| s-1003
| Litlu hér eftir féll þessi maður í stranga sótt. |
| s-1004
| Það er af honum sagt að hann fengi litla eður enga iðran fyrir sínar syndir, en þá er hans sjúkdómur óx, svo að allir nær verandi menn þóttust sjá fyrir hans vísan bana, þá urðu þeir mjög hræddir og óttafullir, og þóttust vita að þeirra hræðsla var ei fyrir góðu. |
| s-1005
| Þeir horfðu upp á hann jafnan, og sáu hans lit um skiptast, hann braust um fast bæði til og frá, svo þeir hugðu sængina sundur ganga í ii hluti. |
| s-1006
| Hann kallaði þá hátt: ' Haf þú á mér miskunn.' |
| s-1007
| Þá heyrðu allir þeir er inni voru rödd upp í himininn: |
| s-1008
| ' Þú hafðir á engum manni miskunn, því skal eg enga á þér hafa.' |
| s-1009
| Hér með deyði hann skjótlega. |
| s-1010
| Þér guðs menn, er þetta ævintýr heyrðuð, megið heyra, og læra hvað það er, að dæma rangt, og gjöra illa, hafið heldur í yðrum hjörtum réttlæti, og sjáið til að hinn fátæki má ei svo vel sem þér, og verið miskunnsamir fyrir yðvart besta, að guð láti ei sína stóru hefnd yfir oss koma. |
| s-1011
| 6 5 Crimianus hét einn keisari í Róm, um hvers daga að upp á kom mikill dauði, bæði á menn og kvikindi, og mikið hallæri og sultur í öllu keisaradæminu, og sem svo var komið, reis almúginn upp í móti hernum og keisaranum. |
| s-1012
| Keisarinn girntist að vita, fyrir hvað erfiði þetta mundi yfir komið, og þótti með sjálfum sér sem nokkra hjálp mundi verða að gjöra í móti þessum ófriði. |
| s-1013
| Hann kallaði til sína fjóra meistara, er kallaðir voru spekingar, að þeir skyldu skýra honum af sínum vísdómi, fyrir hverja sök þessi guðs reiði mundi yfir komin. |
| s-1014
| Einn af fjórum svaraði fyrst: ' Kaupmenn ríkir halda ei lög, en þjónustumenn enginn orð.' |
| s-1015
| Annar svaraði: ' Vitinu er snúið til svika, en elskunni til saurlífis, helgum dögum til ofáts og ofdrykkju.' |
| s-1016
| Enn þriðji sagði: ' Vísir menn eru dáraðir, en skýrir menn glósaðir, en smáir menn bornir undir, og misjafnt haldnir og elskaðir.' |
| s-1017
| Enn fjórði svaraði: ' Herrar verða blindir, en kynsmenn óræknir, dauðinn er úr huganum, en trúleikur kann hvergi að finnast.' |
| s-1018
| 7 6 Svo byrjar þetta ævintýr, að einn ungur mann og laus riddari var eitt sinn einn saman, hafandi í huganum að gjöra einhverja synd, og setti sitt hjarta þar upp á, og sem hann kom í einn skóg, og reikar fram með skóginum, þenkjandi upp á þessa sömu synd, þá sér hann undir einu tré hvar einn fjandi situr, og skrifaði fast. |
| s-1019
| Hann fór til hans og vildi vita hvað hann skrifaði, og spurði hann: ' Hvað gjörir þú hér?' |
| s-1020
| Fjandi svarar: ' Eg skrifa þínar syndir, og ljótar hugrenningar er þú hefur í þínum hug, með vilja og ásetningi.' |
| s-1021
| Og sem riddarinn heyrði þetta varð hann mjög sorgfullur, og klökkur í sínu hjarta, sneri bakinu við fjandanum litla stund, og grét fast yfir sínum syndum, barði á brjóstið, og bað guð miskunnar. |
| s-1022
| Sneri sér síðan við fjandanum, og spurði hvað hann kynni að segja sér af þeim syndum sem hann skrifaði upp á sig, og sem fjandinn leit í sínar bækur sagði hann: ' Aumur er eg nú orðinn, og ekki fer nú vel, þú hefur nú þvegið í burt allt það sem eg hefi skrifað í mína bók um þig.' |
| s-1023
| Og eftir það hvarf sá aumi fjandi á brott, en þessi góði maður fór heim aftur í sinn kofa, og varaðist meir ljótar hugrenningar eftir en áður. |
