Deltacorpus 1.1

guj-30

Javascript seems to be turned off, or there was a communication error. Turn on Javascript for more display options.

સંદેશ : સંસારના બધા જ મહાપુરુષો ત૫ કરવા ૫ર વધુ ભાર મૂક્યો છે . જીવનમાં વધારેને વધારે સુખ તથા આનંદ મેળવવા માટે ત૫ જરૂરી છે . ૫રંતુ ત૫ એટલે શું ? આજકાલ ત૫ના નામે પાંખડનું જોર ખૂબ વધી ગયું છે . આ૫ણા શરીરને જાત જાતનાં કષ્ટ આ૫વાં એનું નામ ત૫ નથી . તમનો અર્થ છે - ધર્મ , સત્ય અને ન્યાયના માર્ગે ચાલતા રહીને જે વિઘ્નો , અવરોધો અને કષ્ટો સામે આવે તેમને સહન કરતા રહીને આગળ વધતા રહેવું . ત૫નો અર્થ છે - ભૂખ - તરસ , ગરમી - ઠંડી , સુખ - દુઃખ , હર્ષ - શોક તથા માન અ૫માન વગેરે પ્રત્યે સમભાવ રાખીને સહન કરવામાં આવે , ત૫નો અર્થ છે - ભોજન , વસ્ત્ર , વ્યાયામ , વિશ્રામ , સ્વાધ્યાય વગેરે બાબતોમાં જરૂરિયાત પ્રમાણે અનુકૂળ આચરણ કરવું કે જેના દ્વારા શરીર પૂર્ણ રીતે સ્વસ્થ બની રહે . ~~ગાંડી ! રડી નથી પડ્યો , તું વાત મારી માન , જોઈ તને યુગો પછી ઊભરાય છે ખુશી .~~ દહીં ઉપરનો ચીકાશવાળો ભાગ ( મલાઈ - તર ) કાઢી લઈને વલોવાય તેને ' મથિત ' ( મઠો ) કહે છે : મઠો વાયુ તથા પિત્તને હરનાર , આનંદ ( ઉલ્લાસ ) ઉપજાવનાર અને કફ તથા પિત્તને તોડનાર છે . 9 દેવે જે દેશમાં જવાનું વચન આપ્યું હતું ત્યાં જઈને રહ્યો . ઇબ્રાહિમ ત્યાં એક મુસાફરની માફક રહ્યો . કારણ કે તેને વિશ્વાસ હતો . ઈસહાક અને યાકૂબને પણ તે જ વચન મળ્યું હતું . તેઓ પણ તંબુમાં રહ્યા હતા . આપણા સમાજમાં મરણોત્તર ક્રીયાપાણી અત્યન્ત લાંબા તથા કવચીત્ અરુચીકર અને ભયાવહ વીધીઓથી અતીશય ઘૃણાસ્પદ પ્રવર્તે છે , ખાસ્સા પન્દર સોળ દીવસ તો એ ચાલે ! લગ્નવીધી આપણે ઝડપભેર ટુંકાવી નાંખ્યો છે , બહુધા ફક્ત એક જ દીવસ અને કુટુમ્બદીઠ ગણો તો વધારેમાં વધારે બે દીવસ . બીજી બાજુ મરણોત્તર વીધીવીધાન ખાસ્સા પ્રથમ પન્દર દીવસ તો સળંગ ચાલે , ગીતાપાઠ કે ગરુડપુરાણનું વાચન , પાણીઢોળ , દસમું , અગીયારમું , બારમું , તેરમું ને પન્દરમું એમ સળંગ છ સાત દીવસ તો આ પ્રારમ્ભીક કર્મકાંડ ચાલે ! અને તે પછી પણ માસીયો , વરસી , શ્રાદ્ધ આદી સ્વરુપે તે જીવનભર ઉથલા માર્યા જ કરે . વળી , મોટાભાગના પરીવારોમાં હજી આજેય રોકકોળનો ઔપચારીક વીધીય ચાલે ! એથી અણસમજુ બીચારાં નાનાં બાળકો તો છળી જ મરે ! અને એકન્દરે તો આ સર્વ મીથ્યા આયોજનો જ છે ; કારણ કે જો આત્મા જેવું કોઈ તત્ત્વ હોય તો પણ , તે એકાદ પખવાડીયા સુધી પોતાના ઘરની આસપાસ ભટક્યા કરે અને વળી , નોંધ લે કે વારસદારોએ કરજપાણી બરાબર કર્યાં કે નહીં ? પોલીસના જણાવ્યા મુજબ મણીનગર દક્ષીણી સોસાયટીમાં આવેલા બંસીધર એપાર્ટમેન્ટમાં રહેતા મહેશ ભીખાલાલ પટેલની પત્ની અમીની હત્યા અંગે પતિ મહેશ પટેલની પુછપરછમાં જાણવા મળ્યું હતું કે મહેશ અને અમી પર છ માસ પહેલા કોઇ શખ્સોએ ફાઇરીંગ કરી હત્યાની કોશિષ કરવામાં આવી હતી . આ સંદર્ભમાં મહેશે પોલીસને તપાસમાં કોઇ સંતોષકારક જવાબ નહી આપી અનેક તર્ક વિતર્ક ઉભા કર્યા હતા . ત્યારબાદ ફરીથી બે માસ પહેલાં અમી અને મહેશ મોટરસાઇકલ પર જઇ રહ્યા હતા ત્યારે એક કાળા રંગની ઇન્ડીકા કારના ચાલકે મોટરસાઇકલને ટક્કર મારવાનો પ્રયત્ન કર્યો હતો . જો કે બંને જણાનો બચાવ થયો હતો . આ વાત ધ્યાને આવતા પોલીસ માની રહી છે કે કોઇ ચોક્કસ વ્યકિત મહેશ તેમજ તેની પત્ની સાથે અંગત અદાવત રાખી હુમલો કરી રહી છે . ત્યારબાદ ગઇકાલે અમીની હત્યા થઇ ત્યારે મોટરસાઇકલ પર આવેલા બે યુવકો એપાર્ટમેન્ટ પાસેના રોડથી પરથી પસાર થયા હતા અને તેમણે એક વૃધ્ધને રિવોલ્વર બતાવી હતી . વળી , અમીની હત્યા પર ફાઇરીંગ કરીને કરવામાં આવતા પોલીસ ત્રણેય બનાવોને એકબીજા સાથે સાંકળી રહી છે . બીજી તરફ આ હુમલો કરાવાનાર શખ્સ અંગે મહેશ પટેલને પણ જાણ હોવાનું પોલીસના ધ્યાને આવતા પોલીસે તપાસનો દોર ચાલુ રાખ્યો છે . આફ્રિકાથી ગાંધીજી જાન્યુઆરી , 1915માં ભારત આવ્યા ત્યારે તેમણે પોતાના વતન ગુજરાતમાં સ્થાયી થવું નક્કી કર્યું . ગુજરાતીઓમાં હિંદુસ્તાનની સ્વતંત્રતા બાબત જાગૃતિ આવી રહી હતી . સુધરાઇની સેનિટેશન શાખા જ્યાં આવેલી છે તેના થોડા ફલાંગ દૂર જ સામાન્ય છાંટા પડતાં વરસાદી અને ગટરના પાણી ભરાઇ જાય છે . ઓપનએર થિયેટર કે જ્યાં સિટીબસ સ્ટેશન આવેલું છે તેના ગેટ પાસે જ ગંદા પાણી ભરાતાં પ્રવાસીઓ તેમજ વાહન ચાલકો હેરાન થાય છે . પાલિકાના કર્મચારીઓ અને ખુદ નગરપ્રમુખ નરેન્દ્ર ઠક્કર પણ અહીંથી આવ - જા કરતા રહે છે ત્યારે આ ભરાતા પાણી અંગે આંખ આડા કાન કરતા હોય અથવા દુર્લક્ષ સેવાતું હોય તેમ સમજાય છે . તો . . . કલાપીનો કેકારવઃ કલાપીની ૧૮૯૨ થી ૧૯૦૦ સુધીની અઢીસો જેટલી રચનાઓને સમાવતો સર્વસંગ્રહ . કલાપીના અવસાન પછી , ૧૯૦૩ માં કાન્તે હાથે એનું સૌપ્રથમ સંપાદન - પ્રકાશન થયું એ પૂર્વે ૧૮૯૬માં કલાપીએ પોતે ' મધુકરનો ગુંજારવ ' નામે , ત્યાં સુધીનાં સર્વકાવ્યો ' મિત્રમંડળ કાજે તથા પ્રસંગનિમિત્તે ભેટસોગાદ તરીકે આપવા ' માટે પ્રકાશિત કરવાની યોજના કરેલી પણ એ કામ અવસાનપર્યત પૂરું પાડી ન શકાયેલું . ૧૯૩૧ માં કલાપીના બીજા મિત્ર જગન્નાથ ત્રિપાઠી ( ' સાગર ' ) એ કાન્ત - આવૃત્તિમાં ન છપાયેલાં ૩૪ કાવ્યોને સમાવીને ૨૪૯ કાવ્યોની સંવર્ધિત અને સટિપ્પણ આવૃત્તિ પ્રસિદ્ધ કરી . સ્વતંત્ર મુદ્રિત ' હમીરજી ગોહેલ ' પણ એમાં સમાવી લેવાયું . આ બૃહત્ સંગ્રહની એ પછી પણ ઘણી આવૃત્તિઓ થતી રહી છે ને એમાંથી પસંદ કરેલાં કાવ્યોના કેટલાક લઘુસંચયો પણ તૈયાર થયા છે એ કલાપીની વ્યાપક લોકચાહના સૂચવે છે . ~~પ્રશ્નકર્તા : ' જોયા ' કરવું એટલે એની સાથે સહમત નહીં થવાનું ?~~ સુંદર રદીક અને એવી જ સુંદર ગઝલ . બધા શેરમાં મધ્યસ્થ ભાવ સુંદર રીતે ઉઠાવ પામ્યો છે . ઘુંટણની આસપાસ અથવા ઘુંટની અંદર ઉંડો દુઃખાવો થવો . ઘણી વખત આ દુઃખાવો ઊપર થાપા સુધી અને નીચે ઘુંટણ સુધી પણ ફેલાય શકે છે . પલાઠી વાળતી વખતે , ઊભડક બેસતી વખતે , જમીન પર બેસીને ઊભા થતી વખતે અને સીડી ચડતી - ઊતરતી વખતે ઘુંટણમાં દુઃખાવો વધી જાય છે . ખાસ કરીને સીડી ઊતરતી વખતે પણ પગ લચકાય જાય છે . ઘુંટણની આસપાસ સોજો ચડવો , ઘુંટણ વાળતી અને સીધો કરતી વખતે સાંધામાંથી અવાજ આવવો . ધીમે ધીમે તકલીફ વધવાથી ઘુંટણ બહારની તરફ વળવા લાગે છે . * સારવાર : રિયાલિટી શોમાંથી તેને દૂર કરવાની હિલચાલ ચાલતી હોવાનો મલ્લિકા શેરાવતનો ઇન્કાર રઇશ મનીઆરની ગઝલ શાસ્ત્રની ચોપડી તેઓ અહીં આવ્યા ત્યારે મેં ખરીદી છે . તારા ઇન્ડીયાના કોંટેક્ટ મારફત મંગાવીશ તો બહુ જ કામમાં આવે તેવી ચોપડી છે . મેં તે વાપરવાનું શરૂ કર્યું છે , અને ધીરે ધીરે છંદ બેસતા જાય છે . સારી રચના કરવા આ કષ્ટ લેવું જ રહ્યું ! ! તારી આ ગઝલ બહુ જ સરસ છે . થોડા સુધારા મારી મતિ પ્રમાણે અને સહાધ્યાયીની હેસિયતથી સૂચવું છું - જડ મટીને , ની જગ્યાએ ' જડતા છોડી ' રહું લયમય . ની જગ્યાએ ' માણું તવ લય ' મળું તુજ મંય . ની જગ્યાએ ' પામું તુજ રવ ' થૈ અને ગૈ ને સ્થાને ' થઇ ' અને ' ગઇ ' ગુજરાતી ભાષાની નજરે વધારે સારું રહેશે કારણકે , અક્ષરોની સંખ્યા સરખી હોય તે જરૂરી નથી . ગઝલના છંદ માત્રામેળ હોય છે . એટલે ગાવામાં બરાબર લય આવે તે જ અગત્યનું છે . માનું છું કે આ ચેષ્ટા સ્વીકાર્ય હશે . કરેલાં રોકાણને કારણે ૨૦૧૦ - ૧૧માં બ્રિટનને મંદીમાંથી બહાર આવવામાં મદદ મળી - યુરોપમાં રોકાણની દ્રષ્ટિએ બ્રિટન સૌથી આકર્ષક દેશબ્રિટનમાં ૨૦૧૦ - ૧૧ના વર્ષમાં સૌથી વધુ રોકાણ કરનારા દેશોમાં ભારત ત્રીજા ક્રમે રહ્યો છે . ભારતે ૯૭ નવા પ્રોજેક્ટ્સ મારફતે બ્રિટનમાં રોકાણ કર્યું જેના દ્વારા અનેક નોકરીઓનું પણ ત્યાં સર્જન થયું જેને કારણે મંદીના સંજોગોમાં બ્રિટનને રાહત થઈ . યુકે ટ્રેડ એન્ડ ઈન્વેસ્ટમેન્ટ દ્વારા જારી કરાયેલા . . . ~~પુરા ફોર્સથી પાણી અપાય તો ઈલે . મોટર મુકવાનો પ્રશ્ન જ ન રહે~~ ~~શબ્દ , બત્રી ' લક્ષણો તું રાજવી - મૌન - પાતાળો ફૂટી પાણી મળે .~~ હવાની લહેરખી , બતાવે છે એના ચહેરાની સુરખી ; અકથ્ય , અવર્ણનીય તરંગો ઉઠે છે ત્યારે જ આ તનમાં . ~~દરેકની રીત - ભાત નોખી અનોખી રે … નેતાઓના વચન હોય ઍકવચન … !~~ Anaconda એ Fedora સ્થાપનારનું નામ છે . આ વિભાગ Anaconda ને સંબંધિત રૂપરેખા મુદ્દાઓ છે અને Fedora 10 ને સ્થાપિત કરી રહ્યા છે . - અશ્વિનીએ મહિલાઓની 400મી વિઘ્ન દોડમાં ગોલ્ડ જીત્યો - પુરૂષોની 400મી વિઘ્ન દોડમાં અબ્રાહમે ગોલ્ડ પર કબજો જમાવ્યો - ભારતની કુલ મેડલ સંખ્યા 51 પર પહોંચી ચીનમાં ચાલી . . . Gopal Parekh શીમદ્ ભાગવત ' શ્રીમદ્ ભાગવત / કરસનદાસ મણેક , શ્રીમદ્ ભાગવત / કરસનદાસ મણેક 1 Comment અને આત્મા - પરમાત્માની વાત , એ તો પરમહંસો માટેનું કામ . અહીં બીજું કશું હોય નહીં . આત્મા - પરમાત્માની વાત એકલી નીકળે , એવી કોઈ જગ્યાએ હોય નહીં . જ્યાં આગળ એકલી આત્મા ને પરમાત્માની વાત હોય , ત્યાં દેવલોકો હઉ પધારે . ઓરેકલ ( Oracle ) રેસિંગે ઓકલેન્ડ , ન્યુઝીલેન્ડ ખાતે યોજાયેલ 2003 અમેરિકા કપ માટે સ્પર્ધક પસંદગી શ્રેણીમાં પણ ભાગ લીધો હતો , પરંતુ 2003 લૂઇસ વુઇટન કપના ફાઇનલમાં પરાજીત થઇ . ( સંદર્ભ આપો ) તાજેતરમાં ગુજરાત ગૌણ સેવા આયોગ ગાંધીનગર દ્વારા ક્લાર્કની પંદરસો જેટલી જગાઓ ભરવાની જાહેરાત પ્રસિદ્ધ થઇ છે . સરકાર દ્વારા આટલી મોટી સંખ્યામાં કર્મચારીઓની ભરતી માટેની કદાચ આ પહેલી જાહેરાત હશે . આ ઉપરાંત ભારતીય સ્ટેટ બેંક , દેના બેંક સહિત અનેક બેંક્સ દ્વારા મદદનીશ , સહાયકો , ક્લાર્કસ વગેરેની જગાઓ ભરવાની છે . આ બધી જગ્યાઓ માટે અસંખ્ય ઉમેદવારોએ અરજીઓ કરી [ . . . ] લગભગ ૧૦૫ વર્ષ પહેલાં લખાયેલી " નૌકા ડૂબી " નું હાર્દ જળવાઇ રહે તેનો ખ્યાલ રાખીને રિતુપર્ણોએ થોડા ફેરફાર કર્યા છે . મૂળ વાર્તા કરતાં તે એ રીતે જુદી પડે છે કે કોલકાતામાં કાયદાનો અભ્યાસ કરતા રમેશને તેના એક મિત્રની બહેન હેમનલિની સાથી પ્રેમ થઈ જાય છે . એક દિવસ ગામડેથી પિતાનું તાબડતોબ તેડું આવે છે . ત્યાં તેનાં લગ્ન એક ગરીબ વિધવાની દીકરી સુશીલા સાથે ગોઠવી દેવાય છે . રમેશ પહેલાં તો વિરોધ કરે છે અને પોતે એક બીજી યુવતીને ચાહતો હોવાનું કહે છે , પણ વિધવા માની વિનવણીઓ સામે તે લાચાર થઈ જાય છે . સુશીલા સાથે તેનાં લગ્ન થાય છે અને પત્નીને લઈ નૌકામાં બેસી તે કોલકાતા આવવા નીકળે છે . રસ્તામાં તોફાન ઊઠે છે . મોટાં મોજાં વચ્ચે ફંગોળાતી નૌકા ઊંધી વળી જાય છે . રાત્રિના અંધારામાં રમેશ ભાનમાં આવે છે ત્યારે તે એક વેરાન કિનારે પડ્યો છે . થોડી દૂર એક નવોઢા યુવતી બેભાન પડી છે . તેને પોતાની પત્ની સુશીલા માની તેને પોતાની સાથે કોલકાતા લઈ આવે છે . ફિલ્મ આજે જ રીલીઝ થઈ છે એટલે પછી શૂં બને છે એ પડદા પર જોવું જ ઠીક રહેંશે . એણે સેનેગલની એમ્બેસીમાં ફોન કર્યો . પછી સેનેગલમાં ભારતીય દૂતાવાસમાં પૂછપરછ કરી . બંને ઠેકાણેથી માહિતી આવી ગઇ , ' સેનેગલમાં અત્યારે આંતરવિગ્રહ ચાલે છે એ વાત સાવ સાચી છે . અનેક છોકરીઓ રાહત છાવણીમાં આશરો લઇને બેઠી છે . બળાત્કારો એ અહીંની રોજિંદી ઘટના બની ગઇ છે . અને જો કોઇ વિદેશી યુવક લગ્નના નિમિત્તે આવી યુવતીને અહીંથી છોડાવી શકે તો એ ખરેખર પુણ્યનું કામ ગણાશે . ' માન્યું હતું કે દિલને મળી જશે સાંત્વન , ભક્તિનો ભાર થૈ જશે , ન્હોતી ખબર મને . Read the rest of this entry » જમીન પર ફૂલોનું અસ્તિત્વ 42 . 50 કરોડ વર્ષ જૂનું છે ત્યારે સૌપ્રથમ ફૂલની પુનઃ ઉત્પત્તિ ( reproduced ) પાણીમાંની તેની સમાન જાતિના બીજ ( spore ) દ્વારા થઇ હતી . દરિયામાં છોડવા અને કેટલાક પ્રાણી સ્પષ્ટપણે પોતાના ક્લોન્સ ( clones ) લઈ દૂર નીકળી જાય છે અને પછી તે ગમે ત્યાં વિકસે છે . આ રીતે પૌરાણિક છોડની પુનઃ ઉત્પત્તિ થઇ છે . પણ છોડવાઓ સૂકાપણાને પહોંચી વળવા માટે તેમની આ નકલોનું રક્ષણ કરવાની પદ્ધતિઓ સાથે પણ સંકળાયેલા છે અને દરિયાના બદલે જમીન પર સડાની શક્યતા વધારે રહે છે . બીજ ( seed ) નું સંરક્ષણ થવા છતાં પણ તે હજી સુધી ફૂલ બનાવવાની પ્રક્રિયા સાથે સંકળાયેલું ન હતું . પૌરાણિક સમયમાં બીજ ધરાવતા છોડમાં ગિન્કગો ( ginkgo ) અને કોનિફર ( conifer ) નો સમાવેશ થાય છે . ફૂલોની સૌથી પુરાણી અશ્મીઓ આર્ચાએફ્રુક્ટ્સ લૈઓનિન્જેનસીસ ( Archaefructus liaoningensis ) 12 . 50 કરોડ વર્ષ જૂની છે . [ ૪ ] કેટલાક જૂથો જીમ્નોસ્પર્મ્સને ખાસ કરીને બીજ ફર્ન ( seed fern ) ને ફૂલોના પૂર્વજ તરીકે રજૂ કરે છે , પરંતુ ફૂલોની ઉત્ક્રાંતિ કેવી રીતે થઇ તે દર્શાવતા કડીબદ્ધ અશ્મિજન્ય પુરાવા ઉપલબ્ધ નથી . અશ્મિજન્ય નોંધમાં આધુનિક ફૂલોના અચાનક જ પ્રગટીકરણે ઉત્ક્રાંતિની થિયરી સામે મુશ્કેલી ઊભી કરી છે , જેને ચાર્લ્સ ડાર્વિને ( Charles Darwin ) ગૂઢ બાબત કહી હતી . તાજેતરમાં મળી આવેલા એન્ગિયોસ્પર્મ ફોસિલ્સ જેવા કે આર્કાફ્રુક્ટુસની સાથે વધુમાં જિમ્નોસ્પર્મ્સના મળી આવેલા અશ્મિ સૂચવે છે કે એન્ગિયોસ્પર્મની લાક્ષણિકતાને તેણે કેવી રીતે શ્રેણીબદ્ધ પગલાં દ્વારા અપનાવી લીધી છે . ~~નાર્મલ વ્હિયુ ( Normal View ) મેં પૉવર પાઇંટ લેઆઉટ :~~ જ્યારે રાષ્ટ્રધ્વજને અન્ય દેશોનાં રાષ્ટ્રધ્વજ સાથે જાહેરમાં ફરકાવવાનો હોય ત્યારે અમુક નિયમો ધ્યાનમાં રાખવાનાં હોય છે . જેમકે રાષ્ટ્રધ્વજ હંમેશા માન ભરી શ્થિતીમાં , અન્ય ધ્વજોથી સંપૂર્ણ જમણી ( દર્શકનીં ડાબી ) બાજુ રહેવો જોઇએ . અન્ય દેશોનાં ધ્વજ અંગ્રેજી એ . બી . સી . ડી . મુજબ ગોઠવાયેલ હોવા જોઇએ . તમામ ધ્વજો લગભગ એક સરખા માપનાં અને ભારતીય રાષ્ટ્રધ્વજ કરતાં મોટા માપનાં તો નહીંજ એમ હોવા જોઇએ . દરેક દેશનો ધ્વજ અલગ અલગ ધ્વજદંડ પર ફરકતો હોવો જોઇએ . એકજ ધ્વજદંડ પર એક રાષ્ટ્રધ્વજ નીં ઉપર અન્ય રાષ્ટ્રધ્વજ કોઇ સંજોગોમાં ફરકાવાતો નથી . ગોરંભાયેલુ આકાશ તો વરસાદ થી ધોવાઇ ને ક્યારનું ચોખ્ખુ થઇ ગયુ હતું . પણ માયાબેન ના મન ના આકાશ ને ન જાણે કયું ગ્રહણ લાગી ગયુ હતું . ! ! માયાબેને જાણે પોતાની જાત ને કોશેટામાં પૂરીને બંધ કરી દીધીહતી . જે અલય કે ઇશાની ના લાખ પ્રામાણિક પ્રયત્નો પછી યે ખૂલવાનું નામ નહોતા લેતા . નહીતર દુ : ખ ના , સંઘર્ષ ના દિવસો તો હવે પૂરા થઇ ગયા હતા . તેમના બધાયે સપના સાકાર થયા હતા . 