| s-401
| W 833 r. n.e., dzięki podbojowi Księstwa Nitrzańskiego, przekształciło się w Państwo wielkomorawskie. |
| s-402
| Ich pierwszym królem był Mojmir I (rządził w latach 830–846). |
| s-403
| Ludwik II Niemiecki najechał Morawy i zastąpił Mojmira I jego bratankiem Rastizem, późniejszym św. Rościsławem. |
| s-404
| Dodatkowo statut określa wybory do zgromadzenia regionów i okręgów metropolitalnych. |
| s-405
| Mimo pozostawania Islandii pod polityczną kontrolą Danii do dużo późniejszych czasów (1918), w języku islandzkim występuje bardzo niewiele wpływów i zapożyczeń z duńskiego. |
| s-406
| Są również języki wywodzące się z fińskiego, które rozwinęły się osobno, znane jako Meänkieli w Szwecji i Kven w Norwegii. |
| s-407
| Wymiana stóp jest cechą zarówno fińskiego, jak i północnych dialektów lapońskich, ale nie występuje w południowym lapońskim, uznawanym za język o odrębnej historii. |
| s-408
| Północna część Kaukazu znana jest jako Przedkaukazie, a część południowa jako Zakaukazie. |
| s-409
| Atmosfera jest układem chaotycznym, dlatego małe, lokalne zmiany mogą mieć duży wpływ na cały system. |
| s-410
| Podczas opadów deszczu krople wody wchłaniają i rozpuszczają dwutlenek węgla z otaczającego powietrza. |
| s-411
| Niedawnym przykładem kontroli pogody były przygotowania Chin do letnich igrzysk olimpijskich 2008. |
| s-412
| W ukształtowanej przez ruchy tektoniczne, które stworzyły Wielki Rów Wschodni, Afryce Wschodniej znajdują się Kilimandżaro i góra Kenia, dwa najwyższe szczyty Afryki. |
| s-413
| Ci ostatni rozpowszechnili również islam w pasie nabrzeżnym, ale większość Bantu nigdy się z tym wyznaniem nie zetknęła i pozostała przy rdzennej religii afrykańskiej. |
| s-414
| Francja zintegrowała gospodarkę Kamerunu z własną i ulepszyła infrastrukturę dzięki inwestycjom kapitałowym i wykwalifikowanym pracownikom, zmieniając system pracy przymusowej. |
| s-415
| 1 października 1961 dawny brytyjski Kamerun Południowy połączył się z Kamerunem Francuskim, tworząc Republikę Kamerunu. |
| s-416
| Raport departamentu pracy dotyczący najgorszych form pracy dziecięcej donosił, że 56% dzieci w wieku od 5 do 14 lat pracowało, a niemal 53% dzieci w wieku od 7 do 14 lat łączyło pracę ze szkołą. |
| s-417
| Klimat Sahelu jest podobny do klimatu pustyni Sahara położonej bezpośrednio na północy, ale mniej ekstremalny. |
| s-418
| Od czerwca do sierpnia 2010 w Sahelu zapanował głód. |
| s-419
| Wokół śródziemnomorskiego wybrzeża rozwinęło się kilka starożytnych cywilizacji, na które ogromny wpływ miała bliskość morza. |
| s-420
| Przez wieki zapewniało szlaki komunikacyjne dla handlu, kolonizacji oraz wojen, jak również pożywienie (z rybołówstwa i zbierania owoców morza) dla licznych społeczności. |
| s-421
| Z powodu wspólnego klimatu, geologii i dostępu do morza, cywilizacje śródziemnomorskie często miały przeplatającą się w pewnym stopniu kulturę i historię. |
| s-422
| Dwiema spośród najważniejszych cywilizacji śródziemnomorskich klasycznego antyku, z których obie intensywnie kolonizowały wybrzeża Morza Śródziemnego, były greckie państwa-miasta oraz Fenicjanie. |
| s-423
| Później, kiedy Oktawian August założył Cesarstwo Rzymskie, Rzymianie nazwali Morze Śródziemne Mare Nostrum („Nasze Morze”). |
