Universal Dependencies - Western Armenian - ArmTDP

s-1

nonfiction-0009-000100D0

Հայկական աշխարհածաւալ աղէտներու մասին ամէն օր եւ ամէն տեղ տասնեակներով թերթերու եւ հարիւրեակներով ժողովներու մէջ ընթերցողն ու ունկնդիրը կը լսէ մէկ բան.

Haykakan ašxarhaçawal aġētnerow masin amēn òr ew amēn teġ tasneaknerov t’ert’erow ew hariwreaknerov žoġovnerow mēǰ ënt’erc’oġn ow ownkndirë kë lsē mēk ban.

s-2

nonfiction-0009-000100D1

«Մեր բոլոր աղէտներուն պատճառները ուրիշներն են»։

«Mer bolor aġētnerown patč̣aṙnerë owrišnern en».

s-3

nonfiction-0009-000200D2

Ի՜նչ պատմութիւններ չենք գիտեր Ռուսիայի մասին։

I!nč patmowt’iwnner čenk’ giter Ṙowsiayi masin.

s-4

nonfiction-0009-000200D3

Կա՞յ օրօրոցի երախայ մը՝ անգամ որ Լօպանօֆի «առանց հայի Հայաստան»-ը չէ լսեր։

Ka?y òròroc’i eraxay më, angam or Lòpanòfi «aṙanc’ hayi Hayastan»-ë čē lser.

s-5

nonfiction-0009-000300D4

Ինչե՜ր չենք գիտեր Անգլիայի մասին, որ իր «մարտանաւերը չի կրնար Արարատի գագաթը բարձրացնել»։

Inče!r čenk’ giter Angliayi masin, or ir «martanawerë či krnar Ararati gagat’ë barjrac’nel».

s-6

nonfiction-0009-000400D5

Իսկ Գերմանիա՞ն։

Isk Germania?n.

s-7

nonfiction-0009-000400D6

Չէ՞ որ «մէկ Դէօյչ զինուորի ոսկորը չի փոխեր ամբողջ Հայ ազգին հետ»։

Čē? or «mēk Dēòyč zinowori oskorë či p’oxer amboġǰ Hay azgin het».

s-8

nonfiction-0009-000500D7

Ֆրանսա՞ն, Իտալիա՞ն, Ամերիկա՞ն։

Fransa?n, Italia?n, Amerika?n.

s-9

nonfiction-0009-000500D8

Վերջապէս ո՞ր մէկը...

Verǰapēs o?r mēkë...

s-10

nonfiction-0009-000600D9

Սո՞ւտ են այս պատմութիւնները։

So?wt en ays patmowt’iwnnerë.

s-11

nonfiction-0009-000600DA

Ո՛չ։

O՛č.

s-12

nonfiction-0009-000700DB

Ճիշտ են բոլորն ալ։

Č̣išt en bolorn al.

s-13

nonfiction-0009-000700DC

Բայց նոյնքան ճիշտ է նաեւ որ հայ աղէտներուն բոլոր պատճառները այդ պատմութիւններուն մէջ չեն։

Bayc’ noynk’an č̣išt ē naew or hay aġētnerown bolor patč̣aṙnerë ayd patmowt’iwnnerown mēǰ čen.

s-14

nonfiction-0009-000800DD

Բայց մեր խմբագիրները, ճառախօսները, գործիչները այնքան շատ են կրկներ այս պատմութիւնները, որ Հայ ժողովուրդը, կուսակցական շարքերը, եւ իրենք իսկ քարոզիչները՝ կամ անգիտօրէն կամ գիտակցօրէն այլեւս չեն հարցներ.—

Bayc’ mer xmbagirnerë, č̣aṙaxòsnerë, gorçičnerë aynk’an šat en krkner ays patmowt’iwnnerë, or Hay žoġovowrdë, kowsakc’akan šark’erë, ew irenk’ isk k’arozičnerë, kam angitòrēn kam gitakc’òrēn aylews čen harc’ner.—

s-15

nonfiction-0009-000900DE

Իսկ մենք՝ հայերս ոեւէ մեղք չունի՞նք մեր աղէտներուն մէջ։

Isk menk’, hayers oewē meġk’ čowni?nk’ mer aġētnerown mēǰ.

