Universal Dependencies - Western Armenian - ArmTDP

s-1

fiction-000K-000101G6

Մարկոս էֆէնտի Նազարիկեան Է… գիւղին մէջ գրեթէ ամենէն աւելի աչքի զարնող ազգայինն էր:

Markos ēfēnti Nazarikean Ē… giwġin mēǰ gret’ē amenēn aweli ačk’i zarnoġ azgayinn ēr.

s-2

fiction-000K-000101G7

Երեւոյթով ամիրայական, սիրտով մենծ աղա, վարմունքով ամբարտաւան ըլլալու չափ վէս եւ նկարագրով ինքնահաւան:

Erewoyt’ov amirayakan, sirtov menç aġa, varmownk’ov ambartawan ëllalow čap’ vēs ew nkaragrov ink’nahawan.

s-3

fiction-000K-000101G8

Բայց հակառակ այս ամէն միջակ յատկութիւններուն, գրեթէ աղէկ մարդ մըն էր Մարկոս էֆէնդի, կամ, աւելի ճիշտը, աղէկ մարդու համբաւ հանած էր:

Bayc’ hakaṙak ays amēn miǰak yatkowt’iwnnerown, gret’ē aġēk mard mën ēr Markos ēfēndi, kam, aweli č̣ištë, aġēk mardow hambaw hanaç ēr.

s-4

fiction-000K-000101G9

Այս տեսակէտով իրեն մեծապէս նպաստած էր իր նիւթական փայլուն վիճակը, հարուստ էր, իր հարստութիւնը՝ առանց շռայլելու արժեցնող տեսակէն:

Ays tesakētov iren meçapēs npastaç ēr ir niwt’akan p’aylown vič̣akë, harowst ēr, ir harstowt’iwnë, aṙanc’ šṙaylelow aržec’noġ tesakēn.

s-5

fiction-000K-000101GA

Կծծի չէր, բայց առատաձեռն ալ չէր:

Kççi čēr, bayc’ aṙatajeṙn al čēr.

s-6

fiction-000K-000101GB

Մէկ քանի անանկ տեղին ու ժամանակին յարմար բարերարութիւններ ըրած էր, որ ատոնք ոչ միայն յաւէտ չէին մոռցուէր, այլ եւ հեղինակին կեանքին շուրջը լուսապսակ մը կը բոլորէին կարծես, ու թաղին մէջ իրեն կու տային, հակառակ ուրիշ նոյն աստիճանին վրայ հարուստներ գտնուելուն, գրեթէ գերակշիռ դիրք մը:

Mēk k’ani anank teġin ow žamanakin yarmar barerarowt’iwnner ëraç ēr, or atonk’ oč miayn yawēt čēin moṙc’owēr, ayl ew heġinakin keank’in šowrǰë lowsapsak më kë bolorēin karçes, ow t’aġin mēǰ iren kow tayin, hakaṙak owriš noyn astič̣anin vray harowstner gtnowelown, gret’ē gerakšiṙ dirk’ më.

s-7

fiction-000K-000101GC

Եկեղեցիին ու թաղային խորհրդին մէջ՝ իր տիրապետութիւնը անյարձակելի էր, եւ առանց Մարկոս էֆ. Նազարիկեանի համամտութեանը կամ հաւանութեանը ազգային տեղական իշխանութեան շրջափակին մէջ տերեւ մը իսկ չէր շարժեր:

Ekeġec’iin ow t’aġayin xorhrdin mēǰ, ir tirapetowt’iwnë anyarjakeli ēr, ew aṙanc’ Markos ēf. Nazarikeani hamamtowt’eanë kam hawanowt’eanë azgayin teġakan išxanowt’ean šrǰap’akin mēǰ terew më isk čēr šaržer.

s-8

fiction-000K-000101GD

Ասիկա պոլսական տիպարներու այն դասակարգէն էր, որ անցեալ ամիրայական շրջանի սերունդին ու արդի ազատամիտ ու յառաջդիմասէր սերունդին մէջտեղուանքը կը կանգնի, փոխանցութեան տեսակ մը կամուրջի պէս, որ հիմակ քանդուելու, քայքայուելու վրայ է, կարծես աւարտած ըլլալով իր ընկերային անգիտակից, մեքենական, բուսական դերը:

Asika polsakan tiparnerow ayn dasakargēn ēr, or anc’eal amirayakan šrǰani serowndin ow ardi azatamit ow yaṙaǰdimasēr serowndin mēǰteġowank’ë kë kangni, p’oxanc’owt’ean tesak më kamowrǰi pēs, or himak k’andowelow, k’ayk’ayowelow vray ē, karçes awartaç ëllalov ir ënkerayin angitakic’, mek’enakan, bowsakan derë.

s-9

fiction-000K-000201GE

Հետեւապէս, Նազարիկեան էֆ. իր գիտցած ու հասկցած ձեւովը ազգասէր մըն էր:

Hetewapēs, Nazarikean ēf. ir gitc’aç ow haskc’aç jewovë azgasēr mën ēr.

s-10

fiction-000K-000201GF

Իր ազգասիրութեան այս ըմբռնումը այնքան նեղ էր սակայն ու մակերեսային, որ եկեղեցիին գաւիթը Ս. Աստուածածնայ պատկերին առջեւ վառող մոմերուն բազմախորշ աշտանակին վիճակը աւելի կարեւորութիւն ունէր իրեն համար, քան թէ ազգային ձախողուած մը, որուն մէջէն ցեղին գոյութեան հարցը ցցուէր:

