| s-101
| Այդ ինքնախաբեության միջով երևի այսօրվա Հայաստանում շատերն են անցնում։ |
| s-102
| Եվ տարվա արդյունքը դա է։ |
| s-103
| Արդյունք, որը չունի համարժեք մեկ բառ, բայց սառեցնում է մարդկային զգայարանները։ |
| s-104
| Ու առաջ բերում կամ շփոթվածություն, կամ ծայրահեղ ցինիզմ, որը բացում է խցաններն ու դրդում ասել բառեր, որոնց նպատակը դիմացինին ոչնչացնելն է։ |
| s-105
| Այդպես ընդգծվում է ատելություն հրահրող այն բառերը, որոնք դառնում են սովորական։ |
| s-106
| Սովորական քայքայիչ ու ցինիկ բառեր են։ |
| s-107
| Այդտեղ Հայաստանի ընտրությունը ավելի մեծ կլինի։ |
| s-108
| Բայց միևնույն է Հայաստանի տարվա բառը կարելի է համարել «անվստահություն»-ը, որի պաշարը հատել է կենսական նվազագույն շեմը։ |
| s-109
| Չենք վստահում ոչ միայն պետության որոշումներին ու միջազգային ատյանների դերին, այլև սեփական աչքերին, մտքերին ու հույզերին։ |
| s-110
| Սառեցնում ենք դրանք, որ ապրենք։ |
| s-111
| Մեկնաբանել |
| s-112
| Media.am-ի ընթերցողների մեկնաբանությունները հրապարակվում են մոդերացիայից հետո: |
| s-113
| Կոչ ենք անում մեր ընթերցողներին անանուն մեկնաբանություններ չթողնել: |
| s-114
| Միշտ հաճելի է իմանալ, թե ում հետ ես խոսում: |
| s-115
| Media.am-ը չի հրապարակի զրպարտություն, վիրավորանք, սպառնալիք, ատելություն, կանխակալ վերաբերմունք, անպարկեշտ բառեր և արտահայտություններ պարունակող մեկնաբանությունները կամ անընդունելի համարվող այլ բովանդակություն: |
| s-116
| Խոսրովի անտառ պետական արգելոց (նաև Խոսրովի անտառ), պետության կողմից պահպանվող տարածքի կարգավիճակ ունեցող տարածք Հայաստանի Արարատի մարզում[2]։ |
| s-117
| Պահպանվող տարածքը ստեղծվել է 330-338 թվականներին Խոսրով Գ Կոտակ թագավորի կողմից ստեղծված անտառի տարածքի մի մասի վրա։ |
| s-118
| Այն ունի շուրջ 1700 տարվա պատմություն։ |
| s-119
| Արգելոցի ներկայիս տարածքը պատմական անցյալում գտնվել է Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգում։ |
| s-120
| «Խոսրովի անտառ» պետական արգելոցը ստեղծվել է 1958 թվականին Խորհրդային Հայաստանի կենտրոնական մասի չոր նոսրանտառային, ֆրիգանային և կիսաանապատային լանդշաֆտների, բուսական և կենդանական եզակի համարվող համակեցությունների պահպանության նպատակով։ |
| s-121
| Արգելոցը տեղակայված է Հայաստանի Արարատի մարզի հյուսիսարևելյան մասում, Գեղամա լեռնավահանի և Մերձարաքսյան ծալքաբեկորավոր լեռնաշղթաների միջև։ |
| s-122
| Արգելոցն ունի հարավարևելյան ձգվածություն, զբաղեցնում է 23,213.5 հա տարածք և կազմված է Գառնի (4253 հա), Կաքավաբերդ (4745 հա), Խոսրով (6860,8 հա), Խաչաձոր (7354,7 հա) տեղամասերից[3]։ |
| s-123
| Խոսրովի անտառ պետական արգելոցը գտնվում է «Խոսրովի անտառ» պետական արգելոց» ՊՈԱԿ-ի ենթակայության տակ։ |
| s-124
| 2013 թվականի օգոստոսի 26-ին «Խոսրովի անտառ» պետական արգելոց» ՊՈԱԿ-ին շնորհվել է Պահպանվող տարածքների Եվրոպական դիպլոմ[4]։ |
| s-125
| Հիմնադրում ու անվանում |
| s-126
| «Խոսրովի անտառ» անվանումն արգելոցը ստացել է Խոսրով Բ Կոտակ թագավորի պատվին։ |
| s-127
| Խոսրովի անտառը ստեղծվել է 334-338 թթ.։ |
| s-128
| Ըստ Խորենացու՝ Խոսրովի գահակալության ժամանակ Գառնու ամրոցից մինչև Դվին կատարվել են անտառատնկումներ։ |
| s-129
| Անտառի մի մասը կոչվել է «Տաճար մայրի», իսկ մյուսը՝ «Խոսրովակերտ», որը մինչև Երասխ էր հասնում։ |
| s-130
| Հարյուրավոր տարիների ընթացքում անտառի «Խոսրովակերտ» հատվածը վերացել է։ |
| s-131
