sah-8
sah-8
View options
Tags:
Javascript seems to be turned off, or there was a communication error. Turn on Javascript for more display options.
- Оскуола умайаатын кытары Красноярскай кыраай бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Михаил Васильевич Кузичев , оройуон баһылыга П . И . Суворов , оройуон дьаһалтатын баһылыга Я . Р . Малаший , ОДьКХ миниистирин солбуйааччы уонна мин буолан тиийэ сылдьыбыппыт . Онно тиийэн , бастатан туран , быстах кэмҥэ үлэлиир оскуоланы тутарга быһаарбыппыт . Ону таһынан хойутаабыта 2012 сылга саҥа оскуоланы тутан үлэҕэ киллэрэргэ күбүрүнээтэр быһаччы сорудаҕа баар . Билигин бырайыак - симиэтэ докумуонун оҥоруу , судаарыстыбаннай эспэртиисэни ааһыы түмүктэнэн эрэр . Онон бу сорукпутун хайаан да ситиһиэхпит .
- Алексей Прокопьевич , түргэнник үтүір уонна айымньылаах үлэҕинэн бар дьоІІун іссі да үірдэ - кітүтэ тур !
« Ойуурдаах куобах охтубат , дьонноох киһи тутайбат » аахсыйа чэрчитинэн , халаан уутуттан эмсэҕэлээбиттэргэ сүбэ , иһитиннэрии быһыытынан туһанныннар диэн , « Ситим » медиа - бөлөх бэлэмниир анал сыһыарыытын ( « Кыым » 15 - 16 , 34 - 35 сирэйигэр баар ) көрүҥ , ааҕыҥ .
Ис дьыала үлэһиттэрэ сүүмэрдээһинбөҕөтүн ааһан по лицияҕа кубулуйуохтаахтар диэн баара . Онно эҥкилэ суох бэрээдэктээх , сокуону тутуһар , быһата , үчүгэйтэн үчүгэйдэр , бастыҥтан бастыҥнар киирэллэр , аньыылаах - харалаах дьон эрдэ - сылла тыас хомуналлара ордук диэн буолбута . Ханна баарый ? ! Аттестация бара турдаҕына , дьону ыт - кус курдук кырбыы сырыттахтара ити . . . Киһини өлөрөн баран куоппута , наркотигы укта сылдьара буоллар эбэтэр туох эрэ ыар буруйу оҥорон баран өрөлөһө сатаабыта буоллар өйдүөххэ син этэ . Кырбаабыт киһилэрэ - туох даҕаны улахан буруйу оҥорботох уон сэттэ саастаах оскуола оҕото ! Миниистирбит уларыйбыта . Сураҕа , бэйэлэринэн бэрээдэги кэһэр , сокуону тутуспат , арыгылыыр , үлэлэригэр ээл - дээл сыһыаннаһар үлэһиттэри барыларын муустаах ураҕаһынан үүртэлиир үһү диэн истибиппит . Бу ГАИ үлэһиттэрэ сокуоннай сааһын ситэ илик оҕону кырбаан баран үлэлэригэр хайдах даҕаны хаалыахтарын сатаммат . Дьэ , тугу быһаараллар ?
/ / Ча ± ылхай ыччат Коля Харитонов барыны - бары кыайара . . . БилиІІи ыччат урукку дьыллар уор ± аларыгар олорон ааспыт ча ± ылхай дьоннорун билбэтэ хомолтолоох . Соторутаа ± ыта биир билэр о ± обун кірсін кэпсэттим . М . К . Аммосов аатынан ХИФУ - га µірэнэр устудьуон ( ба ± ар , нууччалыы итиилээ ± ин иґин бырастыы гыныахха сібі буолуо ) Ча ± ылхай Махсыым диэн кимин билбэтэ . Кинитээ ± эр , хайдах эрэ бэйэм харааста , кыбыста санаммытым . Кэлэр кэнэ ± эски кэнчээри ыччат былыргы дьыллар геройдарын билиэх тустаах . Чурапчы ДириІиттэн тірµттээх эдэркээн уолчаан Харитонов Коля устудьуоннуур сылларыгар оло ± ун бµтµннµµтµн общественнай µлэ ± э анаабыта . Олох кыратыттан , о ± олортон ураты этэ : сытыыта - хотуута сµрдээх , хамсанан - имсэнэн , киирэн - тахсан уол о ± ото этэ . Коля ДириІ 7 кылаастаах оскуолатын бµтэрэн баран Чурапчытаа ± ы педучилище ± а µірэммитэ . Учууталларын , преподавателлэрин этиилэриттэн биир да тылы сыыска - буорга тµґэрбэккэ ійµгэр хатыыра . Кµнµстэри - тµµннэри кинигэ аа ± ара , куруутун туох эрэ , саІаны билэ сатыыра . Ол иґин ханнык ба ± арар улахан киґини , µрдµк сололоох салайааччылары кытары тµргэнник уопсай тылы булан , кинилэр таґымнарыгар холкутук кэпсэтэрэ . " Эрдэ ійдіммµт о ± о " дииллэрэ . Кыґынын дьонтон быґыт , сохсо уларсан куобахтыыра , саас кустуура . Оттоох дьону кытта кэпсэтэн - мэнэйдэґэн , биир ына ± ын кыстыыр отун булара . Оскуола ± а кіміті биир оччо буолара : учком председателэ , сэрии хаамыытын иґитиннэрээччи лектор , бастакы пионерскай баґаатай . Чурапчытаа ± ы педагогическэй училищены 18 сааґыгар туйгуннук бµтэрэр . Ол кэнниттэн , 1947 сыллаахха , от ыйыттан комсомол райкомун салайааччынан анаммыта . 1949 сыллаахха µірэ ± ин µрдэтинэ , Дьокуускайдаа ± ы педагогическай институкка киирбитэ . Мантан ыла Коля сырдык оло ± о іссі ча ± ылыйар . Коляны преподавателлэр да , о ± олор да сі ± і кірбµттэрэ - эчи билиитэ киэІэ , саІарара ырааґа , туттара - хаптара кініті . Дьµґµнµнэн да , сирдэрбэт этэ . Аны Коля спордунан утумнаахтык дьарыктанара . Чурапчы кіґірµµтµгэр БулуІІа , ЭдьигээІІэ уонна Кэбээйигэ тиийэн хаалан µірэммэккэ хаалбыт ыччаттарыгар киэґээІи оскуолалары астарыыны Николай Павлович туруорсубута . Сотору хас да нэґилиэккэ ити оскуолалар µлэлэрин са ± алаабыттара . Бу кэмІэ Чурапчыга Мында ± аайы уонна ДириІ дэриэбинэлэргэ детдомнар аґыллыбыттара . Комсомол тулаайах о ± олорго бэйэтин бол ± омтотун уурбута , детдомнары кытары шефтэґиини олохтообута . Онно иитиллибит о ± олортон , кэлин Саха сиригэр биллэр дьонтон - народнай художниктар Афанасий Мунхалов , Иннокентий Потапов , республика искусствотын µтµілээх деятелэ Иннокентий Корякин , Социалистическай Ґлэ Геройа Василий Кладкин , Бµтµн Союзтаа ± ы Кинематография институтун бµтэрбит Николай Гуляев ааттарын этиэххэ сіп . Эдэр уол Коля Г . П . Башарин , И . М . Романов уонна А . Е . Мординов курдук улуу дьоІІо µірэнэн ааспыта . Идеал курдук ылыммыт профессора , наука доктора Авксентий Мординов маннык диэбитэ : " Мин µрдµк µірэх кыґатыгар 30 - ча сыл µлэлээтим . Ол тухары Коля Харитонов курдук ча ± ылхай устудьуону кірі иликпин " . Кини 2 - с куурустан Сталин стипендиата буолбута . Комсомол , партия обкомнара бастыІ устудьуону оройуоннарга лекция аахтара , дакылаат оІорторо ыыталлара . Биир оннук командировкаттан улаханнык тымныйан кэлбитэ . Кини баара - суо ± а 22 саастаа ± ар олохтон хомолтолоохтук туораабыта . Хаарыан ыччат Коля Харитонов тымтык умайарыныы , оло ± о кµлµм гынан ааспыта . Виктория ФЕДОТОВА . Матырыйаалга П . П . Харитонов " Сырдык ыра санаалаа ± а " ахтыы - кинигэни туґанныбыт . Хаартыска ± а : Коля - µіґээ эрээккэ , уІаттан бастакы . Редактортан : Ча ± ылхай киґи диэн ча ± ылхай буолар эбит . Коля Харитонов курдук іссі биир личноґы - 20 сааґыгар ілбµт тустуук Коля Захаровы - Сахааччаны ааттыыбыт . Бу уол аата билигин да ± аны дьон уоґуттан тµспэт . Кини бэйэтин аатын 3 эрэ сыл иґигэр оІорбута ( 17 сааґыгар Чурапчыга эрчиллэ кэлбитэ , 20 сааґыгар ілбµтэ ) . Оттон норуот кинини умнубат . . .
- Ити барыта - хамыыһыйа үлэтэ . Хамыыһыйаны куорат дьаһалтатын салайааччыта бэйэтэ салайар . Туох баар хайысхаҕа чопчу туох тэрээһин барарын , туох сорук турарын - барытын кинилэр оҥороллор . Холобур , доруобуйа харыстабылын эйгэтигэр , рекламаҕа уо . д . а .
Манна эбэн эттэхпинэ , милииссийэ иһитиннэриитигэр бу саататар сир тула тахсар соччото суох быhылааннар сэдэҕэ суохтар . Ботаническай саадтан Индустриальнайга диэри Ойуунускай уулуссатын « лоскуйа » , арыт күннэргэ , холуочук дьон охсуhуу - иирсээн көрдөөн , бөлөхтөөн хаамсыhар уонна итирик суоппардар « харахтара тэстэринэн » массыына ыытар сирдэринэн буолар . Манан олус сэрэнэн сылдьар оруннаах эбит , оттон хараҥа түүн бу диэки быкпатах көнө .
