Universal Dependencies - Western Armenian - ArmTDP

s-1

nonfiction-000Q-000101QV

ԹՈՒՐՔԻՈՅ ՎԵՐԱԾՆՈՒԹԻՒՆԸ. Պատասխան Իշխան Սապահէտտինի

T’OWRK’IOY VERAÇNOWT’IWNË. Patasxan Išxan Sapahēttini

s-2

nonfiction-000Q-000201R0

Ա.

A.

s-3

nonfiction-000Q-000301R1

Իշխան Սապահէտտինը՝ իբրեւ պետ «Երիտասարդ Թուրքիա» կոչուած հէքիաթունակ մարմինի մը՝ ահա նորէն կը հազայ, քանի որ Հայկական խնդիրը նորէն մէջտեղ դրուած է ու եւրոպական միջամտութեան մը վրայ կը խօսուի։

Išxan Sapahēttinë, ibrew pet «Eritasard T’owrk’ia» kočowaç hēk’iat’ownak marmini më, aha norēn kë hazay, k’ani or Haykakan xndirë norēn mēǰteġ drowaç ē ow ewropakan miǰamtowt’ean më vray kë xòsowi.

s-4

nonfiction-000Q-000401R2

Իր կրկնած եղանակը բաւական հին է, որովհետեւ Ահմէտ Րիզան Փարիզի պուլվառներու վրայ սօլօ երգած է այդ շարգին երկար տարիներէ ի վեր։

Ir krknaç eġanakë bawakan hin ē, orovhetew Ahmēt Rizan P’arizi powlvaṙnerow vray sòlò ergaç ē ayd šargin erkar tarinerē i ver.

s-5

nonfiction-000Q-000401R3

Հիմա կարգը Սապահէտտինի եկած է, որ իբրեւ ճշմարիտ Օսմանցի հայրենասէր՝ ինք ալ փորձէ քանի մը քար նետելու հայանպաստ շարժումի մը հետեւելիք ճամբուն վրայ։

Hima kargë Sapahēttini ekaç ē, or ibrew č̣šmarit Òsmanc’i hayrenasēr, ink’ al p’orjē k’ani më k’ar netelow hayanpast šaržowmi më hetewelik’ č̣ambown vray.

s-6

nonfiction-000Q-000501R4

Հայկական բարենորոգումներ ու հարցը խեղդել՝ ընդհանուր Թուրքիոյ Բարեկարգութեան առաջարկով մը, ինչպէս ըսինք, մաքիավէլական մեթոտ մըն է, Եըլտըզի կողմնակի տաղաւարներէն մոլորած կարգ մը թուրք պէկերու եւ էֆէնտիներու նենգ դիւանագիտութիւնը՝ որուն կը ձգտին դիմակաւոր ասպետութեամբ մը։

Haykakan barenorogowmner ow harc’ë xeġdel, ëndhanowr T’owrk’ioy Barekargowt’ean aṙaǰarkov më, inčpēs ësink’, mak’iavēlakan met’ot mën ē, Eëltëzi koġmnaki taġawarnerēn moloraç karg më t’owrk’ pēkerow ew ēfēntinerow neng diwanagitowt’iwnë, orown kë jgtin dimakawor aspetowt’eamb më.

s-7

nonfiction-000Q-000601R5

Բայց Իշխանը շատ շուտ կը մոռնայ իր դիւրին նամակագրութեանց շարքին մէջ նախապէս յայտնած մտքերն ու քարոզած վարդապետութիւնը։

Bayc’ Išxanë šat šowt kë moṙnay ir diwrin namakagrowt’eanc’ šark’in mēǰ naxapēs yaytnaç mtk’ern ow k’arozaç vardapetowt’iwnë.

s-8

nonfiction-000Q-000601R6

Ասկէ մէկ երկու ամիս առաջ Հայերուն ուղղած իր մէկ նամակին մէջ կը մեղադրէր մեզ որ մեր շարժումներով, մեր դիմումներով օտարին միջամտութիւնը կը հարկադրենք Թուրքիոյ գործերուն համար։

Askē mēk erkow amis aṙaǰ Hayerown owġġaç ir mēk namakin mēǰ kë meġadrēr mez or mer šaržowmnerov, mer dimowmnerov òtarin miǰamtowt’iwnë kë harkadrenk’ T’owrk’ioy gorçerown hamar.

s-9

nonfiction-000Q-000601R7

Այս անգամ ինք եւս համակերպած կը թուի այդ գաղափարին՝ պայմանով որ Եւրոպացիք ստիպեն Թուրքիոյ, բարենորոգումները իր ձեռքով ընելու։

Ays angam ink’ ews hamakerpaç kë t’owi ayd gaġap’arin, paymanov or EWropac’ik’ stipen T’owrk’ioy, barenorogowmnerë ir jeṙk’ov ënelow.

s-10

nonfiction-000Q-000601R8

Ահա ճամբան՝ ուրկէ զուգահեռաբար Հայերը կը բաժնուին Իշխանէն ու իրեններէն։

Aha č̣amban, owrkē zowgaheṙabar Hayerë kë bažnowin Išxanēn ow irennerēn.

s-11

nonfiction-000Q-000701R9

Հայերը՝ ազատ ըլլալով կանխակալ կարծիքներէ եւ մութ հաշիւներէ, Հայերը՝ կրելով պատմական փորձառութիւններու դառն վէրքը իրենց սրտին վրայ, մանաւանդ խորապէս ճանչցած ըլլալով Թուրքիոյ ընկերական ու վարչական բոլոր բարոյական արժէքը՝ համոզուած են թէ առանց ՕՏԱՐԻՆ ՄԻՋԱՄՏՈՒԹԵԱՆ, առանց ԵՒՐՈՊԱԿԱՆ ՔՕՆԹՐՕԼԻ ՄԸ հսկողութեան՝ Թուրքիան ոչ միայն չպիտի ուզէ, այլ կարող չէ արմատական, արդար ու խելացի բարեկարգութեամբ մը օժտել երկիրը։

Hayerë, azat ëllalov kanxakal karçik’nerē ew mowt’ hašiwnerē, Hayerë, krelov patmakan p’orjaṙowt’iwnnerow daṙn vērk’ë irenc’ srtin vray, manawand xorapēs č̣ančc’aç ëllalov T’owrk’ioy ënkerakan ow varčakan bolor baroyakan aržēk’ë, hamozowaç en t’ē aṙanc’ ÒTARIN MIJ̌AMTOWT’EAN, aṙanc’ EWROPAKAN K’ÒNT’RÒLI MË hskoġowt’ean, T’owrk’ian oč miayn čpiti owzē, ayl karoġ čē armatakan, ardar ow xelac’i barekargowt’eamb më òžtel erkirë.

s-12

nonfiction-000Q-000801RA

Կարող չէ, որովհետեւ անցեալին ու ներկային ծանր փաստերը չեն հպատակիր լաւատես հաւաստումներու։

Karoġ čē, orovhetew anc’ealin ow nerkayin çanr p’asterë čen hpatakir lawates hawastowmnerow.

