तिबेटी , सिक्कीमी , भूतानी . , ४ . भूमध्य समुद्रीय - ( अ ) कानडी , तामीळ व केरळी . ( आ ) पंजाब , राजस्थान , सिंध - - हेच आर्यपूर्व सुसंस्कृत द्रविड . , ५ . पश्चिमी पृथुकपाली - ( अ ) दिनारिक - ओरिसा , सौराष्ट्र , कूर्ग . ( आ ) अल्पिनाइड - गुजराथ ; आणि मलबार सोडून उरलेला भारताचा पश्चिम समुद्र किनारा , आणि ६ . नॉर्डिक ( म्हणजे आर्य ? ) . शिव - उमा या देवता आर्यपूर्व कालापासून असून त्या द्रविडांनी प्रस्थापित केल्या . यज्ञ , पशुहत्या या आर्य कल्पना . पत्र , पुष्प , फल , जल यांनी करायची पूजा ही द्रविडांची पद्धत . आर्यांचे देव : इंद्र , अग्नी , वरुण , मित्र , सोम , सविता , सूर्य , पूषा , मातरिश्वा , वायू , पर्जन्य , ब्रह्मणस्पती , ब्रह्मा , प्रजापती , विश्वकर्मा , अश्विदेव , विश्वेदेव , अदिती , द्यौष्पिता , मरुद्‌गण , ऋभू इत्यादी . शिव , उमा , विष्णु व त्याचे अवतार , लक्ष्मी हे मुख्य देव आणि गणेश , स्कंध , नाग , नंदी , भैरव . हनुमान , गरुड , सीतलादेवी इत्यादी उपदेवता या द्रविडांच्या . वेदामध्ये उमा हिचा रुद्रपत्‍नी म्हणून उल्लेख नाही . शिव , शंभू या शब्दाची उत्पत्ती तामीळ आहे . वेदातील मरुद्‌गणांचा पिता रुद्र हा शिवदेवाशी द्राविड संपर्काने एकरूप झाला . वेदात लक्ष्मी ही विष्णुपत्‍नी नाही . स्कंद आणि गणेश हे द्राविड देव . गणेशाचे मूळचे नाव विनायक . हा मूळचा विघ्नकारक व झपाटणारा ग्रह . म्हणून स्मृतींमध्ये विनायकशांतिकर्म सांगितले आहे . पुढे तो ज्ञानदाता व विघ्नहर्ता झाला . - - वाचक्‍नवी
काय मिसळपावकरी तुमचे काय मत आहे . . . तुम्ही बघताय की नाही वाट रौशनी , सालस , अच्युत गणपुले आणि अजून कितीतरी . . ज्यांची गाडी मिसळपाववर येता येता कुठेतरी अडून बसलिये . . .
तुमच्या प्रतिसादात लिहीलेले मला काहिच कळाले नाही . कृपया , विस्ताराने समजवा . म्हणजे ' लेखिका ' कोण ? ' बहुपैलवी ' हा शब्द पहिला कोणी लिहीला आहे ? इत्यादी .
आता धन्या जरा सुदरायला लागला व्हता . म्हंजे तो आमच्याशी बॉलताना जरी आशुद्द भाशेत बॉलायचा तरी गोरेगावच्या पॉरांशी मातर शुद्द बोलायचा . त्याज्या बाबानी त्याजी वाचायची हाउस बगून लायब्रीत खाता काडला व्हता . लायब्रीत तिन पुस्तका मिलायची . सुटटीच्या दिवसात तं धन्या सकाली तिन पुस्तका आनायचा आनि संदयाकाली बदलायला न्हयायाचा . रात्री दुसरी पुस्तका वाचायला मिलावी म्हनून . कारन धन्या लय फास वाचायचा . आदि त्या लायब्रीच्या म्याडम द्यायाच्याच नाय बदलून पुस्तका . पन नंतर नंतर त्यांच्या लक्शात आला का हा पॉरगा खरंच याका दिवसात तिन पुस्तका वाचतो . मंग त्या पन धन्याला कायपन न बॉलता पुस्तका दयायाला लागल्या . सुटटीच्या दिवशी आमी जवा ढॉरांकड यिटी बिटी ख्यालायचो तवा हा याडा तिकडं निवांत झाडाखाली बसून म्हॉटयाम्हॉटया कादंब्र्या वाचायचा .
नवी दिल्ली - द्रविड मुन्नेत्र कळघम ( द्रमुक ) पक्षाच्या उद्या ( ता . 10 ) चेन्नईत होणाऱ्या बैठकीकडे येथील राजकीय वर्तुळाचे लक्ष लागलेले आहे . टू जी स्पेक्‍ट्रम प्रकरणी द्रमुकच्या नेत्यांवर होणाऱ्या कारवाईने संतप्त झालेला हा पक्ष केंद्रातील सत्तारूढ संयुक्त पुरोगामी आघाडीतून बाहेर पडणार , की किमान केंद्रात तरी सत्तेच्या आधारासाठी तोंड दाबून बुक्‍क्‍यांचा मार खाण्याची तयारी ठेवणार याबाबत निर्णय होणे अपेक्षित आहे . केंद्र सरकार व कॉंग्रेसच्या पातळीवर द्रमुकच्या या चिडचिडीची फारशी दखल न घेण्याचे धोरण अवलंबिले जात आहे . उलट भ्रष्टाचार करणाऱ्या कोणालाही संरक्षण मिळणार नाही , हेच आघाडीधर्माचे नवे सूत्र असल्याचे पंतप्रधानांच्या गोटातून स्पष्ट केले जात आहे . द्रमुक " यूपीए ' तील प्रमुख घटक पक्ष आहे . या पक्षाचे लोकसभेत 18 सदस्य आहेत . बहुमताच्या दृष्टीने ही निर्णायक संख्या आहे . या पार्श्‍वभूमीवर द्रमुक उद्या काय भूमिका घेतो , हे महत्त्वपूर्ण असेल . माजी दूरसंचारमंत्री ए . राजा , पक्षप्रमुख करुणानिधी यांच्या कन्या आणि खासदार कनिमोळी दोघेही स्पेक्‍ट्रम प्रकरणी प्रमुख आरोपी असून , तिहार तुरुंगात बंदिस्त आहेत . त्यांना अद्याप जामीन मिळू शकलेला नाही . आता करुणानिधी यांचे चुलत नातू , केंद्रीय वस्त्रोद्योगमंत्री आणि स्पेक्‍ट्रम गैरव्यवहाराची सुरवात झाली त्या वेळी दूरसंचारमंत्री असलेल्या दयानिधी मारन यांचे नाव या प्रकरणात पुढे आले आहे . " सीबीआय ' ने त्यांच्या व्यवहारांची चौकशी सुरू केली आहे . त्याला अद्याप काही काळ लागणार असला तरी त्यांना येत्या काही दिवसांत अटक होण्याची शक्यता व्यक्त केली जात आहे . अटक झाल्यास दयानिधी यांना मंत्रिपदाचा राजीनामा द्यावा लागेल , असे पंतप्रधानांच्या गोटातून स्पष्टपणे सांगण्यात आले . मंत्रिपदावर राहून " सीबीआय ' च्या चौकशीला ते तोंड देऊ शकतील . परंतु , अटक होताच त्यांना मंत्रिपद सोडावे लागेल . आघाडी धर्माचे स्वरूप आता बदलले आहे . भ्रष्टाचार करणाऱ्यांना संरक्षण नाही . द्रमुकने सरकारच्या पाठिंब्याबाबत काहीही निर्णय केला तरी सरकारला धोका होणार नाही , असा आत्मविश्‍वासही सरकारी गोटातून व्यक्त केला जात आहे . सरकार , कॉंग्रेस निर्धास्त कॉंग्रेसने जयललिता यांच्या अण्णा द्रमुक पक्षाबरोबर संपर्काची प्रक्रिया सुरू केली आहे . तमिळनाडू विधानसभा निवडणुकीतील विजयानंतर कॉंग्रेसाध्यक्षा सोनिया गांधी यांनी जयललिता यांचे अभिनंदन केले होतेच . तसेच , त्यांना दिल्लीला आल्यानंतर चहापानाचे निमंत्रणही दिले . त्यानंतर द्रमुकच्या गोटात खळबळ उडाली होती . कॉंग्रेसमधील नेतेही जयललिता आणि कॉंग्रेस दरम्यानच्या संभाव्य हातमिळवणीची शक्यता नाकारत नाहीत . जयललिता यांच्या पक्षाचे लोकसभेत केवळ नऊ सदस्य आहेत . परंतु , समाजवादी पक्ष व बहुजन समाज पक्ष कॉंग्रेसला पाठिंबा देणारे असल्याने कॉंग्रेस आणि सरकार निर्धास्त असल्याचे दिसून येत आहे .
आपला , ( धोंडो केशवांचा भक्त ) तात्या . स्वयंसेवक , भाऊबीज फंड , कर्वे स्त्रीशिक्षण संस्था , पुणे .
३ . आकाश ( असंगता , व्यापकता ) जर समानता शिकायची असेल तर ती शिकावी आकाशाकडुन . कारण आकाश हे सर्व ठिकाणी समान आहे . दत्त दिगंबरांनी आकाशाकडुन समतेचा गुण घेतला आहे . आकाशात कितीही काळे पांढ़रे ढ़ग आले तरी आकाश आपल्या ठीकाणी निर्मळ रहाते . म्हणुन मनुष्याने आकाशाकडुन अलिप्त व अनासक्त रहाण्याचा गुण घ्यावा .
आपल्या मराठी मनाला लगेच अशा स्थळावर लिहायला पटत नाही ! यात मी माझ्याबद्दल बोलत नसून इतरांबद्दल् बोलत होतो . फक्त सेवाभावी वृत्तिने जे होते ते चांगले . फायद्यासाठी असते ते वाईट अशी एक मानसिकता आपल्या समाजात येते आहे ती चुकीची आहे हे माझे मत आहे . मनोगत कारांविषयी कोणी ही किती ही वाईट बोलू दे माझा रोख मनोगत कारांवर नव्हता . आणि तो ध्वनीत होत असेल तर तो वाईट अर्थाने नसून जर कुणी अर्थार्जन म्हणून करत असेल तर चांगलेच अशा अर्थाने होता .
बी , माझ्या माहितीप्रमाणे जन पळभर म्हणतील हाय हाय ही भा . रा . तांबे यांची कविता आहे .
त्यावर आम्ही उतरलो . बोटी किनार्‍याला लावल्या . एवढे झकास बेट आणि लोक काय नसत्या अफवा पसरवत असतात .
४ फेब्रुवारीला खानसाहेबांच्या अधिकृत माफीचे शब्दांकन करण्यासाठी National Command Authorityची पुन्हा बैठक झाली व त्यानंतर खानसाहेबांना पुन्हा मुशर्रफ यांना भेटण्यासाठी आणण्यात आले . त्यवेळच्या डॉन या वृत्तपत्रांत प्रसिद्ध झालेल्या छायाचित्रात जणू युद्धालाच तयार केलेले व तणावात असल्यासारखे दिसणारे मुशर्रफ आपल्या सैनिकी गणवेषात होते तर खानसाहेब रेशमी शर्ट , लोकरी ब्लेझर व नेव्ही स्लॅक्समधे सोफ्यावर टेकून बसलेले दिसत होते . दुपारी खानसाहेबांना पाकिस्तान दूरचित्रवाणीच्या मुख्यालयात नेण्यात आले व स्टूडियोत नेण्यात आले . वॉशिंग्टनच्या आग्रहास्तव हे माफीचे भाषण सार्‍या जगाला समजावे म्हणून इंग्रजीत करायला मुशर्रफनी त्यांना सांगितले होते , पण शेवटच्या क्षणी खानसाहेबांनी टेलीप्राँप्टर वापरायला नकार दिला व तयार केलेले निवेदन आपल्या टिपणावरून करणार असल्याचे सांगितले . जणू ते जगाला सांगत होते कीं ते दुसर्‍या कुणाचे शब्द वाचत होते .
