| s-101
| Մարդիկ ժպիտով կը յիշէին Խեւ Ուսէփին պարելը, ոմանք վարպետօրէն կը կրկնէին նոյնը ու կը ծիծաղէին։ |
| s-102
| Մէկուն համար ողբը ցաւ էր, ուրիշին համար՝ կատակ։ |
| s-103
| - Խե՜ղճը ,- կը բացականչէր կին մը։ |
| s-104
| Թէ ինչու խեւ էր՝ չեմ գիտեր։ |
| s-105
| «Ամէն գիւղ իր խեւը ունի» կ՚ըսէին մարդիկ։ |
| s-106
| Ուսէփ ալ մեր գիւղի խեւը եղած էր. հիմա խեւ չկար, բայց անոր խեւութիւնները բերնէ բերան կը շրջէին տակաւին։ |
| s-107
| - Խելօք մը անոր գիտցածը չէր գիտեր, չհասկցուած մարդուն խեւ ըսեր են,- կ՚ըսէր մէկ ուրիշը։ |
| s-108
| Սաֆարպիրլիկին (1914ի ընդհանուր զօրակոչ) զինք ալ կը քաշեն բանակ, յետոյ ետ կ՚ուղարկեն «խեւ է» ըսելով։ |
| s-109
| Տարագրութեան՝ մնացեալ գիւղացիներուն հետ ինք ալ կը տարագրուի, կը հասնի Համա ու անկէ անդին՝ Հոմս, Նապըգ, Դամասկոս, Հաուրան, մինչեւ Յորդանանի խորերը։ |
| s-110
| Ճամբան ինկածները ինք կը թաղէ եղեր, Քեսապէն բերած իր փշակաղնիի մահակով փոս փորելով, ափով հողը պարպելով ու թաղելէ ետք երեք քար իրարու վրայ շարելով, ինչպէս կ՚ընէին Քեսապի մէջ արօտի համար արգիլուած արտերուն մէջ՝ «Մուտքը արգիլուած է», ու պարելով կը հասնի եղեր նօսրացող կարաւանին. |
| s-111
| - Շամի ճամբաներուն վրայ գայլերը կ՚ոռնան, |
| s-112
| «Հայրիկ-մայրիկ» կը կանչեմ, չկայ պատասխան։ |
| s-113
| Ու այդպէս՝ Խեւ Ուսէփ կը հասնի Փոր Սայիտի գաղթակայանը։ |
| s-114
| Տարագրութեան վեցերորդ տարին վերապրողները կը վերադարձուին ազատագրուած շրջանները։ |
| s-115
| Խեւ Ուսէփ նաւէն Լաթաքիա իջնելով՝ հետիոտն կը հասնի Պասիթ, հեռուէն կը ճանչնայ Քեսապի լեռները՝ Սելտրանը, Կլղըրն ու Կաղնուտը...։ |
| s-116
| Թուրքմէն հովիւներ կը կանչեն. |
| s-117
| - Պըրա՜ , Խեւ Ուսէփ, դուն ո՞ղջ ես, ուրկէ՞ կու գաս։ |
| s-118
| Խեւ Ուսէփ թեւերը թափահարելով կը յարձակի անոնց վրայ. |
| s-119
| - Անդի աշխարհքէն կու գամ, սպասեցէք, բոլորը ելեր են կու գան... |
| s-120
| Թուրքմէնները սարսափով կը փախչին՝ կարծելով որ բոլոր կեավուրները իրենց Քրիստոսին պէս յարութիւն առնելով դատաստանի կու գան... |
| s-121
| Ահա թէ ինչու կ՚ըսեն՝ «խեւը ըսաւ, խելօքը հաւատաց»։ |
| s-122
| Խեւ Ուսէփ կը բարձրանայ դէպի մեր լեռները, կը հասնի Կետիկի լեռնանցքը. առջեւը իր գիւղի ձորն է՝ Գարատուրանը, որ մէջքը ծռած պառաւի պէս ծովէն կը բարձրանայ մինչեւ վերի հորիզոնը, դիմացը Կասիոսն է, վարը՝ Կիւնիկ լեռը, որուն բոլոր արահետները անգիր գիտէ, ցորենի ցանքի մեր դարաւանդները ծալք-ծալք կը բարձրանան լեռն ի վեր... |
| s-123