| s-424
| Blindleia to osłonięty szkierami szlak wodny, który zaczyna się niedaleko Kristiansand na południu Norwegii i ciągnie się za Lillesand. |
| s-425
| W języku duńskim słowo to może się nawet odnosić do płytkich lagun. |
| s-426
| Podobnie jak fiordy, jeziora słodkowodne są często głębokie. |
| s-427
| Podawano napoje alkoholowe, takie jak piwo, miód, bjórr (mocne wino owocowe) oraz, dla zamożniejszych, wino importowane. |
| s-428
| Niezależnie od reguł, walki często kończyły się śmiercią jednego z ogierów. |
| s-429
| Schlei i mokradła między Danevirke a Husum całkowicie zamarzły zimą, a tereny bezpośrednio na południe od Danevirke zostały podbite przez postępującą armię niemiecką. |
| s-430
| Odwrót zaskoczył armię austriacko-pruską i niemal całej armii duńskiej udało się ewakuować. |
| s-431
| Spowodowało to jednak porzucenie ważnego ciężkiego sprzętu artyleryjskiego, i pytanie, dlaczego do ewakuacji nie wykorzystano linii kolejowej do Flensburga, pozostaje przedmiotem dyskusji historyków. |
| s-432
| Wiadomości o odwrocie ogromnie wstrząsnęły duńską opinią publiczną, która uznawała Danevirke za nie do zdobycia, i Generał Meza został szybko pozbawiony dowództwa. |
| s-433
| Danevirke pozostaje od tamtej pory w posiadaniu Niemiec. |
| s-434
| Ilość towaru transportowanego Dunajem wzrosła w 1987 r. do 100 milionów ton. |
| s-435
| Większość delty Dunaju leży w Rumunii (okręg Tulcz), natomiast jej północna cześć, na lewym brzegu ramienia Kilia, znajduje się w Ukrainie (obwód odeski). |
| s-436
| Klimat jest tak suchy, że równiny te są czasem uznawane za część Sahary. |
| s-437
| Różni się od zachodniej części kraju tym, że główne elementy jej topografii nie odpowiadają tym na wybrzeżu. |
| s-438
| Północna Algieria leży w strefie umiarkowanej i cieszy się łagodnym, śródziemnomorskim klimatem. |
| s-439
| Pierwszym i najważniejszym była wpadająca do Missisipi rzeka Ohio. |
| s-440
| Sednem konfliktu było pytanie, czy Kansas dołączy do Unii jako stan wolny czy niewolniczy. |
| s-441
| Reakcja narodu na wydarzenia w Kansas pokazała, jak głęboko podzielony stał się kraj. |
| s-442
| Jeśli chodzi o kolor, liście wykazują ogromną różnorodność odcieni zieleni, od żółtawego po niebieskawy. |
| s-443
| Indianie obu Ameryk używali jej jako podstawowego składnika w tradycyjnej medycynie. |
| s-444
| W kościołach chrześcijańskich Europy północno-zachodniej i Ukrainy często używano witek wierzbowych zamiast palm w obrzędach Niedzieli Palmowej. |
| s-445
| Alpy zapewniają europejskim nizinom wodę pitną, irygację i energię hydroelektryczną. |
| s-446
| Mimo że zajmują jedynie około 11 procent powierzchni Europy, Alpy zapewniają około 90 procent wody Europie nizinnej, szczególnie obszarom suchym oraz podczas miesięcy letnich. |
| s-447
| Miasta takie jak Mediolan są w 80% zależne od wody spływającej z Alp. |
| s-448
| Woda z rzek jest wykorzystywana w ponad 500 elektrowniach wodnych, generujących 2900 kilowatów prądu. |
| s-449
| Główne rzeki Europy, takie jak Ren, Rodan, Inn, Ticino i Pad, zaczynają swój bieg w Szwajcarii, mają źródła w Alpach i płyną przez sąsiednie kraje, aby wreszcie ujść do Morza Północnego, Śródziemnego, Adriatyckiego i Czarnego. |