त्याला धड मारू नका आणि धड जगू देवू नका . आणि केवळ पिचून काढा . जगणं मरणापेक्षा भयानक झालं पाहिजे . आणि त्याची हि दशा सर्व हिंदूंच्या शत्रूंना दिसू दे . त्या मुळे त्यांना जरब बसेल .
राष्ट्रीय डिजिटल ग्रंथालय ही संकल्पना प्रत्यक्षात येऊ शकेल का या प्रश्नासंबंधी काही विचार मांडण्याचा प्रयत्न करत आहे . या पूर्वीच्या माझ्या लेखात ज्ञान साधनं सामाईक असावीत यावर भर दिला होता . वाचकातील काहींचा कदाचित हे शक्य नाही असा सूर होता . त्यामुळे सार्वजनिक डिजिटल ग्रंथालय / वाचनालय हे तरी शक्य होईल का असा विचार मनात आला . प्रश्न वरवरून सोपा वाटत असला तरी त्याची व्यावहरिकता फार गुंतागुंतीची आहे . अशा ग्रंथालयाच्या निर्मितीसाठी पुढाकार , प्रत्यक्ष निर्मिती , तांत्रिक अडचणी व त्यावर मात करण्याचे उपाय , प्रत्यक्षात उतरवण्यासाठी करावे लागणारे प्रयत्न , निर्मितीसाठी व निर्मितीनंतरच्या देखभालीसाठी करावी लागणारी आर्थिक तरतूद , दीर्घकालीन आर्थिक व्यवस्थेची जवाबदारी , अशा संकल्पनेला मूर्तरूप देणारी राजकीय व सामाजिक इच्छाशक्ती इत्यादी अनेक मुद्दे यात गुंतलेले आहेत . या प्रकारच्या अडचणींची यादी भरपूर मोठी असली तरी राष्ट्रीय डिजिटल ग्रंथालय ही संकल्पना , संकल्पना प्रत्यक्ष उतरल्यास आपल्या देशातील प्रत्येक ( इच्छुक ) नागरिकाला मुक्तपणे वापर करण्याची सुविधा आणि अशा सोई - सुविधामुळे वाचन संस्कृतीत व ज्ञानसंचयात होणारी ( क्वांटम ) वाढ अत्यंत आकर्षक ठरतील यात दुमत नसावे . अंकीकरण झालेल्या लाखो पुस्तकांचा संग्रह असलेली एक मध्यवर्ती व्यवस्था व या व्यवस्थेशी कॉलेज , विद्यापीठ , प्रगत संशोधन संस्था व लहान मोठ्या शहरातील इतर सार्वजनिक वाचनालयांच्या बरोबर इंटरनेटद्वारे होणारी संपर्क यंत्रणा , व एका क्लिकद्वारे पुस्तकासंबंधीची इत्थंभूत माहिती मिळणे वा ( हवे असल्यास ) पूर्ण पुस्तकाची उपलब्धता असणे इत्यादीमुळे ग्रंथविश्व आणखी समृद्ध होईल यात शंका नाही .
असे समर्थन माझ्या प्रतिसादात मला तरी आढळले नाही . संस्कृत कुठे वापरतात या प्रश्नाचे ते साधे उत्तर आहे . : )
मान्यतेपेक्षाही सदर प्रकरण अगतीकतेच आहे असं वाटत . आपण बोलुन फार काही होणार नाही किंवा आपल्याला बोलायचा आधिकार नाही अशी स्वत : ची समजुत करुन घेवुन मग जाग्रुत झालेल्या स्वसंरक्षण यंत्रणेने दिलेला हा प्रतिसाद आहे असं वाटत . . . .
हे चिन्ह टायपण्यासाठी Rupee_Foradian . ttf हा नवीन फाँट आलाय . स्टेप्स येणेप्रमाणे :
नवीन फ्लॅटचे इंटेरियर बघून माहित आहे . परंतू , पुण्यात अजूनही बर्याच ठिकाणी वाडे सुस्थितीत आहेत . तर अशा एखाद्या वाड्यातल्या / जुन्या पद्धतीच्या घराचे आपण इंटीरियर डिझाईन केले आहे का ? असल्यास एखादा फोटो येथे बघायला मिळेल का ? धन्यवाद .
अता मूळ लेखाबद्दलः - ही अघोषित लेखमाला व्यवस्थित आणि अपेक्षित मार्गानं पुढं जातेय . आपण अरुणाचल वगैरे कसे आणि काय आहे हे सांगताय . सध्याची किंवा अर्वाचीन स्थिती सांगताय , तर मीही माझ्याकडे असलेल्या मतांची पिंक टाकल्याशिवाय राहु शकत नाही , जमत असल्यास दुरुस्ती करावी . आभारी राहिन . ही घ्या आमची मुक्ताफळं : -
सर्व देश एकाच प्रश्न विचारतो आहे , कॉंग्रेस इतके दिवस काय झोपले होते काय ? कलमाडी हे असले उद्योग करतात याकडे आज पर्यंत कानाडोळा का केला ? अजून कोण कोण आहे यांच्या टोळी मध्ये ?
१ डिसेंबर २००१ला इंग्लंड - अमेरिकेचा चमू परत त्रिपोलीला आला . यावेळी त्यांच्याकडे पाकिस्तानने ( व त्याला माल पुरविणार्‍या युरोपियन देशांनी ) लिबियाचा प्रकल्प उभा करण्यात कसा हातभार लावला होता याबद्दलचा ताहीर यांनी केलेल्या आरोपाचा तपशीलही होता . त्यांनी ताहीरने दिलेल्या माहितीनुसार इस्तंबूलमध्ये खानसाहेबांबरोबर चर्चेस बसलेल्या Triple Mबरोबर बैठक मागितली . लिबियन्सनी ते उपलब्ध नसल्याचे सांगितले पण मुसकुसांनी त्यांना पूर्वी न दाखविलेल्या अशा डझनाहून जास्त क्षेत्रांचे अन्वेषण करू दिले त्यात ' अल हशन ' व ' अल फाला ' येथील सेंट्रीफ्यूज संशोधन केंद्रें , ' अल खाल्ला ' चे जुने टाकाऊ युरेनियम रूपांतर केंद्र व सालाउद्दीन येथील एक नवे केंद्र , ' यलोकेक ' साठवून ठेवण्यासाठी मध्यवर्ती वाळवंटातील ' साभा ' गांवात बांधलेली गोदामेंआणि भावी ' यंत्रशाळा २००१ ' प्रकल्पासाठी बनविलेली फाउंडेशन्स वगैरे होते . शिवाय बर्याच सुविधा वारंवार हलविलेल्या दिसत होत्या .
रेव्युजी , वेळेअभावी तुम्ही सुचवलेले " पाताळ भुवनेश्वर " नाही पहाता आले . माहिती काढलेली , खटिमापासुन साधारण १००किमी अंतरावर होते . पुन्हा जायला काहितरी निमित्त
जम्मू - सध्या सुरु असलेली अमरनाथ यात्रा आज ( शनिवार ) खराब हवामानामुळे जम्मू येथून थांबविण्यात आली असून बलताल येथून सुरू करण्यात आली आहे . याबद्दल माहिती देताना एक वरिष्ठ पोलिस अधिकारी म्हणाले , " ही यात्रा जम्मू येथून खराब हवामानामुळे थांबविण्यात आली आहे . आज जम्मूतून यात्रेकरूंची कोणताही नविन तुकडी यात्रेसाठी पाठविण्यात येणार नाही . ' ' याव्यतिरिक्त जम्मू - श्रीनगर हाय वे मार्गावरील सुमारे १००० हून अधिक यात्रेकरूंना काल ( शुक्रवार ) रात्री थांबविण्यात आले व त्यांना मुक्कमास जागा देण्यात आल्या , असे या पोलिस अधिकाऱ्यांनी सांगितले .
मला बाटते या बाबतीत संपादकांनी ज्येष्ट , जाणकार सभासदांची मदत घ्यावी व अशी गरज भासली तर लेखकाला व्य . नि . ने सुचना द्यावी . काम नाजुक , अवघड ( व वाईटपणा देणारे ) आहे .
. . . . अशा त - हेने मी कोणत्याही मुलीच्या प्रेमात न पडताच कॊलेजच्या बाहेर पडलो , प्रेमात पडण्याच्या प्रयत्नांचा परिणाम अभ्यासावर झालेला दिसत होताच , तिथले मार्क वाढले नव्हते पण इथले तर कमी झाले होते .
काल कर्वे रस्त्यात भरपूर ट्राफिक जाम होते . मोठ्या डेकवर गाणे चालू होते . उनके नशे मे , उनके नशे मे उनके नशे मे $ $ $ जलते रहे , लडखडाये , लडखडाये कभी कभी संभलते रहे त्या डेकसमोर छान नृत्यप्रकार चालू होते . विविध अवयव किती प्रकारे हलवता येऊ शकतात याचे प्रात्यक्षिक दाखवण्यात येत होते . आणि शिट्ट्या मारणे , ओरडणे हे लहान मुलांचे खेळसुध्दा मधून मधून होतेच जोडीला . एकापाठोपाठ सलग ३ वाहनांवर ३ डेक होते . एकीकडे मुन्नी बदनाम होत होती , दुसरीकडे शिलाला तिची जवानीची काळजी पडली होती . आणि पहिल्या ठिकाणी तर उनके नशे मे सगळेजण जळत होते . आणि त्यांच्या सभोवताली आपले बिचारे जनतेचे रक्षणकर्ते पोलीस लोकांना त्यांची वाहने हाकण्यासाठी मार्गदर्शन करत होते . तिथून थोडे पुढे गेलो तर २५ - ३० मुलांचा घोळका गॉगल वगैरे लावून दबांग स्टाइलमध्ये फिरत होती . नक्की काय प्रकार आहे हे तर सगळ्यांना लगेच कळेल . काल आंबेडकर जयंती . ५ मिनिटे विचारात पडलो . पूर्ण आयुष्य आंबेडकरांनी खर्च केले , त्यात त्यांनी कधी अशी मौज मजा केली असेल काय ? नसेल तर कधी करावी वाटली असेल ? नक्कीच ! पण अश्या प्रकारे नक्कीच केली नसती . ज्या माणसाची जयंती होती त्याचे तत्व , त्याचे गुण यांच्याशी आपला काडीमात्र संबंध नाही असेच सगळ्यांना बहुतेक दाखवायचे असेल . जयंती साजरी करण्यासाठी इतर उपाय नाहीतच बहुतेक या जगात . कदाचित आंबेडकर आता पृथ्वीतलावर परत आले असतील तर ते देखील असेच नाचतील का ? आपण ज्या समाजासाठी लढलो त्या समाजातल्या लोकांची प्रगती पाहून त्यांना आनंदाश्रू आले असते . उर भरून आला असता . आंबेडकर जयंतीला आंबेडकरांचे स्मरण होण्यापेक्षा शीलाच्या जवानीवर नृत्य करणे आम्हाला आवडते . आमच्या सारखी ताकद आहे का तुमच्या कडे असाच प्रश्न बहुधा त्या प्रगत तरुणांना विचारायचा असावा . असो . आंबेडकर हे एक महामानव होते हे सत्य आहे . त्यांच्या जयंती निमित्त त्यांची आठवण होतेच . पण ती विसरू नये म्हणून आता जे प्रकार चालतात त्यापेक्षा इतर मार्गांनी ती जयंती अविस्मरणीय व्हावी , यासाठी प्रयत्न करण्याची गरज आहे . कदाचित त्यांच्या आत्म्याला शांती मिळेल . आणि परत जन्म घेण्याविषयी निर्णय करू शकतील .
फचिन मामानी खूप लग्नाळु / स्वप्नाळु गाणी गायल्याचं समजलं , लगे रहो फचिनभाय तसच मुन्नी - शीला ला भाईंसकट सगळे विसरल्याच समजलं !
- तमिळ्नाट्लेर्न्दु डैर्रक्टा मराट्टिदेडत्तुक्कु वंदु सेट्लान ओरु चिन्नमनिदनिन एळुत्तु यिदु !
