| s-1
| Gentem Octauiam Velitris praecipuam olim fuisse multa declarant. |
| s-2
| nam et uicus celeberrima parte oppidi iam pridem Octauius uocabatur et ostendebatur ara Octauio consecrata, qui bello dux finitimo, cum forte Marti rem diuinam faceret, nuntiata repente hostis incursione semicruda exta rapta foco prosecuit atque ita proelium ingressus uictor redit. |
| s-3
| ea gens a Tarquinio Prisco rege inter minores gentis adlecta in senatum, mox a Seruio Tullio in patricias traducta, procedente tempore ad plebem se contulit ac rursus magno interuallo per Diuum Iulium in patriciatum redit. |
| s-4
| primus ex hac magistratum populi suffragio cepit C. Rufus. |
| s-5
| proauus Augusti secundo Punico bello stipendia in Sicilia tribunus militum fecit Aemilio Papo imperatore. |
| s-6
| auus municipalibus magisteriis contentus abundante patrimonio tranquillissime senuit. |
| s-7
| nec quicquam ultra de paternis Augusti maioribus repperi. |
| s-8
| namque Bessis ac Thracibus magno proelio fusis ita socios tractauit, ut epistulae M. Ciceronis extent, quibus Quintum fratrem eodem tempore parum secunda fama proconsulatum Asiae administrantem hortatur et monet, imitetur in promerendis sociis uicinum suum Octauium. |
| s-9
| uerum idem Antonius, despiciens etiam maternam Augusti originem, proauum eius Afri generis fuisse et modo unguentariam tabernam modo pistrinum Ariciae exercuisse obicit. |
| s-10
| hanc finxit manibus collybo decoloratis Nerulonensis mensarius. ' |
| s-11
| huc introire nisi necessario et caste religio est, concepta opinione ueteri, quasi temere adeuntibus horror quidam et metus obiciatur, sed et mox confirmata. |
| s-12
| nam cum possessor uillae nouus seu forte seu temptandi causa cubitum se eo contulisset, euenit ut post paucissimas noctis horas exturbatus inde subita ui et incerta paene semianimis cum strato simul ante fores inueniretur. |
| s-13
| Thurinum cognominatum satis certa probatione tradiderim nactus puerilem imagunculam eius aeream ueterem ferreis et paene iam exolescentibus litteris hoc nomine inscriptam, quae dono a me principi data inter cubiculi Lares colitur. |
| s-14
| Quadrimus patrem amisit. |
| s-15
| duodecimum annum agens auiam Iuliam defunctam pro contione laudauit. |
| s-16
| profectum mox auunculum in Hispanias aduersus Cn. Pompei liberos uixdum firmus a graui ualitudine per infestas hostibus uias paucissimis comitibus naufragio etiam facto subsecutus, magnopere demeruit, approbata cito etiam morum indole super itineris industriam. |
| s-17
| Caesare post receptas Hispanias expeditionem in Dacos et inde in Parthos destinante praemissus Apolloniam studiis uacauit. |
| s-18
| Bella ciuilia quinque gessit: |
| s-19
| omnium bellorum initium et causam hinc sumpsit: |
| s-20
| sed aduersante conatibus suis M. Antonio consule, quem uel praecipuum adiutorem sperauerat, ac ne publicum quidem et translatiuum ius ulla in re sibi sine pactione grauissimae mercedis impertiente, ad optimates se contulit, quibus eum inuisum sentiebat, maxime quod D. Brutum obsessum Mutinae prouincia a Caesare data et per senatum confirmata expellere armis niteretur. |
| s-21
| hortantibus itaque nonnullis percussores ei subornauit, ac fraude deprehensa periculum in uicem metuens ueteranos simul in suum ac rei p. auxilium quanta potuit largitione contraxit; |
| s-22
| et quo magis paenitentiam prioris sectae approbaret, Nursinos grandi pecunia et quam pendere nequirent multatos extorres oppido egit, quod Mutinensi acie interemptorum ciuium tumulo publice extructo ascripserant pro libertate eos occubuisse. |
| s-23
| ut quidem uni suppliciter sepulturam precanti respondisse dicitur iam istam uolucrum fore potestatem; |
| s-24
| quo tempore L. Antonium fiducia consulatus, quem gerebat, ac fraternae potentiae res nouas molientem confugere Perusiam coegit et ad deditionem fame conpulit, non tamen sine magnis suis et ante bellum et in bello discriminibus. |
| s-25
| nam cum spectaculo ludorum gregarium militem in quattuordecim ordinibus sedentem excitari per apparitorem iussisset, rumore ab obtrectatoribus dilato quasi eundem mox et discruciatum necasset, minimum afuit quin periret concursu et indignatione turbae militaris. |
| s-26
| scribunt quidam trecentos ex dediticiis electos utriusque ordinis ad aram Diuo Iulio extructam Idibus Martiis hostiarum more mactatos. |
| s-27
| in quo cum hieme tota copias exercuisset, Pompeium inter Mylas et Naulochum superauit, sub horam pugnae tam arto repente somno deuinctus, ut ad dandum signum ab amicis excitaretur. |
