Universal Dependencies - Armenian - BSUT

s-1

blog-008B-00010ETK

Լրատվականներն ու ֆեյսբուքյան գերությունը

Lratvakannern ow feysbowk’yan gerowt’yownë

s-2

blog-008B-00020ETL

Հայաստանյան մեդիա դաշտը մուտք է գործում 2022 թվական բավականին խառնված տեղեկատվական մթնոլորտում։

Hayastanyan media daštë mowtk’ ē gorçowm 2022 t’vakan bavakanin xaṙnvaç teġekatvakan mt’nolortowm.

s-3

blog-008B-00020ETM

Տվյալ դեպքում խոսքը ոչ թե իրադարձային խառնաշփոթն է, այլ հարթակների տեսանկյունները։

Tvyal depk’owm xosk’ë oč t’e iradarjayin xaṙnašp’ot’n ē, ayl hart’akneri tesankyownnerë.

s-4

blog-008B-00030ETN

Մի կողմից՝ 2021-ի երկրորդ կեսին հայաստանյան լրատվական կայքերի մեծամասնությունն արձանագրել է այցելությունների անկում։

Mi koġmic’, 2021-i erkrord kesin hayastanyan lratvakan kayk’eri meçamasnowt’yownn arjanagrel ē ayc’elowt’yownneri ankowm.

s-5

blog-008B-00030ETO

Դժվար է հստակ գնահատել, թե ինչով է սա պայմանավորված։

Džvar ē hstak gnahatel, t’e inčov ē sa paymanavorvaç.

s-6

blog-008B-00030ETP

Երևի կան մի շարք հանգամանքներ։

Erewi kan mi šark’ hangamank’ner.

s-7

blog-008B-00030ETQ

Կա հանրության ընդհանուր հոգնածություն լուրերի հանդեպ։

Ka hanrowt’yan ëndhanowr hognaçowt’yown lowreri handep.

s-8

blog-008B-00030ETR

Կա չբարձրաձայնվող, բայց կարծես թե նկատելի ֆինանսավորման անկում՝ լուրջ լրատվականնների։

Ka čbarjrajaynvoġ, bayc’ karçes t’e nkateli finansavorman ankowm, lowrǰ lratvakannneri.

s-9

blog-008B-00030ETS

Ամեն դեպքում, դիտվում է 10-40% լսարանի անկում լրատվականների մեծամասնության մոտ։

Amen depk’owm, ditvowm ē 10-40% lsarani ankowm lratvakanneri meçamasnowt’yan mot.

s-10

blog-008B-00040ETT

Մյուս կողմից՝ բարդացել է աշխատանքը առ այսօր Հայաստանի դեպքում հիմնական սոցիալական ցանցի՝ Ֆեյսբուքի հետ։

Myows koġmic’, bardac’el ē ašxatank’ë aṙ aysòr Hayastani depk’owm himnakan soc’ialakan c’anc’i, Feysbowk’i het.

s-11

blog-008B-00040ETU

Եթե տարիներ շարունակ Ֆեյսբուքը նվազեցրել է լրատվականների դիտողականությունը՝ ելնելով ալգորիթմի փոփոխություններից, ապա այսօր կոնկրետ հայաստանյան հարթակների համար գոյություն ունեն բարդ խնդիրներ։

Et’e tariner šarownak Feysbowk’ë nvazec’rel ē lratvakanneri ditoġakanowt’yownë, elnelov algorit’mi p’op’oxowt’yownneric’, apa aysòr konkret hayastanyan hart’akneri hamar goyowt’yown ownen bard xndirner.

s-12

blog-008B-00050ETV

Այսպես, մի շարք լրատվականների էջերն արգելափակվել են այն պատճառով, որ Ֆեյսբուքը բացահայտ գրաքննության է ենթարկում բովանդակությունը։

Ayspes, mi šark’ lratvakanneri ēǰern argelap’akvel en ayn patč̣aṙov, or Feysbowk’ë bac’ahayt grak’nnowt’yan ē ent’arkowm bovandakowt’yownë.