| «Տաճար մայրուց» պահպանվել են առանձին հատվածներ, որոնք ձուլվել են բնական անտառին։ |
| s-132
| «Խոսրովի անտառ» պետական արգելոցը հիմնադրվել է 1958 թվականին։ |
| s-133
| Արգելոցում պահպանվում են 3-րդ դարաշրջանից մեզ հասած գիհու և կաղնու անտառները, կիսաանապատային և ֆրիգանային լանդշաֆտների չորասեր համակեցությունները և այլ միջերկրածովյան ռելիկտային բուսականության էկոհամակարգերը, ինչպես նաև այդ միջավայրերին հարմարված հազվագյուտ կենդանիների ու բույսերի գենոֆոնդը։ |
| s-134
| Արգելոցի գիտական, գործնական և կազմակերպչական աշխատանքներն 2002 թ.-ից իրականացվում են Հայաստանի բնապահպանության նախարարության «Խոսրովի անտառ» պետական արգելոց» պետական ոչ առևտրային կազմակերպության կողմից։ |
| s-135
| «Խոսրովի անտառ» պետական արգելոց» պետական ոչ առևտրային կազմակերպության ենթակայության տակ են գտնվում՝ |
| s-136
| «Խոսրովի անտառ» պետական արգելոցը, որը կազմված է 4 տեղամասերից՝ Գառնի (4253 հա), Կաքավաբերդ (4745 հա), Խոսրով (6860,8 հա), Խաչաձոր (7354,7 հա) տեղամասերից[3]։ |
| s-137
| «Գոռավանի ավազուտներ» պետական արգելավայր՝ 95,99 հա |
| s-138
| «Խոր Վիրապ» պետական արգելավայր՝ 50,28 հա |
| s-139
| Աշխարհագրական դիրքը |
| s-140
| «Խոսրովի անտառ» պետական արգելոցը գտնվում է Արարատի մարզում, Գեղամա լեռնավահանի հարավային հատվածի բարձրադիր լեռնաբազուկների Ուղտուպար, Տասանորդ (Դահնակ), Խոսրովասար և լեռնային համեմատաբար ցածրադիր համակարգի Արարատյան դաշտն արևելյան կողմից երիզող Երանոսի և Երախի լեռների և դրանց լեռնաբազուկների վրա։ |
| s-141
| Լեռնագագաթները, որոնք գտնվում են համանուն լեռնաբազուկների և լեռնաշղթաների վրա, հետևյալն են. Ուղտուսար (3170 մ), Մանկունք (2927 մ), Տասանորդ (Դահնակ 2535 մ), Կոտուց (2061 մ), Խոսրովասար (1988 մ), Երանոս (1824 մ), Իլկասար (1462 մ), Երախ (1419 մ)։ |
| s-142
| Արգելոցն ունի հարավարևելյան ձգվածություն։ |
| s-143
| Զբաղեցնում է 23213.5 հա տարածք և տարածվում ծովի մակարդակից 700-2800մ բարձրություններում։ |
| s-144
| Ռելիեֆ |
| s-145
| Արգելոցի տարածքի մակերևույթը լեռնային է և գետային ցանցի շնորհիվ մասնատված խորը ձորերի, որն երկրաբանական անցյալի ակտիվ տեկտոնական գործունեության արդյունք է։ |
| s-146
| Ներկայումս շարունակվում են լավ արտահայտված էրոզիայի գործընթացները։ |
| s-147
| Արգելոցի տարածքի մեծ մասը տեղաբաշխված է թեք լեռնալանջերի վրա։ |
| s-148
| Արգելոցի տարածքի 15%-ը կազմում են մինչև 20˚ թեքությունները, 19%-ը՝ 20-30˚, 66%-ը՝ 30˚ և բարձր։ |
| s-149
| Արգելոցի տարածքի մոտ 50%-ը զբաղեցնում է միջին լեռնային գոտին (1500-2300 մ), որը բնութագրվում է ռելիեֆի խոր մասնատվածությամբ։ |
| s-150
| Կլիմա |
| s-151
| Արգելոցի կլիման չոր ցամաքային է, ամառային բարձր ջերմաստիճաններով և ցուրտ ձմեռներով։ |
| s-152
| Արգելոցի տարածքում ձևավորվում է կլիմայի հետևյալ տիպերը՝ չոր ցամաքային, չափավոր տաք՝ չոր, բարեխառն և չափավոր ցուրտ կլիման։ |
| s-153
| Չոր ցամաքային կլիման ընդգրկում է նախալեռնային գոտին՝ 900 մ-ից մինչև 1300 մ բարձրությունները։ |
| s-154
| Կլիմայի այս տիպը բնութագրվում է մեղմ ձմեռներով, անկայուն ձնածածկույթով։ |
| s-155
| Ամառը շոգ է, հաճախակի են երաշտները։ |
| s-156
| Գարունը և աշունը կարճատև է և խոնավ։ |
| s-157
| Տեղումների տարեկան միջին քանակը 350-450 մմ: |
| s-158
| Ծովի մակերևույթից 1400-ից մինչև 2000 մ բարձրությունները տարածվում է չափավոր տաք՝ չոր և բարեխառն կլիմայական գոտին։ |