| s-28
| unde praebitam Antonio materiam putem exprobrandi: |
| s-29
| nec temere plura ac maiora pericula ullo alio bello adiit. |
| s-30
| traiecto in Siciliam exercitu, cum partem reliquam copiarum continenti repeteret, oppressus ex inprouiso a Demochare et Apollophane praefectis Pompei uno demum nauigio aegerrime effugit. |
| s-31
| nec multo post nauali proelio apud Actium uicit in serum dimicatione protracta, ut in naue uictor pernoctauerit. |
| s-32
| Cleopatrae, quam seruatam triumpho magnopere cupiebat, etiam psyllos admouit, qui uenenum ac uirus exugerent, quod perisse morsu aspidis putabatur. |
| s-33
| ambobus communem sepulturae honorem tribuit ac tumulum ab ipsis incohatum perfici iussit. |
| s-34
| nam ne ultimae quidem sortis hominum conspiratione et periculo caruit. |
| s-35
| nihil enim exprimi quaestione potuit. |
| s-36
| Delmatico etiam uulnera excepit, una acie dextrum genu lapide ictus, altera et crus et utrumque brachium ruina pontis consauciatus. |
| s-37
| reliqua per legatos administrauit, ut tamen quibusdam Pannonicis atque Germanicis aut interueniret aut non longe abesset, Rauennam uel Mediolanium uel Aquileiam usque ab urbe progrediens. |
| s-38
| alias item nationes male quietas ad obsequium redegit. |
| s-39
| et tamen potestatem semper omnibus fecit, quotiens uellent obsides recipiendi. |
| s-40
| hac nuntiata excubias per urbem indixit, ne quis tumultus existeret, et praesidibus prouinciarum propagauit imperium, ut a peritis et assuetis socii continerentur. |
| s-41
| uouit et magnos ludos Ioui Optimo Maximo, si res p. in meliorem statum uertisset: |
| s-42
| ' Quintili Vare, legiones redde! ' |
| s-43
| disciplinam seuerissime rexit. |
| s-44
| decimam legionem contumacius parentem cum ignominia totam dimisit, item alias immodeste missionem postulantes citra commoda emeritorum praemiorum exauctorauit. |
| s-45
| cohortes, si quae cessissent loco, decimatas hordeo pauit. |
| s-46
| M. Agrippam in Sicilia post naualem uictoriam caeruleo uexillo donauit. |
| s-47
| crebro itaque illa iactabat: |
| s-48
| nam minima commoda non minimo sectantis discrimine similes aiebat esse aureo hamo piscantibus, cuius abrupti damnum nulla captura pensari posset. |
| s-49
| ' hic faciet, si uos non feceritis. ' |
| s-50
| nam die Kal. Ian. cum mane pro aede Capitolini Iouis paululum curuli sella praesedisset, honore abiit suffecto alio in locum suum. |
| s-51
| Triumuiratum rei p. constituendae per decem annos administrauit; |
| s-52
| in quo restitit quidem aliquamdiu collegis ne qua fieret proscriptio, sed inceptam utroque acerbius exercuit. |
| s-53
| in cuius tamen pertinaciae paenitentiam postea T. Vinium Philopoemenem, quod patronum suum proscriptum celasse olim diceretur, equestri dignitate honorauit. |
| s-54
| in eadem hac potestate multiplici flagrauit inuidia. |
| s-55
| nam et Pinarium equitem R., cum contionante se admissa turba paganorum apud milites subscribere quaedam animaduertisset, curiosum ac speculatorem ratus coram confodi imperauit; |
| s-56
| et Tedium Afrum consulem designatum, quia factum quoddam suum maligno sermone carpsisset, tantis conterruit minis, ut is se praecipitauerit; |
| s-57
| et Quintum Gallium praetorem, in officio salutationis tabellas duplices ueste tectas tenentem, suspicatus gladium occulere, nec quicquam statim, ne aliud inueniretur, ausus inquirere, paulo post per centuriones et milites raptum e tribunali seruilem in modum torsit ac fatentem nihil iussit occidi prius oculis eius sua manu effossis; |
| s-58
| De reddenda re p. bis cogitauit: |
| s-59
| ' ita mihi saluam ac sospitem rem p. sistere in sua sede liceat atque eius rei fructum percipere, quem peto, ut optimi status auctor dicar et moriens ut feram mecum spem, mansura in uestigio suo fundamenta rei p. quae iecero. ' |
| s-60
| tutam uero, quantum prouideri humana ratione potuit, etiam in posterum praestitit. |
| s-61
| fori extruendi causa fuit hominum et iudiciorum multitudo, quae uidebatur non sufficientibus duobus etiam tertio indigere; |
| s-62
| aedem Martis bello Philippensi pro ultione paterna suscepto uouerat; |
| s-63
| templum Apollinis in ea parte Palatinae domus excitauit, quam fulmine ictam desiderari a deo haruspices pronuntiarant; |
| s-64
| ad coercendas inundationes alueum Tiberis laxauit ac repurgauit completum olim ruderibus et aedificiorum prolationibus coartatum. |
| s-65