s-13

nonfiction-000Q-000801RB

Յունաստանը, Սերպիան, Գարատաղը, Պուլկարիան, Հէրսէկ-Պօսնիան, Կրէտէն բաժնուեցան Թուրքիայէն, որովհետեւ չի կրցան բարեկարգուիլ թուրքերու ձեռքով. ո՞վ կը բռնէր սուլթաններու, պայազատներու, փաշաներու եւ պէկերու թեւը՝ որպէսզի գոհացում տային այդ հարստահարուած եւ բողոքող ցեղերուն, ու եթէ փորձառութիւնն էր պակսածը, ինչո՞ւ գոնէ մէկուն, երկուքին, երեքին օրինակը վարչական իմաստութիւն եւ արդարամտութիւն չի ներշնչեց իրենց որ կամաց կամաց ուղղութեան ճամբուն մէջ մտնեն։

Yownastanë, Serpian, Garataġë, Powlkarian, Hērsēk-Pòsnian, Krētēn bažnowec’an T’owrk’iayēn, orovhetew či krc’an barekargowil t’owrk’erow jeṙk’ov. o?v kë bṙnēr sowlt’annerow, payazatnerow, p’ašanerow ew pēkerow t’ewë, orpēszi gohac’owm tayin ayd harstaharowaç ew boġok’oġ c’eġerown, ow et’ē p’orjaṙowt’iwnn ēr paksaçë, inčo?w gonē mēkown, erkowk’in, erek’in òrinakë varčakan imastowt’iwn ew ardaramtowt’iwn či neršnčec’ irenc’ or kamac’ kamac’ owġġowt’ean č̣ambown mēǰ mtnen.

s-14

nonfiction-000Q-000801RC

Թուրքիան չուզեց, չի կրցաւ, ուստի եղաւ այն՝ ինչ որ անխուսափելի էր. ինչ որ ազգերու իրաւունքը կը պահանջէր։

T’owrk’ian čowzec’, či krc’aw, owsti eġaw ayn, inč or anxowsap’eli ēr. inč or azgerow irawownk’ë kë pahanǰēr.

s-15

nonfiction-000Q-000801RD

Եւ այսօր, շնորհիւ այդ երբեմնի րայա բայց այսօր ազատ փոքր Ազգերուն քաղաքական եւ բարոյական յառաջդիմութեանը, արդարակորով վարչութեանը, նոյնիսկ թուրքերը շատ աւելի ազատ ու երջանիկ կը զգան իրենք զիրենք, շատ աւելի տնտեսական, մտաւորական առաւելութիւններ կը վայելեն Թուրքիոյ լուծէն ազատուած այդ ազգերուն հովանաւորութեանը տակ՝ քան ինչ որ չպիտի վայելէին, եթէ ժամանակին գաղթած ըլլային դէպի Թուրքիա։

EW aysòr, šnorhiw ayd erbemni raya bayc’ aysòr azat p’ok’r Azgerown k’aġak’akan ew baroyakan yaṙaǰdimowt’eanë, ardarakorov varčowt’eanë, noynisk t’owrk’erë šat aweli azat ow erǰanik kë zgan irenk’ zirenk’, šat aweli tntesakan, mtaworakan aṙawelowt’iwnner kë vayelen T’owrk’ioy lowçēn azatowaç ayd azgerown hovanaworowt’eanë tak, k’an inč or čpiti vayelēin, et’ē žamanakin gaġt’aç ëllayin dēpi T’owrk’ia.

s-16

nonfiction-000Q-000801RE

Իրենց մամուլը անկաշկանդ է, ունին խօսելու, գրելու, ընկերակցութեան ազատութիւն, ոչ ոք կը դպչի իրենց վարժարաններուն, ոչ ոք կը բռնաբարէ իրենց իրաւունքները եւ կը որմափակէ զարգացման ճամբան։

Irenc’ mamowlë ankaškand ē, ownin xòselow, grelow, ënkerakc’owt’ean azatowt’iwn, oč ok’ kë dpči irenc’ varžarannerown, oč ok’ kë bṙnabarē irenc’ irawownk’nerë ew kë ormap’akē zargac’man č̣amban.

s-17

nonfiction-000Q-000801RF

Բաղդատեցէք այս ազատագրուած երկիրները եւ անոնց մէջ ապրող ժողովուրդներուն այն անհուն փոփոխութիւնը՝ Թուրքիոյ հետ եւ թուրք բռնաւոր ու ապականած րէժիմին տակ ապրող ժողովուրդներուն հետ. ի՞նչ պիտի շահէր մարդկութիւնը՝ եթէ այդ ազգերը շարունակէին տառապիլ մինչեւ հիմա եւ անարգուիլ. ի՞նչ պիտի շահէր Թուրքիան՝ ինք եւս. քանի մը միլիոն զոհ աւելի պիտի ունենար, այնպէս չէ՞։

Baġdatec’ēk’ ays azatagrowaç erkirnerë ew anonc’ mēǰ aproġ žoġovowrdnerown ayn anhown p’op’oxowt’iwnë, T’owrk’ioy het ew t’owrk’ bṙnawor ow apakanaç rēžimin tak aproġ žoġovowrdnerown het. i?nč piti šahēr mardkowt’iwnë, et’ē ayd azgerë šarownakēin taṙapil minčew hima ew anargowil. i?nč piti šahēr T’owrk’ian, ink’ ews. k’ani më milion zoh aweli piti ownenar, aynpēs čē?.

s-18

nonfiction-000Q-000901RG

Թող մտածէ Իշխան Սապահէտտինը, կ՚աղաչենք, Պուլկարիոյ մէջ գնչուներն անգամ – չինկեանէները – ընկերական ու քաղաքական որոշ իրաւունքներու տէր դառնալ կը սկսին, իբրեւ ցեղ կամ ժողովուրդ կը նուիրագործուին, մինչդեռ Հայը իր պատմական հայրենիքին մէջ, դարաւոր քաղաքակրթութեան մը բոլոր ազնիւ վկայութեամբը, ամբողջ աշխարհքէն իբրեւ Թուրքիոյ ամէնէն աւելի արդիւնագործող, յառաջդիմասէր ու ընդունակ ճանչցուած ժողովուրդը՝ ամէնավայրագ եղանակներով ու անլուր բռնութեանց կ՚ոգեւարի, կը սպառի՜, կը հատնի՜։

T’oġ mtaçē Išxan Sapahēttinë, k,aġačenk’, Powlkarioy mēǰ gnčownern angam – činkeanēnerë – ënkerakan ow k’aġak’akan oroš irawownk’nerow tēr daṙnal kë sksin, ibrew c’eġ kam žoġovowrd kë nowiragorçowin, minčdeṙ Hayë ir patmakan hayrenik’in mēǰ, darawor k’aġak’akrt’owt’ean më bolor azniw vkayowt’eambë, amboġǰ ašxarhk’ēn ibrew T’owrk’ioy amēnēn aweli ardiwnagorçoġ, yaṙaǰdimasēr ow ëndownak č̣ančc’owaç žoġovowrdë, amēnavayrag eġanaknerov ow anlowr bṙnowt’eanc’ k,ogewari, kë spaṙi!, kë hatni!.

s-19

nonfiction-000Q-000901RH

Բայց հոս չէ խնդիրը, Սապահէտտին կարելի չէ որ անգիտանայ այս բոլորը, կարելի չէ նմանապէս որ յուսահատած ալ չըլլայ Թուրքիոյ ինքնակամ բարեկարգութեան գաղափարէն. սակայն նորէն յայտնի հակասութիւն աչք առնելով՝ կ՚աշխատի արգելք ըլլալ հայերուն ի նպաստ դուրսէն գալիք արտաքին աջակցութեան մը։