Олунньу ый бµтµµтэ Госкомспорт уочараттаах кµннэрэ Јлµіхµмэ улууґугар буолан ааста . Тµірт уонча киґилээх тµірт µлэлиир білі ± µ Н . А . Колодко , А . А . Филиппов , Р . И . Оконешников , И . Ю . Григорьев салайдылар . Республика физическэй культура ± а уонна спорка бастыІ специалистара Сахабыт сирин со ± уруу - ар ± аа эргин тайаан сытар эбэІкилэр , сахалар , былыргы дьаам сµµрдээччилэр , Россия ыраахтаа ± ыта Екатерина - II кіскі ыыталаабыт сыылынайдарын , народниктар , декабристар тірµччµлэрэ , сэлиэґинэй , хортуоппуй торолуйан туран µµнэр , бµгµІІµ аныгылыы сайдыылаах улуус 23 нэґилиэктэригэр сырыттылар , физкультура уонна спорт эйгэтигэр дириІ ырытыылары оІордулар , сµбэ - ама биэрдилэр . Салгыы »
Биґиэхэ , Саха сиригэр , суол арааґа баар . Массыынанан киин улуустарынан айанныыр буоллаххына федеральнай , республиканскай суолталаах , кэм ханныктык эмит оІоґуллубут суолунан дьэргэтиэ ± иІ . Киинтэн улам кытыы диэки бардаххына , уґук ыраах сытар учаастактарга тиийиэххин ба ± ардаххына хайаатар да иІнэл - таІхал тµґµі ± µІ , сахсыллыа ± ыІ , батыллан да ылыа ± ыІ . Олох хоту , полярнай эргимтэ тас іттµгэр , та ± ыстах хына Тымныы о ± онньор « туппут » суолларынан , « муосталарынан » тоІуу хаары , тибиини то ± у кэстэрэн сордонуо ± уІ . Онно хайысха эрэ диэн ійдібµл баар . Салгыы »
Үһүс хайысха - оскуолаҕа бастыҥ педагогтары хаалларыы уонна кинилэр квалификацияларын тиһигин быспакка үрдэтэллэригэр моральнай , материальнай көҕүлээһини үөскэтии . Учуутал уонна оҕо икки ардыгар сөптөөх сыһыан , өйдөһүү - бу оҕо өй - санаа өртүнэн доруобай буоларыгар улахан оруоллаах . Бэйэ холобурунан иитии быдан көдьүүстээҕэ биллэр . Учууталлар чөл олоҕу тутуһаллара ирдэниллиэхтээх . Күннэтэ эбиллибэт билии көҕүрүүр . Онтон күннэтэ билиитин таһымын үрдэтэригэр усулуобуйа биһиги учууталларбытыгар баар дуо ? Билигин да Интернет сибээстэрэ ситэтэ суохтук үлэлиир оскуолалар бааллар , учууталлар Интернет өҥөтүнэн туһаныылара намыһах диэхпитин сөп . Библиотекаларга сурутуу аҕыйах . Методическай литературанан баай библиотекалаах оскуолаларынан Гимназия , Интернат - оскуола , Хайахсыт библиотекаларын ааттыахха сөп .
« Конечно , не только депутаты виноваты в том , что аврал стал хронической болезнью российского парламента . Немалую лепту в усугубление организационных проблем вносит правительство . Оно то месяцами или даже годами не может определиться с позицией по конкретному законопроекту ( без чего единороссы и чихнуть боятся ) , то требует принять все оптом и немедленно .
- - Таптаамына ханна барыай ! Бэйэтин , оҕотун талбытынан хааччыйтарар . Ханна баҕарбыт сиригэр олорор , талбыт сиригэр сынньанар !
Ол эрээри экспертэр этэллэринэн , быґыы - майгы мілтіґµір Бааннар " дьыл ± аларыгар " сэрэхэчийэн , итиэннэ нэґилиэнньэ уурунуутуттан ытыс соттон хаалбатын туґуттан , федеральнай уонна региональнай былаастар бааннар туруктарын ірµґµйэн , араас схемалаах µбµлээґини оІорорго 굴элиннилэр . Ол курдук РФ Президенэ Дмитрий Медведев ыксаллаах быґаарыынан ылыныллыбыт ыйаа ± ынан , государство бюджетыттан аттарыллыбыт 1 , 5 трлн солкуобайы µллэстии аукционугар 122 баан кыттыахтаах . Хомойуох иґин , бу испииґэккэ Россия ± а µлэлиир бааннар барылара киирбэтилэр . БилиІІи туругунан дойду µрдµнэн 1126 баан нэґилиэнньэни кытары µлэлиир . Онон государственнай ійібµлµнэн бааннар 90 % эрэ туґаныахтара . Салгыы »
НВКа5а саха шоуменнарын туьунан киинэ бола турар хД
МХ : Быһаччы соҕус ыйытыы . Харчы хаамыытын тэтимэ хампаанньа сабыылааҕыттан дуу , аһаҕаһыттан дуу төһө тутулуктааҕый ? Аһаҕас хампаанньаттан алмааһы ордук хото атыылаһаллар дуо , сабыылаахха холоотоххо ?
Модернизация диибит да , дьону модернизация тыыныгар тардар , сэргэхситэр улуу быыстапка буолбутун , туохха тардыґыахтаахпытын , дьулуґуохтаахпытын дьоІІо - сэргэҕэ иІэрбэппит куґаҕан . Шанхайга « Саха « НКИК » устар біліҕі үлэлиир . Кинилэр устубуттарын аҕалан киинэ оІорон кірдірүіхтэрэ . Норуот билиІІи үйэҕэ үчүгэй үірэхтээх , сайдыылаах . Онон хайдах кірдірір эмиэ улахан суолталаах . Холобур , аҕыйах сыллааҕыта тыа хаґаайыстыбатын урукку миниистирэ баґылыктаах улахан дэлэгээссийэ Германияҕа сылдьыбыттаах . Ону тэлэбиисэринэн кірдірүү кэнниттэн араас суруйуу ытыллан тахсыбыта . Сорохтор букатын « цивилизация сыстыбатах » таас үйэтин дьоно тыа хаґаайыстыбатын салайан муІнана олороллор эбит диэн кытта сыаналаабыттара . Онон бу сырыыга « сымыйанан хайҕанар » ( Саха сирин быыстапкатыгар мілүйүінүнэн киґи уґун уочаракка туран кэтэҕэ кіґүйбэтэҕэ чахчы ) оннугар норуокка модернизация тыынын иІэрэр биэрии оІоґуллара буоллар диэн баҕа санаа баар .
А ± аІ аата кимий Ньургун до ± оругар АйсеІІа тіліпµіннµµр . Оонньуу ыІырбыт , иккиэн µірбµттэр а ± ай . - Айсен , мин эн паапа ± ын кытта кэпсэттим . - Мин паапабын хантан билэ ± ин ? Кини аатын билэ ± ин дуо ? - Суох , ким диэний ? - Јркін диэн . - То ± о Јркін диэн ааттаа ± ый ? - Ньургун токкоолоґон барытын билэрдии туруммут . - Оттон маамам ааттаата ± а дии . Салгыы »
Билигин кылаассабай позицияттан сыаналааЇын кэмэ ааспытын кэннэ норуот дьылҕатыгар оруолламмыт , кини үөрэхтэниитигэр , сайдыытыгар кылааттарын киллэрсибит дьон үтүө ааттарын дьоҥҥо - сэргэҕэ тиэрдэр кэм кэллэ . Ити үөЇэ ахтыллыбыт дьон үтүө ааттара чөлүгэр түЇэриллибитэ эрээри дьон - норуот туЇугар оҥорбут үтүөлэрэ өссө да ситэри сыаналана илик . Ол кэм сотору кэминэн кэллэр ханнык …
Чосуобуна уонна миэлиІсэ Никольскай ( баґылык Д . Г . Шелковников ) дириІ историялаах нэґилиэк . Икки µйэ анараа іттµгэр ЭІсиэли хочотугар бурдугу уонна о ± уруот аґын µµннэрии культурата чуолаан бу сиртэн сириэдийбитэ . 1809 сыллаахха манна аан бастаан тµірт бааґынай ыал олохсуйа кэлбитэ , 1827 сыллаахха бурдугу µµннэрээччилэр біґµілэктэрэ Никольскай Солобуода тэриллибитэ . Ол иґин , улууска сири оІоруу 200 сылын бэлиэтээґин дьаґала бу біґµілэккэ са ± аламмыта мээнэ ± э буолбатах . Быйыл улуус µрдµнэн ыытыллыбыт 148 тутууттан икки боччумнаахтара манна эбит . Біґµілэк килбэйэр киинигэр саІа чосуобуна дьэндэйбит . Икки омук дьонун до ± ордоґууларын кэрэґитэ буолар ытык тутууну арыйыы сиэригэр - туомугар Владыка Зосима арыалдьыт дьонун кытары бэйэтинэн сибэтии гынна . Салгыы »
P . S : Мария Егоровна уола сулууспалаан кэлбитэ ырааппыт . Дьиҥинэн , бэйэтин оҕото армиялыыр сааһа ааста да , ити дьыалаттан батынан кэбиһиэн сөп этэ . Ону баара , атын дьон оҕолорун туһугар сүүрэрэ - көтөрө өссө эбии күөртэммит . Маннык майгыны киһи хайгыыртан соло булуо суохтаах этэ . Соторутааҕыта Мария Егеровна үлэлиир миэстэлэннэ . Биһиги тэрилтэбит - - « Ситим » иһинэн , компьютердаах остуолланан үөрэн - көтөн , сүргэтэ көтөҕүллэн сылдьар . Армияҕа сулууспалыы сылдьар уолаттардаах төрөппүттэр кинини кытары маннык түлүпүөнүнэн сибээстэһиэххитин сөп : 8 - 901 - 924 - 01 - 43 .
- Бастаан Хаҥаласка ПВХО салаатынан үлэлии сылдьыбытым . Байыаннай кэм буоллаҕа . Быһата , нэһилиэнньэни " противогаһы " сөпкө кэтэргэ - устарга үөрэтэрим . Ол кэннэ эргэ тахсан Аллараа Халымаҕа көһөн барбыппыт . Оччолорго баартыйа ханна ыытар да саҥата - иҥэтэ суох баран иһэҕин . Эн санааҕын онно улаханнык интэриэһиргээбэттэр . Мин онно тиийэн соц - хааччыйыыга буҕаалтырдаабытым . 1956 сыллаахха миигин Тулагыга сэбиэт бэрэссэдээтэлинэн быыбардаабыттара . Дьэ , онтон ыла биэнсийэҕэ барыахпар диэри тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар үлэлээбитим .