सध्या पाच रुपयांपासून १ , ००० रुपयांपर्यंतच्या नोटा चलनात आहेत . पूर्वी चलनात असलेल्या एक व दोन रुपयांच्या नोटा अजूनही ग्राह्य आहेत परंतु या किंमतींच्या नवीन नोटा छापल्या जात नाहीत .
1 आवर्जून सांगतो , यात पुनेकारंचे प्रमाण जास्त आहे . लिहिण्यात नि शिव्या घालण्यात हि .
" यांनी इथे सगळं तपासलं , ते म्हणतायत की लाईन मध्ये काही प्रॉब्लेम नाहीये . लॅपटॉपमध्ये काहीतरी प्रॉब्लेम आहे . " " मग त्यांना बघायला सांग ना . " " त्यांनी खूप प्रयत्न केला पण त्यांना काहीच कळत नाहीये . ते म्हणतायत की त्यांना लॅपटॉप हाताळण्याचा आणि व्हिस्टाचा काही अनुभव नाहीये . " " थांब जरा , माझा मित्र सचिन आहे इथे . त्याच्याशी बोल . त्याला कळतं त्यातलं . "
ख्रिस्ती समाजातील नेतृत्त्वच राजकारणातही आले पाहिजे तरच आपला ख्रिस्ती धर्मांतराचा अजेंडा राबवता येईल हे धोरण स्पष्ट आहे .
> > जर ते उतारे अपमानास्पद नव्हते मग पुस्तकातून का वगळले ? माफी मागायचीही गरज नव्हती . कसं शक्य आहे ते कर्णा ? ? ? उलट सध्या पटकन माफी मागुन प्रकरणावर पडदा टाकला ते बरे केले डॉ . यादवांनी . . .
सिंधुदुर्गनगरी - केंद्राच्या बाराव्या वित्त आयोगाकडून महाराष्ट्र पर्यटन विकास महामंडळाअंतर्गत कोकणातील सागरी किनारा पर्यटन विकासासाठी 225 कोटी रुपयांचा निधी मंजूर झाला आहे . त्यापैकी सिंधुदुर्ग जिल्ह्यासाठी 70 कोटी रुपये मंजूर आहेत . यातील 9 कोटी 25 लाख रुपये प्राप्त झाले आहेत . यातून पर्यटनस्थळे विकास , रस्ते विकास आणि सुविधा निर्माण केल्या जाणार आहेत , अशी माहिती जिल्हाधिकारी विक्रमकुमार अरोरा यांनी आज दिली .
अंशतः सहमत . नास्तिक विचारसरणीचे राज्यकर्ते कम्युनिस्ट अणि द्रमुक सोडल्यास आठवणीतले नाही यामुळे असेल .
जाता जाता , माझ्या लेखनावर , मग ते कसेही असले तरीही , शब्दांची उधळण करून प्रेम करणार्‍या मित्र परिवारासाठी अनेक महिने रखडलेला एक मतला सादर करून थांबतो . . .
आता गोरक्षण हा काही माझ्या फार जिव्हाळ्याचा विषय नाही . मला रोगनिवारण , मुलांचे शिक्षण , दरिद्रतानिर्मुलन वगैरे एकंदरित " माणसांचे " रक्षण आणि संवर्धन यात जास्त इंटरेस्ट आहे . पण मनात म्हटलं , मी कोण ठरवणारा ? एखाद्याला गोरक्षणातही इंटरेस्ट असू शकतो .
( बाकी रु . १५० म्हणजे बरेच झाले बरंका . . . त्याने आता त्याच्या खर्चासाठी एखादी पार्टटाइम नोकरी पाहिलेली बरी , असे माझे अत्यंत वैयक्तीक मत आहे . )
आत्म सूख लाभता तुला कळेल नेमके धावणे तुझे बनेल रांगणे हळूहळू
च्यायला परवाच्या कट्ट्याचे बील तुला भरायला लावले म्हणुन असा बदला ? बाकी लेख एकदम कडक ! ! !
पिडा काका चिडले ! ! पिडा काका चिडले ! ! त्रासने ढेरीवरुन चिडवाले
महाराष्ट्रातील खेड्यापाड्यांतील बामणांच्या पोरांचे बालपण जसे जात तसेच माझेही गेले . पण कदाचित इतर पोरांना जी मौज पाहायला भेटली नसेल ती आम्हाला दर गुरूवारी पाहायला मिळायची . आमच्या गावाच्या डगरीखालून वाहणार्‍या गंगेच्या ( खरं म्हणजे ही गोदावरी , पण तिला सगळे गंगाच म्हणतात ) तीरावरच गुंज क्षेत्र नावाचे दत्तसंस्थान असलेले एक गाव होते . अजूनही आहे . पण आता तिथं ती मौज मात्र राहिली नाही . आमच्या घराण्यात पन्नास पाऊणशे वर्षांपूर्वी दत्तोपासना सुरू झालेली आणि सकाळी - सकाळी प्रत्येकाचा पाठ , घंटा , पंचपदी वगैरेंची नुसती गडबड . चांगला चौसोपी किल्ल्यासारखा वाडा . वर माडी . माडीवर मोठ्या दाराशेजारून निघणार्‍या पायर्‍या . दोन्हीकडच्या पायर्‍यांवर बसलेली एक - एक महाभयानक गावठी कुत्री . घरात या ना त्या कारणाने होणारी गड्यांची वर्दळ - त्यात मग चांदपाशा मामू , आमजा , गफूरभाई , सरदार , निजाम , प्रकाशकाका , सावकारमामा , गुलाब भाऊ , भांडेवाली शरीफा किंवा ल्याखत - तिच्या जोहरा आणि सायरा या मुली , जावेद , वाहेद ही मुलं ! एवढे सगळे लोक घरात , रानात लागायचेच कारण दीड - दोनशे एक्कर रान - त्यातली औतं आणि बारदाना - गावाच्या एका कडेला असलेला आमचा भलामोठा गायवाडा , त्यात अधेमधे खोदलेली पेवं , एका कोपर्‍यात ओळीने लावलेल्या कडब्याच्या वळह्या , गायबैल , वासरं , आंडील गोरे - लिहायला बसलो तर एक फर्मास कादंबरी सहज हातावेगळी होईल . पण तो धंदा वय वाढल्यावर करू . आता फक्त गुंजाच्या दिवसांबद्दल . तर पाठ म्हणजे पंचपदीत जी ठराविक कवनं केलेली असतात ती दररोज एकवीस वेळा स्नान झाल्याझाल्या म्हणायची , पंचपदी करायची . मग रात्री निवांत जेवणं वगैरे झाल्यावर घंटा ! म्हणजे पुढचा तासभर सगळ्यांचा नुसता हातवार्‍यांवर कारभार ! ज्याचा घंटा चालु आहे त्याचे बोलणे नाहीच . म्हणजे तासभर नुसता दिगंबरा दिगंबरा श्रीपादवल्लभ दिगंबरा असा मनातल्या मनात जप करायचा . हे मी स्वत : करीत नव्हतो आणि ते वयही नव्हते कारण ही कामं ज्यानं गुरूमंत्र घेतला आहे त्यालाच फक्त मस्ट ! इतरांना त्यातून सूट . काही आगाऊ काट्टी जमेस धरून , घरातील सगळ्यांनीच गुरूमंत्र घेतलेला . आठवडाभर हा सकाळ - संध्याकाळचा नेटवर्क कार्यक्रम आणि गुरूवारी गुंजाच्या मंदिरातील पंचपदीला उपस्थिती मस्ट म्हणजे मस्टच ! घरातील किमान एकाचीतरी . बरेच जण जायचे . बुधवारी रात्रीच चांदपाशा मामू आणि कंपनी गुरूवारचं टिपण घेत असताना - म्हणजे गुरूवारी शेतात करायच्या कामाची प्लॅनिंग काका किंवा तात्याकडून ऐकून घेत असताना सर्वात शेवटी त्याला प्रश्न जायचा - " उद्या गुरूवार आहे बरं ! कोण येतंय उद्या मग गाडीवर ? " " जाता क्या ? " पायरीखाली रूमालाची घडी करून टेकून बसलेल्या सरदारकडं बघून चांदपाशा त्याला विचारायचा . " त्रॉक्क . . वो बईल मेरे अकेलेकू नई संभलते ! ! " सरदार आलेल्या आफतीतून अंग काढून घ्यायचा . हा चांदपाशा म्हणजे आमचा मुनीम . गडी , त्यांचे काम , बैल - बारदाना , औतं , रोजानं लावलेल्या बाया , शेतातली लहानसहान देणीघेणी , चंदी , घरचा किराणा भरणे वगरे कामांची पॉवर ऑफ अ‍ॅटॉर्नी याच्याकडं . सरदार हे चांदपाशाचेच सर्वात लहान शेंडेफळ . सरदारनं नुकतंच साल धरलेलं . चांदपाशा त्याला हलकी कामं द्यायचा . म्हणजे गुरूवारी नुसतंच गाडी जुपून मालक - पोराटोरांसोबत गुंजाला जायचं , तिथं गेलं की गाडी सोडायची , जेवून घ्यायचं आणि कुठंतरी सावलीला पडायचं . आम्ही मंदिरात . हा इकडं . शुक्रवारी सकाळी गाडी जुपून पुन्हा परत . पण बैल मारके असल्यानं सरदारला ते सोपं कामही नको वाटायचं . मग चांदपाशा गफूरभाईला थेट हुकूम सोडायचा - " गफूर , सुबू कू बाडे पे गाडी लाव जल्दी से - इसकू टंगालता मै बारबिगी में " सरदारकडं रागारागानं बघत चांदपाशा त्याला बारबिगी नावाच्या शेतात ताबडून घेण्याची धमकी द्यायचा आणि काका किंवा तात्याकडं हळूच बघुन घ्यायचा . सरदारला आमच्यासोबत पाठवण्याचा चांदपाशाचा आणखी एक छुपा हेतू म्हणजे - पोरगं जाता येताना मालकासोबत राहिल - बैलगाडी हाकताना चार जवळीकीच्या गोष्टी होतील . पुढं त्यालाच मुनीमकी करणं आहे . पण सरदारच्या टकुर्‍यात या गोष्टी शिरायच्या नाहीत . तो आपलं बैलांना भ्यायचा - आणि त्याच्या मालकांनाही . कारण हे बारबापे बैल ( मी गायवाड्यात ऐकलेली ही त्याचीच शिवी ) मध्येच शिवळावर पडायचे - एक बैल एका बाजूला ओढायचा दुसरा दुसर्‍या बाजूला ! मध्येच गंगा ओलांडताना एखादा बैल जी पाण्यात फतकल मारून बसायचा की बास - दहा कोरडे ओढले तरी भरल्या गंगेतून जागचा उठायचा नाही . गंगेचं पाणी गाडीत शिरायचं आणि काका सरदारला शिव्या घालू लागायचे . अशावेळी गफर्‍याच ( भाऊंनी नाहीतर तात्यांनी गफूरला बहाल केलेलं हे खास संबोधन ) पाहिजे . तर दुसर्‍या दिवशी गफूर गाडी - बैल घेऊन वाड्यासमोर हजर व्हायचा . नुसत्या रिकाम्या बैलगाडीत खाली कडब्याच्या पेंड्या टाकलेल्या असायच्या . मग त्यावर गादी . गाडीला छत वगैरे फक्त घरातलं महिलामंडळ सोबत येणार असेल तरच - एरव्ही नाही . गफूरने मस्त गाडीची चाके जिथे जोडलेली असतात तिथल्या