| s-1
| In de stad hove y niks eleyrd te hebben, as y mer gefyvd sint - en dát sin ik! |
| s-2
| As de skoolmeister dat hebräiske höyrde, sou kun hee endlik wol denken, dat et keynen anders as de her pastor syn künne, un leyt gelyks lous. |
| s-3
| Dee kearl het my den drüdden dag ankündigd, un wän ik myne reakeninge mid dem hiamel afsluten wul, sul ik et morgen doon, öävermorgen möcht et wol te late syn. |
| s-4
| Unse meister segt, dat vake de geleyrde lüde öäver en klein woord, öäver en nüllige sake mekare wel drådnägelen, dat et når is, dat uw de håren der van te barge rysen, dat y der leyd um worden. |
| s-5
| As de buur mål to slot weer un de markgråve gerade by disk saet, let hee em herin koamen un by sik sitten an syne sülverne tåfel, un wys em al dat sülvergeskir un al de kostbårkeiden, leyt de muskanten spealen, un den buur van de sköynsten spysen geaven, un vynen wyn dårto, sou veal as hee much. |
| s-6
| 'Du skynst neet in dyn hümöör te weasen', sea Jouke teagen Garrelt. |
| s-7
| Dår is mål eyns to Göttin en visker weasd, dee het syn good broud had, wyl hee dag un nacht up de beyne weasd is; dee het ouk mål noch spaede up den åvend syn tüüg an de Havel dröygd un as hee eavend dårmid vardig is, höyrt hee, dat eyner van de ander syde, dår wår de Röyverbarg ligt, roopt: 'Haal öäver'. |
| s-8
| De prachtige skolen, et nette stadhüüs mid bynå al wat der in was, ouk see vordweynen in de houg upflikkerende vlammen; de karke löyp grout gevår. |
| s-9
| Weynige dage dårnå kam en junge in't holt, dee des nachts pearde höden skul, un de junge makede sik nich wyd van der eyke en grout vüür an, wårby hee sik lagerde un syn pypken smoukede. |
| s-10
| Jå, wår is de knyptange? |
| s-11
| Wat myn süsterdochter fiks is: dee kan gedanken leasen! |
| s-12
| Un nu kümt my noch dat, dat myne dochter to'm eyrste in de deenst geit, un hüde hebben wy skoun de vyvuntwintigste oktober. |
| s-13
| Dat höyrt natüürlik Andrees, dee jüst ünden in de köäke sit un sik tee koaken wil. |
| s-14
| Syn vrouwe was der in et eyrste blind vöär; mor en moders ouge sügt skarp, vöäral as y mor eyn kind hebben en juwen man ouk an de tearinge hen gån is. |
| s-15
| Do kwaemen see by en handwyser, dee der an den weg stön; dår saeten dree arms an. |
| s-16
| Now, elk wiste wel, dat Winkels Hente en byster kwåd wyv was, en dat Winkel, sind dat'e syn eyrste vrouwe nå Marten Eskes ebracht hadde en mid Hente Wonnink etrouwd was, de helle in huus hadde. |
| s-17
| Myn vrouwe visiteer höär gelyks, neet uut nysgyrigheid, man dat de kinder sik neet to skanden eaten sullen. |
| s-18
| Achter den köen her löypen, dat mochte Hiärmen natüürlik alleyne doon; de vader was men dårto dår, dat Hiärmen tydvordryv hadde. |
| s-19
| De beiden vinsteren to westen hadde man mid witte lakens vorhungen, to noorden weer man eyn, un dat stund oapen. |
| s-20
| Hein höyld de handen an den mund un gröäl al wat hee kun: 'Stüüüüürmaaaann!', de stüürman keyk aver gaar nich eyrst up. |
| s-21
| An dem anderen ende van'er küäken stund dee lange eykendisk, wår in'en sommer giaten word. |
| s-22
| Dokter Dreier het mik en ceddel eskreaven, den skölde ik hyr afgeaven, dän kryge ik en plåster, un dat skölde ik mik up dee steade leggen, wår ik dee weydage hadde. |
| s-23
| Do kaem dår ouk eyns eyn sik to besteaden un de möller vortelde em gelyks, dat et in de möäle nich richtig weer. |
| s-24
| Hee vorwündert sik un vrågt den waerd, hwat dat bedüdde. |
| s-25
| Et hevt nu gans en gaar gin fatsuun, dat jy myn leevde sou kold en sou vorwerd handelen blyvet. |
| s-26