Соторутаа ± ыта " Сайсары " народнай ансамбль Кытайтан кыайыы кітіллііх кэллэ . От ыйын 20 - 29 кµннэригэр " ИлиІІи чімчµµк " фестивальга кытынна . Фестиваль " Куораттар олохторо " норуоттар икки ардыларынаа ± ы программа чэрчитинэн ыытыллар , тэрийээччилэртэн " сайсарылар " ыІырыыны саас туппуттар . " Сайсары " дьахталлар ансамблларыгар Дьокуускай куорат пенсионердара сібµлээн дьарыктаналлар . Коллектив республика ± а эрэ буолбакка , киэІ сирдэринэн биллэр , хас да тігµл норуоттар икки ардыларынаа ± ы куонкурустар кыайыылаахтара . Кинилэр сахалыы ырыаны Африка ± а тиийэ дьиэрэґитэн турардаахтар . Бу да сырыыга кытайдарга бэйэлэрин талааннарын кірдірін , сэІээриини ыллылар . Фестиваль µс куоратынан Пекининэн , Шанхайынан , Далянынан буолбут . Айан - сырыы сылаатын аахсыбакка коллектив ситиґиилээхтик кыттыбыт . Саамай а ± а саастаахтара 74 саастаах , эдэрдэрэ 48 - таах . Ол да µрдµнэн эдэрдии эрчимнээхтик , тэрээґиннэргэ кіхтіітµк кыттан , бэйэлэрин жанрдарыгар гран - при хаґаайыннарынан буолбуттар . Салгыы »
Ааспыт сыл сандаархай сайына бµтµµтµгэр соґуччу кэлбит дохсун халаан уута хотугу эргимтэ сиригэр - уотугар саамай элбэх нэґилиэнньэлээх ДьааІы улууґун дьонугар - сэргэтигэр ітірµнэн оґоруллубат алдьаныыны - кээґэниини уонна хоромньуну а ± албыта . Ґрдµк таґымнаах специалистар барыллаан аа ± ан - суоттаан кірµµлэринэн , ити айыл ± а иэдээнин уопсай суумата 170 - ча міл . солк . тэІнэґэрэ саба ± аламмыта . Ону оґорууга СР Правительствотын салалтата уонна улуус дьаґалтата дьайымтыалаах дьаґалы ылбыттарын уонна итини толорууга кіхтііх µлэни - хамнаґы тэрийбиттэрин , ол тµмµгэр халаан уутун содула кэмигэр сµнньµнэн туоратыллыбытын туґунан биґиги хаґыакка сиґилии сырдаппыппыт . Ол эрээри кэнники кэмІэ ДьааІы улууґун сиригэр - уотугар ыытыллыбыт µлэ саІалыы кµµґµнэн сал ± анан барар чинчилэннэ . Онуоха бигэ олугу СР Президенэ Вячеслав Штыров ааспыт сыл бµтµµтµгэр Баата ± айга сырыыта уурбутун биир ірµттээхтик бигэргэтиэх тустаахпыт . Кини онно іссі сэбиэскэй кэм са ± ана , сµµрбэттэн тахса сыл анараа іттµгэр бастакы тирэхтэрэ тµґэриллэн баран араас аахсыллар биричиинэлэринэн тутуута хаста да тохтотулла сылдьыбыт таас оскуола дьиэтин µлэ ± э киллэрии µрдµк µірµµлээх - кітµµлээх тэрээґинигэр кыттыыны ылбыта . " Бу оскуоланы µлэ ± э киллэрии биґиэхэ ордук µірµµлээх тµгэн . Бастакытынан , кини аґара уґуннук тутулунна . Иккиґинэн , биґиги итини µлэ ± э киллэрэргэ быґаарыы ылыммыппыт кэнниттэн уустук транспортнай схеманы уонна тутууну тµмµктээґини кытары сибээстээх кэккэ ыарахаттар µіскээбиттэрэ " , - диэн Вячеслав Анатольевич саІа µірэх кыґатын µлэ ± э киллэриигэ аналлаах µірµµлээх мунньахха тыл этэригэр тоґо ± олоон бэлиэтээбитэ . Бу кини ДьааІы улууґун сиригэр - уотугар ыыппыт киэІ далааґыннаах µлэтин са ± аланыыта эрэ этэ . . . Сµрµн салааны сайыннарыы соруга Вячеслав Анатольевич ДьааІы улууґугар уочараттаах сырыытын сµрµн соругунан оройуон социальнай - экономическай сайдыытын билиІІи туругун кытары сиґилии билсиґии уонна ону тµргэтэтиигэ туґуламмыт тэрээґин дьаґаллары ырытан оІоруу буолбута . Ол чэрчитинэн Баата ± айга СР Президенэ салалтатынан республика министерстволарын уонна ведомстволарын итиэннэ улуус дьаґалтатын салайааччылара кыттыылаах киэІ ыІырыылаах сµбэ мунньах ыытылынна . Онно улуус тыатын хаґаайыстыбатын сайыннарыы , астыыр производствоны тэрийии , геологическай - чинчийэр µлэни кµµґµрдµµ , олорор дьиэни - уоту уонна социальнай аналлаах объектары тутууну ыытыы тирээн турар суолталаах боппуруостара кірµлµннµлэр . Мунньахха кµннээ ± и бэбиэскэ сµнньµнэн толору ис хоґоонноох иґитиннэриини улуус дьаґалтатын баґылыга Виктор Павлов оІордо . Кини тыл этиитигэр ДьааІы хотугу улуустартан биир саамай бідіІнірі буолара тоґо ± олоон бэлиэтэннэ . Ол курдук , манна уопсайа 12 тыґыынчаттан тахса киґи олорор . Кинилэр тыа дьонун сиэринэн - майгытынан ынах сµіґµнµ , µір сылгыны уонна дьиэ табатын иитиинэн ібµгэ са ± аттан ыла утумнаахтык дьарыктаналлар . Манна былырыын 7148 ынах , 8696 сылгы уонна 6638 таба баара . Ол эрээри , хомойуох иґин , сайыІІы халаан уута улуус тыатын хаґаайыстыбатын сµрµн салаатыгар улахан хоромньуну таґаарбыта - элбэх сµіґµ ууга былдьаммыта , мунньуллубут от тимирбитэ , кµрµі - хаґаа алдьаммыта . Ити тµмµгэр уонна сµіґµнµ эккэ ілірµµ лаппа хойутаан са ± аламмытынан сибээстээн ааспыт сыл бµтµµтµгэр дьааІылар хоро ± ор муостаахтарын уонна сыспай сиэллээхтэрин ахсаана кыратык а ± ыйыахтаа ± а уонна 5200 ынахтаах , 7780 сылгылаах , 5800 табалаах буолуохтаахтара саба ± аланара этилиннэ . Ити кірдірµµ іссі улаханнык таІнары тµґµіхтээ ± ин республика µрдµкµ салалтата кэмигэр ылбыт дьайымтыалаах дьаґала тохтоппута саарба ± а суох чахчынан буолар . Ол курдук , СР Правительствота быйылгы кыстыгы этэІІэ туорааґыны хааччыйар соругунан 2 тыґ . тонна сенаґы , 600 тонна оту , 250 тонна комбикорму биэрбитэ , іссі 1000 тонна оту улуус иґиттэн атыылаґары µбµлээбитэ . Ону таґынан Тыа хаґаайыстыбатын министерствотын уонна улуус дьаґалтатын икки ардыларыгар сылгыны µірдээн иитиини сайыннарыыга сібµлэсиґии тµґэрсиллибитэ . Ону олоххо киллэриигэ анаан кыттыгас µбµлээґин быґыытынан 10 міл . солк . кірµллµбµт . Ити харчынан быйыл тµірт сылгыны иитэр база уонна сайыІІы µµт - табаарынай фермата тутуллуохтаах . Холбоґуктаах кµµґµнэн 130 километр кэриІэ кµрµі чілµгэр тµґэриллиэхтээх . Оттон мелиоративнай µлэни ыытыыга бюджекка 2 міл . солк . кірµллµбµт уонна ДТ - 75 бульдозеры аныыр туґунан боппуруос быґаарыллыбыт . Онон улуус тыатын хаґаайыстыбатын салгыы сайыннарыыга бигэ тирэх ууруллубут диэн сыаналыахха сіп . Ол эрээри Вячеслав Анатольевич кірµллµбµт боппуруоґу тµмµктµµрµрµгэр Тыа хаґаайыстыбатын министерствотын бол ± омтотун сибиинньэни иитиини сайыннарыыга туґулаата . " Ити хотугу уонна арктическай зона ± а эрэ буолбакка , норуот туттар табаардарын уонна аґы - µілµ тиэйэн а ± алыы уустугун учуоттаан , республика бары улуустарыгар быґаччы сыґыаннаах . Олорго сыананы µрдэтэр табыллыбат . Республика Правительствота Якутоптторг линиятынан а ± алыллар табаар ассортименын улаатыннарар кэлим дьаґаллары ылбыта , 2009 сылтан са ± алаан авиатиэйиилэри дотациялааґын ситимэ олоххо киириэ ± э . Онон сибиинньэни иитиини , бородууксуйаны астааґыны ійііґµн кэскиллээх дьарыгынан буолар " , - диэн тоґо ± олоон бэлиэтээтэ кини . Оло ± у - дьаґа ± ы тупсарыы тускула Виктор Герасимович республиканскай уонна муниципальнай программалары , тыа хаґаайыстыбатын кооперациялааґын туґунан дьаґаллары олоххо киллэрии хаамыытын туґунан кэпсээбититтэн сылыктаатахха , ити хайысха ± а µлэ - хамнас ситиґиилээхтик барбыт диэххэ сіп . Ол курдук , ааспыт сылга 23 эдэр дьиэ кэргэннэр олорор дьиэ - уот тутуутугар уопсайа 3 , 3 міл . солк . суумалаах материальнай кімінµ ылбыттар , Улуу Кыайыы µбµлµійµгэр бэлэмнэнии чэрчитинэн ветераннарга анаан Баата ± айга 12 , оттон Верхоянскайга 4 квартиралаах олорор дьиэлэри тутууга улуус бюджетыттан хос µбµлээґин оІоґуллубут . Ону таґынан улуус сиригэр - уотугар сылгыны иитиинэн дьарыктанар биэс тыа хаґаайыстыбатын уонна 11 потребительскай кооперативтар тэриллибиттэр . Олорго уопсайа 12 , 4 міл . солк . кредит бэриллибит . Улуус дьаґалтатын баґылыга тыл этиитин кэмигэр олохтоох дьиэ - уот коммунальнай хаґаайыстыбатын тэрилтэтигэр µіскээбит уустук быґыыны - майгыны эмиэ тумнан ааспата ± а . Бµгµн ДьааІы сиригэр - уотугар таас чо ± унан оттуллар 28 хочуолунайдар уонна оттук маґы туґанар 66 ведомственнай хочуолунайдар