Universal Dependencies - Western Armenian - ArmTDP

s-1

fiction-001L-0001037F

Չեմ գիտեր ի՞նչ պատահեցաւ, տարիներ ետք, օր մը, բայց ե՞րբ էր իսկապէս, ելեր էի դուրս, լուսանկարները մնացեր էին բաց, լոյսին ու փոշիին, այդպէս եղած էր միշտ, երբ միասին էինք, դրած էինք տան պատերուն, գնդասեղով մը ամրացուցեր էինք, դիտեր, մոռցեր էինք անոնց գոյութիւնը. ջերմութիւնը, քաղաքին խոնաւութիւնը, միջատներու կեղտն ու բիժերը, ծխախոտը, տնային բոլոր ապականութիւնները խաւ առ խաւ մտեր էին թուղթէն, սուզուեր, ներծծուեր խաւաքարտին մէջ, ցեցի պէս կերեր հենքը. անոնց մակերեսներուն դեղնաւուն արատներ յայտնուեր էին, գիծերը դարձեր էին անորոշ, տարտամ, ծաւալները մթնցեր, իրերը կրծուեր էին, դէմքերը հեռացեր, մոռցուեր էին գրեթէ, խօսք մը, բառ մը, անուն մը, տեղանունի հետք մը միայն կրնայի դնել անոնցմէ մէկուն կամ միւսին վրայ:

Čem giter i?nč patahec’aw, tariner etk’, òr më, bayc’ e?rb ēr iskapēs, eler ēi dowrs, lowsankarnerë mnac’er ēin bac’, loysin ow p’ošiin, aydpēs eġaç ēr mišt, erb miasin ēink’, draç ēink’ tan paterown, gndaseġov më amrac’owc’er ēink’, diter, moṙc’er ēink’ anonc’ goyowt’iwnë. ǰermowt’iwnë, k’aġak’in xonawowt’iwnë, miǰatnerow keġtn ow bižerë, çxaxotë, tnayin bolor apakanowt’iwnnerë xaw aṙ xaw mter ēin t’owġt’ēn, sowzower, nerççower xawak’artin mēǰ, c’ec’i pēs kerer henk’ë. anonc’ makeresnerown deġnawown aratner yaytnower ēin, giçerë darjer ēin anoroš, tartam, çawalnerë mt’nc’er, irerë krçower ēin, dēmk’erë heṙac’er, moṙc’ower ēin gret’ē, xòsk’ më, baṙ më, anown më, teġanowni hetk’ më miayn krnayi dnel anonc’mē mēkown kam miwsin vray.

s-2

fiction-001L-0001037G

Քայքայումը սկսած էր:

K’ayk’ayowmë sksaç ēr.

s-3

fiction-001L-0002037H

Որոշեցի հաւաքել ատոնք, բորբոսած, հնամաշ, հիւանդ կամ փսորուած պատառիկները դասաւորեցի, տրցակը փաթթեցի իր նախկին լաթին մէջ, ինչպէս ատենին մայրերը կը փաթթէին երեխաները իրենց շորերուն մէջ, Էլմոն, Վերժին, Անթիքա լուացեր, մաքրեր, փաթթեր էին իրենց աղջիկները, գրկեր, համբուրեր ու դրեր էին օրօրոցը կամ խանձարուրը, որ մեծնան, իրենք ալ օրօր կ՚երգէին, երգեցին, յետոյ ձայնը մեղմելով լռեցին, պիտի զետեղէի դարաններէն մէկուն վրայ, երկու հաստափոր գրքի միջեւ, եւ մէկէն պատմութիւնը սկսաւ:

Orošec’i hawak’el atonk’, borbosaç, hnamaš, hiwand kam p’sorowaç pataṙiknerë dasaworec’i, trc’akë p’at’t’ec’i ir naxkin lat’in mēǰ, inčpēs atenin mayrerë kë p’at’t’ēin erexanerë irenc’ šorerown mēǰ, Ēlmon, Veržin, Ant’ik’a lowac’er, mak’rer, p’at’t’er ēin irenc’ aġǰiknerë, grker, hambowrer ow drer ēin òròroc’ë kam xanjarowrë, or meçnan, irenk’ al òròr k,ergēin, ergec’in, yetoy jaynë meġmelov lṙec’in, piti zeteġēi darannerēn mēkown vray, erkow hastap’or grk’i miǰew, ew mēkēn patmowt’iwnë sksaw.