Ir azgasirowt’ean ays ëmbṙnowmë aynk’an neġ ēr sakayn ow makeresayin, or ekeġec’iin gawit’ë S. Astowaçaçnay patkerin aṙǰew vaṙoġ momerown bazmaxorš aštanakin vič̣akë aweli kareworowt’iwn ownēr iren hamar, k’an t’ē azgayin jaxoġowaç më, orown mēǰēn c’eġin goyowt’ean harc’ë c’c’owēr.

s-11

fiction-000K-000301GG

— Թող ամէն մարդ իր պարտքը ինծի պէս խղճմտութեամբ կատարէ,— կ՚ըսէր երբեմն ասոր-անոր, կամ ինքզինքին,— ազգը էհեա կ՚ըլլայ, էհեա՛:

— T’oġ amēn mard ir partk’ë inçi pēs xġč̣mtowt’eamb katarē,— k,ësēr erbemn asor-anor, kam ink’zink’in,— azgë ēhea k,ëllay, ēhea՛.

s-12

fiction-000K-000401GH

Առտուները, շուկայ երթալէն առաջ, ուր արծաթավաճառութեան ընդարձակ գործ մը կը վարէր, Մարկոս էֆէնտի ժամ կը մտնար, անցած տեղերուն վրայ ամէն բան մանրակրկիտ դիտելով իր շուրջը, մատներովը աղօթարանին դուրսի եւ ներսի որմերը իսկ շօշափելով՝ անոնց յաւէրժութիւնն ստուգելու համար:

Aṙtownerë, šowkay ert’alēn aṙaǰ, owr arçat’avač̣aṙowt’ean ëndarjak gorç më kë varēr, Markos ēfēnti žam kë mtnar, anc’aç teġerown vray amēn ban manrakrkit ditelov ir šowrǰë, matnerovë aġòt’aranin dowrsi ew nersi ormerë isk šòšap’elov, anonc’ yawēržowt’iwnn stowgelow hamar.

s-13

fiction-000K-000401GI

Օր չէր ըլլար, որ ժամկոչներուն հետ կռուի չբռնուէր՝ ամէնաչնչին զանցառութեան մը համար:

Òr čēr ëllar, or žamkočnerown het kṙowi čbṙnowēr, amēnačnčin zanc’aṙowt’ean më hamar.

s-14

fiction-000K-000401GJ

Եկեղեցին ծուփ ծուփ ծփալու էր:

Ekeġec’in çowp’ çowp’ çp’alow ēr.

s-15

fiction-000K-000401GK

Ա՛ս կը պահանջէր ազգին շահը եւ մանաւանդ Նազարիկեան էֆէնտիին կամքը:

A՛s kë pahanǰēr azgin šahë ew manawand Nazarikean ēfēntiin kamk’ë.

s-16

fiction-000K-000401GL

Ամէն մարդ այս բացարձակ իշխանութեան առջեւ կը խոնարհէր:

Amēn mard ays bac’arjak išxanowt’ean aṙǰew kë xonarhēr.

s-17

fiction-000K-000401GM

Ուրիշ ճար չկար արդէն, որովհետեւ տարիներէ ի վեր եկող գացող բոլոր թաղական խորհուրդներուն մէջէն, չես գիտեր ի՛նչպէս, Նազարիկեան էֆէնտիի պարթեւ հասակը դուրս ցցուած էր, մինչեւ անգամ, երբոր իրեն հակառակամարտ վաղանցիկ հոսանք մը ամէն ճիգ թափած էր, ատեն ատեն, եկեղեցիին շրջափակը այդ մարդուն լուծէն ազատելու համար:

OWriš č̣ar čkar ardēn, orovhetew tarinerē i ver ekoġ gac’oġ bolor t’aġakan xorhowrdnerown mēǰēn, čes giter i՛nčpēs, Nazarikean ēfēntii part’ew hasakë dowrs c’c’owaç ēr, minčew angam, erbor iren hakaṙakamart vaġanc’ik hosank’ më amēn č̣ig t’ap’aç ēr, aten aten, ekeġec’iin šrǰap’akë ayd mardown lowçēn azatelow hamar.

s-18

fiction-000K-000401GN

Իր շատ մտերիմները երբ հետաքրքրութեամբ իրեն կը հարցնէին, թէ ի՛նչ այդքան յամառօրէն այդ պաշտօնին փաթթուած էր, Մարկոս էֆ. կը պատասխանէր, թէ հայրը մեռած ատենը իր ճիտին պարտք ձգած էր՝ ոտքը անպակաս ընել եկեղեցիէն եւ զանիկա պայծառացնել:

Ir šat mterimnerë erb hetak’rk’rowt’eamb iren kë harc’nēin, t’ē i՛nč aydk’an yamaṙòrēn ayd paštònin p’at’t’owaç ēr, Markos ēf. kë patasxanēr, t’ē hayrë meṙaç atenë ir č̣itin partk’ jgaç ēr, otk’ë anpakas ënel ekeġec’iēn ew zanika payçaṙac’nel.

s-19

fiction-000K-000401GO

Ատիկա ուխտ մըն էր իրեն համար, եւ ատո՛ր մէջ գլխաւորապէս կը կայանար իր հոգիին յաւիտենական փրկութիւնը:

Atika owxt mën ēr iren hamar, ew ato՛r mēǰ glxaworapēs kë kayanar ir hogiin yawitenakan p’rkowt’iwnë.

s-20

fiction-000K-000401GP

Վարպետ ալ մարդ, ամէն անգամ, որ թաղ. նոր ընտրութեան մը միջոցներուն իրեն դէմ հակառակութիւն մը կռահէր, փայլուն եւ շլացնող մեծագործութեամբ մը՝ զինուած բազուկները կը ջլատէր եւ իր կողմը կը շահէր զանոնք:

Varpet al mard, amēn angam, or t’aġ. nor ëntrowt’ean më miǰoc’nerown iren dēm hakaṙakowt’iwn më kṙahēr, p’aylown ew šlac’noġ meçagorçowt’eamb më, zinowaç bazowknerë kë ǰlatēr ew ir koġmë kë šahēr zanonk’.

s-21

fiction-000K-000401GQ

Օրինակի համար, մեծ տաճարի խորանին արծաթահիւս վարագոյր մը կը նուիրէր եւ անոր վառ ի վառ շողշողումովը կը խտղըտացնէր թաղեցիին աչուըները, ընտրութենէն շաբաթ մը առաջ:

Òrinaki hamar, meç tač̣ari xoranin arçat’ahiws varagoyr më kë nowirēr ew anor vaṙ i vaṙ šoġšoġowmovë kë xtġëtac’nēr t’aġec’iin ačowënerë, ëntrowt’enēn šabat’ më aṙaǰ.

s-22

fiction-000K-000501GR

— Ասանկ մարդ մը թաղական չընենք՝ ո՞վ ընենք,— կ՚ըսէր ժողովուրդը իրաւամբ:

— Asank mard më t’aġakan čënenk’, o?v ënenk’,— k,ësēr žoġovowrdë irawamb.

s-23

fiction-000K-000601GS

Մարկոս էֆէնտի աղէտաւոր թերութիւն մը ունէր սակայն, երբեք իր հոգածութեան շրջանակը չէր տարածեր մինչեւ ազգային վարժարանին սահմանները:

Markos ēfēnti aġētawor t’erowt’iwn më ownēr sakayn, erbek’ ir hogaçowt’ean šrǰanakë čēr taraçer minčew azgayin varžaranin sahmannerë.

s-24

fiction-000K-000601GT

Տգէտ ու խաւարամիտ, չէր հաւատար, որ մեր ազգին յառաջադիմութեանը մէջ դպրոցը կարեւոր դեր մը պիտի խաղար:

Tgēt ow xawaramit, čēr hawatar, or mer azgin yaṙaǰadimowt’eanë mēǰ dproc’ë karewor der më piti xaġar.

s-25

fiction-000K-000601GU

Տղաքը կարդալ-գրել մը սորվին՝ կ՚օգտէ,— կ՚ըսէր, անկէ ետքը, «եա՛ չարչի, եա՛ զենաաթ»:

Tġak’ë kardal-grel më sorvin, k,ògtē,— k,ësēr, ankē etk’ë, «ea՛ čarči, ea՛ zenaat’».

s-26

fiction-000K-000601GV

Ահա իր ամբողջ դաւանանքը ազգային դաստիարակութեան վրայ:

Aha ir amboġǰ dawanank’ë azgayin dastiarakowt’ean vray.

s-27

fiction-000K-000601H0

Այս պատճառով, տարիներէ ի վեր է… թաղին դպրոցը ողբալի խեղճութեան մը մատնուած էր:

Ays patč̣aṙov, tarinerē i ver ē… t’aġin dproc’ë oġbali xeġč̣owt’ean më matnowaç ēr.

s-28

fiction-000K-000601H1

Հոգաբարձութիւնը մենծ-աղա թաղականին ձեռքը խաղալիք մըն էր. եւ ամէնամեծ դժուարութեամբ է, որ կրնար անոր ձեռքէն ամսական չնչին պիւտճէն փրցունել՝ բոլորովին չփակելու համար վարժարանը:

Hogabarjowt’iwnë menç-aġa t’aġakanin jeṙk’ë xaġalik’ mën ēr. ew amēnameç džowarowt’eamb ē, or krnar anor jeṙk’ēn amsakan čnčin piwtč̣ēn p’rc’ownel, bolorovin čp’akelow hamar varžaranë.

s-29

fiction-000K-000701H2

— Ժամէն ինչ էւէլնայ նէ, դպրոցին,— կը պոռար թիկդատորը հոգաբարձուներուն երեսին:

— Žamēn inč ēwēlnay nē, dproc’in,— kë poṙar t’ikdatorë hogabarjownerown eresin.

s-30

fiction-000K-000801H3

Բայց ժամէն մեծ բան մը աւելցած չունէր.

