| s-202
| item. |
| s-203
| cum omne quod est praeter essentiam suam sit causatum ab eo, ut infra ostendetur, necesse est, si formae praedictae extra deum sunt, ab eo causatas esse. |
| s-204
| ipse autem est causa rerum per intellectum, ut infra ostendetur. |
| s-205
| ergo deum intelligere huiusmodi intelligibilia praeexigitur ordine naturae ad hoc quod huiusmodi intelligibilia sint. |
| s-206
| non igitur per hoc deus intelligit multitudinem quod intelligibilia multa per se existunt extra eum. |
| s-207
| adhuc. |
| s-208
| intelligibile in actu est intellectus in actu: sicut et sensibile in actu est sensus in actu. |
| s-209
| secundum uero quod intelligibile ab intellectu distinguitur, est utrumque in potentia, sicut et in sensu patet: |
| s-210
| nam neque uisus est uidens actu, neque uisibile uidetur actu, nisi cum uisus informatur uisibilis specie, ut sic ex uisu et uisibili unum fiat. |
| s-211
| si igitur intelligibilia dei sunt extra intellectum ipsius, sequetur quod intellectus suus sit in potentia, et similiter intelligibilia ipsius. |
| s-212
| et sic indigebit aliquo reducente in actu. |
| s-213
| quod est impossibile: |
| s-214
| nam hoc esset eo prius. |
| s-215
| praeterea. |
| s-216
| intellectum oportet esse in intelligente. |
| s-217
| non igitur sufficit ponere formas rerum per se existentes extra intellectum diuinum ad hoc quod deus multitudinem rerum intelligat, sed oportet quod sint in ipso intellectu diuino. |
| s-218
| ex eisdem etiam rationibus apparet quod non potest poni quod multitudo intelligibilium praedictorum sit in aliquo alio intellectu praeter diuinum, uel animae uel angeli siue intelligentiae. |
| s-219
| nam sic intellectus diuinus, quantum ad aliquam suam operationem, dependeret ab aliquo posteriori intellectu. |
| s-220
| quod etiam est impossibile. |
| s-221
| sicut etiam res in se subsistentes a deo sunt, ita et quae rebus insunt. |
| s-222
| unde et ad esse praedictorum intelligibilium in aliquo posteriorum intellectuum praeexigitur intelligere diuinum, per quod deus est causa. |
| s-223
| sequetur etiam intellectum diuinum esse in potentia: cum sua intelligibilia non sint ei coniuncta. |
| s-224
| sicut etiam unicuique est proprium esse, ita et propria operatio. |
| s-225
| non igitur esse potest ut per hoc quod aliquis intellectus ad operandum disponitur, alius operationem intellectualem exequatur, sed ipsemet intellectus apud quem dispositio inuenitur: sicut unumquodque est per essentiam suam, non per essentiam alterius. |
| s-226
| per hoc igitur quod intelligibilia multa sunt apud aliquem secundorum intellectuum, non poterit esse quod intellectus primus multitudinem cognoscat. |
| s-227
| solutio praemissae dubitationis. |
| s-228
| praemissa autem dubitatio faciliter solui potest, si diligenter inspiciatur qualiter res intellectae in intellectu existant. |
| s-229
| et ut ab intellectu nostro ad diuini intellectus cognitionem, prout est possibile, procedamus, considerandum est quod res exterior intellecta a nobis in intellectu nostro non existit secundum propriam naturam, sed oportet quod species eius sit in intellectu nostro, per quam fit intellectus in actu. |
| s-230
| existens autem in actu per huiusmodi speciem sicut per propriam formam, intelligit rem ipsam. |
| s-231
| non autem ita quod ipsum intelligere sit actio transiens in intellectum, sicut calefactio transit in calefactum, sed manet in intelligente: |
| s-232
| sed habet relationem ad rem quae intelligitur, ex eo quod species praedicta, quae est principium intellectualis operationis ut forma, est similitudo illius. |
| s-233
| ulterius autem considerandum est quod intellectus, per speciem rei formatus, intelligendo format in seipso quandam intentionem rei intellectae, quae est ratio ipsius, quam significat definitio. |
| s-234
| et hoc quidem necessarium est: |
| s-235
| eo quod intellectus intelligit indifferenter rem absentem et praesentem, in quo cum intellectu imaginatio conuenit; |
| s-236
| sed intellectus hoc amplius habet, quod etiam intelligit rem ut separatam a conditionibus materialibus, sine quibus in rerum natura non existit; et hoc non posset esse nisi intellectus sibi intentionem praedictam formaret. |