आखाला लांब तारेने वंगण चोपडून घेतलेले असायचे . तो काळ्याकुट्ट वंगणाचा मोठ्या पोकळ वेळू ( बांबू ) पासून बनवलेला नळा गाडीच्या साट्यालाच हमेशा अडकवून ठेवलेला असे . बाबुकाका , मी , राजूकाका , योगूकाका , झालंच तर गाडीत येण्यासाठी रडारड करून आमची नमी गाडीत चढायचे . मी आणि नमी आधी गफूरच्या शेजारची जागा धरायचो . कारण तिथून समोर बसून पाय खाली सोडता यायचे आणि गफूरकडून बैलगाडीचा कासराही हातात घ्यायला मिळायचा . बाकीचे सगळे बाजारस्त्यातल्या मारूतीच्या देवळापासून बसायचे . भोईवाड्याकडून खंडोबाकडे अशी अर्धी नगरप्रदक्षिणा घालत आमची गाडी सरईच्या ओढ्यात एकदाची शिरायची - गुंजाला निघाल्याचा खरा फील सरईच्या ओढ्यातून सुरू व्हायचा . कुठेतरी लुप्त की गुप्त झालेली शरयू नदी आमच्या गावच्या उशाशी उगम पावली असे समजले जात असे - तिचे गावठी नाव सरई ! ती पुढे गोदावरीला जाऊन मिळते . तिच्या त्या भल्यामोठ्या ओढ्यातल्या चिखलातून चाकं फसवीत , कधी या बाजूला तर कधी त्या बाजूला कंबरेपर्यंत कलत गाडीबैल आणि आमची जत्रा पुढे सरकायची . ओढ्याच्या दोन्ही बाजूंना उंचच उंच बाभळी . त्यांना लटकलेली आग्या मोहोळं . चित्रविचित्र पक्ष्यांचे आवाज . मध्येच समोरून येणार्‍या दुसर्‍या बैलगाड्यांना आमची गाडी कुठंतरी काट्याकुपाट्यात घालून साईड देणे वगैरे प्रकारात गफूर निष्णात . होता होता इद्दुस्वामीचा मळा यायचा . इथं पाण्याचा एक मोठ्ठा पाईप आणि एक हौद रस्त्याच्या कडेला बांधलेला असे . इथं बैलगाडी थोडा दम खात असे . बैलांना पाणी दाखवले जाई . आम्ही सगळे खाली उतरून पाय मोकळे करीत . तेवढ्यात नमी नाहीतर मी ओरडे - " ओ काका , आपले काळ्या - लाल्यापण आलेच आपल्यासोबत ! " काळ्या लाल्या या आमच्या कुत्र्यांना कुणीही न बोलावता ते गाडीमागं गुंजापर्यंत येत - दुसर्‍या दिवशी पुन्हा बैलगाडीसोबत परत . " दत्तदर्शनला जायाचं जायाचं जायाचं‌ऽऽऽ आनंद पोटात माझ्या माईनाऽऽ माईना " त्या कुत्र्यांकडं बघत योगू काका गाणं म्हणे . बाबूकाका योगूकाकाला छेडत - " योगानंद महाराज - कुठं ऐकलंत हे गाणं ? " " अहो ती नाही का मी कॅसेट आणलीय नवीन - तिच्यात आहे " योगूकाका . " आंऽऽ योगूमालक हे गानं इतक्यांदा म्हन्तात की मलाबी पाट झालंय आता " गफूरही मध्येच त्यांच्या बोलण्यात सहभागी होई . गफूर पुन्हा मग गाडी जुपून त्याच्या भाषेत बैलांशी संवाद साधू लागे - " व्वा रे बईल ! ! " असं म्हणून शेपटी पिरगाळी . मग पुन्हा एकदा सुरूमगावच्या ओढ्यात गाडी शिरे . तिथे थोडे गचके - आदळे खाऊन , त्या गावच्या मारूतीला वेढा घालून आमची बैलगाडी एकदाची गंगेत शिरे . गंगा ओलांडली की आलंच गुंज ! तापलेल्या वाळूत बैलगाडीची चाकं शिरली की सर्रर्रर्रर्र आवाज होई आणि वाळू उडे . तेवढ्यात गंगेच्या वरच्या बाजूला दिसणार्‍या निशाणाच्या दिशेनं सगळ्यांचे हात जोडले जात . तिथे गुरूमहाराजांच्या समाधीचे मंदीर उन्हात चमकताना दिसे . बाबुकाका , राजूकाका गाडीच्या खाली उतरत . आणि गंगेच्या पाण्यात गाडी शिरली , की एक बैल त्याच्या नेहमीच्या शिरस्त्याप्रमाणं पाण्यात फतकल मारून बसे ! गफूर सरळ पाण्यात उतरून बैलाची शेपूट हातात घेऊन तिला कडकडून चावा घेई - तोपर्यंत कासरा योगूमालकांनी धरलेला असे . शेपूट चावले की दण्णकन बैल उठून चालायला लागे .
अभिनंदन नांदेडीअन्स ! . : - ) ' नांदेड अहेड ' च्या पहिल्याच दिवशी अनेक उद्योगपतींनी नांदेडमध्ये गुंतवणुक करण्यास अनुकूलता दर्शविली आहे . : - व्हिडीओकॉनचे कॉल सेंटर सुरू करण्यात येईल ज्यात १००० ते १५०० युवकांना रोजगार मिळेल . : - ' वेलस्पन ' तर्फे बाराशे कोटी रुपयांची गुंतवणुक . : - राज्यातील मोजक्या चार ते पाच ठिकाणी उभारण्यात येणाऱ्या ' ऍग्रो इकॉनॉमिक झोन ' साठी नांदेडचा प्राधान्याने विचार केला जाईल . : - जागा उपलब्ध करुन दिल्यास पोलाद प्रकल्प सुरू करणार . : - लवकरच तिरुपती , हैदराबाद , बेंगलोर आणि पंजाबसाठी विमानसेवा सुरू करण्याचा निर्णय झाला असल्याचे त्यांनी अनिल अंबानी यांच्या वतीने सांगितले . नांदेड विमानतळाचा विस्तार . : - जागा उपलब्ध झाल्यास अन्न प्रक्रिया उद्योग सुरू करणार . : - एस . बी . एच . बॅंकेच्या दोन नव्या शाखा , एक प्रशिक्षण संस्था आणि विभागीय कार्यालय सुरू करण्यात येतील .
इग्लंड - ३ वि . ऑस्ट्रेलिया - १ हे पटत नसलं तरी खरं आहे . नोव्हेंबर २०१० मधे जेव्हा इंग्लंड आपला संघ घेऊन ऑस्ट्रेलिया मध्ये आला तेव्हा ब - याच जणांना इंग्लंडच्या विजयाची खात्री नव्हती . पण जबरदस्त खेळ , आत्मविश्वास आणि सुरेख सांघिक कामगिरी वर २४ वर्षानंतर ऑस्ट्रेलिया मध्ये मालिका जिंकली .
ग्रेसची कविता - नाही आवडला , ग्रेस वरचे सगळे लेख आणि प्रतिक्रिया ह्या अशाच असतात . तेच तेच् . . . आहे , लेख का लिहीला , " मी ग्रेसचा चाहता आहे " हे सांगण्यासाठी ?
मेनेजमेंट का लेक्चरवा देने हम गये आयआयएम और हार्वर्ड . . धत , रबडी एकदम है बैकवर्ड पर हम है एकदम फारवर्ड
अजून लांबचा पल्ला गाठायचा होता . थोडे फोटो काढून तिथून काढता पाय घेतला . वाटेत एका ठिकाणी उजवीकडून कर्नावडीतून येणारी वाट येऊन मिळते .
अहीं प्रस्तुत बहुधा कृतिओनो रचनाकाळ १९४० थी १९५५ वच्चेनो छे , ज्यारे तेओ हिमालयना शांत एकांत प्रदेशमां इश्वरनी शोधमां जीवन निर्गमन करता हता . साहित्यसाधना एमने माटे बाधक बनवाने बदले एमनी जीवनसाधनानी संगिनी बनी . ए काळ दरम्यान एमनी मानसगंगोत्रीमांथी जे जे अवतीर्ण थयुं ते बधुं कलमना माध्यम द्वारा प्रस्फुटित थयुं अने समय आव्ये ग्रंथो द्वारा जनहितार्थे प्रस्तुत थयुं . नात , जात , संप्रदाय के धर्मना वाडाओ जेमने स्पर्शी नहोता शक्या एवा आ महापुरुषे श्वेतवस्त्रने शोभावी संतपणाने तो अनोखी गरिमा बक्षी ज किन्तु साथे साथे कलमने पण गौरव प्रदान कर्युं . प्रसिद्धि के प्रशस्तिनी परवा कर्या वगर साचा कर्मयोगीनी पेठे जीवनना अंत सुधी गुजराती साहित्यनी मूक सेवा करतां रही तेओ १९८४मां चाली निकळ्या . गुजराती जनता अने साहित्यकारोए हजी एमना साहित्यीक वारसाने यथार्थ रीते पिछानवानो अने पूर्ण मात्रामां मुलववानो बाकी छे .
असाच तास सव्वा तास गेला . मग नाईलाजाने एकेक गडी गळायला लागला . स्पावड्या , वपाडाव , सुधांशू वगैरे सांसारिक वेसणीत न अडकलेली मंडळी मध्यरात्र उलटून गेली तरी कट्ट्यात आणि गप्पांत रंगली होती . ( त्यांनी नंतर एकट्याने आइस्क्रीम खाल्ले असे ऐकतो . . नोंद घेतली आहे . योग्य वेळी कारवाई करण्यात येईल . )
" आपल्याला हा जुगार खेळावा लागेल . दुसरं काही आपल्या हातात राहिलेलं नाही . एका मोठ्या जमावाचा ' मोर्चा ' तयार करायला त्यांना काहीतरी वेळ लागेलच . शिवाय गावातून इथवर पोचायलाही वेळ लागणार . गावापासून इथवर चांगले पाच मैल होतात . "
सिंडे तुला तू केलेले दहिवडे खाता येत नाहीत . . इतके कडक होतात की काय
अरे मंद नेत्यानो पक्ष निवडून आणण्यासाठी नेता बळी द्यावा लागतो , , , समजले नेत्यानो
शंतनू किंचित गोंधळात पडला तसे प्रसन्न हसून ते म्हणाले , ' तू शंतनू ना ? मी दिनकर . आहे का कविता घरात ? ' तेवढ्यात मागून आईच समोर आली . ' या ना . . आत या . ऑफिसातून इकडेच आलात का ? मला वाटलं घरी जाऊन याल . . ' ' जाणार होतो आधी . . . पण इतकं वर्णन ऐकलंय शंतनूचं . . . की त्याला भेटायची खूप उत्सुकता होती मनात . . . . . . ' हातातली ब्रीफकेस खाली ठेवत ते आत येऊन सोफ्यावर बसले . आईनं त्यांना पाणी आणून दिलं . शंतनू अजूनही काही न समजल्यासारखा त्या गृहस्थांकडेच बघत होता .
नवीन माहीती कळाली . मधे अशीच माहीती एका ब्रिटीश अधिकार्‍याबद्दल ऐकली होती ज्याने विजयनगरचे साम्राज्य शोधून काढले . तर सातारला असलेल्या एका ब्रिटीश् अधिकार्‍याने ( कलेक्टर का न्यायाधीश ) येथे नक्की काय काय घडले हे शोधायला लागून भाषा शिकतानाच संपूर्ण मराठ्यांचा इतिहास एकत्र केला असेपण ऐकले होते .