Bayc’ žamēn meç ban më awelc’aç čownēr.

s-31

fiction-000K-000801H4

«եկեղեցիին պայծառութիւնը» կուլ կու տար բոլոր հասոյթները, կալուածական, թէ՛ եկեղեցական. եւ տէրտէր, վարդապետ, տիրացու, լուսարար, ձայնաւոր մեծապէս նպաստաւորուելով այս «եկեղեցամոլ» ռեժիմէն, բնականաբար կ՚ըլլային Նազարիկեան իշխանութեան մէյ մէկ զօրաւոր նեցուկները:

«ekeġec’iin payçaṙowt’iwnë» kowl kow tar bolor hasoyt’nerë, kalowaçakan, t’ē՛ ekeġec’akan. ew tērtēr, vardapet, tirac’ow, lowsarar, jaynawor meçapēs npastaworowelov ays «ekeġec’amol» ṙežimēn, bnakanabar k,ëllayin Nazarikean išxanowt’ean mēy mēk zòrawor nec’owknerë.

s-32

fiction-000K-000901H5

Անպատիժ եւ անդրդուելի, Մարկոս էֆէնտի կը շարունակէր իր այս ազգային բազմարդիւն գործունէութիւնը, որուն սերտիւ կապուած էր, ինչպէս ըսինք, իր հոգիին փրկութիւնը, բան մը, որուն կարեւորութիւնը, տարիներու հոլովման հետ, շեշտուեցաւ իր աչքին եւ ամէնածանր հանգամանք մը առաւ վերջիվերջոյ:

Anpatiž ew andrdoweli, Markos ēfēnti kë šarownakēr ir ays azgayin bazmardiwn gorçownēowt’iwnë, orown sertiw kapowaç ēr, inčpēs ësink’, ir hogiin p’rkowt’iwnë, ban më, orown kareworowt’iwnë, tarinerow holovman het, šeštowec’aw ir ačk’in ew amēnaçanr hangamank’ më aṙaw verǰiverǰoy.

s-33

fiction-000K-000901H6

Մարդուկը ինքնիրենը այն համոզումը գոյացուց, որ առանց այդ բարեպաշտական ծառայութեանը, դժբախտ պիտի ըլլար իր յաւիտենական կեանքին մէջ եւ դժոխքին բոցերը իր բաժինը պիտի ըլլային:

Mardowkë ink’nirenë ayn hamozowmë goyac’owc’, or aṙanc’ ayd barepaštakan çaṙayowt’eanë, džbaxt piti ëllar ir yawitenakan keank’in mēǰ ew džoxk’in boc’erë ir bažinë piti ëllayin.

s-34

fiction-000K-000A01H7

Բայց եթէ այս էր Մարկոս էֆէնտիի հանրային կեանքը, իր ընտանեկան կեանքը այլապէս չոր ու տափակ էր:

Bayc’ et’ē ays ēr Markos ēfēntii hanrayin keank’ë, ir ëntanekan keank’ë aylapēs čor ow tap’ak ēr.

s-35

fiction-000K-000A01H8

Մանչ զաւակ մը ունէր, որ առաջի օրէն իսկ իր մէջ ցոյց տուած էր հօրը հակումներուն բոլորովին հակառակ ձգտումներ:

Manč zawak më ownēr, or aṙaǰi òrēn isk ir mēǰ c’oyc’ towaç ēr hòrë hakowmnerown bolorovin hakaṙak jgtowmner.

s-36

fiction-000K-000A01H9

Զարեհ, տասնըվեց տարեկանին, արդէն սկսած էր հեգնութեամբ նայիլ հօրը խաւարամիտ ոգիին ու չափազանց բարեպաշտ ու եկեղեցասէր տրամադրութեանցը վրայ:

Zareh, tasnëvec’ tarekanin, ardēn sksaç ēr hegnowt’eamb nayil hòrë xawaramit ogiin ow čap’azanc’ barepašt ow ekeġec’asēr tramadrowt’eanc’ë vray.

s-37

fiction-000K-000A01HA

Ընդհակառակը, իր մէջ կը զգար զարգանալու, նոր ու փրկարար գաղափարներով տոգորուելու ցանկութիւն մը, որուն շուարած էր, թէ ինչ կերպով կարէնար գոհացում տալ, երբ, 96ի դէպքերը հանկարծ վրայ հասած էին, ու Զարեհ, ընդհանուր խառնաշփոթութենէն օգտուելով, ինքզինքը արտասահման նետած էր, առանց եւ ոչ իսկ իր հօրը հաւանութիւնն առնելու:

Ëndhakaṙakë, ir mēǰ kë zgar zarganalow, nor ow p’rkarar gaġap’arnerov togorowelow c’ankowt’iwn më, orown šowaraç ēr, t’ē inč kerpov karēnar gohac’owm tal, erb, 96i dēpk’erë hankarç vray hasaç ēin, ow Zareh, ëndhanowr xaṙnašp’ot’owt’enēn ògtowelov, ink’zink’ë artasahman netaç ēr, aṙanc’ ew oč isk ir hòrë hawanowt’iwnn aṙnelow.

s-38

fiction-000K-000B01HB

Այս փախուստը, կամ անհետացումը սաստիկ զայրացուցած էր Մարկոս էֆէնտին, որ քանի մը տարի առաջ արդեն կորսնցուցած ըլլալով իր կինը, իրեն պէս բարեպաշտ ու երկիւղած, իր քով ոչ ոք կ՚ունենար, եթէ ոչ պառաւ, 80-ամեայ մօրաքոյր մը, որ նմանապէս կեանքը ծոմով, մոմով, պահքով ու աղօթքով կ՚անցընէր:

Ays p’axowstë, kam anhetac’owmë sastik zayrac’owc’aç ēr Markos ēfēntin, or k’ani më tari aṙaǰ arden korsnc’owc’aç ëllalov ir kinë, iren pēs barepašt ow erkiwġaç, ir k’ov oč ok’ k,ownenar, et’ē oč paṙaw, 80-ameay mòrak’oyr më, or nmanapēs keank’ë çomov, momov, pahk’ov ow aġòt’k’ov k,anc’ënēr.

