Sentence view

Universal Dependencies - Belarusian - HSE

Language	Belarusian
Project	HSE
Corpus Part	test
Annotation	Lyashevskaya, Olga; Peljak-Łapińska, Angelika; Petrova, Daria; Shishkina, Yana

[1] tree

~~Сцяг Свярдлоўскай вобласці~~

s-1

wiki-206518

Сцяг Свярдлоўскай вобласці

[2] tree

~~Сцяг Свярдлоўскай вобласці з'яўляецца сімвалам Свярдлоўскай вобласці.~~

s-2

wiki-206519

Сцяг Свярдлоўскай вобласці з'яўляецца сімвалам Свярдлоўскай вобласці.

[3] tree

~~Прыняты 6 мая 2005 года.~~

s-3

wiki-206520

Прыняты 6 мая 2005 года.

[4] tree

Сцяг Свярдлоўскай вобласці ўяўляе сабою прамавугольнае палатно з суадносінамі вышыні да даўжыні 2:3, якое складаецца з чатырох гарызантальных палосаў, зверху ўніз — белага (шырынёй у 7/20 ад вышыні палатна), сіняга (шырынёй у 9/20 ад вышыні палатна), белага (шырынёй у 1/20 ад вышыні палатна) і зялёнага (шырынёй у 3/20 ад вышыні палатна) колераў.

s-4

wiki-206521

[5]

~~Венгры~~

s-5

wiki-206539

Венгры

[6] tree

~~Венгры, таксама мадзьяры (венг.: magyarok) — угра-фінскі народ, які складае пераважную большасць жыхароў Венгрыі.~~

s-6

wiki-206540

Венгры, таксама мадзьяры (венг.: magyarok) — угра-фінскі народ, які складае пераважную большасць жыхароў Венгрыі.

[7] tree

Значны лік венграў пражывае таксама ў Румыніі (гістарычная вобласць Трансільванія), Сербіі (паўночная частка края Ваяводзіна), Славакіі, Украіне, Расіі, Германіі, Аўстрыі, ЗША і Канадзе.

s-7

wiki-206541

[8] tree

~~Больш за ўсё венграў за межамі Венгрыі жыве ў Румыніі — 1,8 мільёна чалавек.~~

s-8

wiki-206542

Больш за ўсё венграў за межамі Венгрыі жыве ў Румыніі — 1,8 мільёна чалавек.

[9] tree

~~У самой Венгрыі пражывае каля 10 млн венграў, што складае 96 % ад насельніцтва краіны.~~

s-9

wiki-206543

У самой Венгрыі пражывае каля 10 млн венграў, што складае 96 % ад насельніцтва краіны.

[10] tree

Па веравызнанню большасць венграў — каталікі, маецца значны лік пратэстантаў, галоўным чынам кальвіністы і лютэране.

s-10

wiki-206544

[11]

~~Вэнтспілс~~

s-11

wiki-311637

Вэнтспілс

[12] tree

~~Вэ́нтспілс (был. Вінда́ва, лат.: Ventspils, ням.: Windau) — горад на паўночным захадзе ў Латвіі, порт на Балтыйскім моры.~~

s-12

wiki-311638

Вэ́нтспілс (был. Вінда́ва, лат.: Ventspils, ням.: Windau) — горад на паўночным захадзе ў Латвіі, порт на Балтыйскім моры.

[13] tree

~~Ляжыць на рацэ Вэнце, ад якой і атрымаў сваё імя (у перакладзе з латышскай мовы Ventspils — замак на рацэ Вэнта).~~

s-13

wiki-311639

Ляжыць на рацэ Вэнце, ад якой і атрымаў сваё імя (у перакладзе з латышскай мовы Ventspils — замак на рацэ Вэнта).

[14] tree

~~189 км ад Рыгі.~~

s-14

wiki-311640

189 км ад Рыгі.

[15] tree

~~Мае насельніцтва ў 39 600 чалавек (перапіс 2004 г.).~~

s-15

wiki-311641

Мае насельніцтва ў 39 600 чалавек (перапіс 2004 г.).

[16] tree

~~Першая летапісная згадка — 1290 г.~~

s-16

wiki-311642

Першая летапісная згадка — 1290 г.

[17] tree

~~У сярэднявеччы Вэнтспілс быў ганзейскім горадам.~~

s-17

wiki-311643

У сярэднявеччы Вэнтспілс быў ганзейскім горадам.