Bayc’ hos čē xndirë, Sapahēttin kareli čē or angitanay ays bolorë, kareli čē nmanapēs or yowsahataç al čëllay T’owrk’ioy ink’nakam barekargowt’ean gaġap’arēn. sakayn norēn yaytni hakasowt’iwn ačk’ aṙnelov, k,ašxati argelk’ ëllal hayerown i npast dowrsēn galik’ artak’in aǰakc’owt’ean më.

s-20

nonfiction-000Q-000A01RI

Իշխան Սապահէտտին յուսահատած է, ըսինք, թուրքին ձեռքով ինքնակամ բարեկարգութեան մը գաղափարէն. այո՛, որովհետեւ, տրուած ըլլալով Իշխանին շօվինիզմը, ժէօն թիւրքերու փրկարար գործունէութեան եւ ընկերական Թուրքիոյ մասին անդադար իր տարփողած լաւատես քարոզութիւնները՝ ինք բաղձանք չպիտի յայտնէր իր կողմէն, որպէսզի Եւրոպացիք ստիպեն թուրքերուն՝ բարեկարգելու իր երկիրը։

Išxan Sapahēttin yowsahataç ē, ësink’, t’owrk’in jeṙk’ov ink’nakam barekargowt’ean më gaġap’arēn. ayo՛, orovhetew, trowaç ëllalov Išxanin šòvinizmë, žēòn t’iwrk’erow p’rkarar gorçownēowt’ean ew ënkerakan T’owrk’ioy masin andadar ir tarp’oġaç lawates k’arozowt’iwnnerë, ink’ baġjank’ čpiti yaytnēr ir koġmēn, orpēszi EWropac’ik’ stipen t’owrk’erown, barekargelow ir erkirë.

s-21

nonfiction-000Q-000B01RJ

Ասի անհերքելի փաստ մըն է թէ Թուրքիան պէտք ունի օտար ձեռքին, օտար ուժին։

Asi anherk’eli p’ast mën ē t’ē T’owrk’ian pētk’ owni òtar jeṙk’in, òtar owžin.

s-22

nonfiction-000Q-000B01RK

Մենք համաձայն ենք իր հետ։

Menk’ hamajayn enk’ ir het.

s-23

nonfiction-000Q-000B01RL

Երբ իբրեւ սկզբունք անգամ մը ընդունած ենք այս գաղափարը, մնացածին համար կտոր մը առաքինութիւն ու քչիկ մըն ալ անկեղծութիւն բաւական պիտի ըլլան խոստովանելու իր կողմէն ալ թէ՝ այդ օտար ձեռքը, օտար ուժը մնայուն պէտք է ըլլան եւ գործօն դեր ստանձնեն Թուրքիոյ մէջ՝ փափաքելի արդիւնքը յառաջ բերելու համար։

Erb ibrew skzbownk’ angam më ëndownaç enk’ ays gaġap’arë, mnac’açin hamar ktor më aṙak’inowt’iwn ow k’čik mën al ankeġçowt’iwn bawakan piti ëllan xostovanelow ir koġmēn al t’ē, ayd òtar jeṙk’ë, òtar owžë mnayown pētk’ ē ëllan ew gorçòn der stanjnen T’owrk’ioy mēǰ, p’ap’ak’eli ardiwnk’ë yaṙaǰ berelow hamar.

s-24

nonfiction-000Q-000B01RM

Մեղքը իրենը չէ հարկաւ որ իր կառավարութիւնը ոճրագործներու ընկերութիւն մըն է, որ իր արքայական գերդաստանը աշխարհին տուած է Համիտի պէս արիւնածարաւ հրէշներ ու զզուելի փատիշահներ, մեղքը իրենը չէ հարկաւ որ թաթար ցեղը ազգերու գիրտն է եւ ստեղծուած է գայլի ախորժակով եւ բորենիի բնազդներով. բայց, մեղքը մերն ալ չէ եթէ կը բողոքենք ու մեր մարդկային իրաւունքներուն համար հատուցում եւ արդարութիւն կը պահանջենք։

Meġk’ë irenë čē harkaw or ir kaṙavarowt’iwnë oč̣ragorçnerow ënkerowt’iwn mën ē, or ir ark’ayakan gerdastanë ašxarhin towaç ē Hamiti pēs ariwnaçaraw hrēšner ow zzoweli p’atišahner, meġk’ë irenë čē harkaw or t’at’ar c’eġë azgerow girtn ē ew steġçowaç ē gayli axoržakov ew borenii bnazdnerov. bayc’, meġk’ë mern al čē et’ē kë boġok’enk’ ow mer mardkayin irawownk’nerown hamar hatowc’owm ew ardarowt’iwn kë pahanǰenk’.

s-25

nonfiction-000Q-000C01RN

Վառնա, Թիւ 33, 1906, Փետրուար 11

Vaṙna, T’iw 33, 1906, P’etrowar 11

s-26

nonfiction-000Q-000D01RO

Բ.

B.

s-27

nonfiction-000Q-000E01RP

Բայց, հետեւինք Իշխանին այն առարկութիւններուն՝ որոնցմով կը ճգնի ապացուցանել թէ տաճիկներն ալ Թուրքիոյ մէջ հայերուն հետ հաւասարապէս կը հարստահարուին, կը կեղեքուին, մինչդեռ Եւրոպան միայն Հայերուն վիճակովը կը հետաքրքրուի եւ անոնց նկատմամբ միայն մարդասիրութիւն ցոյց կու տայ։

Bayc’, hetewink’ Išxanin ayn aṙarkowt’iwnnerown, oronc’mov kë č̣gni apac’owc’anel t’ē tač̣iknern al T’owrk’ioy mēǰ hayerown het hawasarapēs kë harstaharowin, kë keġek’owin, minčdeṙ EWropan miayn Hayerown vič̣akovë kë hetak’rk’rowi ew anonc’ nkatmamb miayn mardasirowt’iwn c’oyc’ kow tay.

s-28

nonfiction-000Q-000E01RQ

Ինչպէս բացորոշ է, Իշխան Սապահէտտինի բոլոր թագուն դիտաւորութիւնն է՝ մէկ կողմէն կասկածի տակ ձգել եւրոպացիներու մարդասիրական զգացումները՝ միւս կողմէն ալ լռելեան հասկցնել որ Հայերը այդքան պոռալ կանչելու, աշխարհքս իրար խառնելու պէտք չունին, չէ՞ որ թուրքն ալ կը տառապի ու կը տանջուի իրենց հետ. հետեւաբար, թրքական իշխանութեանց կողմէ հայահալած դիտումնաւոր ծրագիր մը չի կայ, պարզապէս վարչական յոռի սիսթեմի մը, դրութեան մը դէմ է որ պէտք է բողոքել։

Inčpēs bac’oroš ē, Išxan Sapahēttini bolor t’agown ditaworowt’iwnn ē, mēk koġmēn kaskaçi tak jgel ewropac’inerow mardasirakan zgac’owmnerë, miws koġmēn al lṙelean haskc’nel or Hayerë aydk’an poṙal kančelow, ašxarhk’s irar xaṙnelow pētk’ čownin, čē? or t’owrk’n al kë taṙapi ow kë tanǰowi irenc’ het. hetewabar, t’rk’akan išxanowt’eanc’ koġmē hayahalaç ditowmnawor çragir më či kay, parzapēs varčakan yoṙi sist’emi më, drowt’ean më dēm ē or pētk’ ē boġok’el.