१ मे हा दिवस आपण ' महाराष्ट्र दिन ' म्हणून साजरा करतो . हा दिवस सर्व जगभरात ' कामगार दिन ' म्हणूनही साजरा केला जातो . महाराष्ट्र राज्याची स्थापना १ मे या दिवशी का केली गेली ? त्यामागे काय भूमिका होती ? ' संयुक्त महाराष्ट्र ' म्हणजे काय ? या चळवळीची गरज काय ? भाषावार प्रांतरचना का व कशी ? या सर्व मुद्द्यांचा विचार आपण या लेखातून करणार आहोत . विस्तारभयामुळे अनेक घटनांचा आढावा घेता आला नाही , पण सर्व ठळक घटनांचा धावता आढावा मात्र जरुर घेतला आहे . ५० वर्षांपूर्वी ' मुंबई कुणाची ? ' हा वाद गाजला . त्यात १०६ लोक हुतात्मे झाले . आजही तोच वाद गाजत आहे , पण वेगळ्या कारणाने . या ५० वर्षांत मुंबईसाठी खरेच काही बदलले की नाही ? हा प्रश्न आजही पडावा इतका तो प्रश्न चिघळत जात आहे . तूर्तास आपण संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीकडे बघू . पार्श्वभूमी : लॉर्ड कर्झनने बंगालची फाळणी करताना मुख्यतः ' सरकारचे त्या भागावर नियंत्रण व आखणी ' हे कारण दिले असले , तरी भाषेवरून व धर्मांवरून ( हिंदू - मुस्लिम ) त्या भागात असंतोष निर्माण झाला होता . पूर्व व पश्चिम बंगाल यांची भाषा एकच होती . फक्त व्यवस्थापन हाच भाग गृहित धरला , तर त्याचवेळी बिहारदेखील बंगालपासून वेगळा करता आला असता व विदर्भ मध्यप्रदेशातून काढून तत्कालीन ' मुंबई प्रांता ' मध्ये सामील करता आला असता . पण ब्रिटिश लोकांना वेगळेच राजकारण खेळायचे होते . बिहारी - बंगाली लोकांनी गप्प न बसता याविरुध्द आवाज उठवल्यामुळे १९११ साली परत एकदा बंगालचे एकत्रीकरण केले गेले . पण त्यात बिहार , ओरिसा व आसाम हे बंगाली न बोलणार्‍या लोकांचे एक वेगळे राज्य तयार केले गेले . अनवधानाने ही पुढे होणार्‍या भाषिक संघर्षांची एक पायरीच ठरली . बिहारला स्वतंत्र राज्याचा दर्जा मिळाल्यामुळे १९१७ मध्ये ओरिसाच्या नेत्यांनी ' माँटेग्यू व चेम्सफर्ड ' कमिशनपुढे स्वतंत्र ओरिसा राज्याची कल्पना मांडली . बिहारी व ओरिसाच्या नेत्यांपासून प्रेरणा घेऊन १९१७ च्या काँग्रेसच्या अधिवेशनातच डॉ . पट्टाभी सीतारामय्या यांनी तेलुगू भाषेवर आधारित आंध्रप्रदेश हे स्वतंत्र राज्य निर्माण व्हावे असा ठराव मांडला . या ठरावात ' मद्रास ' हे शहर ' महा - तेलुगू ' राज्यात सामील केले जावे , असादेखील उपठराव मांडला गेला . लोकमान्य टिळक वगळता बाकी सर्व पदाधिकार्‍यांनी ( म . गांधी , अ‍ॅनी बेझंट , पं . मदनमोहन मालवीय ) हा ठराव नाकारला . टिळकांनी मात्र त्याला सहमती देताना सांगितले , की सर्वसाधारण भारतीय माणूस त्याच्या मातृभाषेलाच हिंदी किंवा इंग्रजीपेक्षा मान देईल . अशिक्षित भारतीयांशी संवाद साधताना , त्याला स्वतंत्र भारताचे महत्त्व पटवून देताना , इंग्रजीमध्ये बडबड करून मनांशी जो संवाद साधला जाणार नाही , तो मातृभाषेतून सहजी साधला जाईल . यासाठी भाषेवर आधारित तेलुगू राज्य निर्माण झाले , तर ते चांगलेच होईल असे त्यांचे मत होते . म . गांधीनी याला आरंभी विरोध केला ; पण १९२० मध्ये त्यांनाही हे पटले , की शिक्षण मातृभाषेतून दिले तर ते अधिक परिणामकारक ठरेल . त्यांनी सर्व राज्यांची निर्मिती भाषेवर आधारित व्हावी असा विचार मांडला . ' माँटेग्यू व चेम्सफर्ड कमिशन ' ने असा एक अहवाल सादर केला , की ज्यात प्रामुख्याने भाषा व धर्मावर आधारित काही राज्ये निर्माण केली जावीत . पण त्या कमिशनमधे सामील असणार्‍या कर्टिस यांनी एक उपसूचना मांडली , की धर्माधिष्ठित राज्यनिर्मिती न करता ती केवळ भाषेच्या आधारावर करावी . ही सूचना माँटेग्यू व चेम्सफर्ड यांनी फेटाळली . १९२७ मध्ये आलेल्या ' सायमन कमिशन ' नेसुद्धा ( ' सायमन गो बॅक ' अशी प्रसिद्धी मिळालेले ) फक्त भाषा विचारात न घेता , धर्म , जात , भाषा , आर्थिक व भौगोलिक परिस्थिती या सर्वांचा विचार करून राज्यनिर्मिती व्हावी असे सुचवले . ' सिंध प्रांत ' हा तत्कालीन ' मुंबई इलाख्या ' ला जोडलेला होता . त्यांनीदेखील स्वतंत्र ' सिंध ' ची मागणी केली . ती १९३१ मध्ये ओडोनिल यांनी फेटाळून लावली . पण मुस्लिम नेत्यांनी काँग्रेसी लोकांना हाताशी धरले . मुस्लिम नेत्यांच्या प्रभावामुळे सिंध प्रांत मुंबईपासून तोडला जाईल असे घोषित झाले . त्यामुळे १९३५ मध्ये ' सिंध ' , ' ओरिसा ' आणि ' वायव्य सरहद्द ' असे तीन नवीन प्रांत निर्माण केले गेले . संयुक्त महाराष्ट्राची संकल्पना लोकमान्य टिळक हे भाषेवर आधारित राज्यनिर्मितीच्या बाजूने होते हे वर आलेच आहे . त्यांनी त्यांची ही भूमिका १७ नोव्हेंबर १८९१ च्या अग्रलेखात मांडली होती . अर्थात त्यात ' महाराष्ट्र ' कसा असावा हे न मांडता , त्यांनी एकूणच पुढील ' स्वतंत्र भारत ' कसा असावा हे मांडले होते . पुढे टिळक तुरुंगात गेल्यावर त्यांची ही बाजू ' केसरी ' चे तत्कालीन संपादक न . चिं . केळकरांनी वेळोवेळी मांडली . सरकारचे अभिनंदन करतानाच केसरीने मराठीचा प्रश्न बंगालीच्या प्रश्नापेक्षा जुना आहे याची आठवण करून दिली . मात्र संयुक्त महाराष्ट्राचे स्वप्न पाहण्याचे श्रेय जाते ते श्री . विठ्ठल वामन ताम्हणकरांना . त्यांनी त्यांच्या १९१७ मधील ' थ्री डिव्हिजन्स ऑफ महाराष्ट्र ' या लेखात मराठी लोक हे मुंबई , महाराष्ट्र , विदर्भ , हैदराबाद व गोवा येथे पसरले आहेत , त्या सर्वांचा मिळून महाराष्ट्र व्हायलाच पाहिजे असे प्रतिपादन केले . श्री . जनार्दन विनायक ओक यांना या लेखाचे महत्त्व खूप पटले व त्यांनी त्यांच्या ' लोकशिक्षण ' मधून याचा वेळोवेळी पाठपुरावा करावयास सुरुवात केली . साधारण १९२७ - २८ मध्ये भाषेवर आधारित महाराष्ट्र कसा असावा यावर परत विचार केला गेला . शेतकरी - कामगार पक्षाने पं . मोतीलाल नेहरूंसमोर मराठी महाराष्ट्रात विदर्भ , मराठवाडा , मध्य प्रदेश यांमधील मराठी जिल्हे , कोकण , पश्चिम महाराष्ट्र , मुंबई , खानदेश इत्यादी भाग असावा असे मांडले व नेहरूंनी त्याला मान्यता दिली . त्या समितीने जाणता - अजाणता आजचा महाराष्ट्रच मांडला होता . पण इतर राज्यातील नेत्यांसारखे राज्यनिर्मितीला प्राधान्य न देता , महाराष्ट्रीय नेत्यांनी त्या काळी देश स्वतंत्र व्हावा यावर जास्त भर दिला . मधल्या काळात मात्र विदर्भाबद्दल परत एकदा वाद चालू झाला . विदर्भ हा जरी मराठी असला , तरी तो मध्यप्रदेशाला जोडून आहे . मध्यप्रदेशातील अर्थकारणाचा एक महत्त्वाचा भाग विदर्भ होता . त्याचे काय झाले , हे आपण पुढे पाहू ; पण तूर्तास आपण कालानुक्रमे इतर घडामोडी पाहू या . १९३८च्या मराठी साहित्य संमेलनात वीर सावरकरांनी मराठी मुद्दा मांडून ' वर्‍हाड ' हा मराठी भाग महाराष्ट्रातच सामील होईल , विदर्भाशिवाय महाराष्ट्र होणार नाही अशी घोषणा दिली . त्याला सर्व मराठी साहित्यिकांनी उचलून धरले . १९३९च्या नगर अधिवेशनात रामराव देशमुखांनी सर्वांत प्रथम ' संयुक्त महाराष्ट्रा ' चा उच्चार केला व ' संयुक्त महाराष्ट्र सभा ' स्थापण्यात आली . साधारणपणे पाहिले तर असे दिसते , की राजकारणी लोक अशी क्रांती घडवून आणतात . पण महाराष्ट्रात चित्र वेगळे दिसू लागले . पुढे होणार्‍या सर्व साहित्य संमेलनांत ' संयुक्त महाराष्ट्र ' हा घोषमंत्र गायला जाऊ लागला . एका अधिवेशनात , ' महाराष्ट्र हा मुंबई , वर्‍हाड , गोमंतक इत्यादींसह झालाच पाहिजे ' असे ठरविले गेले . काँग्रेसमध्ये असणारे राजकारणी मात्र या विषयावर एक नव्हते . साहित्यिक विरुद्ध राजकारणी असे फड रंगायला सुरुवात झाली . १९४६च्या सुमारास शंकरराव देवांनी ' संयुक्त महाराष्ट्र परिषदे ' मध्ये सर्वपक्षीय सहभाग असावा हे धोरण स्वीकारले . ' काँग्रेस सोशॅलिस्ट पार्टी ' चे ना . ग . गोरे , ' कम्युनिस्ट पार्टी ' चे कॉम्रेड अण्णा डांगे , डॉ . आंबेडकर असे सर्व पक्षांतील लोक संयुक्त महाराष्ट्र परिषदेत सहभागी झाले . शंकरराव देव परिषदेचे अध्यक्ष होते . डांग्यांना व आंबेडकरांना देवांच्या नेतृत्वाबद्दल शंका होती , कारण देव काँग्रेसच्या राष्ट्रीय पातळीवरदेखील काम करत . तिथे त्यांनी भाषेवर आधारित राज्यनिर्मितीला पट्टाभी सीतारामय्यांसारखा उघड पाठिंबा दर्शविला नव्हता . देव हे गांधीभक्त होते . गांधींनी मुंबई महाराष्ट्रात सामील करायला नकार दिला होता . पटेल आणि नेहरूदेखील मुंबई महाराष्ट्रात सामील करण्याच्या विरोधात होते . अशातच १५ ऑगस्ट १९४७ रोजी भारत ब्रिटिशांच्या जोखडातून मुक्त झाला . महाविदर्भ मागणी व अकोला करार . विदर्भाचे काही जिल्हे , मध्य प्रदेशातील मराठी भाग असा मिळून एक महाविदर्भ करण्यात यावा , अशी मागणी स्वातंत्र्यपूर्व काळात जोर धरू लागली होती . विदर्भ काँग्रेसचे अध्यक्ष बृजलाल बियाणी व पंजाबराव देशमुख हे उघड उघड संयुक्त महाराष्ट्र न करता , ' विदर्भ ' व ' उर्वरित महाराष्ट्र ' अशी दोन मराठी राज्ये निर्माण केली जावीत अशा मताचे होते . बियाणी यांची महाविदर्भाची मागणी अल्पावधीत लोकप्रिय झाली व मराठी नेत्यांत विदर्भ , मराठवाडा व पश्चिम महाराष्ट्र असा कलह निर्माण झाला . विदर्भातील काही भाग निजामाच्या अख्यत्यारीत होता . निजामाच्या पंतप्रधानाने