Deltacorpus 1.1

kaz-41

Javascript seems to be turned off, or there was a communication error. Turn on Javascript for more display options.

Қызылорда қаласы , Жібек жолы даңғылы бойында орналасқан « Манас » кафесін көргенде , кім де болса « көкесі мықты біреудікі » деп ойлайтын . Талай жылдан бері « тіс батпаған » сол нысан жақында быт - шыты шығып бұзылды . Әлем географиялық белгі бойынша бай Сібір мен кедей Оңтүстікке бөлініп қала беріп тұр , бұл бар өңірлік проблемаларды шешпеуімен қоймай , жаңа даулы аймақтар мен азаматтық қақтығыстарды тудырып отыр . Қазіргі әлемнің әскери ошақтар мен идеологиялық « қақтығыстарды » шешу арқылы ислам мен христиан өркениетінің құндылықтарын қарама қарсы қою жасанды түрде жүретін өркениеттер қақтығысы туралы С . Хантингтон теориясының расталуына көзі жетіп отыр . Құрметті мұсылман бауырлар , отандастар ! Мінеки , ораза ұстап , тарауих намазын оқып , пітір , садақамызды беретін қасиетті Рамазан айы да аяқталды . Алла тағаланың рахымы мен мейіріміне , кешірімі мен шарапатына толы бұл аймен қоштасарда көңілде қимастық сезімі ұялады . Мұны әлі талай еске алатынымыз хақ . Алайда қасиетті айдың артынша Айт мерекесі де келіп , дүние мен ақыреттің ғажап құндылықтарын сездіріп , жүрегімізді ерекше [ . . . ] - Жалпы күріш - саясат . Көшпелі қазақты отырықшылыққа бейімдеу үшін қажетті құрал болса керек . Совет өкіметі үшін мал соңында көшіп жүрген қазақтан гөрі , белгілі бір тұрағы , мекен - жайы бар отырықшы қазақ тиімді . Бұл қазақты ұжымдастыруға да , билікке тәуелді етуге де ыңғайлы еді . Күрішті ұжымдасып еккен тиімді . , Бұл техника , бұл егіс айналымы , сақтау , әрі оны өңдеу үшін де қолайлы . Ауылшаруашылық өнімдерінің атыздан бірден сатуға шығаруға болатын , сондай - ақ ұзақ мерзім ішінде сатып нақты ақшаға айналдыруға болатын түрлері де жеткілікті . Ал , күріш бір науқандық , оның үстіне сату үшін арнайы технологиямен өңдеуді қажет етеді . Әрине , бұл біз айтқан ССРО кезінде тиімді саясат болды . Осылай басқару оңай еді . Күріш егісін дамыту үшін оның барлық жолдары жасалды . Мемлекеттен қолдау болды . Шығын да , табыс та мемлекеттікі еді . Ол заманда тың жатқан жердің құнарлығы да жоғары болатын , су да таза болатын . Уақыт өте келе егіс көлемін көбейтеміз деп жерді де құрттық , суды да құрттық . ~~Өнеркәсіптік меншік саласында анықталған құқықбұзушылықтың көлемі 9 % - ды құрайды .~~ 13 жыл бұрын ( 1997 ) Мәскеуде өткен ТМД басшылары кездесуінде мемлекет басшылары « Тәжік - ауған мемлекеттік шекарасы аймағындағы жағдайды реттеу жөніндегі 1993 жылғы 22 наурыздағы ТМД мемлекеттерінің шешімін ұзарту туралы » , « ТМД мемлекеттерінің қазіргі сыртқы шекараларын сақтау және реттеу принциптері туралы декларация » , « ТМД елдері Қауіпсіздік және арнайы қызмет органдары басшыларының кеңесін құру туралы » және тағы да басқа құжаттарға қол қойылды . " Елге ел қосылға құт " , де ген сөз осындайда айтылған бо лар . Астанамызға келген жаңа ұжымға ел құрметіне бөленіп , абыройлы болыңыздар деп тіле гіміз келеді . Біз , Қазақ станның төрт бұрышынан келген зағип жандармыз . Әлі сіздерден үміт күтетін сырқат тар қаншама . Сондықтан осы алған бет тері ңізден тай маңыздар . Еліміз , хал қы мызға ақ , адал еңбек те ріңізді арнаңыздар . Сіздерге біздің алғысымыз шексіз , денсаулықтарыңыз мықты болып , отбасы ба қытын көріңіздер . ~~деп егіліп сыр толғап , ағынан ақтарылуы , тебірене толғануы мүмкін бе еді ? . .~~ Самырат ұрпақтарының атақты адамдары Бұланбай балуан 1765 - 1850жж . Байғозы балуан 2 рет үлкен ұрыста көзге түсіп , қодастың асау бұқасын жығып атағы шыққан , қарсыласы болмай ауыр тас көтеріп , білек күшін көрсететін болған . Зираты Сауыр тауының етегінде Жеменей ауданының Бестерек деген жердегі Шұнақ қыстаулығында . Омари балуан ақындығымен де жастайынан аты шыққан 1973 ж . Жеңісқан гуңның асында Алтайдын билеушісі Яң Шынсайдың балуаны Шойынқараны жығып , аты шыққан . 1888 жылы Қазақстанда Кендірлік бойында туып , 1947 жылы Жеменей ауданында қайтыс болды . Байғозының ағасы Нарғозы мен Омаридің ағасы Сақари да атақты балуандар інілеріне жол беріп , балуанға түсуді қойған . Көтбай ақын 1850 - 1930 ( Зайсан , қырық құдық ) Көшкінші ұлы керейдің көрнекті айтыс ақыны болған . Шығармалары : Арқалық батыр қисасы , Кендірлік бес керейдің мекені еді толғауы ( 1880 жылдары Қытайға ауа көшкенде қоштасу жыры ) , айырылып қатарымнан кетті сыным - қартайған шағындағы толғауы , Кер толғау - кездейсоқ жағдайлар туралы . Мошқа әулие . Мошқа Керейбайұлы Көгедай төре , Ажы гүң тұсында жасаған , Жанбайдың немересі , өмір сүрген жері Зайсанның Сауыр тауында Кендірлік өзені бойында Сартерек деген жер . Күзеулік жері « Мошқа түбегі » деп аталады . Көріпкелдігі , болашакты болжауы 1991 ж « Жунго халық ауыз - ертегілері » , « Шыңжаң » томы , « Жеменей төрт топтамасы » кітабінің қиял ғажайып аңыз ертегілері » кітабында Әулиенің қысқаша тарихы мен көріпкелдігі , аңыз әңгімелері енгізілген . Мошқа Әулие әйеліне оразаның 24 түнінде « Қадыр түн күзетеміз , от басын ыбырсытпай таза ұста , Алланың елшісі Қызыр пайғамбар шапағат нұрын шашады , Құдайдан үмітің барларың тілек тілеп , бір түн ояу отырыңдар деп , балаларына да ескертіп , өзі де атын белдеуге байлап , киімшең отырыпты . Таңға жуық балалар да қалғып - шұлғып , қамшысын таянып отырған Мошекеніңнің де көзі ілініп кетіпті . Ояна келсе таң саз беріп қалған екен . Әулие « Қап , әттеген - ай » деп атына міне сала Айбалтаның асуына қарай шаба жөнеледі . Асуға шыққанда алдынан жылқының түнгі күзетінен құрығын сүйретіп келе жатқан Талдыбай кездеседі . - жассың ғой жан - жағыңа қарашы , көзіңе не көрінеді ? - Қараштың кезеңінен асып бара жатқан қызылды - жасылды будақтаған бұлт сияқты бір ғажайып нәрсені көрдім . - ендеше атыңнан түсіп , осы маңайдан із шалшы . - жаңа туған ботаның ізі секілді із көрдім - Құдай сені де бекер жаратпаған екен . « Кәрілік жау » деген осы болар , мен Қызыр пайғамбарды бір түн күтіп алуға да жарамадым , маған басқан ізін де , шапағат нұрын да , көрсетпеді . Қызыр пайғамбар Әулиенің артынаң өткен екен . Өзің болсаң ізін , елесін көрдің , өз басыңа да бақ қонар . Бала - шаға ұрпақтарыңа дейін артқы туырлығы ақ болар деген екен . Осыдан кеін Мошқа Талдыбайды өзіне жақын ұстап , көріпкелдігі мен болжамдарын оған айтып отыратын болыпты . Өлерінде Талдыбайға өситеінде , үш түн жерлемеңдер , зираттан оңаша мына жерге көміңдер ( Қара шоқыда ) , үш түн қабырімді күзетіңдер деген екен . Бірақ өлгенде үш түн тоспаған , қойғанан кейін күзеткендер үшінші түні ұйқтап кеткенде , қабірі бос қалған екен . МҰХТАР ШАХАНОВ ( 1942 жылы туған ) Қазақтың тілі мен ділі , ұлттық қалып - қасиеті жайлы , адамгершілік ізгіліктер жайлы танбай жазып келе жатқан ақын , қоғам қайраткері Мұхтар Шаханов үлкеннің де , кішінің де сүйіктісіне айналғаны белгілі . Ол - Қазақстан Республикасы Халық жазушысы ( 1996 ) , Қырғыз Республикасының Халық ақыны ( 1999 ) . 1942 жылы 2 шілдеде Оңтүстік Қазақстан облысы , Төле би ауданы , Қасқасу ауылында дүниеге келген . М . Шаханов 1969 жылы Шымкент пединститутын бітірді . Ол 1961 - 1965 жылдары « Оңтүстік Қазақстан » газетінде әдеби қызметкер , 1965 - 1970 жылдары « Ленишіл жас » ( қазіргі « Жас Алаш » ) газетінің оңтүстік облыстарындағы тілшісі болып қызмет атқарды . Болашақ ақынның алғашқы өлеңі « Сырдария » ( 1959 ) деп аталады . 1966 жылы М . Шахановтың тұңғыш өлеңдер жинағы « Бақыт » деген атпен жарық көрді . 1968 жылы махаббат , достық тақырыбындағы , адамгершілік абзал қасиеттерді жырлаған « Балладалар » , 1970 жылы « Ай туып келеді » атты өлең жинақтары жарық көрді . 1970 - 1971 жылдары М . Шаханов Шымкент облыстық комсомол комитетінде сектор меңгерушісі , 1971 - 1976 жылдары ҚР Телевизия және радиохабар жөніндегі мемлекеттік комитеттің аға , бас редакторы , ал 1976 - 1979 жылдары ҚР Баспа , полиграфия және кітап саудасы істері жөніндегі мемлекеттік комитеттің бөлім бастығы қызметін атқарды . 1974 жылы М . Шахановтың « Қырандар төбеге қонбайды » , 1979 жылы « Ғашықтық » атты жинақтары жарыққа шықты . Ақын 1984 - 1993 жылдары « Жалын » альманағының бас редакторы әрі Қазақстан Жазушылар одағының хатшысы ( 1986 жылдан бастап ) қызметтерін атқарды . Осы жылдары ақынның « Махаббатты қорғау » ( 1982 ) және « Ғасырларды безбендеу » ( 1988 ) атты өлеңдер , балладалар мен поэмалар жинақтары басылды . М . Шаханов 1993 - 2004 жылдары Қазақстан Республикасының Қырғыз республикасындағы төтенше және өкілетті елшісі , 2004 - 2007 жылдары ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты болды . М . Шаханов поэмаларының тақырыптары сан алуан . « Танакөз » шынайы достық , адал махаббат , қайырымдылықты дәріптесе , « Сейхундария » Сырдария туралы көне аңыздардың желісіне құрылған , « Күретамырды іздеу » жастық шақты жырласа , « Сенім патшалығы » көне дәуір мен бүгінгі өмір адамдарын шендестіре суреттеп , философиялық ой түйеді , « Махаббатты қорғау » махаббат триптихтарынан тұрса , « Нарынқұм трагедиясы » халық қамы үшін күрескен патриот ақын Махамбеттің өміріне арналған . Ақынның « Жеңілген жеңімпаз хақындағы Отырар дастаны немесе Шыңғыс ханның қателігі » атты поэмасы Отырар тағдырын суреттейді . М . Шаханов - драматургия жанрына да қалам тербеген . Оның « Махаббат таңы » ( 1970 ) , « Сенім патшалығы » ( 1977 ) , « Көкейкесті » ( 1987 ) атты поэзиялық пьесалары театр сахналарында қойылды . « Уақыт бедерлері » ( 1981 ) , « Зерде кітабы » ( 1984 ) атты жинақтары орыс тілінде жарық көрді . М . Шахановтың шығармалары шет елдерде де басылып шықты . А . Мұсабекова Қазір барлық филиалдардағы билингтік жүйе үнемі дамытылуда . Бұл жүйе Қаржы министрлігінің сертификатын алған . Компанияның клиенттерге қызмет көрсету үдерістеріне қатысатын көптеген ІТ жүйелерімен және Қазақстанның жетекші банктерімен интеграцияланған . Ағылшын тілі мұғалімдеріне , шетел мамандарын тек мектеп мұғалімдері ретінде ғана емес , семинарларды , тренингтерді және қонақ дәрістерін өткізуге тартып , Қазақстан - Америкалық азат университеті ( Мәмбетқазиев Ережеп Әльхаирұлы ) едәуір көмек көрсетеді . 2010 жылғы ҰБТ - ны өткізу кезеңінде Білім және ғылым министрлігінің , сондай - ақ облыстардың , Астана және Алматы білім басқармаларының жанында ҰБТ - ны өткізу жөніндегі Штабтар жұмыс істейтін болады . 4 Қазір Киелі кітапты табу қиын емес , бәлкім , ол сенде де бар болар . Киелі кітап толықтай немесе оның жекеленген кітаптары 2 300 - ден аса тілге аударылған , әрі жер шарының 90 пайызынан аса тұрғындары оған қол жеткізе алады . Орта есеппен апта сайын миллионнан аса Киелі кітап таратылады ! Киелі жазбалардың толықтай немесе жекелеген кітаптарының миллиардтаған данасы басып шығарылған . Оған тең келетін кітаптың жоқ екендігі сөзсіз . Шығармашылық емтихан бойынша 10 балдан төмен алған немесе емтиханға келмеген талапкерлер осы мамандыққа түсу үшін кешенді тестілеуге жіберілмейді . 1978 жылы Жаңажол мұнай - газ конденсаты кенорнынан , 3000 м тереңдіктен алғаш рет жоғары дебитті мұнай ағымы алынды . Бұл кенорын 1983 жылдан бері игерілуде . Самұрық - Қазына Қоры қаражатты банктерге жеделдік , ақылық және қайтарылуға тиіс принциптеріне сүйеніп , бөлген . Яғни , ақырғы несие алушы қаражатты қалай қайтаратынына қарамастан , банктер Қордың алдындағы қарызын уақытында , белгіленген мерзім ішінде өтеуі тиіс . Сондықтан да банктерге несиелендірілетін шағын және орта бизнес субъектілерін өз бетінше , өздерінің ішкі несиелік саясатына сәйкес таңдау құқығы берілген . Кредиттік офицер банкке келген кәсіпкерге керекті құжаттар тізімін ұсынады , жаңа несие алу үшін де , қайта қаржыландыру несиесін алу үшін де сол тізімдегі құжаттар тапсырылу керек . ~~Ескертпе : Тексеру актісі ағашты кесуге немесе отырғызуға құқық беретiн құжат болып табылмайды .~~ Бойжеткен қыз қызығы мол бал дәуренмен қоштасып , ақ босаға аттап , шымылдық ішінде өткен алғашқы түннің маңызын орынды бағалай білгені жөн . Өйткені шымылдыққа тағылған үкінің өмір бойы қисаймауына екі жас та бірдей жауапты болуға тиіс . Үйіміздің шаңырағынан шудаланып шығатын тыныштықтың түтіні және төсек тіршілігінің сәттілігі мен тәттілігі осы төсекте алғаш рет бас тоғыстырған түннен басталатынын есте ұстаған абзал . Шаңырақ көтерген отбасының тарихы осы бірінші түннен басталады . Ендеше , бұл түн некелері қиылып жаңадан үй болған ерлі - зайыпты екі жастың бір - бірімен ең алғаш жақындасатын түні . Бұл - қыз үшін балалық дәуренмен қоштасып , бейтаныс жаңа дүниенің есігін ашу . Оның болашақ жан серігінің алдында абыройының және ар - намысының тазалығын паш ететін түні . Алғашқы түн жастардың болашақ өмірінің өте бір жауапты сәті . Қыздық пердесі қыздарға кедергі келтіріп , тұла бойы тұнып тұрған махаббат , қызығы мол жылдарда еркектің сылап - сипауынан кенде қалуына себепкер болып та жатады . Дегенмен көптеген сексологтар қыздық пердені табиғаттың жасаған тартымды сыйы деп түсінеді . Өйткені қыздық перде белгілі кезең ішінде бойжетсе де , ақыл тоқтата қоймаған қыздың алғашқы сүйіспеншілік кездері оның қорғанышы бола алады және оны тым ерте жыныстық қатынастан және өте ауыр қателіктен сақтандырады . Әрбір қыз қыздық перденің тек қана жыныс мүшесінің механикалық кедергісі емес , өте маңызды екенін және оның бұзылуынан кейін мүлде басқа өмірдің басталатынын сезеді . Жас жұбайлардың төсекте өткізген алғашқы түніне әр халық өзінше баға берген . Немістердің көне рәсімі бойынша , қадір түннің куәсіндей қыз төсенген жайманы той өткізетін үйдің есігінің алдына , көрнекті жерге іліп қояды екен . Соған қарап қалыңдықтың қыз не қыз емес екенін білген . Тұрмысқа шыққан қыздың ұзатылып келген еліне абыройлы не абыройсыз болуы сол түнге байланысты болған . Бұл түнді , оның нәтижесін екі жастың ата - анасы мен жақындары , кейде тіпті бір рулы ел болып та күткен кездер болса керек . Жаңа түскен келін қыз болып шықса , той тойға ұласып , мереке - думан жалғаса түскен де , етегі ашылған қыздың төркінінің бетіне ел болып түкірген . Қазақтар бірінші неке түні қыздықты алуды айтарлықтай қиын мәселе деп қарастырмаған . Мұны жабайы адам да , өркениетті адам да орындай алатын мәселе екені даусыз . « Қыз Жібек » дастанының мына бір тұсы осы сөздерімізді айғақтайды . « Екі ғашық қосылып , Әңгіме - дүкен құрады Екеуінің суреті Ләйлі - Мәжнүндей болады , Екі бекзат қосылып , Күндей балқып толады . Екеуінің нұрына Көрген жанның бәрі де Тамаша қайран қалады . Ойын - күлкі , сәулетпен Жездеңіздің қасында Кеш батқанша отырды . Кеш батқан соң , апаңыз Күйеуге төсек салады , Төсекті жайлап алған соң , Жатар мезгіл болған соң , Жездеңіздің мойнына Асыла барып құлады … Ендігі сөздің қысқасы , Айтушы ердің ұстасы , Біз де соны айтамыз Бұрынғылардың нұсқасы Сығалап жатқан ақ берен Қалаған жерден ұрады , Қаршыға ілген үйректей Жұмарлап мойнын бұрады , Тебетейін сындырып … Мергендер атқан бөкендей Мүшелеп жайып салады … Жібек сынды апаңыз Жас құлындай шыңғырды , Саулы інгендей ыңқылдап … Екі ғашық қосылып , Көңілдері тынады » . ( Жүсіпбек Шейхусламовтың нұсқасы ) Қазақ халқында алғашқы неке түні жігіт пен жас келінді жеке отауға кіргізіп , өздеріне төсек салып алаңсыз , жайлы жатуына жағдай жасайтын әйел , әдетте , жігіттің жеңгесі болады . Ол жастарға бақыт тілеумен бірге , әзіл - қалжыңды араластыра жүріп , алғашқы төсек ләззатының жөн - жосығын , әдет - ғұрпын түсіндіреді . Ертеңіне келіннің пәктігіне де осы жеңге куәлігін береді . Бұл күн - жұптың , некелік өмірдің ұмытылмас сәттерінің бірі . Сондықтан бұл түнді көңілді әрі жайлы өткізудің орны мүлде бөлек . Бұл үшін барлық өнері мен қабілетін жұмсайтын жақсы жеңге келер таңды асыға күтіп , қайнысының жылы төсектен тұрған сәтін күтіп тұрып , « ерініңді жібіттім , қойыныңды жылыттым , енді жолдығымды бер » - деп назданған . « Қазақтар қалыңдықтың қыз күйінде , таза , абыройлы келуіне көп мән берген . Алғашқы неке түні қыздың астына « неке жаулық » деп аталатын жайма төсеген . Ертеңінде күйеу ұйқыдан оянып , төсектен тұрып кетісімен екі жеңгетай киіз үйге кіріп , ақ жайманы тексерген , қыздың тазалығының