s-29

nonfiction-000Q-000F01RR

Ուստի կը պատասխանենք Իշխանին առարկութիւններուն։

OWsti kë patasxanenk’ Išxanin aṙarkowt’iwnnerown.

s-30

nonfiction-000Q-000G01RS

Հայերու մասին կը խորհուի, բայց թուրքերու մասին ոչ. – Այո՛, Հայերու մասին կը խորհուի, բայց թուրքերու մասին ո՛չ, եւ ասիկա պարզապէս անոր համար որ՝ հայաջինջ, հայահալած աւանդական քաղաքականութեան մը կը հետեւի Թուրք դիւանագիտութիւնը, մինչդեռ իր իսլամ ժողովուրդին դէմ եղած վարմունքի կարծրութիւնները, խստութիւնները ժամանակաւոր հանգամանք ունին միայն։

Hayerow masin kë xorhowi, bayc’ t’owrk’erow masin oč. – Ayo՛, Hayerow masin kë xorhowi, bayc’ t’owrk’erow masin o՛č, ew asika parzapēs anor hamar or, hayaǰinǰ, hayahalaç awandakan k’aġak’akanowt’ean më kë hetewi T’owrk’ diwanagitowt’iwnë, minčdeṙ ir islam žoġovowrdin dēm eġaç varmownk’i karçrowt’iwnnerë, xstowt’iwnnerë žamanakawor hangamank’ ownin miayn.

s-31

nonfiction-000Q-000G01RT

Եւ յետոյ, հայերն ու թուրքերը լացնող հարուածին մէջ անհուն տարբերութիւն մը կայ, ինչո՞ւ, կ՚անտեսուի ասիկա օսմանցի հայրենասէրներու կողմէն. Հայուն սրտին կը զարնեն դաշյունով, մինչդեռ թուրք գեղացիին կամ հասարակ խուժանին կռնակին կը դպչին ճիպոտով մը. Հայուն կը զարնէ քիւրտը, թուրք խուժանը, զափթիէն, զինուորը, փօլիսը, թուրք վարչական բոլոր մեքենան, Սուլթան Համիտը, բանտը, կախաղանը, մինչդեռ Սապահէտտինը իր կրօնակից գեղացիներուն լոկ տնտեսական տխուր կացութեանը, հայրենիքի պարտականութիւնը կատարող զինուորներուն մահուանը եւ այդ մահուանը հետեւանք եղող երկրագործ ժողովուրդին կորուստներուն համար կը գանգատի։

EW yetoy, hayern ow t’owrk’erë lac’noġ harowaçin mēǰ anhown tarberowt’iwn më kay, inčo?w, k,antesowi asika òsmanc’i hayrenasērnerow koġmēn. Hayown srtin kë zarnen dašyownov, minčdeṙ t’owrk’ geġac’iin kam hasarak xowžanin kṙnakin kë dpčin č̣ipotov më. Hayown kë zarnē k’iwrtë, t’owrk’ xowžanë, zap’t’iēn, zinoworë, p’òlisë, t’owrk’ varčakan bolor mek’enan, Sowlt’an Hamitë, bantë, kaxaġanë, minčdeṙ Sapahēttinë ir krònakic’ geġac’inerown lok tntesakan txowr kac’owt’eanë, hayrenik’i partakanowt’iwnë kataroġ zinowornerown mahowanë ew ayd mahowanë hetewank’ eġoġ erkragorç žoġovowrdin korowstnerown hamar kë gangati.

s-32

nonfiction-000Q-000G01RU

Մինակ Թուրքիան չէ բացառութիւնը որ զինուոր կու տայ իր հայրենիքին եւ թուրք զինուորը չէ միայն որ կ՚երթայ կը մեռնի, իր օճախը դժբախտութեան եւ սուգի ենթարկելով. ի՛նչ ընենք, բոլոր ազգերու ճակատագիրն է ատիկա, հետեւաբար, ո՛չ մէկ կերպով կապ ունի հայուն կամ անոր ցաւերուն հետ։

Minak T’owrk’ian čē bac’aṙowt’iwnë or zinowor kow tay ir hayrenik’in ew t’owrk’ zinoworë čē miayn or k,ert’ay kë meṙni, ir òč̣axë džbaxtowt’ean ew sowgi ent’arkelov. i՛nč ënenk’, bolor azgerow č̣akatagirn ē atika, hetewabar, o՛č mēk kerpov kap owni hayown kam anor c’awerown het.

s-33

nonfiction-000Q-000H01RV

Հարկահաւաքը (թահսիլտար) եւ ձիաւոր ոստիկանը օր մը օրանց չեն երթար թուրք գեղացիի մը տունը ամիսներով նստիլ, բռնադատել այդ գեղացին որ իրենց ամէն օր հաւ եփէ, գառնուկի միս կերցնէ. չեն կրնար անոր կնկան, աղջկան պատիւին հետ խաղալ անպատիժ կերպով, մինչդեռ նոյն բանը չէ որ տեղի կ՚ունենայ հայ գեղացիներուն նկատմամբ։

Harkahawak’ë (t’ahsiltar) ew jiawor ostikanë òr më òranc’ čen ert’ar t’owrk’ geġac’ii më townë amisnerov nstil, bṙnadatel ayd geġac’in or irenc’ amēn òr haw ep’ē, gaṙnowki mis kerc’nē. čen krnar anor knkan, aġǰkan patiwin het xaġal anpatiž kerpov, minčdeṙ noyn banë čē or teġi k,ownenay hay geġac’inerown nkatmamb.

s-34

nonfiction-000Q-000I01S0

Ասոնք ամէնը գիտնալու համար՝ Իշխան Սապահէտտին Վոսփորեան խրախճալից ափերէն, ճոխ ապարանքներէն բոլորովին տարբեր միջավայրի մը, շատ հեռու՝ երկրին մէջ պէտք է ապրած եւ աչքով տեսած ըլլար հայերուն կրած կոյր եւ հեթանոս հալածանքը. եւ սակայն Իշխանը չի ճանչնար այն երկիրը ու այն խնդիրները՝ որոնց դատաստանն ընելու փորձը կ՚ընէ։

Asonk’ amēnë gitnalow hamar, Išxan Sapahēttin Vosp’orean xraxč̣alic’ ap’erēn, č̣ox aparank’nerēn bolorovin tarber miǰavayri më, šat heṙow, erkrin mēǰ pētk’ ē apraç ew ačk’ov tesaç ëllar hayerown kraç koyr ew het’anos halaçank’ë. ew sakayn Išxanë či č̣ančnar ayn erkirë ow ayn xndirnerë, oronc’ datastann ënelow p’orjë k,ënē.

s-35

nonfiction-000Q-000J01S1

Թուրքիոյ մէջ մտաւորականը կը հալածուի. – Ճիշտ է, կը հալածուի, սակայն ցաւալին այն է որ այդ հալածողներուն մէջ – անշուշտ ամէնքն ալ թուրք – նորէն մտաւորականներ ալ պակաս չեն։

T’owrk’ioy mēǰ mtaworakanë kë halaçowi. – Č̣išt ē, kë halaçowi, sakayn c’awalin ayn ē or ayd halaçoġnerown mēǰ – anšowšt amēnk’n al t’owrk’ – norēn mtaworakanner al pakas čen.

