Universal Dependencies - Armenian - BSUT

s-1

nonfiction-007S-00010E0I

Իրեն ճանաչեցի, երբ երիտասարդ էր, նիհարակազմ, և հայացքը, չգիտես ինչու, հաճախ վերևներին էր ուղղված:

Iren č̣anačec’i, erb eritasard ēr, niharakazm, ew hayac’k’ë, čgites inčow, hač̣ax verewnerin ēr owġġvaç.

s-2

nonfiction-007S-00010E0J

Գեղեցիկ էր:

Geġec’ik ēr.

s-3

nonfiction-007S-00010E0K

Մինչ այդ գիտեի իր մի ստեղծագործությունը, որն այն տարիներին հաճախ հաղորդում էին ռադիոյով:

Minč ayd gitei ir mi steġçagorçowt’yownë, orn ayn tarinerin hač̣ax haġordowm ēin ṙadioyov.

s-4

nonfiction-007S-00010E0L

Դա «Քնարական պոեմ» սիմֆոնիկ երկն էր:

Da «K’narakan poem» simfonik erkn ēr.

s-5

nonfiction-007S-00010E0M

Սիրում էի այդ գործը:

Sirowm ēi ayd gorçë.

s-6

nonfiction-007S-00010E0N

Այդ տարիների 15-16 տարեկան ունկնդիրս հազիվ թե կարողանար քիչ թե շատ հիմնավորել իր այդ զգացումը:

Ayd tarineri 15-16 tarekan ownkndirs haziv t’e karoġanar k’ič t’e šat himnavorel ir ayd zgac’owmë.

s-7

nonfiction-007S-00010E0O

Ստեղծագործությունը վերձիգ-ներշնչուն մի մեղեդիով էր սկսվում, և դա նոր հնչողություն էր Արամ Խաչատրյանի սիմֆոնիկ մտածողությանը սովոր երաժշտասերիս համար:

Steġçagorçowt’yownë verjig-neršnčown mi meġediov ēr sksvowm, ew da nor hnčoġowt’yown ēr Aram Xačatryani simfonik mtaçoġowt’yanë sovor eražštaseris hamar.

s-8

nonfiction-007S-00010E0P

«Քնարական պոեմի» այդ «վերձիգ-ներշնչունը» ինձ համար մարմին առավ, երբ առաջին անգամ տեսա երկի հեղինակին՝ կոմպոզիտոր Ջիվան Տեր-Թադևոսյանին. մտերիմները նրան Ջոնիկ էին ասում՝ այդ մասին հետո պիտի իմանայի:

«K’narakan poemi» ayd «verjig-neršnčownë» inj hamar marmin aṙav, erb aṙaǰin angam tesa erki heġinakin, kompozitor J̌ivan Ter-T’adewosyanin. mterimnerë nran J̌onik ēin asowm, ayd masin heto piti imanayi.

s-9

nonfiction-007S-00020E0Q

17 տարեկան տղա էի:

17 tarekan tġa ēi.

s-10

nonfiction-007S-00020E0R

Ամառ էր, և եկել էի Սվերդլովի փողոցում գտնվող բակի՝ իրար գլխի կուտակված տասնյակ տներից մեկում ապրող իմ ավագ բարեկամ կոմպոզիտորի տուն:

Amaṙ ēr, ew ekel ēi Sverdlovi p’oġoc’owm gtnvoġ baki, irar glxi kowtakvaç tasnyak tneric’ mekowm aproġ im avag barekam kompozitori town.

s-11

nonfiction-007S-00020E0S

Ջոնիկը ևս ապրում էր Սվերդլովի փողոցի հար և նման մի տանը, հանդիպակաց մայթին:

J̌onikë ews aprowm ēr Sverdlovi p’oġoc’i har ew nman mi tanë, handipakac’ mayt’in.

s-12

nonfiction-007S-00020E0T

Պատահական զուգադիպությամբ այդ ժամանակ նա ևս եկավ իմ (հետո պարզվեց՝ նաև իր) բարեկամ կոմպոզիտորի տուն՝ հայացքը վերևներին, խոսեց, չնստեց։

Patahakan zowgadipowt’yamb ayd žamanak na ews ekav im (heto parzvec’, naew ir) barekam kompozitori town, hayac’k’ë verewnerin, xosec’, čnstec’.

s-13

nonfiction-007S-00020E0U

Սենյակում գնաց-եկավ, հետո դաշնամուրի բաց ստեղնաշարի երկու ծայրերի ստեղներին մի-մի մատով ծլնկացրեց ու, կարծես առանց իր հարցին կարևորություն տալու, ասաց ինձ.

Senyakowm gnac’-ekav, heto dašnamowri bac’ steġnašari erkow çayreri steġnerin mi-mi matov çlnkac’rec’ ow, karçes aṙanc’ ir harc’in kareworowt’yown talow, asac’ inj.

s-14

nonfiction-007S-00020E0V

«Ի՞նչ ինտերվալ ես լսում»:

«I?nč interval es lsowm».

s-15

nonfiction-007S-00020E10

Այդ հանկարծակի միկրոքննությունն ինձ անակնկալի բերեց… «Քնարական պոեմ»...