[18] tree

Вэнтспілс — важны незамярзаючы марскі порт, транзытны пункт для нафты і іншых мінеральных рэсурсаў з Расіі, Калійных соляў з Беларусі.

s-18

wiki-311644

[19] tree

~~Даходы порту зрабілі Вэнтспілс самым заможным горадам у Латвіі.~~

s-19

wiki-311645

Даходы порту зрабілі Вэнтспілс самым заможным горадам у Латвіі.

[20] tree

~~Ад Вэнтспілса да шведскага Нінесхамна рэгулярна ходзіць паром.~~

s-20

wiki-311646

Ад Вэнтспілса да шведскага Нінесхамна рэгулярна ходзіць паром.

[21] tree

~~Буйны турыстычны цэнтр.~~

s-21

wiki-311647

Буйны турыстычны цэнтр.

[22] tree

~~У горадзе знаходзіцца старажытны замак Лівонскага ордэна, у сценах якога сёння размяшчаецца сучасны музей.~~

s-22

wiki-311648

У горадзе знаходзіцца старажытны замак Лівонскага ордэна, у сценах якога сёння размяшчаецца сучасны музей.

[23] tree

~~У горадзе ёсць універсітэт (Venstpils Augstskola).~~

s-23

wiki-311649

У горадзе ёсць універсітэт (Venstpils Augstskola).

[24] tree

~~Баскетбольная каманда з Вэнтспілса шмат разоў была чэмпіёнам краіны.~~

s-24

wiki-311650

Баскетбольная каманда з Вэнтспілса шмат разоў была чэмпіёнам краіны.

[25] tree

~~Вэнтспілскі аэрапорт — адзін з чатырох у Латвіі.~~

s-25

wiki-311651

Вэнтспілскі аэрапорт — адзін з чатырох у Латвіі.

[26] tree

~~Горад быў заснаваны ў XIII стагоддзя Тэўтонскім ордэнам.~~

s-26

wiki-311652

Горад быў заснаваны ў XIII стагоддзя Тэўтонскім ордэнам.

[27] tree

Ролю важнага гандлёвага цэнтра Вэнтспілс пачаў адыгрываць яшчэ ў Сярэднявеччы, калі быў прыняты ў Ганзейскі саюз.

s-27

wiki-311653

[28] tree

У часы Лівонскага ордэна і Курляндскага герцагства Вэнтспілскі, або Віндаўскі замак быў рэзідэнцыяй гарадскога фогта.

s-28

wiki-311654

[29] tree

Росквіт горада прыпадае на час кіравання курляндскага герцага Якаба (1642—1681 г.) з роду Кетлераў, тады ў вусці ракі Вэнта была пабудавана буйная караблебудаўнічая верф, вакол горада сталі будавацца зброевыя майстэні, даменныя печы, салетравыя і цагляныя мануфактуры, стаў развівацца гандаль з Заходняй Еўропай, пераважна з Галандыяй.

s-29

wiki-311655

[30] tree

Герцагская палітыка грунтавалася на ідэях меркантылізму — прыбытак з экспарту прадукцыі сельскай гаспадаркі, такой як збожжа і лён, расходавалася на будаўніцтва мануфактур і фабрыкаў.

s-30

wiki-311656

[31] tree

~~Курляндскія караблі (гл. Флот Курляндыі) з Віндавы хадзілі ў Афрыку і Амерыку.~~

s-31

wiki-311657

Курляндскія караблі (гл. Флот Курляндыі) з Віндавы хадзілі ў Афрыку і Амерыку.

[32] tree

Вэнтспілс мае пляж блакітнага сцяга, а таксама некалькі турыстычных аб'ектаў: замак Лівонскага ордэна, лютэранскую царкву сярэдзіны XIX стагоддзя і іншыя.

s-32

wiki-311658

[33] tree

~~У Вэнтспілсе марскі клімат з мяккай зімой і халаднаватым летам.~~

s-33

wiki-311659

У Вэнтспілсе марскі клімат з мяккай зімой і халаднаватым летам.