| Lulef smit, mor raakt niks; hee smit vlak langs Bennad synen klump; of hee üm eraked hevt? |
| s-27
| Dat is ouk wår un is döär veale teyken bewysd, dat düslike vordamde saelen, dee im grav keyne rouwe hebben, van god bruked warden de slimmen in tucht to holden. |
| s-28
| Süg, dår koamet dree jungs an up klumpen, man eyne hevt twey steavels up de nakke hangen. |
| s-29
| Dat snyderken leyt sik nich afskrekken un sprook vorgenöögd: 'dat wil ik ouk noch uutrichten.' |
| s-30
| Mor der woanet sou unbesuusd völle ströypers in myn nåberskop, dat der vöär en unnöäse menske neet byster völle oaver en blivt. |
| s-31
| Jy seaden, Jy weren my good - geavet my en bewys van un skenket my dissen buk, dee my seyre klook skynt un den ik wol midünder üm råd vrågen müchte. |
| s-32
| Hee nam syn pype, kloppede hum uut, stouk hum bedachtig an, leyp noch en pår mål smöykend oaver de deale, un dan sette hee sik. |
| s-33
| As nu de veerde dår hendaal kumt, sou is dår allens in uproor; dår sadelet de ryder eare pearde, as wullen see uutryden, de anderen maket eare geweare un sabels torecht un see loupen alle döärchenander: do wür de soldåt angst un leyt sik van syne kameråden wedder heruptrekken. |
| s-34
| Dårup mut 'e de düvel by 'n kop pakked hebben en uuteropen: 'Belsebul! Smalbek! Sikkebård! Kumste her um baas Julfring te halen?' |
| s-35
| Syne olden wiatet wal, dat my dat heyle getrouw skeyv in de mütse sit; see sint hellig up my as spinnekop; see willet my håste neet tospreaken, mer dat kan my niks vorskealen, ik wil mynen suane ten besten råden, nå myn gooddünken, al willet see ouk van helligheid mid 'en kop teagen de böyme an loupen, en ouw moder segt net sou. |
| s-36
| De gemeynen lüde hadden em swårens immer nåsegd, hee miat mid valske ealen un hädde ouk valsk måt un gewicht; men se konnen em doch syn liaven nich ankuamen, un hee word eynen van de anseenliksten un de ryksten kråmers in de stad. |
| s-37
| Dat weren alle wakkere un fyne lüdens, dee kort vöär wynachten åvends by der olden Marigge un Janhiarm, iaren man, in der stuaven saeten un spünnen. |
| s-38
| See weren uut der nåberskop un döär den hougen sney klabasterd, üm by der goden Marigge in selskop to sitten, dän dan geit de arbeid swanke van der hand, de tyd werdt eynen nich lang, un de slåp kümt ouk nich sou bolde. |
| s-39
| Dat spinrad bruke avers keyn lüüd underweagens to drägen, dän jeydet hadde eynen jungen by sik, dee droog dat rad un make den lüde mood, wän de elk reep un mid glönnigen ougen uut den hagen keyk, oader wän see by eyner steade vöärbykaemen, wår man vöär kortens den warwulv seen hadde. |
| s-40
| Marigge hadde en pår düchtige knüve in den oaven smiaten, dee brennen nu, un et was sou sköyn warm in der stoaven; avers buten gung de wind kold. |
| s-41
| See saeten alle vergenööglik to houpe un de lüdens traeden bolde mid den rechten, bolde mid den linken voot dat rad un de vinger tüägen uut den dysen de fynen spyrs vlas, dee mid spye nat maked wörden un dan düär de sluken as en vuagel up de spole lepen. |
| s-42
| En ander lüüd nam den haspel un haspele dat gaarn af un band dat bind mid der fitsen to houpe, wän et knakke. |
| s-43
| Marigge gung avers in de kameren un hale eynen korv mid viksebounen, dee nauw in den skouten saeten un sea to Jüsken: ‘Hyr hest du ouk wat to doon, de döppe, dan bruukst du nich immer Wiesken an to glupen! |
| s-44
| Sü, dat is al dat drüdde mål, dat see den vadem loupen löt!’ |
| s-45
| Alle lachen harde up, un Wiesken ward roud as vüür. |
| s-46
| Jüsken nam den korv, un Anton, Willem, Adolf un Paiter setten sik by ean, avers sou, dat see de lüdens konnen in't gesicht seen, un döppen. |