белгісін тапса , оның шешесінен сүйінші алып , бұл хабарды бүкіл ауылға таратқан . Егер күйеу ұрын келіп жүргенде қалыңдығымен жақын болса , жеңгетайларға бұл жайында алдын ала ескертуге тиіс . Бұндай жағдайда қалыңдықтың құрбылары күйеуді ортаға алып , айып төлемесең , атыңның қарнын жарып , өзіңді жаяу қалдырамыз деп қыстайды , күйеу жігіт айып төлеп құтылған . Қыз абыройының , ар - намысының тазалығы қашан да болса , оның пәктігінің белгісі емес пе еді ? Егер қалыңдық күйеуге дейін біреумен көңіл қосып қойып , алғашқы неке түні таза болмай шықса , күйеу бұл жайды жеңгетайларға хабарлап , олар жайсыз хабарды қалыңдықтың анасына жеткізген . Сосын анасының : « бетіме күйе жағып , елге қарамастай қылдың » деген сәлемін қызына айтып барған . Содан кейін олар қыз абыройын төккен жазықтыны іздеп тауып , билердің алдына жыққан . Қызды бүлдіруші күйеуге бір тоғыз айып төлемей құтылмайды . Қыздың әкесі « қызға қырық үйден тыйым салмадың » деп әйелін сабаса , күйеу қалыңдығының кінәсін айтып , қыз әкесіне кісі салған . Егер қыздың абыройсыздығына әке - шешесі кінәлі болса , яки оны біреуге зорлап қосса , онда күйеуге кіші қызын беруге тиіс , өйтпеген жағдайда жігіт қалың малын қайтарып алуға қақылы . Қалыңдық абыройсыз болып шыққанда жасалатын түрлі рәсімдерді « қатын шықты » деп атайды . Жігіт берген қалың малын қайтарып алуы үшін куәгерлерін алдыға тартып , қыздың кінәсін дәлелдеуі керек » , - деп жазды Петр Маковецкий . Егер некелескен қыз ұятты болып шықса , қазақтар оны масқаралап , бетіне күйе жағып , өгізге теріс отырғызып , тесік қазан мен шүмегі сынған шәугім ұстатып , еліне қайтара отырып , қалыңмалын қайтарып алатын болған . Өйткені пәк күйінде тұрмысқа шықпаған қыздан « әйел - үйдің шегесі » дейтіндей мықты отанасы болуды талап ету де қиын тірлік екенін білген . « Қайтып келген қыз жаман » деп , қызының қайтып келгеніне арланып , жұртқа қарауға бетін басатын халқымыздың қазір осындай жамандыққа еті өліп кеткендігі соншалықты , оған үйреншікті жағдайдай қарап , елеп ескермейтін болды . Әйелдің адалдығы мен пәктігін нақты білдіретін белгісі - қыздық пердесі ( гимен ) . Еркектің мұндай белгісі жоқ . Сондықтан әйелдер бір рет қателессе , бүкіл өмір бойы опық жеп өтеді . Сүйіспеншілікте әріптесіне тым сеніп кету қыздардың қыздық пердесінен айырылуына әкеледі де , ал мұнысы тұрмыс құрарда кедергі келтіреді . Қыздық перде қынапқа кіре берісте орналасқан . Ол қынаптың ластануына және ауру жұғуына жол бермейді , гигиеналық қызмет атқарады . Қыздық пердеде әр түрлі пішінді ( сақина , шашақ , жұлдызша тәрізді ) тесік болады . Кәмелетке жеткен қыздардың етеккірі осы тесік арқылы сыртқа шығады , яғни ағады . Ер адаммен алғаш жақындасқанда қыздық перде жыртылып , оңдағы жіңішке қан тамырлары үзіліп , аздап қана ауыратыны белгілі . Дефлорация ( латынша de - алып тастау , жою + flos , floris - гүл , қыз ) қыздық перденің алынуы , жыртылуы . Әдетте бұл алғашқы жыныстық қатынаста болады , кейде қыздық перденің созылғыштығына орай бірнеше жыныстық қатынастарға дейін алынбауы да мүмкін . Қыздық перде алынған жағдайда шамалы қан ағады . Қыздық перденің алынуын қыз бала психологиялық тұрғыдан әртүрлі қабылдайды . Олардың кейбірі қатты қорықса , енді біреулері сүйікті адамына берілгендігіне қуанышты да болады . Үш - төрт күннен кейін қыздық перденің бұзылған шеттерінің жарасы жазылып келесі жыныстық қатынастарды ауырсынбай қабылдай береді . Осы кезеңде жыныстық органның тазалығына аса мән берген жөн . Алғашқы неке түні қыз үшін тек алғашқы жыныстық әсер ғана емес . Бұл күні оның әйелдік сезімталдығының оянуы үшін өте маңызды . Еркек бұл түнде мейлінше ізеттілік көрсетіп , түсіністікпен қарамаған жағдайда қыздығы алынып жатқан қыз төсек ләззатына жиіркене қарап , тіпті салқын әйелдер санын толтыруға бейім болуы да мүмкін . Қайталап айтамын , әйел затының төсек тоятына енжарлығының бір себебі ағзаны күтпеуден ұрынған аурулардың асқынуынан келіп шықса , екінші әрі негізгі себебі болып алғашқы қауышуда ер адам жіберген тұрпайылықтан болатыны белгілі . Көбіне - көп , алғашқы қауышуды өзінің еркінен тыс жасауға мәжбүр болған қыздың санасында сол сәттегі үрей мен тән сезінген ауыртпалық көкейінде терең із қалдыратыны анық . Санасындағы терең із қалдырған алғашқы қауышудың ауыртпалығы жойылуы үшін аса көп уақыт қажет . Ал мұндай жағдайды келешекте қандай керемет еркек кездессе де , енді қайтып оның орнын толтыра алмайтындығын есте ұстаған абзал . Жар төсегін жатсынбау дәл осы күннен басталады . Жар төсегіне енген жастардың екеуінің де жүрегі үндесіп жатса құба - құп . Жыныстық қатынастың өн бойында аялау , аймалау , өбу , жайлы сөздермен жанын тербету сияқты әрекеттердің барлығы да ер адамның аса бір ынты - шынтысымен сызатсыз атқарылуға тиісті міндеттері . Сүюдің басты белгісі сенің түр - тұлғаңа , төсек ләззатындағы өнеріңе қызығу емес , адам жанының бірінсіз - бірі тұра алмауы деп қабылдау қажет . Жар төсегінің салқындығы ажырасқан әрбір үшінші отауда болады екен . Сөз төркінінде жар төсегінен жеріну , өзі жаққан оттан безіну , барын жоқ етіп , жарын жатқа балау жатыр . Түнгі жарастық кезінде әйелге аударған ықылас қаншалықты мол болса да , ол артық емес . Әрине , әйелдің еркектен алатыны да аз емес . Поляк сексологы М . Кинесса былай деп жазады : « Менің тәжірибем бойынша жыныстық салқындық шамамен былай жіктеледі : 1 ) күйеуін сыйламағандықтан туындаған салқындық - 20 % ; 2 ) жүкті болып қаламын - ау деген күдіктен туындаған салқындық - 30 % ; 3 ) бірінші неке түні еркектің дөрекілігінен туындаған жыныстық салқындық - 50 % » . Әлбетте алғашқы түні қыз ер жігіттен керемет сипалау мен сыйлауды , еркелетуді күтетіні анық , ал мұның орнына өзінің ындынын басудың қамына кіріскен дөрекі қимылмен осыған құлшына кіріскен еркекті көрген оның психикасына орасан зор зақым келуі мүмкін . Кейде әйелдің алғашқы жыныстық қатынасы ер азамат әбден масайған кезде болып та жатады немесе қолайсыз жағдайда өтеді . Ер жігіттің де , қыздың да жұбайлық өмірдің алғашқы түні төсекте кездесудің қалай боларын ойлап қатты алаңдайтыны бәрімізге аян . Бұл қобалжу жұмыр басты пенденің бәріне тән құбылыс екені ақиқат . Бұл алғашқы түн ойша естеткеннен мүлде өзгеше болуы мүмкін . Өз жарын « пәктіктен » айыруды мейлінше ізетпен , үйлесімді түрде жасаған абзал . Әлі « беті ашылмаған » қыздың алғашқы түнде еріне деген ынтызарлығын толық көрсете алмасы анық . Өйткені , бұған дейін етегін жел түрмеген абыройлы қыздың бірден « ибадан аттауы » оңай шаруа емес . Сол себепті ер азамат ойға алған ісін орындағанша сабыр мен икемділік танытып , әйелімен үйлесер жол іздегені дұрыс . Ерлі - зайыптылардың бір - бірімен жарасымды төсек қатынасын орнатуы да , осы « өткелден » қиналмай өтуге көмектесері анық . Алғашқы жыныстық қатынас әйел баласы үшін біршама ыңғайсыздау келеді . Өйткені қыздық пердесінің жыртылуы кезінде әйел тәні ауырсынып , басқа балдай тәтті сезімдерді тата алмайды . Екінші және үшінші жыныстық қатынас кезінде , егер әйел жаны еркектің дөрекілігінен жарақаттанбаған болса , тәтті сезімдерге бөлене алады . Жыныстық сезімдердің қалыпты дамуына еркектің тәжірибелілігі , оның сипалап аймалай алуы қатты әсер етеді . Әйелді сылап - сипап , еркелетіп , қапсыра құшақтап , сүйіп , өбіп , жанына жағатын жылы сөздер айтып бірте - бірте жүрегіне жол табу керек . Мұндай сәттерде әйелдің көңілі жаздай жадырап , тұла бойы балқып , қан айналысы да жақсарып , құштарлығы оянып , қозады . Осылай еркімен ұшырасқан нәзік жан жақындасуды жанымен де , тәнімен де тілей түседі . Алғашқы жыныстық қатынас қандай жағдайда өту керек ? Ең бастысы екеуара келісім қажет , сонан соң ешкім кедергі келтіре қоймайтындай оңаша бөлме керек . Осыдан бір ғасыр бұрын ғана кең далада көсіліп өмір сүрген халқымыз оңаша отау тігіп беретін ! Бұрынғылардың өсиеттерін көкейге ала отырып , алғашқы неке түніне аса жауапкершілікпен қараңыз . Ең маңыздысы бірнеше қарапайым ережелерді есте ұстаңыз : 1 ) Қыздығы бар қызбен жыныстық қатынасты ұзақ дайындықтан кейін барып жасаған дұрыс . Қыздықты алайын деп жатқанда қызды аймалау , өбу , құшақтау , жылы сөздер айту қажет . Ең дұрысы осы кезде төсек тоятын алуы . Қызды төсек тоятына жеткізу үшін сіз оның бал құрағына аса мән беруіңіз керек . Алғашқы неке түні қыздардың көпшілігі қынап тоятын ала алмайды , бірақ алғашқы жыныстық қатынасы барысында - ақ шүртекей тоятының өзінен жақсы сезім алып рахаттанады . 2 . Аймалаулар кезінде қыздық пердені саусағыңызбен жылжытыңыз , бұл қыздық перденің алынуын жеңілдетеді . 3 . Қыздың қынабы бусанып , буырқанып жатқаннан кейін ғана қыздықты алуға кірісіңіз . Ұлы мүшеңізді сенімді түрде кіргізіп , соққылаңыз . Бірақ соққыңыз қатты әрі кенеттен болмасын . 4 . Алғашқы жыныстық қатынас кезінде қыз тізелерін жиып , аяқтарын көтерсін . Егер аяқтарын құр талтайтып қана жатса , онда қыздықтың жыртылуы қыздың жанына батып ауыртады . 6 . Сенімді әрі батыл қимылдаңыз : сіздің қобалжуыңыздан алғашқы неке түні зайыбыңыз үшін ауыр тиюі де мүмкін . Ал бұл дегеніңіз оның сексуалдық невроздар жамап алуына әкеледі . Осыған орай қыздықты алатын ер азамат әрі тәжірибелі , әрі өз - өзіне сенімді , сауатты болуға тиіс . 7 . Тірлігіңізді орындап болған соң , қызды құшақтап , аймалап жылы сөздермен жанын тербетіңіз . Осы сәттерде сіздің ықыласыңыз бен қамқорлығыңыз аса қажет . Мүмкін болса осы тірлікті атап өтуіңізге де болады . 5 . Қызбен болғанда , бар жан - тәніңізді салыңыз , құлағына жылы сөздер сыбырлап жанын жадыратыңыз . Мұның бәрі оның көкейіндегі үрейді жеңуге , босаңсуға әкеп , қорқынышын су шайғандай шайып жібереді . Сіздің сезімталдығыңыз оның психикасына оң әсер етеді , сөйтіп оның жан дүниесін жараламайсыз . Қыздың қыздығын ала отырып , сіз оның тағдыры үшін жауапкершілікті жүктейтініңізді ұмытпаңыз . Қыздықты алу үшін еркектің қыз үстіндегі позасы өте қолайлы деп есептелетінін ескерген жөн . Бірақ бір ескерте кететін жайт бар . Ұлы мүшені қыздың қынабына кіргізген кезде міндетті түрде қыздың екі аяғын талтайтып қана қоймай , аяқтарын жоғары немесе ер азаматтың иығының үстіне көтеріп алған дұрыс . Сонда ғана қыздың асыл тұңғиығы толық ашылады әрі алғаш рет жыныстық қатынаста ұлы мүшенің үлкенді - кішілігіне қарамастан ауырсыну сезімі азайады . Бұл үшін қыздың қатты ұялшақтығын ұмыттыратындай әркеттерге барып , біршама қыздырып алған дұрыс . Мүмкін болса алдын ала біршама болар істің мәнісін айтып та кеткен жөн . Әрине сыпайылап қана . Махабаттың мың ырғауына кіріскен кезде ер жігіттің қыздың құйрығын сипалап қана қоймай , қатты қысып , мытып алса , оның жаны жадырап рахаттану сезімі күшейе түседі . Өйткені мұнда ең сезімтал нерв талшықтары орналасқан . Қыздықтың алынуы кезінде түрлі инфекциялар жұқпас үшін ер азамат міндетті түрде өзінің ұлы мүшесін тазалап жууы қажет . Өйткені жыныстық қатынасты бұған дейін көрмеген әрі барлық гигиеналық ережелерді сақтаған болса , онда қыздың қынабы өте таза болады . Сондықтан жыныстық қатынас алдында міндетті түрде жуынып - шайыну қажет . Қыздықты алуға лайықты жас 18 - 20 деп саналады . Бұл кезде қыз баласынан қыздықтың алынуында қан аз мөлшерде ағады . Ал жасы ұлғайған сайын қыздық қалыңдай түседі және созылғыштығы төмендейді . Кейбір маман - дәрігерлер қыздың 23 - 24 жасында қыздығының созылғыштығы 30 % төмендейді , ал 30 жастағы қыздың қыздығының созылғыштығы - 80 % төмендейді дейді . « Он екіде бір гүлі ашылмаған » , яғни қыздығы алынбаған деген ұғымның өзі әйел үшін қашып құтыла алмайтын жағдайға душар етуі де мүмкін . Алғашқы жыныстық қатынас кезінде қыздың барлық сезімтал аймақтарын аймалап , тіпті бірнеше сағат бойына мұны жалғастыра түскен жөн . Сонан кейін қыздықты алған дұрыс . Иә қыздықты алу кезіндегі қыздықтың жыртылуына орай ауырсыну сезімі қызға төсек тоятын сезінуге мүмкіндік бере де қоймас , бірақ ұзақ аймалаулар қызды келешекте өз ер азаматының аймалауларын жақсы қабылдауға үйретіп , бірте - бірте ынтызарлығы артып тұратындай етеді . Алғашқы жыныстық қатынастан кейін қыздың қыздығы алынбауы мүмкін бе ? - деген сұраққа Кинесса былай деп жауап береді . Иә , мұндай жағдайлар аз емес . Өмірде жиі кездесіп жатады . Мұның екі себебі бар : бірі - қыздық перде өте созылғыш немесе қыздық перде еркек бір дегеннен ала алмайтын өте қатты . Тұрақты жыныстық қатынасқа қарамастан , созылғыш қыздық перде тіпті босанар кезге дейін сақталуы да мүмкін . Ал қатты қыздық пердеге еркектің ұлы мүшесі тіреліп , бір түн тұрса да , бұза алмауы мүмкін . Мақсат Алтыбай , Семей қаласындағы Әнет баба атындағы Орталық мешіттің наиб имамы : - Қазақ " өлісінің жаманы жоқ , тірісінің жаманынан аманы жоқ " дейді . Абайдың дінге көзқарасын оның өлеңдерін оқып отырып , айтпай - ақ білуге болады . Абайдың адамзатқа деген махаббаты қандай ? ! Ақынды біз бала кезімізден білеміз . Өзіміз Абай ауданында туып - өскендіктен де ұранымыз Абай болды . Үлкендерден естіп өстік . Шәкәрімді қаражат бөліп , қажылыққа шығарып салған ақын бабамыздың мына бір өлең жолдары бар : Кеше бала ең келдің ғой талай жасқа , Көз жетті бір қалыпта тұра алмасқа . Адамды сүй , Алланың хикметін сүй , Не қызық бар өмірден онан басқа ? ! Осы жолдар немесе " Алланың өзі де рас , сөзі де рас " , " адамзаттың бәрін сүй бауырым деп , және сүй хақ жолы деп әділетті " деген жолдарын жеке - жеке алып қарайықшы , бұның бәрі шариғатты терең білуден , таза ұстаудан кейін туындаған ойлар . Абай намаз оқымаған , қажылыққа бармаған деген сыңаржақ пікірлердің түбі бос сөз . Мысалы , шариғатта бір ғибадатты , құлшылықты орындау үшін ақыл - есі дұрыс , балиғатқа толған болуы шарт . Ақымақ адам , ақыл - есі ауысқан не балиғатқа толмағандарға намаз , ораза парыз болмайды . Осыны Абай бір - ақ ауыз сөзбен " ақылды адамға иман парыз , иманды адамға намаз парыз " дейді . Осындай сөзді айтып тұрып , өзі намаз оқымауы , ораза ұстамауы мүмкін емес қой . Мен абайтанушы емеспін . Абайдың діни имандылық жағын айтып беру арқылы ғана оның тақуа адам болғандығын дәлелдей аламын . Өзім Абай ауданынан 8 - сыныпты бітіргеннен кейін Түркияның Бурса қаласындағы медресеге оқуға түстім . Абай атамыз да жастайынан Ахмет Риза медресесінде оқыған ғой . Құран Кәрім ақырзаманға дейін өзгеріссіз сақталады . Шариғат та солай . Абай заманынан жалғасып келе жатқан медресе , бізден кейін де сол медресе болмақ . Өйткені Аллаһ жалғыз , пайғамбар хақ . Бәз біреулер өкпелеп , өлеңмен Абайға сәлем жолдайды . Құнанбайды елеусіз қалдырды , қанша малы , байлығы бар , бір ас бере салса не болар еді дейді . Сонда Абай атамыз дәулеті тасып тұрса да өйтіп ас беріп мал шашқанша , оның пұлын мына орыс медресесінде оқып жүрген балаларға берсем болмай ма , соның сауабы күшті ғой деген . " Интернатта оқып жүр талай қазақ баласы " деген өлеңі содан туған ғой . Ал шариғатта , шынында да өлген адамның жетісін беру , қырқын , жылын өткізу деген жоқ . Иә , ата - анасын еске алып , кез - келген уақытта құран бағыштауға болады . Бірақ ас беріп , той - томалақ өткізу деген мүлде жоқ дүние . Ас дегенді көріп жүрміз ғой . Былтыр ораза айында Шәкәрім атамыздың 150 жылдық тойы болды . Дүркіреткен той жасалды . Дастархан басында « атамыз намаз оқыған , қажылыққа барған , сол үшін алып қоялық » дегенді көріп жағамызды ұстадық . Абайдың бес нәрсеге асық бол , бес нәрседен қашық бол дегенінің бәрі хадистерден алынған . Әміршілікті өз қолына алған алғашқы халифа Ас - Саффах ( 749 - 754ж . ж . ) және Әл - Мансур ( 754 - 755ж . ж . ) жергілікті әкімдермен тығыз байланыста болды . Осы уақытта халифаның орталығы Бағдатқа көшірілді . Халифалық басына келген Аббастықтар Әлидің ұлы Мұхаммед ибн ал - Ханафия имаматын жақтаған « қайсанилер » тобының қарсылығынан қорқып , бұл әулетті , тіпті жалпы Әли ұрпақтарын қудалауға түсті . Қарсылықтың белең алғаны соншалықты бір күнді 1 000 - ға дейін Әли ұрпағы өлтіріліп , куәлік ретінде құлақтарын кесіп есептеген жайлар болған . Бұл тынды . Енді Абу - Мүслім жақтастарының Аббастықтарға қарсы күресі басталды . Бұл қырқысқа араласқысы келмеген Мұхаммед ибн ал - Ханафия ұрпақтары соңына ерген халқымен Түркістан жеріне бет алды . Бұл істе « жасотандықтарды » « Нұр Отан » ХДП - дағы әріптес аға буын мен Астана қаласы Қорғаныс басқармасы қолдап отыр . Көлсай сай ; Үстірттің батыс ернегін жарып шығатын терең сай , Оғландыдан оңтүстікте 15 км жерден басталып , 40 км - ге созылады . ~~Студенттердің құрылыс және " Жасыл ел " отрядтары өз жұмысын бастады .