| s-450
| Naukę o wulkanach nazywa się wulkanologią, po angielsku „volcanology”, czasem w pisowni „vulcanology”. |
| s-451
| Ta magma jest zwykle bardzo lepka z powodu wysokiej zawartości krzemu, dlatego często nie dociera na powierzchnię, tylko zastyga głęboko. |
| s-452
| Przeważnie nie wybuchają w sposób katastrofalny. |
| s-453
| Globalne ocieplenie spowodowało zmianę w cyklu pór deszczowych. |
| s-454
| Zawiera malutką lagunę, obecnie całkowicie wyschniętą. |
| s-455
| W 1975 r. została uznana za rezerwat dzikiej przyrody. |
| s-456
| Trwają badania i wyprawy na wyspę. |
| s-457
| Takie osadnictwo prawdopodobnie zaczęło się około 100 r. p.n.e., kiedy wschodni Melanezyjczycy podróżowali na północ. |
| s-458
| Podczas lat spędzonych przez rodzinę w Kentucky i Indianie, Thomas Lincoln pracował jako farmer, stolarz i cieśla. |
| s-459
| Zniszczenie siedlisk bardzo zwiększa podatność obszaru na klęski żywiołowe takie jak powódź czy susza, nieurodzaj, rozprzestrzenianie się chorób i zanieczyszczenie wody. |
| s-460
| Z drugiej strony, zdrowy ekosystem i dobre praktyki zarządzania zmniejszają ryzyko takich zdarzeń, lub przynajmniej łagodzą ich szkodliwe skutki. |
| s-461
| Tereny rolne mogą realnie ucierpieć na zniszczeniu otaczającego je krajobrazu. |
| s-462
| W ciągu ostatnich 50 lat zniszczenie siedlisk otaczających tereny rolne przyczyniło się do degradacji około 40% ziemi uprawnej na świecie poprzez erozję, zasolenie, zagęszczenie, wyjałowienie, skażenie i urbanizację. |
| s-463
| Ludzie tracą również możliwość bezpośredniego wykorzystania siedlisk naturalnych, kiedy zostają one zniszczone. |
| s-464
| Papua-Nowa Gwinea jest często uznawana za potencjalnie najgorsze miejsce na świecie pod względem przemocy na tle płci. |
| s-465
| Te rodziny roślin są wciąż obecne w Papui-Nowej Gwinei. |
| s-466
| W modelu siedmiokontynentowym Ameryka Północna i Ameryka Południowa są traktowane jako osobne kontynenty. |
| s-467
| W 1492 r. Krzysztof Kolumb pożeglował przez Ocean Atlantycki do Indii Zachodnich, otwierając epokę europejskiej eksploracji obu Ameryk. |
| s-468
| Nie są zbyt popularne z uwagi na często odległe położenie i brak dróg. |
| s-469
| Reszta ziemi, stanowiąca około 1% powierzchni stanu, jest własnością różnych posiadaczy prywatnych. |
| s-470
| Jest to również jedyny region Alaski, w którym średnia dzienna temperatura przekracza 0 °C w miesiącach zimowych. |
| s-471
| Liczne rdzenne ludy zamieszkiwały Alaskę przez tysiące lat przed przybyciem na te tereny europejczyków. |
| s-472
| To tutaj ukradli małe kanu pozostawione przez Aborygenów australijskich z tego regionu. |
| s-473
| W miarę jak Brisbane się rozwijało, stan rzeki pogarszał się, aż w najgorszych czasach stała się otwartym ściekiem i wysypiskiem. |
| s-474
| Rok 1987 został ogłoszony „Rokiem Rzeki” przez ówczesną burmistrz Brisbane Sallyanne Atkinson. |
| s-475
| Burze piaskowe i pyłowe są zjawiskami naturalnymi występującymi na terenach suchych, gdzie gleba nie jest zabezpieczona przez warstwę roślinności. |
| s-476
| Burze pyłowe zwykle zaczynają się nie na samej pustyni, skąd drobniejszy materiał jest już wywiany, ale jej obrzeżach. |
| s-477
| Kiedy zaczyna wiać jednostajny wiatr, drobne cząstki leżące na odsłoniętej ziemi wpadają w wibracje. |