| s-47
| Sou of en to, as ik eyns en book in de hande kreyg, sag ik wel eyns stån ‘mundus vult decipi’; dagen answyt heb ik rechtevoord gån plüsen en söken, sunder dat ik gewaar kon worden wat et bedüden. |
| s-48
| Den meister vroog ik et eyns, dee kon et myn neet seggen, et was latynsk sea hee; den dokter dors ik et neet te vrågen, want dan hadde ik kans dat hee myn de gek anstak, en den domeneer.... jå, dacht ik, dee sol dan wel seggen dit of det is et - en det moot ik dan, sunder teagenpröätys mer gelöyven, of ik wil of neet; |
| s-49
| endelik dacht ik: kom an, Knelis, selvens mer eyns an et söken; plåg y uw hersens ouk al en bittyn, as y eigens undersöket, heb y ouk gyn noud, dat en ander uw bedrügt. |
| s-50
| Do ik jung was, heeld ik almöägend van leyren, en hebbe ouk noch wat an et latyn edån; |
| s-51
| ik hadde, weat y, en neave, dee up de uterske skole lag, nu is hee proponent; |
| s-52
| ik weyt noch best, et ging van mensa, mensae, mensarum, mensas, puer en pueri, dat was dan souvöäle as de verbüginge van ‘tåfel’ en ‘junge’; wyder hebbe ik et der dan ouk neet meade ebracht; |
| s-53
| toch - det sküt myn dår in - kon ik ouk enkele leedtys, sou as: ‘Iovivat’ en ‘Prosaluut horum Batavorum en Amicorum’; et ging altyd håste van ‘um’ en van ‘arum’; |
| s-54
| et was en eiselik gesanik; toch spit et myn noch, dat ik et neet vuleholden hebbe, dan hadde ik nu künnen weaten wat ‘mundus vult decipi’ beteikent. |
| s-55
| As ik de sin sou en bittyn nåstuderen, dår et in ofte by stun, dan docht myn, det et sou yts van foppen of vöär de gek holden must hebben, mer ik was neet seaker. |
| s-56
| Later geböären et eyns, dat ik en aardig vertelseltyn las; dår stun et wear; twey höäksys stunnen der achter, en krüüssyn dårin, dat weys myn nå underen dår net sou en ding stun, en jå man! dår las ik: ‘De wereld wil bedrogen zijn.’ |
| s-57
| Vertelsel van nen buur, den et harde werken möde en et pap etten sat was, en et in de stad güng söken. |
| s-58
| 'Now vertellet et my toch eyns, mynen leven Krisjaon, wat mankeert ow dan toch eigenlik?' vröög ne junge burinne an höären man, den net van et land in et huus was ekommen en de pette verdretig en verdraid up den brandbak hadde esmetten. |
| s-59
| 'Wat my mankeert, Treeze? |
| s-60
| Dat wet y net sou good as ikke, dat do y! |
| s-61
| Ik sin et sat, altyd in de swarte aerde te wölen en my dan des åvends in de keyte doud te vervealen... |
| s-62
| Ik wol, dat ik in de stad sat!' |
| s-63
| 'Och heyre, jå! |
| s-64
| Dat kon my ouk sou völle nich verskellen!' |
| s-65
| 'Now, dan segge ik ow, dat wy der hen gåt, dat segge ik! |
| s-66
| Hard werken en dan noch halv hungerlyden, dår bedanke ik vöär, dat do ik! |
| s-67
| As ik ter mer eyne wüs, den unsen kråm wol koupen!' |
| s-68
| Vöär olden tyden do woande up de Luoden-heide sou nen armen köäter, dee hadde niks te byten noch te breaken. |
| s-69
| Hee hadde eyne vrouw mid vyv kinder, dee aver alle uutsågen, äs wän see bast gnageden. |
| s-70
| Dat dei den armen köäter gans famose leyd, un wus sik in syne hertensangst nich te råden noch te helpen. |
| s-71
| Beaden un vlöken wesselde mid enander af. |
| s-72
| Nu kam et eyns eynmål, dat hee des nachts gaar nich slåpen kon; dän den åvend dårvöär hadde syne vrouw mid grynenden ougen vöärbeaded un syne kinder antwoorded, aver hee beadede nich mid, sunderen wän hee sik et alle öäverdachte, dan vlokede hee der wedder ächterher. |
| s-73
| - Nu leyt em de böyse vynd disse nacht kyn ouge an enander doon. |
| s-74