s-16

nonfiction-0009-000A00DF

Եւ մեր վայբերանութիւնը միշտ ուրիշներու մասին եւ առանց ինքնանդրադարձումի եղած է, մեր կարծիքով, հայ ժողովուրդի աղէտներուն մեծագոյնը։

EW mer vayberanowt’iwnë mišt owrišnerow masin ew aṙanc’ ink’nandradarjowmi eġaç ē, mer karçik’ov, hay žoġovowrdi aġētnerown meçagoynë.

s-17

nonfiction-0009-000B00DG

Ահա այս ակնոցով եւ ինքնաքննադատութեան գետնի վրայ է, որ պիտի ջանանք ցոյց տալ, թէ որքա՛ն մեղքեր ունինք մենք, որոնց շատերուն հետեւանքներն են միայն ուրիշներու մեղքերը։

Aha ays aknoc’ov ew ink’nak’nnadatowt’ean getni vray ē, or piti ǰanank’ c’oyc’ tal, t’ē ork’a՛n meġk’er ownink’ menk’, oronc’ šaterown hetewank’nern en miayn owrišnerow meġk’erë.

s-18

nonfiction-0009-000B00DH

Մեղքեր, ոճիրներ, որոնց պատմութիւնները այլեւս անհամ դառնալ սկսած են, ո՛չ մէկ օգուտ չեն տուած մեզի, ո՛չ մէկ դարման եղած են եւ մեզ դարձուցած են հէքեաթ պատմող մամիկներ։

Meġk’er, oč̣irner, oronc’ patmowt’iwnnerë aylews anham daṙnal sksaç en, o՛č mēk ògowt čen towaç mezi, o՛č mēk darman eġaç en ew mez darjowc’aç en hēk’eat’ patmoġ mamikner.

s-19

nonfiction-0009-000C00DI

Արիւնով ռօմանտիկ ժողովուրդ, իրականութիւն ենք համարեր այն՝ ինչ որ բաղձացեր ենք։

Ariwnov ṙòmantik žoġovowrd, irakanowt’iwn enk’ hamarer ayn, inč or baġjac’er enk’.

s-20

nonfiction-0009-000D00DJ

Ո՞ր արեւմտահայը «Քեռին» չէ տեսեր իր սարերուն վրայ։

O?r arewmtahayë «K’eṙin» čē teser ir sarerown vray.

s-21

nonfiction-0009-000E00DK

Բայց թողունք հին պատմութիւնները։

Bayc’ t’oġownk’ hin patmowt’iwnnerë.

s-22

nonfiction-0009-000F00DL

Այսօր ո՞ր հայն է, որ Թուրքիայի տնտեսական, ֆիզիքական ու քաղաքական քայքայումը չի տեսներ ամէն օր։

Aysòr o?r hayn ē, or T’owrk’iayi tntesakan, fizik’akan ow k’aġak’akan k’ayk’ayowmë či tesner amēn òr.

s-23

nonfiction-0009-000G00DM

Վերցուցէք պատահական ոեւէ հայ թերթ, զեղծում, արտաքին աշխարհի անվստահութիւն, ծնունդներու նուազում, քաղաքական պարտութիւններ...

Verc’owc’ēk’ patahakan oewē hay t’ert’, zeġçowm, artak’in ašxarhi anvstahowt’iwn, çnowndnerow nowazowm, k’aġak’akan partowt’iwnner...

s-24

nonfiction-0009-000G00DN

Եթէ մէկ անգամ ճիշտ են ատոնք, անկեղծ եւ առարկայական ըլլանք ըսելու, թէ տասն անգամ աւելիով անոնց արձանագրութիւններուն մէջ կան մեր ենթակայական բաղձանքները։

Et’ē mēk angam č̣išt en atonk’, ankeġç ew aṙarkayakan ëllank’ ëselow, t’ē tasn angam aweliov anonc’ arjanagrowt’iwnnerown mēǰ kan mer ent’akayakan baġjank’nerë.