s-39

fiction-000K-000B01HC

Միս մինակ մնացած էր Մարկոս էֆէնտի եւ 96ի դէպքերուն ահեղասաստ փոթորիկին անդորրացումէն յետոյ, նորէն իր սովորական կեանքն սկսած էր ապրիլ, ա՛լ ամբողջովին նուիրուելով եկեղեցիին ու անոր անվերջանալի բարեզարդութեանն ու պայծառութեանը:

Mis minak mnac’aç ēr Markos ēfēnti ew 96i dēpk’erown aheġasast p’ot’orikin andorrac’owmēn yetoy, norēn ir sovorakan keank’n sksaç ēr april, a՛l amboġǰovin nowirowelov ekeġec’iin ow anor anverǰanali barezardowt’eann ow payçaṙowt’eanë.

s-40

fiction-000K-000C01HD

Զարեհ՝ ճարպիկ, աշխոյժ ու խելացի տղայ, յաջողած էր արտասահմանի մէջ որոշ շաւիղ մը գծել իրեն ու չկորսուիլ եւրոպական խօլ ու սանձարձակ կեանքի այն յորձանուտին մէջ, ուր այնքան հայ ծաղկափթիթ եւ յուսալից կեանքեր փչացան:

Zareh, č̣arpik, ašxoyž ow xelac’i tġay, yaǰoġaç ēr artasahmani mēǰ oroš šawiġ më gçel iren ow čkorsowil ewropakan xòl ow sanjarjak keank’i ayn yorjanowtin mēǰ, owr aynk’an hay çaġkap’t’it’ ew yowsalic’ keank’er p’čac’an.

s-41

fiction-000K-000C01HE

Տասներեք տարի տող մը չգրեց իր հօրը եւ մէկ փարա չուզեց անկէ իր ապրուստին համար:

Tasnerek’ tari toġ më čgrec’ ir hòrë ew mēk p’ara čowzec’ ankē ir aprowstin hamar.

s-42

fiction-000K-000C01HF

Տոկաց ամէն զրկանքի եւ մտաւորական զարգացմանը հետապնդեց:

Tokac’ amēn zrkank’i ew mtaworakan zargac’manë hetapndec’.

s-43

fiction-000K-000C01HG

Վերջին ծայր կը հետաքրքրէին զինքը ընկերային գիտութիւնները եւ Ժնեւի մէջ իր ուսումը կատարելագործեց:

Verǰin çayr kë hetak’rk’rēin zink’ë ënkerayin gitowt’iwnnerë ew Žnewi mēǰ ir owsowmë katarelagorçec’.

s-44

fiction-000K-000C01HH

Մարդկային խոր դժբախտութեանց հարցերովը յափշտակուած, Զարեհ անշուշտ անկարեկիր չմնաց իր ազգին ցաւերուն եւ եռանդով գործակցեցաւ յեղափոխական մեծ գործին, որուն պատրաստութեան վառարաններէն մէկն ալ ազատ ու ազնիւ Զուիցերիան է:

Mardkayin xor džbaxtowt’eanc’ harc’erovë yap’štakowaç, Zareh anšowšt ankarekir čmnac’ ir azgin c’awerown ew eṙandov gorçakc’ec’aw yeġap’oxakan meç gorçin, orown patrastowt’ean vaṙarannerēn mēkn al azat ow azniw Zowic’erian ē.

s-45

fiction-000K-000D01HI

Ազատութեան քաղցրահունչ շեփորը երբոր հնչեց Արեւելքի մայրաքաղաքին մէջ, Զարեհ, ինչպէս իր յեղափոխական ընկերները, թռաւ եկաւ Պոլիս գործունէութեան նոր, անկոխ, կոյս գետիններու ի խնդիր:

Azatowt’ean k’aġc’rahownč šep’orë erbor hnčec’ Arewelk’i mayrak’aġak’in mēǰ, Zareh, inčpēs ir yeġap’oxakan ënkernerë, t’ṙaw ekaw Polis gorçownēowt’ean nor, ankox, koys getinnerow i xndir.

s-46

fiction-000K-000E01HJ

Եւ այդ երջանիկ ու անմոռանալի օրերէն մէկ օր մը, Է… գիւղին թաղական խորհուրդի վաթսնամեայ ատենապետը, շուկան, իր խանութին մէջ, բարձրահասակ երիտասարդ մը կանգնած տեսաւ յանկարծ իր դէմը:

EW ayd erǰanik ow anmoṙanali òrerēn mēk òr më, Ē… giwġin t’aġakan xorhowrdi vat’snameay atenapetë, šowkan, ir xanowt’in mēǰ, barjrahasak eritasard më kangnaç tesaw yankarç ir dēmë.

s-47

fiction-000K-000E01HK

Երկար, շէկ մազեր, գլխարկ, սեւ ծփծփուն փողկապ, սրածայր մօրուք:

Erkar, šēk mazer, glxark, sew çp’çp’own p’oġkap, sraçayr mòrowk’.

s-48

fiction-000K-000E01HL

Եւրոպական ամբողջութիւն մը:

EWropakan amboġǰowt’iwn më.

s-49

fiction-000K-000F01HM

— Ո՞վ ես,— հարցուց Մարկոս էֆէնտի, շուարած նայելով այդ հիւրին:

— O?v es,— harc’owc’ Markos ēfēnti, šowaraç nayelov ayd hiwrin.

s-50

fiction-000K-000G01HN

— Զաւակդ,— ըսաւ Զարեհ հանդարտ եւ ժպտուն:

— Zawakd,— ësaw Zareh handart ew žptown.

s-51

fiction-000K-000H01HO

Արծաթավաճառը շփոթեցաւ. այդ կերպարանքով զաւակ ինք երբեք երազած չէր:

Arçat’avač̣aṙë šp’ot’ec’aw. ayd kerparank’ov zawak ink’ erbek’ erazaç čēr.

s-52

fiction-000K-000H01HP

Մանաւանդ որ անոր անհետացումէն ետքը, անկէց ո՛ եւ է լուր չառնելով, շատերու պէս ինքն ալ ենթադրած էր, թէ ջարդի ուրականին մէջ կորած գացած էր իր զաւակը:

Manawand or anor anhetac’owmēn etk’ë, ankēc’ o՛ ew ē lowr čaṙnelov, šaterow pēs ink’n al ent’adraç ēr, t’ē ǰardi owrakanin mēǰ koraç gac’aç ēr ir zawakë.

s-53

fiction-000K-000H01HQ

Լացած էր զայն, բայց մոռցած ալ էր:

Lac’aç ēr zayn, bayc’ moṙc’aç al ēr.

s-54

fiction-000K-000H01HR

Ահա հիմակ այդ մոռցուածը իր առջեւ կը տնկուէր յանկարծ:

Aha himak ayd moṙc’owaçë ir aṙǰew kë tnkowēr yankarç.

s-55

fiction-000K-000H01HS

Կասկածեցաւ:

Kaskaçec’aw.

s-56

fiction-000K-000H01HT

Արդեօք խաբեբա՞յ մըն էր, որ իր ժառանգորդը կ՚ուզէր ըլլալ:

Ardeòk’ xabeba?y mën ēr, or ir žaṙangordë k,owzēr ëllal.

s-57

fiction-000K-000H01HU

Աւելի ուշադրութեամբ նայեցաւ այդ դէմքին ու անոր անուշ, կապոյտ աչուըներուն ու պարզ ու անկեղծ դիմագծերուն մէջ իսկոյն ճանչցաւ հայրը, որուն իսկական պատկերն էր:

Aweli owšadrowt’eamb nayec’aw ayd dēmk’in ow anor anowš, kapoyt ačowënerown ow parz ow ankeġç dimagçerown mēǰ iskoyn č̣ančc’aw hayrë, orown iskakan patkern ēr.

s-58

fiction-000K-000H01HV

Համբուրեց զայն, աչքին մէջ արցունքէ կաթիլով մը:

Hambowrec’ zayn, ačk’in mēǰ arc’ownk’ē kat’ilov më.

s-59

fiction-000K-000H01I0

Եւ տունը տարաւ զայն:

EW townë taraw zayn.

s-60

fiction-000K-000H01I1

Թաղին մէջ օրուան նորոյթը Զարեհին վերադարձը եղաւ՝ ուրիշ շատ մը վերադարձներու մէջ:

T’aġin mēǰ òrowan noroyt’ë Zarehin veradarjë eġaw, owriš šat më veradarjnerow mēǰ.

s-61

fiction-000K-000H01I2

Զաւկին վերերեւումը բնականաբար որեւէ փոփոխութիւն առաջ չբերաւ Նազարիկեանի կեանքին մէջ:

Zawkin vererewowmë bnakanabar orewē p’op’oxowt’iwn aṙaǰ čberaw Nazarikeani keank’in mēǰ.

s-62

fiction-000K-000H01I3

Ան իր գործին նայեցաւ նորէն, ժամուն, բանկալին, խորանին, մոմին, կանթեղին:

An ir gorçin nayec’aw norēn, žamown, bankalin, xoranin, momin, kant’eġin.

s-63

fiction-000K-000H01I4

Իբրեւ հանրային, ընկերային գործիչ, Զարեհ, անշուշտ, իսկոյն սկսաւ հետաքրքրուիլ իր թաղին ազգային, կրթական, կուլտուրական գործերովը:

Ibrew hanrayin, ënkerayin gorçič, Zareh, anšowšt, iskoyn sksaw hetak’rk’rowil ir t’aġin azgayin, krt’akan, kowltowrakan gorçerovë.

s-64

fiction-000K-000H01I5

Օր մը յանկարծ դպրոցը այցելեց եւ ի տես անոր ողբալի վիճակին՝ բուռն կերպով ըմբոստացաւ:

Òr më yankarç dproc’ë ayc’elec’ ew i tes anor oġbali vič̣akin, bowṙn kerpov ëmbostac’aw.

s-65

fiction-000K-000I01I6

— Ո՞վ ասիկա այս վիճակին հասցուցեր է,— հարցուց իրազեկներու զայրացմամբ:

— O?v asika ays vič̣akin hasc’owc’er ē,— harc’owc’ irazeknerow zayrac’mamb.

s-66

fiction-000K-000J01I7

— Հայրդ,— ըսին իրեն՝ վարանումէ մը յետոյ:

— Hayrd,— ësin iren, varanowmē më yetoy.

s-67

fiction-000K-000K01I8

— Հա՜յրս…— շշնջաց երիտասարդը՝ ամօթէն կարմրած եւ ափիբերան:

— Ha!yrs…— ššnǰac’ eritasardë, amòt’ēn karmraç ew ap’iberan.

s-68

fiction-000K-000K01I9

Հայրս… այսուհանդերձ պէտք է այս բոլոր խեղճութիւնները բարեփոխել:

Hayrs… aysowhanderj pētk’ ē ays bolor xeġč̣owt’iwnnerë barep’oxel.

s-69

fiction-000K-000K01IA

Պէտք է քանդել հինը…

Pētk’ ē k’andel hinë…

s-70

fiction-000K-000L01IB

Խնդացին շատեր:

Xndac’in šater.

s-71

fiction-000K-000L01IC

Զաւակը հօրը դէ՞մ պիտի ելլար:

Zawakë hòrë dē?m piti ellar.

s-72

fiction-000K-000M01ID

Զարեհ, անհամբեր հոգի, իսկոյն իր շուրջը ամփոփեց գիւղին երիտասարդութիւնը եւ ցնցող յորդորներով յաջողեցաւ անոր թմրութիւնը փարատել, եռանդ, աշխոյժ, գործունէութեան ոգի ներշնչեց անոր:

Zareh, anhamber hogi, iskoyn ir šowrǰë amp’op’ec’ giwġin eritasardowt’iwnë ew c’nc’oġ yordornerov yaǰoġec’aw anor t’mrowt’iwnë p’aratel, eṙand, ašxoyž, gorçownēowt’ean ogi neršnčec’ anor.

s-73

fiction-000K-000M01IE

Թաղը յեղաշրջուեցաւ:

T’aġë yeġašrǰowec’aw.

s-74

fiction-000K-000M01IF

Ո՞ւր էր ան նախկին մեռելութիւնը:

O?wr ēr an naxkin meṙelowt’iwnë.

s-75

fiction-000K-000M01IG

Լսարան հիմնուեցաւ:

Lsaran himnowec’aw.

s-76

fiction-000K-000M01IH

Բանախօսութիւններ սկսան կանոնաւորապէս:

Banaxòsowt’iwnner sksan kanonaworapēs.

s-77

fiction-000K-000M01II

Ի մէջ այլոց կրթութեան հարցը սեղանին վրայ դրուեցաւ:

I mēǰ ayloc’ krt’owt’ean harc’ë seġanin vray drowec’aw.

s-78

fiction-000K-000M01IJ

Այդ միջոցին էր արդէն, որ Պատրիարքարանը հրահանգներ կը ղրկէր ամէն կողմ՝ թաղային մարմիններու նորոգ ընտրութեանց համար, համաձայն նոր ռեժիմին ոգւոյն:

Ayd miǰoc’in ēr ardēn, or Patriark’aranë hrahangner kë ġrkēr amēn koġm, t’aġayin marminnerow norog ëntrowt’eanc’ hamar, hamajayn nor ṙežimin ogwoyn.

s-79

fiction-000K-000M01IK

Այս հրահանգը ապշութեամբ լսած էր Մարկոս էֆէնտի եւ դէմքը թթուեցուցած էր, երբ որ իմացած էր, թէ սահմանադրական Թաղական Խորհուրդ մը պիտի ընտրուէր:

Ays hrahangë apšowt’eamb lsaç ēr Markos ēfēnti ew dēmk’ë t’t’owec’owc’aç ēr, erb or imac’aç ēr, t’ē sahmanadrakan T’aġakan Xorhowrd më piti ëntrowēr.

s-80

fiction-000K-000M01IL

Իր անկումին հոտը առած էր մարդուկը եւ յետոյ աչքէն չէր վրիպած նոր ու աղմկալից եռուզեռը, որ յանկարծ ծայր տուած էր գիւղին մէջ:

Ir ankowmin hotë aṙaç ēr mardowkë ew yetoy ačk’ēn čēr vripaç nor ow aġmkalic’ eṙowzeṙë, or yankarç çayr towaç ēr giwġin mēǰ.

s-81

fiction-000K-000M01IM

Ուրիշ աւելի ծանր բան մըն ալ տեղի ունեցած էր:

OWriš aweli çanr ban mën al teġi ownec’aç ēr.

s-82

fiction-000K-000M01IN

Իր որդին իրիկուն մը աղաչական, բայց եւ տիրական ալ շեշտով մը ըսած էր իրեն.

Ir ordin irikown më aġačakan, bayc’ ew tirakan al šeštov më ësaç ēr iren.

s-83

fiction-000K-000N01IO

— Հայրիկ, դուն ա՛լ հանգստանալու պէտք ունիս, քաշուէ՛ ազգային գործերէ, թող քիչ մըն ալ ուրիշները աշխատին…

— Hayrik, down a՛l hangstanalow pētk’ ownis, k’ašowē՛ azgayin gorçerē, t’oġ k’ič mën al owrišnerë ašxatin…

s-84

fiction-000K-000O01IP

Ծերունին ծուռ-ծուռ երիտասարդին երեսը նայած ու առած քալած էր:

Çerownin çowṙ-çowṙ eritasardin eresë nayaç ow aṙaç k’alaç ēr.

s-85

fiction-000K-000P01IQ

— Աս փորձա՞նքը ուրկէ մէջտեղ ելաւ,— կ՚ըսէր:

— As p’orja?nk’ë owrkē mēǰteġ elaw,— k,ësēr.