бааллар . Онон олор ититэр ситимнэрин , инженернэй коммуникацияларын ірімµіннээґин программатын сотору кэминэн ырытан оІоруу уонна анал техниканан хааччыйыы тирээн турар суолталаах соругунан буолар . Ону таґынан ууну тµґэрии , ірµстэр кытылларын бі ± іргітµµ уонна суолу тутуу боппуруостарын суґаллык быґаарыахха наада . Саахалланар туруктаа ± ынан сибээстээн оройуоннаа ± ы киин балыыґа терапевтическай уонна о ± о отделениеларын тутуу ураты бол ± омтону эрэйэр . Бу боппуруоска эбии быґыытынан тыл эппит олорор дьиэ - уот коммунальнай хаґаайыстыба уонна энергетика министрэ Александр Антоненко бµгµІІµ кµннээ ± и туругунан ититэр ситим уонна хочуолунайдар оборудованиелара аІардарыттан ордуга эргэрбитин тоґо ± олоон бэлиэтээтэ . Кини олорор дьиэ - уот коммунальнай хаґаайыстыбатын тиґигин уларытан оІоруу программатыгар сіп тµбэґиннэрэн 2006 сыллаахха Баата ± айга саІа киин хочуолунай µлэ ± э киллэриллибитин , оттон 2009 - 2011 сылларга " Авиапорт " микрооройуонугар хочуолунайы уонна ититэр ситими тутуу былааннанарын , быйыл оройуоннаа ± ы филиалга икки анал техника бэриллиэхтээ ± ин , сыл бастакы кварталыгар бу тэрилтэ инвестиционнай программата ырытыллан оІоґуллуохтаа ± ын , Верхоянскайга уонна Баата ± айга уунан хааччыйар уонна ууну ыытар объектары тутууну " Ыраас уу " федеральнай программа ± а киллэрэргэ этиилэр ырытыллан оІоґуллубуттарын иґитиннэрдэ . Кэскили тµстµµр кэпсэтии тµмµгэ СР Президенэ Вячеслав Штыров ДьааІыга сырыыта улуус социальнай - экономическай сайдыытын тэтимин тµргэтэтиигэ ітірµнэн умнуллубат µтµі суолу - ииґи хаалларбытын тоґо ± олоон бэлиэтиэх тустаахпыт . Кини , бастатан туран , ааспыт сайын улуус нэґилиэнньэлээх пууннарыгар улахан хоромньуну таґаарбыт халаан уута хатыламматын туґугар республика ыксаллаах быґыыга - майгыга управлениетын салалтатыгар оройуон дьаґалтатын кытары халаан уута соґуччу кэлиитин сэрэтэр дьаґаллары ырытан оІороллоругар соруйда . Олор ортолоругар штаб µірэ ± ин тэрийэн ыытыы , нэґилиэктэр дьаґалталарын бэрэстэбиитэллэрин ити тэрилтэ µірэтэр - методическай киинигэр µірэтии эмиэ киирэр . Ол эрээри сµбэ мунньахха кірµллµбµт боппуруостар сµнньµлэринэн ылыллыбыт дьаґаллар тµмµк боротокуолга киллэрилиннилэр . Онно Томторго уонна Верхоянскайга оскуолалары тутууну ыытыы , Тыа хаґаайыстыбатын министерствотыгар " СартаІ " сылгы собуотун уонна " Остуолба " боруода ынах ферматын базатыгар саха сылгытын иитиинэн анаан - минээн дьарыктанар государственнай предприятиены тэрийиигэ этиини ырытан оІоруу , ДьааІы , Усуйаана , Эбээн - Бытантай улуустарын сирдэригэр - уоттарыгар мелиоративнай µлэнэн быґаччы дьарыктанар анал этэрээти тэрийии , оттон Дьиэ - уот коммунальнай хаґаайыстыба министерствотыгар Баата ± айга уонна Верхоянскайга ууну ылар объектары , БітіІкіскі уонна да атын кэккэ нэґилиэнньэлээх пууннарга квартальнай хочуолунайдары тутууну са ± алааґын соруга туруорулунна . Петр ТОМСКАЙ
- Ити Ф . Бондарчук кэлэ сырытта дии . Онно биир уол үчүгэй баҕайы ыйытыы биэрдэ , Арассыыйа киинэтигэр азиат артыыстар тустарынан .
Тулалыыр эйгэни харыстааґын биир саамай сытыы боппуруоґунан бі ± µ - сыыґы , араас тобохтору харайыы буолар . Ити ордук айыл ± а ± а улахан хоромньулаах баґаам µгµс тобохтору , кирдээх ууну таґаарар бідіІ промышленнай тэрилтэлэргэ сыґыаннаах . Саамай сµрµн кыґал ± аларга оІорон таґаарыы уонна туґаныы тµмµгэр тахсыбыт тобохтору бары ирдэбили тутуґан кімµµ кыайтарбатын , бі ± µ - сыыґы иккистээн туґа ± а таґаарыы таґыма наґаа намыґа ± ын , медицинскэй тэрилтэлэр уонна производственнай тэрилтэлэр сµґµрдэр кутталлаах уонна араас биологическай тобохторун харайыыны салайар ситим суо ± ун , аччыгый предпринимательство бу салаа ± а ситэтэ суох µлэлэґэрин , бі ± µ - сыыґы харайыыга , хаттаан туґа ± а таґаарыыга экономическай интэриэс мілті ± µн ааттаталыахха сіп . БилиІІи сокуонунан бі ± µ - сыыґы , араас тобохтору харайыы олохтоох салайыныы органнарын кыґал ± ата буолар . Муниципальнай тэриллиилэр бі ± µ - сыыґы хомуйууттан са ± алаан бары ирдэбиллэри тутуґан суох оІоруунан , бэл , хаттаан туґа ± а таґаарыынан кытары дьарыктаныахтаахтар . Ол эрээри , кинилэргэ µгэс курдук итиннэ аналлаах µптэрэ - харчылара , техникалара , анал кадрдара да суох буолар . Онон бі ± µ - сыыґы харайыы , утилизациялааґын ірµµ кыайтарбат кыґал ± а ± а кубулуйар . Бу кыґал ± аны быґаарар сыалтан СР Правительствота кэккэ нормативнай - правовой акталары ылыммыта . Ол курдук , 2004 сыл сэтинньи 18 кµнµгэр " Саха Республикатыгар бі ± µ - сыыґы то ± ор сирдэри олохтооґуну бэрээдэктиир туґунан " уураах ылыныллыбыта . 2006 сыллаахха " Саха Республикатыгар 2010 сылга диэри олох - дьаґах уонна оІорон таґаарыы тµмµгэр тахсар бі ± µ - сыыґы , тобохтору харайыыга тутуґуллар сµрµн хайысха " диэн уураах тахсыбыта . Онтон 2007 сыллаахха ити уураа ± ы олоххо киллэрэргэ туґуламмыт бастакы уочараттаах тэрээґиннэр былааннарын туґунан дьаґал ылыныллыбыта . Былырыын СР Правительствота " Тобохтор республикатаа ± ы кадастрдарын туґунан " уураа ± а бигэргэтиллибитэ уонна " СР сиригэр - уотугар олох - дьаґах уонна оІорон таґаарыы тобохторун туґунан " сокуон кµµґµгэр киирбитэ . Быйыл бала ± ан ыйын 1 кµнµнээ ± и туругунан республика µрдµнэн 445 сиргэ біх то ± ор кіІµллэнэр . Біх то ± ор сирдэр хабан сытар иэннэрэ 1 , 430 гектарга тэІнэґэр . Онтон 321 гектарыгар эрэ докумуона барыта оІоґуллан турар . Муниципальнай тэриллиилэр кадастровай нµімэрдээх 171 біх то ± ор сир докумуонун оІордулар . 1998 сыллаахха ылыныллыбыт " Олох - дьаґах уонна оІорон таґаарыы тобохторун туґунан " Федеральнай сокуон 12 - с ыстатыйатын 7 - с пуунугар оло ± уран федеральнай государственнай испииґэккэ киирбэтэх сирдэргэ бі ± µ - сыыґы то ± ор бобуллар . Быйыл кулун тутар 1 кµнµнээ ± и туругунан Ростехнадзор Саха сиринээ ± и управлениета бі ± µ - сыыґы , тобохтору харайыыга туґуламмыт бырайыактарга анаан 131 лицензияны биэрдэ . Оттон 2006 сыллаахха кутталлаах тобохтору хомуйууга , туґаныыга , суох оІорууга , тиэйиигэ - таґыыга уонна харайыыга итиэннэ µіґэ ахтыллыбыт бырайыактарга анаан баара суо ± а 46 лицензия бэриллибитэ . БилиІІи туругунан бі ± µ - сыыґы , тобохтору харайар сирдэр государственнай реестрдэригэр 198 объект киллэрилиннэ . Республикатаа ± ы кадастрга бары ирдэбили тутуґан 21 муниципальнай тэриллии 165 біх то ± ор сирин киллэртэрдэ . Онон бі ± µ - сыыґы , тобохтору харайар сирдэр докумуоннара сыыйа - баайа сокуоІІа оло ± уран оннун булан эрэр . Республика ± а , Дьокуускай куоракка тобохтору харайыыга , иккистээн туґа ± а таґаарыыга , суох оІорууга туґуламмыт анал ситим суо ± а биир саамай улахан экологическай кыґал ± а ± а кубулуйда . Билигин тобохтор , біх - сыыс барыта нэґиилэ сыбаалкаларга эрэ тиэйиллэр . Республика µрдµнэн тобохтору иккистээн туґа ± а таґаарар биир - икки эрэ тэрилтэ баар . Ити тыґыынчанан тонна бі ± µ аІардас тиэйиигэ да ± аны баґаам элбэх µп - харчы ороскуотанар итиэннэ иккистээн туґаныллыахтаах матырыйаал туох да туґата суох хаалар . Тµмµктээн эттэххэ , бі ± µ - сыыґы , тобохтору харайыы ситимин тэрийиигэ элбэх µлэ барыан , бюджет бары эйгэтиттэн µп - харчы угуллуон наада . БилиІІи кэмІэ олохтоох салайыныы органнарыгар ити сорук ситэ кыайтарбат . Биґиги санаабытыгар бу уустук проблема СР Правительствота уонна бары интэриэстээх ірµттэр кыахтара , µптэрэ тµмµлµннэ ± инэ эрэ быґаарыллыан сіп . Иван СЫРОМЯТНИКОВ , СР Айыл ± а харыстабылын министерствотын государственнай экологическай хонтуруолга кылаабынай специалиґа .