s-36

nonfiction-000Q-000K01S2

Թուրք մտաւորականներու հալածանքի նկարագրութեանը մէջ Իշխանը կը գործածէ դիւցազներգական, ողբերգական վսեմ ոճ մը, տեսակ մը ռոմանթիք քնարերգութիւն, որուն համար անկեղծօրէն կը շնորհաւորենք զինք։

T’owrk’ mtaworakannerow halaçank’i nkaragrowt’eanë mēǰ Išxanë kë gorçaçē diwc’aznergakan, oġbergakan vsem oč̣ më, tesak më ṙomant’ik’ k’narergowt’iwn, orown hamar ankeġçòrēn kë šnorhaworenk’ zink’.

s-37

nonfiction-000Q-000L01S3

Սակայն, երբ իրողութիւններուն վրայէն իստկենք բանաստեղծական աւելորդ կեղեւները՝ կը գտնենք պարզապէս որ Պօլիսէն կարգ մը թուրքեր կ՚աքսորուին դէպի գաւառները, որոնց մեծամասնութիւնը մտաւորական չէ – ինչպէս կը սիրէ հաւաստել Իշխանը – եւ որոնք ամէնքն ալ կա՛մ լիաթոշակ պաշտօն մը առած եկեր են տեղաւորուիլ Անատոլիի աս ու ան պաշտօնատան մէջ, կամ բոլորովին անգործ՝ որոշ ԱՄՍԱԿԱՆ մը ունին եւ հանգստաւէտ կեանքի մը բոլոր առաւելութիւններովը հաճոյքներ կը հալածեն։

Sakayn, erb iroġowt’iwnnerown vrayēn istkenk’ banasteġçakan awelord keġewnerë, kë gtnenk’ parzapēs or Pòlisēn karg më t’owrk’er k,ak’sorowin dēpi gawaṙnerë, oronc’ meçamasnowt’iwnë mtaworakan čē – inčpēs kë sirē hawastel Išxanë – ew oronk’ amēnk’n al ka՛m liat’ošak paštòn më aṙaç eker en teġaworowil Anatolii as ow an paštònatan mēǰ, kam bolorovin angorç, oroš AMSAKAN më ownin ew hangstawēt keank’i më bolor aṙawelowt’iwnnerovë hač̣oyk’ner kë halaçen.

s-38

nonfiction-000Q-000L01S4

Փառք Աստծու, շա՜տ տեսանք այդ հերոսներէն։

P’aṙk’ Astçow, ša!t tesank’ ayd herosnerēn.

s-39

nonfiction-000Q-000L01S5

Ինչպէս ուրիշ առիթով ալ այս էջերուն մէջ անդրադարձած ենք թուրք ազատականներու եւ աքսորականներու մասին, աւելորդ չըլլայ գուցէ հեղ մըն ալ կրկնել թէ՝ անոնք ազատութեան, գաղափարի զոհեր չեն մեծամասնութեամբ. կամարիլային՝ ոստիկանական ու լրտեսական չեմ գիտեր ի՜նչ աղտոտ ու խաւար էնթիկներու անձնական կիրքերու, վրիժառութեանց ու նոյնիսկ սիրային խնդիրներու դաւադրական արդիւնքներն են։

Inčpēs owriš aṙit’ov al ays ēǰerown mēǰ andradarjaç enk’ t’owrk’ azatakannerow ew ak’sorakannerow masin, awelord čëllay gowc’ē heġ mën al krknel t’ē, anonk’ azatowt’ean, gaġap’ari zoher čen meçamasnowt’eamb. kamarilayin, ostikanakan ow lrtesakan čem giter i!nč aġtot ow xawar ēnt’iknerow anjnakan kirk’erow, vrižaṙowt’eanc’ ow noynisk sirayin xndirnerow dawadrakan ardiwnk’nern en.

s-40

nonfiction-000Q-000L01S6

Ահա այդ զոհերուն իրաւցնէ տխուր պատկերը՝ որ Սապահէտտինի փաթէթիք ու գունագեղ գրչին տակ իտէականացած է. ըսենք բոլոր ճշմարտութիւնը, աքսորականի այս հերոսական անունով Պօլիսէն եկած շատ մը անձնազոհ մտաւորականներ ալ... արուեստագէտ լրտեսներ են։

Aha ayd zoherown irawc’nē txowr patkerë, or Sapahēttini p’at’ēt’ik’ ow gownageġ grčin tak itēakanac’aç ē. ësenk’ bolor č̣šmartowt’iwnë, ak’sorakani ays herosakan anownov Pòlisēn ekaç šat më anjnazoh mtaworakanner al... arowestagēt lrtesner en.

s-41

nonfiction-000Q-000M01S7

Իսկ թէ «այսօր ամբողջ երկրին մէջ մտաւոր զօրեղ բրօպականտ մը կայ բռնապետութիւնը տապալելու ի նպաստ», հաստատութիւն մըն է, որ ապացուցութեան կը կարօտի։

Isk t’ē «aysòr amboġǰ erkrin mēǰ mtawor zòreġ bròpakant më kay bṙnapetowt’iwnë tapalelow i npast», hastatowt’iwn mën ē, or apac’owc’owt’ean kë karòti.

s-42

nonfiction-000Q-000M01S8

Ո՛չ, բռնապետութիւն մը, յոռի վարչութիւն մը, ընկերական անշարժ, քարացած կազմակերպութիւն մը, փաշաներու, հրամանատարներու պորտաբոյծ ու շուայտ լէգէոն մը, անասնամիտ ու զարհուրելի բնազդներով տոգորուած քուրդ ու թուրք զինուորներու բանակը՝ քանի մը աքսորականներու աննպատակ ու գինովի լորձունքովը թրջած հայհոյութիւններովը չի յեղաշրջուիր, որովհետեւ հայհոյութիւնն է միակ պրոպականտան՝ Իշխանին այդ սիրելի աքսորականներուն մինչեւ հիմա գործադրած միջոցը։

O՛č, bṙnapetowt’iwn më, yoṙi varčowt’iwn më, ënkerakan anšarž, k’arac’aç kazmakerpowt’iwn më, p’ašanerow, hramanatarnerow portaboyç ow šowayt lēgēon më, anasnamit ow zarhowreli bnazdnerov togorowaç k’owrd ow t’owrk’ zinowornerow banakë, k’ani më ak’sorakannerow annpatak ow ginovi lorjownk’ovë t’rǰaç hayhoyowt’iwnnerovë či yeġašrǰowir, orovhetew hayhoyowt’iwnn ē miak propakantan, Išxanin ayd sireli ak’sorakannerown minčew hima gorçadraç miǰoc’ë.

s-43

nonfiction-000Q-000N01S9

Ո՞ր թուրք յեղափոխականն էր որ ներքին ապստամբութեան ծրագիր մը պատրաստեց. ժողովուրդին ծոցին մէջ կազմակերպութիւն մը յառաջացուց, ամբոխին հոգին ցնցեց։

O?r t’owrk’ yeġap’oxakann ēr or nerk’in apstambowt’ean çragir më patrastec’. žoġovowrdin çoc’in mēǰ kazmakerpowt’iwn më yaṙaǰac’owc’, amboxin hogin c’nc’ec’.