~~ Егер импорттау немесе экспорттау спецификациясы бар болса , келесі іс рәсімін пайдаланып , ол үшін Outlook тапсырмасын жасай аласыз . Орыстар Великорус ( Ресей ) , Малорус ( Украина ) , Белорус болып Қазақтар сияқты үш ұлысқа бөлінеді ғой . Осындағы " Малорус " деген де солай - Қазақтың Кіші жүзі сияқты . Великорус - Ұлы жүз сияқты . Жалпы үлкен елді " Рустарға " , яғни Ұлыстарға бөлу , соның ішінде Үш Ұлысқа ( немесе Үш жүзге ) бөлу Монғолдардың дәстүрінен сақталып қалған . Кіші жүзге келсек , Башқұрт халқы қазір өздерін " Йеті ру " деп атайды . " Башқұрт " деген атауды өздері сирек қолданады . Біздің " алты Алаш " деген сияқты бір сөз . " Еділ " деген өзен атауы " Йеті ел " ( Жеті ел ) дегеннен шыққан . Атилла , яғни Ғұндардың Еділ патшасы да солай , " Жеті жұртты билеген қаған " болған . Этил ( Жеті елдің қағаны ) . Еділ патшаның руы - Дулат . Дулоон деп көне монғолдар " Жеті " санын айтқан . Ал Шеркештерге келсек , Кавказдағы Черкес халқымен туыс , Адайларға келсек , олар да сол Кавказдағы Адыг ( Адыгея ) халқымен туыс . Адыг халқы қазір де өздерін Адыг деп көп атамайды , Каогтармыз дейді . Онысы - " біз Қазақтармыз " дегені . Украина казактарымен ( Дон казактарымен ) туыс халық болар , сірә . Өз өмірлерін ауылмен байланыс тарғандар үшін Үкімет жергілікті билік органдарымен бірлесіп , селолық кәсіпкерлікті дамыту жөнінен шаралар кешенін әзірлеуге тиіс . Халықаралық дөңгелек үстел Қауымдастық үйінде сағат 10 : 00 - де басталды . Жиынды Дүниежүзі қазақтары қауымдастығы Төралқа төрағасының бірінші орынбасары Т . Мамашев ашып , жүргізіп отырды . « Мүміндер сондай , олар Аллаһқа және оның елшісіне иман келтіргендер кейін күманданбаған - дар » . [ 19 ] Қарашасаура алқап , қорым ; Қараған түбекте , Ащымұрын мүйісінен оңтүстік - оңтүстік - шығыста 34 км , Таушық аулынан 11 - 14 км жерде . Осындай ойлар көңілді бұлтты күн дей түнертіп өткенмен , өзім жастардың болашағынан үлкен үміт күтемін . Өйткені , олардың білім алуына елімізде тамаша жағдайлар жасалып отыр . Әр отбасы , әр адам Елбасының осы кемел ісінің қадіріне жетуіміз керек . Оның мәнісі бар тапқаныңды бала тәрбиесіне салып , оны босаңсытпауда жатыр . « Лениншіл жас » газетінің әдеби қызметкер , бөлім меңгерушісі , жауапты хатшы , редактордың орынбасары , « Мәдениет және тұрмыс » журналы редакторының орынбасары , бас редакторы , Қазақстан КП ОК насихат және үгіт бөлімінің нұсқаушысы , баспасөз секторының меңгерушісі , бөлім меңгерушісі , бөлім меңгерушісінің орынбасары , « Социалистік Қазақстан » газетінің бас редакторы қызметтерін атқарған . Мұндай зор бағаға ие болу - қо лына қалам ұстаған әрбір қалам гердің ар маны , маңдайына бұйырған сирек ба қыт дер едік . Қазақстан геологтары ғылыми мектебінің негізін қалаушы , қазақстандық металлогения ғылымының негізін салушы , геология - минералогия ғылымдарының докторы , профессор , Қазақстан Ғылым академиясын ұйымдастырушылардың бірі әрі тұңғыш президенті , КСРО және Қазақстан Ғылым академияларының академигі , Тәжікстан Ғылым академиясының құрметті мүшесі , қоғам қайраткері , КСРО Мемлекеттік және Лениндік сыйлықтарының лауреаты Менің пікірім - ұзақ жылдар бойы салық төленбей игерусіз жатқан жер ресурстарын жеке адамдарға бөліп беру керек . ~~Үйсіндердің сұйық тағамға арналған негізгі ыдыстары БЫЛҒАРЫДАН ЖАСАЛДЫ~~ Зиялы қауым ұлтты өрге бастар , сол ұлттың руханиятына , біліктілігіне , қараңғыда адаспай жол табуына жауапты болуға тиісті . Жарылқа , Алла , құлыңды , Жарылқа , Алла , ғұмыр бер . Мойылдай мөлдір жырымды , Оқиды жатқа түбінде ел . Оқиды жатқа ел , сенемін , Алады ол билеп ерікті . Өйткені менің өлеңім , Күнекейден де көрікті . Атыма шаң да жуытпай , Оқиды жыр деп біз күткен . Бастарын иіп уықтай , Тұрады сұлу қыз біткен . Болмайды бөгет көлденең , Шуаққа бөлеп маңайды Табаным тиіп көрмеген , Жерлерге жырым тарайды . Шерменде болмай шерменен , Айтайын ашық сырымды . Өмірі жүзін көрмеген , Соғады жатқа ел жырымды . Соғады жатқа ел , сенемін , Алады ол билеп ерікті . Өйткені менің өлеңім , Күнекейден де көрікті . . . . Туған ел мені қолдаған , Мақтайды - ай ауыз көпіртіп . Менімен жерлес болмаған , Жандардың бәрін өкінтіп . . . * * * ~~Автор : Г . М . АҚСАҚАЛОВА , Текелі қаласының әкімінің № 16 балабақшасы тәрбиешісі .~~ Өткен сәрсенбіде Е . Өмірзақов атындағы облыстық филармония залында облыстық актив жиналысы болып өтті . Онда облыс әкімі С . Кулагин облыстың өткен жылдағы әлеуметтік - экономикалық дамуының қорытындылары мен 2011 жылға арналған негізгі міндеттері туралы тұрғындар өкілдерімен кездесуде есеп берді . ~~« Дерматология және жыныс қатынасы ауруларын алдын ала емдеу орталығы » МКК ШЖҚ~~ 2 . Ата - аналық мiндеттерiн орындаудан жалтару ата - ананың ( олардың орнындағы адамдардың ) балаларды тәрбиелеу мен күтiп - бағу мiндеттерiн тиiсiнше орындамауы , ата - ананың перзентханадағы ( оның бөлiмшесiндегі ) немесе балаларды емдеу мекемесiндегi баласынан бас тартуы , балаларды қадағалаусыз қалдыруы , оларға қатыгездiкпен қарауы , оларды қанауы ата - аналық құқықтарынан айыруға немесе оларды ата - аналардың орнындағы адамдардан шектеуге әкеп соғады . Қазақстанның қазіргі президенті Нұрсұлтан Назарбаев өзінің президенттікке кандидаттығына 700 мыңнан аса қол жинап , Орталық сайлау комиссиясына 2011 жылғы 3 сәуірде болатын мерзімінен ерте президенттік сайлауға бірінші болып тіркелді . 5 ) Қазақстан Республикасының ұлттық валютасының шетел валютасына шаққандағы бағамын реттейдi , оның iшiнде кеден және салық төлемдерi , сондай - ақ шетел валютасымен және қымбат металмен операция бойынша Қазақстан теңгесiнiң рыноктық құнын белгiлеу мақсатында Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң ресми бағамын белгiлеу жолымен реттейдi ; Сонымен қатар дүниеде жастық шаққа сүйiспеншiлiк ' яғни жастықтың күш - қайратын құлшылыққа жұмсаудың нәтижесi - бақыт отанында мәңгi жастық шақ . Статистикалық ақпаратты пайдаланушылардың біржолғы сауалдарын орындау ақпарат көлемі мен оны дайындау уақытына қарай ақылы түрде « Павлодар облысының СЕО » ЕМК жүзеге асырылады . Ақпараттық статистикалық қызмет көрсету бойынша аса толық ақпаратты төменде берілген мекенжай бойынша алуға болады : 140000 , Павлодар қаласы , Генерал Дүйсенов көшесі , 9 , 102 кабинет Тел . 8 ( 7182 ) 53 - 32 - 17 Факс : 8 ( 7182 ) 53 - 07 - 09 e - mail : iliyna_zhanna @ mail . ru - Осыған байланысты біздегі біраз ғалымдар қарсылық білдіріп жатыр . Олар " шетелден сатып алынып жатқан малдар тым қымбат , қаншама қаржы шығындалып жатыр " деп ренжуде . Расында , егер де қазақстандық ғалым дарға да осындай қаржы бөлініп , жағдай жасалса , Қазақстанның өзінде 10 жылдың төңірегінде осындай асыл тұқымды малдар шығаруға болатын еді . Бұған тек қаржы керек . Осы қаржыға байланысты көптеген ғалымдары мыздың қолы жіпсіз байлануда . Мәселен , өрісте жайылып жүріп - ақ жылына кемінде 5000 литр сүт беретін сиыр тұқымын асылдандыратын бірнеше жобалар жасадық , алайда ол жобалары мызды әлі жүзеге асыра алмай келеміз . Осы сияқты етті ірі қара малдың тұқымын дайындайтын жобалар әзірлеуге де бо лады . Астана қаласында әлемдік деңгейдегі мәртебелі отандық инженер - техниктер мен ғылыми кадрларды даярлауды қамтамасыз ететін « Назарбаев Университеті » жоғарғы оқу орны жұмыс жасап жатыр . Алдағы уақытта университет бағдарламасы « Назарбаев интеллектуалдық мектептері » орта білім беру бағдарламаларымен жалғастығын табуын қамтамасыз ететін болады . Мұнда m и mм - қақ массасы ( г ) , бірдей жағдайларда және су мөлшері және оның химиялық құрамы бірдей болғанда , сәйкесінше , магнит өрісімен өңделген және өңделмеген кезде қайнау бетінде түзіледі . Мүмкіндіктері шектеулі балаларды қолдауда әлеуметтік , педагогикалық , түзету сұрақтары Шығыс Қазақстан облысының білім басқармасының үнемі бақылауында . ~~106 . Африканың ең биік нүктесінің биіктігі / м / А ) 5895~~ Маңғыстаудан алты Алашқа ән асырған Адайдың жеті қайқысы мен бес жүйрігі ел есінде әлі күнге дейін сақталып , жыр болып айтылып келеді . Өскінбай мен Құлшар , Есір мен Айтуған сынды балбармақ күйшілер , « Қырымның қырық батырын » тәулік бойы жырлаған танымал жырау , күміскөмей Мұрынның есімі де жалпақ қазаққа аян . Жұрт болып қастерлеп , ұлт болып ұлықтап жүрген әулие Бекет Ата да - қасиетті даланың төл перзенті . Ерте дәуірде өзінің өнегелі тарихымен танылған аймақ қазір де мәдениет пен өнерден құралақан емес . Халыққа рухани тәрбие беріп , жүректің көзіне жол таба білген өнер қайраткерлері бүгінгі күнде де жетіп - артылады . Киелі алтын бесік елдің еңсесін тіктеп , жанына ем жасап , рухани демеу болуға үнемі қызмет етіп келеді . Ақтау қаласында Абай атындағы Мәдениет сарайы , Н . Жантөрин атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма теат ры орналасқан . Жастардың қолайлы да көңілді өмір сүрулеріне барлық жағдайлар жасалған . Мысалы , қала деңгейінде ең үлкен « Астана » , « Юность » және « Ардагер » кинотеатрлары жұмыс істейді . « Лагуна » , « Дискай » , « Элико » аталатын жастар клубы да халық үшін өз қызметтерін аямайды . Сонымен қатар қала тұрғындары мен қонақтары үшін теңіз жағалауларында еңсе көтерген демалыс орталықтары , ірі спорт кешендері бар . Ақтау - жазғы демалысты көңілді әрі қызықты өткізушілерге таптырмас әсем шаһар . Теңіз жағалауы жаз мезгілдерінде табиғаттың әрін кіргізіп , жанға жайлы шуақ шашып тұрады . Жылдың мамыр мен қыркүйек айларының аралығында суға түсу кезеңі қыза түседі . Бұл кезде судың орташа температурасы тұрақты 21 градусты көрсетіп отырады . Бәрін айт та , бірін айт , өзіндік ерекшелігімен көргенге таң , естігенге аңыз мыңжылдық сәулет өнері , тарихы терең Ақтауға « ашық аспан астындағы мұражай » деген айдар тақсақ , қателеспесіміз анық . Шоқанның бұл бағыттағы тұжырымдарын ой елегінен өткізгенде оның хан , сұлтандарды отарлық тәртіпке тірек болып отырған , өз халқының мұң - мұқтажынан гөрі қарабастарының қамын көбірек ойлаған , қоғамның дамуына енді оң ықпал ете алмайтын , саяси сахнадан кеткен , болашағы жоқ топ ретінде әшкерелейді . Қазақ ақсүйектерінің көп жағдайда орыс бодандығына өз еріктерімен бас сұғып , соған қара халықты көндіруге де тырысқаны Шоқанға құпия емес еді . Бүгінде дүниежүзінде мұнайға деген қажеттілік жылына 70 - 80 млн баррельді құрайды екен . Ал Әлемдік энергетикалық Консейттің есебінше , 2040 - 2060 жылдары жер астындағы мұнай қоры түгелімен таусылады екен . Бұл да - бір апат . Себебі бүгінгі күн тұрғысынан қарағанда мұнайсыз күн көру мүмкін еместей . Нендей өндіріс орны болмасын , нендей көлік болмасын , барлығына мұнайдан алынатын өнімдер аса қажет . Миланда өткен БҰҰ Конферен циясында АҚШ неліктен Киото келісіміне қол қоймады ? Мұның түпкілікті түсіндірмесі мұнаймен тікелей байланысты . Жыл сайын өндірілетін әлемдік мұнайдың көбін тұты натын осы ел , алайда олар өз еліндегі мұ най кеніштерін ең соңғы сәтке сақтап , Ирак , Ауғанстан секілді мұнайға бай елдер дің қорына қолын салуда . Ғаламдық апаттың алдын алу үшін түзілген Киото келісіміне парниктік эффектінің 55 пайы зын туғызып отырған 55 ел қол қоюы керек болса , АҚШ пен Ресей олай етуден бас тартуда . Себебі Киото келісіміне қол қойған елдер 2012 жылы ауаны ластайтын көмір қышқыл га зын 92 пайызға қысқартуға мәж бүр болады екен . 3 ) Ќазақстан Республикасыныѕ мїгедектердi јлеуметтiк қорәау туралы заѕнамасы саласындаәы јкiмшiлiк қўқық бўзушылықтар туралы iстердi қарауәа , осы Заѕды бўзушылықтар анықталса , оларды жою туралы ўйәарым шыәаруәа қўқылы . рахмет жауаптарынызга . Кейбир дин , саясат , когам жайлы сурактарга шубартпай накты , кыска жауап берипсиз . Нагыз галымнын стилинде . Осылай тутра сойлеп , накты кимыл жасауга сизден улги алдым . Перельман боларсын деп умит бергенинизге рахмет . Бирак мен математик емеспин . Экономистпин . Кеше Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің конференц - залы Ел ба сымыздың қазақстандықтарға арна ған би ылғы кезекті Жолдауын тың дау мақ са ты мен жиналғандарға лық то лы болды . Соның басым бөлігі студент жастар еді . Өйткені , соның алдында ғана мұн да « Нұр Отан » ха лықтық - демо кра тиялық партиясының жастар қана ты ның сапындағы студенттер референдум өт кізу жөніндегі бастамашы топ тың жетекшісі , оқу орнының ректоры Ерлан Сы дықовпен кездесіп , сол рефе рен думға орай қол жинау [ . . . ] ~~" Бұл сендердің жер жүзінде орынсыз мәз болып , масайрауларыңның салдарынан . " ( 75 )~~ Өткенге ой жүгіртіп , осыдан жиырма жыл бұрынғы Қазақстанды көз алдымызға елестетсек , ең алдымен аумалы - төкпелі экономика , саяси белгісіздік , сансыратқан тапшылық , жұмыссыздық , бағаның құнсыздануы , күйреген шаруашылық т . т . есімізге түседі . Бұрынғы Кеңестер Одағы ның темір құрсауынан босанып , тәуел сіздіктің ақ таңы атқан елімізде дамудың жаңа жолын таңдау қажеттігі тұрды . Осы бір жүгі мен жауапкершілігі зіл батпандай ауыр міндет елдің Тұңғыш Президенті Н . Ә . Назарбаевтың мойнына жүктелді . Сөйлесім тілі - тек адамзатқа ғана тән әрекет , тек адамдар ғана тіл арқылы сөйлей алады , ұғыныса алады . Ал басқа жануарлар т . б . бәрінде дененің бір мүшесі ретінде , анатомиялық - физиологиялық жағынан тіл болғанымен , олар сөйлеу мүшелеріне тән қызметпенқамтамасыз етілмеген , яғни олар тірлігі бар құбылыс болғанынымен сөйлей алмайды . « Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң жобалары жұмыстарының жоспарларын Қазақстан Республикасының Президентімен және Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне Үкімет енгізетін заң жобаларын Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігімен келісу ережелерін бекіту туралы » Қазақстан Республикасы Президентінің 2002 жылғы 17 мамырдағы № 873 Жарлығына толықтырулар мен өзгерістер енгізу туралы ҚР Президентінің Жарлығы ~~Дұрыс тыныс алуды ұмытпаңыз . Иық , мойын бос болсын !~~ Айналасындағы толып жатқан ұрлық - қарлық , қулық - сұмдық , алаяқтық пен айуандылық ақынды толғандырмай қоймайды . Әділ , тура биліктің құны кетіп , шындық пен адалдықтың аяқ асты болуы , жуанның момынға істеген зорлығы , өктемдігі ақын өлеңдерінде кең көрініс тапқан . " Жақсылыққа " , " Арбалы Сарытау " , " Хафиз Қабылбековқа " деген өлеңдері осы бағытта туындаған . К . Жанатайұлының " Ұмсындыққа " деген өлеңі әйел бостандығы , қалың мал мәселесіне , " Жаз болса жалқау қазақ жатушы едің " деп басталатын өлеңі еңбек тақырыбына арналған . 