[34] tree

~~Нацыянальны склад насельніцтва горада на 2011 год:~~

s-34

wiki-311660

Нацыянальны склад насельніцтва горада на 2011 год:

[35] tree

~~Аўгусцін Ратундус~~

s-35

wiki-311661

Аўгусцін Ратундус

[36] tree

Аўгусцін Ратундус-Мялескі, Аўгустын Ратондус-Мялескі (~1520, Велюнь, Польшча — 20 сакавіка 1582, Вільня) — вялікалітоўскі палітычны і грамадскі дзеяч, сакратар каралеўскі, войт віленскі, юрыст, належаў да школы гуманістаў (або элегантнай юрыспрудэнцыі), публіцыст, гісторык.

s-36

wiki-311662

[37] tree

~~Дзеяч контррэфармацыі ў Вялікім Княстве Літоўскім.~~

s-37

wiki-311663

Дзеяч контррэфармацыі ў Вялікім Княстве Літоўскім.

[38] tree

Адзін з найбольш вядомых і рознабаковых дзеячаў культуры часоў Адраджэння ў Вялікім Княстве Літоўскім сяр. 16 ст.

s-38

wiki-311664

[39] tree

~~Паходжанне А. Ратундуса невядомае.~~

s-39

wiki-311667

Паходжанне А. Ратундуса невядомае.

[40] tree

~~Вучыўся ў акадэміі Любранскага (Познань), у Вітэнбергскім універсітэце (Германія).~~

s-40

wiki-311669

Вучыўся ў акадэміі Любранскага (Познань), у Вітэнбергскім універсітэце (Германія).

[41] tree

~~Каля 1543 атрымаў пасаду настаяцеля ў Варце, ад якой пазней адмовіўся.~~

s-41

wiki-311670

Каля 1543 атрымаў пасаду настаяцеля ў Варце, ад якой пазней адмовіўся.

[42] tree

~~З 1544 на пасадзе пісара ў польскай канцылярыі караля Жыгімонта Старога.~~

s-42

wiki-311671

З 1544 на пасадзе пісара ў польскай канцылярыі караля Жыгімонта Старога.

[43] tree

Пасля вучобы ў Балонскім універсітэце (Італія) і атрымання ступені доктара права, у 1549 заняў пасаду каралеўскага сакратара.

s-43

wiki-311672

[44] tree

~~У 1551 прыбыў у Вялікае Княства Літоўскае, пачаў працу ў Канцылярыі, прызначаны віленскім войтам.~~

s-44

wiki-311673

У 1551 прыбыў у Вялікае Княства Літоўскае, пачаў працу ў Канцылярыі, прызначаны віленскім войтам.

[45] tree

Ад караля і вялікага князя трымаў Стаклішскае староства і Ярмалішскі маёнтак, меў у Вільні дом і інш. маёмасць.

s-45

wiki-311674

[46] tree

Быў у шлюбе з Сафіяй (пам. пасля 10.3.1604) з якой меў сына Мікалая (памёр у маленстве перад 16.4.1558), дачок Рэгіну (Раіну, Райну) і Эльжбету (пам. перад 18.11.1597).

s-46

wiki-311676

[47] tree

~~Памёр у Вільні, пахаваны ў касцёле Св. Янаў, надмагілле не захавалася.~~

s-47

wiki-311677

Памёр у Вільні, пахаваны ў касцёле Св. Янаў, надмагілле не захавалася.

[48] tree

Ратундус прымаў удзел у 2-ой рэдакцыі Статуту ВКЛ (1566), пераклаў яго з «рускай» на лацінскую мову, прымаў удзел і ў 3-й рэдакцыю Статуту (1588), праз яго ўдзел у Статут унесена шмат нормаў рымскага права.

s-48

wiki-311680

[49] tree

~~Па просьбе каталіцкіх біскупаў Рэчы Паспалітай папа рымскі перанёс дзень Святога Станіслава на 3 мая.~~

s-49

wiki-361905

Па просьбе каталіцкіх біскупаў Рэчы Паспалітай папа рымскі перанёс дзень Святога Станіслава на 3 мая.

[50] tree

Папулярным лозунгам стала «Кароль з народам. Народ з каралём»; пляменніца караля графіня Марыя Тэрэза Тышкевіч (з роду Панятоўскіх) адной з першых апранула капялюш са стужкай, дзе быў напісаны такі лозунг, што стала модным.

s-50

wiki-361906

[51] tree

~~Табакеркі, гузікі, галаўныя ўборы ўпрыгожваліся юбілейнымі вензелямі і палымянымі словамі.~~

s-51

wiki-361908

Табакеркі, гузікі, галаўныя ўборы ўпрыгожваліся юбілейнымі вензелямі і палымянымі словамі.

[52] tree

~~Стала модным братанне шляхты з мяшчанамі.~~

s-52

wiki-361909

Стала модным братанне шляхты з мяшчанамі.