1 . Code સ્તર પર કહીં કુછ સમસ્યા હૈ ક્યોંકિ મુજે એરર મેસેજ મિલતા હૈ " you cannot nominate the same blog " . મૈં ને ન તો અપના બ્લાગ નામિનેટ કિયા હૈ , ન દો બાર નામિનેશન ભરા હૈ . એક વાચક પ્રતિભાવમાં બબડ્યો કે આ તો યવનિ ભાષાનો શબ્દ છે . માતા ગાંધારીની ઉન્નતિ એથી કેમ થશે ? મેં કહ્યું , " યૂ સી , યવનિ ભાષાની અવનતિ એ જ માતા ગાંધારીની ઉન્નતિ . તું - ભાષાના અજ્ઞાન - અર્ધજ્ઞાન - અભિજ્ઞાન વચ્ચેનો ભેદ સ્પષ્ટપણે ન સમજનાર હે ગાંધારીયન , તું મોહમય થયા વગર થોડો સીરીયસ થઈને ભાષાના ચરિત્રને પૂર્ણપણે સમજવાનો પ્રયત્ન કર , ભાષાઓ તો નદીઓના પાણી જેવી , એકમાં ક્યાંક બીજુ નાનું ઝરણું ભળે , પણ આફ્ટર ઓલ , એ બધી કન્વર્ઝેશન્સના દરીયામાં જ મળે છે , એમ જ આ કરવાનો મારો ડેડીકેટેડ એફર્ટ છે . જો તું એ નહીં સમજે તો જેમ ડેમોક્રસીમાં કરપ્શનના માલ ફોરેનમાં ગાયબ થાય છે એમ તારું પણ થશે … " મ્હેક માં મ્હેક મળી જાય તો મૃત્યુ ના કહો તેજ માં તેજ મળી જાય તો મૃત્યુ ના કહો રાહ જુદો જ જો ફંટાય તો મૃત્યુ ના કહો શ્વાસની લીલા સમેટાય તો મૃત્યુ ના કહો દાદાશ્રી : ના , એવું નથી . આત્મા તો આમાં હાથ ઘાલતો જ નથી . ખરી રીતે તો આત્મા છૂટ્ટો જ છે , સ્વતંત્ર છે . વિશેષભાવથી જ આ અહંકાર ઊભો થાય છે ને તે કર્મ બાંધે છે ને તે જ કર્મ ભોગવે છે . આપના બ્લોગની મુલાકાત લીધી અને આપના વિશે વાંચ્યું . આપના મિત્રોની યાદીમાં મારું નામ ઉમેરશો તો ગૌરવ અનુભવીશ . ખુદ પૂર્વ પ્રધાન મંત્રી સ્વ . રાજીવ ગાંધીએ ચિંતા દર્શાવેલી કે સરકારનો એક રૂપિયો ગરીબના ઘર સુધી પહોંચતા ઘસાતો પંદર પૈસા થઇ જાય છે પણ તેનો ઉકેલ કોઇ સરકાર લાવી શકતી નહોતી . આ સરકારે ગાંધીનગરની સરકારી તિજોરીનો રૂપિયો જરાપણ કયાંય ઘસરકા વગર સો એ સો પૈસા ગરીબના હાથમાં પહોંચે તે માટે વચેટીયાની જમાતને નાબૂદ કરવા , ગરીબ કલ્યાણ મેળો યોજી રહ્યા છીએ . આ સરકાર તમારી છે , ગરીબોની બેલી છે , ગરીબ હવે તેના હક્ક લેવા કોઇ વચેટીયાને એક કાણી પાઇ પણ આપે નહીં , એવી અપીલ તેમણે કરી હતી . પછી ઈમેલથી સંપર્ક કરવાનો પ્રયત્ન કરીએ , અને કહીએ કે " ભાઈ / બહેન , તમે પૂછ્યું ખરું જેની આ રચના છે એને ? " ~~ખેમો : કેવી વાત કરે છે ? તો તો જંગલનો નાશ જ થાયને , દેવી પ્રસન્ન થોડી થાય ?~~ કુદરતી ગેસની બાબતે કેન્દ્ર ગુજરાતને અન્યાય કરી રહ્યું છે તેની ભૂમિકા વિસ્તૃત કરતા મુખ્યમંત્રીશ્રીએ આવેદનપત્રમાં જણાવ્યું હતું કે આખા દેશમાં ગુજરાત એકમાત્ર એવું રાજ્ય છે જ્યાં રૂા . ૪૦૦૦ કરોડના ખર્ચે ૧૬પ૦ કીલોમીટરની રાજ્યવ્યાપી ગેસ ટ્રાન્સમિશન ગ્રીડ સ્થાપવામાં આવી છે અને ૧૬ જિલ્લાઓને આવરી લે છે જેમાં પ . પ લાખ ભ્ફ્ઞ્ ગેસ ગ્રાહકો જોડાયેલા છે . આમછતાં , ગુજરાત સરકારને ગેસગ્રીડ માટે ફરજિયાતપણે પેટ્રોનેટ એલ . એન . જી . લિ . પાસેથી ઊંચા ભાવે ગેસ ખરીદવો પડે છે જ્યારે અન્ય શહેરો અને રાજ્યોની કંપનીઓને ઓછા ભાવે રિલાયન્સ કે . જી . બેસીનમાંથી ગેસ ફાળવવામાં આવ્યો છે . આવો … આજે નવા વર્ષના આરંભે આપણે સહુ વ્રજની ૮૪ કોસ - યાત્રા કરીએ . . શ્રી રાધાજીના નામ સંગે આ માનસી યાત્રા કરવાથી વાસ્તવિક યાત્રા જેટલું જ ફળ પ્રાપ્ત થાય છે … ~~ચશ્માં પહેરો , છત્રી ઓઢો , શું ફેર પડે ? પાણીનું પાણી ઊતારી , આગ લગાડે !~~ * ધ્રુવ અને સ્થિર નક્ષત્રઃ ઉ . ફા . , ઉ . ભા . , ઉ . ષા . , રોહિણી આ ચાર નક્ષત્રો અને રવિવાર આ નક્ષત્રોમાં સ્થિર કાર્ય , બીજ વાવેતર , ઘર બનાવવું , શાંતિકર્મ , બગીચો બનાવવો વગેરે કાર્ય સિદ્ધ થાય છે . ~~વિસ્તારીને જો કહે તો સુણું , ગમતું નથી કૈં જ ગાથા વગર !~~ ઇન દોનોં બાતોં સે ઇતર અબ જનતા કી બાત કરેં તો ઉનકે લિએ રાજનેતાઓં ઔર રાજનીતિક પાર્ટિયાઁ દિન પ્રતિદિન અપને વિશ્વસનીયતા ખોતી જા રહી હૈ । જિસ વિશવાસ એવં આશા સે જન પ્રતિનિધિ ચુને જાતે હૈં ઉસ અનુરૂપ યે અપની જિમ્મેદારી કે નિર્વહન મૈં પૂર્ણતઃ ખરે નહી ઉતર રહે હૈં । એક બાર ચુને જાને કે બાદ અપને ક્ષેત્ર મૈં દુબારા મુડ઼કર નહી દેખના નહી ચાહતે હૈં , અપની આય શ્રોતો સે અધિક ઉતરોત્તર વૃદ્ધિ કરતે હૈં । ગરીબી , ભ્રષ્ટાચાર , એવં અશિક્ષા , બેરોજગારી જૈસે આમ જનતા સે જુડ઼ે મુદ્દે પર બાત કરને કી બજાય સ્વયં એવં અપને પૂર્વજ નેતાઓં કી મૂર્તિયોં બનાને મૈં , શહરોં કે નામ બદલવાને મૈં , ક્ષેત્રિયાઁ વૈમનષ્ય ફૈલાને મૈં ઔર છોટી છોટી બાતોં મૈં ધરના , જુલુશ ઔર હિંસક પ્રદર્શન કરને મૈં આગે રહતે હૈં । એને ભલેને પ્રેમથી જોયા નહીં કરું , વાચન કરીને દિલ મહીં ચીરા નહીં કરું , સંયમમાં હું રહીશ , બળાપા નહીં કરું , આવેશમાં એ ' ફૂલ ' ના કટકા નહીં કરું . આ આખરી ઇજન છે હૃદયની સલામ દઉં , ' લીલા ' ના પ્રેમ - પત્રમાં એને મુકામ દઉં . ~~સ્મિત આપી , ફોસલાવીને , ગેબી વિમાન પર લઈ જાય છે એ આંખોને સ્વપ્નિલ ઉડાન પર~~ એ ગરીબ સાંધાવાળાએ પોતાના એકના એક દીકરાને ભણાવ્યો . દીકરાને રેલવેમાં નોકરી મળી . કુટુંબ સાથે રહેવા લાગ્યો . મા દીકરા સાથે રહે . કોળીબાપા નિવૃત્ત થઇ પોતાને ગામ રહેવા લાગ્ય . અવાઅર્નવાઅર દીકરા પાસે આવે . ત્યાં માજી માંદાં પદ્યાં . દીકરાની વહુ બરાબર ચાકરી ન કરે . કોળીબાપાએ કોઇને કાંઇ કહ્યા વિના ચાકરીનો ભાઅર ઉપાડી લીધો . માજીની બધી જ ઊઠવેઠ કરતાં એ પ્રસન્ન મને ' જ્ઞાનગોદડી ' જીવનમાં ઉતારતા હતા : અને આમ બંન્ને પક્ષોને યુધ્ધના આરંભની આજ્ઞા મળતાં , જાણ થતાં , સમગ્ર ક્ષેત્રમાં સૌ સૌના ધર્મો - કર્મો પ્રમાણે યુધ્ધ આરંભી દે છે , ચોતરફ હાકોટા , પડકારા કરતા , એક બીજાને મારતા , એકબીજાનો માર ખાતા , ઘાત પ્રતિઘાત કરતા , દુખની - મોતની કીકીયારીઓ સાથે પ્રતીસ્પર્ધીને મહાત કર્યાના હર્ષનાદો વગેરે સાથે સમગ્ર ક્ષેત્રમાં મૃત્યુનો વાવડ વર્તાવા માંડ્યો . જે હોય તે . . . પરંતુ પ્રભુનું નામ લેતા જ આપણું કામ થઇ ગયું બસ એ જ્ વાત પ્રભુ પર વિશ્વાસ અપાવવા માટે પુરતી છે . કારણકે ભલે દુનિયા ની કોઈ પણ સિસ્ટમ હોય પરંતુ તે આખરે તો તેને જ આધીન છે . . . બસ . . . . . પ્રભુજી આપ અમારો આપનામાં વિશ્વાસ આમ જ બનાવી રાખશો . કારણકે અમે તમારામાંથી વિશ્વાસ ગુમાવીશું તો તમને કોઈ ફરક નહિ પડે . જે નુકસાન થશે તે અમારું જ થશે . . . એટલે ફરીથી પ્રભુ ને તેમની શરણમાં રાખવાની પ્રાર્થના કરતાં . . વિરામ લઉં છું . . . આભાર . . . વે દોનોં પહરોં આમને - સામને બૈઠે રહતે તો શાયદ કહીં જુબાન ખુલતી , મગર યહાઁ દો ઘંટે બાદ સિદ્ધનાથ યોગી ને દોનોં કો ફિર અલગ કર દિયા । લૌંડી ને બાહર સે આકર કહા , " કુમાર , આપકો સિદ્ધનાથ બાબાજી ને બહુત જલ્દ બુલાયા હૈ , ચલિએ દેર મત કીજિએ । " પરિચય લીમડાનું સંસ્કૃત નામ ' ભદ્ર ' અને ' પારિભદ્ર ' છે . ભદ્ર એટલે ભલું કરનાર . પારિભદ્ર એટલે ચારે તરફથી પરિપૂર્ણ કરનાર . લીમડાએ આપણા આંગણે આંગણે , ખેતરના શેઢે , રસ્તાઓ પર અને બાગબગીચામાં ઊગીને આપણું ઘણું ઘણું કલ્યાણ કર્યુ છે . લીમડો કડવો છે છતાં એ આપણવે મીઠો છાંયો આપે છે . શુદ્ર , સાત્વિક અને આરોગ્યપ્રદ હવા આપે છે . વાતાવરણના ભેજ અને [ . . . ] " જિંદગી કરી દીધી કોઈના નામ એટલા માટે કે , મ્રુત્યુ આવે તો કહી શકુ કે મિલકત પરાઈ છે . " વ્હાલા કવિ શ્રી તુષારભાઈને એમનાં જન્મદિવસે મારા અને તમારા તરફથી અઢળક હાર્દિક શુભેચ્છાઓ … આજે ' હસ્તાક્ષર ' આલ્બમનું એમનું એક ગીત માણીએ . તારેી કવિતાઓ આજ રેીતે આજેીવન માણવા મળતેી રહે ઍ જ શુભકામના … … … . અને તારા આ સફર મા તુ સતત પ્રગતિ કરતો રહે એ જ મારેી અને શિમોલિ , પ્રહર્શ્ , પ્રશાન્ત નેી શુભ્કામના . ભાભી હસતા હસતા બોલ્યા તારો આ દોસ્ત તો બહુ નટખટ છે . . . . ! અવિનાશ શરમાઈ ને નીચું જોઈ ગયો . . . જો કે તેને હવે લાગ્યું કે આ આવેલો મોકો શરમાવા નો નથી . . . મજા કરવાનો છે . . . . ભાભી ની કેવીક ઈચ્છા છે તેની ઉપર બધો આધાર હતો . ભાભી હવે હેન્ડ - હેલ્ડ શાવર ચાલુ કરી તેની તીણી પીચ્કારીયો પોતાના શરીર પર ઝીલવા લાગ્યા . બીજી જ પડે તેમનો બ્લાઉઝ પાણી થી તરબોળ થઇ ગયો . અવિનાશ ની નજર પણ ત્યાં જ હતી . ભાભી ની નીપલો પલળેલા બ્લાઉઝ માં થી એટલી જબરદસ્ત દેખાતી હતી કે અવિનાશ નો હાથ અનાયાસે જ પોતાના લન્ડ પર જતો રહ્યો . ભાભી ને આ જોઈ મસ્તી સૂઝી . . તારો દોસ્ત તને બહુ હેરાન કરતો લાગે છે . . . લાગે છે કે તેને તારી ભાભી ગમી ગઈ . . . . ખીલખીલાટ કરતા ભાભી બોલ્યા . . . અવિનાશ શરમાઈ ને . . . નીચું જોઈ ગયો . . . . અરે . . . કેમ ત્યાં ઉભો છે . . ? અહી આવ . . . રિયા ભાભી એ હાથ થી ઈશારો કરતા કહ્યું . . બહુ દિવસ થઇ ગયા . . . . બેક સાફ નથી કરી . . . પાર્લર માં પણ નથી જવાયું . . . . મને જરા પીઠ પર સાબુ લગાવી ને સ્ક્રબ કરી આપ ને . . . કહી ભાભી એ અવિનાશ ના હાથ માં સાબુ મુક્યો . . અવિનાશ એક ક્ષણ માટે તો પોતાના હાથ માં કબુતર ચીતરેલા સુગંધી સફેદ સાબુ ને જોઈ રહ્યો અને પાછી ભાભી તરફ નજર કરી . ભાભી ઉંધા ફરી પોતાના વાળ ને આગળ ની તરફ કરી રહ્યા હતા જેથી અવિનાશ સાબુ ઘસી શકે . . . બ્લાઉઝ ઉપર ની ખુલ્લી પીઠ પર અવિનાશ ધ્રુજતા હાથે સાબુ ઘસવા લાગ્યો . અડધા ઉપરાંત પીઠ તો બ્લાઉઝ માં ઢંકાયેલી હતી . અવિનાશ ને ખબર નહોતી પડતી કે ક્યાં સાબુ લગાવે અને ક્યાં નહી . . . . જો કે ભાભી તેની પાસે ફક્ત સાબુ લગાડવા માટે તો આ બધું નહોતી કરી રહી તે સ્પષ્ટ હતું . અરે . . . સાવ ડોબો છે તું . . . આ શું ડોક ઉપર જ સાબુ ઘસ્યા કરે છે . . ! ! પણ ભાભી પીઠ પર સાબુ કેવી રીતે લગાવું . . . . ? તમારું બ્લાઉઝ . . . તો એમ બોલ ને . . . ઉભો રહે . . . બ્લાઉઝ કાઢી નાખું . . . કહી ભાભી એક બે ક્ષણ માં બ્લાઉઝ ના હુક કાઢી બ્લાઉઝ પોતાના બાહુઓ પર થી કાઢી નાખ્યું . અવિનાશ ની નજર એકટક ભાભી પર ચોટેલી હતી . ભાભી એ પાછળ લહેરાતા વાળ ને વળી આગળ લીધા અને ચહેરો પાછળ ફેરવી ને સુચક નજરે અવિનાશ સામે જોયું . . . . અને હાથ લંબાવી ને બ્લાઉઝ અવિનાશ ના હાથ માં આપી બાજુ ના હુક પર લટકાવવા ઈશારો કર્યો . ભાભી નો ઉંચો થયેલો હાથ તેમના ડાબા તરફ ના સ્તન ને ઉજાગર કરતો હતો . તે દ્રશ્ય માં ખોવાયેલા અવિનાશ ને ભાભી ના સિસ્કારાએ જાગૃત કર્યો . જાણે મોડો સંકેત મળ્યો હોય તેમ બાજુ ના સ્ટીલ હુક પર તેણે ભાભી નું બ્લાઉઝ ટીંગાડી દીધું અને વળી પાછો ભાભી ના ખૂણા ઉપર થી દેખાતા સ્તનો ની આછીપાતળી રૂપરેખા ને તાકવા લાગ્યો . અવિનાશ ને આ રીતે પોતાના સ્તનો ના દર્શન કરાવવા માં ભાભી ને બહુ જ મજા આવતી હતી . અવિનાશ નો લન્ડ હવે તેના પેન્ટ માં તંબુ બનાવી ઉભો થઇ ગયો હતો . અવિનાશ ની ચોરી જાણે પકડી પાડી હોય તેમ તેમણે બ્રા થી ઢંકાયેલા પોતાના બંને સ્તન પોતાના હાથ થી ઢાંકી દીધા . . . . અને ધીરે ધીરે મસળવા લાગ્યા . . . બહુ ગમે છે ને આ તને . . . મન ભરી ને જોવા દઈશ તને . . . પહેલા પીઠ પર સાબુ લગાડી આપ મને . . . વિશ્વ બજારમાં સોનાના ભાવો ૧૦૯૭થી વધી ૧૧૧૩ . ૫૦ ડોલર બોલાતાં ઘરઆંગણે ફરી તેજી આવી ~~મારી રજની તો સાવ છકેલી , તારે અધરને આસવ ઘેલી . … રજની તો સાવ છકેલી~~ ' પરંતુ અમે તો આ તરફ ફરવા નીકળ્યાં છીએ . નવ તો વાગી ગયા છે . હજુ તો સ્વર્ગાશ્રમ તરફ જવું છે ને બપોર પછી ઋષિકેશના ઉતારે પાછા ફરવું છે . ' આ સુપર ટામેટાને સેલિનિયમ નામના ખનિજથી બનાવવામાં આવ્યાં છે . આ સુપર ટામેટા આપણાં બોડીની ઈમ્યુન સિસ્ટમને વધુ મજબૂત કરે છે . આનાથી કેન્સર જેવી બીમારીઓ થતી નથી . જે આપણને જગાડે તેનેય જગાડવો પડે ? ! ! ઈશ્વર તો જાગતો જ હોય તેને જગાડવો ના પડે … છતાં નરસૈંયો કૃષ્ણને જશોદાની જેમ લાડથી જગાડે છે અને કહે છે , જાગને જાદવા . . ! જેનો આતમ જાગેલો , તેવો નરસૈંયો આવું કેમ ગાય ? દુન્યવી વાસ્તવિકતા કોઇક વાર એટલી કડવી લાગે કે , એવું જ થાય … અરે , ઈશ્વર સૂઈ ગયો છે કે શું ? એમ પણ થઈ જાય કે ના . . ના … ઈશ્વર છે જ નહિં ક્યાંય . જોકે , પરોક્ષ રીતે , ત્રણસેં ને સાંઠ ગોવાળિયાની વાત કરીને આખું વર્ષ હર ક્ષણ આપણને જ જાગતા રાખવાની વાત કરી જ દે છે . ~~કૃપા સાધન સાધ્ય નથી , કૃપા સાધનથી ન મળે .~~ આ વાતો કદાચ કોઇને જૂનવાણી લાગે પણ આ પાયાના મૂલ્યો છે અને પાયાના મૂલ્યો શાશ્વત હોય છે , અવિચળ હોય છે , કદી બદલાતા નથી . સમયના પ્રવાહમાં પણ એની કિંમત અને એનું સ્થાન એ જ રહે છે . સ્ત્રી આધુનિક હોય કે ગ્રામીણ , અભણ હોય કે અતિ શિક્ષિત , ગૃહિણી હોય કે વ્યવસાયી , એ જ્યારે માતા બને ત્યારે બાળક માટે નિરંતર એના પ્રેમની સરવાણી સિવાય બીજું વધુ અગત્યનું શું હોઇ શકે ? Published in ' Manav ' September 2010 મારા સાયબા રે … મારા સાયબા રે … મારા મૈયરને માંડવડે , ઝીણા ઝીણા વગડાવો ઢોલ અલબેલા , મારો મલક તારે જોવો છે . નાનકડું ઝભલું ક્યારે ઝભ્ભા માં પરિવર્તિત થાય છે અને માંનું પયપાન થાળી માં ભરેલો રસથાળ બની જાય છે … પોરબંદર ની શેરી માં રમેલો મોહન આખી દુનિયા માં મહાત્મા તરીકે પૂજાય છે અને વાલીયો લુટારો વાલ્મિકી બનીને રામાયણનો રચયિતા બની જાય છે … . . રત્નાવલી નો રોષ મોહાંધ પતિ ને તુલસીદાસ રૂપે ચંદન ઘસાવે છે અને જેનું તિલક કરવા ખુદ ભગવાન રામ ચિત્રકૂટ આવે છે … . જો તમે પરિવર્તનને નહીં સ્વીકારો તો ફરિયાદોના પોટલા સાથે જીવન ના દુનિયા ના પ્રવાહ માંથી ફેંકાઈ જશો … પરિવર્તનના વહેણને અનુકુળ થશો તો જીવનમાં પોતાના લક્ષ્ય સુધી પહોંચી શકશો … . પણ સાચું કહું તો જે વ્યક્તિ અર્જુનની જેમ લક્ષ્યની આંખ જ જુવે છે તેને પરિવર્તનના પ્રવાહો પણ ડરાવી શકતા નથી … . એ લોકો પ્રવાહને અનુકૂળ નથી થતા પણ પ્રવાહ એમને અનુકૂળ થાય છે … ~~કેમ છો ગુજરાતી ભાઇઓ , તમારી વાતો વાચવાની મઝા પડે છે .~~ ' કાનજી ' પ્રથમથી જ સૌમ્યતા , નિર્દોષતા , નિડરતા , પ્રમાણિકતા , નિઃસ્પૃહતા જેવા અને સદગુણો ધરાવે છે . આ ગુણો નિમ્નલિખિત પ્રસંગ ઉપરથી જોઈ શકાય છે . એટલે જ દરેક વિસ્તારમાં પહેલા બાળકના નામ પરથી પતંગ ઉડાવવામાં આવે છે અને તેના માતા - પિતાને શુભેચ્છા પાઠવવામાં આવે છે . ઉપરાંત ઘણા લોકો આ દિવસે ગિફ્ટ પણ આપે છે . અહીંના પતંગોમાં પણ જાપાનની સંસ્કૃતિ જોવા મળે છે . ખાસ કરીને જાપાનના પતંગ કાગળ અને વાંસની પટ્ટીના બનેલા હોય છે . આપણે સહુ જાણીએ છીએ એમ , આ મારો માત્ર ' પ્રયાસ ' છે . તમારું મન શું કહે છે આ વિષે ? ઘણા દુષણો " અનવોન્ટેડ એવિલ " જેવા હોય છે . જેમ કે કાર્બન એમીસન . અને તે " બે માં ઓછુ ખરાબ " જેવો પ્રેક્ટીકલ અભિગમ માગી લે છે . શું આપણે પણ આવું કરી શકીએ … ' જીવન ની ઝેરોક્ષ ' કાઢતા કાઢતા ! ? ~~આગામી ત્રણ માસનો સમય વડાપ્રધાન માટે કસોટીમય નીવડે~~ ( અનુષ્ટુપ ) ' બીજુ પ્યાલું ભરી દેને હજુ છે મુજને તૃષા ' , કહીને પાત્ર યુવાને માતાના કરમાં ધર્યું . પ્રજામત યાદગીરીરૂપે વૃક્ષ વાવો કચ્છમાં ચોમાસામાં દરેક ગામોમાં વૃક્ષો વાવી તેના ઉછેર માટે જાળી લગા ( 9 : 58 : 10 PM ) ફુકુશિમા ખાતે ભંગાણનો ભોગ બનેલાં અણુરીએક્ટર ' બોઇલિંગ વોટર રીએક્ટર ' પ્રકારનાં છે . આ રીએક્ટરના ' કોર ' તરીકે ઓળખાતા કેન્દ્રીય હિસ્સામાં અણુવિખંડન / ફિશનની પ્રક્રિયા ચાલે છે . ' કોર ' વિભાગમાં ઝિર્કોનિયમ ધાતુના સેંકડો સિલબંધ નળાકાર હોય છે . તે મૂળભૂત બળતણ જેવી યુરેનિયમની ટીકડીઓ ધરાવે છે . ( કામ પ્રમાણે નામ ધરાવતા ઝિર્કોનિયમના આ નળાકાર ' ફ્‌યુલ રોડ ' કહેવાય છે . ) Interests : પઢના ઔર પઢાના , લિખના ઔર લિખવાના , ઘૂમના ફિરના , દોસ્ત બનાના , ફિલ્મ દેખના . એક સમયે બિહાર શિક્ષણના મુખ્ય કેન્દ્રોમાંનું એક માનવામાં આવતું હતું . પાછલા અમુક દિવસોમાં શૈક્ષણિક સંસ્થાનોમાં રાજનીતિ તથા અકર્મણ્યતાના પ્રવેશ કરવાથી શિક્ષણના સ્તરમાં ભારે પછડાટ આવી છે . સંતા ( દુકાનદાર ને ) : ૧ મહિના પહેલા મેં તમારે ત્યાંથી મરઘી માટેના બી ખરીદ્યા હતા . 