s-44

nonfiction-000Q-000N01SA

Միթէ թուրք ընկերութիւնը պատրա՞ստ է ազատագրութեան, գիտակի՞ց է նա իրաւունքներուն։

Mit’ē t’owrk’ ënkerowt’iwnë patra?st ē azatagrowt’ean, gitaki?c’ ē na irawownk’nerown.

s-45

nonfiction-000Q-000N01SB

Պատրաստ եւ գիտակից չըլլալուն զօրաւոր ապացոյցը այն է որ՝ Սապահէտտին ինք ալ չի մերժեր դուրսէն գալիք բարենորոգիչ Ձեռքը։

Patrast ew gitakic’ čëllalown zòrawor apac’oyc’ë ayn ē or, Sapahēttin ink’ al či meržer dowrsēn galik’ barenorogič Jeṙk’ë.

s-46

nonfiction-000Q-000N01SC

Բայց, Եւրոպան ո՛չ մէկ յանձնառութիւն ունի՝ թուրք ժողովուրդին ընկերական վիճակովը հետաքրքրուելու եւ զայն փոխելու։

Bayc’, EWropan o՛č mēk yanjnaṙowt’iwn owni, t’owrk’ žoġovowrdin ënkerakan vič̣akovë hetak’rk’rowelow ew zayn p’oxelow.

s-47

nonfiction-000Q-000N01SD

Հայը՝ իբրեւ իրաւազուրկ, անգթօրէն շահագործուած ցեղ մը՝ ուրիշ ցեղերէ, եւ քաղաքակրթութեան ծառայած ու ծառայող ազգ, Հայը՝ ենթակայ բնաջնջումի, համայնատարած ջարդերու, բռնաբարումի՝ իր գոյութեան, իր մարդկային իրաւունքներու երաշխաւորութիւնը պահանջած է Տէրութիւններէն, որ ճանչցած են անոր արդարութիւնը։

Hayë, ibrew irawazowrk, angt’òrēn šahagorçowaç c’eġ më, owriš c’eġerē, ew k’aġak’akrt’owt’ean çaṙayaç ow çaṙayoġ azg, Hayë, ent’akay bnaǰnǰowmi, hamaynataraç ǰarderow, bṙnabarowmi, ir goyowt’ean, ir mardkayin irawownk’nerow erašxaworowt’iwnë pahanǰaç ē Tērowt’iwnnerēn, or č̣ančc’aç en anor ardarowt’iwnë.

s-48

nonfiction-000Q-000O01SE

Հայը՝ կը դիմէ Եւրոպայի, վստահ ըլլալով թէ օտար միջամտութեան մը շնորհիւ է միայն որ կարելի պիտի ըլլայ իրաւունքն ու Արդարութիւնը իշխել տալ Հայաստանի մէջ, եւ այդ Արդարութեան ու Իրաւունքի Նոր շրջանը նոյնքան բարերար եւ արդիւնաւոր պիտի ըլլայ նաեւ իր դրացի թուրքին ու քիւրտին համար ալ։

Hayë, kë dimē EWropayi, vstah ëllalov t’ē òtar miǰamtowt’ean më šnorhiw ē miayn or kareli piti ëllay irawownk’n ow Ardarowt’iwnë išxel tal Hayastani mēǰ, ew ayd Ardarowt’ean ow Irawownk’i Nor šrǰanë noynk’an barerar ew ardiwnawor piti ëllay naew ir drac’i t’owrk’in ow k’iwrtin hamar al.

s-49

nonfiction-000Q-000O01SF

Հայը այսպէս կը մտածէ, այսպէս մտածել ստիպուած է՝ որովհետեւ իր աչքին առջեւ դրուած է Թուրքիոյ պատմութիւնը եւ Թուրքիոյ ընկերական ու մտաւոր ներկայ վիճակը։

Hayë ayspēs kë mtaçē, ayspēs mtaçel stipowaç ē, orovhetew ir ačk’in aṙǰew drowaç ē T’owrk’ioy patmowt’iwnë ew T’owrk’ioy ënkerakan ow mtawor nerkay vič̣akë.

s-50

nonfiction-000Q-000P01SG

Եւ այդ վիճակը հեռու է մեզ յուսադրելէ։

EW ayd vič̣akë heṙow ē mez yowsadrelē.

s-51

nonfiction-000Q-000Q01SH

Վառնա, Թիւ 34, 1906, Փետրուար 15

Vaṙna, T’iw 34, 1906, P’etrowar 15

s-52

nonfiction-000Q-000R01SI

Գ.

G.

s-53

nonfiction-000Q-000S01SJ

ՀԱՅ ԵՒ ԹՈՒՐՔ ՆՈՅՆ ՇԱՀԵՐԸ ՈՒՆԻՆ. – Ահա սխալ հաստատում մը՝ որ ոսկեզօծելով կամ ներկելով՝ Իշխանը կ՚ուզէ Թուրքիոյ ժողովուրդներուն տնտեսական ու ընկերական պայմաններուն ներքնապէս ծանօթ չեղողներուն իբրեւ ճշմարտութիւն հաւտացնել տալ։

HAY EW T’OWRK’ NOYN ŠAHERË OWNIN. – Aha sxal hastatowm më, or oskezòçelov kam nerkelov, Išxanë k,owzē T’owrk’ioy žoġovowrdnerown tntesakan ow ënkerakan paymannerown nerk’napēs çanòt’ čeġoġnerown ibrew č̣šmartowt’iwn hawtac’nel tal.

s-54

nonfiction-000Q-000S01SK

Ո՛չ, հայ եւ թուրք նոյն շահերը չունին։

O՛č, hay ew t’owrk’ noyn šaherë čownin.

s-55

nonfiction-000Q-000T01SL

Ինչպէս ինքն ալ կը խոստովանի՝ միւսիւլման կամ ոչ-միւսիւլման Քիւրտերը ամէնքն ալ կ՚ապրին աւազակութեամբ, կողոպուտով եւ սպաննութեամբ. բնականաբար անոնք պիտի կեղեքեն այն ժողովուրդը՝ որ աւելի անպաշտպան, աւելի խաղաղասէր է ու աշխատութեամբ պարապած, այսինքն Հայը։

Inčpēs ink’n al kë xostovani, miwsiwlman kam oč-miwsiwlman K’iwrterë amēnk’n al k,aprin awazakowt’eamb, koġopowtov ew spannowt’eamb. bnakanabar anonk’ piti keġek’en ayn žoġovowrdë, or aweli anpaštpan, aweli xaġaġasēr ē ow ašxatowt’eamb parapaç, aysink’n Hayë.

s-56

nonfiction-000Q-000T01SM

Ասկէ զատ կրօնքի տարբերութիւնը, քրիստոնեայի եւ միւսիւլմանի խտրականութիւնը ամէնավայրագ մոլեռանդութեանց կը մղէ այդ կիսաբարբարոս եւ տգէտ ցեղը, որ առանց անոր ալ, կը կրէ հակամարդկային անգութ բնազդներ։

Askē zat krònk’i tarberowt’iwnë, k’ristoneayi ew miwsiwlmani xtrakanowt’iwnë amēnavayrag moleṙandowt’eanc’ kë mġē ayd kisabarbaros ew tgēt c’eġë, or aṙanc’ anor al, kë krē hakamardkayin angowt’ bnazdner.