| s-1024
| Þanninn sveik þessi góði maður fjandann, með iðran og gráti, er hann vildi komið hafa með sér í helvíti. |
| s-1025
| 8 7 Einn maður var sá er lá sjúkur, og mjög svo að bana kominn, hann sá ii engla, annan góðan, en annan illan, vegandi hans ill verk og góð í metaskálum, og þegar hann sá að góðverk sín mundu miklu léttari vilja verða, þá sagði hann: ' Kristus Jesús, skal það þá ei hjálpa mér er þú deyðir fyrir mig, og þoldir harða pínu, og varst negldur á kross fyrir mig.' |
| s-1026
| En sem hann hafði þetta sagt, þá rétt strax féll einn stór nagli ofan í skálina þá, sem hans góðverk voru í, og þá urðu hans góðverk miklu þyngri en ill, og þanninn hjálpaði hann honum, svo sem öllum öðrum er til hans kalla. |
| s-1027
| 8 Af einum ríkum manni er það sagt, að hann skyldi taka guðs líkama. |
| s-1028
| Hann offraði einum blýpeningi uppá altarið, svo meinandi að presturinn mundi ei slíkt til vara taka er margt kæmi saman. |
| s-1029
| Tekur síðan þjónustuna fyrir altarinu sem aðrir menn, og eftir það gengur hann út úr kirkjunni, og er hann kemur út í garðinn, heyrir hann brest inn í munninn á sér. |
| s-1030
| Það undrar hann fast, og er hann kemur út úr garðinum, hrýtur fram úr honum sá sami blýpeningur sem hann hafði offrað á altarið, og er hann sér það, verður hann ákaflega hræddur, og kallar á fólkið sér til hjálpar. |
| s-1031
| Þar kemur þá sá sami prestur er hann þjónustaði, og margt fólk annað. |
| s-1032
| Hann biður þá grátandi að þeir biðji fyrir sér, svo hann ei fortapist. |
| s-1033
| Hér eftir tekur presturinn þennan blýpening, og lætur hann upp á altarið, biður síðan alla menn sem þar voru, að þeir biðji fyrir þessum manni. |
| s-1034
| Þeir gjörðu það gjarna. |
| s-1035
| Og sem það var gjört, og presturinn reis upp af sinni bæn, þá sér hann, og allir þeir sem þar voru, að þessi sami blýpeningur er hann lagði á altarið, er nú í brauðs líking, og það sama bergir nú aftur á nýtt þessi maður með fagnaði, lofaði guð fyrir sína mildi og miskunn, og svo þeir allir er við voru staddir. |
| s-1036
| 10 9 Svo segist af einum presti er mjög gott þótti að drekka, og sérlega á næturnar, svo hann vildi sitja uppi lengi, og lét sinn dreng bera sér ljós, og við hina fyrstu skál er hann skyldi drekka, bað hann drenginn kveikja ljósið, og bað hann að skyldi þar standa sem hann mætti sjá til þess. |
| s-1037
| Síðan tók karl að drekka eina skálu og aðra, til þess að augun í honum tóku að blundskaka. |
| s-1038
| Þá þóttu honum tvö ljósin verða úr einu, og þótti nú vel að fara, og tók að rengja augun til ljóssins, og er hann sá ei glöggt hversu mörg kertin mundu brenna, þá tók hann að deila á drenginn, að hann kynni ei að hlífa kertunum svo segjandi: ' Þú drengur, hversu mörg settir þú upp kertin við hina fyrstu skálina er eg tók til að drekka?' |
| s-1039
| ' Ekki meir en eitt' segir hann. |
| s-1040
| ' Mér þykir þó sem eg sjái þar ii' segir hinn,' og það veit eg að ii má eg vel deila' segir hann er þar brenna. |
| s-1041
| ' Nei' segir drengurinn,' það kann ei vera'. |
| s-1042
| ' Ætlar þú drengur' segir hinn' að eg kunni ei að sjá?' |
| s-1043
| ' Nei' segir drengurinn,' þín sjón er farin, ef þú sér meir en eitt'. |
| s-1044
