Universal Dependencies - Western Armenian - ArmTDP

s-1

wiki-002L-000105ON

Ազգային Կեդրոնական Վարժարան, Պոլսոյ մէջ հայկական երկրորդական վարժարան։

Azgayin Kedronakan Varžaran, Polsoy mēǰ haykakan erkrordakan varžaran.

s-2

wiki-002L-000105OO

Իր առաքելութեան ձեռնարկած է՝ 14 Սեպտեմբեր 1886-ին:

Ir aṙak’elowt’ean jeṙnarkaç ē, 14 September 1886-in.

s-3

wiki-002L-000205OP

1860-ական թուականներուն արեւմտահայութեան համար նշանակելի երեւոյթ մըն էր Ազգային Սահմանադրութեան որդեգրումը։

1860-akan t’owakannerown arewmtahayowt’ean hamar nšanakeli erewoyt’ mën ēr Azgayin Sahmanadrowt’ean ordegrowmë.

s-4

wiki-002L-000205OQ

Թէեւ այդ թուականին Պոլսոյ մէջ կային աւելի քան 40 նախակրթականներ, սակայն երկրորդական եւ բարձրագոյն դասարաններու պակասը մեծապէս զգալի էր։

T’ēew ayd t’owakanin Polsoy mēǰ kayin aweli k’an 40 naxakrt’akanner, sakayn erkrordakan ew barjragoyn dasarannerow pakasë meçapēs zgali ēr.

s-5

wiki-002L-000205OR

Այս զարթօնքին Ուսումնական խորհուրդը միշտ օրակարգի վրայ կ՚ունենար Կ. Պոլսոյ եւ գաւառներու ազգային նախակրթարաններն աւարտող պատանիներու երկրորդական ուսում տալու եւ մասնաւորաբար գաւառային նորաբաց դպրոցներուն համար ուսուցիչ պատրաստելու հարցերը։

Ays zart’ònk’in OWsowmnakan xorhowrdë mišt òrakargi vray k,ownenar K. Polsoy ew gawaṙnerow azgayin naxakrt’arannern awartoġ pataninerow erkrordakan owsowm talow ew masnaworabar gawaṙayin norabac’ dproc’nerown hamar owsowc’ič patrastelow harc’erë.

s-6

wiki-002L-000205OS

Անհրաժեշտ էր հիմնել երկրորդական ուսման ազգային վարժարան մը, որ կարողանար ընդունիլ նաեւ ձրիավարժ աշակերտներ, Պոլիսէն եւ գաւառէն։

Anhražešt ēr himnel erkrordakan owsman azgayin varžaran më, or karoġanar ëndownil naew jriavarž ašakertner, Polisēn ew gawaṙēn.

s-7

wiki-002L-000305OT

Պոլսոյ ամենահին եւ կարեւոր թաղամասերէն մին էր Ղալաթիան, ուր գոյութիւն ունէր Ս. Լուսաւորիչ եկեղեցին։

Polsoy amenahin ew karewor t’aġamaserēn min ēr Ġalat’ian, owr goyowt’iwn ownēr S. Lowsaworič ekeġec’in.

s-8

wiki-002L-000305OU

Անոր կողքին կը գտնուէր Ամենափրկիչեան նախակրթարանը, որ հրոյ ճարակ դարձած է 1874-ին, Ղալաթիոյ մեծ հրդեհի ատեն։

Anor koġk’in kë gtnowēr Amenap’rkičean naxakrt’aranë, or hroy č̣arak darjaç ē 1874-in, Ġalat’ioy meç hrdehi aten.

s-9

wiki-002L-000305OV

Ուսուցիչ՝ Ստեփան Փափազեանի ջանքերով կը վերաշինուի Ամենափրկիչեան դպրոցին շէնքը, յարկաբաժիններ աւելցնելով «Կեդրոնական»ին, Ազգային Մատենադարանին եւ Ազգային Ժողովին համար։