6 / 3 / 1971માં અમારા બાગનું પ્રથમ ફૂલ એટલે મારા મોટા દિકરા ' કવન ' નો જનમ થયો હતો . સ્ત્રીત્વની પરાકષ્ઠા એટલે માતૃત્વ . કેટલું હર્યું ભર્યું જીવન લાગતું હતું ! ! સેતુ સમા દીકરાના આગમને અમને સાતમા આસમાને પહોંચાડી દીધાં હતાં . આ૫ણે જોઈએ છીએ કે આજે દરેક વ્યક્તિનું લક્ષ્ય આનંદ પ્રાપ્ત કરવાનું છે . દિવસ - રાત સૌ તેના પ્રયત્નમાં લાગેલા રહે છે . જે સ્થિતિમાં જે છે એમાં તેમને આનંદની અનુભૂતિ થતી હોય છે . ગામડામાં રહેનારા એટલે આનંદિત છે , કે તેને મુક્ત પ્રકૃતિ , સ્વસ્થ જળ વાયુ અને પ્રાકૃતિક સાધનોનો ઉ૫ભોગ કરવાનો અવસર મળે છે . શહેરમાં નિવાસ કરનારા ૫ણ તેનાથી ઓછો પ્રસન્ન નથી . તેને પોતાની રીતના સાધનો પ્રાપ્ય છે . તેને શિક્ષણ , ચિકિત્સા , મનોરંજન , અવરજવર વગેરેની એવી સાધન સુવિધાઓ મળે છે . જે ગામડામાં ઉ૫લબ્ધ નથી . કોઈ એક સ્થળ ઉ૫ર સ્થાયી રહીને સુખી છે . કોઈને ચાલતા રહેવામાં આનંદ આવે છે . કોઈને ખેતીમાં આનંદ છે , તો કોઈને નોકરીમાં સૈનિકને પોતાનું જ જીવન પ્રિય છે , દુકાનદારને પોતાની સ્થિતિ . પોતાની મોજની સામગ્રી હર કોઈ શોધી રહ્યું છે અને એમાં જ આનંદનો અનુભવ કરતા રહે છે . તાત્પર્ય એ છે કે અહીં બધા આનંદનું જ જીવન જીવવા માગી રહ્યા છે . આનંદ ચિર સ્થાયી છે કે ક્ષણિક ઉચિત છે કે અનુચિત , સાત્વિક છે કે અસાત્વિક , વિચારવા માટે એટલું જ બાકી રહી જાય છે . તેમની હમણાં જ શરૂ થયેલી વેબસાઈટ આનંદ આશ્રમ પર પણ તેમના પરિચય અને પ્રવૃત્તિઓની જાણકારી સાથે તેમની ઘણી રચનાઓ માણી શકાય છે , હજી બની રહેલી આ વેબસાઈટ સંત સાહિત્યમાં સીમાચિહ્ન રૂપ બની રહે તે માટે તેમને ખૂબ શુભેચ્છાઓ … . અક્ષરનાદને આ અપ્રકાશિત રચનાઓ આપવા અને પ્રસિધ્ધ કરવાની તક આપવા બદલ તેમનો ખૂબ ખૂબ આભાર . દૃ , અને દ્રુની દુનીયા ! ! શુક્રવાર , October 8 , 2010 at 5 : 17 am10 · Filed under વ્યાકરણ - જુગલકીશોર . આપણે બે લેખોમાં ક્ષ અને જ્ઞ અંગે ચર્ચા કરી ગયા . આ લેખોમાં આપણે ફક્ત આ બે અક્ષરોના સ્થાન અંગે જ વાતો કરીને સંતોષ માન્યો હતો . પરંતુ આજે આ ત્રીજા ( અને આ વીષય બાબતે છેલ્લા ) લેખમાં અગાઉની જાહેરાત મુજબ એક મહત્ત્વના અક્ષરને લેવાના છીએ જે વાચકો , તમે જાણો છો . આ અક્ષરની બાબતે , આમ તો જોકે કોઈ એક જ અક્ષરની વાત નથી . આ નીયમ જેની ચર્ચા કરીશું તે કક્કાના ઘણા અક્ષરોને લાગુ પડે છે . પરંતુ આ નીયમને આગળ કરવા માટે દૃ અને દ્રુનું ઉદાહરણ લીધું હતું . એને વીગતે જોઈએ . આપણા કોશમાં તમે જોયું હશે કે , દરેક અક્ષરનો ક્રમ બારાક્ષરી મુજબ હોય છે . આમાં ક , કા , કિ , કી , પછી કુ અને કૂ આવે છે . તે સીવાય આગળ જતાં એ જ ક્રમમાં કે , કૈ , કો , કૌ મુજબ અક્ષરો કોશના પાનામાં વહેંચાયા હોય છે . પણ તમે જોયું હશે કે શબ્દોના પ્રથમ અક્ષર સાથેના જોડાક્ષરોનો વારો તો છે … ક બારાક્ષરીના છેલ્લા સ્વર ઔ કે ઔં પછી જ આવે છે ! ! યાદ રાખો કે , અત્યાર પુરતું આપણે કોઈ પણ શબ્દના પ્રથમ અક્ષરની જ આ વાત કરવાના છીએ . દા . ત . કથી શરુ થતા બધા જ શબ્દોના પ્રથમ અક્ષરનો જોડાક્ષર તો દરેક સ્વર પછી આવતો હોય છે . જેમ કે , ક વીભાગમાં પ્રથમ અક્ષર સાથેનો જોડાક્ષર કોશમાં છે … ક કૌ પછી જ છપાયેલો હશે . મ વીભાગમાં પ્રથમ અક્ષર સાથેનો જોડાક્ષર છેક મૌ પછી જ જોવા મળશે . ( આ જોડાક્ષરો પણ પાછા કક્કાના ક્રમમાં જ હોય તે કહેવાની જરુર નથી . ક માં ક્ય પછી જ ક્ર આવે કારણ કે ય પછી જ ર આવે છે . ) હવે મુળ વાત પર પાછા ફરીએ . ઉપરનો નીયમ જોયા પછી તમારા ધ્યાનમાં ક્યારેક એક વાત આવી હશે કે , શબ્દના પ્રથમ અક્ષર સાથેનો જોડાક્ષર દરેક વીભાગમાં એક જગ્યાએ નીયમભંગ કરે છે ! ! આ સ્થાન છે , ઊ પછીનું ! મોટાભાગના વીભાગોમાં પ્રથમ અક્ષર સાથે ઊકાર પછી એક જોડાક્ષર વચ્ચે ઘુસી ગયેલો જોવા મળશે ! ( યાદ કરો ઉપરના ફકરાવાળો નીયમ , જેમાં કહ્યું છે કે દરેક વીભાગમાં શબ્દના પ્રથમ અક્ષર સાથેનો જોડાક્ષર ઔકાર પછી જ આવે છે … ) તો આ જોડાક્ષર વચ્ચે ઊ પછી ક્યાંથી ઘુસી ગયો ? ? ! આજનો આ લેખ આ વચ્ચેના ઘુસણખોર માટે જ છે . ઊ કાર બાદ આવતો આ અક્ષર છે ૠ . કોશમાં જોશો તો શરુઆતમાં અ , આ , ઇ , ઈ , ઉ , ઊ , પછી આ ૠ આવે છે . સંસ્કૃતમાંથી પાંચમી પેઢીએ પહોંચેલી ગુજરાતી આવતાં આવતાં આ ૠ હવામાં રુના પુંભડાની જેમ લગભગ ઉડી ગયો છે . ( જોકે આજે પણ કોશની છેલ્લી આવૃત્તીમાં ૠથી શરુ થતા ૨૧ મુખ્ય શબ્દો છે જ . ) આ ૠને કક્કામાં તો રાખ્યો છે પણ બારાક્ષરીમાંથી આપણે કાઢી નાખ્યો હોવાથી એ અક્ષર કોઈ પણ બીજા અક્ષર સાથે જોડાક્ષરરુપે આવે છે ત્યારે એનો વારો ઊ પછી જ આવે તે સહજ છે . અર્થાત્ કોઈ પણ શબ્દમાં જોડાક્ષરરુપે ૠ આવે તો તે ઊ પછીના ક્રમે જ આવે . આટલી લાં … . બી વાત કર્યા પછીય હજી મુળ વાત તો બાકી જ છે , તેથી ગુસ્સો ને કંટાળો ખીસ્સામાં ઉંડે મુકી દેશો … . ! ને ત્યાર બાદ હવે આગળ ચાલો મારી સાથે - દ્ અક્ષર અરધો હોય અને એની સાથે જોડાક્ષર તરીકે ' ૠ ' હોય તો તે દૃ બને છે . અને તેની સાથે ૠ સીવાયનો કોઈ પણ ' ર ' જોડાવાનો હોય તો તે દ્ર બને છે . કોઈ પણ ર એટલે રા , રિ , રી , રુ , રૂ , રે , રૈ , રો રૌ . જેમકે દ્રાવીડ , દ્રુપદ , દ્રોણ , દ્રૌપદી વગેરે . નીયમ તો સાવ સહેલો છે પણ તેને સમજાવવા જતાં તે અઘરો બની જાય છે . બીજી એક સહેલી કસોટી છે , તે એ કે દ્ સાથે ૠ જોડાય તો તેનો ઉચ્ચાર દ્રુ થાય . હીન્દીભાષીઓ એને દ્રિષ્ટી એમ બોલે છે . વૃત્તીને તેઓ વ્રિત્તી એમ બોલશે . આનું કારણ તેઓ ૠનો ઉચ્ચાર રિ એવો કરતા હોય છે . ( જ્ઞ બાબતે આપણે હીન્દીવાળાની ટેવ જોઈ ગયા છીએ ) બીજી વાત કે જ્યાં પણ દ્ સાથે ૠ જોડાયો હશે ત્યાં તેની જોડણી દૃ થશે અને બીજો કોઈ ર જોડાયો હશે તો જોડણી દ્ર , દ્રા , દ્રિ વગેરે થશે . દની નીચે લીટી એટલે કોઈ અન્ય ર અને દની નીચે ( આમ જોવા જઈએ તો દની ઉપર ! ! પરંતુ વર્ડમાં ટાઈપ કરીએ તો સાચો દૃ શ્રુતી ફોન્ટમાં નથી ) દૃ જોવા માટે કોશમાં દુ - દૂ પછી શોધવું અને કોઈ અન્ય ર સાથેનો જોડાક્ષર શોધવા માટે દૌ પછી શોધવાનું રાખવું . ને હા , આ નીયમ દ સીવાયના બધ્ધા જ અક્ષરોનેય લાગુ પડે છે . જેમકે - ક સાથે ૠ હોય તો કૃચ્છ , કૃત , કૃદંત પણ બીજો કોઈ ર હોય તો ક્રતુ , ક્રમ , ક્રૂસ ગ સાથે ૠ હોય તો ગૃધ , ગૃહ ( ઘર ) , ગૃહ્ય પણ રમાં ગ્રંથ , ગ્રસ્ત , ગ્રહ ( આકાશી ) ઘ સાથે ૠ હોય તો ઘૃણા , ઘૃત ( ઘી ) પણ ર હોય તો ઘ્રાણ પ સાથે ૠ હોય તો પૃચ્છક , પૃથક , પૃથા , પૃથિવી પણ ર હોય તો પ્રગટ , પ્રૂફ શ સાથે ૠ હોય તો શૃગાલ , શૃંગાર , શૃંગી પણ ર હોય તો શ્રદ્ધા , શ્રી , શ્રુત , શ્રતિ સ સાથે ૠ હોય તો સૃજન , સૃષ્ટિ , પણ ર હોય તો સ્રગ્ધરા , સ્રવવું , સ્રષ્ટા , સ્રોત હ સાથે ૠ હોય તો હૃત , હૃદ , હૃદય પણ ર હોય તો હ્રદ , હ્રસ્વ , હ્રાસ , હ્રીમ્ વગેરે મને લાગે છે , કે હવે વાચક નજીકમાં રહેતો હશે તો મને મારવા આવશે ! એટલે આંયાં જ અટકી જાઉં ! ! જય ગુજરાત - જય ગુજરાતી ! ! * વાચકો માટે * Share * * ઇ - મેઇલ * Facebook * * * Print * * Comments ( 2 ) શબ્દકોશમાં જ્ઞ ક્યાં શોધશો ? સોમવાર , October 4 , 2010 at 5 : 17 pm10 · Filed under વ્યાકરણ - જુગલકીશોર . આની પહેલાં ક્ષ વીશે વાત કરી ત્યારે એમાં જ મેં લખ્યું હતું કે કોશમાંના અક્ષરોને શોધવા અંગે કાંઈ લખવાનું ન હોય . કદાચ કોઈને તો આ મશ્કરી પણ લાગે ! આવી સામન્ય બાબતે કાંઈ લેખો લખાતા હશે ? પરંતુ લખ્યા પછી કેટલાકને એ ઉપયોગી લાગ્યા ! ! મને તો એક જ લોભ હતો કે આ બહાનેય જો શબ્દકોશને ઉથલાવવાની ટેવ પડે તો ભાષાને એટલો લાભ જ છે . ક્ષને શોધવા માટે મારે ક્યારેય જરુર પડેલી નહીં , કારણ કે ક્ષથી શરુ થતા અક્ષરો માટે કોશ જોવો પડે એમ નહોતો . પણ એક વાર જ્યારે ખરેખર જરુર પડી ત્યારે માથું દુખી ગયાનું યાદ છે ! માંડ મળેલો . ખાસ કરીને અક્ષરનું યોગ્ય સ્થાન અને તે સ્થાન ત્યાં જ કેમ , એ જાણવાનું જરુરી હોય છે . મારા કેટલાય લેખો ખાસ કરીને સ્વર - વ્યંજનો તથા અનુસ્વાર - અનુનાસીકો અંગેના લેખો વાંચશો તો ખ્યાલ આવી જ જશે કે અક્ષરોના સ્થાન બાબતે જાણકારી જરુરી છે . સૌ પ્રથમ એ જાણી લઈએ કે જ્ઞ અક્ષર ગ્ + ન નો બનેલો છે . પરંતુ હજી હમણા સુધી આપણે ત્યાં જ્ઞને જ + ઞ ગણવામાં આવતો હતો . એટલું જ નહીં પણ જોડણીકોશની જુની આવૃત્તીઓમાં જ્ઞનું સ્થાન ' જ ' અક્ષરોની વચ્ચે હતું . સંસ્કૃતની અસરોવાળી કેટલીક અન્ય ભાષાઓમાં આજે પણ " જ્યાન " કે " ગ્યાન " ઉચ્ચારથી જ્ઞ ને ઓળખવામાં આવે છે . ગુજરાતીઓ જ્ઞનો ઉચ્ચાર હંમેશાં ગ્નાનનો જ્ઞ જ કરતા હોવાથી જ્ઞને ' જ ' વીભાગમાં મુકાયાનો વીરોધ જ્ઞાની લોકોએ કર્યો તેથી ગુજરાત વીદ્યાપીઠે ' સાર્થ ગુજરાતી જોડણીકોશ ' ની નવી આવૃત્તીમાં ( પુરવણીમાં ) જ્ઞને ' ગ ' વીભાગમાં મુકી દીધો છે ! ! ( પરંતુ ઉતાવળ થઈ ગઈ હોય કે કોઈ અન્ય કારણસર પરંતુ આ નવી પુરવણીને જ્યારે મુળ જોડણીકોશ સાથે કમ્બાઈન્ડ કરી ત્યારે આ ભુલ સૌના ધ્યાનમાં આવે એવી રીતે ખુલ્લી પડી ગઈ છે ! ) પરીણામ એ આવ્યું છે કે જ્ઞ શબ્દને શોધનારાઓને જ્ઞ જ વીભાગમાં પણ મળશે અને ગ વીભાગમાં પણ મળશે ! ! ! આપણે દાખલા સહીત તેને જોઈ લઈએ - ગુજરાત વીદ્યાપીઠ દ્વારા પ્રકાશીત " પુરવણી સહિતનું આઠમું પુનર્મુદ્રણ , ઓક્ટોબર , ૨૦૦૮ " ની કૉપી જે મારી પાસે છે તે છેલ્લામાં છેલ્લો કોશ છે . તેમાં પાના નં . ૯૦૩ સુધીમાં જુના કોશનાં પાનાં છે , જ્યારે ૯૦૭થી ૧૦૨૪ સુધીનાં પાનાં ( પરીશીષ્ટ સહીત ) નવી પુરવણીનાં છે . હવે જોઈશું તો જણાશે કે પ્રથમ કોશમાં પાના નં . ૩૫૮ ઉપર જ વીભાગના છેલ્લા શબ્દ ' જૌહર ' પછી ' જ્ઞ ' , મુકાયો છે . જ્યારે પુરવણીના પાના નં . ૯૨૮ ઉપરના ગ વીભાગના છેલ્લા શબ્દ ' ગૌરી વ્રત ' પછી ' જ્ઞાનવૃદ્ધ ' થી જ્ઞના શબ્દો શરુ થાય છે . ટુંકમાં કહીએ તો છેલ્લી આવૃત્તીના આ જોડણીકોશમાં જ્ઞ ને શોધવામાં માર્ગદર્શન મળવાને બદલે ગોટાળો ઉભો થાય છે . જોકે હવે પછી તો જ્ઞનું સ્થાન ગ વીભાગમાં જ રહેવાનું છે તેમ માની લઈએ . અને એ જ કારણસર બીજી એક આડવાત એ છે કે સંસ્કૃતને વળગી રહેવાને બદલે આ બાબતે બોલીના / ઉચ્ચારના ધોરણને અપનાવાયાનું સમજાય છે . આજના આ લેખના અનુસંધાને જોઈએ તો છેલ્લા કોશમાં જ્ઞ શોધવા માટે પાના નં . ૩૫૮ ઉપર જ વીભાગમાં તથા નં . ૯૨૮ ઉપર ગ વીભાગમાં બન્ને જગ્યાએ શોધવાનું રહે છે ! ! - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - દૃ અને દ્ર અંગે હવે પછી * વાચકો માટે * Share * * ઇ - મેઇલ * Facebook * * * Print * * Comments ( 13 ) ગુજરાતી વ્યાકરણના પાઠો : બુધવાર , September 16 , 2009 at 5 : 17 am09 · Filed under વ્યાકરણ ગુજરાતી વ્યાકરણના પાઠો : ( 12 ) - જુગલકીશોર = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = વીરામચીહ્નો વીષે ખાસ : ભલે વીરામચીહ્નો આપણે પશ્ચીમમાંથી લીધાં પણ જ્યારે એને અપનાવ્યાં ત્યારે એની સંખ્યા ઘણી વધુ હતી . આ ચીહ્નો શરુઆતમાં આપણે ત્યાં ઉપયોગમાં લેવાતાં તે બધાં કાંઈ વીરામચીહ્નો ન હતાં . વાક્યમાં , લખાણોમાં આવતી બધી નીશાનીઓને આપણે શરુઆતમાં તો વીરામચીહ્નોમાં જ ખપાવી દીધી હતી . પછી તેમાં સમય જતાં કેટલાક વીદ્વાનોએ ફેરફાર સુચવ્યા અને એમ ધીમે ધીમે વીરામચીહ્નોની સંખ્યા મર્યાદીત થતી ગઈ . અનેક વીદ્વાનોએ આ વીષય પર જે ગ્રંથો લખ્યા તેમાં નીચેનાનો સમાવેશ કરી શકાય : શ્રી જોસેફ વી . ટેલરે લખેલા પુસ્તક " ગુજરાતી ભાષાનું વ્યાકરણ " ઉપરાંત શ્રી હ . દ્વા . કાંટાવાળા તથા શ્રી લા . ઉ . ત્રવાડી દ્વારા લખેલું પુસ્તક " નવું ગુજરાતીભાષાનું વ્યાકરણ " ; શ્રી કમળાશંકર પ્રા . ત્રિવેદી કૃત " ગુજરાતી ભાષાનું બૃહદ્ વ્યાકરણ " ; ડૉ . કે . બી . વ્યાસના " ભાષા , વૃત્ત અને કાવ્યાલંકાર " ; શ્રી મનસુખલાલ ઝવેરી કૃત " ગુજરાતી ભાષા : વ્યાકરણ અને લેખન " તથા શ્રી કે . કા . શાસ્ત્રી કૃત " ગુજરાતી ભાષાલેખન " વીરામચીહ્નો જેમ અંગ્રેજીમાંથી આવ્યાં એ ખરું પરંતુ એનો અર્થ આપણે બરાબર અપનાવ્યો જણાતો નથી ! અંગ્રેજી શબ્દ ' પંક્ચ્યુએશન ' અને ગુજરાતી શબ્દ ' વીરામચીહ્નો ' વચ્ચે ઘણો તફાવત જણાય છે ! અંગ્રેજી શબ્દ પંક્ચ્યુએશનનો અર્થ મુળ લેટીન મુજબ ' એ પોઈન્ટ ' એવો થાય છે જ્યારે આ શબ્દના અર્થમાં રહેલી વીભાવના જોઈએ તો તે આ મુજબ વ્યક્ત થાય છે : 1 ] અર્થની સ્પષ્ટતા માટે ભાષામાં વીરામચીહ્નો મુકવાં ; 2 ] અવારનવાર અવરોધ યા વીક્ષેપ કરવો ; 3 ] ભાર મુકવો . સાથે સાથે શબ્દકોશમાંનો એનો અર્થ જોઈએ તો - " અર્થ વધારે સહેલાઈથી પામી શકાય તે માટે વાક્યો , સ્વતંત્ર ઉપવાક્યો , અવાંતર શબ્દગુચ્છો ( પેરેન્થેટીકલ ફ્રેઝીજ ) વગેરેને જુદાં પાડવા માટે લેખન અને મુદ્રણમાં કેટલાંક નીયત ચીહ્નો અને સંજ્ઞાનાઓ વાપરવાની ક્રીયા , પ્રવૃત્તી કે વ્યવસ્થા . " આપણે આમાંથી વીરામ શબ્દને વધુ મહત્ત્વ આપીને કેટલુંક જતું કરીને વીરામચીહ્નો એ શબ્દને પકડી રાખ્યો છે . આપણે ત્યાં પણ ઉપર જણાવ્યા તે લેખક મહાનુભાવોએ આ ચીહ્નોની સમજ આપવા પ્રયત્ન કર્યો જ છે . એમાંની સૌથી પહેલી વ્યાખ્યા શ્રી ટેલરની નમુના દાખલ જોઈશું . તેઓ કહે છે : " વિરામ ( વિ , ઉપસર્ગ ; રમ , રહેવું - થંભવું ) , આચકો ખાવો . વાક્યમાં આચકો ખાવાનાં બે કારણ છે . એક , સ્વાસને વાસ્તે ; વાક્ય લાંબું થાય તો બોલતાં સ્વાસ પહોંચે નહીં , માટે તેમાં , એક , બે કે અધિક વાર , થોડું થોભવું પડે છે . બીજું , અર્થની સ્પષ્ટતાને વાસ્તે ; એ સારૂ કે બોલેલી ભાષાનો સાંભળનાર , અને લખેલીનો વાંચનાર , ઘુંચવણ વિના અર્થ સમજી શકે . બોલતાં આપણે પોતાની મેળે સમજી શકિયે છિયે કે વાક્યમાં કહિં કહિં આચકો ખાવો જોઈયે ; પણ લખેલી ભાષામાં , વિરામ કહિં કહિં આવે છે , અને આચકો વત્તો કે ઓછો ખાવો જોઈયે , એ જણાવવા સારૂ કેટલાંએક ચિન્હો યોજેલાં છે એમને વિરામચિન્હ કહિયે છિયે . " વ્યાખ્યાઓમાં વધુ આગળ ન જતાં આપણે એના વીષેના અગત્યના મુદ્દાઓ જોઈ લઈએ . આનાથી આપણા આ ચીહ્નોની જરુરીયાત અને એનું મહત્ત્વ વધુ સ્પષ્ટ થશે : 1 ] આ ચીહ્નો ખાસ તો લેખનમાં અને છાપકામમાં વપરાય છે . બોલવામાં એનો સીધો ઉપયોગ હોઈ શકે નહીં . 