गरज पडली , तर विदर्भावर आक्रमण करू अशी धमकी दिली . शंकरराव देवांनी रामराव देशमुख , धर्माधिकारी , गोपाळराव काळे इत्यादी वैदर्भीय नेत्यांशी चर्चा केली व तसे काही घडणार नाही असे सांगितले . या चर्चेत बहुतांश वैदर्भीय नेते ' संयुक्त महाराष्ट्रा ' ला पाठिंबा देण्यास राजी झाले . पुढे अकोल्यात ७ व ८ ऑगस्ट १९४७ रोजी चर्चा होऊन असे ठरले , की " मराठी लोकांचे एकच राज्य असावे , पश्चिम महाराष्ट्रातल्या नेत्यांनी विदर्भाला एक उपविभाग म्हणून मान्यता द्यावी . " ही चर्चा ' अकोला करार ' म्हणून ओळखली जाते . बियाणी लोकप्रिय असेपर्यंत अकोला करार झाला , तरीही स्वतंत्र विदर्भाची मागणी जोरात होती . ह्याला कलाटणी मिळाली ' नागपूर करारा ' नंतर . २३ ऑक्टोबर १९४८ रोजी नागपूर येथे चर्चा सुरू झाली . बियाणी यांनी अकोला करार धुडकावून देत , संयुक्त महाराष्ट्राच्या कुठल्याही चर्चेला उपस्थित राहायचे नाही असे ठरवल्यामुळे नागपूर येथे परत विदर्भ काँग्रेसने बैठक भरवली . पंजाबराव देशमुखांनी तर बृजलाल बियाण्यांवर टीका करताना असेही मत मांडले , की " बियाणी यांना ना संयुक्त महाराष्ट्रात रस आहे , ना स्वतंत्र विदर्भात . ते फक्त स्वतःचे हित पाहत आहेत . " या बैठकीमध्ये परत एकदा ठराव मांडण्यात आला व तो २८ विरुद्ध १३ मतांनी मंजूर करण्यात आला . बृजलाल बियाण्यांच्या कारकिर्दीची घसरण येथूनच सुरू झाल्याचे मानले जाते . यानंतरच्या काळातही विदर्भाची मागणी होती ; पण बहुतांश नेते संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीला पाठिंबा देणारे होते , त्यामुळे हा जोर कमी झाला . मराठवाड्यात स्वामी रामांनदतीर्थ , दिगंबरराव बिंदू , गोविंदभाई श्रॉफ , देवीसिंग चव्हाण इत्यादी नेते आधीपासूनच संयुक्त महाराष्ट्राच्या बाजूने होते . पण येथील नेत्यांना मराठवाडा हा पश्चिम महाराष्ट्रीय नेत्यांकडून दुर्लक्षिला जाईल , मराठवाड्याचा विकास होणार नाही , असे वाटत होते . पुढे SRC च्या अहवालानंतर ( १९५५ ) स्वामी रामानंदतीर्थांनी हैदराबाद राज्यात ' मुंबई महाराष्ट्रास जोडली जावी ' असा ठरावही मांडला . त्यावर ८ दिवस चर्चा होऊन १४७ पैकी ११८ जणांनी मुंबई महाराष्ट्राला जोडली जावी या बाजूने मतदान केल्यावर हैदराबाद विधानसभेत तो ठराव मंजूर झाला . दार व जेव्हीपी समित्या : राष्ट्रपती राजेंद्रप्रसादांनी भाषावार प्रांतरचनेसाठी दार कमिटी स्थापन केली . ' मुंबई कुणाची ? ' हा प्रश्न आजही आपल्याला पडला आहे , पण सर्वप्रथम ही घोषणा दिली अण्णाभाऊ साठ्यांनी . " मुंबई महाराष्ट्राची " हे उत्तर दिले जनतेने . ' दार कमिटी ' ने तत्कालीन काँग्रेस पुढार्‍यांचे मत एका पत्रिकेद्वारे विचारले . गुप्त मतदानाचीही सोय होती . डॉ . आंबेडकरांनीसुद्धा दार कमिटीला ' मुंबईत मराठी बोलली जाते , तर मुंबई महाराष्ट्रातच जावी ' असे मत दिले . पण दार कमिटीने ' मुंबई महाराष्ट्रात नसावी ' असे भाष्य केले . दार कमिटीचे सदस्य असलेले श्री . के . एम . मुन्शी यांनी एक पुस्तिका प्रसिद्ध केली . तिचे नाव होते , ' Linguistic Provinces and The Future of Bombay ' . या पुस्तिकेची मते व दार कमिटीचा अहवाल यांत इतके साम्य होते , की इतर सदस्यांनी काही काम केले की नाही अशी शंका यावी . कमिटीने एक मुद्दा असाही मांडला की , संयुक्त महाराष्ट्र समितीची मते म्हणजे ' पूना स्कूल ऑफ थॉट ' वाल्या मंडळींची मते आहेत . याशिवाय ब्राह्मण जातीवर ते विनाकारण घसरले . भाषावार राज्यनिर्मिती करताना ' पूना स्कूल ऑफ थॉट ' आणि ब्राह्मण जातीला मध्ये आणण्याची गरज नव्हती . शिवाय ह्या समितीचे ते कामही नव्हते . भारताच्या स्वातंत्र्यचळवळीत ' पूना स्कूल ऑफ थॉट ' चे योगदान लक्षात घेता , विनाकारण एखाद्या जातीला बदनाम करण्याचे कार्य जणू मुद्दाम केले गेले असे लोकांना वाटले . दार कमिटीचा गोंधळ लक्षात घेता , जवारहरलाल नेहरू , सरदार वल्लभभाई पटेल व पट्टाभी सीतारामय्या हे एकत्र आले व त्यांनी ' जेव्हीपी समिती ' स्थापन केली . समितीने असा निष्कर्ष काढला , की मुंबई हे बहुभाषी शहर असून येथील पूर्ण विकास हा गुजराती लोकांच्या भांडवलामुळे व कारखानदारीमुळे झाला आहे ; तस्मात् गुजराती लोकांचा मुंबईवर प्रथम हक्क आहे व तो अबाधित ठेवण्यासाठी मुंबई ही महाराष्ट्रात सामील होता कामा नये . मुंबईमध्ये तेव्हा मराठी बोलणारे लोक ४३ टक्के होते . सर्व गिरण्यांमधून व कारखान्यांमधून मराठी मजूर मोठ्या संख्येने होते . सर्व कामगार मराठी , पण कारखानदार गुजराती अशी गत . या जेव्हीपी समितीच्या निर्णयामुळे सगळेच चिडले . निदर्शने , सभा यांना प्रारंभ झाला . आचार्य शंकरराव देव हे तेव्हा राष्ट्रीय पातळीवरचे काँग्रेसचे जनरल सेक्रेटरी होते , तसेच ते तेव्हा अस्तित्वात असलेल्या ' संयुक्त महाराष्ट्र परिषदे ' चे अध्यक्षही होते . त्या परिषदेचा समितीमध्ये बदल १९५६ साली झाला . साहित्यिक लोक जेव्हा उघड उघड ' मुंबईसह महाराष्ट्र ' म्हणू लागले , तेव्हा राजकारणी लोकांना मात्र त्यांची भूमिका काय असावी याचा निर्णय घेता येत नव्हता . खाजगीत ते मुंबईसह महाराष्ट्र म्हणायचे , तर राष्ट्रीय पातळीवर मात्र त्यांना मुंबईविना महाराष्ट्र अशी भूमिका घ्यावी लागे . देवांनी या सर्व प्रकाराला वैतागून राष्ट्रपती राजेद्रबाबूंना एक पत्र पाठवले , ते पत्र मी इथे देतो . त्यावरून राजकारण्यांची भूमिका लक्षात यावी . मूळ पत्र इंग्रजीत आहे . माझ्या भाषांतराने अर्थ बदलण्याचा धोका संभवतो , त्यामुळे मी ते इंग्रजीतच देत आहे . त्या पत्रातील काही भाग : रेफ . G - 2 / ४६६९ Dear Rajendra Babu , I am writting this letter to you specially because I would like to know what are your personal views regarding the attitude Congress Commitees and Congressmen should take on the question of formation of linguistic Provinces . You know that since more then one year I have been closely associating myself with the movement of the formation of Samyukta Maharashtra . I may tell you that if I had not taken up this problem in my hand the movement of Samyukta Maharashtra would not have reached that development which it has reached today . We congressmen of Maharashtra kept aloof from the movement of Samyukta Maharashtra so long because we felt that the time for taking up this question will come only after India becomes free . So I entered into this movement only in 1946 - 47 when I thought that the question of framing the Constitution of India was an immediate task before the country and the Congress . The Congress has accepted the principle of linguistic Provinces since 1920 , if not earlier . I knew there was possibility of myself unconsciously making use of my position in Congress to help this other work or the general public might misunderstood it . So I always was very careful when once I was asked the direct question whether , when I said that Bombay should be included in Maharashtra , it was in the capacity of General Secretary of the Congress , I said NO . The most critical position would be Bombay . You know the demand of Samyukta Maharashtra Parishad is to include Bombay in Maharashtra , as it naturally belongs to that province . I think the overwhelming majority of Maharashtra , either in Bombay or outside will be in favour of this proposal . वरील पत्रावरून हे सिद्ध होते , की तत्कालीन मराठी काँग्रेस पुढार्‍यांना कात्रीत पकडल्यासारखे झाले होते . काही जण मनातून मुंबई महाराष्ट्राला मिळावी या मताचे होते , पण त्यांना ते उघड उघड बोलून दाखवता येत नव्हते . १९२०च्या आधी काँग्रेसमध्ये मराठी पुढारी भरले होते ( लोकमान्य टिळक वगैरे ) . पण नंतरचे पुढारी आपला प्रभाव अमराठी पुढार्‍यांवर टाकू शकले नाहीत . त्यामुळे एक पोकळी निर्माण झाली होती , त्याचाही फटका या मुंबई प्रकरणामध्ये मराठी लोकांना बसत होता . सन १९५२च्या सुमारास संयुक्त आंध्र प्रदेशाची मागणी जोर धरू लागली . पोट्टी श्रीरामुलू या गांधीभक्ताने संयुक्त आंध्र प्रदेशासाठी आमरण उपोषण सुरू केले . त्यातच ते हुतात्मा झाले . आंध्र प्रदेश व तेलुगूभाषिक पेटले . लगेच दोन दिवसांत जवाहरलाल नेहरूंना आपले म्हणणे मागे घेऊन आंध्र प्रदेशाची निर्मिती करावी लागली . १९५० - ५५च्या आसपासची महाराष्ट्र , गुजरात , विदर्भाची आर्थिक स्थिती ब्रिटिशकाळात महाराष्ट्रात मुंबई व पुणे विभागांत पडीक जमिनी पाण्याखाली आणल्या गेल्या . पण गुजरातमध्ये तसे घडले नाही . पूर्वीच्या राजे - रजवाड्यांनी ज्या काही सोयी केल्या होत्या , त्यावरच गुजराती माणूस जगत होता . पुण्या - मुंबईत शेतीबरोबरच कारखानदारीदेखील अस्तित्वात होती . मुख्य भांडवलदार हे गुजराती , तर कामगार मराठी अशी विभागणी . गुजरातच्या वाढीसाठी सन १९४८नंतर प्रयत्न सुरू झाले . मागासलेल्या भागांत वर्गीकरण झाल्यामुळे अनेक धरण प्रकल्प व इतर सिंचनप्रकल्प गुजरातला मिळाले . महाराष्ट्राला कोयना प्रकल्प मिळाला , पण तो सुरू होण्यास अक्षम्य उशीर झाला . महाराष्ट्रीय जनतेला हा त्यांच्यावर अन्याय वाटला . उत्पादन करणार मुंबई , पण त्याचा फायदा गुजराती जनतेला होत आहे अशी भावना निर्माण झाली व त्यातच कोयनेचे प्रकरण उद्भवले . त्यामुळे सामान्य लोक चिडले . विदर्भात ज्वारी , तेल व गहू ही उत्पादने होत होती . तुलनेने मध्य प्रदेशात काही कारखानदारी नव्हती . तत्कालीन मध्य प्रदेशात विदर्भ येत असल्यामुळे , मराठी पैसा हिंदीभाषिकांसाठी खर्च होत आहे असे वैदर्भीय जनतेला वाटत होते . मराठवाड्याचे उत्पादनदेखील ज्वारी , तेल व गहू हेच होते . त्यामुळे महाविदर्भाच्या वेळेस मराठवाडा हा वर्‍हाडाला जोडून व मध्य प्रदेशातील मराठी भाग घेऊन त्यांचा महाविदर्भ तयार करण्यात यावा असे ' फाजल अली आयोगा ' ला वाटले . फाजल अली आयोग आंध्र प्रदेशाची निर्मिती झाल्यामुळे मुंबईचा प्रश्न परत ऐरणीवर आला . एकदाचा सोक्षमोक्ष लागावा म्हणून नेहरू सरकारने ' फाजल अली आयोग ' स्थापन केला . राज्य पुनर्रचना समितीने ( States Reorganisation Committee ( SRC ) ) आंध्र प्रदेश , केरळ , कर्नाटक आणि तमिळनाडू अशी राज्ये स्थापन करण्याची शिफारस केंद्राला केली . संयुक्त महाराष्ट्र परिषदेसारख्या संयुक्त कर्नाटक , हरियाणा - पंजाब अशाही काही परिषदा तेव्हा आपापल्या भाषांसाठी लढा देत होत्या . मुंबईबद्दल समितीचा निर्णय होत नव्हता . ' बाँबे सिटिझन कमिटी ' नावाची एक कमिटी मुंबईत असलेल्या कारखानदारांनी स्थापली होती . त्याचे अध्यक्ष सर पुरुषोत्तमदास ठाकुरदास हे प्रसिद्ध गृहस्थ होते . त्या कमिटीत जे . आर . डी . टाटांसारखे व्यक्तिमत्त्वही होते . या कमिटीचे एकच उद्दिष्ट होते , ते म्हणजे काहीही करून मुंबईला महाराष्ट्रात सामील होऊ न देणे . त्यांनी एक दोनशे पानी अहवाल तयार करून , मुंबई ही महाराष्ट्रापासून कशी वेगळी आहे , भांडवलदारांनी व परप्रांतीयांनी कसे मुंबईला वाढवले आहे वगैरे मुद्दे मांडले . शिवाय मुंबई ही भौगोलिक दृष्ट्या महाराष्ट्रात सामील होण्यासारखी नाही असाही दावा केला . मुंबईच्या एकूण लोकसंख्येत फक्त ४३ टक्के मराठी होते , तर उरलेले गुजराती , ख्रिश्चन ( पूर्वाश्रमीचे मराठी हिंदू ) व उत्तर भारतीय . या कमिटीच्या मते उरलेले ५७ टक्के महत्वाचे , तर मराठी बोलणारे ४३ टक्के हे अल्पसंख्याक ठरले . भांडवलदार पारशी व गुजराती असल्यामुळे त्यांना एक भीती होती , की एकदा का मुंबई महाराष्ट्रात सामील झाली की तिच्यावर राज्य करणारे मराठीभाषिक असतील आणि त्यांच्या हाती वित्तीय नाड्या गेल्या , तर मुंबईमधून गुजरात्यांचे उच्चाटन होईल . अशाच विचाराचे मोरारजी देसाईदेखील होते . यावर उत्तर म्हणून ' परिषदे ' ने तसाच २०० पानी अहवाल सादर केला . मुख्यत्वे भाषा , वेषभूषा व राहणीमान , एकाच पद्धतीचे देव , संत आणि महात्मे यांवर विचार करण्यात आला . विद्यमान स्थितीत हैदराबाद , मुंबई , कोकण , विदर्भ , मध्य प्रदेशातील काही जिल्हे व उर्वरित महाराष्ट्र येथे असे लोक राहतात . या सर्वांचे एक राज्य निर्माण करून त्याची राजधानी मुंबई असावी , असे मत परिषदेने नोंदवले . मुंबईत शाळा , वृत्तपत्र , वादविवाद , चर्चा , नाटके व इतर कला या सर्व मराठी भाषेतून होतात . मराठी साहित्यिक मंडळी मुंबईत जास्त संख्येने राहतात , तेव्हा ' मुंबईसह महाराष्ट्र झालाच पाहिजे ' असे निवेदन या फाजल अली कमिटीला परिषदेने सादर केले . दोन्ही बाजूंनी एकदा भेटायचे ठरले व तशी एकत्र चर्चा १९५४च्या जून महिन्यात मुंबईत झाली . चर्चा होऊन काहीही तोडगा निघाला नाही . मराठी लोकांनी मुंबई सोडून जनहित व देशहित साधावे , अशी बाँबे सिटिझन्स कमिटीने मागणी केली . काकासाहेब गाडगीळ या मागणीने भडकले . आता जो काही उपाय काढेल , तो राज्य पुनर्रचना आयोगच असे दिसू लागले . अनेक दिवस मुंबईचे एक ' सब - फेडरेशन ' निर्माण करावे व मुंबई स्वतंत्र ठेवावी ( Bombay Citizens ' Committee Files 1954 ) या कल्पनेला अलीसाहेब धरून बसले . या ' ग्रेटर बाँबे सब - फेडरेशन ' मध्ये डहाणू , पालघर आणि बोरीवली हे भागही एकत्र करावेत अशी योजना होती . पण कारखानदारांनी ती कल्पना मोडीत काढली . नंतर ' मुंबई स्वायत्त असावी व महानगरपालिकेला काही उच्चाधिकार द्यावेत ' अशी कल्पना मांडली गेली ; पण ती कल्पनाही लगेच बारगळली . फाजल अली हे मुंबईहून पुण्याला रवाना झाले . तिथ भाऊसाहेब हिरे , काकासाहेब गाडगीळ आणि शंकरराव देव यांची अनौपचारिक भेट घेऊन त्यांनी एक कच्चा मसुदा मांडला . त्यानुसार मुंबई महाराष्ट्रात सामील होणार होती . अलींचे हे वैयक्तिक मत होते व इतर सभासदांपुढे ते मांडणार होते . मुंबई महाराष्ट्रात सामील होणार अशी अंधुकशी आशा दिसू लागली . १९५५मध्ये या समितीने आपला अहवाल सादर केला . त्यातील काही मुद्दे : १ . मुंबई महाराष्ट्राला जोडण्यात येऊ नये . २ . मुंबईत एक भाषा नाही , तर मुंबई ही द्वैभाषिक असावी . ३ . मुंबई प्रांतात कच्छ व सौराष्ट्र सामील करुन घ्यावा . ४ . मराठी विदर्भ , मध्य प्रदेशातील काही मराठी जिल्हे , मराठवाडा यांचा ' महाविदर्भ ' तयार करण्यात यावा . ५ . बेळगाव - कारवार कर्नाटकास जोडावेत . अहवाल सादर झाल्यावर भाऊसाहेब हिरे , काकासाहेब गाडगीळ , शंकरराव देव भडकले . कच्च्या मसुद्यात जे दाखवले , ते अहवालात नव्हते . ऐनवेळी काही गडबड होऊन मुंबई ही द्वैभाषिक ठेवण्यात आली . राजकारण्यांमध्ये फूट पडली . काही राजकारणी सरळ सरळ ' नेहरू , नेहरू ' करू लागले , तर काही जण ' मुंबईसहित महाराष्ट्र , नाहीतर जनआंदोलन ' या मुद्द्यावर कायम राहिले . ' महाराष्ट्र की नेहरू ' यावर यशवंतराव चव्हाणांनी ' नेहरू ' असे उत्तर देऊन सामान्य कार्यकर्ते व सामान्य माणसाची निराशा केली . गाडगीळ , हिरे प्रभृती लोकांनी अलींसोबत पत्रव्यवहार करून नेहरूंकडे तक्रार नोंदवली . पण तिचे पुढे काही झाले नाही . मुंबई प्रदेश काँग्रेस कमिटीने अहवाल प्रसिद्ध होताच लगबगीने ( १२ ऑक्टोबर १९५५ ) हा अहवाल ' पास ' करून घेतला . अहवालात बदल करावा व संयुक्त महाराष्ट्रात मुंबई असावी असे त्र्यंबक रामचंद्र नरवणे यांनी सुचवले व तसा ठराव मांडला . पण प्रदेश काँग्रेसने ३५ विरुद्ध ५ मतांनी नाकारला . प्रदेश काँग्रेसचे ३० सदस्य मुंबई महाराष्ट्रात सामील करण्यास राजी नव्हते . ७ नोव्हेंबर १९५५च्या काँग्रेस कार्यकारिणीच्या ( Congress Working Committee - CWC ) बैठकीमध्ये हा मुद्दा परत एकदा निघाला . त्रिंबक रघुनाथ देवगिरीकरांनी पुन्हा ' मुंबई महाराष्ट्रात सामील व्हावी ' असा बदल करायला सुचवले . एक विरुद्ध बाकी सर्व असा प्रस्ताव होता . नेहरूंनी तो नाकारला . इतकेच नव्हे , तर काँग्रेस कार्यकारिणीच्या नोंदणी पुस्तकातून या ठरावाची नोंदही काढून टाकली गेली . १६ नोव्हेंबर १९५५ रोजी संसदेत या अहवालावर चर्चा सुरू झाली . स . का . पाटलांनी ' मुंबई स्वतंत्र राहिली पाहिजे ' या विषयावर भाषण दिले , त्यांचा मते , " Mumbai will be a miniature India run on international standards , melting pot which will evolve a glorious new civilisation " . " देशाच्या विकासासाठी मराठी लोकांनी मुंबईचा त्याग करावा " असे त्यांचे मत होते . धनंजय गाडगिळांनी त्यांना तिथेच विरोध दर्शवला . गाडगीळ उत्तरले , " There is a limit . That limit is , nobody can compromise one ' s self - respect , no woman can compromise her chastity and no country its freedom . That anything short of Samyukta Maharashtra with the city of Bombay as capital will not be acceptable . The future of Bombay would be decided on the streets of Bombay . To ask us to serve the nation is to ask chandan to be fragrant . " नोव्हेंबर १९५५पासून संयुक्त महाराष्ट्राच्या एका वादळी पर्वाचा आरंभ झाला . सेनापती बापटांनी एक मोर्चा या संदर्भात नेला . मोर्चात कसल्याही प्रकारचा दंगा झाला नाही . लोकांनी अगदी शांततापूर्वक ' मुंबईसह महाराष्ट्र झालाच पाहिजे ' अशा घोषणा दिल्या . सेनापती बापट , आचार्य अत्रे इत्यादी नेत्यांना अटक झाली . एस . एम . जोशी , भाई वैद्य , पाटकर इत्यादी नेत्यांनी याला विरोध करण्याकरता २१ नोव्हेंबर रोजी ' मुंबई बंद ' ची घोषणा दिली . मोरारजी देसायांनी या काळात एक प्रतोद ( व्हिप ) जारी केला - ' ज्या कोणाला या तीन राज्यांविषयी बोलायचे आहे , त्यांनी केवळ आणि केवळ सरकारच्या बाजूनेच बोलले पाहिजे , अन्यथा नाही . ' जणू हुकूमशाहीच ! काँग्रेसमध्ये असणार्‍या मराठी नेत्यांनाही हा प्रतोद आवडला नाही , हे सांगणे न लगे . २० नोव्हेंबरला मोरारजींनी चिडून एक सभा घेतली . स . का . पाटलांनी ' येत्या ५००० वर्षांत मुंबई महाराष्ट्राला मिळणार नाही . निदान काँग्रेस