| s-1
| Ծնած եմ Փարիզ, 1946ին։ |
| s-2
| Յաճախած եմ ֆրանսական դպրոց։ |
| s-3
| Հայերէն գիտէի մօրս արգանդէն (այդ հարցումը միշտ կ՚ընէին ատենօք, հիմա կը խուսափին, բայց ահա պատասխանը, հարցնողաց եւ չհարցնողաց)։ |
| s-4
| Բայց ունեցած եմ նաեւ կարող ուսուցիչներ, որոնց կարգին կարելի է յիշել Տիկին Չիթունին (անունը բան մը պիտի չըսէ Հայաստանցիի մը, բայց եղած է իմ ուսուցչուհիս, իրեն հետ է որ գրական լեզուն սկսած եմ կարդալ ու գրել, ծանօթ բանասէր՝ Վանեցի Տիգրան Չիթունիի կինն էր)։ |
| s-5
| Հօրաքրոջս անունը Զարուհի էր։ |
| s-6
| Միշտ սիրած եմ այդ անունը։ |
| s-7
| Մտաւորական կին չէր, բայց մտաւորականի կին էր։ |
| s-8
| Իր ամուսինն էր Յակոբ Տէր Յակոբեան, Պարտիզակի քաղաքապետ 1915էն առաջ, որ տարագրութեան տարիներուն Գոնիա ապաստանած էր, Նշանեաններուն տունը։ |
| s-9
| Իսկ Նշանեաններն այդ տարիներուն՝ ինչո՞ւ Գոնիա էին եւ ո՛չ Կեսարիա (քանի որ Կեսարացի էին), չեմ գիտեր։ |
| s-10
| Վար դրուած ու ընտանեօք փրկուած որովհետեւ եղբայրներէն մէկը բժիշկ էր բանակին մէջ։ |
| s-11
| Տէր Յակոբեանը այդ շրջանի Պոլսեցի մտաւորականութեան միջինին կը պատկանէր։ |
| s-12
| Գիրքեր գրած էր։ |
| s-13
| Հետագային Փարիզի մէջ Պարտիզակի պատմութիւնը գրած է։ |
| s-14
| Այս ալ՝ Սփիւռքեան մասնագիտութիւն մը։ |
| s-15
| Ամէն մարդ իր գիւղին ու գիւղաքաղաքին պատմութիւնը, աշխարհագրութիւնը, ազգագրութիւնը կ՚ընէր։ |
| s-16
| Բայց իր մեծ արժանիքը այն էր, որ տպարան մը ստեղծած էր Փարիզ գալուն պէս։ |
| s-17
| Յառաջ թերթը առաջին տարիներուն հո՛ն կը տպուէր։ |
| s-18
| Ծանօթ էր նաեւ ապագայ Շահան Շահնուրին, Պոլսոյ տարիներէն, երբ Շահնուրը տակաւին երեխայ էր։ |
| s-19
| Տէր Յակոբեանի միջնորդութեամբ է, որ Շաւարշ Միսաքեան իր թերթին մէջ հրատարակած է Շահնուրի Նահանջ առանց երգի վէպը, որ շատ արագ պիտի դառնար Սփիւռքի ամենակարդացուած վէպը, ո՛չ թէ մէկ սերունդին վէպը, այլ հայախօս հայութեան մօտ կրքոտ սիրոյ ու ատելութեան առարկան։ |
| s-20
| Եւ քանի որ հայրս շատ մօտ էր իր քրոջ՝ Զարուհիին, յաճախ իրենց տունն էինք։ |
| s-21
| Այդ տարիներուն էր, երբ Փարիզ դեռ հայախօս մտաւորականութիւն մը կար։ |
| s-22
| Իրենց տունն է, որ ճանչցած եմ Ահարոնը, Վարուժանի սերունդէն եւ Վարուժանի հետեւորդ։ |
| s-23
| Ճանչցած եմ երբ կ՚ըսեմ, սխալ պէտք չէ հասկնալ։ |
| s-24
| Ճանչցած եմ միայն այն չափով, որ երեխայ մը կրնայ ճանչնալ չափահասներու աշխարհը։ |
| s-25
| Այս ամբողջը ի հարկէ՝ կարելի է մոռնալ։ |
| s-26
| Կը պատմեմ միայն հաճոյքի համար։ |
| s-27
| Խորհելով որ հո՛ն ծագեր է մէջս գիրքերու սէրը, եւ այդ սերունդին հանդէպ պատասխանատուութեան զգացում մը։ |
| s-28
| Որուն անդրադարձած եմ տարիներ ետքը միայն։ |
| s-29
| Ուզեր եմ իրենց աշխարհին, իրենց յամառութեան, իրենց ճգնումին, հայերէն լեզուի հանդէպ իրենց նախանձախնդրութեան հաւատարիմ ըլլալ։ |