OWsowc’ič, Step’an P’ap’azeani ǰank’erov kë verašinowi Amenap’rkičean dproc’in šēnk’ë, yarkabažinner awelc’nelov «Kedronakan»in, Azgayin Matenadaranin ew Azgayin Žoġovin hamar.

s-10

wiki-002L-000405P0

Վարժարանը իր ուսումնական առաքելութեան կը ձեռնարկէ 14 Սեպտեմբեր 1886-ին, Յարութիւն Պատրիարք Վեհապետեանի շրջանին։

Varžaranë ir owsowmnakan aṙak’elowt’ean kë jeṙnarkē 14 September 1886-in, Yarowt’iwn Patriark’ Vehapeteani šrǰanin.

s-11

wiki-002L-000405P1

Թաղը, ուր կը գտնուի վարժարանը, քիչ թիւով հայ բնակիչներ ունեցած էր եւ հեռաւոր թաղերու ուսանողներ եկած ու կեդրոնացած էին այս դարաւոր կրթական յարկին երդիքին տակ։

T’aġë, owr kë gtnowi varžaranë, k’ič t’iwov hay bnakičner ownec’aç ēr ew heṙawor t’aġerow owsanoġner ekaç ow kedronac’aç ēin ays darawor krt’akan yarkin erdik’in tak.

s-12

wiki-002L-000405P2

Արդէն իսկ ի սկզբանէ վարժարանը սահմանուած էր «Կեդրոնական» Վարժարան մը ըլլալու, ուր պիտի կարենային զանազան թաղերու նախակրթարաններէն շրջանաւարտ յաջող աշակերտներ իրենց ուսումը կատարելագործել, հետագային ծառայելու համար որպէս ուսուցիչ Պոլսոյ եւ գաւառներու վարժարաններուն մէջ։

Ardēn isk i skzbanē varžaranë sahmanowaç ēr «Kedronakan» Varžaran më ëllalow, owr piti karenayin zanazan t’aġerow naxakrt’arannerēn šrǰanawart yaǰoġ ašakertner irenc’ owsowmë katarelagorçel, hetagayin çaṙayelow hamar orpēs owsowc’ič Polsoy ew gawaṙnerow varžarannerown mēǰ.

s-13

wiki-002L-000505P3

Վարժարանը միշտ յաջողագոյն լիսէներու շարքին տեղ գրաւելով հասցուցած է բազմաթիւ արժէքաւոր անհատներ, որոնք թէ՛ Պոլսոյ եւ թէ՛ արտասահմանի մէջ պատուաբեր պաշտօններու տիրանալով բարձր պահած են Կեդրոնականի անունը։

Varžaranë mišt yaǰoġagoyn lisēnerow šark’in teġ grawelov hasc’owc’aç ē bazmat’iw aržēk’awor anhatner, oronk’ t’ē՛ Polsoy ew t’ē՛ artasahmani mēǰ patowaber paštònnerow tiranalov barjr pahaç en Kedronakani anownë.

s-14

wiki-002L-000605P4

Այժմ, իբրեւ երկսեռ երկրորդական վարժարան, կը գործէ քառամեայ լիսէի բաժինով։

Ayžm, ibrew erkseṙ erkrordakan varžaran, kë gorçē k’aṙameay lisēi bažinov.

s-15

wiki-002L-000705P5

Եկեղեցւոյ բակին մէջ, Կեդրոնական Վարժարանի նախկին շքամուտքին թաղուած են Կեդրոնական Վարժարանի բարերարներ՝ Յարութիւն Էֆէնտի Գափամաճեան (1814-1878) եւ Մաքրուհի Գափամաճեան (1827-1887)։

Ekeġec’woy bakin mēǰ, Kedronakan Varžarani naxkin šk’amowtk’in t’aġowaç en Kedronakan Varžarani barerarner, Yarowt’iwn Ēfēnti Gap’amač̣ean (1814-1878) ew Mak’rowhi Gap’amač̣ean (1827-1887).

