Universal Dependencies - Western Armenian - ArmTDP

s-1

blog-003E-0001070R

Ներգաղթն է, որ թէ՛ արտասահմանի տարտղնուած հայը կը փրկէ եւ թէ՛ Հայաստանի գոյութիւնն ու պետականութիւնը կը յաւերժացնէ

Nergaġt’n ē, or t’ē՛ artasahmani tartġnowaç hayë kë p’rkē ew t’ē՛ Hayastani goyowt’iwnn ow petakanowt’iwnë kë yaweržac’nē

s-2

blog-003E-0002070S

Ալեքս Մարտիրոսեան. Անդրադարձ մը՝ Վ. Թէնպէլեանի կարգ մը յօդուածներուն

Alek’s Martirosean. Andradarj më, V. T’ēnpēleani karg më yòdowaçnerown

s-3

blog-003E-0003070T

«Հայապահպանում» բառին չեմ հաւատացած, եւ ինչպէս լուսահոգի Գարեգին Ա. կաթողիկոսը ելոյթի մը մէջ նշած էր, «ազգ մը պահածոյ կերակուր չէ, որ պահես։

«Hayapahpanowm» baṙin čem hawatac’aç, ew inčpēs lowsahogi Garegin A. kat’oġikosë eloyt’i më mēǰ nšaç ēr, «azg më pahaçoy kerakowr čē, or pahes.

s-4

blog-003E-0003070U

Ազգը որպէս շնչող ու ապրող էակ, պէտք է նորոգէ ինքզինք, բարգաւաճի եւ ուռճանայ... ուրեմն փոխարինել այդ բառը «ազգակերտում»ով»:

Azgë orpēs šnčoġ ow aproġ ēak, pētk’ ē norogē ink’zink’, bargawač̣i ew owṙč̣anay... owremn p’oxarinel ayd baṙë «azgakertowm»ov».

s-5

blog-003E-0004070V

1968էն ի վեր, ապրելով Գանատայի ինքնաբաւ ու կազմակերպ Թորոնթոյի գաղութին մէջ, մաս կազմելով ՀԵԴ-ին, ՀՅԴ-ին, «Համազգային»ին, ՀՄԸՄ-ին, «դպրաց դաս»ին, երկու զաւակներս՝ Սեւանն ու Վարուժանը շրջանաւարտ՝ ազգային երկրորդական վարժարաններէն, ընտանեկան խօսակցական լեզուն ըլլալով բացառապէս հայերէնը, պահելով մեր բոլոր ազգային տօներն ու սովորոյթները, յուսացած եւ սպասած էինք, որ... «Հայաստանի անկախութիւն»ը ըլլայ հայրենադարձութեան սկիզբը, ու «Դէպի երկիր» կարգախօսով, մեր բոլորին «հայապահպանման» զոհողութիւնները իրենց նպատակին կը ծառայեն, նոր սերունդին անտառը Սփիւռքի ջերմոցային վիճակէն կը փոխադրենք Երկիր դրախտավայր՝ Մայր Հայաստան...

1968ēn i ver, aprelov Ganatayi ink’nabaw ow kazmakerp T’oront’oyi gaġowt’in mēǰ, mas kazmelov HED-in, HYD-in, «Hamazgayin»in, HMËM-in, «dprac’ das»in, erkow zawakners, Sewann ow Varowžanë šrǰanawart, azgayin erkrordakan varžarannerēn, ëntanekan xòsakc’akan lezown ëllalov bac’aṙapēs hayerēnë, pahelov mer bolor azgayin tònern ow sovoroyt’nerë, yowsac’aç ew spasaç ēink’, or... «Hayastani ankaxowt’iwn»ë ëllay hayrenadarjowt’ean skizbë, ow «Dēpi erkir» kargaxòsov, mer bolorin «hayapahpanman» zohoġowt’iwnnerë irenc’ npatakin kë çaṙayen, nor serowndin antaṙë Sp’iwṙk’i ǰermoc’ayin vič̣akēn kë p’oxadrenk’ Erkir draxtavayr, Mayr Hayastan...

s-6

blog-003E-00050711

Այդպէս չեղաւ սակայն. երբեմնի «Դէպի երկիր» կարգախօսը արդէն մոռցուած, պատմութեան դասէն ալ ոչ մէկ իմաստութիւն վերցնելով (Թրանսիլվանիոյ եւ Լեհաստանի գաղութներու 300 տարուան պատմութիւնը՝ վկայ) պարտադրուած Սփիւռքը դարձաւ ինքնանպատակ կենցաղավիճակ, ու մենք տակաւին շարունակելով անիւի գիւտը կատարել՝ կ՚ուզենք փրկել սփիւռքի հայութիւնը։