s-13

blog-008B-00060EU0

Օրինակ, Մոնթեի նկար կամ նույնիսկ Մոնթեի անվան կամայական օգտագործումը բերում է էջերի և հաշիվների արգելափակմանը։

Òrinak, Mont’ei nkar kam nowynisk Mont’ei anvan kamayakan ògtagorçowmë berowm ē ēǰeri ew hašivneri argelap’akmanë.

s-14

blog-008B-00060EU1

Անհասկանալի է, թե ինչու է Ֆեյսբուքի ադմինիստրացիան հիմա սկսել նման գրաքննության ենթարկել հայկական հաշիվները (և նշենք, որ առաջին դեպքերը արձանագրվեցին դեռ 2020-ին, սակայն 2021-ի երկրորդ կեսից արգելափակումները դարձան զանգվածային)։

Anhaskanali ē, t’e inčow ē Feysbowk’i administrac’ian hima sksel nman grak’nnowt’yan ent’arkel haykakan hašivnerë (ew nšenk’, or aṙaǰin depk’erë arjanagrvec’in deṙ 2020-in, sakayn 2021-i erkrord kesic’ argelap’akowmnerë darjan zangvaçayin).

s-15

blog-008B-00070EU2

Կարելի է ենթադրել, որ ադրբեջանական բազմաթիվ բողոքներն ու լոբբինգն է հանգեցրել նման հետևանքների։

Kareli ē ent’adrel, or adrbeǰanakan bazmat’iv boġok’nern ow lobbingn ē hangec’rel nman hetewank’neri.

s-16

blog-008B-00070EU3

Իսկ կարող է պարզապես ֆեյսբուքի մոդերատորներից մեկը ադրբեջանական բողոքներից հետո դիմել է Վիքիպեդիային, որտեղ հստակ կապ կա Մոնթեի ու ԱՍԱԼԱ-ի միջև, իսկ ԱՍԱԼԱ-ն ներկայացված է որպես ահաբեկչական կազմակերպություն։

Isk karoġ ē parzapes feysbowk’i moderatorneric’ mekë adrbeǰanakan boġok’neric’ heto dimel ē Vik’ipediayin, orteġ hstak kap ka Mont’ei ow ASALA-i miǰew, isk ASALA-n nerkayac’vaç ē orpes ahabekčakan kazmakerpowt’yown.

s-17

blog-008B-00070EU4

Ինչն էլ դարձել է մոդերատորների մոտեցման հիմք։

Inčn ēl darjel ē moderatorneri motec’man himk’.

s-18

blog-008B-00080EU5

Իսկ Ֆեյսբուքում, ինչպես հայտնի է, երբ սկսում են մի բանի համար արգելափակել, անում են դա անմիտ, ավտոմատացված, լիակատար ուրագի պես։

Isk Feysbowk’owm, inčpes haytni ē, erb sksowm en mi bani hamar argelap’akel, anowm en da anmit, avtomatac’vaç, liakatar owragi pes.

s-19

blog-008B-00080EU6

Մոդերատորները և պարզապես ռոբոտները ամենուր փնտրում են Մոնթեի նկարներն ու դրանք արգելափակում, էջերին, հաշիվներին ու խմբերին նկատողություններ անում և ժամանակավոր փակում։

Moderatornerë ew parzapes ṙobotnerë amenowr p’ntrowm en Mont’ei nkarnern ow drank’ argelap’akowm, ēǰerin, hašivnerin ow xmberin nkatoġowt’yownner anowm ew žamanakavor p’akowm.

s-20

blog-008B-00080EU7

Իսկ կրկնվելու դեպքում՝ հաշիվները հաճախ պարզապես ոչնչացվում են։

Isk krknvelow depk’owm, hašivnerë hač̣ax parzapes očnčac’vowm en.

s-21

blog-008B-00090EU8

Ռոբոտները գտնում են Մոնթեի նկարները նույնիսկ հին, տարիներ առաջ արված գրառումներում։

Ṙobotnerë gtnowm en Mont’ei nkarnerë nowynisk hin, tariner aṙaǰ arvaç graṙowmnerowm.