Ыһыаҕы үөрүүлээхтик аһыы бэс ыйын 25 күнүгэр 14 . 30 ч . буолуоҕа . Эһигини бастыҥ ырыаһыттарбыт уонна устудьуоннар кыттыылаах улахан кэнсиэр , оһуокайга , сахалыы таҥаска , оҕолорго хомуска бириистээх күрэстэр , онтон да атын тэрээһиннэр күүтэллэр .
Балакшин АлояІІа иккистээн хоттордо Доннаа ± ы Ростов куоракка Россия бокска чемпионата ыытыллан тµмµктэннэ . Тирии бэрчээккэ маастардарын быйылгы сылга биир быґаарыылаах кµрэхтэґиилэригэр Саха сирин хамаандатыттан Георгий Балакшин ( 51 кг ) иккис уонна Александр Самойлов ( 48 кг ) µґµс бириистээх миэстэлэргэ тигистилэр . Эрдэ иґитиннэрбиппит быґыытынан , бала ± ан ыйыгар Нерюнгрига ыытыллыбыт Дальнай Восток чемпионатыгар ситиґиилээхтик кыттыбыт бастыІ боксёрдарбытыттан сµµмэрдэммит сэттэ киґилээх хамаанда ± а бу куґа ± ана суох кірдірµµ . Чемпионат тµмµгµнэн эґиил Москва ± а ыытыллар Европа чемпионатын уонна АХШ - гар буолар аан дойду кубогын иннинэ Россия хамаандата хайдах - туох туруктаа ± ын бэрэбиэркэлээн кірµµ буолла . Арай , сµµмэрдэммит хамаанда сµрµн тренерэ Николай Хромов кіІµллээґининэн быйыл 굴µн Италия Милан куоратыгар ситиґиилээхтик кыттыбыт кэккэ боксёрдар уонна " Биир ньыгыл Россия " партия " Кэнэ ± эски чемпионнар " диэн бырайыагар оло ± уран ійµµн биґиги Дьокуускайбытыгар кэлэр икки тігµллээх олимпийскай чемпион Алексей Тищенко Доннаа ± ы Ростов рингэтигэр тахсыбатылар . Чемпионат элбэх саІа ааттары арыйда . Уон биир чемпионтан а ± ыс киґи бэйэлэрин спорка олохторугар аан бастаан Россия кыґыл кімµс мэтээлин кэтэр µрдµк чиэскэ тигистэ . Манна да ± атан эттэххэ , быйылгы чемпионат биир уратытынан , кыайыылаахтарга уонна иккис , µґµс миэстэлээхтэргэ туґааннаа ± ынан 100 - тµµ грамнаах ыраас кыґыл кімµс , µрµІ кімµс уонна боруонса мэтээллэр туттарылыннылар . Саха сирин спорду таптааччылара бу чемпионакка Олимпиада - 2008 боруонса призёра , спорт µтµілээх маастара Георгий Балакшин киирсиилэрин кыра ± ытык кэтээн кірдµлэр . Кини бастакы утарсааччыта Л . Файзериев рингэ ± э тахсыбакка , быґа кыайыыны суруммута . Оттон утуу - субуу Еремееви , Гамидулаевы уонна Гермахановы баґыйа туппута . Ол курдук , финалга тахсар иґин киирсиигэ Гермахановы 14 : 3 ахсаанынан кыайыытын кини бастакы тренерэ Артур Пахомов , Россия бокска федерациятын анал сайтыгар маннык быґаарбыт : " Тіґі да улахан ахсаанынан кыайдар , Гоша икки сыыґата кістін тахсыбыта . Ону , финалга диэри хаалбыт кэмІэ туоратарга кыґаллыахпыт . Ханнык сыыґалар диэтэххитинэ , бастакытынан , ата ± ынан туґанан охсуута а ± ыйах . Иккиґинэн , инники тута сылдьар илиитинэн ситэ µлэлээбэтэ … " Эрдэттэн сэрэйиллибитин курдук , финалга Георгий Балакшин уонна аан дойду быйылгы чемпионатын боруонса призёра Миша Алоян кірµстµлэр . Онуоха Алоян киирсии былаґын тухары биґиги боксёрбутун баґыйа тутта . Ол курдук , бастакы раунд тµмµгµнэн 5 : 1 , иккискэ 11 : 4 , оттон финальнай гонг тыаґыырыгар 19 : 4 ахсаанынан эрэллээхтик кыайда . Пекиннээ ± и Олимпиада ± а Россия хамаандатын капитанынан сылдьыбыт Андрей Баланов : " Киирсии иннинэ Балакшин кыайарыгар эрэнэр этим . То ± о диэтэргит кинини µчµгэйдик билэбин . Ол гынан баран , Гоша бу киирсиигэ µчµгэйдик бэлэмнэммэтэх быґыылаах . Оттон киирсии кэмигэр тактиканы уларытар хаґан ба ± арар наґаа уустук буолааччы . Онон бµгµн Алоян кµµстээ ± ин кірдірді . Этэргэ дылы , эдэрдэр µµнэллэр , оттон Балакшин сааґыран эрэрэ кістір " , - диэн быґаарбыт . Туох да диэбит иґин , РФ µтµілээх тренерэ уонна РФ спордун µтµілээх маастара , бэйэлэрин дьыалаларын µчµгэйдик билэр дьон , Георгий Балакшин бµгµІІµ кыттыытыгар сіптііх сыанабылы биэрбиттэр дии саныыбын . Петр ПАВЛОВ . Александр Назаров хаартыска ± а тµґэриитэ . Биґиги боксёрдарбыт киирсиилэрэ : 48 кг Александр Самойлов - И . Аулов ( Рязань ) б / к 48 кг Александр Самойлов - М . Шихмагомедов ( Ростов ) л / б 48 кг Александр Самойлов - Б . Галанов ( Калуга ) 3 : 12 51 кг Георгий Балакшин - Л . Файзериев ( Казань ) б / к 51 кг Георгий Балакшин - В . Еремеев ( Уфа ) 15 : 2 51 кг Георгий Балакшин - А . Гамидулаев ( Тюмень ) 11 : 2 51 кг Георгий Балакшин - Г . Гермаханов ( Махачкала ) 14 : 3 51 кг Георгий Балакшин - М . Алоян ( Новосибирскай ) 4 : 19 51 кг Семен Степанов - В . Губайдулин ( Оренбург ) 6 : 3 51 кг Семен Степанов - А . Кузнецов ( Кемерово ) 5 : 9 54 кг Николай Дмитриев - М . Рабаданов ( Москва ) 10 : 2 54 кг Николай Дмитриев - А . Далхаев ( Махачкала ) 2 : 16 57 кг Артём Семенов - Р . Камилов ( Тюмень ) 2 : 13 64 кг Прокопий Петров - В . Саруханян ( Самара ) 3 : 20 81 кг Тенгиз Гугунава - П . Краснопеев ( Челябинскай ) 5 : 7 . Быґаарыы : б / к - киирсиитэ суох быґа кыайыы , л / б - болдьох иннинэ лаппа баґыйан кыайыы .
Саха сирин сµµмэрдэммит хамаандата республика таґыгар аан маІнай 1958 сыллаахха от ыйыгар Хотугу Осетия киин куоратыгар Орджоникидзе куоракка кµрэхтэспитэ . Бу иннинэ Н . Н . Тарскай салалтатынан икки сыл улахан µлэ барбыта . Ити сыл сайыныгар Саха сирин норуоттарын 2 - с спартакиадата ыытыллыбыта . Ол кµрэхтэґиигэ мин Москваттан тустуу оскуолатыгар µірэнэ сылдьан , Бµлµµ оройуонун хамаандатыгар киирэн тустан турардаахпын . Салгыы »
Түһүлгэ салайааччытын кытта . Өскөтүн салайааччы ким буоларын булбатаххына , бастаан , кими кытта бу боппуруоска сибээстэһэргин түһүлгэ сүрүннээччилэриттэн ыйыт . Өскөтүн онно эмиэ тугу да быһаарбатаххына , домен бас билээччитин булуҥ ( whois lookup оҥоруҥ ) эбэтэр , өскөтүн түһүлгэ босхо домеҥҥа оҥоһуллубут буоллаҕына ( холобур chat . ru , yahoo , free . fr , f2s . com , уонна да атын ) , - техподдержканы ( the management or abuse department of that service ) булуҥ . phpBB Group бу түһүлгэҕэ хайдах даҕаны дьайар кыаҕа суох уонна хайдах , ханна эбэтэр ким бу түһүлгэни туттарын туһугар эппиэттээбэт . phpBB Group - ка юридическай ыйытыыларынан тиийэр олох туһата суох ( түһүлгэни тохтотор туһунан иҥин ) , чопчу phpbb . com вебсайтка эбэтэр phpBB Group программаларыгар сыһыаннааҕыттан ураты . Өскөтүн син биир атын дьоннор бу түһүлгэннэн хайдах тутталларын туһунан phpBB Group - ка e - mail ыытар күннээх буоллаххына , толору эппиэт эрэйимэҥ эбэтэр олох да хоруйдуомуохтарын сөп .
/ / Бырайыакпыт сал ± анар : Саха сирин ар ± аа іттµгэр СР Ыччат политикатыгар министерствотын быґаччы кімітµнэн , µµнэр кілµінэни промышленноска сыґыарар , кµµстээх хамсааґыны таґаарар сыаллаах " Саха ыччатын - промышленноска ! - 3 " бырайыакпыт са ± аланна ! Ааспыт сылга викторина тµмµгµнэн талыллыбыт о ± олор икки тігµл тіхтµрµйэн Дьокуускай куорат уонна Алдан , Нерюнгри оройуоннарын промышленнай объектарыгар экскурсиялаан кэлбиттэрэ . Бастакы бырайыак тµмµгµнэн икки кыыс : Люба Кусатова уонна Ася Моякунова Кадрдары билгэлээґиІІэ , бэлэмнээґиІІэ уонна аттаран туруорууга департамент кімітµнэн киин µірэх кыґаларыгар киирэн , ситиґиилээхтик µірэнэ сылдьаллар . Салгыы »
Урут сууттана сылдьыбыт киһини туппуттар . Харчытын сороҕун төннөрөргө күһэллибит . Онтон Хаҥалас улууһугар 8 кылаас үөрэнээччитэ ыал түннүгүнэн киирэн ону - маны уорбута билиннэ .