| quo autem facilius undique urbs adiretur, desumpta sibi Flaminia uia Arimino tenus munienda reliquas triumphalibus uiris ex manubiali pecunia sternendas distribuit. |
| s-66
| sacerdotum et numerum et dignitatem sed et commoda auxit, praecipue Vestalium uirginum. |
| s-67
| nonnulla etiam ex antiquis caerimonis paulatim abolita restituit, ut Salutis augurium, Diale flaminium, sacrum Lupercale, ludos Saeculares et Compitalicios. |
| s-68
| Lupercalibus uetuit currere inberbes, item Saecularibus ludis iuuenes utriusque sexus prohibuit ullum nocturnum spectaculum frequentare nisi cum aliquo maiore natu propinquorum. |
| s-69
| Compitales Lares ornari bis anno instituit uernis floribus et aestiuis. |
| s-70
| igitur grassaturas dispositis per oportuna loca stationibus inhibuit, ergastula recognouit, collegia praeter antiqua et legitima dissoluit. |
| s-71
| loca in urbe publica iuris ambigui possessoribus adiudicauit; |
| s-72
| dixit autem ius non diligentia modo summa sed et lenitate, siquidem manifesti parricidii reum, ne culleo insueretur, quod non nisi confessi adficiuntur hac poena, ita fertur interrogasse: |
| s-73
| ' certe patrem tuum non occidisti? ' |
| s-74
| Cordus Cremutius scribit ne admissum quidem tunc quemquam senatorum nisi solum et praetemptato sinu. |
| s-75
| censores creari desitos longo interuallo creauit. |
| s-76
| numerum praetorum auxit. |
| s-77
| exegit etiam, ut quotiens consulatus sibi daretur, binos pro singulis collegas haberet, nec optinuit, reclamantibus cunctis satis maiestatem eius imminui, quod honorem eum non solus sed cum altero gereret. |
| s-78
| Equitum turmas frequenter recognouit, post longam intercapedinem reducto more trauectionis. |
| s-79
| mox reddendi equi gratiam fecit eis, qui maiores annorum quinque et triginta retinere eum nollent; |
| s-80
| lenissimum genus admonitionis fuit traditio coram pugillarium, quos taciti et ibidem statim legerent; |
| s-81
| ac comitiis tribuniciis si deessent candidati senatores, ex equitibus R. creauit, ita ut potestate transacta in utro uellent ordine manerent. |
| s-82
| Populi recensum uicatim egit, ac ne plebs frumentationum causa frequentius ab negotiis auocaretur, ter in annum quaternum mensium tesseras dare destinauit; |
| s-83
| comitiorum quoque pristinum ius reduxit ac multiplici poena coercito ambitu, Fabianis et Scaptiensibus tribulibus suis die comitiorum, ne quid a quoquam candidato desiderarent, singula milia nummum a se diuidebat. |
| s-84
| Magni praeterea existimans sincerum atque ab omni colluuione peregrini ac seruilis sanguinis incorruptum seruare populum, et ciuitates Romanas parcissime dedit et manumittendi modum terminauit. |
| s-85
| Liberalitatem omnibus ordinibus per occasiones frequenter exhibuit. |
| s-86
| nam et inuecta urbi Alexandrino triumpho regia gaza tantam copiam nummariae rei effecit, ut faenore deminuto plurimum agrorum pretiis accesserit, et postea, quotiens ex damnatorum bonis pecunia superflueret, usum eius gratuitum iis, qui cauere in duplum possent, ad certum tempus indulsit. |
| s-87
| ac ne minores quidem pueros praeteriit, quamuis non nisi ab undecimo aetatis anno accipere consuessent. |
| s-88
| sed ut salubrem magis quam ambitiosum principem scires, querentem de inopia et caritate uini populum seuerissima coercuit uoce: |
| s-89
| eidem populo promissum quidem congiarium reposcenti bonae se fidei esse respondit; |
| s-90
| Spectaculorum et assiduitate et uarietate et magnificentia omnes antecessit. |
| s-91
| quibus diebus custodes in urbe disposuit, ne raritate remanentium grassatoribus obnoxia esset. |
| s-92
| postea nihil sane praeterquam adulescentulum Lycium honeste natum exhibuit, tantum ut ostenderet, quod erat bipedali minor, librarum septemdecim ac uocis immensae. |
| s-93
| militem secreuit a populo. |
| s-94
| feminis ne gladiatores quidem, quos promiscue spectari sollemne olim erat, nisi ex superiore loco spectare concessit. |
| s-95
| solis uirginibus Vestalibus locum in theatro separatim et contra praetoris tribunal dedit. |
| s-96
| nec tamen eo minus aut xysticorum certationes aut gladiatorum pugnas seuerissime semper exegit. |
| s-97
| Prouincias ualidiores et quas annuis magistratuum imperiis regi nec facile nec tutum erat, ipse suscepit, ceteras proconsulibus sortito permisit; |
| s-98
| ad epistulas omnis horarum quoque momenta nec diei modo sed et noctis, quibus datae significarentur, addebat. |
| s-99
| ' uelim, ' inquit, ' hoc mihi probes; |
| s-100
| faciam sciat Aelianus et me linguam habere, plura enim de eo loquar '; |