| s-30
| Ուզեր եմ որ մէկը գոնէ, թէկուզ միայն մէկ հոգի, մնայ հաւատարիմ։ |
| s-31
| Ատկէ անդին՝ կրնամ ցատկել ու յառաջանալ արագ քայլերով։ |
| s-32
| Հայերէնի համալսարանական ուսում ըրած եմ Արեւելեան Լեզուներու Դպրոցը, որմէ վկայուած եմ։ |
| s-33
| Փիլիսոփայութեան ուսումը ըրած եմ ծայրէ ծայր Սթրասպուրկ։ |
| s-34
| Փիլիսոփայական առաջին մեծ ընթերցումս եղած է Ֆրանց Ռոզընցուայկի Der Stern der Erlösungը։ |
| s-35
| Բայց բուն փիլիսոփայական ուսման տարիներուն նախկին ընթերցումները բանի մը չէին ծառայեր։ |
| s-36
| Պէտք է հասկնայի շուրջս կատարուածը, ու գրեթէ միշտ՝ շուրջս կատարուածը իմ ուժերէս ու հասողութիւնէս վեր էր։ |
| s-37
| Յետոյ միայն այդ չկար, քանի որ նոյն տարիներուն՝ իմ սեղանիս առջեւ, միս մինակս, հայ գրականութեան «ուսանող» էի նաեւ։ |
| s-38
| Ամէն պարագայի՝ այն տարիներուն է, որ հետեւած եմ Ժան-Լիւք Նանսիի եւ Ֆիլիփ Լաքու-Լապարթի դասերուն։ |
| s-39
| Ժագ Տեռիտայի առաջին սերունդի աշակերտներն էին իրենք եւ այսքան տարի ետք՝ մնացած են իր լաւագոյն մեկնիչները, նոյնիսկ եթէ ամէն մէկը նաեւ իր անձնական ճամբան գծած է։ |
| s-40
| Տարիներ շարունակ հաւատարմօրէն նստած եմ իրենց բոլոր դասերուն ու մտիկ ըրած եմ զիրենք։ |
| s-41
| Հիմա գիտեմ թէ այն ատեն՝ չէի հասկնար իրենց ըսածները։ |
| s-42
| Չէի հասկնար բայց կ՚ունկնդրէի։ |
| s-43
| Իրենք ինձմէ հազիւ հազիւ հինգ-վեց տարի մեծ էին։ |
| s-44
| Եւ սակայն հանճարներ էին։ |
| s-45
| Հիմա գիտեմ թէ որքա՛ն հանճարեղ էին։ |
| s-46
| Որովհետեւ հիմա (30 տարի վերջը) կը հասկնամ այդ տարիներու իրենց գրածները։ |
| s-47
| Այսինքն՝ նո՛ր է, որ կը հասկնամ։ |
| s-48
| Երեսուն տարի պէտք եղած է որ հասկնամ։ |
| s-49
| Հո՛ն է իրենց հանճարեղութիւնը։ |
| s-50
| ԿԱՄի 6րդ համարին մէջ՝ Ժան-Լիւք Նանսիի մէկ գրութիւնը թարգմանեցի հայերէնի ու տպեցի։ |
| s-51
| Առիթ մը եղաւ իրեն հետ վերստին կապի մէջ մտնելու, հարցուփորձելու, հաղորդակցելու։ |
| s-52
| Եւ ամէն պարագայի՝ տոքթորական աւարտաճառս գրեցի գերմանական արդի փիլիսոփայութեան մասին։ |
| s-53
| Հեղինակի մը մասին մենագրութիւն մը չէր։ |
| s-54
| Հարցի մը նուիրուած էր։ |
| s-55
| Վերնագիրն էր. La Question générale du fondement։ |
| s-56
| Տեղը չէ կարծեմ բացատրելու, թէ ի՛նչ է այդ «հիմք»ի կամ «հիմնաւորում»ի հարցը։ |
| s-57
| Բայց այդ տարիներուն քով քովի կը դնէի Հայտեկըր, Հուսըրլ, Քանթ եւ քանի մը ուրիշներ։ |
| s-58
| Բայց կար նաեւ հայ գրականութիւնը, ո՛չ թէ որպէս առարկայ, այլ որպէս տեսակ մը ներդրում։ |
| s-59
| Կար հաւատարմութիւնը որ կը տանջէր զիս։ |
| s-60
| Ո՛չ թէ այս անգամ ընտանեկան շրջանէն ներս ներծծածիս նկատմամբ, այլ առաջին հերթին՝ Փարիզի գրողներուն, որոնք տարագրութիւնը ընտրած էին իրենց գրականութեան մէջ։ |
| s-61