s-25

nonfiction-0009-000H00DO

Մենք կը ճանչնանք հայ քաղաքական կեանքի ճակատագիրը վարող գործիչներ, որոնք մոռցած հայ ժողովուրդի անճիտումին ողբերգութիւնը, հայ ազգը փրկելու գործ կատարած ըլլալ կը կարծեն, օրինակ, հաւաքելով թուրքերու աճեցումին տոկոսները կամ ճառի մը ու յօդուածի մը նիւթ կ՚ընեն որոշ շրջաններու մէջ քանի մը հարիւր հազար թուրքերու ու քիւրտերու գոյութիւնը, իբր ապացոյց թուրքերու փճացման, երբ փաստն այն է, որ այդ տեղերուն մէջ հայ մը անգամ չկա՛յ։

Menk’ kë č̣ančnank’ hay k’aġak’akan keank’i č̣akatagirë varoġ gorçičner, oronk’ moṙc’aç hay žoġovowrdi anč̣itowmin oġbergowt’iwnë, hay azgë p’rkelow gorç kataraç ëllal kë karçen, òrinak, hawak’elov t’owrk’erow ač̣ec’owmin tokosnerë kam č̣aṙi më ow yòdowaçi më niwt’ k,ënen oroš šrǰannerow mēǰ k’ani më hariwr hazar t’owrk’erow ow k’iwrterow goyowt’iwnë, ibr apac’oyc’ t’owrk’erow p’č̣ac’man, erb p’astn ayn ē, or ayd teġerown mēǰ hay më angam čka՛y.

s-26

nonfiction-0009-000I00DP

Ի՞նչ կ՚ապացուցանէ այս։

I?nč k,apac’owc’anē ays.

s-27

nonfiction-0009-000J00DQ

Այն, որ հայ նոյն իսկ քաղաքական միտքը թուրքին չորթանը հային հիչէն պակաս գնահատելու աղէտը գործած է ու կը գործէ։

Ayn, or hay noyn isk k’aġak’akan mitk’ë t’owrk’in čort’anë hayin hičēn pakas gnahatelow aġētë gorçaç ē ow kë gorçē.

s-28

nonfiction-0009-000K00DR

Եւ երբ ըսուի իրենց, թէ այդ բոլոր փաստերն ու արձանագրութիւնները ճիշտ ըլլալով մէկտեղ ճիշտ է նաեւ փաստն մըն ալ, որ քայքայուող Թուրքիան կ՚ապրի այսօր, երբ մենք կը մեռնինք։

EW erb ësowi irenc’, t’ē ayd bolor p’astern ow arjanagrowt’iwnnerë č̣išt ëllalov mēkteġ č̣išt ē naew p’astn mën al, or k’ayk’ayowoġ T’owrk’ian k,apri aysòr, erb menk’ kë meṙnink’.

s-29

nonfiction-0009-000L00DT

— «Ազգերու կեանքին մէջ տասնեակ տարիները ակնթարթներ են»,— կը պատասխանեն։

— «Azgerow keank’in mēǰ tasneak tarinerë aknt’art’ner en»,— kë patasxanen.

s-30

nonfiction-0009-000M00DU

Ու չեն անդրադառնար, որ այդ խօսքը որքան ճիշտ է Հային համար, նոյնքան ճիշտ է Թուրքին համար։

OW čen andradaṙnar, or ayd xòsk’ë ork’an č̣išt ē Hayin hamar, noynk’an č̣išt ē T’owrk’in hamar.

s-31

nonfiction-0009-000M00DV

Եւ աւելին, այդ խօսքը վերածնունդի պարագային որքան ուղիղ համեմատական է Թուրքին համար, մահացումի պարագային նոյնքան խոտոր կը համեմատի մեր կեանքին։

EW awelin, ayd xòsk’ë veraçnowndi paragayin ork’an owġiġ hamematakan ē T’owrk’in hamar, mahac’owmi paragayin noynk’an xotor kë hamemati mer keank’in.