| s-159
| Ձմեռը ցուրտ է, գոյանում է կայուն ձյունածածկույթ։ |
| s-160
| Գարունը խոնավ է, հաճախակի ցրտահարություններով։ |
| s-161
| Աշունը տաք է, երկրորդ կեսից բավական խոնավ։ |
| s-162
| Տարեկան տեղումների միջին քանակը 500-600 մմ է։ |
| s-163
| Անսառնամանիք օրերի քանակը 200 օր։ |
| s-164
| 2000-ից մինչև 2500 մ բարձրությունների վրա տարածվում է չափավոր ցուրտ կլիմայական գոտին։ |
| s-165
| Ձմեռը ցուրտ է, բացարձակ նվազագույն ջերմաստիճանը -42˚C: |
| s-166
| Գարունը ցուրտ է, ցրտահարությունները ավարտվում են մայիսի վերջերին։ |
| s-167
| Ամառը զով է և խոնավ։ |
| s-168
| Աշունը կարճատև է։ |
| s-169
| Տարեկան տեղումների միջին քանակը մինչև 800 մմ[6]։ |
| s-170
| Անսառնամանիք օրերի քանակը 90-120 օր[7]։ |
| s-171
| Ջրագրություն |
| s-172
| Վահագնի ջրվեժ |
| s-173
| Արգելոցի տարածքով հոսում են Արաքս գետի ձախակողմյան երկու խոշոր վտակներ՝ Ազատ և Վեդի գետերը։ |
| s-174
| Ազատ գետը սկիզբ է առնում Գեղամա լեռնաշղթայի հարավարևմտյան լանջերից։ |
| s-175
| Ունի մեծ անկում, քարքարոտ հուն։ |
| s-176
| Երկարությունը 55 կմ, ջրհավաք ավազանի մակերեսը 550 կմ²։ |
| s-177
| Գառնի գյուղի մոտ առաջացնում է համանուն խորը կիրճը, ստորին հոսանքում դուրս է գալիս Արարատյան դաշտ։ |
| s-178
| Ունի խառը սնուցում, հիմնականում սնվում է ստորերկրյա ջրերով, հորդացումը ապրիլ հունիս ամիսներին։ |
| s-179
| Աջից ընդունում է Գողթ վտակը՝ երկարությունը 16 կմ։ |
| s-180
| Սկիզբ է առնում Գեղամա լեռների կենտրոնական մասի արևմտյան լանջերից։ |
| s-181
| Քաջառու գետը ունի 15 կմ երկարություն։ |
| s-182
| Սկիզբ է առնում Գեղամա լեռների հարավ-արևմտյան լանջերից։ |
| s-183
| Ջրհավաք ավազանի մակերեսը 25 կմ²։ |
| s-184
| 2000 թվականին Ազատ գետը ներառվել է Միավորված ազգերի Կրթության, գիտության և մշակույթի կազմակերպության (ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի) Համաշխարհային ժառանգության ցանկում։ |
| s-185
| Աստղիկի ջրվեժ |
| s-186
| Վեդի գետը սկիզբ է առնում Մանկունք լեռնագագաթի հարավ-արևելյան լանջից՝ մոտ 2700 մ բարձրությունից։ |
| s-187
| Վեդի գետի վտակներից արգելոցի տարածքով հոսում են Խոսրովը (երկարությունը 18 կմ), Սպիտակաջուրը (երկարությունը 16 կմ), Մանկուկը (երկարությունը 16 կմ)։ |
| s-188
| Արգելոցի տարածքում կան մեծ քանակությամբ քաղցրահամ և հանքային աղբյուրներ, որոնք առանձնանում են ռեժիմի կայունությամբ[8]։ |
| s-189
| «Խոսրովի անտառ» պետական արգելոցի տարածքում գտնվում են 4 ջրվեժներ, որոնցից 2-ին ժողովուրդն անվանում է հին հեթանոսական աստվածների անուններով՝ Վահագնի և Աստղիկի։ |
| s-190
| Հողային ծածկույթը |
| s-191
| «Խոսրովի անտառ» պետական արգելոցի տարածքում առանձնացվում է հողերի հետևյալ տիպերը՝ |
| s-192
| Կիսաանապատային գորշ հողեր |
| s-193
| Լեռնատափաստանային շագանակագույն հողեր |
| s-194
| Լեռնանտառային դարչնագույն հողեր |
| s-195
| Գորշ անտառային հողեր |
| s-196
| Լեռնամարգագետնային սևահողեր |
| s-197
| Կիսաանապատային գորշ հողերը տարածվում են ծովի մակարդակից մինչև 1250 մ բարձրությունները։ |
| s-198
| Կիսաանապատային գորշ հողերը ձևավորվում են հիմքերով հարուստ հրաբխային ապարների վրա, չոր ցամաքային կլիմայի և կիսաանապատային բուսականության պայմաններում։ |
| s-199
| Այս հողերում հումուսի պարունակությունը 1-2% է, ունեն սակավ հզորություն, կարբոնատների մեծ պարունակություն։ |
| s-200
| Մեխանիկական կազմը կավավազային է։ |