| s-478
| Przy większych prędkościach wiatru niektóre cząstki zostają uniesione przez strumień powietrza. |
| s-479
| Kiedy opadają, zderzają się z innymi cząstkami, które z kolei mogą w ten sposób zostać wypchnięte w powietrze, rozpoczynając reakcję łańcuchową. |
| s-480
| W Tajlandii urbanizacja spowodowała jednak również masowy wzrost problemów takich jak otyłość. |
| s-481
| Burze są rzadkie, miasto notuje pioruny tylko przez siedem dni w roku. |
| s-482
| W 1350 r. populacja Kairu sięgała pół miliona, czyniąc go największym miastem na zachód od Chin. |
| s-483
| Tymczasem dodatkowe uregulowanie Nilu ułatwiło rozwój wyspy Gezira oraz miejskiego nabrzeża. |
| s-484
| Produkcja przemysłowa Nevady związana jest z turystyką, górnictwem, mechaniką, branżą drukarską i wydawniczą, przetwarzaniem żywności i sprzętem elektrycznym. |
| s-485
| Nazwa „Karaiby” pochodzi od Karaibów, jednej z głównych grup Indian zamieszkujących region w czasach kontaktu z europejczykami pod koniec XV w. |
| s-486
| Po odkryciu Ameryki przez Krzysztofa Kolumba w 1492 r. hiszpańskie określenie „Antillas” odnosiło się do lądu; wywodząca się z niego nazwa „Morze Antylskie” stała się zamiennym określeniem Morza Karaibskiego w różnych językach europejskich. |
| s-487
| Podczas pierwszego stulecia rozwoju hiszpańska dominacja w regionie pozostawała niekwestionowana. |
| s-488
| Począwszy od XVI w. europejczycy odwiedzający region Karaibów wyróżniali „Morze Południowe” (Ocean Spokojny na południe od Przesmyku Panamskiego) i „Morze Północne” (Morze Karaibskie na północ od tego samego przesmyku). |
| s-489
| Morze Karaibskie było nieznane ludności Eurazji aż do roku 1492, kiedy to Krzysztof Kolumb po raz pierwszy pożeglował na karaibskie wody w poszukiwaniu drogi morskiej do Azji. |
| s-490
| Niestety szybki przyrost liczby ludności i urbanizacja zamieniły wiele z tych ekosystemów w tereny deweloperskie. |
| s-491
| Jednostką samorządową Kapsztadu jest gmina miejska City of Cape Town. |
| s-492
| Esej opublikowany jako „Undersea” był żywą opowieścią o podróży po morskim dnie. |
| s-493
| Korzystała również z osobistych powiązań z wieloma rządowymi naukowcami, którzy udostępniali jej poufne informacje. |
| s-494
| W połowie roku 1962 Brooks i Carson w większości ukończyli redakcję tekstu i przygotowywali się do promocji książki, wysyłając manuskrypt wybranym osobom z prośbą o ostateczne uwagi. |
| s-495
| Zwróciło to na książkę uwagę przemysłu chemicznego i jego lobbystów, jak również dużej części Amerykanów. |
| s-496
| W latach 50. XIV w., kiedy dynastia Yuan zaczęła się załamywać, król Gongmin mógł wreszcie swobodnie zreformować władzę Goryeo. |
| s-497
| Od lat 60. południowokoreańska gospodarka ogromnie się rozwinęła, a struktury ekonomiczne przeszły radykalną transformację. |
| s-498
| Zwykle związana jest z prostymi strukturami takimi jak tereny piknikowe, ławki i ścieżki. |
| s-499
| Założony w 1879 r. australijski Royal National Park był drugim na świecie oficjalnie ustanowionym parkiem narodowym. |
| s-500
| Pierwszą i najważniejszą było zapewnienie otwartej przestrzeni mieszkańcom miasta oraz lokalnej ludności szybko rozwijającego się obszaru. |