| Այո, տարագրութիւնը ընտրելո՛ւ հարց մը կայ, որ վերստին՝ շատ երկար պիտի ըլլար եթէ հոս հիմա բացատրել ուզէի։ |
| s-62
| Տարագրութիւնը ճակատագիր մըն է, զոր չես ընտրեր։ |
| s-63
| Կու գայ, կը փլի վրադ։ |
| s-64
| Աչքերդ կը բանաս, սկիզբը չես գիտեր, բայց շուտ մը կ՚անդրադառնաս որ երկրի մը մէջ կ՚ապրիս որ կը կոչուի Տարագրութիւն։ |
| s-65
| Կը սորվիս ուրեմն Տարագրութեան լեզուն։ |
| s-66
| Եւ սակայն այդ ամբողջը բաւական չէ։ |
| s-67
| Տեղ մը կու գայ, ուր գիտակից որոշումով մը՝ կ՚ընտրես։ |
| s-68
| Կ՚ըսես. այլեւս ժամանակը եկած է ընտրելու։ |
| s-69
| Նոյնն է, երբ կ՚ամուսնանաս։ |
| s-70
| Կ՚ըսես. ժամանակը եկած է ընտրելու։ |
| s-71
| Եւ կ՚ընտրես հետեւաբար այդ լեզուն եւ այդ երկիրը, Տարագրութեան լեզուն, երկիր որ կը կոչուի Տարագրութիւն։ |
| s-72
| Ապշեցուցիչ ընտրութիւն, որովհետեւ Տարագրութիւնը միւս երկիրներուն չի նմանիր։ |
| s-73
| Միւս բոլոր երկիրներուն մէջ՝ կրնաս աճիլ ու աճեցնել։ |
| s-74
| Կրնաս բուսցնել, մեծցնել։ |
| s-75
| Մինչդեռ Տարագրութիւն կոչուած երկրին մէջ, ո՛չ մէկ բան կ՚աճի։ |
| s-76
| Սերմը կը չորնայ նոյնհետայն։ |
| s-77
| Տարագրութիւն կոչուած երկիրը ամլութեան երկիրն է։ |
| s-78
| Ուրեմն կ՚ընտրես։ |
| s-79
| Կ՚ընտրես ամլութիւնը։ |
| s-80
| Ուրեմն քաղաքացիութիւն կը փոխես։ |
| s-81
| Առաջ ֆրանսացի էիր, Հայ էիր։ |
| s-82
| Կը փոխես, կրօնափոխ ըլլալու պէս։ |
| s-83
| Կ՚որոշես Տարագրութիւն կոչուած երկրին քաղաքացին ըլլալ։ |
| s-84
| Եւ սակայն առաջ ալ հոն էիր, հոն ծնած էիր։ |
| s-85
| Այո, ծնած էիր։ |
| s-86
| Ծնիլը չի բաւեր։ |
| s-87
| Էականը հոս՝ ծնունդիդ մէջ, ծննդավայրիդ մէջ շրջիլն է, դառնալը, դառնալ, շրջափոխուիլ, գրաւել նոր երկիր մը, որ նոյն երկիրն է։ |
| s-88
| Ճիշդ ինչպէս Դանիէլ Վարուժանը, երբ կ՚ըսէր. |
| s-89
| «Դէպի հայրերը. որ է՝ դէպի աստուածները»։ |
| s-90
| Նոյն երկրին մէջ դառնալ, եւ այդ երկիրը դարձնել նոր Քանան մը։ |
| s-91
| Այն տարբերութեամբ միայն, որ ներկայ պարագային՝ երկիրը հայրերուն երկիրը չէ, աստուածներուն երկիրը չէ։ |
| s-92
| Այլ՝ Տարագրութիւն կոչուած երկիրը։ |
| s-93
| Այդ ընթացքը, քաղաքացիութիւն փոխելու, Տարագրութիւնը ընտրելու այդ գործողութիւնը որպէսզի կարենամ իրագործել եւ ըսել (իրագործելը հոս՝ ըսելն է, մէկը միւսէն անկախ չէ), տարիներ պէտք եղած են վերստին։ |
| s-94
| Ունէի սակայն վարպետներ։ |
| s-95
| Երկու վարպետ, առաջին մէկ վայրկեանէն։ |
| s-96
| Փարիզեան գրողներէն՝ Սարաֆեան եւ Որբունի։ |
| s-97
| Սարաֆեանի մասին այսօր հոս հոն՝ երբեմն կը գրեն։ |
| s-98
| Նաեւ կը դասաւանդեն, վստահ եմ։ |
| s-99
| Համալսարանական դասաւանդումի առարկայ ալ կը դարձնեն, կ՚ենթադրեմ։ |
| s-100
| Բայց կը հասկնա՞ն արդեօք ամլութեան ընտրութիւնը, Տարագրութիւն կոչուած երկրին քաղաքացի դառնալու որոշումը։ |