s-22

blog-008B-00090EU9

Իսկ հիմա պատկերացրեք, թե քանի հայաստանյան հաշիվ կա Ֆեյսբուքում, որտեղ չկա գոնե մի քանի Մոնթեի նկար։

Isk hima patkerac’rek’, t’e k’ani hayastanyan hašiv ka Feysbowk’owm, orteġ čka gone mi k’ani Mont’ei nkar.

s-23

blog-008B-00090EUA

Եվ պատկերացրեք աղետի մասշտաբները։

Ev patkerac’rek’ aġeti masštabnerë.

s-24

blog-008B-000A0EUB

Ընդ որում, այս պահին հասկանալի էլ չէ, թե ինչպես Ֆեյսբուքում նստած ջոջերին բացատրել, որ իրենք սխալ են։

Ënd orowm, ays pahin haskanali ēl čē, t’e inčpes Feysbowk’owm nstaç ǰoǰerin bac’atrel, or irenk’ sxal en.

s-25

blog-008B-000A0EUC

Ու նույնիսկ, եթե հաջողվի սխալը ուղղել, վաղը, մյուս օրը մի մոդերատոր մի նոր բան կկարդա Վիքիպեդիայում, ու կսկսեն մեկ այլ անիմաստ պատրվակով արգելափակել էջերը։

OW nowynisk, et’e haǰoġvi sxalë owġġel, vaġë, myows òrë mi moderator mi nor ban kkarda Vik’ipediayowm, ow ksksen mek ayl animast patrvakov argelap’akel ēǰerë.

s-26

blog-008B-000B0EUD

Եվ կրկին ու կրկին գալիս ենք այն մտքին, որ հարկավոր է մտածել աղբյուրների բազմազանության մասին, չի կարելի հույս դնել միայն ու միայն Ֆեյսբուքի վրա։

Ev krkin ow krkin galis enk’ ayn mtk’in, or harkavor ē mtaçel aġbyowrneri bazmazanowt’yan masin, či kareli howys dnel miayn ow miayn Feysbowk’i vra.

s-27

blog-008B-000B0EUE

Առավել ևս, որ տվյալ հարթակի մոդերացիան գնալով ավելի ու ավելի է վատանում։

Aṙavel ews, or tvyal hart’aki moderac’ian gnalov aveli ow aveli ē vatanowm.

s-28

blog-008B-000C0EUF

Այս պարբերությունից սկսած փորձենք մատնանշել այն հարթակները, որոնք արդեն նոր տարում հույսեր են ներշնչում այս բազմազանացման հարցում։

Ays parberowt’yownic’ sksaç p’orjenk’ matnanšel ayn hart’aknerë, oronk’ arden nor tarowm howyser en neršnčowm ays bazmazanac’man harc’owm.

s-29

blog-008B-000D0EUG

Առաջինը, ինչ մենք իմանում ենք Clowdflare-ի տվյալներից, այն է, որ Հայաստանում, ինչպես նաև աշխարհում, TikTok-ը դարձել է ամենաայցելվող դոմեյնը։

Aṙaǰinë, inč menk’ imanowm enk’ Clowdflare-i tvyalneric’, ayn ē, or Hayastanowm, inčpes naew ašxarhowm, TikTok-ë darjel ē amenaayc’elvoġ domeynë.

s-30

blog-008B-000E0EUH

Cloudflare Radar տվյալները Հայաստանում մեկ ամսվա ընթացքում

Cloudflare Radar tvyalnerë Hayastanowm mek amsva ënt’ac’k’owm

s-31

blog-008B-000F0EUI

Հիմա չքննարկենք, թե որքանով լավ կամ վատ լուր է սա բովանդակության որակի տեսանկյունից։

Hima čk’nnarkenk’, t’e ork’anov lav kam vat lowr ē sa bovandakowt’yan oraki tesankyownic’.

s-32

blog-008B-000F0EUJ

Փաստ է, որ տվյալ փաստի հետ պետք է հաշվի նստել։

P’ast ē, or tvyal p’asti het petk’ ē hašvi nstel.