| Et was gerade sou ne rüsige winternacht, de wind hüülde, dat de böyme krakeden, de reagen plärde vöär de vensters, un kynen steern wöör an den hiamel te seen, et was sou düüster, dat man kyne hand vöär ougen seen kon. |
| s-75
| - De buur smeyt sik van de eyne syde up de andere, et was em nich müägelik, dat hee slåpen kon. |
| s-76
| Up eynmål höyrde hee sou en knisteren, äs wän et uut de küäke kaem. |
| s-77
| Den bloudtügen vöär unsen gelouven, Henrick van Zütphen, syn sake, arbeid, lyden un doud in Dithmarschen. |
| s-78
| Beskreaven un to'm 31. oktober ao. 1817 heruutgeaven van Claus Harms archidiakonus an de St. Nicolaikarke in Kiel. |
| s-79
| Kiel, in de akademiske bookhandeling vorlegd. |
| s-80
| De vöärreade. |
| s-81
| Syd man anvungen het van dat hunderdjärige vroidenvest öäver de reformatioon to spreaken, hev ik my männigmål vrågd, – un je naeger de tyd kumt, dat wy et vyren sküllet, je eernsthafter un duurliker vråge ik my: wår neam wy de vroide dårto her? |
| s-82
| Dän de unweatenheid van de sake is sou grout ünder vöärneame lüde un ünder den gemeynen man (sunst pleag de lätste alleyn de last to drägen) dat van hunderd keyne tein den vorskeal twüsken luthersk un katoolsk angeaven köänet, geswyge vortellen, wat lutherske gelouve vöär en grund un herkumst het: |
| s-83
| Sü! eyn is dat van de vealen nådeylen, dee dåruut entspreaken mut, wän man syd twintig dörtig jår allerley kråmstükke, wårvan man vröer niks wus, by de leve jugend insmuggelt un invöört, besunders in vöärneame familien oader dee et weasen willet, dårdöärch dat kristendoom meyr un minder vordrängd wardt, wat nich wol to möten is. |
| s-84
| Dårto kumt un to'm deyl volgt dåruut de groute ungelouve, oader as man et nömen wil, de mangel an vroamigheid, religiositeet im landen, an wåre leve to'm gelouven, dat man dat geistlike arvdeyl, wat unsen vöärölderen sweyt un blood kosted het, nich vast holden mag. |
| s-85
| Sou segt de apostel Paulus Röm. 10, 14: |
| s-86
| Wän de lutherske gelouve en sake weer, dee sik koupen leyt, ik wul ünder de hand vöär tein daler en ganses karspeal leddig koupen; vellicht den preester vyn mid, un de ware an den lütjen vinger wegdrägen, in en snuupdook beknütted. |
| s-87
| Man wardt seggen, ik öäverdryve – låt see! – dee nich van buten de weld ansügt sunderen van binnen un mid de minsken sprikt, wän see ear aldaagsktüüg anhebbet, dee weyt beskeyd un wardt my vulboorden. |
| s-88
| Wän et nu aver an vroide feylt to dat vroidenvest, sou mus wy de sake van en ander syde anseen, dat näämlik de vroide skal maked un hervöärropen warden. |
| s-89
| Oaver de kunst gesund te syn van E. Smelzkop. |
| s-90
| Wer de klokke lüden höyrt, mot ouk wetten, wo see hängt, un wän see noch sou houg hängt. |
| s-91
| Bronswik, edrukked by Friedrich Otto un te hebben by G. Rademaker. |
| s-92
| En volke, vernuut leven vründen toedacht. |
| s-93
| Leve landlüde un landslüde! |
| s-94
| Et givt nist up der weld, wat sou vyn un sou künstlik tesammensetted un sou wyse inerichted is, ar de minsklike körper; et givt aver ouk nist, wat sou ofte durch dumheid un oavermood voar immer vorhudeld un vorprudeld wardt, ar gerade dee. |
| s-95
| Bestünde de skade alleyne dårinne, dat eynder mål voar smartsen de wände heruplöpt, oder kaeme et immer wirklik to'n ende, dat et mid eynen måle afemaked wörde, sou möchte et noch angån; aver sou lichte let sik de natuur nich underkrygen; et mot geväärlik veal eskeen syn, eyr see sik to'n doude entslüt voar der tyd; un de smartsen sint by der krankheid allemål et wennigste, ik möchte seggen gerade et beste; wol deane, dee see hat! |