s-57

nonfiction-000Q-000U01SN

Հայուն եւ քիւրտին շահերը երբէք կարող չեն համերաշխիլ, մինչեւ որ քիւրտերուն ընկերական կեանքը խորապէս չի յեղաշրջուի, չի բարեշրջուի. եւ ասոր համար ալ երկար տարիներ, ինչպէս նաեւ անաչառ, խիստ բայց քաղաքակրթիչ վարչութիւն մը հարկաւոր է. եւ այդ վարչութեան յոյսը անկարելի է Թուրքիոյ վրայ դնել։

Hayown ew k’iwrtin šaherë erbēk’ karoġ čen hamerašxil, minčew or k’iwrterown ënkerakan keank’ë xorapēs či yeġašrǰowi, či barešrǰowi. ew asor hamar al erkar tariner, inčpēs naew anačaṙ, xist bayc’ k’aġak’akrt’ič varčowt’iwn më harkawor ē. ew ayd varčowt’ean yoysë ankareli ē T’owrk’ioy vray dnel.

s-58

nonfiction-000Q-000V01SO

Թուրքիան իրեն համար դիւանագիտութիւն մը նկատած է միշտ քիւրտ ցեղը դիտմամբ այդպէս բարբարոս, մարդախոշոշ ցանկութիւններով պահպանել, որպէսզի զանոնք գրգռէ երկրին ոչ-միւսիւլման հպատակ ժողովուրդներուն, մասնաւորապէս հայերուն դէմ։

T’owrk’ian iren hamar diwanagitowt’iwn më nkataç ē mišt k’iwrt c’eġë ditmamb aydpēs barbaros, mardaxošoš c’ankowt’iwnnerov pahpanel, orpēszi zanonk’ grgṙē erkrin oč-miwsiwlman hpatak žoġovowrdnerown, masnaworapēs hayerown dēm.

s-59

nonfiction-000Q-000V01SP

Թրքական այդ դիւանագիտութեան նպատակն այն է որ՝ քիւրտերը միշտ հարստահարեն, նեղեն, սանձահարեն Հայերուն խաղաղ յարաջդիմութիւնը եւ չը թողուն որ քրիստոնեաները կամ որ նոյնն է՝ Հայերը՝ կարող ըլլան երկրին մէջ տնտեսապէս ու բարոյապէս առաւելակշիռ դիրքի մը հասնելու։

T’rk’akan ayd diwanagitowt’ean npatakn ayn ē or, k’iwrterë mišt harstaharen, neġen, sanjaharen Hayerown xaġaġ yaraǰdimowt’iwnë ew čë t’oġown or k’ristoneanerë kam or noynn ē, Hayerë, karoġ ëllan erkrin mēǰ tntesapēs ow baroyapēs aṙawelakšiṙ dirk’i më hasnelow.

s-60

nonfiction-000Q-000V01SQ

Ի՞նչ էր պատճառը՝ որ Համիտիյէ կեղծ ու շնական անունը իբրեւ զինուորական պիտակ փակցնելով՝ այդ աւազակաբարոյ մարդոց ձեռքը զէնք տուին եւ անոնց անձը՝ զինուոր հռչակելով՝ անձեռնմխելի դարձուցին. հարստահարութեան ու զանգուածային ջարդերու կազմակերպութիւն մը չէ՞ր եղածը, կամ բաց արտօնագիր մը չէ՞ր որ անոնց կը տրուէր՝ իրենց ուզած կերպովը վարուելու խեղճ հայ գիւղացիներուն ու վերջապէս հանդիպած ամէն հայուն դէմ։

I?nč ēr patč̣aṙë, or Hamitiyē keġç ow šnakan anownë ibrew zinoworakan pitak p’akc’nelov, ayd awazakabaroy mardoc’ jeṙk’ë zēnk’ towin ew anonc’ anjë, zinowor hṙčakelov, anjeṙnmxeli darjowc’in. harstaharowt’ean ow zangowaçayin ǰarderow kazmakerpowt’iwn më čē?r eġaçë, kam bac’ artònagir më čē?r or anonc’ kë trowēr, irenc’ owzaç kerpovë varowelow xeġč̣ hay giwġac’inerown ow verǰapēs handipaç amēn hayown dēm.

s-61

nonfiction-000Q-001001SR

Նոյնքան հակամարտ են նաեւ հայուն ու թուրքին շահերն ալ. այսօր տակաւին Հայաստանի շատ մը գաւառներուն մէջ թուրքերը աւատատէրեր են, այսինքն ընդարձակ հողեր կը պատկանին թուրք պէկերու, աղաներու, որոնց սահմաններուն մէջ ապրող հայ գիւղական բնակիչները սեփականատիրութեան ամէն իրաւունքէ զրկուած են. այդ հայ գիւղացիները հողը կը վարեն, կը ցանեն, կ՚աշխատին, կը չարչարուին՝ բայց իրենց ձեռք բերած արդիւնքին կէսէն աւելին աղան կը յափշտակէ. արտը կամ հողը՝ երբէք Հայուն չպիտի կրնայ պատկանիլ օր մը, նոյնիսկ հայ գեղջուկին բնակած տունը իրենը չէ, բացի ատաղձէն։

Noynk’an hakamart en naew hayown ow t’owrk’in šahern al. aysòr takawin Hayastani šat më gawaṙnerown mēǰ t’owrk’erë awatatērer en, aysink’n ëndarjak hoġer kë patkanin t’owrk’ pēkerow, aġanerow, oronc’ sahmannerown mēǰ aproġ hay giwġakan bnakičnerë sep’akanatirowt’ean amēn irawownk’ē zrkowaç en. ayd hay giwġac’inerë hoġë kë varen, kë c’anen, k,ašxatin, kë čarčarowin, bayc’ irenc’ jeṙk’ beraç ardiwnk’in kēsēn awelin aġan kë yap’štakē. artë kam hoġë, erbēk’ Hayown čpiti krnay patkanil òr më, noynisk hay geġǰowkin bnakaç townë irenë čē, bac’i ataġjēn.

s-62

nonfiction-000Q-001101SS

Քաղաքաբնակ հայ եւ թուրք բնակչութեանց մէջ ալ ընկերական վիճակի նոյն հակամարտ շահերը։

K’aġak’abnak hay ew t’owrk’ bnakčowt’eanc’ mēǰ al ënkerakan vič̣aki noyn hakamart šaherë.

s-63

nonfiction-000Q-001101ST

Նկատողութեան առէք Հայաստանի ո՛ եւ է մէկ կարեւոր քաղաքին բնակչութեան դիրքը, զբաղումը եւ ձգտումները, ու դուք կը տեսնէք թէ մեծ անդունդ մը կը բաժնէ հայերը՝ թուրքերէն։

Nkatoġowt’ean aṙēk’ Hayastani o՛ ew ē mēk karewor k’aġak’in bnakčowt’ean dirk’ë, zbaġowmë ew jgtowmnerë, ow dowk’ kë tesnēk’ t’ē meç andownd më kë bažnē hayerë, t’owrk’erēn.

s-64

nonfiction-000Q-001101SU

Առեւտուրը, վաճառականութիւնը կեդրոնացած է հայերուն ափին մէջ, աշխատութիւնը՝ Հայը ինքն իսկ է. մինչդեռ թուրքը՝ ծոյլ, առեւտուրի, արհեստի բացարձակապէս անընդունակ՝ բան մը չի տար երկրին կենսագործութեանը, այլ միշտ կը վայելէ։