| s-237
| haec autem intentio intellecta, cum sit quasi terminus intelligibilis operationis, est aliud a specie intelligibili quae facit intellectum in actu, quam oportet considerari ut intelligibilis operationis principium: licet utrumque sit rei intellectae similitudo. |
| s-238
| per hoc enim quod species intelligibilis quae est forma intellectus et intelligendi principium, est similitudo rei exterioris, sequitur quod intellectus intentionem formet illi rei similem: quia quale est unumquodque, talia operatur. |
| s-239
| et ex hoc quod intentio intellecta est similis alicui rei, sequitur quod intellectus, formando huiusmodi intentionem, rem illam intelligat. |
| s-240
| intellectus autem diuinus nulla alia specie intelligit quam essentia sua, ut supra ostensum est. |
| s-241
| sed tamen essentia sua est similitudo omnium rerum. |
| s-242
| per hoc ergo sequitur quod conceptio intellectus diuini, prout seipsum intelligit, quae est uerbum ipsius, non solum sit similitudo ipsius dei intellecti, sed etiam omnium quorum est diuina essentia similitudo. |
| s-243
| sic ergo per unam speciem intelligibilem, quae est diuina essentia, et per unam intentionem intellectam, quae est uerbum diuinum, multa possunt a deo intelligi. |
| s-244
| qualiter diuina essentia una et simplex sit propria similitudo omnium intelligibilium. |
| s-245
| sed rursus difficile uel impossibile alicui uideri potest quod unum et idem simplex, ut diuina essentia, sit propria ratio siue similitudo diuersorum. |
| s-246
| nam, cum diuersarum rerum sit distinctio ratione propriarum formarum, quod alicui secundum propriam formam simile fuerit, alteri necesse est ut dissimile inueniatur. |
| s-247
| secundum uero quod diuersa aliquid commune habent, nihil prohibet ea similitudinem unam habere, sicut homo et asinus inquantum sunt animalia. |
| s-248
| ex quo sequetur quod deus de rebus propriam cognitionem non habeat, sed communem: |
| s-249
| nam secundum modum quo similitudo cogniti est in cognoscente, sequitur cognitionis operatio, sicut et calefactio secundum modum caloris; |
| s-250
| similitudo enim cogniti in cognoscente est sicut forma qua agitur. |
| s-251
| oportet igitur, si deus de pluribus propriam cognitionem habet, quod ipse sit propria ratio singulorum. |
| s-252
| quod qualiter sit inuestigandum est. |
| s-253
| ut enim philosophus dicit, in uiii metaph., formae et definitiones rerum, quae eas significant, sunt similes numeris. |
| s-254
| nam in numeris, una unitate addita uel subtracta, species numeri uariatur: ut patet in binario et ternario. |
| s-255
| similiter autem est et in definitionibus: |
| s-256
| nam una differentia addita uel subtracta uariat speciem; |
| s-257
| substantia enim sensibilis absque rationali, et rationali addito, specie differt. |
| s-258
| in his autem quae in se multa continent, non sic se habet intellectus ut natura. |
| s-259
| nam ea quae ad esse alicuius rei requiruntur illius rei natura diuisa esse non patitur: |
| s-260
| non enim remanebit animalis natura si a corpore anima subtrahatur. |
| s-261
| intellectus uero ea quae sunt in esse coniuncta, interdum disiunctim accipere potest, quando unum eorum in alterius rationem non cadit. |
| s-262
| et per hoc in ternario potest considerare binarium tantum; et in animali rationali id quod est sensibile tantum. |
| s-263
| unde intellectus id quod plura complectitur potest accipere ut propriam rationem plurimorum, apprehendendo aliqua illorum absque aliis. |
| s-264
| potest enim accipere denarium ut propriam rationem nouenarii, una unitate subtracta; et similiter ut propriam rationem singulorum numerorum infra inclusorum. |
| s-265
| similiter etiam in homine accipere potest proprium exemplar animalis irrationalis inquantum huiusmodi, et singularum specierum eius, nisi aliquas differentias adderent positiuas. |
| s-266
| propter hoc quidam philosophus, clemens nomine, dixit quod nobiliora in entibus, sunt minus nobilium exemplaria. |
| s-267
| diuina autem essentia in se nobilitates omnium entium comprehendit, non quidem per modum compositionis, sed per modum perfectionis, ut supra ostensum est. |