2 ] આ ચીહ્નોને , તે છતાં , ઉચ્ચારણરીતી સાથે સંબંધ છે જ . 3 ] આ ચીહ્નો ખાસ તો અર્થની સ્પષ્ટતા માટે છે . 4 ] લખાણના અર્થને વધુ સારી રીતે સમજવામાં આ ચીહ્નો વાચકને મદદરુપ થાય છે . શ્રી હૅરીનાં આ વાક્યમાં વીરામચીહ્નોની સરસ વાત સંક્ષેપમાં કહેવાઈ હોઈ એને પણ જોઈ લઈએ : " દરેક વિરામચિહ્ન લઘુલિપિના કીમિયાને મળતું અથવા રસ્તામાં આવતા ટ્રાફિકની દોરવણી અને નિયમન માટે રાખવામાં આવેલી માર્ગસંજ્ઞાઓને મળતું કામ કરે છે . જો એ વાચકને મદદરુપ થાય તો અસરકારક છે અને જો વાચકને અર્થગ્રહણમાં અવરોધરુપ થાય તો હાનિકર છે . " બીજા મહાનુભાવોની વાતોમાં ઉંડે ન ઉતરતાં હવે આપણે સીધા વીરામચીહ્નોને જોઈ જઈએ : શ્રી ટેલરે નોંધેલાં ચીહ્નો આ મુજબ છે : 1 - લઘુવીરામ ( , ) 2 - ગુરુવીરામ ( ; ) 3 - વૃદ્ધીવીરામ ( : ) 4 - અંત્યવીરામ ( . ) આ ઉપરાંતનાં ચીહ્નો તેઓ બતાવે છે તે આ મુજબ છે : 1 - ગુરુરેખા ( _ ) 2 - લઘુરેખા ( - ) 3 - પ્રશ્નચીહ્ન ( ? ) 4 - ઉદ્ગારચીહ્ન ( ! ) 5 - કૌંસચીહ્ન ( { } - ( ) - [ ] - ) 6 - લોપચીહ્ન ( ' ) 7 - અવતરણચીહ્નો ( ' ' - " " ) 8 - લઘુસ્વરનાં ચીહ્નો ( અર્ધચંદ્રાકાર તથા | ) 9 - ગુરુસ્વરનાં ચીહ્નો ( - તથા ડ ) 10 - થડક કે તાળચીહ્ન ( ' ) 11 - સમાનચીહ્ન ( = ) 12 - પ્રકરણ અથવા ખંડકચીહ્ન ( § ) 13 - ભુલચીહ્ન ( ^ ) 14 - ફુલ / ફુદડી ( * ) ; કટારી ( † ) ; દ્વીકટારી ( આગળનાં બે ઉપરાઉપરી ચીહ્નો ) દ્વીરેખા ( ॥ ) સર્પગાંઠ ( § ) અને પદચીહ્ન 15 - સુચકચીહ્ન ( હાથની આંગળીથી દર્શાવતું ચીહ્ન ) આટલાં ચીહ્નો શરુઆતમાં જે હતાં તેમાંથી કાળક્રમે ઘણાં ચીહ્નોને વીરામચીહ્નોની યાદીમાંથી બાદ કરીને છેવટ આજે આપણે જોઈએ છીએ તે જ ચીહ્નો રહ્યાં છે જેના વીષે આપણે આગળનાં પ્રરકરણોમાં જોઈ ગયાં છીએ . - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - હપ્તો છેલ્લો હવે પછી . * વાચકો માટે * Share * * ઇ - મેઇલ * Facebook * * * Print * * Comments ( 1 ) સંસ્કૃત - પ્રાકૃતમાં વીરામચીહ્નો હતાં ? ! શુક્રવાર , March 7 , 2008 at 5 : 17 pm03 · Filed under વ્યાકરણ વીરામચીહ્નો વીષે કેટલુંક જાણવા જેવું : - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - વ્યાકરણના પાઠો - 11 . વર્તમાન સમયમાં એક વલણ એવું છે કે લખાણમાં શક્ય એટલાં ઓછાં વીરામચીહ્નો મુકવાં . એકપણ વીરામચીહ્ન ન મુક્યું હોય એવી રચનાઓ પણ મળે છે ! દા . ત . નલિન રાવળ કૃત કાવ્ય ' એકાંત ' માં એકપણ વીરામચીહ્ન નથી . વીરામચીહ્નો ઓછાં વાપરવાનું વલણ છતાં આજેય લખાણમાં એનું મહત્ત્વ જરાય ઓછું નથી … . જે વીરામચીહ્નો આપણે આજે વાપરીએ છીએ તે મુળ આપણાં નથી ! ! આરંભકાળમાં તો આપણે ત્યાં લખાણમાં વીરામચીહ્નો હોવાનું જણાયું નથી . લખાણમાં તો તે બધાં પાછળથી આવ્યાં છે . ઈ . સ . પુર્વે ત્રીજી સદીના અશોકના શીલાલેખમાં એકપણ ચીહ્ન નથી . ઘણા સમય પછી પુર્ણવીરામની જગ્યાએ ઉભી લીટી ( | ) કરવાનો રીવાજ થયો . તો સવાલ એ થાય કે વીરામચીહ્નો વગર કઈ રીતે ચાલતું હશે ? ! જવાબમાં જાણીને આશ્ચર્ય થાય એમ છે . આપણે ત્યાં સંસ્કૃત કે પ્રાકૃતમાં લીપીબધ્ધ થયેલા ગ્રંથો જોતાં ચોક્કસ જણાશે કે એ ચીહ્નોની જરુર જ ન પડે એવી ભાષાકીય રચના જ નક્કી થયેલી હતી ! ! નવાઈ લાગે છે ને ? ! પણ જુઓ આ નીચેની વીગતો , તાજ્જુબ થઈ જશું : એ વખતની ભાષાઓમાં ચીહ્નોને બદલે એવાં અનેક અવ્યયો જ હતા કે બરાબર તે નીશાનોની જ કામગીરી કરી આપે . આ અવ્યયો વીરામચીહ્નોના ભાવને સુચવવા માટે સક્ષમ હતા . જેમ કે , ચ , વા કે તથા જેવા અવ્યયો અલ્પવીરામની ગરજ સારે છે . ' અથવા ' એ અર્ધવીરામસુચક છે . ' ઇતિ ' શબ્દ પુર્ણવીરામનો ભાવ દર્શાવે છે . પ્રશ્ન સુચવવા માટે ' કિં ' , ' અહોસ્વિત્ ' . ' ઉત ' , ઉતસ્વિત્ ' , ' કિં ' , ' વા ' વગેરે અનેક અવ્યયો હતા . ઘટકસુચક ચીહ્નને બદલે ' કિન્તુ ' થી બરાબર કામ સરે છે . ' અથ ' શબ્દ કંડીકાનો આરંભ સુચવે છે , જ્યારે ' અપિ ચ ' , ' કિન્ચ ' વગેરે અવ્યયો કંડીકાની અંદર આવતા વીભાગોને કે વીષયાન્તરને જ નહીં , જુદી જ કંડીકાનો નીર્દેશ કરે છે . ' તથાહિ ' જેવા અવ્યયો દર્શકચીહ્ન તરીકે કામ આપે છે તો ' તદુક્તં ' , ' તથા ચ ' , ' યથા ' વગેરે અવતરણચીહ્ન રુપે કાર્ય કરે છે . જ્યારે ' યચ્ચોક્તં ' , ' યદપ્યુક્તં ' , ' યદ્યપિ ' વગેરે પદો આગળ આવી ગયેલા વીષયોની યાદી આપે છે . વીસ્મય કે આશ્ચર્ય માટે ' અહો ' , તથા ' હો ' નો ઉપયોગ થતો હતો જ્યારે ' રે ' અને ' અરે ' શબ્દનો ઉપયોગ સંબોધન સુચવે છે . હાસ્ય માટે પણ ' અહો ' વપરાતો . આ ઉપરાંત ' હિ ' , ' યત : ' , ' તત : ' , ' ઇત : ' , ' તદ્યથા ' , ' ભવતુ નામ ' , ' અસ્તુ નામ ' , ' જાતુ ' , ' ચેત્ ' , ' તર્હિ એવં ' વગેરે અવ્યયો તે તે પ્રકારના વાક્ય વીભાગને સુચવે છે … . . ' આહુ : ' , ' પ્રેરયન્તિ ' વગેરે ક્રીયાપદો કોઈ પણ પક્ષની શરુઆતને બતાવે છે જ્યારે ' અત્ર પ્રતિવિધિયતે ' , ' અત્રોચ્યતે ' જેવાં ક્રીયાપદો કોઈ પણ પક્ષના પ્રતીવાદની શરુઆત દર્શાવે છે . આમ જોવા જઈએ તો આ બન્ને ભાષાઓમાં અનેક અવ્યયો છે જે દરેક પ્રકારના વાક્યવીભાગને જણાવવાને માટે પુરતાં હતાં . એટલા જ માટે અભ્યાસીઓ અને અવ્યયોના મર્મને જાણનારાં કદી પણ એકધારા વીભાગ વીનાના લખાણને જોઈને ભરમાતા કે મુંઝાતા નથી … . - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ગુજરાત વીદ્યાપીઠ પ્રકાશીત ' ગુજરાતીમાં વીરામચીહ્નો ' નામક પુસ્તીકાને આધારે સાભાર . * વાચકો માટે * Share * * ઇ - મેઇલ * Facebook * * * Print * * Comments ( 7 ) વીરામચીહ્નોની વાત ફક્ત અટકે છે , બંધ થતી નથી . શનિવાર , February 16 , 2008 at 5 : 17 am02 · Filed under વ્યાકરણ વ્યાકરણના પાઠો : 10 - જુગલકીશોર = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = વીરામચીહ્નો : 4 સહપાઠીઓ ! વ્યાકરણના પાઠો અંતર્ગત આપણા આ શ્રેણીના કુલ 9 હપ્તા થયા . એમાંય વીરામચીહ્નોનો આ ચોથો હપ્તો છે . આ પ્રકરણ જાણી જોઈને ટુંકાવ્યું છે . વીરામચીહ્નોની વાત ઘણી ઉંડાણથી કરવાની જરુર નથી જણાઈ તેથી આ ચારેય હપ્તામાં સાવ સામાન્ય કહેવાય એવી વીગતો આપી છે . વધુ જરુર જણાશે અથવા પૃચ્છા થશે તો આગળ ઉપર એની વીગતોમાં ઉતરીશું . અત્યારે તો આ બધું છાશમાં પાણી નાખીને પીરસ્યું છે . વીરામચીહ્નોનો ઉપયોગ ફક્ત ગદ્યમાં જ નહીં , પદ્યમાં પણ વીરામચીહ્નોનો વાપર કાવ્યનો વીચાર કે ભાવ યોગ્ય રીતે ઉપસાવવામાં બહુ જ ઉપયોગી હોય છે . આશા છે કે આ સાવ સામાન્ય એવી વીગતો પણ આપણે ઉપયોગમાં લઈશું . આજે હવે આ હપ્તામાં બાકી રહી જતાં ચાર ચીહ્નો - 1 - અવતરણચીહ્ન , કૌંસ , લોપકચીહ્ન અને લોપચીહ્ન - વીષે વાત કરીને વ્યાકરણના પાઠોનું આ પ્રકરણ પુરું કરીશું . - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - અવતરણચીહ્નો [ ' - - ' તથા " - - " ] : આ ચીહ્નોનો ઉપયોગ લખાણમાં આવતાં કોઈ વીશેષ નામો કે કોઈ મહત્ત્વની બાબત તરફ ધ્યાન ખેંચવા માટે તથા કોઈ અન્યના અવતરણોને ટાંકવા માટે થાય છે . ઘણીવાર લખાણમાં એક અવતરણની અંદર કશીક રજુઆત થઈ રહી હોય તે દરમીયાન બીજી કોઈ વ્યક્તીનું અવતરણ આપવાનું થાય ત્યારે બંનેને અલગ પાડવા માટે બંને પ્રકારનાં અવતરણચીહ્નોનો ઉપયોગ થાય છે . દા . ત . 1 ] આપણા સાહીત્યમાં ' કલાપી ' નું નામ અને કાર્ય સૌ કોઈને જાણીતું છે . 2 ] કાકા કાલેલકરે પોતાને લાગેલી ભુખને આલંકારીક રીતે આ રીતે મુકી છે : " ભુખ તો એવી લાગી હતી કે કુણા કુણા કાંકરાય પચાવી જાઉં ! " 3 ] શીક્ષકે કહ્યું , " સૌ પોતાની જગ્યા પર જ ઉભા રહીને ગીત ગાશે . " 4 ] તમણે આ પ્રમાણે વાત મુકી હતી : " હું જ્યાં સુધી જાણું છું ત્યાં સુધી એમણે કહેલી વાત , ' ગુજરાતીઓએ સૌએ સાથે મળીને કામ કરવું જ પડશે ' મારા મનમાં બહુ અસર કરી ગઈ હતી . " . કૌંસ : ( - ) / { - } / [ - - ] : ઉપર બતાવેલા ત્રણેય પ્રકારના કૌંસ લખાણમાં વપરાય છે . ગણીતમાં છગડીયા કૌંસ અને મોટા કૌંસ તરીકે ઓળખાય છે . એનું સ્થાન પણ એ રીતે જ નક્કી થયેલું છે . લખાણમાં જ્યાં જરુર જણાય ત્યાં મહત્ત્વની બાબતને ખાસ સ્પષ્ટ કરવા માટે કૌંસમાં મુકવામાં આવે છે . લખાણમાંની કોઈ બાબતનું અર્થઘટન કરવામાં કૌંસનો ઉપયોગ થાય છે . વાક્યમાંના કોઈ શબ્દનો અન્ય અર્થ બતાવવા માટે પણ એનો વાપર છે . ઉપરાંત નાટકમાં વાચકને કેટલીક બાબતો દર્શાવવા માટે પણ કૌંસ વપરાય છે . દા . ત . 1 ] આપણા સૌ બ્લોગમાંનો એ ( સારસ્વત પરીચય ) એની વીશેષતાને કારણે પ્રસીદ્ધ થયો છે . 2 ] … પછી તો મારે એમની સાથે ( સુરેશભાઈ સાથે સ્તો વળી ) સારી ભાઈબંધી થઈ ગઈ . 3 ] અંતાણી : ( હાથમાંની પેન ઉંચી કરીને ) " હવે જોઈ લેજો આપણી તડાફડી ! " લોપકચીહ્ન : ( ' ) : કોઈ શબ્દ , અક્ષર કે આંકડાની પછી તરત જ આવતું આ ચીહ્ન બતાવી આપે છે કે અહીં કોઈ અક્ષર બતાવાયો નથી . . દા . ત . 1 ] ચીરાગ : આટલા દા ' ડાથી એ ક્યાં ગ્યો ' તો ઈ જ ખબર નો ' તી . લોપચીહ્ન : ( … … ) : આ ચીહ્ન વાક્યને અધુરું રાખવા કે કોઈ શબ્દની આગળની વાતને અટકાવીને અધ્યાર રાખવા માટે વપરાય છે . એનાથી વાતને એક રહસ્ય સાંપડે છે , કે પછી ચોટતા આવે છે . દા . ત . " છેવટે તો હું દીકરી ખરીને ! મારે તો છેવટનો ઉપાય કુવો પુરીને … … " = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = સહયોગીઓ ! આ છેહ્નોવાળી વાતને અહીં અટકાવીએ છીએ પરંતુ બે વાત ધ્યાને લઈશું : 1 - આપણે સૌ આ ચીહ્નોનો છુટથી અને યોગ્ય સ્થાને ઉપયોગ કરતાં જ રહીશું , જેથી આપણા લખાણમાં અર્થ વધુ સ્પષ્ટ થાય અને ભાષા વધુ સાર્થક થાય ; 2 ] જ્યારે પણ જરુર પડે ત્યારે આની ચર્ચા ચાલુ રાખીશું . અસ્તુ . - = = = = 000 = = = = - * વાચકો માટે * Share * * ઇ - મેઇલ * Facebook * * * Print * * Comments ( 5 ) વીરામચીહ્નોનાં પ્રશ્નો અને આશ્ચર્યો ! ! મંગળવાર , January 29 , 2008 at 5 : 17 am01 · Filed under વ્યાકરણ વ્યાકરણના પાઠો : 9 જુગલકીશોર . = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = વીરામચીહ્નો : 3 એક મીત્ર : " હું મુરખ છું ? " બીજો મીત્ર પહેલાને : " તારા વાક્યમાંથી પ્રશ્નાર્થચીહ્ન કાઢી નાખીને પછી જો ! " આ સંવાદ આપણને પ્રશ્નાર્થચીહ્ન અને ઉદ્ગારચીહ્નઅંગે ઘણું કહી જાય છે . એ બન્ને ચીહ્નોની વાત કરતાં આજે આપણે એ બન્નેની ઉપયોગીતા અને વીશેષતાઓ જોઈશું . પ્રશ્નાર્થ ચીહ્ન : ( ? ) એના નામ પ્રમાણે આ ચીહ્ન વાક્યમાં રહેલો પ્રશ્નઆપણને દર્શાવે છે . પુર્ણવીરામની જેમ આ ચીહ્ન પણ વાક્યની પુર્ણતા દર્શાવે છે . છતાં કહેવું જોઈએ કે પુર્ણવીરામચીહ્ન વાતને પુરી કરે છે જ્યારે પ્રશ્નાર્થચીહ્ન સંવાદ ઉભો કરે છે ! પ્રશ્નાર્થચીહ્ન પછી આપોઆપ એક અપેક્ષા ઉભી થઈ જાય છે , તરત બીજા એક વાક્યની . આ ચીહ્નવાળું વાક્ય સાદા પુર્ણવીરામ વાળા વાક્યથી સંતોષ પામે છે . [ આ વાત આપણા જીવનવ્યવહારોમાંય કેવી બંધબેસતી થાય છે ? ! ] ઉદ્ગારચીહ્ન : ( ! ) આ ચીહ્નને આશ્ચર્યવીરામચીહ્નપણ કહેવામાં આવે છે . એના નામ પ્રમાણે એ ઉદ્ગારમાં રહેલા આશ્ચર્ય , કટાક્ષ , સુખ - દુ : ખના વીશેષ ભાવો વગેરે પ્રગટાવવામાં મદદ કરે છે . સાહીત્યકારો માટે આ ચીહ્ન બહુ ઉપયોગી અને થોડામાં ઘણું પ્રગટ કરી દેનારું બની રહે છે . ખાસ કરીને ત્રણ પરીસ્થીતીમાં તેનો વીશેષ ઉપયોગ થાય છે : 1 ] મનના ભાવોની તીવ્રતા દર્શાવવામાં . દા . ત . " કેવી ઠંડી પડી રહી છે ! " 2 ] કેટલાક અવ્યવો જેવા કે અરે , અરર વગેરે જેમાં આવ્યા હોય તેવા વાક્યને છેડે તે આવે છે . દા . ત . " અરર , આવી ક્રુરતા ! " 3 ] સંબોધન માટેના નામ પછી તરત ( અલ્પવીરામના સ્થાને ) તે વપરાય છે . સંબોધન પછી વાક્યમાં જો ભાર દર્શાવવાનો હોય તો વાક્યના છેડે પણ તે આવે છે . દા . ત . " પ્રફુલ ! તને યાદ છે આજે બીલ ભરવાનો છેલ્લો દીવસ છે ! " 4 ] ભાવની ઉદ્રેકતા દર્શાવનારા શબ્દો પછી પણ તે આવે છે . દા . ત . " ખબરદાર ! હવે એક શબ્દ પણ આગળ બોલ્યો છે તો ! " અથવા , " આનંદો ! આજે તો ચુંટણીની રજા છે ! " સૌ મીત્રોને ખાસ ભલામણ છે કે પોતાનાં લખાણોમાં આ ચીહ્નોનો વાપર તેઓ કરતાં રહે . - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - [ અન્ય ચીહ્નોની વાત આવતે વખતે . ] * વાચકો માટે * Share * * ઇ - મેઇલ * Facebook * * * Print * * Comments ( 1 ) વાંચવામાં સહેલાં પણ લખવામાં અઘરાં વીરામચીહ્નો . રવિવાર , January 20 , 2008 at 5 : 17 pm01 · Filed under વ્યાકરણ ગુજરાતી વ્યાકરણના પાઠો : 8 - જુગલકીશોર . = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = વીરામચીહ્નો : 2 [ વીરામચીહ્નની ગયા અંકમાં કરેલી વાત આગળ ચલાવતાં પહેલાં કેટલાંક ઉમેરણ પણ જોઈ લઈએ : ] 1 ] પુર્ણવીરામ : સાદાં વીધાન વાક્યોને અંતે પુર્ણવીરામ આવે છે તે જોયું ; 2 ] અ . સૌ ; ન . પ્ર . બુચ વગેરે શબ્દોને ટુંકાવવા માટે વપરાય તે પણ આપણે જોયું ; 3 ] સવાલ કે અન્ય વીગતોમાં આવતા ક્રમાંક પછી પણ પુર્ણવીરામ આવે છે તે નોંધશો , દા . ત . દાખલો નં . 1 . ; દાખલો નં . 2 . વગેરે . જ્યારે બીજી પણ એક વધુ વાત નોંધશો : 4 ] આજ્ઞાવાચક વાક્ય પછી પણ પુર્ણવીરામ આવે છે ; દા . ત . તમારું હોમવર્ક કરો . હાથ ધુઓ . . વગેરે . અલ્પવીરામ બાબત પણ એક વધુ વીગત નોંધી લેશો : અરેરે , ખરેખર , હે ભગવાન વગેરે જેવા શબ્દો વાક્ય શરુ થતાં પહેલાં આવે ત્યારે તરત અલ્પવીરામ આવશે . દા . ત . ખરેખર , એમની વાત સમજવા જેવી છે . અહો , કેવી વીરોધાભાસી વાત કહી ? અરેરે , એમને માથે તો કેવી વીતશે હવે ? વગેરે . હવે આજે અન્ય ચીહ્નો જોઈએ : - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - અર્ધવીરામચીહ્ન : ( ; ) પુર્ણવીરામ અને અલ્પવીરામચીહ્નોને ઉપરનીચે મુક્યાં હોય એવું આ અર્ધવીરામ ચીહ્ન વાક્યમાં વાપરવામાં ધ્યાન રાખવાનું હોય છે . એ ગમે ત્યાં વાપરી શકાતું નથી . જુઓ : 1 ] અટકવા માટેના કાર્યની આ ચીહ્નની સાદી વાત તો એટલી જ છે કે અલ્પવીરામ કરતાંવધુ સમય અને પુર્ણવીરામ કરતાં ઓછો સમય અટકવા માટે અર્ધવીરામ વપરાય છે . 