Aṙewtowrë, vač̣aṙakanowt’iwnë kedronac’aç ē hayerown ap’in mēǰ, ašxatowt’iwnë, Hayë ink’n isk ē. minčdeṙ t’owrk’ë, çoyl, aṙewtowri, arhesti bac’arjakapēs anëndownak, ban më či tar erkrin kensagorçowt’eanë, ayl mišt kë vayelē.

s-65

nonfiction-000Q-001101SV

Քաղաքաբնակ թուրքերուն մէկ մասը՝ զինուոր է, մաս մը կառավարական պաշտօնեայ, ջնջին փոքրամասնութիւն մը՝ խիստ նախնական արհեստներով զբաղուած ու մարդ չի գիտեր թէ դեռ անդին մնացած խոշոր մեծամասնութիւն մը ինչո՞վ կը շահի ու ինչո՞վ կ՚ապրի։

K’aġak’abnak t’owrk’erown mēk masë, zinowor ē, mas më kaṙavarakan paštòneay, ǰnǰin p’ok’ramasnowt’iwn më, xist naxnakan arhestnerov zbaġowaç ow mard či giter t’ē deṙ andin mnac’aç xošor meçamasnowt’iwn më inčo?v kë šahi ow inčo?v k,apri.

s-66

nonfiction-000Q-001101T0

Ու եթէ մարդ չի գիտեր կ՚ըսենք, բացատրութիւն մըն է որ կը գործածենք. թէ՛ պաշտօնեայ, թէ անգործ մասերը՝ ամէնքն ալ կողմնակի մութ միջոցներ գտած են կեղեքելու, հարստահարելու հայը եւ այդ վաստակով պահելու իրենց գոյութիւնը։

OW et’ē mard či giter k,ësenk’, bac’atrowt’iwn mën ē or kë gorçaçenk’. t’ē՛ paštòneay, t’ē angorç maserë, amēnk’n al koġmnaki mowt’ miǰoc’ner gtaç en keġek’elow, harstaharelow hayë ew ayd vastakov pahelow irenc’ goyowt’iwnë.

s-67

nonfiction-000Q-001101T1

Առանց օտար վարչութեան մը ուղղակի հսկողութեանը՝ անկարելի է որ խաղաղօրէն, հանգստութեամբ ու տեւականապէս կարող ըլլայ Հայը տիրանալու այն տեսակ ընկերային ու վարչական դիրքերու, որոնք իր իրաւունքն են բայց զլացուած մինչեւ հիմա։

Aṙanc’ òtar varčowt’ean më owġġaki hskoġowt’eanë, ankareli ē or xaġaġòrēn, hangstowt’eamb ow tewakanapēs karoġ ëllay Hayë tiranalow ayn tesak ënkerayin ow varčakan dirk’erow, oronk’ ir irawownk’n en bayc’ zlac’owaç minčew hima.

s-68

nonfiction-000Q-001201T2

Իրողութիւնները մէջտեղն են. ի՞նչ եղաւ արդիւնքը այն իբր թէ բարենորոգութիւններուն, որոնք մեծ ջարդերէն ետք իրագործել կեղծեց Թուրքիան՝ Հայաստանի վեց նահանգներուն մէջ։

Iroġowt’iwnnerë mēǰteġn en. i?nč eġaw ardiwnk’ë ayn ibr t’ē barenorogowt’iwnnerown, oronk’ meç ǰarderēn etk’ iragorçel keġçec’ T’owrk’ian, Hayastani vec’ nahangnerown mēǰ.

s-69

nonfiction-000Q-001201T3

Մենք կը հաւատանք որ եթէ այդ բարենորոգչական փորձերուն բուն շարժառիթը լոկ ձեռնածուղակ խաբէութիւն մըն էր, միւս կողմէն՝ թուրք եւ հայ ժողովուրդին շահերու հակամարտութիւնն իսկ մեծ պատճառ մը եղաւ որ անոնք փոխանակ օգուտ բերելու, բացարձակապէս զրկանքներու նոր դուռ բանան հայութեան համար։

Menk’ kë hawatank’ or et’ē ayd barenorogčakan p’orjerown bown šaržaṙit’ë lok jeṙnaçowġak xabēowt’iwn mën ēr, miws koġmēn, t’owrk’ ew hay žoġovowrdin šaherow hakamartowt’iwnn isk meç patč̣aṙ më eġaw or anonk’ p’oxanak ògowt berelow, bac’arjakapēs zrkank’nerow nor dowṙ banan hayowt’ean hamar.

s-70

nonfiction-000Q-001301T4

Ո՛չ, թուրքերը պիտի չուզեն որ հայ ժողովուրդը ընկերական, դատաստանական ու վարչային հաւասարակշիռ դիրք մը վայելէ երկրին մէջ, որովհետեւ իրենց շահերը այդպէս չեն պահանջեր. հետեւաբար մենք Թուրքիոյ խոստումներուն վրայ հաւատք չենք կրնար դնել։

O՛č, t’owrk’erë piti čowzen or hay žoġovowrdë ënkerakan, datastanakan ow varčayin hawasarakšiṙ dirk’ më vayelē erkrin mēǰ, orovhetew irenc’ šaherë aydpēs čen pahanǰer. hetewabar menk’ T’owrk’ioy xostowmnerown vray hawatk’ čenk’ krnar dnel.

s-71

nonfiction-000Q-001301T5

Իսկ Սուլթանէն կամ Սուլթաններէ բարեկարգութիւն սպասելը՝ առնուազն անխելքութիւն կը սեպենք ինքզինք ազատական թուրք հռչակողի մը համար, հոգ չէ թէ այդ թուրքը Սապահէտտինի պէս իշխանազուն մը ըլլայ։

Isk Sowlt’anēn kam Sowlt’annerē barekargowt’iwn spaselë, aṙnowazn anxelk’owt’iwn kë sepenk’ ink’zink’ azatakan t’owrk’ hṙčakoġi më hamar, hog čē t’ē ayd t’owrk’ë Sapahēttini pēs išxanazown më ëllay.

s-72

nonfiction-000Q-001401T6

Գալով այն սպառնալիքներուն որ Իշխան Սապահէտտին կը թոթովէ Եւրոպայի, համիսլամութեան խրտուիլակը տնկցնելով Արեւմուտք ի առջեւ, մեր գիտնալիք բանը չէ. թող հաշիւի առնեն անո՛նք՝ որոնց կ՚ուղղէ. ուստի, առայժմ, մենք միշտ վստահ քաղաքակիրթ ազգերու բարոյական ուժին, կը խնդրենք որ Իշխանը չի ցաւի այն դառն ճշմարտութիւններուն համար, որոնք ստիպուեցանք արձանագրել հոս։

Galov ayn spaṙnalik’nerown or Išxan Sapahēttin kë t’ot’ovē EWropayi, hamislamowt’ean xrtowilakë tnkc’nelov Arewmowtk’ i aṙǰew, mer gitnalik’ banë čē. t’oġ hašiwi aṙnen ano՛nk’, oronc’ k,owġġē. owsti, aṙayžm, menk’ mišt vstah k’aġak’akirt’ azgerow baroyakan owžin, kë xndrenk’ or Išxanë či c’awi ayn daṙn č̣šmartowt’iwnnerown hamar, oronk’ stipowec’ank’ arjanagrel hos.