| s-268
| forma autem omnis, tam propria quam communis, secundum id quod aliquid ponit, est perfectio quaedam: |
| s-269
| non autem imperfectionem includit nisi secundum quod deficit a uero esse. |
| s-270
| intellectus igitur diuinus id quod est proprium unicuique in essentia sua comprehendere potest, intelligendo in quo eius essentiam imitetur, et in quo ab eius perfectione deficit unumquodque: |
| s-271
| utpote, intelligendo essentiam suam ut imitabilem per modum uitae et non cognitionis, accipit propriam formam plantae; |
| s-272
| si uero ut imitabilem per modum cognitionis et non intellectus, propriam formam animalis; et sic de aliis. |
| s-273
| sic igitur patet quod essentia diuina, inquantum est absolute perfecta, potest accipi ut propria ratio singulorum. |
| s-274
| unde per eam deus propriam cognitionem de omnibus habere potest. |
| s-275
| quia uero propria ratio unius distinguitur a propria ratione alterius; distinctio autem est pluralitatis principium: oportet in intellectu diuino distinctionem quandam et pluralitatem rationum intellectarum considerare, secundum quod id quod est in intellectu diuino est propria ratio diuersorum. |
| s-276
| unde, cum hoc sit secundum quod deus intelligit proprium respectum assimilationis quam habet unaquaeque creatura ad ipsum, relinquitur quod rationes rerum in intellectu diuino non sint plures uel distinctae nisi secundum quod deus cognoscit res pluribus et diuersis modis esse assimilabiles sibi. |
| s-277
| et secundum hoc augustinus dicit quod deus alia ratione facit hominem et alia equum; et rationes rerum pluraliter in mente diuina esse dicit. |
| s-278
| in quo etiam aliqualiter saluatur platonis opinio ponentis ideas, secundum quas formarentur omnia quae in rebus materialibus existunt. |
| s-279
| quod deus omnia simul intelligit. |
| s-280
| ex his autem ulterius apparet quod deus omnia simul intelligit. |
| s-281
| intellectus enim noster simul multa actu intelligere non potest, quia, cum intellectus in actu sit intellectum in actu, si plura simul actu intelligeret, sequeretur quod intellectus simul esset plura secundum unum genus, quod est impossibile. |
| s-282
| dico autem secundum unum genus: quia nihil prohibet idem subiectum informari diuersis formis diuersorum generum, sicut idem corpus est figuratum et coloratum. |
| s-283
| species autem intelligibiles, quibus intellectus formatur ad hoc quod sit ipsa intellecta in actu, omnes sunt unius generis: |
| s-284
| habent enim unam rationem essendi secundum esse intelligibile, licet res quarum sunt species in una essendi non conueniant ratione; |
| s-285
| unde nec contrariae sunt per contrarietatem rerum quae sunt extra animam. |
| s-286
| et inde est quod, quando aliqua multa accipiuntur quocumque modo unita, simul intelliguntur: |
| s-287
| simul enim intelligit totum continuum, non partem post partem; et similiter simul intelligit propositionem, non prius subiectum et postea praedicatum; quia secundum unam totius speciem omnes partes cognoscit. |
| s-288
| ex his igitur accipere possumus quod quaecumque plura una specie cognoscuntur, simul possunt intelligi. |
| s-289
| omnia autem quae deus cognoscit, una specie cognoscit, quae est sua essentia. |
| s-290
| omnia igitur simul intelligere potest. |
| s-291
| item. |
| s-292
| uis cognoscitiua non cognoscit aliquid actu nisi adsit intentio: |
| s-293
| unde et phantasmata in organo conseruata interdum non actu imaginamur, quia intentio non fertur ad ea; |
| s-294
| appetitus enim alias potentias in actum mouet in agentibus per uoluntatem. |
| s-295
| multa igitur ad quae simul intentio non fertur, non simul intuemur. |
| s-296
| quae autem oportet sub una intentione cadere, oportet simul esse intellecta: |
| s-297
| qui enim comparationem duorum considerat, intentionem ad utrumque dirigit et simul intuetur utrumque. |
| s-298
| omnia autem quae sunt in diuina scientia sub una intentione necesse est cadere. |
| s-299
| intendit enim deus suam essentiam perfecte uidere. |
| s-300
| quod est uidere ipsam secundum totam uirtutem suam, sub qua omnia concluduntur. |
| s-301
| deus igitur, uidendo essentiam suam, simul omnia intuetur. |