2 ] પરંતુ બીજી પણ એક વીશેષ કામગીરી આ ચીહ્નની છે તે યાદ રાખશો : જ્યારે લાંબા વાક્યોમાં મુખ્ય વાક્યની સાથેનાં એક કે એકથી વધુ પેટા વાક્યો ( ઉપવાક્યો ) આવે અને તે વાક્યો પાછાં સાવ સ્વતંત્ર ઉભાં રહી શકે એવાં અર્થપુર્ણ હોય ત્યારે એ વાક્યો પછી ( ; ) આ ચીહ્નનું અર્ધવીરામ મુકવામાં આવે છે . દા . ત . પોલીસ આવી ; ચારેબાજુ ભાગંભાગ થઈ ગઈ . આ વાક્યમાં પાછલું વાક્ય આગળના વાક્યને કારણે જ પુરું સમજાય છે પરંતુ પહેલું વાક્ય સ્વતંત્ર હોઈ અર્થ તો આપે જ છે . જ્યારે પાછળના મુખ્યવાક્યને માટે આગળના વાક્ય પાસે અર્ધવીરામ જરુરી હોઈ ત્યાં આ ચીહ્ન બહુ ઉપયોગી બની રહે છે . ઉપરાંત , બીજો દાખલો લઈએ તો , " અંધારું થઈ ગયું હતું ; વાતાવરણ શાંત હતું ; ગમે ત્યારે કોઈ આવી ચડે એવી સ્થીતી હતી ; છેવટે સામેથી એમની કાર આવી ત્યારે સૌનેનીરાંત થઈ . " ગુરુ વીરામચીહ્ન . ( : ) તેનો પયોગ આ મુજબ થાય છે : 1 - વાક્યમાં આગળ આવનારાં અવતરણ ચીહ્નની પહેલાં ગુરુવીરામ મુકવામાં આવે છે . દાત . " રમણે કહ્યું : " આરામ હરામ હૈ વાળું જવાહરલાલનું આ વાક્ય બહુ જાણીતું છે . " 2 - અવતરણચીહ્નો ન બતાવાયાં હોય ત્યારે પણ ક્વોટેડ વાક્યની પહેલાં ગુરુવીરામ આવે છે . દા . ત . ગાંધીજી કહેતાં : ખરાબ અક્ષર એ અધુરી કેળવણીની નીશાની છે . 3 - કોઈ બાબત સમજાવવાની હોય ત્યારે એવા સમજુતીસુચક વાક્ય કે શબ્દસમુહની પહેલાં ગુરુવીરામ આવે છે . દા . ત . સો વાતની એક જ વાત મારે કહેવી છે : ગુજરાતી વડે એકતા લાવો . લઘુરેખા . ( - ) : આ કૌંસમાં બતાવેલું ચીહ્ન લઘુરેખાનું છે . 1 - સમાસ જેવા શબ્દોના જોડકાંના બન્ને શબ્દોને લખવા માટે આ રેખાનો ઉપયોગ થાય છે . દા . ત . સવાર - સાંજ તેમની મુલાકાત થવા માંડી . એમનું બોલવું - ચાલવું સાવ બદલાઈ ગયું હતું . 2 - લખતાં લખતાં પંક્તી પુરી થઈ ગયા પછી કોઈ શબ્દના એક - બે અક્ષરો સમાઈ શકે તેમ ન હોય ત્યારે લીટીને અંતે આવેલા અક્ષર પછી લઘુરેખા કરવામાં આવે છે . જે બતાવે છે કે વાક્ય ચાલુ હોઈ આ શબ્દ આગળની લીટીમાં ચાલુ જ છે . ગુરુરેખા : ( - ) : લઘુરેખા કરતાં બેવડી લાંબી આ રેખા વીવીધ ઉપયોગ માટે જાણીતી અને લેખકોની માનીતી કહી શકાય એવી છે . એનો ઉપયોગ કરીને ઘણું કામ એની પાસેથી લઈ શકાય છે . જેમકે - 1 - ગુરુવીરામ જેવી જ કામગીરી આ રેખાનીછે . દા . ત . હું તો માનું છું - " ભાષાના નીમીત્તે જ આપણે સૌ એક બની શકીશું " 2 - ઘણી વાર કહેવાની વાત વાચક સમજી જ જશે એની ખાત્રી સાથે અધુરી છોડીને ત્યાં ગુરુરેખા કરવામાં આવે છે . જેમકે , " જેમના આવવાની બીક હતી તે જ સામે આવીને ઉભો હતો . એટલે પછી - " 3 - જે વાત આગળના વાક્યમાં કહી હોય તેની જ પુર્તીરુપે કે એના પર્યાય તેરીકે વાત વધુ અસરકારક રીતે કે સ્પષ્ટ કરવા કહેવી હોય ત્યારે ગુરુરેખાથી કામ લેવામાં આવે છે . દા . ત . " કેવો લુચ્ચો છે , આ માણસ - શીયાળ જ જોઈ લ્યો . " 4 - ઘણી વાર કૌંસની કામગીરી પણ ગુરુરેખા પાસેથી લેવામાં આવે છે . ખાસ કરીને જ્યારે લખતાં લખતાં વચ્ચે કશુંક ઉમેરવાનું યાદ આવી ગયું ન હોય , જાણે તે રીતે એનો ઉમેરો આ ગુરુરેખાની મદદથી કરવામાં આવે છે . દા . ત . " એક ખાસ મહત્વની વાત - તમને વાંધો ન હોય તો - કહું ? " તથા " ચાલતાં ચાલતાં તેણે - કોઈ ન સાંભળેએમ - એને ખભે હાથ મુકીને કહ્યું . " - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - [ બાકીનાં વીરામચીહ્નો ત્રીજા હપ્તે . ] * વાચકો માટે * Share * * ઇ - મેઇલ * Facebook * * * Print * * Comments વીરામચીહ્નો લખાણની શોભા અને સાર્થકતા છે . શુક્રવાર , January 11 , 2008 at 5 : 17 pm01 · Filed under વ્યાકરણ ગુજરાતી વ્યાકરણના પાઠો : 7 * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * - જુગલકીશોર . * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * વીરામચીહ્નો - 1 જે રીતે કાના - માતર વીનાનું લખાણ એનો અર્થ સમજવામાં તકલીફ આપે છે તે જ રીતે વીરામચીહ્નો વીનાનું લખાણ પણ ભલે , ઓછા પ્રમાણમાં , પણ વાચનમાં તકલીફ આપે છે . આ ચીહ્નો લખાણને સુસ્પષ્ટ , અને સાર્થક બનાવે છે . ઉદ્ગારવાચક ચીહ્નો જેવાં વીરામચીહ્નો તો લખાણને ખુબ જ અસરકારક બની રહે છે . ઘણી વાર તો વીરામચીહ્નો દ્વારા જ લેખકનું મોટાભાગનું કામ સફળ થઈ જાય છે . લખાણના આંતરીક તત્વ - હેતુ - ને બહાર લાવવામાં આ ચીહ્નો બહુ જ મહત્વની કામગીરી કરી જાય છે . " ભાઈ , ક્યાં જઈ આવ્યા ? " આવું સાદું વાક્ય પણ જો , " ભા . . ઈ ! ક્યાં જઈ આવ્યા ? ! ! " આ રીતે લખવામાં આવે તો કશું જ સમજાવ્યા વીના ઘણું બધું સમજાવી જાય છે ! ટુંકમાં વીરામચીહ્નો એ વાક્યની શોભા તો છે જ પણ લખાણની સાર્થકતા પણ એના ઉપયોગમાં રહેલી છે . વીરામચીહ્નો કેટલાં અને કયાં કયાં સ્થાને ? * * વીરામચીહ્નો એટલે વાક્યોમાંનાં અટકવાનાં સ્થાનો ; * * વીરામચીહ્નો વાક્યમાંના ઘટકોનો એકબીજા સાથેનો સંબંધ દર્શાવે છે . સળંગ વાક્યમાં અનેક પ્રકારના ટુકડાઓ પડતા હોય છે . આ ટુકડાઓનો એકબીજા સાથેનો સંબંધ વીરામચીહ્નોથી જણાય છે . એમના મુખ્ય ચાર પ્રકારો આ રીતે પણ જોઈ શકાય : * * 1 ] પુર્ણવીરામ , અલ્પવીરામ , અર્ધવીરામ અને ગુરુવીરામ આટલાં વીરામચીહ્નો વાચનમાં અટકવાની જુદી જુદી કામગીરી નીર્દેશે , સમજાવે છે . જ્યારે * * 2 ] પ્રશ્નાર્થચીહ્ન , ઉદ્ગારચીહ્ન એ બંને વાક્યમાંના પ્રશ્નને કે જુદા જુદા ભાવને પ્રગટાવવા માટે વપરાય છે . તો - * * 3 ] એક અને બબ્બે અવતરણચીહ્નો વાક્યમાંનાં વીશેષ પદોને અલગ પાડીને ( હાઈલાઈટ કરી ) બતાવે છે . ઉપરાંત કોઈનાં વાક્યો - અવતરણોને ઉદ્ઘૃત ( ક્વોટ ) કરી આપે છે . ઉપરાંત - * * 4 ] લઘુરેખા અને ગુરુરેખા બન્ને સમાસી શબ્દો તથા શબ્દો - વાક્યોના અર્થ , વીસ્તાર કે સમજુતી સ્પષ્ટ કરી આપે છે . હવે આપણે એ બધાંને એક પછી એક જોઈએ . પુર્ણવીરામ : ( . ) * * ગુજરાતીની વાક્ય રચનામાં છેલ્લે સામાન્યરીતે ક્રીયાપદ આવતું હોય છે . પુર્ણવીરામ એ એના નામ મુજબ વાક્યનો હેતુ પુરો થયાની નીશાની છે . છેલ્લે આવતું ક્રીયાપદ કે અંતીમ પદ જ્યારે તે વાક્યના અર્થને કે હેતુને પુરેપુરો સમજાવી દે ત્યારે પુર્ણવીરામ આવે છે . આ ચીહ્ન કદી પણ વાક્યમાં અધવચ્ચે કે અધુરા અર્થે આવતું નથી . * * લાંબાં નામો કે વીગતોને ટુંકમાં મુકવા માટે પણ આ ચીહ્ન વપરાય છે : અ . સૌ . / ન . પ્ર . બુચ વગેરે . અલ્પવીરામ : ( , ) આ ચીહ્ન વાક્યમાં ગમે ત્યાં અને ગમેતેટલી વાર આવી શકે છે . વાક્યના કર્તા અને ક્રીયાપદની વચ્ચે એકથી વધુ નામો , વીશેષણો , ક્રીયાપદો કે પછી અનેક રીતની વસ્તુઓ - સ્થીતીઓ આવે અને એને ક્રમશ : દર્શાવવાની થાય ત્યારે દરેકને લાઈનબંધ મુકીને અલ્પવીરામ દ્વારા રજુ કરવામાં આવે છે . * * દા . ત . " આજે મારે શાક , પુસ્તકો , પેંસીલ - પેનો , પોસ્ટકાર્ડ્ઝ અને સીવાઈ ગયેલાં કપડાં પણ લઈને જ ઘેર આવવાનું છે . " ( આ બધી વસ્તુઓની યાદી થઈ ; બીજા અર્થમાં એ બધાં નામ - પદો છે . એને સાથે મુકવાનાં હોઈ અલ્પવીરામની જરુર ઉભી થઈ હતી . * * એવી જ રીતે એકથી વધુ પરીસ્થીતીઓ પણ આવે ત્યારે પણ અલ્પવીરામ આવે છે . જેમકે , " ગઈ કાલે મારે એક બાજુ મહેમાનો , શાળાનું કામ , છોકરાંના હોમવર્કની તૈયારી , વારંવાર આવતા ટેલીફોન અને ઓચીંતાનો પડોશીઓ વચ્ચે થયેલો ઝઘડો એમ બધું જ ભેગું થઈ જતાં બાર ક્યારે વાગી ગયા , ખબર જ ન રહી ! " ( આ વાક્યમાં એકથી વધુ પરીસ્થીતીઓની યાદી છે . ) પરંતુ ખાસ યાદ રાખો કે આવા દરેક શબ્દોમાંના છેલ્લા શબ્દ પછી અલ્પવીરામ આવે નહીં . જેમકે નીચેના વાક્ય , " તેમના કુટુંબમાં બધાં સમજુ , શાણા . . " પછી ને , અને , છતાં , પણ જેવા શબ્દો આવવાના હોય એટલે શાણા પછી અલ્પવીરામ ન જ આવે . * * વીશેષણોમાં : " તેમના કુટુંબમાં બધાં સમજુ , વીવેકી , શાણા ને શાંત જણાય છે . " * * ક્રીયાપદોમાં : " એમનો કામવાળો કામ કરે , દારુ પીએ , જુગાર રમે , ગમે ત્યારે ઝઘડી પણ પડે … " * * જ્યારે કોઈને સંબોધન કરવાનું થાય ત્યારે પણ જેમકે , " રામુ , આટલું મારું કામ કરી દે . " * * અવતરણચીહ્નો વાપરવાનાં આવે ત્યારે પણ ચીહ્ન શરુ થાય તે પહેલાં અલ્પવીરામ આવશે . દા . ત . રમેશે કહ્યું , " ચાલો આપણે કાર્ય શરુ કરીએ . " = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = અન્ય ચીહ્નો અંગે આવતા હપ્તે . - - = = = = 0000 = = = = - - * વાચકો માટે * Share * * ઇ - મેઇલ * Facebook * * * Print * * Comments ( 9 ) સ્વર - વ્યંજન હપ્તો છેલ્લો . શનિવાર , January 5 , 2008 at 5 : 17 pm01 · Filed under વ્યાકરણ * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * ગુજરાતી વ્યાકરણના પાઠો : 6 - જુગલકીશોર . * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * ય થી ળ સુધીનાં વ્યંજનો અંગે … ગયા હપ્તા સુધી આપણે મોટાભાગે ક થી મ સુધીના અક્ષરો અંગે ચર્ચા કરી હતી . આજે હવે કક્કાના બાકીના અક્ષરો ય થી ળ અંગે કેટલીક માહીતી લઈશું . ક થી મ સુધીના અક્ષરોમાં આપણે જોયું કે સ્વરયંત્રને કંપીત કરતી ઉચ્છ્વાસની હવા ગળાથી લઈને હોઠ સુધીના વીવીધભાગમાં જીભ - હોઠ દ્વારા રોકાઈને અનેક ધ્વનીને / અક્ષરોનેઉત્પન્ન કરે છે . પરંતુ મ પછીના ય થી લઈને ળ સુધીના બધા જ અક્ષરોનો ધ્વની હવા ક્યાંય પણ ' અટક્યા વીના ' ઉચ્ચારાય છે . ય , ર , લ , વ , શ , ષ , સ , હ અને ળ બોલતી વખતે હવા સાવ અટકતી નથી . આ બધા અક્ષરો વ્યંજનો જ હોવા છતાં સ્વરની માફક કોઈને કોઈ જગ્યાએ થી હવાને પસાર થવા દઈને ધ્વની આપે છે . આ બધા અક્ષરોમાંના કેટલાક અક્ષરો વખતે જીભનો આકાર બદલે છે ; ક્યાંક જીભની બન્ને બાજુએથી તો ક્યાંક જીભની ઉપરના ભાગેથી હવા સરતી જ રહે છે . એટલે જ ય થી લઈને ળ સુધીના અક્ષરોને અલ્પપ્રાણ - મહાપ્રાણ રુપે કે ઘોષ - અઘોષ રુપે આગળના અક્ષરો સાથે લીધા નથી . વળી આ અક્ષરોની રચનામાં એક બીજો પણ તફાવત છે જે ધ્યાન ઉપર તરત જ ચડે છે . પ્રથમ ભાગના કથી મ સુધીના અક્ષરો એકલા ઉચારી જ શકાતા નથી . એમાં સ્વરને ઉમેરવામાં ન આવે ત્યાં સુધી એ સામા માણસને સંભળાતા જ નથી ! ! ક થે લઈને મ સુધીનો કોઈપણ અક્ષર સ્વર ઉમેર્યા વીના ઉચ્ચારી જુઓ ! ! સામેના માણસને નક્કી વહેમ પડશે કે આ ભાઈ ( કે બહેન ) બોલવામાંતોટડાય કે અચકાય છે ! જ્યારે ય થી ળ સુધીના અક્ષરોમાં સ્વર આપોઆપ ભળી જાય છે ને અક્ષરનો ઉચ્ચાર અટકતો નથી . આ જ કારણસર આ બીજા વીભાગના વ્યંજનોને તેઓ વ્યંજનો હોવા છતાં સ્પર્શવ્યંજનો , અલ્પ કે મહાપ્રાણ વ્યંજનો , અનુનાસીક - સ્પર્શ વ્યંજનો , સંઘર્શી સ્પર્શવ્યંજનો , પાર્શ્વીક સ્પશ વ્યંજનો પ્રકંપી વ્યંજનો , થડકારવાળા વ્યંજનો કે અર્ધસ્વર - વ્યંજનો તરીકો ઓળખવામાં આવે છે ! આપણે જોયેલાં પાંચ સ્થાનોપર આવતા હવે પછીના અક્ષરોનાં સ્થ્આનો પહેલાં જોઈ લઈએ . આ સ્થાન હવે જાણીતાં થયાં જ છે : કંઠ્ય સ્થાને આવતા અક્ષરો : ( વ્યંજનો ) હ ( સ્વરો ) અ તથા આ તાલવ્ય સ્થાને આવતા અક્ષરો : " ય અને શ ( " ) ઈ મુર્ધન્ય ( દાંત - તાળવા વચ્ચે ) : " ર અને ષ " ઋ દન્ત્ય " લ અને સ " - ઓષ્ઠ્ય " - " ઉ દન્ત્ય + ઓષ્ઠ્ય ભેળાં સ્થાને : " વ કંઠ્ય + તાલુ ના ભેળાં સ્થાને : " - " એ અને ઐ કંઠ્ય + ઓષ્ઠ્યના ભેળાસ્થાને : " - " ઓ અને ઔ ય થી ળ ના અઘોષ અક્ષરો : શ , ષ , સ , ળ ઘોષ અક્ષરો : ય , ર , લ , વ , હ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - કેટલીક વધુ વીગતો : 1 ] સ્વરો ટુંકા અને જલદી ઉચ્ચારઈ જતા હોય ત્યારે તેને લઘુ અક્ષરો કહેવાય છે : અ - ઈ - ઉ 2 ] બાકીના બધા અક્ષરો લાંબા અને ઉચ્ચારમાં સમય લે છે તેને દીર્ઘ અક્ષરો કહે છે : આ - એ - ઓ 3 ] ઐ અને ઔ બંને સ્વતંત્ર સ્વરો નથી . તે અનુક્રમે અ + ય્ તથા અ + વ્ મળીને બને છે . 4 ] ઋ પણ ર્ વ્યંજન + ઉ સ્વર મળવાથી બને છે . 5 ] સાંકડા અને પહોળા ઉચ્ચારો : એ અને ઍ તથા ઓ અને ઑ ( બોલવામાં વાપરીએ છીએ , લખવામાં નહીં ) " આપણો કક્કો ખરો ! " એ મુહાવરો યાદ રાખીને આપણે એવું સ્થાપીત કરી શકીએ જરુર કે ગુજરાતીભાષાનો કક્કો એ સંસ્કૃતમાંથી ઉતરી આવ્યા પછી પણ એમાં ભલે કેટલાક ફેરફાર પામ્યો હોય પણ એની શાસ્ત્રીયતા ધ્યાન ખેંચે છે અને એની વૈજ્ઞાનીક ગોઠવણી તાજ્જુબ કરી દેનારી છે . આપણે અહીં અટકીશું અને સ્વર - વ્યંજનોની વધુ વાતોમાં અટકી રહેવાને બદલે આગળ વ્યાકરણની કેટલીક વાતો પર જઈશું . [ આ લેખમાળાના વાચકો જોતાં લાગે છે કે બહુ મોટી સંખ્યા એનો લાભ લેતી નથી છતાં મહેનતના પ્રમાણમાં ઠીકઠીક ક્લીકો થતી રહેતી હોઈ આ લેખમાળાને બંધ કરવા મન થતું નથી . એટલું જ નહીં પણ કેટલાક સાવ નવા વાચકો એમાં ઉમેરાયા છે . સાવ નજીવી અને ક્ષુલ્લક માન્યતાઓથી પ્રેરાઈને પણ લેખમાળા અંગેનકારાત્મક કોમેન્ટ્સ અગાઉની માફક અહીં પણ જોવા મળી છે છતાં આ વખતે આ શ્રેણી ચાલુ રાખવા મન કહે છે . પણ અન્ય વાચકોનો ખ્યાલ કરીને મારા બ્લોગ પરથી કોમેન્ટ્સ વીભાગ બંધ કર્યો છે . જે કોઈને પણ પ્રશ્ન હોય તે ઈમેઈલથી પુછી શકશે . વાક્યરચનાઓને બ્લોગ ઉપરથી સુધારવાનું પણ બંધ કરવું પડ્યું છે કારણ કે ઘણાંને - આ ભુલો જાહેરમાં બતાવાતી ન હોવા છતાં - ગમ્યું નથી . બ્લોગ અંગેનાં રસદર્શનો કે વીવેચનો પણ પડતાં મુકવામાં આવ્યાં છે ! હવે કોઈને ન ગમે એવું એક પણ કામ હાથ પર લેવાની હીંમત નથી ! ! ! ક્ષમા યાચના સાથે , સૌને આટલી સ્પષ્ટતા કરું છું . - - = = = = = ००००० = = = = = - - * વાચકો માટે * Share * * ઇ - મેઇલ * Facebook * * * Print * * Comments off અનુનાસીકો હવે ફક્ત મીંડા તરીકે જ રહ્યા છે ! ! શનિવાર , December 29 , 2007 at 5 : 17 pm12 · Filed under વ્યાકરણ * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * ગુજરાતી વ્યાકરણના પાઠો : 5 - જુગલકીશોર . * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * અનુનાસીકો વ્યંજનો છે , અનુસ્વાર નથી . ગુજરાતીમાં હ્રસ્વ ઈ - ઉ અને દીર્ઘ ઈ - ઉની ભુલો પછી બીજાનંબરે સૌથી વધુ ભુલો કદાચ આ બંને નાક સાથે સંકળાયેલાંઓને કારણે થતી હોય છે ! આપણું નાક કાપી લેનારાં આ બન્નેનો ઉપયોગ સાચી રીતે કરવાનું થોડું અઘરું છે . અનુસ્વારો જોડણીની દૃષ્ટીએ ભુલો કરાવે છે તે વાત સાચી છે પરંતુ આજે આપણે અહીં એને જોડણીના અનુસંધાને જોવાનાં નથી . આજે તો એને ફક્ત સમજવાનાં જ છે , કે એનું સ્થાન શું છે અને ક્યાં છે . આપણે પ્રથમ જે રંગીન કોઠો જોયો તેમાં પાંચેય લાઈનોને છેવાડે આવેલા પાંચેય અનુનાસીકોને ઓળખ્યા હતા . તે અનુક્રમે ङ , ञ , ણ , ન અને મ આટલાં છે . હવે જરા ધ્યાનથી સમજવાની અને યાદ રાખવાની વાત આવે છે . તેને બરાબર સમજી લેશો . આ પાંચેય અનુનાસીકો બોલાય ત્યારે નાકમાંથી પણ ઉચ્છ્વાસની હવા નીકળતી હોય છે . ( એટલે જ તો એ અનુનાસીકો છે ને ! ) તમારામાંથી કોઈએ પ્રયોગ કર્યો હશે તો ખ્યાલ હશે કે નાક દબાવીને તેનો ઉચ્ચાર બરાબર થઈ શકતો નથી . પ્રથમ લાઈનના કોઈપણ અક્ષર સાથે જેમકે અંક / પંખો / ભંગ / લંઘન માં પ્રથમલાઈનના અનુનાસીક આવે છે ; એ જ રીતે , મંચ / મંછા / કુંજ અને ઝંઝામાં બીજી લાઈનના અનુનાસીકો આવે છે ; કંટક / કંઠી / ઠંડક / સાંઢમાં ત્રીજી લાઈનના અનુ . આવે છે ; દંત / કંથ / મંદ / અને અંધમાં ચોથી લાઈનના અનુનાસીકો આવે છે જ્યારે કંપ / હંફાવવું / અંબા અને રંભામાં પાંચમી લાઈનના અનુનાસીકો આવે છે . હવે તમે જોઈ શકશો કે આમાં બધી જ લાઈનોના બધા જ પ્રકારના અનુનાસીકો દરેકના સ્થાન પર આવી ગયા છે . અને એમાંનો કોઈ શબ્દ નાક બંધ કરીને સ્પષ્ટ બોલી શકાતો નથી . કારણ કે એની શરત જ એ છે કે નાકમાંથી પણ સ્પંદીત હવા નીકળવી જ જોઈએ . હવે એક બીજી મહત્ત્વની વાત . આ બધા જ અનુનાસીકો સંસ્કૃતમાંથી લેવામાં આવ્યા હતા અને ગુજરાતીમાં જ્યારે એનો ઉપયોગે થયો ત્યારે પ્રથમ ત્રણે લાઈનોના અનુસ્વાર ङ , ञ અને ણ્ ને લેવાનું આપણે ધીમે ધીમે છોડી દીધું હતું અને કેવળ ન્ અને મ્ ને જ જાળવ્યા હતા . પરંતુ ધીમે ધીમે સ્કુલનાં બાળકો બોલાતા ઉચ્ચારના ભેદ સમજી ન શકે અને ભુલો ન કરે તેથી હોય કે ગમે તે કારણે પણ પાંચેય લાઈનોના અનુનાસીકોને અક્ષરની માથે મીંડું કરીને જ લખાતા થયા . આને કારણે કક્કામાં એ પાંચેય દેખાડાતા હોવા છતાં એનો વપરાશ શીખવાડાતો બંધ થયો . ( આ બાબતની ઐતીહાસીકતામાં આપણે નહીં જઈએ . પરંતુ સરકારી અભ્યાસક્રમ મુજબ આ અનુનાસીકોને લખાતા નથી એટલું જ આપણે શીખવા પુરતું . ) વળી અમે જ્યારે એમ . એ . માં ભણતા ત્યારે ભાષાવીજ્ઞાનના આપણા વીદ્વાન અધ્યાપક એવા શ્રી શાંતીભાઈ આચાર્ય અમને ङ અને ञ બોલાવતા ત્યારે અમારામાંથી ભાગ્યે જ કોઈ સાચો ઉચ્ચાર આ બન્નેનો કરી શકતા ! ! અમે થાકી જઈએ પણ ङ તો બોલી શકાતો જ નહીં . આ તો થઈ એક આડવાત પણ આ પાંચેયમાંથી પ્રથમ ત્રણને તો આપણે છોડ્યા પણ બાકીના બન્ને ન્ અને મ્ ને ય દેશવટો દઈ દીધો છે . હવે તો ફક્ત માથે મીંડા તરીકે જ એમનું અસ્તીત્વ રહ્યું છે . આ થઈ અનુનાસીકોની વાત . હવે પછી કરીશું અનુસ્વારોની વાત … . પરંતુ તે તો હવે આવતે હપ્તે જ … ! ~~કોઈની મગદૂર પડકારી શકે , એટલે તો સૂર્ય પણ પાબંદ છે .