s-16

wiki-002L-000805P6

Կեդրոնականի մէջ դասաւանդած եւ ուսած յայտնի դէմքեր

Kedronakani mēǰ dasawandaç ew owsaç yaytni dēmk’er

s-17

wiki-002L-000905P7

Տարբեր տարիներ Կեդրոնական վարժարանին մէջ դասաւանդած են՝ Մատաթիա Գարագաշեան, Յովսէփ Շիշմանեան (Ծերենց), Բ. Կիւլէսէրեան, Յովհաննէս Հինդլեան, Ռեթէոս Պէրպէրեան, Մելքոն Կիւրճեան, Եղիա Տէմիրճիպաշեան, Յակոբ Պարոնեան, Գ. Նորատունկեան, Ստեփան Կուրտիկեան, Գարեգին Գավաֆեան, Երուանդ Տէր-Անդրէասեան, Հրանտ Ասատուր, Տիրան Չրաքեան, Լեւոն Շանթ, Վահան Թէքէեան, Կոստան Զարեանը, Զապէլ Ասատուր (Սիպիլ), Մատթէոս Իզմիրլեան, Մաղաքիա Օրմանեան, Եղիշէ Դուրեան, Գարեգին Սրուանձտեանց, Գարեգին Խաչատուրեան, Արտավազդ Սիւրմէեան, Աստուածատուր Խաչատրեանը եւ ուրիշներ։

Tarber tariner Kedronakan varžaranin mēǰ dasawandaç en, Matat’ia Garagašean, Yovsēp’ Šišmanean (Çerenc’), B. Kiwlēsērean, Yovhannēs Hindlean, Ṙet’ēos Pērpērean, Melk’on Kiwrč̣ean, Eġia Tēmirč̣ipašean, Yakob Paronean, G. Noratownkean, Step’an Kowrtikean, Garegin Gavafean, Erowand Tēr-Andrēasean, Hrant Asatowr, Tiran Črak’ean, Lewon Šant’, Vahan T’ēk’ēean, Kostan Zareanë, Zapēl Asatowr (Sipil), Matt’ēos Izmirlean, Maġak’ia Òrmanean, Eġišē Dowrean, Garegin Srowanjteanc’, Garegin Xačatowrean, Artavazd Siwrmēean, Astowaçatowr Xačatreanë ew owrišner.

s-18

wiki-002L-000905P8

Դասաւանդած է նաեւ Կոմիտաս. «Գուսան» երգչախումբը կազմուած է գլխաւորաբար վարժարանի սաներէն։

Dasawandaç ē naew Komitas. «Gowsan» ergčaxowmbë kazmowaç ē glxaworabar varžarani sanerēn.

s-19

wiki-002L-000A05PA

Կեդրոնական վարժարանին մէջ ուսում ստացած են՝ Արշակ Չօպանեան, Հրաչեայ Աճառեան, Արշակ Ալպոյաճեան, Յակոբ Սիրունի, Արմէն Արմէնեան, Միսաք Մեծարենց, Վահան Թէքէեան, Յակոբ Մնձուրի, Ռաֆայէլ Շիշմանեան, Երուխան, Օննիկ Չիֆթէ-Սարաֆ, Հայկ Պէրպէրեան, Պ. Գէորգեան, Ս. Մանուկեան, Է. Մանուէլեան, Գ. Ալեքսանեան եւ ուրիշներ:

Kedronakan varžaranin mēǰ owsowm stac’aç en, Aršak Čòpanean, Hračeay Ač̣aṙean, Aršak Alpoyač̣ean, Yakob Sirowni, Armēn Armēnean, Misak’ Meçarenc’, Vahan T’ēk’ēean, Yakob Mnjowri, Ṙafayēl Šišmanean, Erowxan, Ònnik Čift’ē-Saraf, Hayk Pērpērean, P. Gēorgean, S. Manowkean, Ē. Manowēlean, G. Alek’sanean ew owrišner.