सरकारात तर नाहीच नाही . ' अशी घोषणा केली . त्यामुळे मोरारजी देसाई व इतर नेत्यांवर लोकांनी दगडफेक करायला सुरुवात केली . गाडगिळांचे संसदेतील भाषण , पाटलांची मुलाखत व मोरारजींचे तेल यांचा एकत्र भडका २१ नोव्हेंबर रोजीच्या संपाच्या दिवशी उडाला . लोकांनी उत्स्फूर्तपणे संयुक्त महाराष्ट्र परिषदेची एक सभा भरवली . फ्लोरा फांउटन परिसराला जणू युद्धभूमीचे स्वरूप आले होते . मोरारजींनी चिडून सभेवर आधी लाठीमार व नंतर लगेच गोळीबार करवला . या गोळीबारात पंधरा लोक मृत्युमुखी पडले . २२ नोव्हेंबरला ११६ मराठी आमदारांनी हिर्‍यांकडे आपले राजीनामे पाठवले . २९ नोव्हेंबरला शंकरराव देव व भाऊसाहेब हिरे नेहरूंची भेट घ्यायला गेले . पण तिथे वेगळेच राजकारण शिजत होते . यशवंतराव चव्हाण , नाईक - निंबाळकर आणि तापसे या नेत्यांनी राजीनामे दिले नव्हते . राजीनामा देऊन काहीही साध्य होणार नाही , असे त्यांचे मत होते . त्या तिघांनी शंकरराव देव , हिरे वगैरे संयुक्त महाराष्ट्रवादी नेत्यांना उघडे पाडण्याच्या प्रयत्न केला . देवांनी काँग्रेस सोडली . " संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ ही मला नेहरूंपेक्षा जवळ आहे , मुंबई नसलेल्या महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्रिपद मला दिले , तरी ते मी स्वीकारणार नाही . " अशी भूमिका त्यांनी घेतली . १२ जानेवारी १९५६च्या शांततापूर्ण सभेनंतर मोरारजी देसायांनी १२ नेते व इतर ४३५ लोकांना अटक केली . १६ जानेवारीला जवाहरलाल नेहरूंनी वेगळाच पवित्रा घेतला व मुंबई आता केंद्रशासित प्रदेश राहील अशी घोषणा केली . तीन राज्यांऐवजी दोन राज्ये घोषित केली गेली . महाराष्ट्रात विदर्भाचा समावेश करण्यात आला , तर गुजरातमध्ये सौराष्ट्र व कच्छ यांचा . मुंबई ही केंद्राच्या अखत्यारीत गेली . हा नवीन महाराष्ट्र द्वैभाषिक राहील असेही सांगण्यात आले . बेळगाव - निपाणीला कर्नाटकात विलीन करून टाकले गेले . " लाठी गोली खायेंगे , फिरभी बम्बई लेयेंगे " १६ जानेवारी रोजी कसलाही बंद पुकारण्यात आला नव्हता . नेहरूंच्या रेडिओवरील घोषणेमुळे लोक रस्त्यांवर उतरले . मोरारजींनी सरकारी अहवालात नमूद केल्याप्रमाणे , " लोक रात्री १० . ३० वाजता घरांबाहेर पडले व त्यांनी जाळपोळ करायला सुरुवात केली . त्यामुळे परत गोळीबार करावा लागला . " सरकारने किती गाड्या जाळपोळीत नष्ट झाल्या हे अजूनही गुलदस्त्यातच ठेवले आहे , कारण हा अहवाल खरा नसावा असे बर्याच इतिहासकारांचे म्हणणे आहे . लोकांनी आंदोलन सुरू केले . गोळीबारानंतर " लाठी गोली खायेंगे , फिरभी बम्बई लेयेंगे " ही घोषणा प्रत्येक मराठी माणसाच्या तोंडात होती . १६ ते २२ जानेवारी दरम्यान आणखी ६७ लोक या गोळीबारात हुतात्मे झाले . गाडगिळांनी म्हटल्याप्रमाणे लोक रस्त्यांवर उतरले , एकत्र झाले , हुतात्मे झाले , पण मुंबई सोडली नाही . एकूण १०६ जण या चळवळीत हुतात्मे झाले . संयुक्त महाराष्ट्र परिषदेच्या राजकारणाचा घोळ चालूच राहिला . इतर पक्षीय लोकांना शंकरराव देवांवर विश्वास नव्हता , तर मध्येच देवांनी , संयुक्त महाराष्ट्र होईपर्यंत आमरण उपोषण करणार , अशी घोषणा केली . पण नंतर तो विचार त्यांनी सोडला . आचार्य जावडेकरांनी देवांना , विनोबा भावे व दादा धर्माधिकार्‍यांनी दिलेला सल्ला मानायला सांगितले . त्या दोघांनी देवांना ' नेतृत्व सोडून देऊन सर्व पक्षांना या लढ्यात सामील करा ' असे सांगितले . २३ ऑक्टोबर १९५५ रोजी संयुक्त महाराष्ट्र परिषद बरखास्त झाली . संयुक्त महाराष्ट्र समिती स्थापना ६ फेब्रुवारी १९५६ रोजी संयुक्त महाराष्ट्र समितीची स्थापना झाली . परिषदेचे विलीनीकरण या समितीत झाले . त्या समितीचे अध्यक्ष केशवराव जेधे होते , तर आचार्य अत्रे , सेनापती बापट , कॉम्रेड डांगे , प्रबोधनकार ठाकरे , एस . एम . जोशी , ना . ग . गोरे इत्यादी लोक समितीत होते . शाहीर अमर शेखांनी तर गावोगावी पोवाडे गाऊन जनजागरण चालवले . १९५७ला समितीने निवडणूक लढवली . अत्र्यांचा ' झालाच पाहिजे ' हा अग्रलेख विशेष गाजला . यशवंतराव चव्हाणदेखील ही निवडणूक फक्त १७०० मतांनी जिंकले . आपल्या द्वैभाषिक राज्याच्या भूमिकेमुळे लोकांनी आपल्याला निवडून दिले , असे त्यांना वाटत होते . पण एकूण ही निवडणूक म्हणजे काँग्रेस नेतृत्वाला एक प्रकारचा धक्काच होता . कारण समितीच्या १०१ जागा निवडून आल्या . मुंबईसह पश्चिम महाराष्ट्रात सगळीकडे समितीचे लोक निवडून आले . १९५८मध्ये झालेल्या पोटनिवडणुकांमध्येही समितीचेच लोक निवडून आले . या सर्वांचा परिणाम म्हणून नेहरूंना परत एकदा मुंबईच्या मुद्द्याबद्दल काहीतरी केले पाहिजे असे वाटू लागले . त्यांनी मुंबई प्रदेश काँग्रेससोबत परत बैठका घ्यायला सुरुवात केली . नेहरूंनी स्वतःच यावर तोडगा काढला होता . त्यांना मुंबई व उर्वरित महाराष्ट्रातील मराठी नेत्यांचे सहकार्य नंतरही हवेच होते . चव्हाण , नाईक - निंबाळकर यांची बोलणी सुरू झाली . गाडगीळ प्रभृती इतर संयुक्त महाराष्ट्रवादी काँगेसी नेत्यांना मात्र यांतील काहीच माहीत नव्हते . एवढेच नव्हे , तर मोरारजी देसायांनाही या बाबतीत अंधारात ठेवल्यासारखे वाटले , असे त्यांनी त्यांच्या आत्मचरित्रात नमूद केले आहे . चिंतामणराव देशमुखांनी भारताच्या अर्थमंत्रिपदाचा राजीनामा दिला . बहुतेक सर्व राजकारणी आता मुंबईसह महाराष्ट्र झालाच पाहिजे यावर ठाम होते . या काळात ' मराठा ' खास गाजत होता . आचार्य अत्र्यांनी १९५६ ते १९६० या कालावधीत ' मराठा ' मधून १०६ हुतात्म्यांना जिवंत ठेवले . देसाई यांना ' कसाई ' हे विशेषण बहाल केले , तर नेहरूंना ' औरगंजेब ' ही पदवी बहाल केली . काँग्रेसचे मराठी पुढारी यशवंतराव चव्हाण हेही या पदवीदानातून सुटले नाहीत . रायगडाला फितुरीने मुघलांच्या स्वाधीन करणार्‍या ' सूर्याजी पिसाळा ' ची पदवी यशवंतरावांना दिली . समितीला जनाधार प्राप्त करून देणे , विविध मार्गांनी जनमानसांत १०६ हुतात्मांचे स्मरण जागते ठेवणे , आपल्या वक्तृत्वाने व काँग्रेसी नेत्यांना बहाल केलेल्या शेलक्या विशेषणांनी सभा गाजवणे हे कार्य अत्रे पार पाडीत होते . या सर्वांचा सामान्य लोकांवर निश्चितच जास्त प्रभाव पडला . ' मराठा ' ला उत्तर देण्यासाठी ' विशाल सह्याद्री ' व ' नवा मराठा ' सारखी वृतपत्रे निघाली . पण त्यांना ' मराठ्या ' एवढी प्रसिद्ध मिळाली नाही . अत्र्यांनी तत्कालीन काँग्रेसी पुढार्‍यांविरुद्ध असे काही रान उठवले , की जो जो मराठीविरुद्ध तो तो अत्र्यांचा जणू शत्रूच असे चित्र निर्माण झाले होते . द्वैभाषिक महाराष्ट्राचे अस्तित्व ४ वर्षे टिकले . १९५९ मध्ये इंदिरा गांधीं काँग्रेसच्या अध्यक्षा झाल्या . त्यांनी परत एकदा आढावा घ्यायचे ठरवले . ९ सदस्यांची समिती परत एकदा नेमण्यात आली . या समितीने मुंबई महाराष्ट्रात सामील करायलाच पाहिजे , असा अहवाल सादर केला . याच वेळी का ? तर दुसरी बाजू अशी , की ऑगस्ट १९५९मध्ये केरळी राजकारणात बदल होत होता . कम्युनिस्ट पार्टीला हरवून काँग्रेस परत सत्तेवर आली . इंदिरा गांधी व इतर नेत्यांना १९५७च्या निवडणुकीचे अपयश सलत होतेच . जर मुंबई महाराष्ट्राला दिली व द्वैभाषिक राज्याऐवजी मराठी महाराष्ट्र निर्माण केला गेला , तर केरळाप्रमाणेच महाराष्ट्रातही बदल होईल असे काँग्रेस कार्यकारिणीला वाटले . इंदिरा गांधींनी तो अहवाल स्वीकारला . संसदेमध्ये १ मे १९६०पासून ' मुंबईसहित मराठी महाराष्ट्र ' असे नवीन राज्य निर्माण करण्याचा प्रस्ताव मांडून तो स्वीकारला गेला . बदल्यात गुजरात राज्याला पुढील ६ वर्षे त्यांच्या आर्थिक ताळेबंदातील तूट महाराष्ट्र देईल असेही ठरले . ४ . ५५ कोटींची तूट व आणखी १० कोटी रुपये गुजरातच्या नवीन राजधानीसाठी देण्यात आले . भाषावार प्रांतरचना ही जनसामान्यांचा राजकारण्यांवर विजय होता , हेच या लढ्यातून अधोरेखित होते . आंध्र प्रदेश , पंजाब - हरियाणा , महाराष्ट्र , कर्नाटक , तमिळनाडू अशी अनेक राज्ये या लढ्यातून निर्माण केली गेली . १ मे हा कामगार दिन ! मुंबईत कामगार मराठी , पण कारखानदार - भांडवलदार मात्र गुजराती अशी स्थिती होती . हा लढा नुसता मराठी विरुद्ध गुजराती नव्हता , तर भांडवलशाहीवादी शक्ती विरुद्ध शोषित असाही झाला होता . पर्यायाने समितीने १ मे हा जागतिक कामगार दिन ' महाराष्ट्र दिन ' म्हणून निवडला व त्याच दिवशी ' मुंबईसहित महाराष्ट्र ' हे नवीन राज्य निर्माण झाले . नवीन राज्याचे मुख्यमंत्री यशवंतराव चव्हाण झाले . संयुक्त महाराष्ट्राचे एक नवीन पर्व सुरू झाले . अखंड भारत टिकविण्यासाठी ' जय हिंद ' तर आवश्यकच आहे , पण त्यासाठी मराठी संस्कृती व मराठी बाणा विसरायला नको . जय हिंद , जय महाराष्ट्र ! * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * संदर्भ १ . Politics and Language - Y . D . Phadke 2 . India after Gandhi - Ramchandra Guha 3 . Dr . Rajendra Prasad , correspondence and select documents , Volume 8 By Rajendra Prasad , Valmiki Choudhary
Download XML • Download text