~~ શબ્દાર્થ : હળધર - જેણે હળ ધારણ કર્યું છે તે બળરામ . બળભદ્ર - બળરામનું એક નામ . અમેરિકા જેવા વિકસિત દેશમાં ખાડા અને સાંકડાં નાળાંની પદ્ધતિ અપનાવી વરસાદી પાણીને માનવ સર્જિત કૃત્રિમ ટાંકાઓમાં એકત્ર કરાય છે અને પછી તેને ધીમે ધીમે અને ક્રમશ : ભૂગર્ભમાં ઝમવા દેવાય છે . જેથી ભૂગર્ભ જળસપાટી ઊંચી આવે છે . અનેક દેશોમાં હવે પાણીના પરંપરાગત ઉપયોગને બદલે આધુનિક પાણી બચાવતી પદ્ધતિઓ જેવી કે હવાના દબાણની મદદથી ચાલતા શાવર , ફલશ અને વોશિંગ મશીન તથા પાણીનો પ્રવાહ મર્યાદિત કરતા નળ વગેરેનો ઉપોગ કરાય છે . શ્રમજીવી હોય કે ઉધોગપતિ , નોકરિયાત હોય કે ખેડુત , સોફ્ટવેર ઈજનેર કે પછી શિક્ષક , સેનાનો જવાન હોય કે સંસદનો સાંસદ , તમામના ઘરનુ બજેટ ફાઈનાન્સ મિનિસ્ટરના બજેટ પછી જ નક્કી થાતુ હોય છે . ભારતમાં સાત - સાત વખત સામાન્ય બજેટ રજુ કરનાર ફાઈનાન્સ મિનિસ્ટર પી . ચિદમ્બરમની બુદ્ધીમત્તા અને અર્થતંત્રના આંકલનની અનોખી ક્ષમતાએ તેમને ઉધોગપતિઓ , રોકાણકારો અને વેપારીઓમાં અત્યંત લોકપ્રિય છે . બિલકુલ શાંત સ્વભાવના ગણાતા પી . ચિદમ્બરમ વર્ષમાં એક દિવસ એકલા જ બોલે અને આખોય દેશ તેમને સાંભળે છે આવુ અત્યાર સુધી સાત વખત થઈ ચુક્યુ છે . દેશની ગરીબ પ્રજાથી માંડીને સૌથી મોટા ઉધોગપતિ સુધી તમામની પ્રગતિ કે અધોગતિનો નિર્ણય તેઓ બજેટના માધ્યમથી કરી રહ્યા છે . સફેદ શર્ટ અને લુંગી જેવો સાદો વેશ પરિધાન કરીને આજે સંસદમાં દેશનુ સામાન્ય બજેટ રજુ કરનારા પી . ચિંદબરમનુ આખુ નામ પાલાનિયાપ્પમ ચિદમ્બરમ છે . તેમનો જન્મ 16મી સપ્ટેમ્બર 1945ના રોજ તામિલનાડુ રાજ્યના શિવગંગા જિલ્લાના ખોબલા જેવડા કાનાડુકાઠન ગામમાં થયો હતો . ચેન્નઈની પ્રેસિડન્સી કોલેજમાં તેમણે સાયન્સ ડિગ્રીના સ્નાતકની પદવી મેળવી હતી અને ત્યારપછી તેમણે યુનિર્વસિટી ઓફ મદ્રાસમાં કાયદાનો અભ્યાસ કર્યો હતો . 1968માં તેમણે હાવર્ડ બિઝનેસ સ્કુલમાંથી એમબીએ પુરુ કર્યુ હતુ . 1969માં તેમણે મદ્રાસ હાઈકોર્ટમાં વકિલાતનો વ્યવસાય શરૂ કર્યો હતો . 1984માં સિનિયર ધારાશાસ્ત્રી તરીકેની પદવી મળી હતી . ત્યારપછી તેમણે સુપ્રિમ કોર્ટ તથા અન્ય હાઈકોર્ટમાં પ્રેકટીશ શરૂ કરી દીધી હતી . તેમના પરિવારમાં પત્ની નલિની તથા પુત્ર કાર્તીનો સમાવેશ થાય છે . તેઓ માને છે કે , જે દેશના લોકો સ્પર્ધાત્મક હોય તે જ ગરીબી દુર કરવામાં સફળ બને છે . 1996માં પહેલી વાર તેઓ ફાઈનાન્સ મિનિસ્ટર બન્યા તે વખતે તેમણે આપેલુ બજેટ હજીય વખણાય છે . જાણકારોએ 1996 - 97ના તેમના બજેટને ' ડ્રીમ બજેટ ' તરીકે આલેખ્યુ હતુ . ત્યારપછી તેઓ સાત વખત વિત્તમંત્રી બન્યા હતા અને બજેટ રજુ કર્યુ હતુ . ~~જો તમે સ્થાનિક હાર્ડ ડ્રાઇવ પર ઇમેજમાંથી સ્થાપિત કરવાનું વિચારો :~~ આ છળ , આ માયા , આ ઈર્ષા જીવને જડી , ક્યારેક તો કંઈક સદભાવ મળે , કરું અર્પણ મન ; કરું પૂજા જીવનભર , પણ એવો ઈન્સાન ક્યાં મળે ? ~~કાતિલ ઠંડીમાં પ્રાણી - પક્ષીઓ કેવી રીતે સ્વરક્ષણ કરે છે ?~~ ~~સંગીત : આશિત દેસાઈ સ્વર : હેમા દેસાઈ~~ કૃશ્ણ દવે ની કવિતામાં હમેશા વેધક કટાક્ષ સરસ રીતે હોય છે . માણવાની અચૂક મજા આવે . જ ~~વાળમાં તેલ લગાવવાનું આજે ૪૦ વર્ષ નીચેના કોઇ પસંદ કરતા નથી . વાંચો .~~ સંતશ્રી મોરારિબાપુના હસ્તે ભૂમિપૂજન થયું ને ફક્ત છ માસમાં કૉલેજ્નું ભવ્ય મકાન થઇ ગયું ગયા વર્ષના સપ્ટેમ્બરમાં ડોમેસ્ટિક એરપોર્ટ પરથી ઓરલાન્ડો ( ઘણા એને ઓરલેન્ડો પણ કહે છે ! ) સિટી જવાની ટેક્સી અમેરિકામાં પકડી , ત્યારે તગડો અને પડછંદ આફ્રિકન અમેરિકન ડ્રાઈવર વાતોએ . . . અતિથિભવનનું કાર્ય સમયસર આયોજન મુજબ પૂરું થાય એ માટે સમાજ આપનો સહકાર ઇચ્છે છે . આ માટે , અમે દાનની કેટલીક યોજનાઓ વિચારી છે . મોટું દાન આપવા ઇચ્છતા દાતાઓ એ જાણ કરવા વિનંતી . આ અતિથિભવન આપણા મેવાડા સુથાર સમાજનું છે . આથી આપણા સમાજના આગેવાન જ આગળ આવીને મા જગદંબાના આશીર્વાદ મેળવશે તેવી અપેક્ષા છે . સમાજના વિકાસમાં આપનું યોગદાન ચિરંજીવ અને અમૂલ્ય રહેશે . વિલાયો પ્રકાશ ' ને ઘેરી વળ્યો અચાનક અંધકાર , મચી રહ્યો ત્યારે દિલમાં , શૂન્યનો હાહાકાર . ~~- ગુગલ અને યાહુ ના લોગો પર ક્લિક કરવાથી તમે અખિલ ટીવીના ગૃપ પર જઇ શકશો .~~ આમ ૫ણ આ૫ણે જોઈએ છીએ કે જયારે તે બાળક મોટું થઈ જાય છે ત્યારે માતાના સ્નેહને , તેના વાત્સલ્યને ભૂલી જાય છે , તેના મનમાંથી કૃતજ્ઞતા અને શ્રદ્વા બિલકુલ જતાં રહે છે . સ્વાભાવિક અને સાચી ભક્તિપૂર્વક તે કદી પોતાની માતાના ચરણમાં મસ્તક નમાવતો નથી , કદાચ કોઈ વાર સ્વાર્થ સાધવાનો પ્રસંગ આવે છે ત્યારે તે મીઠી મીઠી વાતો કરીને માતા પાસેથી પોતાનો સ્વાર્થ સિદ્ધ કરાવવા માટે પ્રપંચજાળ પાથરે છે . અનેક સાધકો ૫ણ એવું જ કરે છે . તેમના હૃદયમાં આદ્યશક્તિ , જગત જનની પ્રત્યે સ્વાભાવિક શ્રદ્ધાભક્તિ તો હોતાં નથી , ૫ણ જયારે કોઈ કાર્ય અટકી ૫ડતું દેખાય ત્યારે અનેક પ્રકારે નમતો જાય છે . માતા તો ઘટઘટવાસીની છે . તે તો સાચા અને જૂઠા , સ્વાર્થી અને નિસ્વાર્થ , નિખાલસ અને પ્રપંચી બધાને સારી પેઠે ઓળખતી જ હોય છે . સ્વાર્થીઓ તરફ કોઈ કોઈ વાર તે ટુકટો નાખે છે અથવા કોઈ કોઈ વાર તેને ધૃત્કારે ૫ણ છે . ગમે તેમ હોય , એવા લોકો તરફ તેના હૃદયમાં સાચી મમતા કદી ઉત્પન્ન થવાની જ નહિ . આજે રવીવારની સવાર હતી . મારો પ્રાતઃકર્મ પતાવી ને કામમં પરોવાઈ . છેલ્લા બાર વર્ષથી રેડિયો પર અમે ચારેક મિત્રો અપીએ છીએ . પછી ત્યાંથી એક વાગે ખૂબ સુંદર પરિવારમાં ભજન ગાવાનો કાર્યક્રમ હોય ત્યાં જઈએ . સાચે રવીવારની તેથી હું કાગડોળે રાહ જોતી હોંઉ છું . આ રવીવારે એક સુંદર સાધારણ દેખાવની યુવતી આવી હતી . તેનું હાસ્ય તો મધુરુ હતુ કિંતુ નામ મન મોહીલે તેવું . આ વાતમાં તમે કદાચ મારી સાથે સહમત નહી થાવ તેથી વધુ નહી લખું . એ મારો અંગત અભિપ્રાય છે . વાતમાંથી વાત નિકળી અને મારાથી ઉમર પૂછાઈ ગઈ . એના જવાબથી મેં હસીને કહ્યુ ' એક જમાનામાં વર્ષો પહેલા મારી પણ એ ઉંમર હતી . વાતમાં ને વતમા મેં તેને પૂછ્યું કેટલા વર્ષ થયા લગ્નને . તો કહે કે સાત . તે પોતે કમપ્યુટરમા માસ્ટર્સ હતી . તેનો પતિ કેમિકલ એન્જીયર હતો . જેણે પી . એચ . ડી . કર્યું હતું . જો કે આજકાલ ભણતરની કિંમત ખબર હવાથી બાળકો મહેનત કરિને તે પામે છે . વિસ્મય તો ત્યાં થયો કે બંને જણા લગ્ન પહેલાં એકમેકને મળ્યા પણ ન હતા ! લગ્નને દિવસે પ્રથમવાર દર્શન અને સ્પર્શ પામ્યા . હવે તમે માનશો ને મારા પ્રતિભાવનો - - - - થોડીવાર અમારે વાત થઈ બનવાકાળ સાથે જમ્યા . પરિચય થોડો થયો એટલે મારાથી રહે વાયુ નહી ને કહ્યુ તમે કઈ સદીમાં વસો છો એ મારા માનવામાં નથી આવતું ? - - - - - - - - ધ . કા . તરીકે ટૂંકમાં ઓળખાતા અને સરખામણીઓની દુનિયામાં ' મિની રણજિતરામ ' કહેવાતા ' ધનજી કાનજી ચંદ્રક ' નો અર્થ છેઃ ( રણજિતરામ કે લિયે ) ' કૃપયા આપ કતારમૈં હૈં . થોડી દેર પ્રતીક્ષા કરેં . ' રણજિતરામ ચંદ્રક એવા લોકોને અપાઇ ચૂક્યો છે અને હજુ તો એવા એવા લોકોને અપાવાની ભીતિ છે કે આપણને રણજિતરામની દયા આવવા લાગે . કેટલાક ભૂતપૂર્વ અને ભાવિ વિજેતાઓનાં નામ વિશે વિચારતાં એવું લાગે કે રણજિતરામ મારા પરદાદા થતા હોત , તો મેં સાહિત્યસભાને વિનંતી કરીને , જોઇએ તો સામેથી થોડા રૂપિયા આપીને , આ ચંદ્રક સાથે જોડાયેલું રણજિતરામનું નામ દૂર કરવા પ્રયાસ કર્યા હોત . પછી ચંદ્રકનું નામ શું રાખી શકાય ? અનેક વિકલ્પોમાંનો એક મજબૂત અમદાવાદી વિકલ્પઃ કુમારપાળ દેસાઇ સુવર્ણચંદ્રક . મુંબઇના સજ્જનો ' હેમરાજ શાહ સુવર્ણચંદ્રક ' જેવું નામકરણ પણ વિચારી શકે . એટલે જ , ગુજરાતમાં દારૂબંધી માત્ર ને માત્ર ગાંધીજીના કારણે હોય તો તેને વહેલામાં વહેલી તકે ઉઠાવી લેવી જોઇએ . ~~Copyright © Yugals State - હિન્દુસ્તાનિયોં જાગ જાઓ , દેશ અભી આજાદ નહીં હુઆ હૈ , કરાના હૈ~~ ~~કોઈ તો સંબંધ ' ચાતક ' એમની સાથે હશે , એમના દર્દો મને શું કામ ફોલી જાય છે ?~~ પણ તેને ખૂબ જ ફીટ આવે છે . આખા રૂમમાં દસથી પંદર ફીટ સુધી પછડાટો ખાય છે . દીવાનખંડમાં ૨૫ ભાડે લાવેલાં ગાદલાં પાથર્યાં છે અને અપૂર્વને ખૂબ યાદ કરે છે . તો આપ બન્ને તાબડતોબ આવી જશો ? ઉપરવાળાની મહેર હશે તો બન્ને જીવોનું જોખમ ટાળવામાં આપ મદદરૂપ થશો . આપ લોકો આવશો તો અમે બહુ જ ઉપકૃત થઈશું . " તો ઉનાળો બા - કાયદા એના રંગમાં છે અને અમદાવાદીઓ ને કરફ્યું માં રહ્યા સિવાય કોઈ ઓપ્શન નથી . આજે ૧ લી મે … . અર્થાત , ગુજરાત ની રચના ના ૫૦ વર્ષ પુરા થયા . . અને સ્વર્ણિમ ઉજવણી નો છેલ્લો દિવસ હતો . મોદી - ફાઈડ પ્લાન્નીંગ થી , ઉજવણીમાં રંગ રહ્યો … . આખું વર્ષ જાણે કે , ગુજરાત ની સ્મૃતિ . . વિકાસ ની ગાથા ગાવામાં ગયું હોય એમ લાગ્યું . સીઆઇએ ( CIA ) લશ્કર સાથે મળીને કામ કરવા , સંયુક્ત રીતે રાષ્ટ્રીય શત્રુના પ્રદેશની તપાસ કરનારી એજન્સી ( એનઆરઓ ) ની રચના શત્રુના પ્રદેશમાં જઇને તપાસ કરતા વિમાનો જેવા કે એસઆર - 71 અને ત્યારબાદના ઉપગ્રહોને ચલાવવા માટે કરી હતી . તે " હકીકત " કે સંયુક્ત રાજ્ય શત્રુના પ્રદેશની તપાસ કરવા માટે ઉપગ્રહ કાર્યરત કરી રહી છે , એનઆરઓનું અસ્તિત્વ હોવાની " હકીકત " ને , કેટલાય વર્ષો સુધી ઊંચી રીતે છુપાવવામાં આવી હતી . ~~હાથમાં કારોબાર રાખ્યો તેં , ને મને બારોબાર રાખ્યો તેં ,~~ કયા બાત હૈ ! કાળનો પડછાયો ન પડયો હોય એવો પોતાનો ફુટડો , તેજતર્રાર , ચુસ્ત યુવા ચહેરો જ બધાને અરીસામાં જોવો છે . રાધર , એ ફેસ જ હંમેશ માટે યાદ રહી જાય છે . પણ આપણે તે તરવરાટભર્યુ પ્રતિબિંબ રોજે - રોજ નિહાળતા રહીએ , ત્યારે જ પ્રતિપળ સમયનું ટાયર આયુષ્યની ઘૂળ ઉડાડતું પૂરપાટ દોડતું રહે છે ! અને આપણને ખબર પણ ન પડે તેમ આપણે ઊંમરલાયક , પુખ્ત , પ્રૌઢ , બુઝુર્ગ થતાં જઇએ છીએ ! જાણે રોજ કાળ આપણને અરીસામાંથી આંબી લે છે . ~~તંત્રી મંડળમાં ઉમેરો આપણી અંદર ઘણા જણ હોય છે - સુરેશ જાની~~ અમે કયારેય પણ કલ્પના કરી ન હતી ( જો અમને અમારા અનુભવમાંથી જણાયું ન હોત તો ) કે જે વ્યકિતને અમે જાતે આગળ લઇ આવ્યા છીએ અને જેને હંમેશા બીજા કોઈપણ લોકોની સરખામણીએ અસામાન્ય રીતે પ્રાધાન્ય આપ્યું છે તે વ્યકિત અમારા સન્માન સાથે જોડાયેલા મુદ્દે અમારા આદેશની આટલી બેશર્મીથી અવમાનના કરશે . . . અને તેથી જ અમારો ખુશી અને આદેશ એ જ છે કે કોઇપણ પ્રકારના વિલંબ અને બહાનાને બાજુએ રાખીને અમારા નામ પર અહયાથી જે પ્રકારનો આદેશ આપવામાં આવે તેને તમે સંપૂર્ણ વફાદારીથી સ્વીકારીને તેને પૂરો કરશો . જો તેમ કરવામાં કસૂરવાર રહેશો તો તેનો જવાબ તમારે તમારા પોતાના જોખમે આપવાનો રહેશે . [ ૧૧૦ ] ' અસતો મા સદ્ગમય , તમસો મા જ્યોતિર્ગમય , મૃત્યોર્મા અમૃતં ગમય ' યાની કિ અસત્ કી ઓર નહીં સત્ય કી ઓર , અંધકાર નહીં પ્રકાશ કી ઓર , મૃત્યુ નહીં અમૃતત્વ કી ઓર બઢ઼ો । દીપાવલી કે પાવન અવસર પર હાર્દિક શુભકામનાએં । " ગુજરાતિ સાહીત્ય માં મને ખુબ જ રસ છે , અને હું ગુજરાતિ છું એનો ગર્વ પણ " - અજ્ઞાત શ્રીમદ્ રાજચંદ્રે શું કહ્યું ? કે ' જ્ઞાની પુરુષ ' કોણ ? જેને કિંચિત્માત્ર કોઈ પણ પ્રકારની સ્પૃહા નથી , દુનિયામાં કોઈ પ્રકારની ભીખ જેને નથી , ઉપદેશ આપવાનીયે જેને ભીખ નથી કે શિષ્યોનીયે ભીખ નથી , કોઈને સુધારવાનીયે ભીખ નથી , કોઈ પણ જાતનો ગર્વ નથી , ગારવતા નથી , પોતાપણું નથી એ . એ પોતાપણામાં બધું આવી જાય છે . જ્યારે ઉમરે નોઅમાન ઇબ્ને મકરીનના મૃત્યુના સમાચાર જાણ્યા ત્યારે પોતાનું માથું પીટવા લાગ્યા અને ચીસો પાડવા લાગ્યા . ' હાય અફસોસ નોઅમાન મરી ગયા . ' એવો જ બીજો શબ્દપ્રયોગ તમે સાંભળ્યો હશે " મક્તા - મત્લા " . આ બે ગઝલના ખાસ પ્રકારના શે ' ર છે . ( કન્વર્ટિબલ , ડિબેન્ચર , પ્રેફરન્સ વગેરે શેરના પ્રકાર છે ને ? તેવું જ અહીં . ) ~~આ આધાર દ્દારા આ ભાષાઓને આવરી લેવાયુ છે :~~ ~~કૂતરો આ ફૂલફટાક તે ડૉગી બની ગયો બિલ્લી બનીઠની ને હવે કૅટ થઈ ગઈ~~ ~~દેતા ના ધ્રુજિયા હાથ ત્યારે આજે છે ખાલી શ્વાસ એ શું ?~~ - મટુબાઇ સોહનલાલજી દકની શોકસભા મહાવીર ભવન ચંદનવન સોસાયટી , ઉધના ગામ સુરત સવારે ૯ થી ૧૨ ક . ~~અરે … આ જગમાં ભક્તો તો ભજન કરતાં રહે ,~~ સામાજિક કારણો નિષ્ફળ જતાં વાંધો પાડનાર પાટો બદલીને આરોગ્યના રસ્તે વળે છે . ' એમ મને બહાર ગોળો ખાવાનો વાંધો નથી , પણ બહારના ગોળા કેવા હોય ? એમાં વપરાતો બરફ કેવો હોય ? મેં તો સાંભળ્યું છે કે એ લોકો ગટરના પાણીનો બરફ બનાવે છે . ' ઇંગ્લેન્ડને ટુર્નામેન્ટમાં ટકી રહેવું હશે તો આજે પાકિસ્તાનની ટીમને હરાવી જરૂરી છે તો પાકિસ્તાન ટુર્નામેન્ટની શરૂઆત જીત સાથે કરવા માગે છે । નેધરલેન્ડના ઇંગ્લેન્ડ સામેના દેખાવને જોઇને પાકિસ્તાન કોઈ ચાન્સ લેવા માગતું નથી . આ મેચમાં બ્રોડને બહાર બેસવું પડશે તે લગભગ નિશ્ચિત છે . વીશ્વભરમાં આ મહાન વાક્ય લોકશાહીના સીધ્ધાંતોના પાયાની ઈંટ ગણાય છે . જો કે આ સ્વતંત્રતા માત્ર અમેરીકી વસાહતીઓ પુરતી જ મર્યાદીત હતી - એ હક્કો હબસી ગુલામો અને આદીવાસી અમેરીકનોના નસીબમાં ન હતા - એ જુદી વાત છે ! સમયના વહેણની સાથે આપણી બોલચાલ , લખાણ અને પુસ્તકોમાંથી જુના શબ્દ વિલુપ્ત થતાં જાય અને નવા શબ્દ ઉમેરાતાં જાય એ એક સ્વાભાવિક ક્રમ છે . એ આપણી કોઈ ઓછપ કે ખામીની નિશાની નથી પણ આપણી ભાષા જીવતી હોવાનો પુરાવો છે . સંસ્કૃતમાંથી પ્રાકૃત , અપભ્રંશ , જુની ગુજરાતી અને અત્ચારની ગુજરાતી ભાષાનો વિકાસ એ જ રીતે થયો છે . કદાચ અત્ચારની ગુજરાતીમાં મેં આ સંદેશ લખ્યો છે તે આજથી ૨૦૦ વર્ષ બાદ કોઈને સમજવો હશે તો તે બહુ કડાકુટ કર્યા પછી જ સમજી શકાશે . 