| Prestinum þótti með sjálfum sér, að hann vildi ganga til, og forvitnast um. |
| s-1045
| Gekk hann þá meir á höndum en fótum svo sem eitt fól, og féll svo á vegginn er kertið stóð á, svo að það datt ofan. |
| s-1046
| ' Hvað fjandi' segir hann,' hví hrindir þú mér, vel má eg standa sem þú, og ræð eg þér það að þú hrindir mér ei, eg má vel sjálfur heim ganga'. |
| s-1047
| Ýmist var að hann féll eður stóð upp, svo að höfuðið hristist. |
| s-1048
| ' Drengur' segir hann,' þú leiðir mig rangt, eður hvaða vegur er þetta'. |
| s-1049
| ' Nei' sagði drengurinn,' þú leiðir þig sjálfur, og síðan drykkjuskapur þinn, og gefur þetta til eftirdæma öðrum, á meðan þú lifir, þanninn sjálfur'. |
| s-1050
| Mikið illt hafa slíkir prestar, að hafa leigt sig sjálfir til slíkrar skammar, að öll veröldin undrast, og talar um þá, sumir eru þeir að þeir mega ei heyra, svo eru þeir drukknir, nema nokkur segi svo til hans' vertu heill', það heyrir hann vel, og biður hann drekka heilan, en sumir drekka af skjótlega, og verða þar fyrir að kasta upp, og hver hann hefur slíkt oftlega í venju, sá er litlu betri en einn köttur, sál og líkama færir hann til skammar og pínu, þó hann sé nefndur fyrir kristinn mann. |
| s-1051
| Þá þeir en drukknir vilja þeir strjúkast, og hjá konum liggja, og ekkert þykir þá ófært eður ógjöranda. |
| s-1052
| Þeir lifa sem eitt svín segir bókin, með þessari aðferð, því að það grefur sig niður í mykjuhauginn þá heitt er. |
| s-1053
| En sumir vilja deila, og í sinni deilu bakmæla aðra, sumir leynilega, sumir opinberlega, því þá þeir eru drukknir kunna þeir engu að leyna, og engin sín leynileg ráð skyldi nokkur maður í drukknum manni segja, fyrir sjást þú maður vel um, hverjum þú segir þína leynda hluti, drukkinn maður er illur háls, því að sjaldan er það að hann sé ófalskur, því að ef hann veit leyndar ráð eins manns, þá annað hvert forgleymir hann því strax, eður jagar allan daginn á því. |
| s-1054
| Ofdrykkjan er ill, því hún tálmar mikið þitt vit, bæði heyrnina og sýnina, og tekur frá þér málið, hér eftir tekur hún frá þér hendur og fætur, svo hverki máttu ganga né standa, og þetta verður bæði ungum og gömlum, og gjörir svo þeirra líkami þurra og kalda, þessi drykkjuskapurinn, og atferlið, er fjandans hnífur, og slæmir bæði sálina, og lífið, eður ef þú býður manni til drykkjuskapar, og gjörir hann drukkinn úr máta, og svíkur hann svo í nokkrum hlutum, og hér eftir gjörir þú gaman að honum, þá syndgar þú svo mjög sem hann, eður meir, etc. |
| s-1055
| 11 10 Það var einn ríkur maður, að hann trúði ei rétt eftir því sem honum bar, og trúði það ei vera hold og blóð vors herra, er tíðkast í messunni, í brauðs og víns líking. |
| s-1056
| Hann kallaði til sín einn fjanda, hver eð vera skyldi svo sem hans meistari, hafandi á sínu höfði eina kórónu, og eitt tré í hendinni, og sitja á stóli sem einn kóngur. |
| s-1057
| Og sem hann sat nú þanninn, gekk þar fram hjá einn prestur með guðs líkama til eins sjúks manns. |
| s-1058
| Og sem fjandinn sá þetta kastaði hann niður trénu sem hann hélt á, og sinni kórónu, og féll niður á sín kné, til heiðurs við það heilaga sacramentum. |
| s-1059
| Hinn kompán hans er hjá honum stóð spurði því hann gjörði svo, fjandinn svaraði: ' Því að hann, minn herra, og þinn, er skapaði bæði mig og þig, og allt annað, hann fór hér um úti í brauðslíking, og þar fyrir er eg heiðrandi hann, því að svo stendur skrifað, að öll kné skuli sig fyrir honum beygja, í himinríki, jörðunni, og helvíti, og því voga eg ei annað en.' |