Ayd hankarçaki mikrok’nnowt’yownn inj anaknkali berec’… «K’narakan poem»...

s-16

nonfiction-007S-00020E11

Նիհարակազմ ու գեղեցիկ երիտասարդ Ջիվան Տեր-Թադևոսյան…

Niharakazm ow geġec’ik eritasard J̌ivan Ter-T’adewosyan…

s-17

nonfiction-007S-00020E12

Եվ մի միկրոքննություն, որը տեղի է ունենում հենց այնպես, և իմ պատասխանը ոչ մեկին առանձնապես չի հետաքրքրում…

Ev mi mikrok’nnowt’yown, orë teġi ē ownenowm henc’ aynpes, ew im patasxanë oč mekin aṙanjnapes či hetak’rk’rowm…

s-18

nonfiction-007S-00020E13

Ահա այսպես ամառային մի գեղեցիկ օրվա կարճ մի պահի առիթ ունեցա ծանոթանալու անձամբ իր հետ:

Aha ayspes amaṙayin mi geġec’ik òrva karč̣ mi pahi aṙit’ ownec’a çanot’analow anjamb ir het.

s-19

nonfiction-007S-00030E14

Հետո պիտի իմանայի, որ այդ տարիներին Կ. Սարաջյանի անվան երաժշտական դպրոցի տնօրենն էր, և տարիներ անց պիտի իմանայի նաև, որ կոմպոզիտորների միության նախագահ Էդվարդ Միրզոյանը շատ կարևորում էր նրա գործունեությունը այդ պաշտոնում՝ համարելով, որ այս տեսակ վարչական-կազմակերպական աշխատանքը մեծապես նպաստում է երիտասարդ ստեղծագործողների անհատականության ձևավորմանը:

Heto piti imanayi, or ayd tarinerin K. Saraǰyani anvan eražštakan dproc’i tnòrenn ēr, ew tariner anc’ piti imanayi naew, or kompozitorneri miowt’yan naxagah Ēdvard Mirzoyanë šat kareworowm ēr nra gorçowneowt’yownë ayd paštonowm, hamarelov, or ays tesak varčakan-kazmakerpakan ašxatank’ë meçapes npastowm ē eritasard steġçagorçoġneri anhatakanowt’yan jewavormanë.

s-20

nonfiction-007S-00040E15

Հետո պիտի իմանայի նաև, որ ջութակահար է եղել և քանի՜-քանի տարի նվագել է Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախմբում (այն տարիներին, երբ ես սիմֆոնիկ համերգներ էի հաճախում, նա այնտեղ արդեն չէր նվագում):

Heto piti imanayi naew, or ǰowt’akahar ē eġel ew k’ani!-k’ani tari nvagel ē Hayastani petakan simfonik nvagaxmbowm (ayn tarinerin, erb es simfonik hamergner ēi hač̣axowm, na aynteġ arden čēr nvagowm).

s-21

nonfiction-007S-00040E16

Շատ հետո պիտի իմանայի, որ սիմֆոնիկ նվագախմբի կարողություններին հասու, դրա հսկայական ձայնակայքին տիրապետող կոմպոզիտոր էր և այդ փորձը կուտակել էր նվագախմբում աշխատելու տարիներին:

Šat heto piti imanayi, or simfonik nvagaxmbi karoġowt’yownnerin hasow, dra hskayakan jaynakayk’in tirapetoġ kompozitor ēr ew ayd p’orjë kowtakel ēr nvagaxmbowm ašxatelow tarinerin.

s-22

nonfiction-007S-00040E17

Այն ժամանակներում ընդունված էր ասել, որ սիմֆոնիկ նվագախումբ տիրապետող երևանցի երկու կոմպոզիտորներն են Ղազարոս Սարյանը և Ջիվան Տեր-Թադևոսյանը:

Ayn žamanaknerowm ëndownvaç ēr asel, or simfonik nvagaxowmb tirapetoġ erewanc’i erkow kompozitornern en Ġazaros Saryanë ew J̌ivan Ter-T’adewosyanë.

s-23

nonfiction-007S-00050E18

1950-ականների վերջերին սիմֆոնիկ համերգներից մեկի ավարտին հնչեց Ջիվան Տեր-Թադևոսյանի թիվ 1 սիմֆոնիան:

1950-akanneri verǰerin simfonik hamergneric’ meki avartin hnčec’ J̌ivan Ter-T’adewosyani t’iv 1 simfonian.

s-24

nonfiction-007S-00050E19

Մեր երաժշտական կյանքում երբևէ նման հաջողություն չեմ հիշում:

Mer eražštakan kyank’owm erbewē nman haǰoġowt’yown čem hišowm.

s-25

nonfiction-007S-00050E1A

Անօրինակ մշակութային իրադարձություն էր:

Anòrinak mšakowt’ayin iradarjowt’yown ēr.