3 . વ્યક્તિઓને : - આપણે રોજ - રોજ વર્તમાન પત્ર પર વાંચીયે છે કે આજે ઍક જગ્યા પર ઍક વ્યક્તિનુ પતંગ ની દોરી વાગવા થી મરણ થયુ કે ગંભીર ઈજા થઈ કેટલાય વ્યક્તિ ઑના ગડા ને નુકશાન કરે છે . કેટલાય વ્યક્તિઓને તકલીફ પડે છે અને જેમના પરિવાર ના સભ્ય નુ દોરી થી મરણ થાય છે તેમની વેદના નુ તો અનુમાન જ ના કરી શકાય કે પછી અહિયા શબ્દો થી બયાન ના કરી શકાય . સંતવાણી એવાઁર્ડ પારંપારિક , પ્રાચીન , ધાર્મિક તેમજ અધ્યાત્મિક ભજનિકો માટે . કવી કાગ એવાઁર્ડ જેમને લોક કાવ્ય કર્યા , એવા ગુજરાતી કવિ અને લોક કવિઓને સંગીત અને સાહિત્ય માટે આ અપાય છે . ~~. જોવું છે , જોવું છે મારે પતંગિયું ઉડતું જોવું છે~~ સરલ અને શીલવાન અંગેની ચર્ચા - દર્શન આગળ આવી ગયેલ છે . આ ઉપરાંતના સાહિબના લક્ષણ નીચે પ્રમાને છે . પરિચય છે મંદિરમાં દેવોને મારો અને મસ્જિદોમાં ખુદા ઓળખે છે નથી મારું વ્યક્તિત્વ છાનું જ કોઈથી તમારા પ્રતાપે બધાં ઓળખે છે સુરાને ખબર છે પિછાણે છે પ્યાલી અરે ખુદ અતિથિ ઘટા ઓળખે છે ન કર ડોળ સાકી અજાણ્યા થવાનો મને તારું સૌ મયકદા ઓળખે છે પ્રણય જ્યોત કાયમ છે મારા જ દમથી મેં હોમી નથી જિંદગી કાંઈ અમથી સભાને ભલે હોય ન કોઈ ગતાગમ મને ગર્વ એ છે કે શમા ઓળખે છે મેં લો ' યાં છે પાલવથી ધરતીનાં આંસુ કરુણાનાં તોરણ સજાવી રહ્યો છું ઊડી ગઈ છે નીંદર ગગન - સર્જકોની મને જ્યારથી તારલાં ઓળખે છે અમે તો સમંદર ઉલેચ્યો છે પ્યારા નથી માત્ર છબછબિયાં કીધાં કિનારે મળી છે અમોને જગા મોતીઓમાં તમોને ફક્ત બદબુદા ઓળખે છે તબીબોને કહી દો કે માથું ન મારે દરદ સાથે સીધો પરિચય છે મારો હકીકતમાં હું એવો છું રોગી જેને બહુ સારી પેઠે દવા ઓળખે છે દિલે ' શૂન્ય ' એવા મેં જખ્મો સહ્યાં છે કે સૌ પ્રેમીઓ મેળવે છે દિલાસો છું ધીરજનો મેરુ ખબર છે વફાને દયાનો છું સાગર ક્ષમા ઓળખે છે - ' શૂન્ય ' પાલનપુરી સ્ત્રોત : ગીત ગુંજન પરથી ' મારે પ્રાઈવેટમાં કરવું છે . ભલે શરૂમાં પગાર ઓછો પણ પછી વાંધો ન આવે ને … ' ખાદ્ય પદાર્થોના ફુગાવાને કારણે સંપુર્ણ ફુગાવાનો દર પણ વધીને બે આંકડાનો થયો હતો . મે મહિનામાં ફુગાવાનો દર ૧૦ . ૧૬ ટકા નોંધાયો હતો . આ સ્થિતિને પગલે આરબીઆઇ ચાવીરુપ વ્યાજદરોમાં વધારો કરશે એવી શક્યતા પ્રબળ બની છે . વડાપ્રધાનની આર્થિક સલાહકાર સમિતિના વડા સી . રંગરાજને સ્વીકાર્યું હતું કે ફુગાવાનો દર અસમાન્ય તબક્કે પહોંચી ગયો છે તેથી કોઇ પગલાં લેવાની તાતી જરૃરિયાત છે . આ માટેનો સમય નક્કી કરવાની જવાબદારી રિઝર્વ બેન્કની છે . નાણાં પ્રધાન પ્રણવ મુખરજીએ પણ ફુગાવાને કાબુમાં લેવા આરબીઆઇ દ્વારા પગલાં લેવાશે એવી આશા વ્યક્ત કરી હતી . ઉલ્લેખનીય છે કે ખાદ્ય પદાર્થોના ફુગાવાનો દર સતત નવમાં અઠવાડિયે ૧૬ ટકાથી વધુ નોંધાયો છે . જાણીતા અર્થશાસ્ત્રી ડી . કે . જોશીએ આગાહી કરી હતી કે માત્ર જુલાઇ માસના અંત પછી જ ખાદ્ય પદાર્થોના ફુગાવાના દરમાં ઘટાડો થશે . નાણાં પ્રધાને પણ અગાઉ જણાવ્યું હતું કે સારા ચોમાસા પછી જ આવશ્યક ચીજવસ્તુઓના ભાવમાં ઘટાડો થશે . કભી યૂહીં જબ હુઈં બોઝલ સાંસેં , ભર આઈ બૈઠે - બૈઠે , જબ યૂહીં આંખે તભી મચલકે , પ્યાર સે ચલકે , છુએ કોઈ મુઝે , પર નઝર ના આયે , નઝર ના આયે . . 21 પછી પિતર ઈસુ પાસે આવ્યો અને તેને પૂછયું , " પ્રભુ મારો ભાઈ , મારી વિરૂદ્ધ અપરાધ કર્યા જ કરે તો મારે તેને કેટલી વાર માફી આપવી ? શું સાત વાર ? " - સેવા ટ્રસ્ટ દ્વારા ગરિબ દર્દીઓને વિના મુલ્‍યે દવાની વ્‍યવસ્‍થા કરી આપવામાં આવે છે નવા અભિગમોનું વિશિષ્ટ લક્ષણ એ હતું કે લખાણના પૃથક્કરણમાં શબ્દકોશમાંથી લીધેલા શબ્દોને લગતા કે શબ્દોના અર્થના કોઈ નિયમો લાગુ નહતા પડતા ; આ નવા અભિગમો પહેલાં કરતાં જુદા હતા , કારણ કે જૂની પધ્ધતિઓમાં ઘણાં બધાં લખાણોના સંગ્રહોમાંથી લીધેલા શબ્દો માટે ' નિયમ પ્રમાણે જ ' કામ કરવું પડતું હતું . ' કોમ્પ્યુટર ' ફરજીયાતની દરખાસ્ત શિક્ષણ ખાતાને મોકલાશેઃ જૂનથી ધો . ૧૧ સામાન્ય પ્રવાહમાં છ વિષય નોખી વાત ને નોખી ભાત … અનિલની કલમની રીત ! ! દુન્યવી વાસ્તવિકતાને અનિલ કેવી બખૂબીથી રજૂ કરે છે . દુનિયામાં સૌ પોતપોતાનાં ભાગ્ય લઈને આવ્યા અને અંતે તો આ દુનિયા છોડી જવાનાં જ … … આ હકીકત તો આપણે સૌ પણ જાણીએ છીએ પણ પુષ્પનેય સુગંધ આપવા માંગતો , વૃક્ષને ભીનાશ દેતો , અને કોઈ પંખીનો ટહુકો બનતાં માણસને ક્યાં સુધી ટપાલની જેમ વાંચશો ? સંબંધોનાં સમંદરને તરી ના શકાય તો થોડું થોડું ડૂબી જોઈએ ! સૂર્યનું જ એક ટીપું આમ કો ' ક કોડિયામાં પ્રગટી જતું હશે ને … . ? ! ! * Hangout માં ૧૦ ફ્રેન્ડ્ઝ સુધી તમે ગ્રુપ વીડિયો ચેટિંગ કરી શકો છો . સવારે તાપ નીકળતા અમે બહાર નીકળતાં . તે પછી હું એક ટેકરી પર બેસીને ધ્યાન કરતો . ચંપકભાઇ પણ જપ ને ધ્યાન કરતાં ને પછી ભોજન બનાવતાં . કોઇ કોઇ વાર ધ્યાનમાં મને એટલો બધો આનંદ આવતો કે કલાકો નીકળી જતાં પણ ઉઠવાનું મન થતું નહિ . પાછળથી તો ધ્યાનાવસ્થામાં હું શરીરનું ભાન પણ ભૂલી જતો . તે દશામાં કેટલોય વખત વહી જતો . ચંપકભાઇ મારી રાહ જોઇને બેસી રહેતા . કેટલાકવાર તો તે ખાવાની સામગ્રી લઇને પણ મારી પાસે આવી પહોંચતા ને મારું ધ્યાન પૂરું થવાની પ્રતીક્ષા કરતા . મારું ધ્યાન પૂરુ થતું ત્યારે અમે ત્યાં બેસીને ભોજન કરતાં . હું તેમને વારંવાર મારી રાહ ન જોવાની સૂચના આપતો . ભોજન થાય એટલે જમી લઇને મારો ભાગ રાખી મૂકવાની હું તેમને ભલામણ કરતો . પણ તેમનો પ્રેમ ભારે હતો . એકલા ખાવાનું તેમને ગમતું નહિ . એટલે તે હમેશા મારી રાહ જોયા કરતા . ( 7 ) ભારતીય પરંપરામાં જેણે ઘણું સાંભળ્યું છે એ - बहुश्रुत ( well listener ) વિદ્વાન ગણાય છે . જ્યારે પશ્ચિમની પરંપરામાં જેણે ઘણું વાંચ્યું છે એ - well read જ્ઞાની ગણાય છે . આપણે ત્યાં નોટબુક - ચોપડી ન હતી . ગુરુ બોલે અને શિષ્ય સાંભળે . એક વાર સાંભળવાથી યાદ રહી જતું હોય એવો શિષ્ય ગુરુ પાસેથી જ્ઞાન મેળવી લે . પછી એ શિષ્ય બોલે એટલે બે વાર સાંભળતા યાદ રહી જાય એવા શિષ્યોને પણ આવડી જાય . કન્યા ભ્રૂણ હત્યાજ્યા ઈચ્છા હોય ત્યાં રસ્તો મળે જપ્રેમ લગ્નનો પત્ર લખાવાયો હતોગુજરાત બીએસએફ પોલીસ હત્યા મોતઉપમેયર હત્યાઅલ્પેશ પટેલ હત્યા કેસચીખલીમાં વિશાલ હત્યા કાંડનાપર્યટકની હત્યાઉજ્જૈન પ્રો સબ્બરવાલ હત્યા કોર્ટપાટણ શિવસેના પ્રમુખ હત્યા " તૂ યતીમખાને ક્યોં નહીં આ જાતા ? " " મન તો બહુત કરતા હૈ , પર વે મુઝે રખતે નહીં । બીજા તબક્કામાં યુ . જી . હોસ્ટેલ , પી . જી મેરીડ સ્ટુડન્ટ એપાર્ટમેન્ટ - ૧૨ બ્લોક , પ્રોફેસર એપાર્ટમેન્ટ એન્ડ ગેસ્ટ હાઉસ , મેસ અને કન્વીનીયન્સ શોપ , ૩ જેટલા ડીન બંગલો , વર્ગ - ૧ના ૭ હાઉસીંગ બ્લોક અને વર્ગ - ૨ના હાઉસીંગના બે બ્લોક તથા વર્ગ - ૩ હાઉસીંગના ૯ બ્લોક અને ઇન્ફ્રાસ્ટ્રકચર વર્ક પાછળ કુલ રૂ . ૨૩૫ કરોડનું આયોજન હાથ ધરાયું છે . ~~( 16 ) અન્યના સુખની ઇર્ષ્યા કરવાને બદલે બીજાનું સુખ જોઇ સુખી થવું .~~ દર્દીની સાથે આવેલા ટોળામાંથી એક પીઢ મહિલાને મેં અંદર બોલાવી . એણે મારી ટૂંકી પૂછપરછના જવાબમાં સાવ ટૂંકો પણ મુદ્દાસરનો ખુલાસો પીરસી દીધો , ' યે સલમા હૈ . મેરી બેટી . પેટ સે હૈ . તીસરા મહિના ચલ રહા હૈ . આજ ફજરમેં અચાનક ખૂન ટૂટ પડા ઔર યે બેહોશ હો ગઇ . ' ~~કાવ્યપઠન સાંભળવા માટે નીચેની લિંક પર ક્લિક કરો .~~ સંકલ્પને સફળતાની જનની કહેવામાં આવે છે . એ ઈચ્છાશક્તિનું જ સઘન રૂ૫ છે . સંકલ્પના અભાવમાં શક્તિનો વિકાસ થતો નથી , તો એ ૫ણ સાચું છે કે શક્તિ ના હોય તો સંકલ્પો ૫ણ પૂરા થતા નથી . સંકલ્પની સાથે શક્તિને જોડવી તે એક કલા છે . બીજા બધાં સાધનોની તુલાનામાં શક્તિ વધારે મૂલ્યવાન છે . ઈચ્છાશક્તિ જો સંકલ્પનું રૂ૫ ધારણ કરી લે તો મનુષ્ય અનેક ચમત્કારિક કાર્યો કરી શકે છે . ~~આ જવાબ સાંભળી શીમ્ર ( લ . અ . ) ગુસ્સે થઇને પોતાના લશ્કર તરફ પાછો ફર્યો .~~ સુપ્રિમ કોર્ટે આજે બાબા રામદેવની સામે પોલીસ કાર્યવાહીનાં મામલામાં કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાન પી . ચિદમ્બરમ સામે નોટિસ જારી કરવાનો સાફ ઈન્કાર કરતાં ચિદમ્બરમને રાહત મળી હતી જ્યારે બાબા રામદેવને મોટો ફટકો પડયો હતો . બાબા રામદેવ અને તેમનાં સમર્થકોની સામે કરવામાં આવેલી પોલીસ કાર્યવાહીનો મામલો દેશની સર્વોચ્ય અદાલતમાં પહોંચી ગયો છે . આ મામલામાં રામદેવની અરજી પર સુનાવણી હાથ ધરવામાં આવી હતી અને રામલીલા મેદાન પર થયેલ . . . ~~અને એ મઠની બહાર નીકળી ગયા . મઠના મહંત એમને જોઈ જ રહ્યા .~~ ~~ચીકૂ ને ધોઈ ને છોલી લો અને નાના નાના ટુકડા કરી લો .~~ ~~બહુજ સરસ સાઇટની લીંક શેર કરવા માટે ખુબ ખુબ આભાર રાજુલબેન~~ કિસી કંપની કી વાર્ષિક રિપોર્ટ કી ભાષા કિતની હી સાહિત્યિક હો , ઉસમેં કહી ગઈ બાતેં કિતની હી પ્રેરણાદાયક હો , ઉસે કિતને હી આકર્ષક ચિત્રોં સે સજાયા ગયા હો - ઉસકી અસલ ઔકાત તો શેયર કી ક઼ીમત , લાભાંશ આદિ જૈસે આર્થિક માપદંડ હી તય કરતે હૈં . ( કંપનિયોં કી છવિ બનાને - બિગાડ઼ને મેં ઉનકી કાર્ય - સંસ્કૃતિ , ઉનકે સામાજિક સરોકારોં , ઉનકે કાર્બન - ફ઼ુટપ્રિંટ આદિ કી ભૂમિકા અબ ભી નહીં કે બરાબર હી હોતી હૈ . ) મુઝે લગતા હૈ કિ પ્રદૂષણ ફૈલાને વાલી , અનાપ - શનાપ મુનાફ઼ા બટોરને વાલી યા ફિર આપકે ધન કા ધંધા કરને વાલી કંપનિયોં કે વિજ્ઞાપનોં / રિપોર્ટોં મેં અચ્છી - અચ્છી બાતોં કી માત્રા ઔસત સે જ઼્યાદા હુઆ કરતી હૈ . ~~( ૩૭૭ ) દેખો સબમેં રામ હય , એક હિ રસ ભરપૂર ,~~ યાદ છે , આપણી સામે રહેતા અંજુ આન્ટીની પુત્રી , દિશાની સગાઇ થઈ અને ગામમાં જ સાસરું હોવાથી રોજ બંને ફરવા જતા . રાત્રે મોડું થતું ત્યારે આન્ટી કેવા ગુસ્સે થતા . પુત્રીને મા નો ગુસ્સો સમજાતો નહીં … અને મા દીકરી વચ્ચે રોજ એ પ્રશ્ને ચકમક ઝરતી રહેતી . અંજુ આન્ટીના એક સગાની પુત્રીની સગાઈ આવા જ કોઇ સંજોગોને લીધે તૂટી ગઇ હતી . તેથી આન્ટી ડરતા હતા . જોકે પાંચેય આંગળીઓ સરખી ન હોય . બધાની સાથે કંઈ આવું નથી થતું … છતાં દીકરીની મા ની ચિંતા અવગણી શકાય તેમ પણ નથી જ . અત્યારે સમાજમાં બનતા બનાવોથી દરેક માના મનમાં એક અજાણ્યો ડર રહે જ છે . ખેર … ! અત્યારે આ વાત અચાનક મનમાં ઊગી આવી . બાકી પાંખ આવે ને પંખી માળામાંથી ઊડી જાય એમ દીકરી પણ સમય આવે અને પોતાના આગવા આકાશમાં ઊડી જાય . દીકરીના મા બાપે જીવનનું આ પરમ સત્ય સ્વીકારવું જ રહ્યું અને ફકત દીકરી જ નહીં … . દીકરા માટે પણ આ એટલું જ સત્ય છે . પાંખો આવે ને ઉડ્ડયન શરૂ થાય એ તો કુદરતનો ક્રમ છે . એનો અફસોસ શા માટે ? એક ધરામાં પ્રગટી , બીજી ધરામાં ધરબાવું એ દરેક પુત્રીની આગવી વિશિષ્ટતા છે . હું એને મજબૂરી નહીં કહું . સદીઓથી ચાલ્યો આવતો એ ક્રમ છે . આજ વર્ષે બાદમાં , યશ ચોપરાએ તેણીને શાહરુખ ખાન સામે મુખ્ય અભિનેત્રી તરીકે તેમની પ્રેમ કથા વીરઝારા માં તારાંકિત કરી કે જે વિશ્વભરમાં રૂ . 750 મિલિયન આવક સાથે , ભારત તથા વિદેશમાં તે વર્ષમાં સૌથી વધુ નફો કરનારી ફિલ્મ બની . [ ૪ ] આ ફિલ્મ , એક ભારતીય અધિકારી વીર પ્રતાપ સિંઘ અને એક પાકિસ્તાની મહિલા ઝારા હયાત ખાનની પ્રેમ કહાની હતી , બર્લિન ફિલ્મ ફેસ્ટીવલ ખાતે સ્ક્રિનિંગ સહિત , આ ફિલ્મની મજબૂત આંતરરાષ્ટ્રીય રજૂઆત થઈ , અને મુખ્ય ભારતીય પુરસ્કાર સમારોહમાં આ ફિલ્મને શ્રેષ્ઠ ફિલ્મના ઘણા પુરસ્કાર મળ્યા . [ ૪૪ ] ઝિન્ટાની હોશિયાર પાકિસ્તાની છોકરી ઝારાના ચિત્રાંકને , તેણીને ચોથો ફિલ્મફેર શ્રેષ્ઠ અભિનેત્રી માટે નામાંકન મેળવી આપ્યું . વેરાઈટી એ " આ પેઢીની સૌથી વધુ રસપ્રદ જુવાન અભિનેત્રી " તરીકેનો ખિતાબ આપ્યો અને લખ્યું કે કે " તેણી મોટાભાગે જીવંત અને ઝારાની જેમ જ વિશ્વાસની ભરેલી છે . " વીરઝારા એ સતત બે વર્ષમાં બીજા ક્રમની સૌથી વધુ કમાનાર અને ત્રીજી સૌથી મોટી સફળ ફિલ્મ હતી . આ તેણીની યશ રાજ ફિલ્મસ હેઠળ કામ કરવાની શરુઆત બની , જે બોલીવુડમાં સૌથી મોટા પ્રોડક્શન હાઉસ પૈકીનું એક છે . [ ૪૫ ] ૧ . જયારે ખાસ જરૂર જણાય ત્યારે સામાન્ય સભા અને કારોબારીની સભા બોલાવશે અને શાળા સમિતિની સભા બોલાવશે . કુછ શેર તો દિલ મેં નશ્તર બન કર લગે ઔર કુછ ફૂલોં કી તરહ મહકા કર ગએ આપકા વીનસ કેસરી તેઓની હસ્તક કાયદો અને વ્યવસ્થા , કોમી બાબતો , પાસા , પોટા , બોર્ડર મેનેજમેન્ટ , બોર્ડર સીકયુરીટી , ગૃહ રક્ષકદળ , નાગરિક સંરક્ષણ , સૈનિક કલ્યાણ , સાઈબર ક્રાઈમ , હદપારી તથા એકસ્પ્લોઝીવ એકટ હેઠળની અપીલોને લગતી બાબતોનો સમાવેશ થાય છે . તેમની નીચે વિ - 1 , વિ - 2 , વિ - 3 , વિ - 5 , ફ અને ' બી - એમ ' શાખાઓ આવેલી છે . તેમની નીચે ઉ . સ . ( કા . અને વ્ય . - 1 ) અને ઉ . સ . શ્રી ( કા . વ્ય . - 2 ) ફરજો બજાવે છે . તેમની હેઠળ સ્પેશ્યલ ટીમની કામગીરી થાય છે . જે કામગીરી માટે તેમના હેઠળ સ્પેશ્યલ ટીમની રચના કરવામાં આવેલી છે . તેઓ સચિવશ્રી ( કા . અને વ્ય . ) ને અહેવાલ કરે છે . તેમની નીચે ઉ . સ . શ્રી ( ટીસીએન્ડટી ) ફરજો બજાવે છે . એક વર્ગ આ સિદ્ધાંત સાથે જીવન જીવે છે અને બીજો વર્ગ ભયભીત લોકોનો છે . તે લોકો મૃત્યુના ભયના ઓથાર હેઠળ જીવન પસાર કરે છે . જો ઘ્યાનથી જોવામાં આવે તો બંને પ્રકારના લોકોનું પરિણામ તો એક જેવું જ છે . ~~મેળા - મહોત્સવો પાછળનો ખર્ચ રૃ . ૨૫ કરોડ ઉપર પહોંચશે~~ સંસ્કૃતમાં રચાયેલા અને પાંચ ભાગમાં ( જેને પ્રકરણ નામ અપાયા છે . ) વહેંચાયેલા આ ગ્રંથનું સ્થાન સંપ્રદાયમાં ઉપરનાં બે ગ્રંથો બાદ કરતાં પ્રથમ નંબરનું છે . " સંપ્રદાયનાં ધર્મશાસ્ત્ર " તરીકે આદર પામેલા આ ગ્રંથમાં ભગવાન શ્રી સ્વામિનારાયણના જીવન ચરિત્ર ઉપરાંત શિક્ષાપત્રી તથા સંપ્રદાયના મૂળભૂત સિદ્ધાંતોનો સમાવેશ થાય છે . વળી , આ ગ્રંથ ભગવાન શ્રી હરિએ પોતાની હયાતિ અને પોતાના માર્ગદર્શન હેઠળ લખાવેલ હોઇ તેની પ્રમાણભૂતતા ઓર વધી જાય છે . અમે તારા પ્રણયનાં ફૂલ ખરવા પણ નથી દેતાં , છૂપાં રાખ્યાં છે એવાં કે પમરવા પણ નથી દેતાં . ગરીબીને લીધે કરવી પડે છે કરકસર આવી , અમે રડીએ છીએ ને અશ્રુ સરવા પણ નથી દેતાં . હવેના રાહબર પોતે જ ખોટા રાહ જેવાં છે , સફર સાચી દિશામાં તો એ કરવા પણ નથી દેતાં . ભલે મળતાં નથી , પણ એજ તારણહાર છે સાચા , જે ડૂબવા તો નથી દેતા જ , તરવા પણ નથી દેતાં . હવે આવા પ્રણયનો અંત પણ આવે તો કઇ રીતે ? નથી પોતે વિસરતાં કે વિસરવા પણ નથી દેતાં . સુરાનો નહિ , હવે સાકીનો ખુદનો છે નશો અમને , કે એનો હાથ પકડી જામ ભરવા પણ નથી દેતાં . જીવાડે પ્રેમથી એવું તો કોઇ ક્યાં મળે બેફામ ? કે મતલબ હોય છે તો લોક મરવા પણ નથી દેતાં - બરકત વિરાણી ' બેફામ ' પોલીસ : ' કેમ અલ્યા , તું જાણતો નથી કે ભીખ માગવી એ ગુનો છે ? ' ભિખારી : ' પણ સાહેબ , મેં ભીખ માંગી જ નથી , મેં તો વરસાદ આવે છે કે નહિ તે જોવા માટે હાથ લાંબો કર્યો ' તો . અને તેણે મારા હાથમાં રૂપિયો મૂકી દીધો ! ' * * * * * * ~~પીવાના પાણીના બોર , સબ પંપ , કોલમ પાઇપ વગેરે .