Aydpēs čeġaw sakayn. erbemni «Dēpi erkir» kargaxòsë ardēn moṙc’owaç, patmowt’ean dasēn al oč mēk imastowt’iwn verc’nelov (T’ransilvanioy ew Lehastani gaġowt’nerow 300 tarowan patmowt’iwnë, vkay) partadrowaç Sp’iwṙk’ë darjaw ink’nanpatak kenc’aġavič̣ak, ow menk’ takawin šarownakelov aniwi giwtë katarel, k,owzenk’ p’rkel sp’iwṙk’i hayowt’iwnë.

s-7

blog-003E-00060712

Սիրելի Վարուժ, ճիշդ չէ ըսել, որ «հայրենիքի հողէն եւ հողին վրայ համախումբ ապրելու իրաւունքէն զրկուած սփիւռքահայութիւնը շեշտակիօրէն կը դրսեւորէ անցեալէն խզուելու, անցեալի արժէքներն ու թերիները անտեսելու վարքագիծ մը» (Նոյեմբեր 12, 2021)։

Sireli Varowž, č̣išd čē ësel, or «hayrenik’i hoġēn ew hoġin vray hamaxowmb aprelow irawownk’ēn zrkowaç sp’iwṙk’ahayowt’iwnë šeštakiòrēn kë drseworē anc’ealēn xzowelow, anc’eali aržēk’nern ow t’erinerë anteselow vark’agiç më» (Noyember 12, 2021).

s-8

blog-003E-00060713

Մեր ծնողները, այո՛, զրկուած էին հայրենի հողին վրայ համախումբ ապրելու իրաւունքէն, սակայն ոչ մենք... որ նախընտրած ենք «հանգիստ» ապրիլ հեռու մեր ՀԱՅՐԵՆԻՔԷՆ։

Mer çnoġnerë, ayo՛, zrkowaç ēin hayreni hoġin vray hamaxowmb aprelow irawownk’ēn, sakayn oč menk’... or naxëntraç enk’ «hangist» april heṙow mer HAYRENIK’ĒN.

s-9

blog-003E-00060714

Կեանքը, իր բնագիտական օրէնքով, մեր կամքէն անկախ, կը պարտադրէ վիճակներ, որոնց վրայ մենք չունինք որեւէ հակակշիռ:

Keank’ë, ir bnagitakan òrēnk’ov, mer kamk’ēn ankax, kë partadrē vič̣akner, oronc’ vray menk’ čownink’ orewē hakakšiṙ.

s-10

blog-003E-00060715

Երբ ջուր նետուիս՝ կը թրջուիս, կրակի բոցէն՝ կ՚այրիս:

Erb ǰowr netowis, kë t’rǰowis, kraki boc’ēn, k,ayris.

s-11

blog-003E-00060716

«Օտար երկինքներու տակ, ընկերային, տնտեսական, մշակութային եւ քաղաքական բազմազան ազդեցութիւններու ենթակայ մեր ժողովուրդը, իր նոր դիմագիծի փնտռտուքին մէջ, սկսած է անջատուիլ իր ամբողջ անհատականութիւնը կերտած մօտիկ թէ հեռաւոր անցեալի պատմութենէն» (Պատմութիւնը խթան գոյատեւումի, Նոյեմբեր 12, 2021):

«Òtar erkink’nerow tak, ënkerayin, tntesakan, mšakowt’ayin ew k’aġak’akan bazmazan azdec’owt’iwnnerow ent’akay mer žoġovowrdë, ir nor dimagiçi p’ntṙtowk’in mēǰ, sksaç ē anǰatowil ir amboġǰ anhatakanowt’iwnë kertaç mòtik t’ē heṙawor anc’eali patmowt’enēn» (Patmowt’iwnë xt’an goyatewowmi, Noyember 12, 2021).

s-12

blog-003E-00060717

Սա եւս պատճառա-հետեւանքային կացութիւն է:

Sa ews patč̣aṙa-hetewank’ayin kac’owt’iwn ē.

s-13

blog-003E-00060718

Իմ կեանքիս փորձն ու պատմութիւնը փաստած են, որ հայուն համար՝ հայրենիքէն դուրս «չիք փրկութիւն»:

Im keank’is p’orjn ow patmowt’iwnë p’astaç en, or hayown hamar, hayrenik’ēn dowrs «čik’ p’rkowt’iwn».

s-14

blog-003E-00070719

Հայրենիքը արձակուրդի հանգրուան մը չէ. պէտք է գալ, ապրիլ, ստեղծագործել եւ արարել, իր վատ ու լաւ իրականութեամբ:

Hayrenik’ë arjakowrdi hangrowan më čē. pētk’ ē gal, april, steġçagorçel ew ararel, ir vat ow law irakanowt’eamb.

s-15

blog-003E-0007071A

CNNի շէնքին մուտքը փակելով, Ֆրանսայի եւ Սպանիոյ մայրուղիները արգելափակելով, օտար դեսպանատուներուն առջեւ «արդարութիւն մուրալով»՝ իբր ցոյց, մենք շա՜տ թանկ ժամանակ ենք վատնած:

CNNi šēnk’in mowtk’ë p’akelov, Fransayi ew Spanioy mayrowġinerë argelap’akelov, òtar despanatownerown aṙǰew «ardarowt’iwn mowralov», ibr c’oyc’, menk’ ša!t t’ank žamanak enk’ vatnaç.

s-16

blog-003E-0008071B

Լուսահոգի աներմայրս՝ տիկին Արաքսի Գասարճեանն, ըլլալով Թորոնթոյի երեք եկեղեցիներու դաշնակահարը եւ երգեհոնահարը, մեզի կը հաղորդէր պսակուող զոյգերուն անունները Առաջնորդարանի տոմարին մէջ չարձանագրուած իսկ. մենք կ՚իմանայինք որոնք են պսակուողները եւ եթէ օտարախառն ըլլար, ընտանեկան ափսոսանք եւ վշտահար զրոյցի նիւթ կ՚ըլլար:

Lowsahogi anermayrs, tikin Arak’si Gasarč̣eann, ëllalov T’oront’oyi erek’ ekeġec’inerow dašnakaharë ew ergehonaharë, mezi kë haġordēr psakowoġ zoygerown anownnerë Aṙaǰnordarani tomarin mēǰ čarjanagrowaç isk. menk’ k,imanayink’ oronk’ en psakowoġnerë ew et’ē òtaraxaṙn ëllar, ëntanekan ap’sosank’ ew vštahar zroyc’i niwt’ k,ëllar.

s-17

blog-003E-0008071C

70-ականներուն, երբ գաղութը թարմ էր, անհնար էր, որ Հայաստանեայց եկեղեցւոյ խորանին օտար հարս կամ փեսայ մօտենար...

70-akannerown, erb gaġowt’ë t’arm ēr, anhnar ēr, or Hayastaneayc’ ekeġec’woy xoranin òtar hars kam p’esay mòtenar...

s-18

blog-003E-0008071D

Ժամանակի խարտոցը մաշեցուց տոհմիկ սովորոյթները, եկեղեցին ալ սկսաւ այնպէս վարուիլ, որ «յաճախորդ» չկորսնցնէ. այդպէս ալ պիտի շարունակուի, քանի ընտրած ենք ապրիլ հայրենիքէն հեռու...։

Žamanaki xartoc’ë mašec’owc’ tohmik sovoroyt’nerë, ekeġec’in al sksaw aynpēs varowil, or «yač̣axord» čkorsnc’nē. aydpēs al piti šarownakowi, k’ani ëntraç enk’ april hayrenik’ēn heṙow....

s-19

blog-003E-0008071E

Մեր զաւակներուն ու նոր սերունդին «մի՛ ըներ», «օտարի» հետ մի՛ ամուսնանար ըսելը հեշտ է:

Mer zawaknerown ow nor serowndin «mi՛ ëner», «òtari» het mi՛ amowsnanar ëselë hešt ē.

s-20

blog-003E-0008071F

Գործնական եւ ազդու այլընտրանք առաջարկելն է մարտահրաւէրը։

Gorçnakan ew azdow aylëntrank’ aṙaǰarkeln ē martahrawērë.

s-21

blog-003E-0009071G

Բնութիւնը պարապութիւն չի ճանչնար. միշտ բանով մը կը լեցնէ զայն:

Bnowt’iwnë parapowt’iwn či č̣ančnar. mišt banov më kë lec’nē zayn.

s-22

blog-003E-0009071H

Պարտիզպանը երբ ուզէ իր ածուին կամ պարտէզին մէջ միայն շուշան, մեխակ ու վարդ տեսնել, ա՛յդ կը ցանէ, չձգելով, որ մոլախոտ, տատասկ ու վայրի բոյսեր ծլին այնտեղ, տեւական մշակելով զայն:

Partizpanë erb owzē ir açowin kam partēzin mēǰ miayn šowšan, mexak ow vard tesnel, a՛yd kë c’anē, čjgelov, or molaxot, tatask ow vayri boyser çlin aynteġ, tewakan mšakelov zayn.

s-23

blog-003E-000A071I

«Պայքա՛ր թրքական երաժշտութեան դէմ, պայքա՛ր թրքական սերիալներու դէմ եւ պայքար՝ թրքական ապրանքներուն դէմ:

«Payk’a՛r t’rk’akan eražštowt’ean dēm, payk’a՛r t’rk’akan serialnerow dēm ew payk’ar, t’rk’akan aprank’nerown dēm.

s-24

blog-003E-000A071J

Բնական է, պէտք է պայքարիլ, բայց այդ պայքարը պէտք չէ մնայ կարգախօսային եւ արագ մարող զգացական շրջագիծի մէջ»:

Bnakan ē, pētk’ ē payk’aril, bayc’ ayd payk’arë pētk’ čē mnay kargaxòsayin ew arag maroġ zgac’akan šrǰagiçi mēǰ».

s-25

blog-003E-000A071K

Վերոնշեալներու դէմ պայքարը նոյնպէս միայն պետական մակարդակով է կարելի:

Veronšealnerow dēm payk’arë noynpēs miayn petakan makardakov ē kareli.

s-26

blog-003E-000A071L

Սփիւռքեան պայմաններով պայքարը ծովափի աւազի հատիկները հաշուելուն է համազօր:

Sp’iwṙk’ean paymannerov payk’arë çovap’i awazi hatiknerë hašowelown ē hamazòr.

s-27

blog-003E-000B071M

Պահ մը մոռնանք սփիւռքը. հոս՝ Հայաստանի մէջ իմ կեանքիս գործնական փորձը, շինարարական ու առեւտրային գործունէութեամբ, մղձաւանջային սուսերամարտ է, չըսելու համար՝ տառապանք:

Pah më moṙnank’ sp’iwṙk’ë. hos, Hayastani mēǰ im keank’is gorçnakan p’orjë, šinararakan ow aṙewtrayin gorçownēowt’eamb, mġjawanǰayin sowseramart ē, čëselow hamar, taṙapank’.

s-28

blog-003E-000B071N

Շուկան ողողուած է թրքական վատորակ ապրանքով, ու երբ վաճառողը զգայ, որ դուն գիտակից ՀԱՅ ես եւ թշնամիի զէնքին չես ուզեր փամփուշտ հայթայթել, անմիջապէս ցոյց կու տայ նոյնպէս վատորակ, սակայն Ռուսաստանի մէջ սարքած թրքական ապրանքը՝ ռուսերէն պիտակով... 70 տարիներու սովետական ստրկութեան ախտը, 27 տարիներու ալ երեք գործակալ ու թշնամիին ծառայած նախագահները քանդած են մեր երկիրը, խեղճացուցած՝ ժողովուրդը:

Šowkan oġoġowaç ē t’rk’akan vatorak aprank’ov, ow erb vač̣aṙoġë zgay, or down gitakic’ HAY es ew t’šnamii zēnk’in čes owzer p’amp’owšt hayt’ayt’el, anmiǰapēs c’oyc’ kow tay noynpēs vatorak, sakayn Ṙowsastani mēǰ sark’aç t’rk’akan aprank’ë, ṙowserēn pitakov... 70 tarinerow sovetakan strkowt’ean axtë, 27 tarinerow al erek’ gorçakal ow t’šnamiin çaṙayaç naxagahnerë k’andaç en mer erkirë, xeġč̣ac’owc’aç, žoġovowrdë.

s-29

blog-003E-000B071O

Այն որ Green Card է շահած, բախտաւոր զգալով՝ հեռացած է, մնացողը, խեղճ ու տառապած, համակերպած է:

Ayn or Green Card ē šahaç, baxtawor zgalov, heṙac’aç ē, mnac’oġë, xeġč̣ ow taṙapaç, hamakerpaç ē.

s-30

blog-003E-000C071P

Սփիւռքահայութեան զանգուածային ներգաղթն է, որ թէ՛ արտասահմանի տարտղնած ՀԱՅ-ը կը փրկէ եւ թէ՛ Հայաստանի գոյութիւնն ու պետականութիւնը կը յաւերժացնէ:

Sp’iwṙk’ahayowt’ean zangowaçayin nergaġt’n ē, or t’ē՛ artasahmani tartġnaç HAY-ë kë p’rkē ew t’ē՛ Hayastani goyowt’iwnn ow petakanowt’iwnë kë yaweržac’nē.

s-31

blog-003E-000C071Q

Կրկնելով շեշտեմ՝ հայուն համար հայրենիքէն դուրս չիք փրկութիւն:

Krknelov šeštem, hayown hamar hayrenik’ēn dowrs čik’ p’rkowt’iwn.

s-32

blog-003E-000D071R

Միշտ սիրով ու բոլորիս տօնական բարեմաղթանքով՝

Mišt sirov ow boloris tònakan baremaġt’ank’ov,