2 ) баланың құқықтары мен заңды мүдделерiн , оның денсаулығы мен имандылығын қорғауды қамтамасыз ету жөнiндегi қызметтiң басым бағыттарын таңдау ; ~~2 ) запастағы солдаттарды , сержанттарды әскери есепке алу және одан шығару ;~~ 3 . Ғалымдардың жұмыстарын ұлттық компаниялар және дамыту институттарының қызметтерімен байланыстыруды жүзеге асыру . Қазақстанда барлығы 6 арнайы экономикалық аймақ құрылған , оларды шартты түрде мынадай топтарға бөлуге болады : 1 ) өнеркәсіптік - өндірістік аймақтар - « Ақтау теңіз порты » , « Оңтүстік » , « Ұлттық индустриялық мұнай - химия технопаркі » және индустриялық қосалқы аймақ бөлігінде « Астана - жаңа қала » ( Астана қаласының ИА ) ; 2 ) сервистік - « Бурабай » және құрылыстық қосалқы аймақ бөлігінде « Астана - жаңа қала » ; 3 ) техникалық - енгізу аймағы - « Ақпараттық технологиялар паркі » . Бұдан басқа , Астана және Қарағанды қалаларында 2 индустриялық аймақ құрылды , бұл ретте Астана қаласының ИА - сы « Астана - жаңа қала » АЭА - ның құрамына енгізілді . Алдымен экономика , сосын саясат деген пікірді қолдап едім , " аш кісі ұрысқақ " дегендей , еліміздің шаңырағын шайқалтпай , тұрақтылық болсын , күрдел әлеуметтік мәселелерді алдымен шешу қажет дегендей . Азды - көпті әлеуметтік мәселелер шешіліп , Орталық Азияда лидерміз , енд қарап отырсақ саяси мәселелер , демократия , қазақтың ұлттық мәселелері шешімін таба алмай жатыр . Экономика мен саясат қатар , бір - бірімен ықпалдасып дамығаны дұрыс екен . ~~2003 жыл - сандық желіге қосылды және Орта Азия аумағын қамтуға мүмкіндік алды~~ Ш . Уәлиханов қоғамдық құбылыстарды түсіндіруде идеалистік ұстанымдарда болса да , ол , жоғарыда аталғандай , бірқатар мәселелер бойынша сол замандағы ақиқат құбылыстарды түсінуде материалистік ұстанымдарға көтеріле алды . Мұхтар Шаханов . Әдебиет есігін өлеңмен ашқан тұлға . Оның поэзиясы сөз жоқ , өзіндік мектеп қалыптастырды . Заманының тұстастары , ізін ала ерген кейінгі буын өкілдері де оның жыр жазудағы ерекшгелігін мойындады . Тіпті еліктегендері де бар . Мына қызықты қараңыз , өткен жылы Алматы облысыныа қарасты бір мектептің оқушыларымен кездесу өтті . Сонда бастауыш сыныпта оқитын қыз бала сахнаға шығып : « Мұхтар Шаханов , « Төрт ана » деді де саңқылдай жөнелді . Қолының қимылы , қозғалысы тура Мұхтар ағасы . Тіпті өлең оқу мақамы да айнымайды . Шәкәрім Құдайбердіұлы - қазақ әдебиетіндегі күрделі де бірегей тұлға . Ұлы гуманист , ақын және прозаик . ~~» Большой казан в Туркестане . Түркістанда - тайқазан~~ ~~ҚАРСАКОВА Бақытгүл Құлшанқызы - үй шаруасында , Әйтеке би ауданы~~ Экономикасы тұрақтанып , әлеуметтік жағдайы жақсарған Қазақстан әлем елдері арасында шоқтығы биік мемлекеттер шоғырынан өзінің орнықты орнын алды . Оның , әсіресе , Еуропа қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымына төрағалық етуі өзгелердің сенім артуы ғана емес , терезесі тең әріптес ретінде санасуы да . Қаржылық дағдарыстан да еліміз аса көп қысылмай шықты . Өзге де оңды өзгерістер орын алды . Осы орайда саясаттанушы , « Атырау - Ақпарат » коммуналдық - мемлекеттік кәсіпорнының төрағасы Эльдар ЖҰМАҒАЗИЕВКЕ жолығып , оқырманды қызықтырған сауалдарға жауап беруін сұраған едік . - Сонымен , Эльдар Тынышбайұлы , барыс жылының 2 жартысына да аяқ бастық . Қалыптасқан дәстүр бойынша газет әр кезеңнің қорытындысын шығарады . Өткен 2009 жыл да шет қалмақ емес . Біз газет бетінен оқырмандарымызға аумақтың әлеуметтік - экономикалық қорытындысы туралы айтып та өттік . Шындығында , өткен жыл , биылғы бірінші жартыжылдық тұтас еліміз үшін де , оның әр азаматы үшін де барлық жағынан алғанда қиындау болды . Әйтсе де , әлемді шарлаған экономикалық және қаржылық дағдарыс еліміздің экономикалық тұғырын әлсірете алмады . Бұл , сөз жоқ , атқарушы биліктің табысы . Енді , Эльдар Тынышбайұлы , Сізден соңғы кезеңнің саяси қорытындылары туралы өз ойыңызбен бөлісуіңізді сұрар едік . - Расында да , өткен жыл билік басындағылармен қатар , тұтас қоғам үшін де әрі ауырлау , әрі көп нәрсеге үйрететіндей белес болды . Біз өзіміздің әлемдік экономикалық жүйенің бір бөлшегі екендігімізді , демек дүниежүзілік экономикада қалыптасқан проблемалар бізді де айналып өтпейтіндігін сезіндік . Үкімет ақпараттық ағынды кеңейтті . Әйтпесе , экономикалық мәселелер саяси проблемаларға да соқтырарын түсінді . Менің ойымша , біз бірнеше қиын проблеманы оңтайлы шеше алдық . Алдымен , қаржылық - банкілік жүйе сақталды . Халық дүрбелеңге түспеді , адамдар банкілердегі жинақ ақшасын кері алуға жүгірмеді . Яғни , сонау 1998 жылғыдай экономиканың тығырыққа тірелуі орын алмады . Бұл , ашық айтқанда , біздің басты жетістігіміз . Біз қазір дағдарыспен күрестің жаңа жолына шықтық . Бұл , мүмкін , жаңа саты да шығар . Өйткені , бәріне Батыс кінәлі , егер , сол жақта тағы да экономикалық дағдарыс бола қалса , онда біздің де хәліміз мүшкіл болмақ деген ескі тұжырым енді кәдеге аспайды . Жақсы ма , жаман ба - қазақ экономикасы әлемдік жүйеде өзіндік орнын алды . Рас , әзірге шикізаты мол ел ретінде белгілі болып тұрмыз . Дүние жүзінің түрлі мемлекеттері біздің мол табиғи байлығымызға қызығады . Әйтсе де , мен айтар едім , дағдарыс кезінде әр мемлекеттің өзіндік мінезі оның сол дағдарысқа қарсы әрекеттерімен ерекшеленеді . Осы орайда мен Қазақстанның дағдарысқа қарсы шаралары Еуропаның немесе Американың осындай шараларынан негізінен өзгеше екенін айтар едім . Мәселен , біздің еліміз экономикалық түйінге қарама - қарсы қаржылық дағдарыс кезінде де әлеуметтік шығындарды 30 пайызға өсірді . Өйткені , Дүниежүзілік валюта қоры Еуропадан мемлекеттік қызметкерлердің қатарын қысқартуды , олардың жалақысын азайтуды талап етіп отыр . Қазір , ол елдерде расында да , қызметкерлер саны да кемуде , еңбекақы да төмендеуде . Мұндай жағдайдың қалыптасуына не себеп ? Біз бәріміз де әбден қысылғанда келіп паналайтын соңғы жан сақтайтын орын мемлекет екендігін жақсы білеміз . Яғни , алдымен , ескексіз қайықтай күй кешкен кәсіпорындарды ешкім тығырықтан шығара алмағанда тек мемлекет қана қолын соза алады . Сондықтан , дағдарыс кезінде мемлекеттің араласуы дұрыс па , әлде бұрыс па - бұл жөнінде айтысудың мәні жоқ . Рас , мәселе - мемлекеттің қалай араласуында . Осы орайда мен экономикалық тығырықтан құтқару аз , көтермелеу де керектігі жөніндегі бастаманы толық қолдаймын . Ал , екіншіден , әрі ең бастысы - кәсіпорын менеджментін өзгертуі тиіс . Алайда , әрқашан мемлекеттің бір бөлшегі болуға бағдар жасамауы қажет . Рас , кәсіпорындарды уақытша ұлттандыру керек те шығар . Әйтсе де , бұл мекемелер бәсекелестікке дайын , өнікті іс тындыра алатын деңгейге жеткізіліп жеке секторға қайта берілуі шарт . Инновация барлық салаға керек . Соның ішінде , біздің шикізаттық бағытымызды одан әрі дамыту үшін қажет . Әзірге онсыз аяқ баса алмаймыз . Алайда , істің екінші жағы да бар . Біз әлемдік экономикаға не ұсына аламыз ? Қазір біз тек шикізат ұсынып отырмыз . Демек , өзіміз де осы шикізатты пайдаланып , түпкі өнім өндіріп жатқандарға толық тәуелдіміз . Қазір , мәселен , General Motors құрдымға кетті . Ал , одан кімге жаман болды . Әрине , аталмыш компанияның менеджерлері мен қызметкерлері жапа шекті . Алайда , алдымен осы компанияға қажетті тетіктерді жеткізіп отырған фирмалар тығырыққа тірелді . Өйткені , енді олардың өнімдеріне сұраныс болмай қалды . Демек , түпкі өнім ұсына алатын нарыққа кірігу керек . Ал , оған кірігу тіпті де оңай емес . Өйткені , әбден қалыптасқан дәстүрлі индустриалдық орталықтарда бізді ешкім күтіп отырған жоқ - мұндағы орындардың бәрі бос емес . Міне , сондықтан , бізге өзімізге жаңа жол іздегеннен өзге амал да жоқ . Бұл - біздің басты экономистеріміз жасап отырған негізгі қорытынды . Сондықтан , менің түсінігімше , экономикалық қиындықтарға қарамастан біздің қол жеткізген негізгі оң қорытындымыз - « халық наразылығы » аталатын көріністердің болмауы . Қазақстандықтар Үкіметке қарсы наразылық шерулері мен митингілерге шыққан жоқ . Ал , мұндай құбылыстар дүние жүзінің экономикалық тұрғыдан дамыған елдерінде де орын алды . Қазір де әлем мазасыз күйін сақтап тұр . Тіпті , экономикалық шешімдерді қабылдауда саяси тиімділік бірінші кезекке шығарылды . Экономика бұл кезде салиқалы саясатқа тәуелді болып қалды . Үлескерлер мен банкілердің салымшыларының мәселесін шешу , « Жол картасы » бағдарламасын жүзеге асыру , бюджетте әлеуметтік төлемдер бөлінетін қаржыларды көбейту , т . б . игілікті істер саяси тұрақтылықты бекітуге арналды . Жалпы , дағдарыс кезінде азаматтардың бойында екі түрлі мінез қалыптасады . Оның біріншісі агрессиялық болса , екіншісі билікке сенім артып , дағдарыстан бірігіп шығуды қолдау . Міне , осы орайда билік өзінің дағдарысқа қарсы бағдарламасын жасақтап , оны жүзеге асыруға кірісті . Ал , оппозиция әдетінше сын айтуда . Бірақ , ол өзінің дағдарыстан шығудың сәл де болса назар аударарлық жоспарын ұсына алмады . Тіпті , билікпен екіжақты тиімді келіссөзден де бас тартып , бұрынғыша жалаң күйе жағумен ғана шұғылданды . Шындығы керек , мұндай байбалам халықты әбден жалықтырды . Қарапайым адамдар дағдарыс кезінде өзінің жеке қиындықтарын шешуге ұмтылады . Міне , осы орайда оларға мемлекет пен билік қана болысты . Әлеуметтік төлемдер төленді , жаңа жұмыс орындары ашылды , кәсіпкерлік саласына қолдау көрсетілді , халыққа барынша арзан бағасына азық - түлік пен күнделікті тұтынатын тауарлар ұсынылды . Билік тарапынан осындай және өзге де нақты қолдауды сезініп отырған халық кімнің қас , кімнің дос екенін өзі - ақ ұғынды . Елімізде биліктің өзінің биік беделі мен халық алдындағы сенімін сақтап қалуының бір себебі де осы . Ал , осының бәрі бұқаралық ақпарат құралдары арқылы баршаға жеткізілді . - Өткен жылдың соңында жұртшылыққа талқылауға « Қазақстан халықтарының ұлттық бірлігі туралы » доктринасының жобасы ұсынылды . Қазір ол Елбасымен де , қоғамдық құрылымдармен де қолданды . Сіздің ойыңызша бұл маңызды құжат неге бастапқы қалпында қабылданбады ? Неліктен оған өздерін ұлттық - патриоттар атайтын топ қарсы шықты ? Қоғамды біріктіруге бағытталған құжаттың кенеттен тығырыққа тірелуі қалай ? Ақырында , ортақ мәмілеге келу де мүмкін болды . Ол қалай жүзеге асырылды ? - Бұл салмақты сауалға жауап берместен бұрын тарихқа біраз тереңдеп көрелікші . Мен Қазақстан халықтары Ассамблеясы ұсынған доктринаның бірінші ресми жобасымен де , « Шаханов тобы » алға тартқан құжатпен де жете танысып шықтым . Сонымен қатар осы доктрина төңірегінде басталған қызу пікірталасты да мұқият қадағаладым . Сөйтіп , өзіме кейбір қорытынды жасадым . Сөз жоқ , мұндай доктрина қажет . Өйткені , қазақстандық қоғамның ұлттық дамуының бірқатар алдын - ала қорытындысын да шығару керек . Одан әрі Қазақстандағы барлық халықтың баршаға түсінікті принципте рухани бірлесуінің баянды болуы аса маңызды еді . Бірақ соншама шиеленістің шығу себебі неліктен ? Байқасаңыз қазақтың тарихы , дәстүрі , мәдениеті , т . б . сараптамалардан , пікірталастардан , тіпті насихат шараларынан да тыс қалатын болып жүр . Атқарылған жұмыс мардымсыз . Егер арнайы зерттеу жүргізіп , оның барысында « Сіз өз еліңіздің тарихын білесіз бе ? » деген жалғыз - ақ сауалды қойсаңыз , оның қорытындысына көңіліңіздің толмайтынына мен сенімдімін . Кейінгі ұрпақтың дені тарихымызды білмейтіні де анық . Бұл қазір ашық айтылып та жүр . Демек , алдымен осы олқылықтың орнын толтырған абзал . Біз алдымен өзімізді әлемге танытуымыз керек . Мәселен , дүние жүзінде қазақты өзбектен немесе қырғыздан қалай ажыратуы керек ? Қазіргі заманғы , бәсекеге қабілетті қазақтың тұлғасын жасақтай аламыз ба ? Демек , толыққанды жиынтықты образ керек шығар . Ал , менің жеке түсінігімше , қазіргі заманғы және бәсекеге қабілетті қазақ , ең алдымен , қазақ тілін одан әрі дамытушы , алға сүйреуші болуы тиіс . Содан соң орыс және ағылшын тілдерін меңгерген жөн . Әр қазақ өз халқының тарихын , соған сәйкес мәдениеті мен дәстүрін жете білуі тиіс . Тіпті білуі өз алдына , бұлжытпай ұстануы , ұялмай насихаттауы шарт . Қазір мұндай тұлғаны жалпы дамытуға негіз де жоқ . Көптеген жас отбасылары бағдарын жоғалтып алған . Міне , осы орайда нақты бейнеленген мемлекеттік саясат тура бағдар болуы керек . Өкінішке орай , бұл деңгейде жұмыс жасалып жатқан жоқ . Сондықтан , қазір ата - аналар балаларын қазақша бала бақшаға немесе мектепке беруге де құлшынысы төмен . Мен мұны неге айтып отырмын ? « Шаханов тобы » дайындаған доктринада қазақ халқының тарихына , оның аясында қазақ халқының роліне баға беруге бағытталған ашық пікір жарияланған . Лайықты бағалаусыз , тарихымызды , мәдениетіміз бен дәстүрімізді және тілімізді насихаттамасақ , бұл құндылықтарымыздың бәрі мүлдем жоғалуы мүмкін . Әйтсе де , менің ойымша , мәселе тіпті доктринада да емес . Ол биліктің осы әрекетсіздігіне реніш . Оның үстіне , бұл шағын ғана топтың немесе жекелеген адамдардың жай өкпесі емес , қоғамның салмақты бөлігінің пікірі . Бұған доктринаның бастапқы жобасын қабылдамау туралы ұлттық - патриоттық бағыттағы ұйымдардың бәрінің дерлік бірауызды болуы куә . Ал , олардың мұндай ауызбіршілігі өте сирек кездесетін жайт . Ашығын айтқанда , доктрина жөніндегі пікірталастар тым терең және өте өткір сауалдарды туындатты . Соның ішінде ең бастысын мен « Тәуелсіздік бізге не берді ? » деп тұжырымдар едім . Бұл - біздің жиырма жылға жуық тәуелсіздігіміздің ақиқатпен астасар тұсы . Неге қазақ мәдениеті әлі қайыршылық күй кешуде ? Неге қазақ тілінің қажеттілігі әлі өте төмен ? Ал , масқарашылықпен парапар жай - елімізде әлі күнге қазақ тілінде ғана хабар тарататын телеарнаның жоқтығын қалай түсіндіруге болады ? Бұл бағыттағы сауалдар жеткілікті . Енді билікке осы мәселеге аса назар аударуға тура келді . Тіпті , назар аудару аз , бұл проблеманы жедел шешуге бағытталған нақты шаралар қажет . Солқылдақ әрі жартылай шешімдердің уақыты өтті . Сондықтан , қазіргі нақты жағдайда билік пен қоғамның шыншыл да ашық әңгіме жүргізгені абзал . Оның үстіне , доктринаға қарсы наразылық , қарапайым адамдардың түсінігінше , өмірдегі жалпы әділетсіздікке қарсы наразылық . Мұндай құбылыс тосын және қажет емес жайға соқтыруы мүмкін . Ал , ол кімге керек ? Сонымен қатар , сарапшылардың бәрі бірдей М . Шаханов пен оны қолдаушы топтың пікіріне қосылған жоқ . Бұл адамдардың пікірі де , менің ойымша , ерекше назар аударуды қажет етеді . Бұл адамдардың пікірінше , халықтың басым бөлігін құрайтын және мемлекет - құрушы саналатын ұлттың өзіне тағы да ерекше артықшылық сұрауы ыңғайсыздау . Оның үстіне , мұндай құбылыс адами тұрғыдан таразылағанда да түсініксіз . Жалпыадамдық саналатын принциптер мен нормалар бар . Міне , солар қоғамдық және этносаралық қатынастардың негізі болуы тиіс . Екі жағдайда да біздің алға жылжуымыздың кепілі ретінде бәсекелестік принципі орнығуы керек . Біреудің немесе бір топ адамның монополизмі ілгері басқан қоғамға кері әсер етеді . Өз елімізде 70 пайыз болып тұрғанда қазақтардың айрықша құқығын талап ету - жанама тұрғыда өзіміздің дәрменсіздігімізді мойындау . Өте қатаң айтылған ой , бірақ бұл да біздің әріптестеріміздің пікірі . Сондықтан , ол да айтылуы керек . - Сонда , Сіздің ойыңызша , ақиқат қайда ? - Ол , әдеттегідей , орта шенінде . Құрылған пікірталас алаңы дәл соған әсер етті . Оған « Шаханов тобы » да қатысты . Бұл - биліктің мұндай саяси құжатты қабылдар алдындағы қоғаммен ақылдасуының өте сирек құбылысы . Ол осынысымен де маңызды . - Қазақстанның аумақтағы көшбасшылық рөлі оған күллі Орталық Азиядағы оқиғалар үшін белгілі бір дәрежеде жауапкершілік жүктейді . Ал , Қырғызстандағы оқиғалар қазір де маңызын жойған жоқ . Бұл жерде өзге мемлекеттердің араласуынсыз елдің экономикасы мен саяси құрылымында тәртіп орнату мүмкін емес тәрізді . Осы орайда мәселені шешуде Қазақстанның аумақтағы рөлі қандай болмақ ? - Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың АҚШ - қа сапары еліміздің Орталық Азия аумағында көшбасшы екендігін тағы да көрсетті . АҚШ басшысы Барак Обама Қазақстанның Қырғызстандағы оқиғаларға әсер ете алатынын айтып , Елбасынан жанжалды қалпына келтіруді өтінуі - біздің әлемдік қоғамдастық өміріне белсенді араласуымыздың белгісі . Біз - күшті мемлекет қана емес , сонымен қатар сенімді әріптеспіз . Шындығында да көрші елдің жағдайын сауықтыруға әсер ете аламыз . Бізде экономикалық тетіктер де бар , Елбасымыздың саяси беделі күллі Қырғызстан басшылары үшін жоғары . Соның ішінде Қазақстанның ішкі ахуалы - біздің халықаралық беделіміздің айқын көрінісі . Этносаралық ынтымақтастықтағы табысымызды , түрлі дін ұстанушылардың бейбіт өмір сүруін барша әлем мойындап отыр . Егер мұндай қажеттілік туа қалса , онда өзіміздің білімімізбен және тәжірибемізбен көршімізбен бөлісер едік . Біздің аумақтағы конструктивтік және позитивтік рөліміз осыдан көрінеді . Демек , егер АҚШ президенті өзінің қазақстандық әріптесіне ақыл - кеңес алу үшін тіл қатса , бұл - біздің халықаралық сахнадағы биік беделіміздің көрсеткіші . Мәселе тек Қырғызстан проблемасына ғана қатысты емес . Аумақта бұдан басқа да « ыстық нүктелер » баршылық . Мәселен , Қазақстан АҚШ - қа ауған проблемасын да оңтайлы шешуге көмектесуге дайын . Біздің еліміз Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымына төрағалық еткен соң Орталық және Оңтүстік Азиядағы қауіпсіздікке де жауап береді . - Эльдар Тынышбайұлы , Кедендік одақ төңірегіндегі пікірталас туралы да сұрағым келеді . Бірқатар интеллигенция өкілі билікті тәуелсіздігімізді талапайға түсірді деп айыптайды . Біздің облыс Ресеймен шекаралас өңір болғандықтан , мұндай одақтың басымдығы мен кемшілігін таяу уақытта алдымен біз сезінеміз ғой . - Бірден айтқым келеді , бұл - асығыс қабылданған шешім емес , ТМД елдерінде оншақты жыл бойы халықаралық сауда саласындағы жұмыстың нәтижесі . Осы уақыт ішінде одаққа мүше мемлекеттердің бәрі де үлкен басымдықтарға ие болатындарын түсінді . Мұндай түсінік болмаса , Кедендік одаққа мүше елдердің үкіметтері экономикалық интеграцияға бармаған болар еді . Алайда , әр жаңа істе кездесетініндей , мұнда да кейбір оралымсыздықтар орын алуы әбден ықтимал . Оларды сатылап жойып отыру қажет . Қазақстан өзінің 16 млн . халқымен дамыған елдердің инвестициясы мен кәсіпкерлік белсенділігі үшін аса қызықты емес . Белгілі тауар бренді бар инвестор бізде өзінің кәсіпорнын ашу үшін көп ойланар еді . Ал , Кедендік одақ аясында біздің санымыз 165 млн . адам . Бұл - өте тартымды нарық . Оған келуге бәрі де құштар болады . Одан әрі , үшеулеп ішкі нарықты сыртқы агрессиядан қорғау да жеңіл . Мәселен , Қытайдың күнделікті тұтыну тауарларынан . Біз қазір Қытай экспанциясына немен төтеп бере аламыз ? Тек Кедендік одақ аясындағы ұжымдық бірлігімізбен . Демек , қарапайым кәсіпкерге тауарын Қытайдан сатып алғаннан гөрі , Қазақстанда өндірген тиімді болмақ . Рас , алым артады , импорт қымбаттайды , баға өседі . Алайда , бұл - ішкі нарықты нақты көтермелеу . Оның үстіне , Кедендік одақ шартына орай оған қатысушы әр ел бір - бірінің тәуелсіздігін , территориялық тұтастығын қадірлейді және ішкі істеріне араласпауға кепілдік береді . Әйтсе де , Кедендік одақтың басты жетістігі - тауарлардың еркін айналымы . Тарих тағылымы көрсетіп отырғанындай , еркін тауар айналымына жол ашқан елдер әлеуметтік - экономикалық дамуда бұзып - жаратын қуатты күшке ие болады . Ақырында , бұл - бұдан 15 жыл бұрын Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев көтерген Еуразиялық одаққа парапар құрылым . Мүмкін , оның мәні мен мағынасын әзірге терең түсінбей жатқан шығармыз . Бірақ , түбінде одан ұтпасақ , еш ұтылмаймыз . - Эльдар Тынышбайұлы , әңгімемізді тәмамдай келе соңғы кезде еліміздің Маңғыстау , Атырау облыстарында орын алып отырған мұнайшылардың еңбекақы жүйесіндегі өзгерістерден туындаған текетірес төңірегінде ойыңызды білгіміз келеді , не айтар едіңіз ? Меніңше бұл тек еңбекақы төңірегіндегі дау - дамай емес . Қазіргі заманғы ұлттық мұнай компанияларындағы қалыптасқан әлеуметтік - экономикалық жағдайға , жалпы отандық мұнайшылардың өз тағдырына деген көзқарасы деп бағалар едім . Аталған оқиғаларға себеп болған мұнай мекемелерінде негізінен перспективалы кен орындар көзі тапшы . Көбіне қоры азайған , 40 - 50 жылдан бері эксплуатациядағы ұңғымалар . Соған байланысты алаңдаушылық басым болуы мүмкін . Сонымен қатар , сол жерде қызмет атқарушы шетелдік мұнай компанияларының қазіргі заманғы озық менеджментті ұтымды қолдануы да отандық мамандарымыздың қызығушылығын туғызбауы мүмкін емес . Мұнай кеніштеріндегі инфрақұрылымдық айырмашылық та басым . Әрине , қазақстандық кен орындарда да халық - аралық стандарттарды енгізу жүріп жатыр , бірақ әлі де болса кеңес дәуірінде қалыптасып қалған заңдылықтар басым . Ал , ол жүйе салыстырмалы түрде алғанда ұтымсыз . Осындай айырмашылықты көрген отандық компаниялардағы мамандардың көңілін болжау қиын емес . Тағы бір көңіл аударатын жағдай , мұнайшылардың сапалық құрамы . Байырғы да мұнайшылар династиясы деген , жауапкершілігі мол ұғымды көп қолданатынбыз , мақтан тұтатынбыз . Қазір мұнайшылардың ұрпақтары тек қана мұнайшы болатынына сенім аз . Керісінше , ата - анасы бұл салаға қатысы жоқ , бірақ құдай айдап Жылыойдың иә Мақаттың қуаң даласындағы бір кеніште мұнайшы атанып жүргендер аз ба ? Ол коммерциядан жолы болмаған бұрынғы кәсіпкер ме , әлеуметтік салада жұмыс істеген , бірақ отбасын асырау үшін жұмысын ауыстырған мұғалім , дәрігер болуы мүмкін . Бұны мен неге айтып отырмын . Аштық жариялаған мұнайшылардың назының бірі олардың жұмыс жағдайына байланысты , дәлірек айтсақ , қаһарлы қыста , аптап ыссы жазда қызмет етуге тура келеді , сол үшін де жалақыларын көтеру керектігін талап еткен . Бұл меніңше орынсыз талап . Туған жеріңнің мінезіне ренжитіндердің ішінде нағыз мұнайшылар бар деп ойламаймын . Бұл жоғарыда атап өткен мұнайшының кебін кигендердің пікірі . Бұның үлкен проблемаға айналуына алауыздықтың да себеп болғанын айтқан жөн . Ереуілшілердің лидері атанып жүрген Макс Боқаевты мен жете танимын . Пәлендей баға беруден аулақпын , бірақ турасын айтсам , оның мұнайшыларға шынымен жаны ашып жүр дегенге сенбеймін . Себебі ол жұмысшылар мен жұмыс берушілер арасындағы келіспеушілікті шешудің заңды жолдарын біле тұра , мұнайшылардың сауатсыздығын пайдаланып , оларды әдейі заңсыз әрекеттерге итермелеп отыр . Қастандықтың шыңы осы емес пе ? Қазақстан зайырлы мемлекет , біздің басты құндылығымыз еліміздің әр азаматының құқығының қорғалуы . Сондықтан мұнайшылар заң шеңберіндегі әрекеттерге көшкені дұрыс . Алдымен ұжымның ортақ жиынында өздерінің арасынан беделге ие білімді , жігерлі азаматты кәсіподақ лидері етіп сайлап , сол азамат арқылы өз талаптарының заң шеңберінде орындалуын талап етулері тиіс . Заңды талаптары орындалмаған жағдайда құқық қорғау органдарына шағымдануға мүмкіндіктері тағы бар . Міне , сонда ғана конструктивті , жүйелі жұмыс жөнінде айтуға болар еді . Ал Боқаевқа , Мусинге байланысты қабылданған сот шешімі еліміздегі құқықтық принциптердің бұлжытпай орындалатынының көрінісі . Бұл демократиялық қоғамның негізгі ұстанымы . Біреудің көзжасының арқасында саяси дивидент жинағысы келгендерге жауап осы . Сайып келгенде бұл менің де , сіздің де құқығыңыздың қорғалғаны . Жаман айтпай жақсы жоқ , жағдай ушығып кетіп , қырғыздардай шиеленіске ауыспайтынына кім кепіл . Олай болған жағдайда қайғы - қасірет менің де , сіздің де үйіңізге келеріне сөз жоқ . Жылыойда , Мақатта , Исатайда болған оқиғалар « Қазмұнайгаз » ұлттық компаниясының әлеуметтік конфликттердің алдын алудағы дәрменсіздігін ашық көрсетіп отыр . Дұрысында , компанияның құрылымында әлеуметтік келеңсіздіктерді зерттеп , сараптап ұсыныс беретін орган болуы тиіс . Сонда бәлкім мұнай компанияларында жаңа Боқаевтар мен Мусиндердің пайда болмауына азда болса кепілдік болар ма еді . Ал мұнайшылардың еңбек ақыларын есептеудің жаңа жүйесі өзінің өміршеңдігін жақын арада дәлелдей алатынына мен сенімдімін . Себебі ол мұнайшыларға бұрынғыдан да мол мүмкіндіктерді ұсынып отыр . Қызметкерлердің 80 % бұл жүйеге толық көшіпті . Қалғандарының көшуі уақыт еншісінде . Себебі мұнай компанияларының алға дамуға бағытталған қадамына бұл себеп кедергі болмауы тиіс . Ереуілшілерде көпшілік мойындаған еңбекақы жүйесін қабылдағаны жөн . Сайып келгенде , өздеріміздің демократиялық құқықтарымызды қорғаймыз деп жүрген олар көпшіліктің пікіріне сүйенетін демократияның басты қағидасын да мойындауы тиіс . б ) 6 суретте көрсетілген бір ажыратқышы бар екі жұмыстық және де үшіншісі жинақтаушы шиналардың айналма жүйесінің сұлбасы көрсетілген . ТҚ - 35 кВ - қа арналған шиналардың айналма жүйесі қарастырылмаған . 5 шинақосылғышқа дейін жететін ажыратқышқа ОҚУ - 110 - 500 кВ айналма функциясын , ал қосылым саны одан да жоғары болса ажыратқыштың айналма құрылғысын міндетті түрде қолданамыз . Бұл сұлба кіші және орташа қуатты КЭС - терде таралады ; Қазақта « асық ойнаған азар , доп ойнаған тозар . Бәрінен де қой бағып көтен жеген озар » деген сөз бар еді ғой . Осы сөзді айтып әкем : « Бұл шалдардың ойын баласын ойыннан қағып , жұмыс істету үшін шығарып алған сөздері ғой . Әйтпесе , бүгінде доп ойнап тозған адамды көрмедік . Кім миллионер ? Футболист - миллионер . Осы күні доп ойнаған емес , қой бағып , көтен жеген тозып жүр . Ал доп тепкенің озып жүр » деуші еді . Әкем айтпақшы , асық ойнап азып жүргендерді де көрмедік . Читать далее … 105 жыл бұрын ( 1906 - 1983 ) геолог , геология - минералогия ғылымдарының докторы , Қазақ КСР - інің еңбек сіңірген геолог - барлаушысы , Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты БЕСПАЛОВ Вениамин Федорович дүниеге келді . Сол соғыста елдегі ер азаматтың орнын басқан қыз - келіншектеріміздің бірқатары бүгінде немере , шөбере сүйіп отырған асыл әже болды . Олардың соғыс жайлы айтары көп , ұрпаққа қалдырар өсиеті де мол . Сондай аналардың бірі - Зейнеп Өмірбекқызы . Алматы облысына қарасты « Тельман » колхозында дүниеге келген Зейнеп апамыз - бүгінде 83 - ке келіп , немерелері мен шөберелерінің ортасында ақ самайлы әже болып , ақылын айтып отырған бір отбасының ұйытқысы . Соғыс басталған жылы небары 14 жаста болған бойжеткен өткен күн елесін былай еске алады : « Әкем менің 5 жасымда дүниеден озған . Артымда ерген сіңлім мен інім бар . Анамыз үш жетімді қалай жеткізем деп жарғақ құлағы жастыққа тимей жүрген шақта соғыс басталып , жығылған үстіне жұдырық болды . Анам Ләзімжан күн - түн демей қырманда жүреді , егін егеді , орақ орады . Сондықтан үйдегі бауырларыма мен қараймын . Түнде біз де орақ орамыз . Онда да кеш бата салысымен бригадир бәрімізді егістікке ертіп апарады . Ай туғанша жерде жатып , сәл мызғыған боламыз . Бригадир аяғына аттың шылбырын байлап қояды . Себебі ат ары - бері қозғалып , қатты ұйықтауына мұрша бермейді емес пе ? Ай жарығымен бәріміз орақ оруға кірісеміз . Әрқайсысымызға 25 сотықтан жер бөліп береді . Таң атқанша өзімізге тиесілі жерді орып бітуіміз керек . Жаспыз ғой , бұрын орақ орып көрмегендіктен алғашқы кезде қатты қиналдық , қолымызды орып та алдық , жыладық та . Бірақ әрі қарай жұмысымызды жалғастыра береміз . Ал түнімен орған егінімізді ертеңгісін баулап , байлаймыз » . Міне , балалықтың бауырынан алыстамай жатып - ақ талай қиындық көрген апамыз ол күндерді ойлап , тағы бір көзінің жасына ерік берді . Тіпті соқамен жер жыртып жүрген кезде ат үстінде отырған кішкентай балалар атты игере алмай қалса , оларды ересектердің қамшымен сабайтыны да әлі көз алдында әз ананың . Ауыл адамдарының қай - қайсысы болмасын қыс қаһарына мінісімен түнімен отырып қолғап , шұлық тоқиды . Ол жайында апамыз : « Түнімен қыздар жиналып , жіп иіреміз . Мені соларға бастық қылып қояды . Бәріміз майшамның жарығымен әскердегі ер - азаматтарға үш саусақты қолғап , шұлық , үстіне кеудеше тоқимыз . Ауылдағы аналарымызға да көйлек , жемпір тоқимыз . Ал үлкен әйелдер болса тері илеп , тон тігеді » - деді . Қайран , аяулы аналарым - ай ! Бірі майданда ерлерше « арып - ашып , өзегі талып » , қан кешіп жүрсе , бірі қарша бораған оқтың астында жаралылармен бірге жандары жараланып жүр , енді бірі елде ерлік істеп , өзге ұлтқа да үлгі болып күн кешті . Ауылда қалған ер - азамат та біртіндеп соғысқа аттанды . Осыдан соң бойжеткен қыздың алғырлығын байқаған аудан басшылары 15 жасар Зейнепті ауылдық кеңеске ( бұрынғы - сельсовет ) хатшы қылып тағайындайды . Мұнда да талай қиындықты бастан өткереді . 30 - 35 шақырымдық аудан орталығына арқасы жауыр атпен барып , есеп тапсырады . Аудан орталығындағы басшылар да - нәзік жандылар . Олар оның қателігін қатты айтпай , керісінше , қолдарынан келгенше көмектеседі . Осылайша Зейнеп апамыз бұл іске де ысылады . Ат үстінде еркекке тән мінез танытып , бар күш - жігерін жұмысқа аударады . Колхоздың егістік жерін өлшеп , техникаға жұмсалар жанар - жағармайды да есептейді . Осылайша соғыс ерте есейтеді оны . Сол кездің өзінде - ақ еңбегі еленіп , « Тың игергені үшін » медалін иленді . Соғыс біткен соң Зейнеп апамыз тұрмыс құрып , жолдасы Дүйсенбай екеуі үш қыз , бір ұл тәрбиелеп өсірді . Баянды да бақытты ғұмыр кешті , қыздарын қияға қондырды , бірақ маңдайында сұм соғыстың табы , жанарында жасы қалды . Бүгінде сексеннің сеңгіріне шықса да немере , шөберенің ортасында мәуелі бәйтерек болып , марқайып отыр . Бір ауық дем алғысы да келмейді . Ең құрығанда ине - жібін алып , құрақ құрап , көрпе тігеді . Қыс келе бастағаннан - ақ жіп иіріп , балаларына шұлық тоқып отырғаны . Кеудесінде еңбегінің естелігі сынды медальдар жарқырайды . Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI : " Қазақстан Республикасының кейбiр заңнамалық актiлерiне азаматтық заңнаманы жетiлдiру мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы " Қазақстан Республикасы Заңының жобасы Қазақстан Республикасының Парламентi Мәжiлiсiнiң қарауына енгiзiлсiн . ~~Сәуірдің 14 - інде қаһарман Бауыржан Момышұлының 100 жылдығына арналған кеш өтеді~~ Абайдың әдеби ортасы деген тақырыптың әліппесі , әрине , ақынның өскен ортасы , тәрбие алған ошағынан бастау алатыны заңдылық . Бұл арада Ұлжан ананың есімін бөліп айту орынды . Өйткені , Ұлжан - Абайды ақ сүт беріп өсірген анаcы , ол аз - Ұлжан Абайдың ақын болуына тікелей әсер еткен жан . Демек , Ұлжан туралы , оның Абайға , Абайдың ақындығына қатысы жайындағы сөзді әріден , Абайдың нағашы жұртынан бастаған жөн . " Алып анадан " деген қанатты сөздің ақиқаттығына Ұлжан ананың көп төменетектінің бір емес , данышпан Абайдың анасы деген атқа толық лайық ақылды да , сөзге шешен жан екендігін кеңірек әңгіме етуіміз керек сияқты . Орайы келгенде айта кетуді тілеп тұрған пікір кезінде , 1986 жылы Қазақ ССР Энциклопедиясындағы мақалаларға сын көзбен қараған абайтанушы - ғалым Қ . Мұхамедханұлы Ұлжан ана туралы былай дейді : " Абайдың шешесі Ұлжан туралы : " Ол Арғын ішіндегі Қаракесек руының шешендік , әзіл - әжуамен атағы шыққан Шаншар тобының ( ? ! ) қызы екен " делінген . Абайдың шешесі жайында толығырақ айту қажет еді . Ақынның нағашы жұртынан алған үлгі - өнегесі де аз болмаған . Арғысы атақты Битен мен Шитен , бергісі әйгілі шешен , әзілқой , тапқыр , мысқылшылдар - Қантай , Тонтай , Жонтайлар . Ұлжанның әкесі Тұрпан - Тонтайдың інісі екенін анықтап жазған дұрыс болар еді " / 1 , 138 / . Ғалымның аз ғана түзету сөзінен Абайдың анасы туралы бірсыпыра мағлұмат алып қаламыз . Сұлтан Омарұлының сөзіне орай , бүгінгі күнде Рафаил Хазипов завод салу үшін « Семей - туған жер » өндірістік кооперативін құрып , қала әкімдігі жаңа кәсіпорын үшін 23 гектар жерді 49 жылға жалға берген . Завод жобасының 75 пайызын отандық кәсіпкерлер , 25 пайызын қытайлық инвесторлар қаржыландырып отырмақ . « Самұрық - Қазына » ұлттық қоры мен « Семей - туған жер » өндірістік кооперативінің жекеменшік , мемлекеттік серіктестігі негізінде қолға алынған жобаның құны 5 миллиард теңге . Рафаил Хазиповтың айтуынша , завод бір ауысымда 100 мың тонна қатты қалдық өңдейтін болады . Жаңа технологиялармен қамтамасыз етілетін кәсіпорын қатты қалдықтарды сұрыптаған соң картон , кірпіш , жаяу жүргіншілер жолына қажетті плиталар , органикалық тыңайтқыш , полиэтилен дорбалар шығармақ . Жоба толығымен іске асса экологиялық проблеманың бірқатары шешімін табары сөзсіз . 21ақпан күні « Алтын дән » балалар бақшасында Қазақстан Тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналып бала бақшаның балалар хоры концерт ұйымдастырады . Үндістан , Бразилия мен Оңтүстік Корея сияқты елдер ғылыми мақала және зерттеу тізімінде алпауыт күштердің артынан ілесіп отыр . Бүгін Қауіпсіздік Кеңесінің Хатшысы М . Тәжиннің қатысуымен Бас прокуратура мен Ішкі істер министрлігінің бірлескен алқа мәжілісі өтіп , онда ішкі істер органдарындағы есепке алу - тіркеу тәртібі және құқық қорғау қызметіндегі баға беру өлшемін жетілдіру мәселелері талқыланды . Сәрсенбі күні Астана әкімі Иманғали Тасмағамбетов пен " Самұрық - Қазына " ұлттық әл - ауқат қоры " АҚ басқарма төрағасы Қайрат Келімбетовтің қатысуымен Үкіметтің дағдарысқа қарсы шараларының аясында аталмыш қор қаржылан дыратын қаланың үлестік құрылыс нысандарын аяқтау мәселесі жөнінде көшпелі кеңес өтті . - Елімізде әлі күнге тыншу таппай келе жатқан ел аталымы сол шақта қалай шешіліп еді ? Бұл жөнінде не айта аласыз ? Оның да басы - қасында өзіңіз болып едіңіз ? Бұл да Конституцияға қатысты өткір мәселелердің бірі еді ғой . Бұл туралы Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Тәуелсіздік сарайында өтіп жатқан II Халықаралық тау - кен металлургиялық конгресіне қатысушы делегаттарға жолдаған құттықтауында айтылған . Құттықтауды ҚР Премьер - Министрі Кәрім Мәсімов оқып берді . - Қазіргі кезде Елбасы басшылығымен сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейту мәселесі күн тәртібінде тұр . Судья этикасы жөніндегі Комиссия төрағасы ретінде бұл проблемаға тоқталып өтсеңіз . Мәдениет саласындағы мамандықтар бойынша жоғары білімді мамандар дайындауға мемлекеттік білім беру гранттарын бөлу ~~Аясында Жаңалықтар Tagged with Бақтияр Артаев , Жамбыл облысы , жаңа қызмет~~ Бұны игеру үшін барлық деңгейде белсенді ынтымақтастық қажет етіледі , - деді жиынды ашып сөз сөйлеген Экономикалық даму және сауда министрлігінің Инвестициялық саясат департаментінің директоры Бауыржан Тортаев . 