~~ મુખ્‍ય હિસાબી અધિકારીશ્રીની ચેમ્‍બર સંભાળવાની તથા હિસાબી ઓડીટ શાખામાં પટાવાળાની કામગીરી . મુંબઈમાં ૧૩મી જુલાઇના દિવસે થયેલા સિરીયલ બ્લાસ્ટ મામલામાં નેપાળ પોલીસે એક ૪૦ વર્ષના શખ્સની ધરપકડ કરી છે . મુંબઇના સિરીયલ બ્લાસ્ટમાં ૨૪ લોકોના મોત થયા હતા અને ૧૫૦ લોકો ઘાયલ થયા હતા . પ્રિય વિવેક , ઘણા વખતથી હું મારા નાનકા સાથે અહીંના હોલી - ડેઝનાં મૂડમાં હોવાથી બર્થ - ડે વિશ કરવામાં થોડું મોડું થઈ ગયું , પણ ' દેરસે આયે , દુરસ્ત આયે ' ની જેમ … બ્લોગની બીજી વર્ષગાંઠ માટે ખૂબ ખૂબ અભિનંદન અને આ નવા વર્ષ માટે હાર્દિક શુભકામનાઓ … અસાંજે વિકિલીક્સના નવ - સભ્યોની સલાહકાર સમિતિમાં બેસે છે , અને તેમના તરફથી જાણીતા મીડિયા પ્રવક્તા છે . વર્તમાનપત્રો તેમને વિકિલીક્સના " નિર્દેશક " [ ૩૭ ] અથવા " સ્થાપક " તરીકે વર્ણવે છે , જ્યારે અસાંજે કહ્યું છે કે , " હું પોતાને સ્થાપક નથી કહેતો " ; [ ૩૮ ] તેઓ પોતાને વિકિલીક્સના મુખ્ય તંત્રી તરીકે વર્ણવે છે , [ ૩૯ ] અને જણાવે છે કે ( વેબ ) સાઈટ પર મૂકાતા દસ્તાવેજોની ચકાસણી પ્રક્રિયામાં અંતિમ નિર્ણય તેમનો હોય છે . [ ૪૦ ] સાઈટ માટે કામ કરતાં અન્ય તમામની જેમ , અસાંજે પગાર વિનાના સ્વયંસેવક છે . [ ૩૮ ] [ ૪૧ ] [ ૪૨ ] [ ૪૩ ] [ ૪૪ ] અસાંજે કહે છે કે વિકિલીક્સ સિવાયના સમગ્ર વિશ્વના પ્રેસે સંયુક્તપણે કર્યા , તેના કરતાં વધુ વર્ગીકૃત દસ્તાવેજો વિકિલીક્સે જાહેર કર્યા છેઃ " આ એવું કંઈક નથી કે અમે કેટલા સફળ છીએ એમ કહેવાની રીતે હું કહું છું - સાચું કહીએ તો , આ બાકીના માધ્યમોની જોખમકારક સ્થિતિ તમને બતાવે છે . ( વિકિલીક્સ સિવાયના ) સમગ્ર વિશ્વના સંયુક્ત પ્રેસ કરતાં , કઈ રીતે પાંચ લોકોનું આ જૂથ જનતા સમક્ષ વધુ ગુપ્ત માહિતીઓ જાહેર કરવામાં સફળ રહ્યું ? આ શરમજનક છે . " [ ૩૨ ] અસાંજે એમ કહીને પત્રકારત્વમાં " પારદર્શક " અને " વૈજ્ઞાનિક " અભિગમની વકીલાત કરે છે , કે " તમે સંપૂર્ણ પ્રાયોગિક આધાર સામગ્રી અને પરિણામો વિના ભૌતિક વિજ્ઞાન પર પ્રશ્નપત્ર ન છાપી શકો ; એવું પત્રકારત્વનું માનક હોવું જોઈએ . " [ ૪૫ ] [ ૪૬ ] 2006માં , કાઉન્ટરપંચ એ તેમને " ઓસ્ટ્રેલિયાના સૌથી કુખ્યાત ભૂતપૂર્વ કમ્પ્યુટર હેકર " કહ્યા હતા . [ ૪૭ ] ધ એજ એ પણ તેમને " વિશ્વના સૌથી વધુ રસપ્રદ લોકોમાંના એક " અને " ઈન્ટરનેટના આઝાદીના લડવૈયા " કહ્યા હતા . [ ૨૮ ] અસાંજે પોતાને " માનવજાતની ભલાઈ અંગે અત્યંત શંકાશીલ " કહે છે . [ ૨૮ ] પર્સનલ ડિમૉક્રસિ ફૉરમે કહ્યું હતું કે કિશોર તરીકે તેઓ " ઓસ્ટ્રેલિયાના સૌથી પ્રખ્યાત નૈતિક કમ્પ્યુટર હેકર હતા . " [ ૨૯ ] તેઓ મોટા પાયે સ્વ - શિક્ષિત અને વિજ્ઞાન તેમજ ગણિતમાં બહોળું વાંચન ધરાવનાર , [ ૧૫ ] અને બૌદ્ધિક હરીફાઈમાં સફળ હોવાનું વર્ણવાયા છે . [ ૪૮ ] શરૂઆતમાં જૂની અંગ્રેજી વિવિધ પ્રકારની તળપદી ભાષાઓનો સમૂહ હતી . આ ભાષાઓનાં મૂળિયાં ગ્રેટ બ્રિટનના એન્ગ્લો સાક્સોન રાજની વિવિધતાને પ્રતિબિંબિત કરતાં હતાં . [ ૧૬ ] આ તમામ વિવિધ તળપદી ભાષાઓ પૈકી લેટ વેસ્ટ સાક્સોન ભાષાનું પ્રભુત્વ ધીરેધીરે વધવા લાગ્યું . અંગ્રેજી ભાષાના ક્રમિક અને ઝડપી વિકાસના મહત્વની ભૂમિકા કેથલિક દેવળોએ પણ ભજવી હતી . વર્ષ 530માં સંત બેનેડિટનું શાસન શરૂ થયું અને તે 1536 સુધી મઠોનાં વિસર્જન સુધી યથાવત રહ્યું . આ દરમિયાન રોમન કેથલિક દેવળોએ મઠોને અને કેટનબરીના ઓગસ્ટિન જેવા કેથલિક અધકૃતોને સૂચના આપી કે તેમની શાળાઓમાં સ્ક્રિપ્ટોરિયા અને પુસ્તકાલય જેવા બુદ્ધિગમ્ય સાંસ્કૃતિક વારસાનું જતન કરવું . આજની ફ્રી હીટ દારુડીયોઃ દરવાજો ખોલો . પત્નીએ દરવાજો ખોલ્યો . દારુડીયોઃ તુ કોણ છે ? પત્નીઃ હાઇલા મને ભુલી ગયા ! દારુડીયોઃ નશો બધા ગમ ભુલાવી દે છે બહેન ! ! ! રાતાં માતાં ને રોમે રોમે સુંવાળા , હોય મીઠાં ગાલ - મસૂરિયાં રે હાલો ગલૂડાં રમાડવા જી રે ! ( 1 ) ફાટક પાસે આવેલ જિલ્લા પંચાયતનું હાલનું રેસ્ટ - હાઉસ જે ત્યારે ' ડાક બંગલા ' તરીકે ઓળખાતું અને જેમાં વિશેષ અદાલત ઊભી કરાઈ હતી , તે ઐતિહાસિક સ્થળે આ પ્રસંગને નિરૂપતા કાયમી પ્રદર્શનનું લોકાર્પણ . આ પ્રાંગણમાં આજે પણ અડીખમ ઊભેલ જે ઐતિહાસિક લીંબડા નીચે બેસીને તે વખતના મૅજિસ્ટ્રેટ ઇસાણીએ બે વર્ષની સજા ફરમાવતા ચુકાદાની ટાઈપ થયેલી નકલ મેઘાણીને આપી હતી તેને પણ કાયમી સ્મૃતિ તરીકે જળવાશે . વિશ્વભરમાં પથરાયેલા ગુજરાતી પરિવારોની સેવામાં ગુજરાતના જ નહીં પણ સમસ્ત માનવજાતના ગૌરવ સમાન અને પૂજ્ય મહામાનવ શ્રી ગાંધીજીને આ બ્લોગ અર્પણ કરીએ છીએ . નાગરિક બેન્કના વહીવટકર્તાઓ દ્રારા ગ્રાહકોની મિલ્કત પચાવી પાડવાનું ષડયત્રં પણ સાવ આવી ખુલ્લેઆમ ગાળાગાળી વાળી બિભત્સ અંગચેષ્ટાઓ સામે કોઈ વાંધો કેમ નથી ઉઠાવતું ? શું આજકાલ પરિવાર સાથે બેસીને ટીવી જોવાનો રિવાજ નથી રહ્યો ? જો છે , તો આવું કેવી રીતે ચલાવી લેવાય ? ~~અપને ભાવોં કે શબ્દોં મેં અચ્છી તરહ ઉકેરિત કિયા હૈ~~ ~~કૈંક એવું ત્વરિત સુઝે છે પરંતુ ખરા નિર્ણાયક તમે જ .~~ ~~શરૂ શરૂમાં લાગતું આનો કેવો ટેસ્ટ પણ આજે મુજને કરવા ન દેતું રેસ્ટ~~ દાદાશ્રી : એ મતભેદ કહેવાય . આ જ્ઞાન લીધું હોય તેને વિચારભેદ કહેવાય . નહીં તો મતભેદ કહેવાય . મતભેદથી તો ઝાટકો વાગે ! અંબિયા ( અ . મુ . સ . ) તમામ ઇખ્તેલાફને દૂર કરતા હતા , ચાહે તે વિચારધારાને લગતા ઇખ્તેલાફ હોય કે તે જમીન અને જાયદાદને લગતા ઇખ્તેલાફ હોય . ચાહે તે બે ભાગીદારોના આપસી વહેવારને લગતા હોય કે અમલ અને અકીદાને લગતા ઇખ્તેલાફ હોય . ટુંકમાં ઇન્સાની ઝિંદગીમાં જેટલા પણ ઇખ્તેલાફ હોય શકે અંબિયા ( અ . મુ . સ . ) દરેકનો હલ આપી શકે છે . વિલાસબેન પીપળીઆ જે માસી ના હુલામણા નામથી પ્રખ્યાત છે , એમણે એક લોકગીત " ગામમાં સાસરૂં ને ગામમાં પિયર " બહુ મધુર અવાજે ગાઈ સંભળાવ્યું . ~~બહુત અચ્છે આશીષ જી , મજા આ ગયા જય હિન્દ~~ બુધ્ધીવાદી મહેન્દ્ર કહે " મોટીબેન મથી જુઓ . . પણ સંયુક્ત કુટુંબો જ્યારે તુટતા જાય છે ત્યારે તમે તો દાદાની ચાર પેઢીઓઓને એકઠા રાખવા મથો છો . . અઠવાડીયા બે અઠવાડીયા પછી આ સ્મશાન વૈરાગ્ય ઉતરી જશે અને સૌ સૌના એજ રાગદ્વૈષમાં આવી જશે … " ( અનુષ્ટુપ ) એ પ્રમાણે સુખી જોડૂં , આનંદો ઉરમાં ભરે , ઋતઋતતણા રંગી , કામ કલ્લોલને તરે . દંપતી સાંબકેરી તે , પૂજા નિત્ય કરે ઘણી , માને પાડ વળી ઝાઝા , ગાઈને સ્તુતિ તે તણી . ~~ભાવુક આદમી હો યાર ! કોઈ બાત નહી જીવન મેં ઐસી ઘટનાએં હોતી રહતી હૈ~~ રાજેન્દ્ર શાહને કન્નડ ભાષાના રાષ્ટ્રીય ખ્યાતિ ધરાવતા સાહિત્યકાર યુ . આર . અનંતમૂર્તિએ સન્માન અર્પણ કર્યું , ત્યારે ઉપસ્થિત સૌએ ભાવપૂર્વક ઊભા થઇને આદર વ્યક્ત કર્યો . અનંતમૂર્તિએ કહ્યું કે , ' રાજેન્દ્ર શાહે ૧૯૪૭ પહેલાં જ સ્વતંત્રતા મેળવી લીધી હતી . તેમણે પોતાને જે ગમ્યું , તે જ લખ્યું . ' ઓબામા અને સર્વોદયની , ગુજરાતી ભાષાના સર્જકો પાસેથી ભાગ્યે જ સાંભળવા મળતી વાત છેડીને , અનંતમૂર્તિએ ' આપણી સંસ્કૃતિ તરફ , આપણા સર્જન તરફ પાછા વળવાની ' વાત કરી . ફરજ નિવૃત્તિના એક કલાક પહેલાં જ રતરફીનો હુકમ બજાવી દેવાતાં જિલ્લા શિક્ષણાધિકારી એસએસ ડામોરને હવે નિવૃત્તિ પછીના મળવાપાત્ર સરકારી લાભો પર પણ અસર પડશે એટલું જ નહીં . રાજ્યનાં શિક્ષણખાતા સામે ન્યાય માટે લડતાં તે નહીં મળે તો કોર્ટના ચક્કરોમાં પણ લાંબો સમય લડતાં રહેવું પડશે . કૌશલ્યાબહેન , આ પાટો શેનો આવ્યો ? " જુઓને ડોક્ટરની સલાહ પ્રમાણે રોજ નિયમિત ચાલવા જવાનું નક્કી કર્યું ' તું . મોટા ઉપાડે રોજ સવારે એ પ્રમાણે ચાલવા જતી ને એમાં ચોથા દિવસે તો ચંપલ તૂટી જતા , મેં સમતુલા ગુમાવી દીધી ને પડી ગઈ . તેમાં પગમાં પોપટ પાળવાનો થયો . એના કરતાં તો ચાલવા ન જતી હોત તો સારું થાત . " ~~" પ્રભુ તું છે તો હું છુ " એવો મંત્ર તું બોલ ,~~ પણ તેમની નજર મોબાઇલ ફોનના , લાલ કોલ ડિસક્નેકટ બટનની પર નહીં પણ મહેન્દ્રપાલ સિંગ પર હતી જે લિફ્ટ પાસે પહોંચી તો ગયો હતો … પણ તેની ચાલમાં જોવા મળતી લશ્કરી ચાલમાં ચિત્તા જેવી ચપળતા નહોતી તેને બદલે તે ધીમે પગલે ચાલી રહ્યો હતો … કંઇક તો કારણ હશે કે ! કે પછી અમસ્તા જ … અમને તો આવા કચરા સાથે પણ પ્રેમ છે હેમંતભાઈ . અને હા . . ! " લખાયા છે લલાટે લેખ લાંબા તમારી ટાલને સમજી શકું છું " આ શેર પરથી એક સરસ માજાની હઝલ બની શકે તેમ છે . ' વિશ્વાસ રાખો બહેન . સોળ મહિનામાં બધું સરભર થઇ જશે . બીજા કોઇ બંગલાવાળા પાસે કયારેય હાથ લંબાવ્યો નથી એટલે જીભ નથી ઊપડતી . એક તમારી સાથે આવો વ્યવહાર રાખ્યો છે એટલે ખોળો પાથરું છું . ' બે હાથ જોડીને કરગરતી લીલાની આંખમાં ઝળઝળિયાં આવી ગયાં . ત્રિરંગો ઓઢાડવાની ચેષ્ટા રાજકારણીઓ અને સાધુ - સંતો - સ્વામીઓ - ગુરૂઓ - મહંતો અને કથાકારોની આ દેશના લોકોને યેન કેન પ્રકારેણ લૂંટતા રહેવાની ગાંધી - વૈધના સહિયારાની સાઝિશ ખુલ્લી પાડે છે . આ દેશમાં દેશ પ્રેમીઓ કે જે દેશાભિમાનમાં રાચે છે તેની કોઈ કિમત નથી . હવે શરૂ થશે ચાલીસ હજાર કરોડની ભાગ બટાઈના ખેલ ! ભાગ મેળવવા જ રાજકારણીઓ ત્યાં પહોંચેલા . મને તો ન . મો . પણ ત્યાં દોડ્યા તે જાણી દુઃખ થયું પણ બાદમાં યાદ આવ્યું કે તે પણ છે તો મૂળભુત રીતે રાજકરણી જ અને એટલે તો મોરારીબાપુની કથામં પણ પહોંચી જઈ આશીર્વાદ મેળવ્યા અને કથા પણ શ્રવણ કરી ! અસ્તુ ! ભગવાન ચિંતાતુર થઈ ગયા . જો શેતાનને હું શરીર આપીશ તો ૫છી તે બેફામ બની અત્યાચાર કરતો રહેશે . એટલે એને શરીર તો નથી આ૫વું ૫ણ કંઈક કામ તો સોં૫વું જ ૫ડશે . ઘણા વિચારને અંતે ભગવાને શેતાનને કહ્યું : " તને ક્રોધનું રૂ૫ આપું છું . આ સંસારમાં તું જેનો નાશ કરવા માગે તેના માથે ચઢી બેસજે . " સભાની શરુઆતમાં શ્રી … એ ' ધબકાર ' નો પરીચય આપીને સૌને એક અવનવીન પ્રવૃત્તીનો ધબકાર આપ્યો . નેહાબેને ધબકાર અંગે પોતાની વીશીષ્ટ શૈલીમાં રજુઆત કરી . જ્યારે કપિલ દવેએ સૌ સભ્યોને ' ધબકાર ' વિશે સમાચારપત્રોમાં આવેલા લેખ બતાવીને પ્રોત્સાહિત કર્યા હતા . અમદાવાદમાં ધબકારની જે જે પ્રવૃત્તિઓ ચાલે છે તે અંગે પણ રસપ્રદ રજુઆતો થઈ . હે મૃત્યુ , મારી પ્રેયસીના વેષમાં તું આવ , તો ધારું તનેયે એ જ આ આષ્લેષમાં . નિરંજન ભગત Share this : ગુજરાતી Facebook Digg Reddit StumbleUpon Email ગીતાના સંદેશનું આનાથી વધારે સારું રૂપક મેં જોયું નથી . માત્ર એંશીએક પાનાની ચોપડી અને એક જ મુખ્ય પાત્ર અને તે ય મુમુક્ષુ નહીં પણ વધુ કાબેલ થવાની તમન્નાવાળું પક્ષી . બહોત ખુબ … રૂપ જી , સંસ્મરણ લિખને મેં આપ કા કોઈ સાની નહીં . આઁખોં કે સામને ચિત્ર ઉભરતે રહતેં હૈં ઔર આપ કી લેખની કા હિસ્સા બન હમ આપ કે સાથ ચલતે રહતેં હૈં . બાબા જી કો બહુત પઢા હૈ પર ઉનકે વ્યક્તિત્વ ઔર ચરિત્ર કે બારે મેં કુછ ઔર જાનકર અચ્છા લગા . ધન્યવાદ ! અગલે સંસ્મરણ કે ઇન્જાર મેં . . . . સુધા ઓમફૅક્સ લિમિટેડની લેખિત પરવાનગી વગર આ દસ્તાવેજનાં કોઇ પણ ભાગની નકલો અથવા તેનું વહન કોઇ પણ પ્રકારે અથવા કોઇ પણ રીતે ઇલેક્ટ્રોનિક અથવા મિકેનિકલ કે જેમાં ફોટોકોપી , રેકોર્ડીંગ સામેલ છે , અથવા કોઇ માહિતીને સંઘરવાથી અથવા રિટ્રીવલ યંત્રણાથી નહી કરી શકાશે . © OMFAX LTD 2007 આવું કેમ બન્યું ? શું આ પ્રાર્થનાનો ચમત્કાર હતો ? રિસર્ચ ટીમ કહે છે કે પ્રેયર ગ્રુપ અને નોન - પ્રેયર ગ્રુપ વરચે દેખાયેલા આ તફાવતને તાર્કિક રીતે સમજાવી શકાય તેમ નથી . રિસર્ચના રિપોર્ટમાં જણાવવામાં આવ્યું કે , ' અમે કંઇ ભગવાન પ્રાર્થનાનો જવાબ આપે છે યા તો ઇશ્વરનું અસ્તિત્વ છે એવું સાબિત કર્યું નથી . ~~Orkut - ગુજરાતી હાસ્ય લેખન કોમ્યુનિટી ના ફોરમ માંથી … .~~ નકામા રસાયણથી ગુડિયર ટાયર શોધાયા ગૂડિયર નામનો એક સાધારણ વૈજ્ઞાનિક એક વખતે એક પ્રયોગ કરી રહ્યો હતો . પ્રયોગ બાદ એક જાતનું મિશ્રણ કે જેને તે નકામું ગણતો હતો તેને નાંખી દેવાને બદલે તેણે સાચવી રાખ્યું . એક વાસણમાં ભરીને તેણે રાખી મૂક્યું . દૈવ સંજોગે આ વાસણને અગ્નિની આંચ લાગી . તાપથી તે લાલચોળ બની ગયું . ત્યાં સુધી તેના પર ગૂડિયરની દૃષ્ટિ પડી નહિ . પરંતુ તેથી લાભ એ થયો કે તેણે રબરને કઠણ બનાવવાની યુક્તિ શોધી કાઢી . આજે ઓળખાતા ગૂડિયર ટાયર એ એની શોધ . નકામા સંઘરી રાખેલા રસાયણમાંથી જગતને આ શોધ મળી . જી હાં , કલ આઈપીએલ કે તીસરે દિન કે પહલે મૈચ મેં રોમાંચ ઔર ઉત્સાહ કી કમી તો નજર આઈ મગર દૂસરે મૈચ મેં જૈસે દર્શકોં ને ઠાન રખી થી કિ અગર ખિલાડી હલ્લા ન કર સકે તો વહ હલ્લા બોલ દેંગે . પહલે મૈચ મેં દાદા યાની સૌરવ ને સાફ કર દિયા કિ ઇસ સાલ વહ અપની [ . . . ] આજનાં મોટાભાગનાં ભૌતિકશાસ્ત્રીઓ માને છે કે ' ડાર્ક મેટર ' અસ્તિત્વ ધરાવે છે . આ ડાર્ક મેટર મોટાભાગે W1MPs નામનાં શબ્દો પ્રમાણે જો અર્થ કાઢવા જઇએ તો અર્થ કરતાં અનર્થ વધારે નીકળે . W1MPs માં ' મેસીવ ' શબ્દ વિશાળ કણનાં અર્થમાં નહીં પરંતુ મેસીવ એટલે કે ' દ્રવ્યમાન આપનાર ' ( માસ ધરાવનાર ) કણ એવો થાય છે . વિકારી ઈન્ટરેકટીવનો મતલબ છે . કણો દ્રવ્યમાન ધરાવતાં હોવા છતાં અન્ય પ્રકારનાં કણો સાથે કોઇ પ્રકારની પ્રતિક્રિયા દાખવતાં નથી . વૈજ્ઞાાનિકો માને છે કે W1MPs વિજ - ચુંબકીય રીતે પણ તટસ્થ કણ છે . જેનાં કારણે અન્ય કણ સાથેનું તેનું ઈન્ટરેકશન જોવા મળતું નથી અને સ્વભાવગત ને અદ્રશ્ય માલુમ પડે છે . ' લક્સ ' પ્રોજેક્ટનાં વૈજ્ઞાાનિકો માટે W1MPs ડાર્ક મેટરનો મોસ્ટ વોન્ટેડ ઉમેદવાર છે . આકાશગંગાઓમાં ડાર્ક મેટર W1MPs નાં બનેલાં ગોળાકાર ક્લાઉડ ( વાદળ ) હોય છે . આપણી સુર્યમાળા અને આકાશગંગા પોતે આવા વાદળમાં ધરીભ્રમણ કરી રહ્યાં છે .

Download XML • Download text

guj-30

guj-30

View options