s-32

nonfiction-0009-000N00E0

Բայց Վիէննայի դուռներէն եւ Սպանիայէն մինչեւ Վոսփորի եզերքները քաշուած ըլլալու պատմութիւնները այնքան երկար են ու ձանձրացուցիչ, որ ո՛չ ժամանակ եւ ո՛չ ալ սիրտ կը թողուն պոռալու, թէ՝ վերջապէս չէ՞ որ քառասուն միլիոնի պատմութիւններ ալ մենք ունինք։

Bayc’ Viēnnayi dowṙnerēn ew Spaniayēn minčew Vosp’ori ezerk’nerë k’ašowaç ëllalow patmowt’iwnnerë aynk’an erkar en ow janjrac’owc’ič, or o՛č žamanak ew o՛č al sirt kë t’oġown poṙalow, t’ē, verǰapēs čē? or k’aṙasown milioni patmowt’iwnner al menk’ ownink’.

s-33

nonfiction-0009-000O00E1

Վերջապէս, առանց երկարելու շատ տխուր պատմութիւններ եւ բիւզանդական վէճերու մէջ մտնելու յայտարարենք, որ հայ քաղաքական կեանքին գլխաւոր անկիւնաքարը ե՛ւ ներքնապէս ե՛ւ արտաքնապէս եղած է — ամէն նպաստաւոր փաստ մեզ համար, եւ ամէն աննպաստ փաստ Թուրքին համար։

Verǰapēs, aṙanc’ erkarelow šat txowr patmowt’iwnner ew biwzandakan vēč̣erow mēǰ mtnelow yaytararenk’, or hay k’aġak’akan keank’in glxawor ankiwnak’arë e՛w nerk’napēs e՛w artak’napēs eġaç ē — amēn npastawor p’ast mez hamar, ew amēn annpast p’ast T’owrk’in hamar.

s-34

nonfiction-0009-000P00E2

Կը յուսանք, թէ այս մասին տարակարծութիւններ չկան։

Kë yowsank’, t’ē ays masin tarakarçowt’iwnner čkan.

s-35

nonfiction-0009-000Q00E3

Եւ մեր կարծիքով, ահա առաջին ակը մեր բոլոր դժբախտութիւններուն։

EW mer karçik’ov, aha aṙaǰin akë mer bolor džbaxtowt’iwnnerown.

s-36

nonfiction-0009-000R00E4

Թուրքը տգէտ է, Հայը՝ խելացի, Թուրքը վայրենի է, Հայը՝ կիրթ, Թուրքը անարհեստ է, Հայը՝ արհեստաւոր, Թուրքը աղքատ է, Հայը՝ հարուստ... եւ մինչեւ այնտեղ, որ Թուրքը դիպլօմատ չէ, Հայը՝ քաղաքագէտ... հետեւաբար Թուրքը կը մեռնի, Հայը՝ կը վերածնի։

T’owrk’ë tgēt ē, Hayë, xelac’i, T’owrk’ë vayreni ē, Hayë, kirt’, T’owrk’ë anarhest ē, Hayë, arhestawor, T’owrk’ë aġk’at ē, Hayë, harowst... ew minčew aynteġ, or T’owrk’ë diplòmat čē, Hayë, k’aġak’agēt... hetewabar T’owrk’ë kë meṙni, Hayë, kë veraçni.

s-37

nonfiction-0009-000S00E5

Հայ քաղաքական ճակատագիրին մեծագոյն ոճրագործութիւնը կատարած է այն մարդը, որ առաջին անգամ այս ակնոցը դրաւ հայի աչքերուն եւ ժամանակի ընթացքին ան մեզ կուրցուց այն աստիճան, որ իրերը չենք կրնար տեսնել իրենց իսկական գոյնով։

Hay k’aġak’akan č̣akatagirin meçagoyn oč̣ragorçowt’iwnë kataraç ē ayn mardë, or aṙaǰin angam ays aknoc’ë draw hayi ačk’erown ew žamanaki ënt’ac’k’in an mez kowrc’owc’ ayn astič̣an, or irerë čenk’ krnar tesnel irenc’ iskakan goynov.

