Universal Dependencies - Wolof - WTB

s-1

wo_wtb-ud-train_1231

Lan lañu war a xam ci jabet

s-2

wo_wtb-ud-train_1232

Xibaar yii tibbees na leen ci Orangeinfo, ñu tukkee ci Doktoor Abdul Asiis Kase (Dr Abdoul Aziz KASSE Chirurgien Institut du Cancer Université Cheikh Anta DIOP)

s-3

wo_wtb-ud-train_1233

Lan mooy jabet?

s-4

wo_wtb-ud-train_1234

Ñaari wirgoy jabet ñoo am, jabet 1 ak jabet 2.

s-5

wo_wtb-ud-train_1235

Ñoom ñaar ñépp xàmmees na leen ci nattu suukar bu jéggi dayo ci deret ji, ëpp 1,26 g.

s-6

wo_wtb-ud-train_1236

Waaye li sabab natt bu jéggi dayo bi ci jabet 1 wuute na ak li ko sabab ci jabet 2.

s-7

wo_wtb-ud-train_1237

Jabet 1, tuddees na ko yitam jabetu ndaw (diabète juvénile), ndax li muy dal nit ki ci ag ndawam, diggante ba mu amee ay weer ba 35 at.

s-8

wo_wtb-ud-train_1238

Ci wirgo bii, li sabab nattu suukar bu jéggi dayo mu ngi sababoo ci li pànkreyaa bi mënul a defar mbir moomu ñu tudde «insuline» ni mu ware.

s-9

wo_wtb-ud-train_1239

Te «insuline» mënul a ñàkk ci dundug nit, ndax moo di yemale suukar si ci deret ji.

s-10

wo_wtb-ud-train_1240

Ci téeméeri nit ñu yore jabet ñu ne, fukk ñi jabet bii moo leen dal, mu doon fukk ci téeméer (10 %).

s-11

wo_wtb-ud-train_1241

Jabet 2.

s-12

wo_wtb-ud-train_1242

Ci wirgo bii, li tax natt bi jéggi dayo jógewul ci pànkreyaa bi, ndax mën na a defar «insuline», waaye yaram wi a ko mënul a jëfandikoo ni mu ware.

s-13

wo_wtb-ud-train_1243

Ci àddina sépp, ci téeméeri nit ñu yore jabet ñu ne, juróom-ñeen-fukk ñi jabet 2 moo leen dal.

s-14

wo_wtb-ud-train_1244

Mu doon juróom-ñeen-fukk ci téeméer (90 %).

s-15

wo_wtb-ud-train_1245

Wirgo bii, mag la di faral di dal, waaye nemmikuwees na ko ci xale yu magaale yi (adolescents).

s-16

wo_wtb-ud-train_1246

Ana màndarga yi di tax ñu jort jabet?

s-17

wo_wtb-ud-train_1247

Ci jabet 1, màndarga yi ñu faral a nemmiku a ngi nii: saw mu bare, mar gu tar, nit ki am àppeti, di lekk bu baax te du tee yaram wi di jeex, lu mu def sonn.

s-18

wo_wtb-ud-train_1248

Ci jabet 2, màndarga yii weesu mën nañoo làqu, mën nañoo ñàkk sax ca njalbéen ga.

s-19

wo_wtb-ud-train_1249

Balaa ko doktoor di mën a feeñal dina fekk mu am at yu bare, gannaaw ba jàngoro ji sampoo, fekk yàqu-yàqu yi ci laxasu teew nañu ba noppi.

s-20

wo_wtb-ud-train_1250

Nan lañuy saxale ne nit ki dafa jabet?

s-21

wo_wtb-ud-train_1251

Jabet kër doktoor moo ko mën a saxal.

s-22

wo_wtb-ud-train_1252

Kurél gi di toppatoo wér-gi-yaram ci àddina sépp (OMS) siiwal na nattu deret bi di tax ñu mën ne jàngoro jii jabet la.