Саха сылгыта бэйэтэ хаар анныттан хаґан аґыыр айылгылаах . Улахан тымныыга , тоІокко эрэ сылгыґыт эбии аґатыан сіп . Бу - урут - уруккуттан олоҕурбут үгэс .
Ыстатыйаҕа кэпсэнэринэн , экспедиция үлэлиир кэмигэр 1960 с . Ньурбаҕа 17 олоҥхоһут баар эбит . Кинилэртэн И . М . Харитонов - Саахардаах , В . Д . Егоров - Айах Баһылай , С . В . Петров , С . Т . Чочонов , Г . В . Дуяков , Н . Г . Иванов о . д . а . дьоҥҥо - сэргэҕэ киэҥник биллэллэрэ , күн бүгүн даҕаны кинилэри талааннаах олоҥхоҥут быһыытынан ахтар - саныыр кырдьаҕастар бааллар . П . Е . Ефремов суруйарынан көрдөххө , экпедиция олоҥхолооһун үгэстэрэ умнулла быһыытыйдар даҕаны , уопсайа түөрт толору , икки олоҥхоттон быһа тардыыны уонна 4 олоҥхо сюжетын суруйбуттар . Манна даҕатан эттэххэ , Ньурба улууһун олоҥхоһуттарыттан уопсайа уон олоҥхо тиэлиһэ толору суруллан Научнай киин архыыбыгар уурулла сытар . Ол иһигэр народнай суруйааччы Н . Мординов - Амма Аччыгыйа уочаркаларыгар олоҥхоһут быһыытынан бэлиэтээн суруйбут олоҥхоһута И . П . Кутуруковтан Г . Торопов 1925 с . уонна А . А . Саввин көрдөһүүтүнэн , 1938 с . Ньурба оскуолатын учууталлара « Дьылардаайы Бухатыыр » олоҥхону икки төгүл суруйан тураллар .
Биґиги киэІ нэлэмэн республикабытыгар бастыІ ыаллары быґаарар араас кµрэхтэр , кірµµлэр , тэрээґиннэр былааннаахтык ыытыллаллар . Улуус аайы ытыктанар , µтµі - мааны ыаллар олохторун , дьарыктарын тиґигэ суох сырдатыы наадалаах . Улуу дьоннорбут , суруйааччыларбыт олорон ааспыт сырдык олохторун µірэтэр , билэр эбээґинэстээхпит . Кинилэр µтµі - мааны , сиэрдээх олохторо - кэн чээри ыччаппытыгар бастыІ холобур буолар аналлаах . Суруйааччы Ефрем Степанович Сивцев - Таллан Бµрэ туґунан элбэх матырыйаалы аахтым , µірэттим эрээри , ханнык да ахтыыларга кинилэри саха ыалын быґыытынан сырдаппыттара суо ± ун кэриэтэ . Дьон ахтыыларыгар одоІ - додоІ этиилэр кістін ааґаллар . Марфа Николаевна Талланныын уґуннук , дьоллоохтук олорбуттарын , ытыктанар ийэ , а ± а , эбэ , эґэ буолбуттарын сырдатары наадалаа ± ынан аахтым . Саха киґитэ ыадьытымса ± а урукку кэмІэ кэпсээІІэ сылдьара . Сахалар ити бэлиэ ірµттэрин араас атын дойду учуонайдара , айанньыттара бэлиэтээбиттэрэ , история ± а киирбитэ µгµс . Мааппалаах Таллан ыал буолан , уґуннук , дьоллоохтук олоруулара сиэр - туом , µгэс , итэ ± эл , быґыы - майгы , тыл - іс , айыл ± а , µлэ - хамнас , µчµгэй уонна куґа ± ан туґунан ійдібµллэргэ тирэ ± ирбитэ . Талланнаах биир µтµі сиэрдэрэ - ыалдьытымсах буолуу . Саха суруйааччыларыттан Талланнаах µµттээх чэйдэрин испэтэх , амтаннаах астарын аґаабатах суох буолуо диэн суруйаллар . Рафаэль Ба ± атаайыскай маннык суруйбута баар : « Тиийдэхпит киэґэ киґибит Марфа Николаевна ± а сибис гынан , улахан ба ± айы кµіскэ эт буґаттарда . Хоторбуттарыгар кірбµтµм ынах , сылгы , тайах , сибиинньэ эттэрин барытын холбуу буґарбыттар . Мин итинниккэ µйэлээх сааспар тµбэґэ илигим . Ґллэн тµґэн элбэ ± э , ыдьырыйан тµґэн эмиґэ диибин диэн ! Ону сэргэ алаадьы ааттаа ± а , сµігэй хойуута , суорат ньулууна , кырылыы уо ± урбут быырпах , саґарчы буспут тыа килиэбэ уонна нуучча аґын арааґа тардылыннылар . Мин саха дьонугар ыалдьытымсах да ыаллар баар буолаллар эбит дии санаатым . Онно эбии хаґаайка эйэ ± эґэ , о ± олор кірсµілэрэ сіхтірді . Быґата , тыа ыала маннык эбит » . Чахчы да ± аны , Мааппа минньигэс чэйин иґэн , астаабыт аґын - µілµн астына амсайан , хонор хоноґо , сылдьар ыалдьыт махтанан , сµгµрµйэн эппитэ элбэх . Марфа Николаевна а ± ата эрдэ арахсан , ийэтин µтµітµнэн , бэйэтин сырдыкка дьµккµірµнэн иитиллибитэ . Эрэй эІэрдээх сырытта ± ына Таллан Бµрэ олус таптаан " сµрэ ± им сµбэґитэ , оло ± ум аргыґа буол " диэн балайда эккирэтиґэн эрэллээх эркин , эйэлээх кэргэн оІостубута . Кинилэр иэйиилээхтик таптаґан , элбэх о ± ону тірітін уґуннук , дьоллоохтук олорбуттара . Таллан Бµрэ аатын кытта Марфа Николаевна аата хайаан да сэргэ истиІник - иґирэхтик , дириІ махталынан ахтыллар . Эдэр сылдьан ырыатыгар ыпсарбыт до ± орун Мааппаны , сэттэ о ± отун ийэтин , тµірт уонча сиэнин эбэтин уонна хос эбэтин µтµі , амарах дууґалаах кµн кµбэй ийэ , дьиэ маанылаах хаґаайкатын быґыытынан билэбит . Кинилэр тіґі да ір олорбуттарын иґин , эдэр сылдьан тутуспут эрчимнээх илиилэрин ыґыктыбакка сиэттиґэн кэлбиттэрин µгµс лабаалаах аар хатыІІа , буула ± а тииккэ , эдэр хахыйахха тэІнээн поэт Босиков бэлиэтиир . Ефрем Степанович тапталлаах кэргэнэ , музата , эрэллээх до ± оро , иэйэхситэ Марфа Николаевна поэт оло ± ор , дьыл ± атыгар , айымньытыгар сµµнэ оруолу оонньообута . Саха норуотугар Таллан курдук сµдµ талааны бµібэйдээн бэлэхтээбит кини буолар . Ол да иґин бµгµн кини алгыстаах аатыгар махтана сµгµрµйэбит . Кинилэр тапталлара хаґан да уостубата ± а . Мааппа кістір дьµґµнµнэн эрэ буолбакка , сµрэ ± инэн , дууґатынан дьикти номо ± он , кыраґыабай киґи этэ ! « Кырдьар сааскар » диэн Таллан хоґоонугар маннык тыллар бааллар : « Хайдах мин эйигин таптаабыппын , Ханнык айыыга мин µІпµппµн - Барытын сиґилии кэпсиир буолаар , Уонна хара ± ыІ уутун соттоор » . Мааппалаах Таллан ыраас , кµµстээх тапталлара - µйэлээх таптал этэ . Маннык кэрэ таптал баар буолан , µйэлэри уІуордаан , уос номо ± о буолан кэллэ ± э . Таллан Бµрэ бултуурун , балыктыыран сібµлµµрэ . Булка сылдьыспыт дьон кини биир уратытын бэлиэтииллэр . Ґлэлэспит эбэтэр кіннірµ ыалдьыттыы кэлбит дьоІІо хайаан да балык бідіІµн µллэрэн биэрэрэ µґµ . Онноо ± ор со ± отох хаастаа ± ын аргыґыгар биэрбиттээх диэн бэлиэтииллэр . Кустаан , балыктаан кэллэ ± инэ Марфа Николаевна ыалларыгар бэрсэ охсоору тиэтэйэрэ , саха ыалын сиэринэн кэґии тутуурдаан ыытарын сылдьыбыт эрэ барыта билэрэ . Сахалар былыр да , быйыл да элбэх о ± олонууну µрдµк дьолунан , кэрээбэт кэскилинэн аа ± аллара . Марфа Николаевна уонна Таллан Бµрэ бµтµн µйэлэрин о ± олорун , сиэннэрин туґугар олорбуттара . Саха ыалын сиэринэн о ± олорун кыраларыттан от оттуурга , мас мастыырга , сылгы - сµіґµ иитэргэ , µлэґит буоларга ииппиттэрэ . Оччолорго тиэргэн ыраастааґына , хотоІІо ынах саа ± ын кµрдьµµ , хаппыт мас лабаатын мунньуу , ына ± ы µµрэн а ± алыы , кумаартан тµптэлээґин , сир астааґын - барыта о ± о анал µлэтэ буолара . Марфа Николаевна « Сиэннэрбэр » диэн ахтыытыгар маннык суруйар : « Мин олорбут оло ± ум усталаах - туоратын эґиги ийэлэргит , а ± аларгыт дьон тэІинэн доруобай , сµрэхтээх , аґыныгас , µтµі санаалаах , дьон элбэх µбµгэр - аґыгар ымсыырбат сэмэй дьон буолан тахсалларыгар ис сµрэхпиттэн ба ± аран улаатыннарбытым . Эґэ ± ит - киґи гиэнэ µтµітэ , мааныта этэ . Хаґан да ± аны албынныыр , сымыйалыыр диэни билбэтэ ± э . Дьон µбµгэр - аґыгар ымсыырбат , бэйэтэ мунньуна сатаабат этэ . Сааґын тухары іттµгэр µптээх , хармааныгар харчылаах сылдьыбата ± а . Ааспыты аґатар , быстыбыты салгыыр идэлээ ± э . Бу дьиэ ± э борбуйгутун кіті ± ін , сµµрэр - кітір буолан , дабыдалгытыгар куорсун анньынан , алаґа дьиэ ± ит аанын арыйа баттаан , биґиккит ыйаммыт тиэргэниттэн тахсан , киэІ айан суолун тутуґан , тіріібµт ийэ буоргут чэчирии сайдарын туґугар дьоІІутун кытары тэІІэ µлэ дьоно буоллугут , улааттыгыт . Јтіххµтµн умнумаІ ! Ґйэттэн µйэ тухары кырамтата да хаалыар диэри харыстааІ ! Ханна да тиийдэргит , хаґан эмэ да тигистэргит , иэримэ дьиэ ± итигэр киирэІІит аал уоккутун оттон , бырдьа бытык эґэ ± итин аґатан , иэйэхсит эдьиийгитин ириэрэн , µірдэн - кітµтэн хаалларар буолуІ . Саастан саас тухары тірµт ібµгэлэргит µгэстэрин умнубат буолуІ , хаґан да ± аны » . Хайдахтаах курдук кµµстээх этииний ! Дьэ , бу буолар дьиІнээх ийэ о ± олоругар этэн , суруйан хаалларбыт кэриэс тыла . Мааппалаах Таллан - саха дьоллоох ыала . Кэннилэригэр хаалларбыт элбэх о ± олоро , сиэннэрэ , хос сиэннэрэ эбэлэрин , эґэлэрин µтµі ааттарын ааттаталлар . « 0 ± о ± ун сатаан иитиэІ - олох дьолун билиэІ » диэн ібµгэлэрбит эдэрдэргэ эппит кэс тыла баар . Мааппалаах Таллан о ± олорун кыра эрдэхтэриттэн куґа ± аны оІорбот курдук такайаллара . Тіріппµттэр истиІ - иґирэх сыґыаннара , кµµстээх тапталлара , дьону ытыктыыр µтµі іµттэрэ - барыта о ± олоругар бэриллибитэ . Тус олохторо оскуола , нэґилиэк сайдыытын кытта тэІІэ хаампыта , ол туґугар µгµс сыраларын , дууґаларын уурбут дьонунан буолаллар . Оччотоо ± у кэм общественнай µлэтиттэн туора турбакка , пропагандист , наставник - учуутал быґыытынан µлэлээґин барыта кинилэр санныларыттан тµспэтэ ± э . Мааппалаах Таллан олохторо сал ± анар , кинилэр сырдыгы ыґан , кэннилэригэр суолу - ииґи хаалларан , чахчы саха µтµі ыалын аатын ааттатан бардахтара . Кинилэр сырдык ыраас тапталлара , олохторо ыччаттарга холобур буолуохтун ! Марфа Николаевна курдук майгылаах бастыІа , кірµІнээх µчµгэйэ ийэлээх , Ефрем Степанович курдук µлэґит µтµітэ а ± алаах иллээх - эйэлээх дьиэ кэргэн итии тапталларыгар иитиэхтэнэн улааппыт о ± олор олоххо бэйэлэрин миэстэлэрин буллахтара . Ол курдук , Эльвира , Айта , Тит , Соня , Илья , Степан , Настя - бары µлэґит µтµітэ дьон буолбуттара . Евдокия ПРОТОПОПОВА . Нам , СалбаІ .
Криминальнай біліхтір , хоруупсуйаҕа атыыламмыт чунуобунньуктар кыра куораттарга , тыа сирдэригэр былааґы тутан олороллорун туґунан элбэхтик суруллар . Ол эрээри былаас 12 киґини ілірбүттэрин кэннэ , дьэ биирдэ « бабат » диэтэ . Ону да РФ бэрэсидьиэнэ бэйэтинэн кытаанахтык ылсан . Атын бэрэсидьиэн эбитэ буоллар , бу станицаҕа атыыламмыт былаас уонна бандьыыттар уонунан сылы быґа 30 тыґ . киґини хам баттаан , террордаан олорбуттарын , дьону тааҕы - таах іліртүүллэрин , баайдарын былдьыылларын , кыргыттарын күүґүлүүллэрин , бандьыыттар дьокутаат , былаас буолалларын туґунан киэІ айдаан тардыллыа суох этэ . Ити үлүгэр буола турдаҕына , киґи барыта хам баттанан , тыґыынчанан киґи ілірүллүбүт дьоннорун кімі - кімі , күүґүлэммит кыргыттарын кімүскүүр кыахтара суоҕуттан харахтарын уутун тоҕо - тоҕо бандьыыттар , уоруйахтар , атыыламмыт чунуобунньуктар кіІүл айбардыылларын тохтоторго тиэтэйбэт былаастарын иґин быыбарга куоластыы бараллар . Киґи ійүгэр кыайан батан киирбэт итинник ынырык « кулуттуу » психология дойду үрдүнэн тарҕаммыта - барыбыт иэдээммит .
1983 сыллаахха , Хабаровскай кыраай Приамурскай біґµілэгэр 53931 № - дээх байыаннай чаас иккис ротатыгар сулууспалыы сырыттахпытына , биґиги взводпутун тµµІІµ смена ± а кирпииччэ оІорор собуокка µлэлэтэ илтилэр . Остоолболорго ыйаммыт банаардар сырдатар уулуссаларыгар тахсан стройунан собуот диэки баран истэхпитинэ , иннибэр иґэр туркмен уола эмискэ тэлиэс - былаас µктэммэхтээн ылла да , тэмтэриІнээн тиийэн суол кытыытынаа ± ы уулаах ханааба ± а умса хоруйа тµстэ . Хаґыа да буолан ууга умса тµґэ сытар киґибитин сулбу таґыйан ылбыппыт , уолбут ійµн сµтэрэн айа ± ыттан кµµгэн алла - алла , тартаран чиччигинэтэн эрэр эбит . Сержаммыт тута уулусса ніІµі турар " Суґал кімі " балыыґатыгар илдьэрбитигэр бирикээстээбитигэр , киґибит уутун саккыраппытынан , татыаккалаппытынан балыыґа диэки сырыстыбыт . Уолбутугар онно тыын киллэрэн баран , балыыґа ± а ылан хаалбыттара . СарсыІІытыгар Хабаровскайга госпитальга ыыппыттара . Онтон сыыйыллан дойдутугар тіннµбµтэ . Сыл аІарын кэриІинэн Бердыев диэн биир дойдулаа ± а уолбут ілбµтµн туґунан кутур ± аннаах сура ± ы иґитиннэрбитэ . Оччолорго сµµмэрдиир комиссия итинник ыарыґах киґини хайдах байыаннай сулууспаны барыан сіп диэн быґаарбыта буолла диэн наґаа сіхпµппµт . Оттон билиІІи кэмІэ байыаннай врачебнай комиссия сулууспалыы барар уолаттар доруобуйаларын наґаа бириинчиктээн кірір диэн санаалаах сылдьыбытым . Ол убайым уолаттара армия ± а бараары тіґі эмэ тыллана сатаабыттарын µрдµнэн доруобуйаларын туругунан сыыйбыттарыттан тірµіттээх этэ . Мин кірдіхпµнэ , бырааттарым урукку миигиннээ ± эр быдан чиргэл , чэгиэн - чэбдик кірµІнээхтэр ээ . Онтум адьас сыыґа буолан та ± ыста . Бу кµннэргэ редакциябытыгар Чупров Семен Семенович диэн эдэр киґи кэлэн бэйэтин кыґал ± атын кэпсээтэ . Ону эґиэхэ билиґиннэриим . Семен Чупров 1983 сыллаахха Майа ± а тіріібµт . Майатаа ± ы киин балыыґа амбулаторнай картатыгар суруллубутунан С . С . Чупров 1998 сылтан резидуальная энцефалопатия , синдром внутричерепной гипертензии диэн диагнозтаах невролог бырааска учуокка турар эбит . Ити ыарыы кини 1993 сыллаахха тібітµгэр эчэйии ылбытыттан тірµіттээх диэн быґаарыллыбыт . Дьэ , итинник ыарыылаах киґини 2003 сыл алтынньы 6 кµнµгэр МэІэ - ХаІалас улууґунаа ± ы призывной комиссия байыаннай сулууспаны барарыгар сіптіі ± µнэн аахпыт . Ону призывной комиссия боротокуолларын кинигэтигэр суруллубут быґаарыыга оло ± уран оІоґуллубут , МэІэ - ХаІалас улууґун байыаннай комиссара подполковник А . Петров илии баттаабыт выписката туоґулуур . Онон С . С . Чупров ити сыл сэтинньи 4 кµнµттэн сулууспатын са ± алаабыт . Ол эрээри Красноярскайга сулууспалыы сылдьан ситэ сыл буолбакка тартарар , ійµн сµтэрэр буолан армияттан сыыйыллан кэлбит . Армияттан сыыйыллан кэлэн баран медико - социальнай экспертизаны бараары докумуон хомуйуутун са ± алаабыт . Дьэ , манна кэлэн улахан ыарахаттары кірсµбµт . Били , байыаннай сулууспа ± а сіптііх диэн быґаарбыт МэІэ - ХаІаластаа ± ы байыаннай комиссариакка призывной картаны кимиэхэ да биэрбэппит диэн кыккыраччы аккаастаабыттар , арай суут ніІµі эрэ ылыаххын сіп диэн буолбут . Ол эрээри кэлин наадалаах докумуоннары военком А . Д . Петров бэйэтэ булан биэрбит . Ити тµмµгэр дьыала уґаан - тэнийэн МСЭК 2008 сыл бэс ыйын 27 кµнµгэр эрэ С . С . Чупров иккис группалаах инбэлиит буоларын туґунан быґаарыыны таґаарбыт . С . С . Чупров военкомат µлэґиттэрин буруйдарынан тµірт сыл кэриІэ медико - социальнай экспертизаны барар кыа ± а суох , инбэлиит быґыытынан кімі харчыны ылбакка сылдьыбытыттан кыґыйан военкомат µлэґиттэрин прокуратура ± а µІсµбµт . Онуоха прокуратура бэрэбиэркэ ыытан баран , медицинскэй призывной комиссия быґаарыыта РФ оборона ± а министрин бирикээґигэр оло ± уран эйиэхэ сіпкі бэриллибэтэх диэн эппиэт биэрбит . Бу докумуон суукка дакаастабыл быґыытынан туґаныллар эрэ буолла ± ына суут аатыгар МэІэ - ХаІалас байыаннай комиссариатын архыыбыттан ылар туґунан ходатайство