| s-1060
| Þetta sá hinn er rangan átrúnað hafði, og skammaðist sín svo segjandi til sjálfs síns: ' Síðan fjandinn trúir, og er hræddur, og hann heiðrar vorn herra, en er þó fyrirdæmdur, þar fyrir gjör þú honum heiður, og trú rétt, og svo muntu hjálpast, því að svo stendur skrifað, að hver sem trúir rétt og er skírður skal hjálpast, en hver ekki trúir rétt skal fyrirdæmast, og því er betra að trúa, og hjálpa sjálfum sér.' |
| s-1061
| Síðan betraði hann sig, og lifði batnanda lífi þaðan í frá til enda dags. |
| s-1062
| 12 11 Svo segir af einum klerk, að með fjandans tilstilli elskaði hann eina heiðins manns dóttur, en hún vildi á engin hans boð líta, utan með síns föðurs ráði, og sagði svo sínum föður það, að klerkurinn elskaði hana. |
| s-1063
| Hennar faðir svarar: ' Eg skal fara til míns guðs, og taka ráð af honum.' |
| s-1064
| Hann fór og spurði sinn guð um þetta, en hann svarar: ' Með þeim skilmála skaltu þetta samþykkja, ef hann vill fyrir láta Krist, og hans blessuðu móður Marju.' |
| s-1065
| Eftir þetta gengur faðirinn til klerksins svo segjandi: ' Eg vil samþykkja þinn vilja, ef þú vilt fyrir láta guð þinn og hans móður Marju.' |
| s-1066
| Klerkur kvaðst það gjöra vilja, og fyrir lét bæði Krist, og Marju, en stúlkan vildi ei að heldur honum samþykkjast, nema hennar faðir tæki enn ráð af sínum guði. |
| s-1067
| Hann gjörði svo, og fór til síns guðs, og sagði honum hversu klerkur hefði fyrir látið bæði Krist og Marju móður hans. |
| s-1068
| Hann sagði þá: ' Þó hann hafi fyrir látið Krist, þá hefur þó Kristur ekki hann að heldur fyrir látið, ef hann sorgar fyrir syndum sínum, og biður hann miskunnar.' |
| s-1069
| Faðir stúlkunnar sagði klerkinum hvað sinn guð hefði sagt, og sem klerkur heyrði það, kenndi hann af sjálfum sér að hann sagði satt, varð sorgfullur, og beiddi guð miskunnar af öllu hjarta, og lifði síðan hreinlega, og er hinn heiðni mann, og hans dóttir heyrði þetta, að vor herra var svo miskunnsamur, þeim sem voru skírðir, þá snerust þau bæði til guðs. |
| s-1070
| 13 12 Út að Jórsölum skeði svo orðinn hlutur, að ein kvinna fór í bað, en hennar dóttir geymdi á meðan hennar klæði, sem þar er siður til, og skyldi hún koma inn aftur það fyrsta er hin gjörði merki til, og sem hún hefur baðað eftir sinni lyst, biður hún hana inn koma, en það verður ei svo skjótt. |
| s-1071
| Í annað sinn kallar hún, og því síður kemur hin. |
| s-1072
| Nú hleypur í móðurina grimmd og reiði, og biður fjandann taka hana, en hann svarar henni og segist þess albúinn, hleypur svo jafnskjótt í hennar dóttur, og verður hún þá svo ær og galin, að enginn þorði nærri henni að koma. |
| s-1073
| Þá var þar einn prestur af Englandi er þetta skeði, og predikaði af þessu um England er hann kom heim, og bað hvern mann varast að blóta sínu barni, ef hann mætti það forðast. |
| s-1074
| 14 13 Svo byrjar þetta ævintýr, að einn ólærður maður spurði einn klerk, hver gæði væru í Paradís. |
| s-1075
| Klerkurinn sagði: ' Þar eru slík gæði, það eg aldri sá né heyrði, né hugsaði, né einkis manns hjarta, það er guð hefur fyrir búið sínum elskhugum.' |
| s-1076