s-33

blog-008B-000F0EUK

Եվ միայն բողոքները չեն օգնի լրատվականներին։

Ev miayn boġok’nerë čen ògni lratvakannerin.

s-34

blog-008B-000F0EUL

Աշխարհում մեծ լրատվականները չեն զլանում օգտագործել այս հարթակը։

Ašxarhowm meç lratvakannerë čen zlanowm ògtagorçel ays hart’akë.

s-35

blog-008B-000F0EUM

Մյուս հետաքրքիր հանգամանքն այն է, որ Տելեգրամը Հայաստանում վերջապես անցավ ոչ միայն Վայբերին, այլ նույնիսկ Ֆեյսբուքի մեսենջերին և Վոթզափին ու դարձավ ամենակիրառվող մեսենջերը։

Myows hetak’rk’ir hangamank’n ayn ē, or Telegramë Hayastanowm verǰapes anc’av oč miayn Vayberin, ayl nowynisk Feysbowk’i mesenǰerin ew Vot’zap’in ow darjav amenakiraṙvoġ mesenǰerë.

s-36

blog-008B-000F0EUN

Ինչը նաև այն դարձնում է լավ հարթակ լրատվականների համար՝ հաշվի առնելով, որ նմանատիպ ալիքների ազդեցությունը Հայաստանում շարունակում է աճել։

Inčë naew ayn darjnowm ē lav hart’ak lratvakanneri hamar, hašvi aṙnelov, or nmanatip alik’neri azdec’owt’yownë Hayastanowm šarownakowm ē ač̣el.

s-37

blog-008B-000F0EUO

Տելեգրամ ալիքներ Հայաստանում ունեն բավականին շատ լրատվականներ։

Telegram alik’ner Hayastanowm ownen bavakanin šat lratvakanner.

s-38

blog-008B-000F0EUP

Սակայն, մեծ մասը օգտագործում են դրանք մոտավորապես նույն կերպ, ինչպես Թվիթերը։

Sakayn, meç masë ògtagorçowm en drank’ motavorapes nowyn kerp, inčpes T’vit’erë.

s-39

blog-008B-000F0EUQ

Այսինքն՝ սխալ։

Aysink’n, sxal.

s-40

blog-008B-000F0EUR

Տելեգրամն էլ, Թվիթերն էլ, որը նույնպես վատ հարթակ չէ, օգտագործվում են Հայաստանում հիմնականում որպես հղումների ամբարներ։

Telegramn ēl, T’vit’ern ēl, orë nowynpes vat hart’ak čē, ògtagorçvowm en Hayastanowm himnakanowm orpes hġowmneri ambarner.

s-41

blog-008B-000G0EUS

Բայց այդ կերպ այս հարթակներում աշխատել չի կարելի, քանի որ նման դեպքերում լսարանը դադարում է հղումներին կտացնել։

Bayc’ ayd kerp ays hart’aknerowm ašxatel či kareli, k’ani or nman depk’erowm lsaranë dadarowm ē hġowmnerin ktac’nel.

s-42

blog-008B-000G0EUT

Հարկավոր է աշխատել լսարանի հետ, ընկալել հարթակների լեզուն, ոճը, մոտեցումները և լսարանի ուզածը։

Harkavor ē ašxatel lsarani het, ënkalel hart’akneri lezown, oč̣ë, motec’owmnerë ew lsarani owzaçë.

s-43

blog-008B-000H0EUU

Ամեն դեպքում հարկավոր է հաշվի նստել այն հանգամանքի հետ, որ լսարանն այսօր ցրվում է տարբեր հարթակներով։

Amen depk’owm harkavor ē hašvi nstel ayn hangamank’i het, or lsarann aysòr c’rvowm ē tarber hart’aknerov.

s-44

blog-008B-000H0EUV

Նույն Ֆեյսբուքի լսարանը Հայաստանում սկսել է արդեն նվազել՝ մոտ երկու տարի անփոփոխ մնալուց հետո։

Nowyn Feysbowk’i lsaranë Hayastanowm sksel ē arden nvazel, mot erkow tari anp’op’ox mnalowc’ heto.