s-4

fiction-001L-0002037I

Կարծեցի մէկէն պատմութիւնը սկսաւ, հատում մը եղաւ, բան մը կոտրեցաւ, թել մը փրթաւ, եւ մէկիկ-մէկիկ լուսանկարները թափեցան գետին, գորգին վրայ, մտածեցի հին կարպետն է, կարմիր, կապոյտ, կանաչ, նոր ու հին պատկերները ցրուեցան, սփռուեցան, դէմքերը, տեսարանները շրջուեցան, աղտոտած, կռնծած, մաշած յետնամասերու գիրերը սկսան ջնջուիլ, աւազի վրայ քայլեր, փոշի, կամ ստուեր, կարծեցի Մարիամի կորսուած տետրակէն էջեր էին, գիտէի, անոր մանուշակագոյն մելանով տառերը, օրը, ժամը, ամիսը, տեղը, անունը, մականունը, տեսեր եմ գրեթէ այդ ժամանակագրութիւնը, ամեն ինչ արձանագրուած էր, կը բաւէր արտագրել. տետրակին էջերը պատռտուեր էին, խառն ի խուռն եւ անխուսափելի ետեւառաջումներ կը յայտնուէին, թերթերը կը շփոթուէին լուսանկարներուն հետ, սպրդեր էին անոնց միջեւ, մտեր էին անոնց մէջ, կը դառնային հեռաւոր կրակի մը փայլերուն վրայ, օճախին բոցը կը պտուտքէր, մէկը կը մրափէր, միւսը կար կը կարէր, երրորդը կը ծխէր, որեւէ դէպք տեղի չէր ունենար, երբ հնչեց հեռաւոր աշտարակին ժամացոյցը:

Karçec’i mēkēn patmowt’iwnë sksaw, hatowm më eġaw, ban më kotrec’aw, t’el më p’rt’aw, ew mēkik-mēkik lowsankarnerë t’ap’ec’an getin, gorgin vray, mtaçec’i hin karpetn ē, karmir, kapoyt, kanač, nor ow hin patkernerë c’rowec’an, sp’ṙowec’an, dēmk’erë, tesarannerë šrǰowec’an, aġtotaç, kṙnçaç, mašaç yetnamaserow girerë sksan ǰnǰowil, awazi vray k’ayler, p’oši, kam stower, karçec’i Mariami korsowaç tetrakēn ēǰer ēin, gitēi, anor manowšakagoyn melanov taṙerë, òrë, žamë, amisë, teġë, anownë, makanownë, teser em gret’ē ayd žamanakagrowt’iwnë, amen inč arjanagrowaç ēr, kë bawēr artagrel. tetrakin ēǰerë patṙtower ēin, xaṙn i xowṙn ew anxowsap’eli etewaṙaǰowmner kë yaytnowēin, t’ert’erë kë šp’ot’owēin lowsankarnerown het, sprder ēin anonc’ miǰew, mter ēin anonc’ mēǰ, kë daṙnayin heṙawor kraki më p’aylerown vray, òč̣axin boc’ë kë ptowtk’ēr, mēkë kë mrap’ēr, miwsë kar kë karēr, errordë kë çxēr, orewē dēpk’ teġi čēr ownenar, erb hnčec’ heṙawor aštarakin žamac’oyc’ë.

s-5

fiction-001L-0003037J

Ո՞ւր էի:

O?wr ēi.

s-6

fiction-001L-0004037K

Ե՞րբ էր:

E?rb ēr.

s-7

fiction-001L-0005037L

Ուշ էր:

OWš ēr.

s-8

fiction-001L-0005037M

Թերեւս, արդէն շատ ուշ էր, բայց կրնայի փորձել հաւաքել լուսանկարները, թուագրել, թափանցիկ թուղթերով պաշտպանել, կարգաւորել, ցանկագրել, ծրագիրներ մշակել, մեկնիլ մինչեւ Պելֆոր, Մարիամի հետքերով, եթէ կային, նստիլ քաղաքապետարանի արխիւային բաժնին մէջ, պեղել ամուսնութեանց, ծնունդի ու մահուան դիւանները, հասցէներ ճարել, կանգնիլ դրան առջեւ, բարձրանալ սանդուխներէն, գտնել Ծաղկանոյշը, ան որ Ֆլորա կը կոչուէր նաեւ, որ գուցէ թերեւս կ՚ապրի տեղ մը, կրնայի ճամբորդել Պէյրութ, մխրճուիլ թոքախտանոցի թուղթերուն մէջ, եթէ պահուած ըլլային, յայտնաբերելու համար Վերժինի մահուան թուականը, կրնայի տակաւին հետեւիլ Անթիքայի ոտնահետքերուն, հարցաքննել ապրողները, տեղեկութիւններ ու լուսանկարներ հաւաքել, համադրել, վերակազմելու համար պատմավէպին ինծի զլացած բոլոր մանրամասնութիւնները:

T’erews, ardēn šat owš ēr, bayc’ krnayi p’orjel hawak’el lowsankarnerë, t’owagrel, t’ap’anc’ik t’owġt’erov paštpanel, kargaworel, c’ankagrel, çragirner mšakel, meknil minčew Pelfor, Mariami hetk’erov, et’ē kayin, nstil k’aġak’apetarani arxiwayin bažnin mēǰ, peġel amowsnowt’eanc’, çnowndi ow mahowan diwannerë, hasc’ēner č̣arel, kangnil dran aṙǰew, barjranal sandowxnerēn, gtnel Çaġkanoyšë, an or Flora kë kočowēr naew, or gowc’ē t’erews k,apri teġ më, krnayi č̣ambordel Pēyrowt’, mxrč̣owil t’ok’axtanoc’i t’owġt’erown mēǰ, et’ē pahowaç ëllayin, yaytnaberelow hamar Veržini mahowan t’owakanë, krnayi takawin hetewil Ant’ik’ayi otnahetk’erown, harc’ak’nnel aproġnerë, teġekowt’iwnner ow lowsankarner hawak’el, hamadrel, verakazmelow hamar patmavēpin inçi zlac’aç bolor manramasnowt’iwnnerë.

s-9

fiction-001L-0005037N

Փաստելո՞ւ համար, թէ այս բոլորը ցնորք չե՞ն, իրակա՞ն են:

P’astelo?w hamar, t’ē ays bolorë c’nork’ če?n, iraka?n en.

s-10

fiction-001L-0006037O

Կրնայի... բայց հրաժարեցայ շուտով այս փորձութենէն:

Krnayi... bayc’ hražarec’ay šowtov ays p’orjowt’enēn.

s-11

fiction-001L-0006037P

Գոյութեան թանձրութիւնը ինչպէ՞ս հաստատել երբ գտնելիքներս կը պատկանէին միայն ու միայն ստոյգին:

Goyowt’ean t’anjrowt’iwnë inčpē?s hastatel erb gtnelik’ners kë patkanēin miayn ow miayn stoygin.

s-12

fiction-001L-0006037Q

Իսկ ստոյգը որքա՜ն արագ ընթացքով մը հեռացեր, ջնջուեր է, գերեզմանուեր, ձգելով ինծի միայն դիւրաբեկ քանի մը խօսքի աւերակներ:

Isk stoygë ork’a!n arag ënt’ac’k’ov më heṙac’er, ǰnǰower ē, gerezmanower, jgelov inçi miayn diwrabek k’ani më xòsk’i awerakner.

s-13

fiction-001L-0006037R

Ո՛չ իսկ աւերակներ:

O՛č isk awerakner.

s-14

fiction-001L-0006037S

Ո՛չ իսկ մոխիրներ:

O՛č isk moxirner.

s-15

fiction-001L-0006037T

Վարախաներ, հիւղաւանի պատեր, տնակներ, անցքի կայքեր:

Varaxaner, hiwġawani pater, tnakner, anc’k’i kayk’er.

s-16

fiction-001L-0006037U

Ա՛յդքան:

A՛ydk’an.

s-17

fiction-001L-0006037V

Աւերակներուն ու մոխիրներուն միջեւ կը բացուին աւազի ընդարձակ, շարժուն ու գնայուն տարածութիւններ:

Aweraknerown ow moxirnerown miǰew kë bac’owin awazi ëndarjak, šaržown ow gnayown taraçowt’iwnner.

s-18

fiction-001L-00070380

Անոնց հեռաստանին կրնամ դնել այս լուսանկարները, ասոնք իբրեւ յանգման կէտը միւսներուն, յետոյ կը փոխեմ անոնց կարգը, մտովին կը մկրատեմ մի քանին, ինչպէս Էլմոն ընել տուեր է, երբ հիանալի կարճումով մը հեռաւորութիւնն ու ժամանակը խախտեր է, հաստատեր է իր ցանկութիւնը եւ Ծաղկանոյշը կանգնեցուցեր է իր մօտը, իր քովիկը. այդպէս ալ ես՝ կը կտրեմ լուսանկարը վերէն վար, կը մտցնեմ Անթիքան ու սենեակը տեսադաշտին մէջ, նրբին յեռումով մը, կը պահպանեմ խորքի, գոյնի, որակի տարբերութիւնները, եւ ահա կազմուած է միակ ընդունելի տեսարանը. Էլմոն՝ ետին Մարիամը, Վերժին՝ մէջտեղը առանձին, ասդին Անթիքան եւ իր անանուն աղջիկը:

Anonc’ heṙastanin krnam dnel ays lowsankarnerë, asonk’ ibrew yangman kētë miwsnerown, yetoy kë p’oxem anonc’ kargë, mtovin kë mkratem mi k’anin, inčpēs Ēlmon ënel tower ē, erb hianali karč̣owmov më heṙaworowt’iwnn ow žamanakë xaxter ē, hastater ē ir c’ankowt’iwnë ew Çaġkanoyšë kangnec’owc’er ē ir mòtë, ir k’ovikë. aydpēs al es, kë ktrem lowsankarë verēn var, kë mtc’nem Ant’ik’an ow seneakë tesadaštin mēǰ, nrbin yeṙowmov më, kë pahpanem xork’i, goyni, oraki tarberowt’iwnnerë, ew aha kazmowaç ē miak ëndowneli tesaranë. Ēlmon, etin Mariamë, Veržin, mēǰteġë aṙanjin, asdin Ant’ik’an ew ir ananown aġǰikë.

s-19

fiction-001L-00070381

Պէտք չէ մոռնամ որ Վերժինի ետին, առժամապէս բացակայ են, բայց կը կանգնին, երկու աղջիկները, իրենց զաւակներով, թոռներով ու ծոռներով:

Pētk’ čē moṙnam or Veržini etin, aṙžamapēs bac’akay en, bayc’ kë kangnin, erkow aġǰiknerë, irenc’ zawaknerov, t’oṙnerov ow çoṙnerov.

s-20

fiction-001L-00080382

Իսկ այս բոլորին կը պակսի, գիտեմ, կը պակսի ձայնը, որ տեսարանին մէջն է, անկէ ալ դուրս նոյն ատեն, տեսակ մը յարաշարժ պատմութիւն, որ տեղ չունի, որ տեղ կը փնտռէ աշխարհի վրայ ու չի գտներ, եւ դժգոհ, տրտնջալով, մշտապէս աքսորական՝ կը յանգի ականջիս:

Isk ays bolorin kë paksi, gitem, kë paksi jaynë, or tesaranin mēǰn ē, ankē al dowrs noyn aten, tesak më yarašarž patmowt’iwn, or teġ čowni, or teġ kë p’ntṙē ašxarhi vray ow či gtner, ew džgoh, trtnǰalov, mštapēs ak’sorakan, kë yangi akanǰis.

s-21

fiction-001L-00080383

Գիտէ որ պիտի չլքեմ զինք, ինչպէս իրենք երբեք չեն լքած, կ՚ըսէին, իրենց երկար ընթացքը՝ այդ անելանելի աւազներէն անցնող, տեւապէս կորսուող, վերայայտնուող ճամբան դէպի զիս:

Gitē or piti člk’em zink’, inčpēs irenk’ erbek’ čen lk’aç, k,ësēin, irenc’ erkar ënt’ac’k’ë, ayd anelaneli awaznerēn anc’noġ, tewapēs korsowoġ, verayaytnowoġ č̣amban dēpi zis.

s-22

fiction-001L-00090384

Բայց էականը թերեւս այն է որ այդ հաւաքական լուսանկարը առայժմ չկայ:

Bayc’ ēakanë t’erews ayn ē or ayd hawak’akan lowsankarë aṙayžm čkay.

s-23

fiction-001L-00090385

Օր մը, գուցէ, շողարձակ, երեւակայական գիծ մը կը միացնէ դէմքերը, նոյն տրամին շուրջ կամ նոյն ոսպնեակի բոցին, կը վառէ, կը ջնջէ, կը փոշիացնէ անոնց մարմիններն ու հոգիները, յետոյ ինք ալ իր կարգին կը քաշուի, կը հեռակայի, կ՚անհետանայ անստոյգ կէտէ մը դուրս:

Òr më, gowc’ē, šoġarjak, erewakayakan giç më kë miac’nē dēmk’erë, noyn tramin šowrǰ kam noyn ospneaki boc’in, kë vaṙē, kë ǰnǰē, kë p’ošiac’nē anonc’ marminnern ow hoginerë, yetoy ink’ al ir kargin kë k’ašowi, kë heṙakayi, k,anhetanay anstoyg kētē më dowrs.