| Կը դիտէ, կը զարմանայ, մեր խոփառները (ցանքի համար բացուած արտ) թաղուած են թփուտներու տակ. հինգ-վեց տարի է ո՛չ խոփ, ոչ փետատ տեսած են, ո՜ւր ըլլար՝ մեր ուլերը մտնէին անոնց մէջ... |
| s-124
| Լեռներ, լեռներ, |
| s-125
| Կը կանաչին լեռներ, |
| s-126
| Կը բաբաջեն ուլեր, |
| s-127
| Մեր արտերը բոլոր |
| s-128
| Արօս են մնացեր։ |
| s-129
| Գիւղը կը վերականգնի. պսակները իրարու ետեւ, ծնունդները՝ շատ։ |
| s-130
| «Ծո,- կ՚ըսեն,- Խեւ Ուսէփն ալ կարգենք՝ թերեւս քիչ մը խելօքնայ»։ |
| s-131
| Կին մը եւ կով մը կ՚ունենայ՝ Մարիամն ու Ճէյրանը։ |
| s-132
| Ամէն գործ ընել կու տան խեղճին, ա՛լ տան պատերը կրաջուրով ճերմկցնել, փայտ բերել, ջուր կրել, ջրհոր պեղել՝ մաքրել, բեռները Քեսապ հասցնել։ |
| s-133
| Գիւղին մէջ արջավարի կը վարուին իր հետ, կը պոռան, կը բարկանան, նոյնիսկ կը զարնեն՝ իբրեւ թէ խելքը գլուխը բերելու համար, Քեսապի մէջ, շուկայ որ հասնէր, քեսապցի «տընկըլ»ները, անոնք որ ալաֆրանկա հագած-կապած՝ հրապարակին մէջ կամ Գրադարանի տանիքը կը ճեմեն ձանձրոյթ փչելով՝ խաղքի համար կ՚իյնային անոր հետ, հա այսպէս, հա այնպէս կը բարկացնէին խեղճը, խնճոյք կը սարքէին անոր խեւութիւններէն։ |
| s-134
| Խեւ Ուսէփ կինը կը կորսնցնէ։ |
| s-135
| Ա՛լ միակ ընկերը իր Ճէյրանն է՝ կարմիր կովը, իր ողբերը ալ միա՛յն անոր կ՚ըսէ, անոր հետ կը խօսի. |
| s-136
| Կորսնցուցի Մարիամս, |
| s-137
| Խնամեցի Ճէյրանս, օյ, օյ |
| s-138
| Հո Ճէյրանս, հօ՜յ ։ |
| s-139
| Գարատուրանի արջերը, |
| s-140
| Քեսապցիներու տնկըլները, օյ, օյ |
| s-141
| Հո Ճէյրանս, հօ՜յ ։ |
| s-142
| Կիրով կը ծեփեն պատերը, |
| s-143
| Թող կոտրին Տանային մատերը, օյ, օյ |
| s-144
| Հո Ճէյրանս, հօ՜յ ... |
| s-145
| Խեւ Ուսէփ երբեմն կը հանդարտի եղեր, կը նստի մարդոց շարքին, կը մասնակցի զրոյցներուն։ |
| s-146
| Մարդիկ կը հարցնեն. |
| s-147
| - Խեւ Ուսէփ, ինչո՞ւ ատենը մէյ մը կը խեւնաս, ինչո՞ւ չես զսպեր ինքզինքդ, հը՞ ... |
| s-148
| - Օր մը,- կը պատմէ եղեր,- Ուշնոխի կուփէն, բերանքսիվայր, ջուր կը խմէի, փորս մտան մկրատիկ մը (խեչափառ) եւ գորտիկ մը, սկսան վիճել ու գլուխով զարնել իրարու, զիրար հալածեցին, գացին ինկան գլխուս թասին մէջ։ |
| s-149
| Հոն ատենը մէյ մը կը վիճին, գլուխով իրարու կը զարնեն, ահագին աղմուկ կը հանեն՝ ինծի քրիզ կու գայ։ |
| s-150
| Խեւ Ուսէփ հայրենադարձութեան կը պատրաստուի. |
| s-151
| - Գորտիկն ու մկրատիկը հե՞տդ պիտի տանիս Հայաստան,- կը հարցնեն։ |
| s-152
| - Հա՛ , օր պիտի գայ՝ Հայաստան պիտի վիճին, գլխով զարնեն իրարու՝ դուք հոս պիտի լսէք,- կը պատասխանէ եղեր։ |
| s-153
| Եկուր ալ մի՛ հաւատար։ |