s-23

wo_wtb-ud-train_1253

Jàppees na ne ku am lu yées 1,10 g amul jabet.

s-24

wo_wtb-ud-train_1254

Képp ku am natt bu yées 1,10 g/l, (maanaam liitaru deret bu ne 1,10 garaam), fekk lekkul dara ci 8 waxtu yi jiitu jëlug deret ji, mënees na a wax ni amul jabet.

s-25

wo_wtb-ud-train_1255

Jàppees na ne ku am 1,26 g mbaa lu ko ëpp am na jabet.

s-26

wo_wtb-ud-train_1256

Jàppees na ne am na jabet képp ku am nattub 1,26 g mbaa bu ko ëpp, fekk lekkul dara ci 8 waxtu wi jiitu jëlug deret ji walla natt bu ëpp 2 g/l, ñaari waxtu gannaaw ba mu jëlee 75 garaamu suukar (glucose).

s-27

wo_wtb-ud-train_1257

Pajum jabet na muy deme?

s-28

wo_wtb-ud-train_1258

Lekk gu deme ni mu ware (dees na ci dellusi ci jukki bi di ñëw) ak yëngal yaram, farataal dox, am nañu solo lool ci paj mi.

s-29

wo_wtb-ud-train_1259

Su loolu wéyee, way-jabet 1 (les diabétiques de type 1) fàww bés bu ne ñu pikkiiru «insuline», ngir lu wuutu «insuline» bi pànkreyaa bi war a defar, te mënu ko.

s-30

wo_wtb-ud-train_1260

Way-jabet 2, garab yu yemale suukar si lañu leen di jox, waaye nag am na ci ñoom ñu nga xam ne bu ñu demee ba jëmmi jamono, dina laaj ñu pingu «insuline».

s-31

wo_wtb-ud-train_1261

Yan yàqu-yàqu la jabet mën a jur?

s-32

wo_wtb-ud-train_1262

Dafay jàpp bët yi ba mën a indi silmaxa.

s-33

wo_wtb-ud-train_1263

Jabet am na cër bu yaatu ci safaan yi di sabab doyadi ag roñoŋ.

s-34

wo_wtb-ud-train_1264

Jabet mën na a jàpp siddit yi, ba ki mu dal dootul am yëg-yëg ci yaramam, maanaam du yëg lu tàng mbaa lu sedd.

s-35

wo_wtb-ud-train_1265

Jabet mën na a laal yit góor ñi ci seen ngóora.

s-36

wo_wtb-ud-train_1266

Tànk yi jar nañu a toppatoo bu baax.

s-37

wo_wtb-ud-train_1267

Looloo waral ba gaañu-gaañu, lu mu tuuti tuuti, kenn waru ko a sàggane.

s-38

wo_wtb-ud-train_1268

Li ci war moo di faj ko ba mu wér.

s-39

wo_wtb-ud-train_1269

Jabet ci jigéenu-wérul ji mën na a jur jeexital yu bare ci doomam.

s-40

wo_wtb-ud-train_1270

Ñu gën ci a ràññee xale bi juddu deme ni noppu jaboot, walla doom ju réy ci juddoom, walla sax doom ji bañ a indaale bakkan.

s-41

wo_wtb-ud-train_1271

Ndax jàngoro ji tasaroo na ci àddina si?

s-42

wo_wtb-ud-train_1272

Am na 150 milyoŋi way-jabet ci àddina.

s-43

wo_wtb-ud-train_1273

Fii ba 2025 lim bi mën naa fulu ñaari yoon.

s-44

wo_wtb-ud-train_1274

Li ci ëpp ñu ngi di nekk ci réew yi néew doole te li ko waral moo di yokku gi nit ñi di yokku, ak magal gi nit ñi di magal, ak lekk gu awul yoon, ak yaram wu ëpp, ak ñàkk a yëngal sa yaram.