3 . Кәсіпорын басшысы сектаға қа тысады , барлық жұмыскерлерді жина лысқа қатысуға мәжбүрлейді ( « Бүгінгі күнгі дін » . Астана , 2008 , 48 - 50 - беттер ) . Осы сияқты арыздар өте көп . 1 . Мемлекеттiк органдар , жеке және заңды тұлғалар баланы оның денсаулығына , имандылық жағынан және рухани дамуына зиян келтiретiн әлеуметтiк ортаның , ақпараттың , насихат пен үгiттiң терiс ықпалынан қорғауға мiндеттi . Тарихшылардың бір бөлігі В . Тарн теориясын қабылдап , жаңа құнды дерек « Рассказ наемниканы » ашып , « Клитархтың елесін » қудалады деп есептеді . Бірақ көптеген ғалымдар В . Тарнның кейбір жерлерімен келіспеді немесе оның концепциясын толығымен қабылдамады . Л . Пирсонның , П . А . Брунттың , Ф . Шахермейердің және басқалар тарапынан сынға түсіп , Ф . Шахермейердің айтуы бойынша « В . Тарн фантазиясының өнімі » Өнімді алушылар жөнелтпе құжатты рәсімдеген күннен бастап 15 тәулік ішінде салық төлеушінің кабинетінде электронды түрде тауарды алғандарын растайды . Егер де құжат дұрыс рәсімделмесе , ол өз күшін сол күннен бастап жояды . Ондай жағдайда жөнелтпе құжатты қайта жасау қажет . Ал шарт орындалмаса , кәсіпкерге айыппұл салынады . Жеке тұлға - 20 , заңды тұлғалар - 70 , ал ірі кәсіпке ие заңды тұлға 100 айлық есептік көрсеткіш көлемінде айыппұл төлейді . Оңтүстік Корея ӘҚК ұшағы оқу - жаттығу кезін елдің орталық бөлігіне құлап , екі ұшқыштың екеуіде қаза тапты , деп хабарлайды РИА Новости оңтүстіккореялық Ренхап агенттігіне сілтеме жасап . Еліміз сәуір айында халық санағын сәтті өткізгені үшін келер 4 жылдағы әлемдік стаистиканың ақпарат көзін алатын БҰҰ - ның статистика комиссиясының 24 - ші мүшесі ретінде қабылданды . Сіздің балаңыз сізді қатты қуантты ( бір ісімен ) . Сіз не айтасыз ? Қалай қолдайсыз ? ( Әр топтың бір мүшесі тақтаға шығып , балаға мадақтау сөздерін айтып , мәреге бірінші жетуге тырысады ) . ( Тамаша ! Жарайсың құлыным ! Сенсіз мен не істер едім ? Өте жақсы ! Мақтанашым менің ! Қандай тамаша ! т . б . ) . 5 ) кемтар балаларды оқытуды жүзеге асыратын бiлiм беру ұйымдарының материалдық - техникалық және оқу - әдiстемелiк жарақтандырылуы мен қамтамасыз етiлуiне қойылатын ең төменгi мiндеттi талаптарды белгiлейдi ; Міне , Мәжілістің төртінші сес сиясы да өз жұмысын аяқ та ды , деп бастады сөзін О . Мұ ха меджанов . Бұл кезең ел өмірінде маңызды оқиғаларға толы болды . Көп елдермен салыстырғанда , Қа зақстан экономикалық дағ да рыстан шы ғын сыз өтіп , тұрақты даму жолына түсті . Өткен жылы ішкі жалпы өнімнің нақты өсімі 7 пайызды құрады . Елбасы бас та машылық жасаған « Жол кар тасы » халықты жұмыспен қамту проблемасын айтарлықтай шешуге мүмкіндік берді . Әр об лыс та жүздеген білім беру , ден сау лық сақтау , тұрғын үй - комму нал дық шаруашылық объек тілері , мыңдаған шақырым көше лер мен жолдар жөндеуден өтіп , көптеген жаңа жұмыс орындары ашылды . Еліміздің 2020 жылға дейінгі даму стратегиясын іске асыру бас талып кетті . 1 . Уәкiлеттi орган Қазақстан Pecпубликасы заңнамасының талаптарын сақтай отырып , бұқаралық ақпарат құралдарында статистикалық ақпаратты жариялауға , статистикалық жинақтар шығаруға және құқықтық статистикалық ақпаратты практикалық және ғылыми - зерттеу мақсаттарында өзгедей пайдалануға құқылы . 3 жыл бұрын ( 2007 ) Ақмола облысының танымал ақын - айтыскер Арман Бердалиннің шығармаларының DVD дискісі шығарылды . « Арман айтыстары » жинағына автордың әр жылдары айтылған шығармалары кірді . - Өрлік селосындағы бюджеттік мекемелердің жылу желілерінің тозығы жетуіне байланысты , әкімшілік ғимараты , мәдениет үйі , Қ , Абақанов атындағы орта мектепке және бастауыш сыныптар мектебіне дербес жылу беру ғимараттары тұрғызылып , жылу қазандықтары орнатылды және газ , тоқ желілері жүргізілді . Қазақстан Республикасында мектептік және кәсіптік - техникалық білім берудің және формальды және формальды емес оқытулардың барлық деңгейлерінде адам құқықтары саласында білім беруді одан әрі дамытудың қажеттілігін бағалау және оның тиімді стратегияларын әзірлеу ; Құдайға құл болып жүрміз дейтін олар құлқынының құлы болып , аз ғана тиын - тебен үшін адамдарды тура жолдан адастыруда . Көріпкелдердің барлығы да алдағы уақытта адамдарды не күтіп тұрғанын білмейді . Ал қазақ халқының түсінігінде түс жору , жұлдыздарға , жан - жануарларға қарап күн райын болжау сынды ырымдардың бары белгілі . Бабаларымыз күн райына қатысты болжамдарын жұлдыздардың шоғырлану тәртібіне немесе үй жануарларының қамданысына қарап жасайтын болған . Мұны да өмір көрген , тәжірибе жинақтаған адамдар ғана анықтай алады . Бірақ дәл қазіргі көріпкелдер секілді картамен немесе тамыр ұстап , адамның тағдырын шешетін « делдалдар » болмаған . Қазірдің өзінде қазақ балабақша ла рына өзге этнос бүлдіршіндері көптеп келуде . Балаларының келешегін мемлекеттік тілмен байланыстырып қарай тын дар ұл - қыздарын қазақ мектептеріне беруде . Енді 10 жылдан кейін мектеп бі тіру шілердің 100 пайызы мемлекеттік тіл ді біліп шығады деп межелеп отыр мыз . Театр саласындағы елеулі еңбектері үшін берілетін облыстық мәдениет басқармасының дәстүрлі " Маска " сыйлығы халықаралық театр күні қарсаңында өз иелерін тапқан болатын . Жамбыл атындағы облыстық драма театрында үстіміздегі жылдың ең үздік актерлерін облыстық мәдениет басқармасының бастығы Махмұт Тойкенов салтанатты жағдайда құттықтап , диплом және ақшалай сыйлықтармен марапаттады . Қазақ труппасында ең үздік әйел рөліне " Актриса " қойылымында Айгүл Асанованы сомдаған Мәдина Исина лайық деп танылды . Ал ең үздік ер адамның рөлі үшін " Қараторғайда " Айтанды ойнаған актер Ертай Хасенов атап өтілді . Жас артистердің ішінде Диляра Қабдуллина аталмыш спектакльдегі Сәния рөлімен көзге түссе , екінші қатардағы ең үздік рөлдер Сайраш Қопабаеваның " Махаббат хикаясы немесе жатақхананың серілері " комедиясындағы вахта кезекшісі мен Тұрсынбек Дүзбаевтың " Шағаладағы " Сорині болды . Талантты режиссер , марқұм Рүстем Есдәулетовтің Қарағанды қаласында өткен Қазақстан театрларының XVII республикалық фестивалінде жүлделі үшінші орынды еншілеген " Адам болып туған соң … " спектаклі жылдың ең үздік қойылымы атанды . Биыл алғаш рет тағайындалған Рүстем Есдәулетов атындағы сыйлықты Аманжол Хамзин жүлделеді . Батыр апамыздың ерлік еңбектері туралы қалдырылған жазба деректер бойынша Хиуаз қызмет еткен полк Оңтүстік майданда , яғни Солтүстік Кавказ , Кубань , Қырым , Украина , Белоруссия , Польша , Германия аспанындағы шайқастарға қатысқан . Ол кездегі авиациядағы штурманның атқаратын рөлі ерекше маңызды еді . Өйткені ол ұшақты алдын ала анықталған жау құрамаларының дәл төбесіне әкеліп бомбалайтын . Сондай - ақ олар ұшаққа жау тарапынан шабуыл жасалғанда әуе шайқасын да жүргізеді . Ал экипаж командирі алда - жалда мерт болса немесе жаралана қалса , штурман өзі отырған жерінен ұшақты да басқарып , әуедегі шайқасты да жалғастыра береді . Әуеде қарша бораған оқтың арасында жүріп осындай бірнеше міндетті бір адамның атқаруы екінің бірінің қолынан келе бермесі анық . Ал Хиуаз осы міндетті абыроймен , тіпті асқан шеберлікпен атқара білді . Ол 300 - ден астам маңызды тапсырмаларға жіберіліп , барлығында да ерлік көрсеткен . Кейіннен Кеңес одағының батыры атағын алған Марина Чечневаның Хиуаздың шеберлігі туралы : « Хиуаз Доспанова ұшағын нысанаға ылғи да дәл апаратын және өз аэродромына да сондай дәлдікпен қайта оралатын » , - деп жазғандығы бекер болмаса керек . Фариза ОҢҒАРСЫНОВА : Тәуелсіздік жайлы тасқын жыр Көрнекті ақын Несіпбек Айтұлының " Ерлікке ескерткіш " атты поэмалар жинағы туралы толғаныс " Туғанда дүние есігін ашады өлең , өлеңмен жер қойнына кірер денең " деп ұлы Абай ақын айт қандай , ақыны ғана емес , жалпы қазақ халқы негізінде о бастан өлеңмен , жырмен ауыз данған , жаңа туған сәбидің жанын , тәнін бесік жырымен тербетіп , ұлтының ұранын да , [ . . . ] ~~4 . Қалмақтөбе бекінісі . Шығыстан қарағандағы көрінісі . Суретке түсірген А . Рогожинский . 2007 ж .~~ Сөйтіп , біз экономикалық кол лапсты еңсеріп , жаһандық қазіргі әлемге интеграцияланған тиімді экономика құрдық . ~~Мен біздің елімізге сенім біл дір ген дері үшін барша әріптес теріме зор алғыс айтамын .~~ Салауат ИЩАЙ , облыстық еңбек қорғау департаменті бастығының орынбасары , мемлекеттік бас еңбек инспекторы : Өңірге шетелдік инвесторлар келгелі туындаған өзекті мәселелердің бірі - қазақстандық мамандардың заңды құқықтарын қорғау . Бізге күнделікті ондаған адам арыз айтып келеді . Соларды сараптап отырғанда , расында да , жұмыс берушілер тарапынан еліміздің қолданыстағы заңдылықтары бұзылып жатқандығын байқаймыз . Облыс әкімі Бергей Сәулебайұлының Батыс Ескене елді мекені тұсындағы « Болашақ » зауытын тұрғызушылармен жүздесуі енді еңбек заңдылықтарын ешкім бұза алмайтынына кепілдік болды . Жалпы , қазақстандық жұмысшылардан жиі түсетін шағымдардың бірі - шетелдік мамандар мен отандық қызметкерлер арасындағы жалақының алшақтығы . Бұл , турасын айтқанда , күрмеуі қиын мәселе . Әйтсе де , облыс көлемінде бұл проблема да шешімін тауып келеді . Өздеріне аса жоғары жалақы тағайындап , шектен шығып кеткен шетелдіктер сабасына түсірілді . Сондай - ақ , елдерінен еден жуатын адамына дейін алып келушілікке де тосқауыл қойылды . Енді бір салада тең қызмет атқарып жүрген шетелдік және қазақстандық мамандардың жалақысын теңестіру қажет . Ол қалай жүзеге асырылмақ ? Міне , бұл проблеманың шешімі өте қиын . Осы орайда жергілікті атқарушы биліктің қазақстандық мамандар үшін ЛАРА үстемесін енгізгені - аталмыш мәселені шешудегі батыл қадам . Қазір ол Қарабатандағы барлық мердігер мекемелерде бар . Бұл - отандық қызметкерлердің жалақысына айтарлықтай қосымша . Облыс әкімінің жұмысшылармен жүздесуінде көтерілген тағы бір мәселе - қазақстандық қызметкерлерді жұмыстан заңсыз шығарып жіберу . Келешекте мұндай келеңсіздік де қайталанбайды , өйткені Бергей Сәулебайұлы бұған дейін қызметтен босаған барлық жергілікті мамандарды кейін алуға тапсырма берді . Демек , алдағы уақытта олар өздерінің жергілікті атқарушы билік тарапынан қамқорлықта болатынына сенді . Тек әр еңбек қатынастары қолданыстағы заңдылықтар шеңберінде болуы шарт . Көлден екі шақырым жерден Түп өзені өтеді . [ Бұл арада ] Түп оңтүстік шығыстан солтүстік батысқа ( шығыс оңтүстік шығыстан батыс солтүстік батысқа ) ағады . Түп өзені барынша жылдам , түбі тасты , жағалауы талдармен , шырғанақ , балғынмен ( сексеуілдің бір түрі ) көмкерілген . Өзенде балық кездеседі . Біздің казактар шабаққа ұқсайтын балық аулап алды . Қырғыздар оны сазан деп атайды . Түп өзенінің сағасына қарай балық көп деседі . ~~Зілзала салдарынан келтірілген шығындар 308 - ден астам миллиард долларды құрайды .~~ Ислам діні - жер бетінде бейбітшілік пен тыныштықты орнату үшін Алладан жіберілген соңғы дін . Міне , сондықтан әр мұсылман , тіпті , сәлем бергеннің өзінде қал жағдай сұрап емес , бейбітшілік пен тыныштық тілеп амандасады . « Әссәламу алейкум » сөзі « сендерге Алланың бейбітшілігі мен есендігі , тыныштығы болсын ! » дегенді білдіреді . « Ислам » , « сәлам » , « мұсылман » сөздерінің бастапқы түбірі бір . Бәрі де бейбітшілік пен тыныштықты қамтитын сөздер . Ал енді Ислам бейбітшілікті уағыздайтын дін болса , мұсылман баласы сол бейбітшілікті өзінің отырып - тұруында , сәлемі мен сөйлеуінде , өзгелермен қарым қатынасында , қысқасы , әрбір іс әрекетінде іс жүзінде көрсетуші тұлға . ҚМГ БӨ қамқорлығындағы жұмыс істемейтін зейнеткерлерді әлеуметтік қолдау бағдарламасының шеңберінде 3 мыңға жуық адам бар . ҚМГ БӨ - өзінің жұмыс істемейтін зейнеткерлерін демалыс санаторийлеріне жолдама түрінде , Республикалық және аймақтық мерзімді бұқаралық ақпарат құралдарына жылдық тегін жазылу түрінде материалдық көмек көрсетуді қамтамасыз ететін қазақстандық аз ғана компаниялардың бірі . Компания сондай - ақ Қазақстан мен таяу шетелдердегі балаларға арналған санаторийлер мен лагерьлерде мұнайшылардың балаларын жаздық демалысқа жіберуді қаржыландыру жауапкершілігін де өз мойнына алды . Қырғызстанның Ыстық көлінің баурайындағы Чон - Сары ой селосында Қазақстан мен Қырғызстанның және Алматы қаласының 16 командасы бақ сынасты . Астанадан тек « ҚТЖ » ҰК » АҚ - ның « СВ » күлегештер командасы қатысты . Байқау қорытындысы бойынша бірінші орынды алматылықтар , екінші орынды қырғызстандық команда , үшінші орынды теміржолшылардың көңілділері мен тапқырлары иемденді . Жеңімпаздарға кубок пен дипломды Қырғызстанның ашық КВН лигасының президенті Евгений Акопян табыс етті . - Фестивальде осындай орынға ие болуымыз команда үшін де ҚТЖ үшін де абырой , - дейді « СВ » ойыншысы әрі администраторы Рустам Сәбитов . - Біз Орталық Азияның ашық алаңына шықтық . Өз рейтингімізді көтердік . Халықаралық ойындарға қатысудың жобаларын жасаудамыз . Бұл арқылы біз Ұлттық компанияның намысын қорғап қана қоймай , өндірісшілердің жұмыстан тыс уақытты көңілді өткізе алатындығын дәлелдедік . Жалпы Бальзактың дүниеге көзқарасы да әр түрлі . Бір - біріне кереғар түсіп жатады . Бұл заңды да . Саясаты сайқалданып , дүние мың құбылып тұратын мәңгілік тірлік . Адам қайтіп тұрлаулы болсын ! Бальзактың жазған - сызғанының бәрі саф алтын да , күміс те емес . Оны замандастары , зерттеушілері де айтқан , жазған . Сол замандағы көп туындылар көнтақаға айналғалы қашан . Бірақ бізге құндысы - оның көркем әдебиетті құлай сүюі . Бүгінгі жаңа ғасырдың ұрпағын Бальзак қызықтырмауы да ықтимал . Әсіресе батысқа мұрын шүйіргіш , өзінікін де , өзгенікін де оңайлықпен мойындай қоймайтын біздің қазақ . Біздің қазақ үшін жұмыр жердегі небір асыл дүниені , жаңалық пен жақсылықты әп - сәтте жоққа шығару түкке тұрмайды . Бір ғажабы , тағы да әп - сәтте өзгелердің қаңсығын таңсық қылу , төбесіне көтеріп , елпілдеп еріп кету де түкке тұрмайды . Қит етсе , бөтенді жамандаймыз , түрік , корей телесериалдарын менсінбей мұқатамыз . Отыз екі тісімізбен тістене естен тандыра сөйлегенімізбен , әлі күнге дейін тым құрығанда бір рет отыз екі сериялы көркем дүние түсірмеппіз . Зардаптың үлкені - бұл әдетіміз жастарға да жұғып , оларда қазір өзгені де , өзін де менсінбейтін кеуде пайда болды . Тиянақ жоқ . Сол баяғы « . . ей , құдай - ай , бізден басқа халықтың бәрі антұрған , жаман келеді екен , ең тәуір халық біз екенбіз деп күлуші едім » - деп ашынатын Абай атамыз ұлттық мінез - дағдымыздың кодын көзге шұқып көрсетіп - ақ кетіп еді . Кесірлі - кесапатын сылып тастай алмай жүрген өзіміз . Хакімге не дерсіз , ұлт алдындағы ұлы миссиясын орындап , өзі темірқазықтай жарқырап , кемеңгер абызға айналып кетті ! Қашқарлық қожалар Жужаға мен Рашид әд - Диннен ( Жамал әд - Дин ) зор құрметке ие және олар қасиетті деп саналады . Салыстыру үшін айта кету керек , 2011 жылға арналған республика бюджетінің көлемі 1 АҚШ доллары үшін 147 , 35 теңге бағамы бойынша доллармен есептегенде 30 млрд . 