[53] tree

Летам 1791 г. адбыліся першыя гарадскія выбары ва ўсёй краіне па новым законе аб гарадах, а абраныя прадстаўнікі ад гарадскога самакіравання прыбылі ў Варшаву для дэманстрацыі гарачай падтрымкі Канстытуцыі.

s-53

wiki-361910

[54] tree

~~Яўрэі ў сінагогах спявалі песню падзякі ў гонар Канстытуцыі.~~

s-54

wiki-361911

Яўрэі ў сінагогах спявалі песню падзякі ў гонар Канстытуцыі.

[55] tree

Манарх — польскі кароль і вялікі князь літоўскі Станіслаў Аўгуст — радаваўся як дзіця і ацэньваў прынятую соймам Канстытуцыю '«дасканалей»' англійскага і амерыканскага ўзораў, лічачы, што яна '«мудрэй і зусім процілеглая французскай рэвалюцыі»', дзе абыходзіліся крывавым спосабам.

s-55

wiki-361912

[56] tree

~~8 мая адбыліся афіцыйныя ўрачыстасці і святкаванні ў Варшаве на чале з каралём Станіславам Аўгустам.~~

s-56

wiki-361913

8 мая адбыліся афіцыйныя ўрачыстасці і святкаванні ў Варшаве на чале з каралём Станіславам Аўгустам.

[57] tree

Сярод паслоў Чатырохгадовага сойма адразу ўзнікла палітычная групоўка «Згуртаванне прыяцеляў Уставы аб кіраванні 3 мая», якая налічвала 126 паслоў, 14 сенатараў і 73 іншыя (непарламенцкія) асобы з мяшчан і якая распрацоўвала праекты законаў.

s-57

wiki-361914

[58] tree

Планавалася (паводле рашэння сойма ад 5 мая 1791 г.) пабудаваць у Варшаве касцёл Божага Наканавання ў гонар Канстытуцыі, закладка якога адбылася 3 мая 1792 г. каралём Станіславам Аўгустам і прымасам Міхалам Ежы Панятоўскім.

s-58

wiki-361916

[59] tree

У Віленскай езуіцкай акадэміі навучэнцам загадалі зубрыць Канстытуцыю як «узорны буквар кіравання і арганізацыі Рэчы Паспалітай».

s-59

wiki-361918

[60] tree

12 чэрвеня 1791 г. у свой маёнтак Хойнікі (Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства) Караль Прозар запрасіў заможных шляхціцаў-суседзяў з Оўруцкага, Мазырскага і Рэчыцкага паветаў: стралялі з гармат; атрымалі какарды з двухкаляровай стужкай (бела-зялёнай) і надпісам «кароль, закон і айчына»; наведалі імшу; частаваліся за сталом вакол пышных дэкарацый; крычалі «віват, кароль з народам і народ з каралём».

s-60

wiki-361919

[61] tree

1 ліпеня 1791 г. 96 святароў Пінскай праваслаўнай кангрэгацыі (дзе прысутнічалі таксама ўніяцкія пінскі епіскап Яўхім Гарбацкі і тураўскі епіскап Іасафат Булгак) аб'явілі аўтакефалію праваслаўнай царквы Рэчы Паспалітай, абяцалі абараняць Канстытуцыю '«усімі сіламі ад усялякай напасці ўнутранага паўстання»' і ўрачыста адракліся ад расійскага падпарадкавання; у пачатку жніўня ўладальнік мястэчка Мерач Вінцэнт Езафовіч вітаў 3-майскую Канстытуцыю ілюмінацыяй і дазволіў радасную працэсію местачкоўцаў.

s-61

wiki-361921

[62] tree

~~Самыя ж вялікія па размаху ўрачыстасці ў 1791 г. адбыліся ў маёнтку Пулавы князёў Чартарыйскіх.~~

s-62

wiki-361923

Самыя ж вялікія па размаху ўрачыстасці ў 1791 г. адбыліся ў маёнтку Пулавы князёў Чартарыйскіх.