s-38

nonfiction-0009-000T00E6

Կարելի է երեւակայել մեր կուրութեան չափը, երբ, օրինակ, գիւղացիի մը զավակ հայ խմբագիրը յայտարարէր, թէ Սուլթան Համիտ դիպլօմատ չէր։

Kareli ē erewakayel mer kowrowt’ean čap’ë, erb, òrinak, giwġac’ii më zavak hay xmbagirë yaytararēr, t’ē Sowlt’an Hamit diplòmat čēr.

s-39

nonfiction-0009-000T00E7

Եւ այս փաստ է։

EW ays p’ast ē.

s-40

nonfiction-0009-000U00E8

Մեր նպատակն է վերգնահատումով մը դիտել շարք մը փաստեր, մէկդի դնելով այն ակնոցը, որ մեր բաղձանքներուն գոյնն ունի, եւ հակառակ մեր արդար եւ աննահանջ ատելութեան ու վրէժին, որ ունինք դէպի թրքութիւնը՝ ցոյց տալ, թէ ինչպիսի առաւելութիւններ ունին անոնք մեր վրայ։

Mer npatakn ē vergnahatowmov më ditel šark’ më p’aster, mēkdi dnelov ayn aknoc’ë, or mer baġjank’nerown goynn owni, ew hakaṙak mer ardar ew annahanǰ atelowt’ean ow vrēžin, or ownink’ dēpi t’rk’owt’iwnë, c’oyc’ tal, t’ē inčpisi aṙawelowt’iwnner ownin anonk’ mer vray.

s-41

nonfiction-0009-000U00E9

Որովհետեւ մեր պարտութիւններուն գլխաւոր պատճառը թշնամիին ուժերու առաւելութիւնը չճանչնալուն մէջ կը գտնուի։

Orovhetew mer partowt’iwnnerown glxawor patč̣aṙë t’šnamiin owžerow aṙawelowt’iwnë čč̣ančnalown mēǰ kë gtnowi.

s-42

nonfiction-0009-000U00EA

Աւելին, անոր տկարութիւնները միայն ճանչնալուն մէջ։

Awelin, anor tkarowt’iwnnerë miayn č̣ančnalown mēǰ.

s-43

nonfiction-0009-000V00EB

Այս է պատճառը, որ մենք յաճախ մղած ենք պայքարներ սխալ ռազմավարութիւնով եւ ճանչնալով միայն մեզ դիմաւորող թուրք հետեւակը, բաց դաշտ ենք նետուեր՝ անգիտակ թշնամի թնդանօթին, որ բլուրին ետեւ մեր դիրքը ճշդած՝ ռմբակոծեր է մեզ։

Ays ē patč̣aṙë, or menk’ yač̣ax mġaç enk’ payk’arner sxal ṙazmavarowt’iwnov ew č̣ančnalov miayn mez dimaworoġ t’owrk’ hetewakë, bac’ dašt enk’ netower, angitak t’šnami t’ndanòt’in, or blowrin etew mer dirk’ë č̣šdaç, ṙmbakoçer ē mez.

s-44

nonfiction-0009-000V00EC

Եւ արդիւնքը ճակատագրօրէն պիտի ըլլար մեր պարտութիւնը, որքան ալ հերոսական ըլլային մեր ճիգերը։

EW ardiwnk’ë č̣akatagròrēn piti ëllar mer partowt’iwnë, ork’an al herosakan ëllayin mer č̣igerë.

s-45

nonfiction-0009-001000ED

«Թշնամիիդ տկար կողմը ճանչցիր անկէ հարուածելու համար զայն» խօսքը ամբողջութիւն մը չէ եւ յաճախ աղիտաւոր։

«T’šnamiid tkar koġmë č̣ančc’ir ankē harowaçelow hamar zayn» xòsk’ë amboġǰowt’iwn më čē ew yač̣ax aġitawor.