828 млн . АҚШ долларын құрады немесе 1992 жыл ға арналған республика бюджеті көлемі мен салыстырғанда 27 есе өсті . Осы 19 жыл дық кезеңде республикалық бюджет көлемінің орташа жылдық өсу қарқыны 119 пайыз құрады . Еңбек тәрбиесін ұйымдастырудағы тәрбиешінің орынды пайдаланылған мақал - мәтелдері бала санасында еңбек туралы айшықты із қалдырып , айналадағы ортаға дұрыс қарым - қатынас қалыптастырады . Қазіргі уақытта АХАЖ саласында 2007 жылдан бастап азаматтық хал актілерін тіркеу кезінде әкімшілік тос қауылдарды қысқарту және халықтан талап етілетін құжат тар тізбесін азайту мақсатында республика бойын ша « АХАЖ АП - не » енгізілген актілік жазбаларды іздеу , қарау және басып шығару қызметін енгізу қолға алынып отыр . Гендерлік бөліктегі табыс индексінің есебі неғұрлым күрделі сипатта болады . Елде өндірілген табыс ерлер мен әйелдердің арасында олардың алатын жалақысының үлесіне үйлесімді бөлінетіні алдын ала ескеріледі . Табылған табыстағы әйелдер мен ерлердің үлесін есептеу кезінде деректердің екі түрі : әйелдердің орташа жалақысының ерлердің орташа жалақысына қатынасы мен экономикалық белсенді халықтың 15 және ересек жастағы әйелдер мен ерлердің пайыздық үлесі пайдаланылады . Әйелдердің орташа жалақысының ерлердің орташа жалақысына қатынасы туралы деректер болмаған жағдайларда , барлық елдер үшін жалақы туралы мәліметтер бар жалақы көрсеткіштерінің безбенделген орташа қатынасы 75 пайыз мөлшерінде пайдаланылады . Қазіргі уақытта Тұрақтандыру бағдарламасының 1 - ші транш ы бойынша кәсіпкерлер үшін сыйақы мөлшерлемесі « БТА Банк » АҚ бойынша шектеулі , Тұрақтандыру бағдарламасының 1 - ші транш ына қатысушы қалған Әріптес - банктермен сыйақы мөлшерлемесін төмендету және шектеу жөніндегі мәселелер қарастырылуда . 1 жыл бұрын ( 2010 ) Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев « Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару жүйесін одан әрі жетілдіру туралы » Жарлыққа қол қойды . Ысқақова Гүлзира 1988 жылы 4 сәуірде Қызылорда қаласында дүниеге келген . Халықаралық дәрежедегі спорт шебері . Қазақстан Республикасы чемпионатының 3 дүркін чемпионы және 5 дүркін күміс жүлдегері , 2007 жылғы Азия чемпионы . Ересектер және жастар арасында өткен Әлем чемпионаттарына қатысушы . ~~- Мейіз Нұрқасымқызы , ең алдымен сөзіміздің " бисмилласын " съезден алған әсеріңізден бастасақ . . .~~ « Адам денесінің жетілуі - денсаулығы : егер дені сау болса , онда оны сақтамақ керек , ал егер сау болмаса , онда денді сауықтыру керек . » Әбу - Насыр әл - Фараби Дені сау ұрпақ тәрбиелеп өсіру әрбір ата - ананың міндеті . Сондықтан , кез келген ата - ана сәбидің дене саулығына - дұрыс - өсіп дамуына , психикалық саулығына - ақыл - ойының дұрыс жетілуіне назар аударып , қадағалап отыру керек . Адамның денсаулығы бала күнінен қалыптасады . Денсаулықты қаншалықты сақтап , шынықтырса , ол соншалықты мықты . . . Монетаның сырт жағында ( реверсінде ) орталық бөлігінде 1986 жылғы желтоқсан оқиғасына арналған және 2006 жылы Алматы қаласындағы Желтоқсан және Сәтпаев көшелерінің қиылысында орнатылған « Тәуелсіздік таңы - Рассвет свободы » монументті бейнеленген . Жоғарғы бөлігінде « 20 ЖЫЛ » деген жазба , төменгі бөлігінде есте қалатын оқиға жылын және монета соғылған жылды білдіретін « 1986 » және « 2006 » деген сандар жазылған . Алшынбай да көпке мәлім , одан Жүсіп туады . Жүсіптің қызы Ділдә апамыз - Абайдың бәйбішесі . Ділдә мен Абайдың тойы туралы Абайдың әуелі ұрын келуі , кейін қалыңдығын алуға келгені туралы Мұхтар Әуезов шындық негізінде көркем суреттейді ғой . Міне , адамзат осындай жағдайда өмір кешіп жатыр . Бұны Алланың жазуы деп қол қусырып отыра береміз бе , әлде тығырықтан шығатын жолды іздейміз бе ? Бұл - үлкен сұрақ ! Ал Бозшакөлдің кең даласын игеруді құп алғандары үшін облыс басшылығы " Қазақмысқа " алғыстарын білдірді . Қазақстанда қоқиқазды қорғау мақсатында Қорғалжын қорығы ұйымдастырылған . Қоқиқаз АҚШ - тың , Ұлыбританияның , Швейцарияның , Германияның зоология бақтарында қолда өсіріліп көбеюде . Қоқиқазды атуға мүлде тыйым салынған . Халықаралық табиғат қорғау одағының және Қазақстанның " Қызыл кітабына " енгізілген . Құжат экономикалық модельдерді іске асыруға негізделген және олар аталған құжатта басымды экологиялық , мәдени - танымдық , іскерлік , спорттық және экстремалды , балалар мен жасөспірімдердің туризм түрлері бойынша қонақ үй - туристік кешендермен көрсетілген . Қ . Аманжолов өлеңдеріндегі күллі көркемдеу құралын үш түрлі ой - ниет төңірегіне топтастыруға болады . Осының алғашқысы - халықтың саяси - экономикалық , әлеуметтік өмірін бейнелеу , осымен байланысты қоғам өміріндегі , адам өміріндегі жаңалықты , жаңарған сана - сезімді өнер айнасына түсіру ниеті . Қайрат Нұртас - Арман Арман . Қалай сүйдім сені Құлай сүйдім сені Жүрегімді ұстап Жылай сүйдім сені 2 Қайырмасы : Арман , адастырмай мені қоя тұр Жалған , құшағыңды маған жая тұр Жүрек , сені сақтай алмадым Үміт , алдадың сен мені , тағыда алдадың Жапырағын төккен Жаныма көз жеткен Ораласың қашан Мен аңсаған көктем 2 Қайырмасы . Құдай жасын қимай Бұл өмірге симай Дауыл болып іздедім Сені ешкімге қимай 2 Қайырмасы - - - - - Құрылтай кезінде , Тілебалды Әбдірешитұлы Қазақстанның Мәдениет министрі Мұхтар Құл - Мұхәмбетпен кездесті . ШҰАР мәдениет меңгермесінің қатысты жауаптылары кездесуде бірге болды . Кездесуде , Тілебалды Әбдірешитұлы еліміз ұкіметінің аз ұлттардың дәстүрлі мәдениетіне және салт - санасына толық құрмет етіп , аз ұлттардың мәдениет - көркемөнеріне зор қолдау көрсетіп келе жатқанын ; Шинжяңда , қазақ ұлты жиі қоныстанған өңірлерде жыл сайын тұрліше көлемде ( автономялы район деңгеиінде 5 жылда бір , облыс деңгеиінде 3 жылда бір , аймақтарда 2 жылда бір , ал аудан - ауылдарда жыл сайын ) ақындар айтысы өтіп тұратынын ; ақындар айтысы сынды арда өнердің халықтың мәдени тұрмысының маңызды бір бөлшегіне айналып кеткенін қысқаша таныстыра келіп , « қазақтың ақындар айтысын » ЮНЕСКО ның материялдық емес ( беизаттіқ ) мұралары тізіміне екі мемлекет атынан бірлесіп жолдасақ деген ойын ортаға қойды . ЮНЕСКО ға өтініш етуге қажетті ақындар айтысының топтамасын , беинебаспа материялдарын да дайындап болғанын жеткізгенде , Мұхтар Құл - Мұқамбет айырықша қуанды . Егеменді ел болғалы сан мәрте ақындар айтысын откізіп , ақындар айтысының арқауын биіктетіп , керегесін кең жаюына Қазақстанда да қыруар жұмыстар істелгенін марқа көңілмен ауызға алған Мұхтар Құл - Мұқамбет сөзінің соңында былай деді : « Қазақстанның ЮНЕСКО да тұрақты уәкілдігі болғанымен , ЮНЕСКО мен « беизаттіқ мұраларды қорғау шартын » жасасқан ел емеспіз . Қазір соған енуге талпынып жатырмыз . Егер талабымыз орындалса , қазақтың домбырасын , халық әндерін , билерін , қазақтың айтысын өтініш ету біздің де ойымызда бар . Егер сіздер « айтысты » бірілесіп жолдайық десеңіздер , қолғабыс жасауға қашанда дайынбыз . . . » . Сөйтіп , екі басшының ершімді әңгімесінен тұйгеніміз « қазақтың ақындар айтысы » алдағы күнде еліміз бен Қазақстан Республикасының селбесуінде БҰҰ ның бейзаттық мұралары қатарына жолданбақ . Электрондық сөздік - кәдімгі « қағаз » жүзіндегі сөздікке сәйкс келетін компьютерлік ақпараттық негіз . Компьютерлік нұсқасында кез келген программадан шақырылуы мүмкін . Кәдімгі сөздіктен айырмашылығы - компьютерлік сөздік текспен және графикалық бейнелермен медиаобъектің барлық мүмкіндіктерін құрай алуы ( видео - анимациялық көріністер , дыбыс , музыка ) . ~~Қонақтар : 2 Сайтта тіркелген пайдаланушылар жоқ Пайдаланушылар : 127 Қонақ : elderaJette~~ Елімізде асыл тұқымды мал болған . Бұрын . Әлі де бар . Бірақ аз . Алайда асыл тұқымды қазақстандық сиырларды көбейту - қолда тұрған тірлік . Тек құлық болса болғаны . Теңіз асып , тау асып келгенімен , жерсіне алмай , ажал құшатын қымбат сиырларға құмбыл болғанша , өзіміздікін өсіруге ынта болсын деңіз . Ерте көктем бола тын . Әлденедей шаруа жайымен ауылға барған мен үйде отыра алмай , аулаға шықтым . Бақ тағы жеміс ағаштары әлі жапырақ жая қой мапты . Сойдиған бұтақ арасынан ағараңдаған әлдене көзіме шалын ған . Жақындап барып едім , ағаш бұтақтары әр жерінен ақ шүбе рекпен ораулы тұрға нын көрдім . Келесі ауладағы баққа қарап едім , онда да дәл осын дай көрініс . Сол сәт ойыма өз басым нан өткерген бір жәйт орала кетті . « Біздің комитет 24 наурызға дейін қарытынды беруге дайын » , - деді қаржы және бюджет бойынша комитеттің төрағасы Гүлжан Қарақұсова мәжілістің жалпы отырысында дүйсенбіде . Макроэкономикалық көрсеткіштер болжамының өзгеруі 2011 жылға араналған республикалық бюджеттің түсімдерін 4 триллион 249 , 3 миллиард теңге көлемінде немесе қолданыстағы бюджетпен салыстырғанда 207 , 9 миллиард теңгеге өсуіне мүмкіндік берді , деп хабарлаған бұрын қаржы министрі Болат Жәмішев . Оның мәліметтеріне сәйкес түзетілген бюджетте « нәтижеде , бекітілген бюджетпен салыстырғанда 301 миллиард теңгеге ұлғая отырып , 2011 жылға арналған республикалық бюджеттің шығыстары 4 трлн 945 млрд теңге сомада көзделіп отыр » . Бірақ халық арасында Лула да Силваның танымалдығы арта береді . Оның және партиясының әлеуметтік әділеттілікті талап еткен ұрандары , кедейшілікті жою жолын ұсынған жоспарларының жобалары Брази лия халқының басым бөлігінің ойынан шығып отырады . Айта кететін жәйт , бұл жылдары халқының саны 175 млн . адамға жеткен бразилиялықтардың 52 миллионы ресми түрде кедей тұрады деп тіркелген болатын . ~~ҚМДБ қарауында ашылған медреселердің шәкірттеріне материалдық та , рухани да демеушілік жасауда .~~ Осы екі түрлі әдебиет түрі өкілдерінің бір жерде болуы , еңбектер жазуы Түркістан мен Хорезм аймағында да сондай . Фараби ( Әбу Насыр Мұхаммед бин Мұаммед бин Тархан бин Узлуг : 870 - 950 ) , Бируни ( Әбу Райхан Мұхаммед бин Ахмед : 973 - 1048 ) , Ғазали ( Әбу Хамид Мұхаммед бин Мұхаммед бин Әль - Ғазали : 1058 - 1111 ) сияқты түрік ғалымдары да кейде арабша , парсыша шығармалар жазған . Бірақ Бахаддин Уеледтің замандастары А . Ясауи , оның шәкірті Бақырғани лақабын алған хаким Сүлеймен Ата да халық әдебиетінде түрікше шығармалар жазған кісі . Сонымен бірге парсыша жазған түріктер мен түрікше жазған түріктердің бәрі үйлері мен көшелерде түрікше сөйлесетін . Қазірде де Шираз аймағындағы Қашқарилер мен Тебриз , Хой аймағындағы азербайжандар арасында осы жағдай қалыптасқан , яғни еңбектерін парсыша жазады , бірақ үйлер мен көшеде және базарларда түрікше сөйлеседі . Сөренің төменгі суырмасын ашып , ішінен төрт қырлы әдемі қорап алды . Қораптан алақанның аумағындай жұмыр көзе шықты . Жиде ағашының көзінен шапқан шымқай қызыл ыдыс . Күн сәулесіне тисе шоқтай нұрланғалы тұр . Ернеуінде емшектей бұлтиып кішкене көз қалыпты , кәдімгі ағаштың көзі . Көзді шауып тастаса көзенің қасиеті жоғалады , ұстаның серті осы . Ұстаның ұстасы ғана осылайша жиде жігерінен тозбас , оңбас ыдыс шабады . Соңында аңызға парапар дүние қалдырады . « Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігінің кейбір нормативтік құқықтық актілеріне бағалы қағаздар нарығында брокерлік және дилерлік қызметті жүзеге асыратын ұйымдарын , бағалы қағаздары ұстаушыларының тізілім жүйесін жүргізу жөніндегі қызметті жүзеге асыратын ұйымдардың , инвестициялық портфелді басқаруды жүзеге асыратын ұйымдардың қызметтерін пруденциалдық реттеу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы » 1982 жылдың 12 қыркүйегiнде америкалық Forbes журналы АҚШ - тағы ең бай 400 азаматтың тiзiмiн жасады . Бiр - ақ сәтте сенсацияға айналған осы үрдiс арада қанша уақыт өтсе де , жыл сайын жалғасып келедi . Алғашқыда тек Американы қамтыған тiзiмге бүгiнде бүкiл әлемнiң байлары тартылған . Байлықтарын әлемге жайып салған журналға әп дегенде наразы болғандар да бар . Мәселен 1983 жылы 600 млн . долларымен ең бай адамдардың бiрi ретiнде танылған техастық мұнай магнаты Кеннет Дэвис 1983 жылы Forbes журналының үстiнен сотқа шағымданып , алдағы уақытта тiзiмдi жариялауға тыйым салуды талап еткен . Алайда федералдық сот Дэвид О . Белью оның шағымын қанағаттандырмай тастады . Сот шешiмiнде Белью : " Бiздiң ұлттық байлығымыздың қомақты бөлiгi Forbes тiзiмiндегi адамдардың қолында . Ақша дегенiмiз - билiк . Мол байлыққа ие азаматтар елдегi саяси , экономикалық , әлеуметтiк жағдайға ықпал ететiндiктен , америкалық қоғам олардың кiм екенiн бiлуге құқылы " , - дептi . Сонымен , 2011 жылғы тiзiм бойынша жер шарының ең бай адамы - мексикалық телекоммуникациялық магнат Карлос Слим Эллу . Бiр жыл iшiнде байлығын 20 млрд . долларға көбейткен оның жалпы қоры 74 млрд . долларға тең . Екiншi орында тұрған - Microsoft негiзiн қалаушы Билл Гейтс . Бiрнеше жыл қатарынан байлардың алдыңғы легiнде келе жатқан Билл Гейтс былтырдан берi ақшасын 3 млрд . долларға өсiрiп , 56 млрд . долларға жеткiзген . Үшiншi орында - америкалық инвестор Уоррен Баффет ( 50 млрд . доллар ) . Сарапшылар пiкiрiнше , соңғы жылдары миллиардтаған долларын қайырымдылық қорына жұмсауды дәстүрге айналдырған Гейтс бiрiншi орыннан қағылып келедi . Тiзiмге тартылғандардың жалпы саны - 1210 , ал олардың жалпы қаражат жиынтығы - 4 , 5 трлн . доллар . Бұл - Еуропадағы ең бай елдердiң бiрi Германияның ЖIӨ - нен де көп . Биылғы тiзiмге iлiккен байлар қатарында 5 қазақстандық бар . " Қазақмыс " компаниясының басшысы Владимир Ким , кәсiпкер Алиджон Ибрагимов , Н . Назарбаевтың ортаншы қызы Динара Құлыбаева мен оның күйеуi Тимур Құлыбаев , банкир Нұржан Сұбханбердин . Таратып айтар болсақ , Ким мырза 2010 жылы 3 , 7 млрд . долларға бағаланған байлығын 4 , 7 миллиардқа жеткiзiп , тiзiмнiң 233 - орнына көтерiлген . Рейтингтiң 297 - орнына жайғасқан Алиджон Ибрагимовтың " қалтасында " 3 , 7 миллиард доллар бар . Өзбекстанда туылған 57 жастағы кәсiпкердiң былтырғы байлығы 3 , 3 миллиард доллар болатын . Тағы бiр жайт , 297 - орында тұрған Алиджон мырзаның жанында қазақстандықтарға жақсы таныс Патох Шодиев пен Александр Машкевич тұр . Алайда байлықтары 3 , 7 млрд . долларға бағаланған екеудiң тұрғылықты мекенi Бельгия мен Израиль деп көрсетiлген . 1953 жылы Өзбекстанда туылған Шодиев бүгiнде Лондонда тұрып жатыр . Еңбек жолын " Сырдаринская правда " газетiнде корректорлықтан бастаған Шодиев бiрнеше жылдан берi миллиардерлер тiзiмiнен шет қалған емес . Ал Қырғызстанда туылған Машкевич 1995 жылы Қазақстанға көшiп келiп , аз ғана уақыттың iшiнде елiмiздiң ең бай кәсiпкерлерiнiң бiрiне айналды . 