s-26

nonfiction-007S-00050E1B

Այդ օրերին օդը կարծես լցված էր սիմֆոնիայի անսովոր ռիթմերով, պարադոքսալ խաղի արտասովոր հնչողական վայրիվերումներով, լույսի ու մութի՝ մեզանում մինչ այդ չեղած համադրությունների դրամատուրգիական հագեցածությամբ…

Ayd òrerin òdë karçes lc’vaç ēr simfoniayi ansovor ṙit’merov, paradok’sal xaġi artasovor hnčoġakan vayriverowmnerov, lowysi ow mowt’i, mezanowm minč ayd čeġaç hamadrowt’yownneri dramatowrgiakan hagec’açowt’yamb…

s-27

nonfiction-007S-00050E1C

Քանի՜-քանի տարի երիտասարդ հեղինակներիս համար նրա սիմֆոնիան մնաց իբրև ստեղծագործական բարձունքի չափանիշ մեզանում:

K’ani!-k’ani tari eritasard heġinakneris hamar nra simfonian mnac’ ibrew steġçagorçakan barjownk’i čap’aniš mezanowm.

s-28

nonfiction-007S-00060E1D

Սիմֆոնիայի առաջին կատարման այն երեկոն իմ հիշողության մեջ մնում է իբրև հայ երաժշտության նշանակալից օրերից մեկը:

Simfoniayi aṙaǰin katarman ayn erekon im hišoġowt’yan meǰ mnowm ē ibrew hay eražštowt’yan nšanakalic’ òreric’ mekë.

s-29

nonfiction-007S-00070E1E

Կարճ ժամանակ անց այս սիմֆոնիան հնչեց նաև Մոսկվայում՝ երիտասարդ կոմպոզիտորների ստեղծագործությունների համամիութենական ստուգատեսի համերգաշարի վերջին համերգին:

Karč̣ žamanak anc’ ays simfonian hnčec’ naew Moskvayowm, eritasard kompozitorneri steġçagorçowt’yownneri hamamiowt’enakan stowgatesi hamergašari verǰin hamergin.

s-30

nonfiction-007S-00070E1F

Երևանյան համերգի փայլուն հաջողությունն այստեղ ևս ուղեկցեց կոմպոզիտորին:

Erewanyan hamergi p’aylown haǰoġowt’yownn aysteġ ews owġekc’ec’ kompozitorin.

s-31

nonfiction-007S-00070E1G

Այդ երեկո ես Ջոնիկի հետ էի, քայլում էինք դեպի համերգասրահ. նա լուռ էր, ներամփոփ:

Ayd ereko es J̌oniki het ēi, k’aylowm ēink’ depi hamergasrah. na lowṙ ēr, neramp’op’.

s-32

nonfiction-007S-00070E1H

Լեցուն էր համակ սպասումով ու խորը թաքցված հուզմունքով:

Lec’own ēr hamak spasowmov ow xorë t’ak’c’vaç howzmownk’ov.

s-33

nonfiction-007S-00070E1I

Այդ երեկո Ջոնիկը Պ. Ի. Չայկովսկու անվ. մեծ համերգասրահ մտավ որպես մայրաքաղաքային երաժշտասերին քիչ հայտնի հեղինակ և այնտեղից դուրս եկավ որպես համամիութենական ճանաչման արժանացած կոմպոզիտոր. վկա՝ լսարանի հսկայական խանդավառությունը:

Ayd ereko J̌onikë P. I. Čaykovskow anv. meç hamergasrah mtav orpes mayrak’aġak’ayin eražštaserin k’ič haytni heġinak ew aynteġic’ dowrs ekav orpes hamamiowt’enakan č̣anačman aržanac’aç kompozitor. vka, lsarani hskayakan xandavaṙowt’yownë.

s-34

nonfiction-007S-00080E1J

Համերգից հետո ես տեսա, թե ինչպես նա ելավ արտիստական մուտքից՝ շրջապատված ինձ անծանոթ մի խումբ մարդկանցով, որոնք նրան նստեցրին այն ժամանակներում խիստ հարգի սև «Վոլգա» և տարան…

Hamergic’ heto es tesa, t’e inčpes na elav artistakan mowtk’ic’, šrǰapatvaç inj ançanot’ mi xowmb mardkanc’ov, oronk’ nran nstec’rin ayn žamanaknerowm xist hargi sew «Volga» ew taran…

s-35

nonfiction-007S-00080E1K

Փոքր-ինչ ուշ իմացա, որ մեծանուն Շոստակովիչը նրան առաջարկել էր սովորել իր մոտ՝ Մոսկվայի կոնսերվատորիայի ասպիրանտուրայի իր դասարանում:

P’ok’r-inč owš imac’a, or meçanown Šostakovičë nran aṙaǰarkel ēr sovorel ir mot, Moskvayi konservatoriayi aspirantowrayi ir dasaranowm.

s-36

nonfiction-007S-00080E1L

Հրաժարվել էր:

Hražarvel ēr.

s-37

nonfiction-007S-00090E1M

Բայց մշտական բնակության տեղափոխվեց Մոսկվա։

Bayc’ mštakan bnakowt’yan teġap’oxvec’ Moskva.