s-86

fiction-000K-000Q01IR

Քսան տարիէ ի վեր առաջին անգամ ըլլալով, թաղային անկաշկանդ, ազատ եւ սահմանադրական ընտրութիւններ տեղի ունեցան:

K’san tariē i ver aṙaǰin angam ëllalov, t’aġayin ankaškand, azat ew sahmanadrakan ëntrowt’iwnner teġi ownec’an.

s-87

fiction-000K-000Q01IS

Գլխաւոր շարժիչ, առաջնորդող ուժը եղաւ Զարեհ Նազարիկեան, որ յայտնի կերպով իր հօր վերընտրութեանը դէմ ելաւ, նոյնիսկ այնքան բուռն կերպով, որ նախկին ատենապետին բարեկամներէն շատեր եկան եղելութիւնը ցաւած սրտով պատմեցին իրեն:

Glxawor šaržič, aṙaǰnordoġ owžë eġaw Zareh Nazarikean, or yaytni kerpov ir hòr verëntrowt’eanë dēm elaw, noynisk aynk’an bowṙn kerpov, or naxkin atenapetin barekamnerēn šater ekan eġelowt’iwnë c’awaç srtov patmec’in iren.

s-88

fiction-000K-000R01IT

Մարկոս էֆէնտի գլուխն երերցուց ու չպատասխանեց:

Markos ēfēnti glowxn ererc’owc’ ow čpatasxanec’.

s-89

fiction-000K-000R01IU

Խուլ փոթորիկ մը կը յորձանար իր հոգիին մէջ:

Xowl p’ot’orik më kë yorjanar ir hogiin mēǰ.

s-90

fiction-000K-000S01IV

Եւ ահա ընտրուեցաւ նոր Թաղական Խորհուրդը՝ ազատական տարրերէ, ընդ որս եւ Զարեհ Նազարիկեան:

EW aha ëntrowec’aw nor T’aġakan Xorhowrdë, azatakan tarrerē, ënd ors ew Zareh Nazarikean.

s-91

fiction-000K-000S01J0

Որդին հօրը կը յաջորդէր, անոր քսանամեայ բարոյական, ընկերային, կրթական աւերը բառնալու եւ գործուած չարիքը դարմանելու համար:

Ordin hòrë kë yaǰordēr, anor k’sanameay baroyakan, ënkerayin, krt’akan awerë baṙnalow ew gorçowaç čarik’ë darmanelow hamar.

s-92

fiction-000K-000T01J1

Մարկոս էֆէնտի 400 ընտրողներէ 10-ին քուէն միայն ստացած էր, ամօթալի ու ջախջախիչ պարտութիւն:

Markos ēfēnti 400 ëntroġnerē 10-in k’owēn miayn stac’aç ēr, amòt’ali ow ǰaxǰaxič partowt’iwn.

s-93

fiction-000K-000U01J2

— Աֆէրի՛մ, զաւակս, ապրի՛ս,— ըսաւ միայն՝ իր ամբողջ դառնութիւնը արտայայտելու համար:

— Afēri՛m, zawaks, apri՛s,— ësaw miayn, ir amboġǰ daṙnowt’iwnë artayaytelow hamar.

s-94

fiction-000K-000V01J3

Ուրիշ բան չըսաւ:

OWriš ban čësaw.

s-95

fiction-000K-001001J4

Ոտքը կտրեց ոչ միայն թաղական Խորհրդարանէն, այլ եւ ժամէն, որուն վրայ քառորդ դար շարունակ գուրգուրացած էր:

Otk’ë ktrec’ oč miayn t’aġakan Xorhrdaranēn, ayl ew žamēn, orown vray k’aṙord dar šarownak gowrgowrac’aç ēr.

s-96

fiction-000K-001101J5

Ժամանակ մը մտախոհ՝ շուկայ գնաց եկաւ:

Žamanak më mtaxoh, šowkay gnac’ ekaw.

s-97

fiction-000K-001101J6

Օր մը, կամուրջէն կառք մը նստաւ եւ շիտակ Ազգային Պատրիարքարան գնաց ու պատրիարքին հետ տեսակցիլ ուզեց՝ յոյժ կարեւոր խնդրի մը համար:

Òr më, kamowrǰēn kaṙk’ më nstaw ew šitak Azgayin Patriark’aran gnac’ ow patriark’in het tesakc’il owzec’, yoyž karewor xndri më hamar.

s-98

fiction-000K-001201J7

Տեսակցութիւնը կարճ եղաւ:

Tesakc’owt’iwnë karč̣ eġaw.

s-99

fiction-000K-001301J8

Մարկոս էֆէնտի Նազարիկեան պաշտօնական թուղթով, գիրով իր ամբողջ հարստութիւնը, անշարժ եւ շարժուն կալուած, իբր 40,000 ոսկի, կը կտակէր ազգին՝ յետ մահու, պայմանաւ, որ այս գումարը յատկացուէր «միմիայն Հայաստանեայց Ս. Եկեղեցիին պայծառութեանը»:

Markos ēfēnti Nazarikean paštònakan t’owġt’ov, girov ir amboġǰ harstowt’iwnë, anšarž ew šaržown kalowaç, ibr 40,000 oski, kë ktakēr azgin, yet mahow, paymanaw, or ays gowmarë yatkac’owēr «mimiayn Hayastaneayc’ S. Ekeġec’iin payçaṙowt’eanë».