s-46

nonfiction-0009-001000EE

Պէտք է ամբողջացնել զայն աւելցնելով «ճանչնալով անոր թիկունքը սպասող ուժը»։

Pētk’ ē amboġǰac’nel zayn awelc’nelov «č̣ančnalov anor t’ikownk’ë spasoġ owžë».

s-47

nonfiction-0009-001100EF

Թուրքին տկար կողմերուն մասին շատ ենք լսեր։

T’owrk’in tkar koġmerown masin šat enk’ lser.

s-48

nonfiction-0009-001200EG

Եւ ցաւալին այն է, որ այն բոլոր տկարութիւնները, որոնց մասին միշտ կը խօսինք, չենք անդրադառնար, որ թութակի պէս կը կրկնենք ինչ որ Անգլիացին, Ֆրանսացին, Ռուսը կամ Գերմանացին ըսած են Թուրքի մասին։

EW c’awalin ayn ē, or ayn bolor tkarowt’iwnnerë, oronc’ masin mišt kë xòsink’, čenk’ andradaṙnar, or t’owt’aki pēs kë krknenk’ inč or Angliac’in, Fransac’in, Ṙowsë kam Germanac’in ësaç en T’owrk’i masin.

s-49

nonfiction-0009-001200EH

Կը մոռնանք, որ մենք Հայ ենք։

Kë moṙnank’, or menk’ Hay enk’.

s-50

nonfiction-0009-001200EI

Եւ ինչ որ տկար է Անգլիացիին համար՝ այդ ուժեղ է մեզի համար։

EW inč or tkar ē Angliac’iin hamar, ayd owžeġ ē mezi hamar.

s-51

nonfiction-0009-001300EJ

Այդ պատճառով ալ մեր քննութիւնը հեռու պիտի ըլլայ Եւրոպացիներու գրած հատորներու փաստերէն։

Ayd patč̣aṙov al mer k’nnowt’iwnë heṙow piti ëllay EWropac’inerow graç hatornerow p’asterēn.

s-52

nonfiction-0009-001300EK

Հայ կեանքը ծով հատոր մըն է արիւնոտ փաստերու, եւ մենք պիտի թիավարենք մեր արիւնի ալիքներուն վրայ եւ Հայի աչքերով, տեսնելու համար Թուրքը այնպէս, ինչպէս որ է Հային հետ կանգնած։

Hay keank’ë çov hator mën ē ariwnot p’asterow, ew menk’ piti t’iavarenk’ mer ariwni alik’nerown vray ew Hayi ačk’erov, tesnelow hamar T’owrk’ë aynpēs, inčpēs or ē Hayin het kangnaç.

s-53

nonfiction-0009-001400EL

Հերիք է, որ Էյֆէլի գլուխէն դիտեցինք թուրք մինարէն եւ անոր բարձրութիւնը արհամարհեցինք։

Herik’ ē, or Ēyfēli glowxēn ditec’ink’ t’owrk’ minarēn ew anor barjrowt’iwnë arhamarhec’ink’.

s-54

nonfiction-0009-001400EM

Էյֆէլը Ֆրանսացիին կը վայելէ, մեր տեղը՝ գմբէթը քանդուած եկեղեցիի մը տանիքն է առ առաւելն եւ անկէ է, որ պիտի դիտենք մինարէն, որպէսզի ըմբռնենք, թէ անոր բարձրութիւնը բաւական էր մահաբեր անկումի մը համար։

Ēyfēlë Fransac’iin kë vayelē, mer teġë, gmbēt’ë k’andowaç ekeġec’ii më tanik’n ē aṙ aṙaweln ew ankē ē, or piti ditenk’ minarēn, orpēszi ëmbṙnenk’, t’ē anor barjrowt’iwnë bawakan ēr mahaber ankowmi më hamar.

s-55

nonfiction-0009-001500EN

Վկայ մեր ոսկորները։

Vkay mer oskornerë.

s-56

nonfiction-0009-001600EO

Դիտենք ուրեմն Թուրքը զուտ հայկական ակնոցով։

Ditenk’ owremn T’owrk’ë zowt haykakan aknoc’ov.