938 - орындағы Динара мен Тимур Құлыбаевтардың әрқайсысы 1 , 3 млрд . долларға ие . Былтыр 880 - орында тұрған ерлi - зайыптылар 2 , 2 млрд . долларды теңдей бөлiскен едi . Бүгiнде Тимур Құлыбаев " Самұрық - Қазына " Ұлттық әл - ауқат қорының басқарма төрағасының орынбасары . Сонымен қатар олар елiмiздегi ең iрi банктердiң бiрi - Халық банкi акциясының бақылау пакетiне ие . Ал 1140 - орында тұрған Казкоммерцбанктiң басты акционерлерiнiң бiрi әрi директорлар кеңесiнiң төрағасы Нұржан Сұбханбердиннiң қордағы қаражаты 1 млрд . долларға тең . Былтыр 880 - орынға көтерiлген банкирдiң байлығы 1 , 1 млрд . болатын . Айтпақшы , 2010 жылы алғашқы бестiктi түйiндеген үндiс Лакшми Миттал алтыншы орынға ығысқан . деп өлеңге айналған бұл оқиға Кенесарыны жаман ашулантты . « Мұндай қатындардан туған ұл қайдан батыр болады ? Кімді көтереді ? Расымен төре тұқымы бақа - шаянға айналғалы бара ма ? Расыменен Абылай атамның түсі шын бол - ғалы тұр ма ? Бүкіл қазақ түгіл , өз ұрпағымды жөндеп түлете алмайды екенмін , қалай Үш жүзге хан болмақпын ? » Кенесарының ойын тағы бір дауыс бөліп жіберді . - Кешегі алып келген тұтқын әйелдердің ішінде төре тұқымдас ешкім жоқ па екен ? - Бар . Неге болмасын . Жасауыл Зейнепті бас етіп екі - үш жас келіншектерді алып келді . Қара кемпір бұларды неге шақырғанын айтты . - Мен аттайын , - деді Зейнеп ойланбастан , - әкем де , байым да төре тұқымы . Қоңырқұлжаның жас тоқалының бозбалашылық қылығы жайынан біраз жұрт хабардар еді . Бірақ көздерімен көріп , қолдарымен ұстамағаннан кейін « ел не айтпайды , мүмкін өсек шығар » , - деп үндемеді . Ал Зейнеп болса қара кемпірдің сөзін ойыншық көрді . « Күнәлі қатын үстінен аттағанға батыр өлсе - өле берсін . Мықтағаны Кенесары бір жайсаңының ажал тапқаны ма , өз обалы өзіне , тыныш жатқан елді шауып несі бар . . . Ал алда - жалда . . . Құдай менің артымды бағып жүр дейсің бе , сезбей , көрмей қалып , мына саңдағы жазылып кетсе , жұрт қызықты сонда көрсін . Менің адал емес екенім алты алашқа аян , жұрт мақтаған Абылай атамның да айлакер қатыннан ақылы аса алмағанын бүкіл халық білсін » . Дағдарған жұрт « аттасын , аттасын » деп Кенесарыға қарады . Хан мақұлдап басын изеді . Бүйректей бұлтыңдаған Зейнеп , бүкіл қазақ дірілдеген Кенесарыдан қымсынбастан шытырма көйлегінің етегін екі қолымен жоғары көтерді де , ақ жібек ыстанының кестелі балағын көрсете , кешеден бері алғашқы рет өлімсірей көзін ашқан Жанайдардың үстінен « ә , құдай ! » деп ойнақши күліп аттай берді . . . Ал Жанайдардың әлгі көз ашуы есінің кіре бастағаны еді . Үш күннен бері ісікпен алысқан алып дене , бір балгердің шөптен істеген шипалы дәрісінің арқасында кеселді жеңе бастаған . Осы сәт Зейнептің өжет қылығына дәл келді . Жанайдар ісігі қайтып , ертеңіне тіл қатуға жарап қалды . Бұны көрген Кенесары батырының сау қалғанына қанша қуанса , қарашылар көзінше төре тұқымының абыройының сақталып қалғанына сонша қуанды . Зейнепке әбден риза боп қалған сұлтан қас жауының тоқалы демей , бостандық бермек оймен , ертеңіне оны Ордасына алдыртты . Үйде Таймас пен әбілғазыдан бөтен Ағыбай , Бұқарбай , Жеке батыр , Иман бар еді . - Қоңырқұлжа қанды кекті жауымыз болса да әйеліне зәбір еткіміз келмеді , - деді Кенесары бостандықты Зейнеп өзі сұрасын деген ниетпен , - қандай тілегің бар , айт , береміз . Хан болсын , қара болсын , еркек адамға тек еркектік жағынан ғана қарайтын Зейнеп , Кенесарыдан хан екен деп қаймықпады , оған жайраңдай қарап : - Шын айтасың ба ? - деді . - Шыным . Хан екі айтпайды . - Онда . . . Хан қайным , жалғыз ғана тілегім бар , - деді екі беті балбырап , қап - қара бота көзі күлімдеп , - мені Қараүлектен айырмаңыз . Түсінбей қалған Кенесары : - Не дейсің ? - деді . - Мені Қараүлекке қосыңыз деймін . - Қай Қараүлек ? - Өзіңіздің құлыңыз . Таймас пен әбілғазы кеше Иман батыр мен Жанайдар Қоңырқұлжадан алып келген олжа мал - мүлікті жұртқа бірдей етіп үлестіріп берген . Ал тұтқын қыз - келіншектерді екі үйге бөліп , « бұларды кімге беруді ертең шешеміз » деп , бір үйді Батырмұрат жігіттеріне , екінші үйді Қараүлекке күзеттіріп қойған . Қара - үлекке күзеттірген үйдегі Зейнеп , ел жатқан кезде « сыртқа шығар » деп күзеттегі құлдың мазасын алған . Мылқау Қараүлек « шаруасын бағана неге бітірмеді екен » деп ашуланса да , піскен бауырсақтай томпиған жас тоқалдың көңілін қимай , сайға алып барған . Шаруасын бітіріп болғаннан кейін Зейнеп , күздің суық түніне қарамай , үстіндегі мақпал шапанын жерге тастап , артында жар жағасында тұрған құлды адамға санамай ыстанын аяғының ұшына дейін түсіріп , жылып аққан бұлақтың мөлдір суына о жер , бұ жерін жуа бастаған . Айлы түн , қарасанына дейін аппақ боп ашылған жас тоқалдың бөксе жағы . . . Қырыққа келгенше әйел көрмей , алып денесі құрысып мазасын алған Қара - үлек әзер шыдап тұр . Еркектің мінез - құлқына әбден әккі болған жас тоқал оның халіне түсініп өзіне шақырып : « әй , құл , бері кел , мына кебісімді аяғыма кигіз » деген . Қараүлек көзі қарауыта демін ентіге алып , әзер таяған . Ар жағында оны сезім жеңген . Талмаусырап кетіп , тек бие сауымындай кезде көзін әзер ашқан Зейнеп , дел - сал боп ұялап қалған денесін мақпал шапанының үстінен көтере алмай тағы біраз жатқан . Талай еркекті көрген Зейнеп Қара - үлекке аса риза болды . Бірақ бұдан әрі қуанышқа шыдай алмайтынын сезіп , аяқ жағында үн - түнсіз тізерлеп отырған Қараүлектің бұқадай жуан мойнынан құшақтап өзіне тартты . Содан кейін қолаңса сасыған бетін бетіне таяп : « мені үйге апарып таста » деді сыбырлай сөйлеп . Көн боп қатып қалған денесін қорғасындай балқытқан жас тоқалды Қараүлек жас қозыдай бауырына қыса құшақтап қараша үйдегі бөстекке апарып жатқызған . Зейнептің нені тілеп тұрғанын жаңа ғана түсінген Кенесары ызадан қара күреңденіп кетті , бірақ тіс жарып , тіл қатпай төмен қарай берді . Кеше ғана төре тұқымының абыройын сақтап қалған Қоңырқұлжа тоқалына енді жеркене қарады . Төре тұқымынан шыққан әйелдің тіпті , қарашы емес , төлеңгіт емес , есікте жүрген құлға шығамын деуінен артық масқара бар ма ! Хан Кененің ақсүйектік намысы жүрегін оттай өртеп , іштей апыр - топыр болды да қалды . Бірақ ханның ашулы жағдайын Зейнеп түсінсе де айтқанынан қайтпады . - Хан екі сөйлемес болар , - деді Зейнеп енді екі көзі жалын атып , - мені Қараүлекке байға берсең , Қоңырқұлжадан да өшіңді қайтарасың , есігіңде жүрген құлыңның да сауабын аласың , айтқан уәдеңді де орындайсың . Кенесары қанша намыстанғанмен , ашуын ақылға жеңдірді . - Болсын , - деді кенет басын жерден көтеріп . Бұл шешімге біреу намыстанды , біреу масайрады . Сұлтандар тұқымы іштей ызаланса , Кенесарының соңынан ерген қарашы , төлеңгіт , малы мен мүлкін баққан құлдар тек Кене хан ғана бізді адамға санайды деп әлдеқандай болды . Енді оған мүлдем беріле түсті . Сол риза болғандардың ішінде Зейнептің өзі де бар еді , бірақ ол әйелдік құмарын тарқатқан Қараүлегінің Кенесарыға қанша берілген жан екенін білмейтін . Және бүгін өзінің өтінішін орындаған хан Кененің бұның өшін қалай қайтаратынын ойламады . Ол Қараүлекті жанындай жақсы көріп кетті . Жақсылыққа жақсылық деген ниетпен Зейнеп Ожардың жіберуімен аулына келіп жүретін тыңшы Сәмен мен оның екі серігі Жақып , Сақыпты ұстап берді . Кенесары бұл үшеуін бірден дарға асып өлтіртті . Бірақ Зейнептің қуанышы ұзаққа бармады . Екі ай өткеннен кейін ол күні бойы әлденеге жылап жүрген Қараүлектің құшағында жатып « жастықтан тұншығып » өлді . Қыс бойы бұдан басқа бәлендей айта қаларлық оқиға болған жоқ . Кенесары жазғы айқасқа дайындалумен күндерін өткізді . Қолындағы жігіттерін жылдағыдай таратпай « ақ қала » салып , шатыр тігіп , күндіз - түні әскери ойынмен шынықтырды . Қарамағындағы елдің жауға қарсы тұра алар жас жігіттерінің бәрін шапа - бұйрық беріп сарбаздар қатарына шақырды . Осыншама әскерді ұстап тұру қиын болғандықтан , Кенесары өзіне бағынбайтын , бірақ іргелес отырған басқа руларға да салық салып , зекет , үшір жинады . Ханның бұл ісі біреуге ұнады , біреуге ұнамады , бірақ Кенесарының қаһарынан қорыққан жұрт оның әмірін бұлжытпай орындады . Сөйтіп жүргенде бір мың сегіз жүз қырық төртінші , яғни Тышқан жылының жазы шықты . Қарамағында жиырма мың әскері бар Кенесары енді соғысқа дайындала бастады . Кең даласында соққан желдей қыдырған Кенесарыны жеке жасақ шығарып құрта алмайтынына көзі жеткен патша үкіметі енді ереуілшілерді Торғай , Ырғыз өзендері бойында үш қол жіберіп , үш жағынан бірдей қоршап құртпақ болды . Кенесары Ұлытау , Арғынаты жағынан келіп бекіністеріне шабуыл жасап үнемі мазасын ала берген соң , Горчаков өткен жылдың ортасында , Россия империясының канцлері Нессельродеге қағаз жіберген . Ол қағазында Ұлытау мен Арғынатыны басып алып , сол араға казак - орыстарды орналастырып , екінші Сібір полкынан арнаулы жасақ ұстауды өтінген . Канцлер генерал - губернатордың ұсынысын қабылдаған . Бірақ қайнаған қазандай бұрқыраған ереуілді қазақ жерінің тең орталығы Ұлытауға келіп орналасуға казак - орыстар көнбеген . Әйтсе де жаңа салына бастаған Ұлытау станицасына патша үкіметінің бұйрығы бойынша жеребемен үй - ішімен елуге тарта казак - орыс және бір рота солдат әкелінген . Патша үкіметі жаз Торғай бойына жайлауға шығатын Кенесары ауылдарына осы Ұлытау мен Ор қаласынан және Тобыл өзені бойынан үш қол шығарып , ереуілшілерді үш бүйірінен қысып біржолата құртпақ болды . Бұдан басқа Орынбор әскери губернаторы сұлтан - правитель Жантөренің Ахметіне сенімді қазақ жігіттерінен арнаулы әскер жинауға бұйырған . Бұл әскерге өз еркімен кірген қазақ жауынгерлері егер майданда қаза болса оның үй ішіне патша үкіметі тарапынан пенсия беріледі деп жариялаған . Әскер жиналып болғаннан кейін Тобыл өзенінің жоғарғы жағында жарлық күтіп , тастай түйініп дайын тұруға тиісті делінген . Күні бұрын құрылған жоспар бойынша войсковой старшина Лебедев бас - қарған бес жүз солдат мамырдың бесі күні Ор қаласынан шығып , Камышовка бекінісіне беттеуге тиісті . Одан кейін Ырғыз өзенінің төменгі сағасымен жүріп отырып , мамырдың жиырмасында Кенесары ауылдарының жайлауы Торғай өзенінің жағасына жетуі керек . Ал Тобыл бойына жиналған Ахмет сұлтанның жасағы Қабырға , Үлкенаяқ өзендерінің бойымен түсіп , Тайпақ өткелінен өтіп , мамырдың осы жиырмасы күні войсковой старшина Лебедевтің әскеріне қосылуға міндетті еді . Батыс Сібір губернаторы жағынан да екі жасақ құрылды . Бірі - есауыл Лебедев басқарған екі зеңбірегі бар екі жүз елу жауынгер . Екіншісі - сотник Фалилеев басқарған бір зеңбіректі жүз елу солдат . Есауыл Лебедев басқарған жасақ мамырдың бірінен қалмай Ұлытау жағынан шығып , Кенесары ауылдарын бері қарай қуып Торғай бойында Орынбор жасақтарымен ұштасуға тиісті . Ал Фалилеевтің жасағы Сарысу жағасында шеп ұстап , Кенесары әскері Орта Азия хандарының жеріне , немесе Ұлы жүзге қарай шегінер болса жолды бөгеп әрі қарай өткізбеулері керек . Өстіп Кенесары әскерін енді кең далада еркін қимылдауына мұрша бермей жан - жағынан қоршап , патша генералдары Торғай тұсында тұншықтырмақ болды . Бұл ойлары туралы князь Горчаков : « Егер Кенесары , Торғай , Үлкенаяқ , Телғара өзендерінің бойындағы бекіністің ортасына түсер болса , екі жақтағы қамалдардан бір мезгілде соққы беріп , қолдан келер шараның бәрін қолданып , бірден құртып жіберу керек » , - деп жазды . Осы әскерлердің бәрінің біріге қимылдауын басқару генерал - майор Жемчужниковке тапсырылды . Ол өзінің штабымен мамыр айының басында жаңа салына бастаған Ұлытау форпостысына келді . Войсковой старшина Лебедев бас - қарған Орынбор жасағы мамырдың бесі күні Ор қаласынан шықты . Қияпат қиындықпен , қалың жауынға қарамай , Ақкөл мен Жыланшық өзенінен өтіп , Ырғызға қарай беттеді . Лебедев жасағына қосылмақ боп дәл осы кезде көп жауынгермен Ырғыз өзенінің жоғарғы жағынан Ахмет сұлтан да қозғалды . Кенесары ордасы бұл кезде Ырғыз өзенінің оң жақ беткейін жайлап отырған . Жау әскері өткен жерлердегі өзінің қара құлақ тыңшылары арқылы ол Лебедев пен Ахметтің бет - бағдарын күні бұрын біліп алды . Егер Орынбор мен Батыс Сібір жасақтары Торғай өңірінде ұшырасар болса , өзінің қақпанға түсетінін ұқты . « Кенесары кейін шегініп кетіпті » деген жалған сыбыс таратып , Лебедев пен Ахметті алдады . Ал Ұлытаудағы Жемчужниковке « Кенесары Ұлытауға келе жатыр екен » деген өтірік хабар жеткізді . Келе жатқан Кенесарыны Ұлытауда қарсы алмақ боп Жемчужников есауыл Лебедевке Торғайға емес , Ұлытауға қарай беттеуін бұйырды . Сөйтіп генерал - майор Жемчужниковтың айтуымен Лебедев дер кезінде Торғайға жете алмай қалды . Бірақ войсковой старшина Лебедев Төртқара руының билерінен Кенесары Ордасының Ырғыз төңірегінде екенін естіді . Ол жауының алдауына түспей , Ырғызға қарай жүрді . Мамырдың жиырмасы күні Ахмет сұлтанның жасағымен Талды өткелінің аузында кездесті . Енді бұлар Кенесары Қарақұмға өтіп кетпесін деп күні - түні тоқтамай Торғайға жетті . Сөйтіп Кенесарының Қарақұм мен Борсық құмына баратын жолын кесті . Бірақ Торғай маңында Сібір жасағымен кездесе алмады . Ашуланған войсковой старшина Орынбор әскери губернаторы Обручевке ат шаптырып : « Мамыр айының отызы шенінде менің Торғай өзенінің жағасында болатыным Сібір бастықтарына белгілі еді . Ал қазір маған Сібір жасағының Ұлытау мен Торғай арасында жоқ екені мәлім болды . Егер Кенесары Ұлытауға қарай шегінсе , оны Сібір жасағы тоқтата алмайтыны анық » , - деп хат жазды . Генерал - майор өзінің алданғанын енді түсініп , Омбыдан онсыз да кеш шығып Арғынатыға жаңа таяған есауыл Лебедевтің әскеріне тез Тор - ғайға бұрылуын бұйырды . Сөйтіп Ұлытаудың күнгей жағына баратын жол бос қалды . Кенесары осы жолмен кейін шегінді . Жаздың бас кезі өте жауынды болды . Батпағы толарсақтан келетін қара топырақты сарғылт балшықты жерлерменен ауыр зеңбіректерін сүйреп есауыл Лебедевтің жасағы Торғайға әзер жетті . Бірақ войсковой старшина Лебедевтің әскері бұл арада болмай шықты . Ал бұл жасақ Ұлытаудың күнгей жағына қарай көше жөнелген Кенесары ауылдарын қуа түсті де , алдарында жау көшін тоқтататын Сібір әскері жоқ екенін біліп , Ор қаласына қайтуға мәжбүр болған . Жолай , Кенесары адамдарының « Кенесары жағында екен » деген әдейі тарат - қан жалған сыбысқа сеніп , Лебедев ақ патшаға берілген Байқадам бидің аулын тонады . Ахмет болса енді өзінің Ордасына қарай шегінді . Войсковой старшина Лебедевтің Ұлытау жағынан келе жатқан генерал - майор Жемчужниковтің қолымен кездеспей , Кенесарыны қуа түсіп , дым бітірмей , тек жолындағы Байқадам бидің аулын шауып , Орға бос қайтқанын Орынбор әскери губернаторы да естіді . Енді ол терісіне сыймай , қаһарлана ашуланды . Обручев Лебедевті Орынборға шақырып алды да , қызметтен босатып , сотқа берді . Лебедевтің орнына Орынбордың үшінші казак - орыс полкінің командирі полковник Дидиковскийді тағайындады . Ал пар ат сүйреген жеңіл зеңбіректі , малына қаруланған сотник Фалилеевтің жасағы құмайтты тақыр Сарысу бойына белгіленген кезінде жетті . Кенесары әскері шегіне қалса құмға өтіп кетпесін деп бұлар шеп құрып осы арада жата берді . Мұны естіген Кенесары түбі , Ұлы жүздің жеріне қарай беттейтін күн туса , кедергі болмасын деп , бес жүз сарбаз беріп Фалилеевке қарсы Саржанның баласы Ержан мен Таймасты жіберді . Бұларға Фалилеевпен зеңбірек оғы жетпейтін жерден арбасып , қаша соғысып жауды қалжырату бұйырылған . Бостан - бос құмайт далада зерігіп жатқан Фалилеев солдаттары оңай олжаға бата қалғысы келіп Таймас тобын көрісімен қуа жөнелді . Сарысу маңына келгелі тынығып қалған солдаттар қоя ма , екі күндей Кенесары жігіттерін өкшелей , соңдарынан қалмай - ақ қойды . Сарбаздар құмға беттесе , солдаттар да құмға беттейді . Адасып кетеміз деп қорықпайды , өйткені Фалилеевте бұл араны жақсы білетін Шөмекей руынан жалдап алған жол көрсететін он жігіт бар . Қос атты солдаттардан құтыла алмайтынын түсінді ме , әлде басқа ойы болды ма Таймас пен Ержан кенет Балқаш көлінің бергі құмды жағасына қарай беттеді . Кенесары әскерінің алыста екеніне қанық сотник Фалилеев « мына шағын топты тез құрта қояйын » деген оймен ереуілшілерді жалықпай қуып берді . Бірақ Шөмекей жігіттері жолды қанша жақсы білгенменен де Кенесары жігіттерінен көз жазып қалады . Өйткені жат жердің ой - шұқыры көп , бұл ара өздерінің үйреншікті Сыр бойы мен Сарысу алқабы тәрізді көш жолы емес , өгей өңір , өгей өлке . Бұндай жағдайды сезген Фалилеев ат - жөні жоқ , бос қуа беруді тоқтатып , кейін шегінбек боп тұрғанда , өздері қуып келе жатқан жасақтан он жігіт түнде қашып шығып бұларға қосылды . Сотник жасағының көзі ашылды , жол көрсетушілер енді осы жігіттер болып алды . Алдағы топтың қайда түнеп , қалай қарай жүретінін күні бұрын біліп отырады . Өздері де Кенесарыға сондай өшіккен екен . Кешегі жолдастарын бүгін су түбіне жіберуге бар . . . Бұрынғы он жігітті бір - бірден серік етіп алған осы қашқын он жігіт Фалилеевке өте ұнады . Сұрас - тыра келсе бұрын бұлар Кенесарыға қорыққанынан ерген екен , егер ақысын төлер болса , орыс солдаттарын Мекеге дейін апаруға дайынбыз дейді . Фалилеев жасағы қай жерде келе жатыр , қай жаққа бара жатыр бірін де білмейді , тек сенері осы жиырма жігіт . Осылай тағы да бір жеті өтті . Әбден қалжыраған солдаттардың енді торсықтағы сулары таусылуға айналды . Фалилеев : « Қой , жетер енді , суы бар жерге қарай бастаңдар » деген күні соңғы он жігіт : « Таймас пен Ержан енді алға қарай жүре алмайды . Алдарында тек сусыз құм . Олар ертең кейін қайтады . Бұл арада бөтен жүрер жолдары жоқ . Әбден қалжыраған жігіттерді кәдімгі балшыққа қонған үйректей шетінен аспай - саспай атып аламыз . Тек бүгін осы арада әбден тынығып алалық . Су керек болса алыс емес . Осы арада мына теріскей жақта он шақырымдай жерде суы мөп - мөлдір тас құдық бар » , - деп ақырғы сырларын ашты . « әнеугіден бері босқа қуып жүрміз бе бұл қарақшыларды , егер су жақын болса ертең - ақ барармыз » , - деп шешкен Фалилеев жігіттердің ақылын дұрыс көрді . Торсықта қалған суларымен шай қайнатып ішіп алып , аттарын тұсап тастап ертеңгі айқасқа құлшынып кіріспек боп ұйқыға кетті . Бір - екі - ақ күзетші солдаттар қалды . Әбден жол соғып қалжыраған күзетшілер « сендер аз дем алыңдар , біз күзете тұрайық » деген тың қазақ жігіттеріне сеніп , сәл көз іліктірмек боп ерлерінің қасына жантайды .

Download XML • Download text

kaz-41

kaz-41

View options