| En ólærði maður spurði: ' Elskar hann vel hauka, eður hunda, eður önnur veraldar þing, og gaman.' |
| s-1077
| Klerkurinn sagði: ' Guð fyrir bjóði að þar sé haukar eður hundar í svo góðum stað.' |
| s-1078
| En ólærði maður sagði: ' Eg segi þér fyrir satt, ef haukar og hundar væru þar, þá skylda eg ganga til slíks staðar, svo sem hann er fullur annars af gleði.' |
| s-1079
| Klerkurinn sagði: ' Ljónið gjörði einn tíma veislu, til hverrar það kallaði margar skepnur, og gaf þeim margskonar mat, og ýmislegt kjöt fugla og dýra, og marga aðra kostulega rétti. |
| s-1080
| Þegar nú sem veislan var úti, fór hver skepna heim til síns heimilis. |
| s-1081
| Svo bar til að úlfurinn fór og heim frá veislunni. |
| s-1082
| Hann fann eitt svín á veginum fyrir sér, og var að eta draf og ónnur óhreinindi. |
| s-1083
| Svínið talaði til úlfsins: ' Hvaðan komstu úlfur?' |
| s-1084
| Úlfurinn svaraði: ' Frá hinni dýru veislunni ljónsins, eður varstu og ekki þar?' |
| s-1085
| ' Nei' sagði svínið. |
| s-1086
| ' Voru þar margir fagrir réttir, og margskonar?' |
| s-1087
| Úlfur svaraði: ' Vissulega voru þeir þar margir, og vel til búnir.' |
| s-1088
| Svínið svaraði: ' Var þar nokkuð draf, eður annar saur, og óklárindi?' |
| s-1089
| Úlfur svaraði: ' Óhó þú fúl skepna, því spyrðu þessa? |
| s-1090
| Guð forbjóði að svo fúll matur komi í svo dýra veislu.' |
| s-1091
| Eins eru margir þeir í veröldinni eftir leitandi drafa og úrdriftum, og ágirnast slíkt hver eftir því sem hann er þá til hneigður, af sínum líkams fýstum.' |
| s-1092
| 15 14 Svo segir af einum manni að hann grét, og sorgaði stórlega fyrir sínar syndir, sem vér ættum allir að gjöra. |
| s-1093
| Fjandurnir komu til hans svo segjandi: ' Lát af þú þínun sorgum, því að þú varst vor, og það má ei öðru vís vera, en þú sért vor, lát af þínum ólátum, og bíð nokkra stund, því að þú skalt fá að sorga nóg í helvíti.' |
| s-1094
| En því meir sem þeir töluðu oftar til hans, því meir sorgaði hann og grét, og vildi ekki af láta fyrir þeim. |
| s-1095
| Að seinustu varð einn þeirra þrengdur til af Heilögum Anda að segja: ' Þú hefur oss alla yfir bugað.' |
| s-1096
| Síðan hverfu þeir allir frá honum. |
| s-1097
| Hér sýnir það, að vér hljótum allir að gráta fyrir vorar syndir, meðan vér lifum, eður ellegar síðar í helvíti. |
| s-1098
| 16 15 Það bar svo til sem Sankti Gregoríus skrifar um af einni nunnu, að hún fór til pínu fyrir ekki annað en hún talaði fúllega með sínum munni, svo að þar af spilltust hennar félagar, og þenktu uppá hennar orð, sem að þar vissi annað til. |
| s-1099
| Þessi nunna var trú í orðum og verkum, annars en nú var sagt, og er sá tími kom sem guð hafði fyrir ætlað, leið hún fram af þessari veröld, og var jörðuð, fyrir einu altari sem siður er til, og nokkru síðar bar svo til eina nótt, að varðmenn kirkjunnar heyrðu nokkur hryggileg læti. |
| s-1100
| Þeir stóðu upp snart, og forvitnuðust hvað valda mundi þessu. |
| s-1101
| Þeir sjá þá hvar nunnan hún stóð, og margir fjandur í kringum hana, með brennandi sverðum. |
| s-1102
| Þeir klufu hennar munn, og svo allan líkamann niður í gegnum, tóku síðan annan hlutinn, og brenndu þar upp fyrir altarinu; en um morguninn er þeir komu til kirkju sáu þeir allt þar slíkt sem áður var sagt, að hálfur líkaminn lá fyrir altarinu í gröfinni, en hálfur brenndur. |