[63] tree

У 1792 г. шляхціц Ян Лапацінскі паставіў у сваім маёнтку Лявонпаль у Полацкім ваяводстве (на мяжы з Расіяй) мемарыяльную калону ў гонар Канстытуцыі, каб увекавечыць месца, дзе заканчваецца свабода і пачынаецца няволя.

s-63

wiki-361926

[64] tree

Сучаснымі гісторыкамі Канстытуцыя характарызуецца як прагрэсіўная, бо ўводзіла канстытуцыйную манархію, падзяляла галіны ўлады, хацела аптымізаваць і ўзмацніць дзяржаўны лад і дзяржаўны апарат і была вынікам грамадскага кампрамісу.

s-64

wiki-361928

[65] tree

У выніку прыняцця Канстытуцыі ўзмацняліся цэнтральныя органы выканаўчай улады: быў створаны ўрад (Стража правоў), якога пасля скасавання Пастаяннай Рады (1775—1789) не было, і сканцэнтраваны ў руках караля і міністраў; урадавыя камісіі (міністэрствы), дагэтуль залежныя ад сойма, звязваліся разам і падпарадкоўваліся каралю і міністрам.

s-65

wiki-361929

[66] tree

~~Прыняцце законаў менш залежала ад капрызаў і інтрыг сенатараў.~~

s-66

wiki-361930

Прыняцце законаў менш залежала ад капрызаў і інтрыг сенатараў.

[67] tree

У той жа час, асобныя гісторыкі сцвярждаюць, што слабым пунктам Канстытуцыі быў прынцып спадчыннасці трона (ва ўмовах адсутнасці папярэдняй афіцыйнай згоды з боку саксонскага курфюрста), а лепей было б захаваць выбарнасць трона ці ўвесці прэзідэнцкую форму кіравання, што магло б прадухіліць ад знешняга ўмяшальніцтва і забяспечыць 20-30 год спакою для Рэчы Паспалітай.

s-67

wiki-361931

[68] tree

Аднак адзначаецца, што ў любым выпадку такой была воля «народа» Рэчы Паспалітай — шляхты, якая хацела рэфармаваць дзяржаву і на сойміках рабіла ўхвалу Канстытуцыі, не адкідаючы мажлівасці паправак.

s-68

wiki-361932

[69] tree

~~Пашырэннем і дапаўненнем Канстытуцыі стала ўхвала соймам 16 мая 1791 г. закона «Соймы».~~

s-69

wiki-361933

Пашырэннем і дапаўненнем Канстытуцыі стала ўхвала соймам 16 мая 1791 г. закона «Соймы».

[70] tree

Месцам правядзення соймаў вызначана Варшава, але кожны трэці сойм павінен быў адбывацца ў Гродне (на тэрыторыі ВКЛ); вызначалася роўнае прадстаўніцтва ад ВКЛ і Польскага Каралеўства ў соймавых камісіях.

s-70

wiki-361934

[71] tree

Закон надзяляў сойм паўнамоцтвамі даваць рэкамендацыі Стражы правоў ці непасрэдна яе камісіям (міністэрствам); прадугледжваў мажлівасць скасавання распараджэння міністраў, калі грамадзянін падаў скаргу на парушэнне тым распараджэннем яго законных праў, а адпаведная соймавая дэпутацыя грамадзяніна падтрымала; удакладняў, што ўхвала падаткаў павінна быць падтрымана 3/4 галасоў, а пытанні міждзяржаўных саюзаў, вайны і міру, палітычных спраў, устанаўлення колькасці войска і дзяржаўных крэдытаў — 2/3 галасоў.

s-71

wiki-361935

[72] tree

~~Сесія сойма павінна была цягнуцца 70 дзён з мажлівасцю двухразовага яе працягу ў кожным разе па 15 дзён.~~

s-72

wiki-361936

Сесія сойма павінна была цягнуцца 70 дзён з мажлівасцю двухразовага яе працягу ў кожным разе па 15 дзён.

[73] tree

~~Прадугледжваліся і асобныя сесіі паслоў ад ВКЛ.~~

s-73

wiki-361937

Прадугледжваліся і асобныя сесіі паслоў ад ВКЛ.

[74] tree

«Гатовы сойм» мог быць скліканы экстраардынарна ў выпадку канфлікту паміж каралём і Стражай правоў альбо паміж урадавымі камісіямі.

s-74

wiki-361938

[75] tree

~~Кворум устанаўліваўся ў 1/4 сойма.~~

s-75

wiki-361939

Кворум устанаўліваўся ў 1/4 сойма.

[76] tree

~~Сенатар сходзіў з пасады, калі не прысутнічаў па значнай прычыне на двух соймах запар.~~

s-76

wiki-361940

Сенатар сходзіў з пасады, калі не прысутнічаў па значнай прычыне на двух соймах запар.

Edit as list • Text view • Dependency trees