суруллуохтаах эбит . МэІэ - ХаІалас улууґун прокуратурата итини таґынан СР медико - социальнай экспертиза ± а кылаабынай бюротугар С . С . Чупров хаґааІІыттан ыалдьан инбэлиит буолбутун быґааралларыгар ыйытыы оІорбут . Онуоха С . С . Чупров 2004 сыллаахха армия ± а сылдьан ыалдьыбытын туоґулуур докумуоннар баалларынан , кини байыаннай сулууспаны барар кэмигэр ыарыґах буолбутун бигэргэтиэххэ сіп диэн эппиэт бэриллибит . Онон гражданин инбэлиит буолуутун биричиинэтин кини тус бэйэтин сайабылыанньатыгар уонна ыарыытын туґунан сибидиэтэлистибэ ± э , МСЭК ыспыраапкатыгар оло ± уран уларытыахха сіп эбит . С . С . Чупров 2004 сылтан инбэлииккэ бэриллэр кімі харчыны аахтаран ылаары уонна докумуоннары кэмигэр биэрбэккэ кµнµн - дьылын сµтэрбитин , моральнай охсуу ылбытын тіліттіріірµ суукка дьыала тµґэрбит . Чупровтар билигин олус ыар балаґыанньалаахтар эбит . Ийэлэрэ Людмила Павловна Тен инсультаан балыыґа ± а сытар . Ону Семен эдьиийэ Софья Семеновна Лыткина ыарыылыыр да , бэйэтэ соторутаа ± ыта эпэрээссийэлэнэн тахсан нэґиилэ сылдьар эбит . А ± алара Семен Трифонович Чупров РЭС суоппара . Онон µпкэ - харчыга улаханнык ыктаран олороллор . Семен ситэ ылбатах харчыбын аахтаран ыларым буоллар , биґиги дьиэ кэргэІІэ улахан кімі буолуо этэ диир . Онон суут туох быґаарыыны ыларын тулуйбакка - тэґийбэккэ кэтэґэллэр . Данил МАКЕЕВ
Ол курдук СӨ Ыксаллаах быһыыга - майгыга , гражданскай оборонаҕа уонна айылҕа алдьархайдарын туоратыыга кылаабынай управлениетын пресс - киинэ иһитиннэрбитинэн , ыам ыйын 30 күнүгэр өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 20 сиргэ ойуур баһаара баар этэ . Онтон сэттэтэ умуруорулунна , уон иккитэ хаайылынна диэн биллэрбиттэр . Уоту умуруорууга 1806 киһи үлэлээбит , 174 араас техника туһаныллыбыт . Ол иһигэр икки Ми - 26 уонна Ми - 8 вертолеттар , Ил - 76 самолет анал көтүүлэри оҥорбуттар . Ону таһынан Бе - 200 диэн амфибия самолет уоту умуруорууга кыттыбыт . Ойуур баһаарын умуруорууга регионнар икки ардыларынааҕы бииргэ үлэлээһин чэрчитинэн биһиэхэ Красноярскайтан , Магадантан , Архангельскайтан , Мурманскайтан уонна Петрозаводскайтан 106 десантник кэлэн үлэлии сылдьар .
Северо - Запад диэн ити билиҥҥитинэн Өлөөн уонна Анаабыр улуустарын сирдэрин этэр .
Аны , 34 улуустарга барытыгар филиаллаахпыт , хастыы да үлэһиттээхпит , оборудованиелара барыта хааччыллан турар . Саха телевидениетэ , араадьыйата диэн олус улахан хаһаайыстыба . Ону бэтэрэнэн киһи дьаһайбата биллэр . Уопсайынан , салайааччыларбар табылынным диэхпин баҕарабын .
Итинник диэбитэ айаммыт тиґэх тохтобулугар Чымаадайга тиийбиппитигэр саамай аччыгый аргыспыт Гоша Торговкин . Кырдьык , мин эмиэ " маннык Маалтаанытаа ± ар " буолуох ханнык да ± аны Маалтааныны кірі да , истэ да иликпин . Оттон революция иннинэ Ар ± аа ХаІалас улууґугар алта ± а тиийэ Маалтааны нэґилиэктэрэ µіскµµ сылдьыбыттара эбээт ! Бµгµн ону 1931 сыллаахха Ар ± аа ХаІаластан арахсан µіскээбит Горнай улууґугар баар Маалтааны нэґилиэгэ эрэ кэрэґилиир . Дьэ , онон от ыйын 10 - 11 кµннэригэр , уруккута халыІ дьонноох - сэргэлээх , киэІ сирдээх - уоттаах , билиІІитэ картаттан тіґі да сµттэр мантан тірµттээхтэр сµрэхтэриттэн сµтэ илик I Маалтааны нэґилиэгэр ыалдьыттаатым . Бу кырдьа ± ас сир кµн бµгµн ХаІалас улууґун Німµгµ нэґилиэгэр киирсэр . Былыт саппыт былыргытын іІійір , ібµгэ іті ± ір іксійір айаІІа бэґиэ буолан туруннубут . Кыракый экспедициябыт салайааччыта уонна сирдьитэ - кыраайы µірэтээччи , кинорежиссер Прокопий Ноговицын . Итиэннэ , экспедиция кыттыылаахтара - " Саха " НКИК Покровскайдаа ± ы филиалын редактора Марина Кононова , бу тэрилтэ суоппара Ариан , маарыын ахтан аґарбыт уолум - Німµгµ орто оскуолатын 6 - с кылааґын µірэнээччитэ Гоша Торговкин уонна бу строкалар автордара . Маалтааны туґунан маанылаах тыл Маалтаанылар - саха омук саамай бідіІ холбоґугар хаІаластарга киирэр а ± а ууґа . Кинилэр малдьа ± ар , наахара , дьіппін курдук туспа эрээри хаІаласка сыстар биис буолбатахтар . ХаІалас улахан а ± атын ууґун кытта ірµµ бииргэ сылдьар аймахтар . ТµІ былыргы тірµттэрэ . Маалтаанылары учуонай Василий Ушницкай каракалпактар " мюйтени " диэн биистэрин кытта дьµірэлиир . Мюйтенилар тустарынан чинчийээччи : " Л . С . Толстова сумела доказать на основе преданий каракалпакского народа и по антропологическим данным , что мюйтени - митани являются , потомками переднеазиатских митанни " , - диэн бэлиэтээн суруйар . Бу норуот кµігэйэр кµнµгэр Вавилону уонна Былыргы Египети кытта тэІІэ кµрэстэспит Митанни диэн государствоны µіскэтэ сылдьыбыт эбит . Оттон ассириецтартан хотторон баран , учуонай суруйарынан , митани - матиенилар Аральскай бай ± ал таґыгар куотан олохсуйбуттар . Итиэннэ , µгµс µйэлэр усталарыгар , араас омуктар сабардааґыннарыгар тµбэстэллэр да , кµн бµгµІІэ диэри туспа биис быґыытынан ордон хаалбыттар . ҐґµйээІІэ киирбит ібµгэлэрэ . Народнай суруйааччы Далан " Тыгын Дархан " романыгар маалтаанылар ібµгэлэрэ - Малтааны Бі ± і . Кини история ± а ахтыллар Німµгµ Тойону уонна Эргис Ойууну кытта бииргэ тіріібµт . Німµгµ Тойон уонна Эргис Ойуун - 1682 сыллаахха буолбут сахалар бµтэґик улахан ірі турууларын баґылыктара буолбуттарын туґунан докумуон да , номох да µгµс . Далан бу дьон а ± алара - Эркээни хочотун баґылыга Уктаа Дьаарын этэ диэн суруйар . Кинилэри кытта бииргэ тіріібµт дьахтар - Тыгын Дархан кэргэнэ Аабый Дархан . Оттон олохтоох кыраайы µірэтээччи Прокопий Ноговицын этэринэн , маалтаанылар Тыгын уола Бідьікі Бі ± іттін тірµттээхтэр эбит . Кини уола , номоххо киирбит Маґары Бадьыакап Кумахтаах Маалтааныга олорбут . Бу Маґары руническай бэлиэлээх батыйата кини удьуордарыгар , Корякиннар диэн ыалга , уурулла сытарын Г . В . Ксенофонтов тµбэґэн µірэппит , бэлиэтээґин суруйан хаалларбыт . Архыыптар ааннарын арыйдахха . Г . П . Башарин " История аграрных отношений " диэн дьоґун µлэтигэр Маалтааны нэґилиэгэр 1820 сыллаахха 999 эр киґи , 895 дьахтар , 800 ыал , 2500 ынах сµіґµ , 1600 сылгы баарын туґунан суруйар . Оттон Вацлав Серошевскай µлэтигэр 1897 сыллаахха I Маалтааны нэґилиэгэ - 2400 , II Маалтааны - 300 киґилээх эбиттэр . I Маалтааны киинэ Чымаадай диэн кµіл µрдµгэр турбут . Чымаадай таІара дьиэлээх , церковнай - приходской оскуолалаах , онон оччотоо ± у кэмІэ сайдыылаах сиринэн аа ± ыллара . Тыл суолтата . Маалтааны - оно ± ос кірµІэ . Э . К . Пекарскай тылдьытыгар : " Малтааны оно ± ос стрела с широким концом " , - диэн суруйар . В . Ионов бу тыл инники сµґµі ± эр уґун а дор ± оону туруорар эбит . Јссі тылдьыкка , малтаар , маалтаар дэнэр оно ± ос уґуга суох кірµІµн кытта ситимнээ ± э ыйыллыбыт . Онон тыл оло ± о малай , малтай , мала ± ар диэн ойуулуур - дьµґµннµµр тылларга майгылыыр . Ол аата маалтааны - кэннэ кэтириир , уґуга суох , баллайбыт , сµнньµнэн , булка туттуллар оно ± ос эбит диэн быґаарыахха сіп . Маны сэргэ балта диэн тылга эмиэ чугас . Оттон балта , балту диэн µгµс тµµр норуоттарыгар киэІник тар ± аммыт тыл . Сµгэ , улахан ітµйэ , сэрии сэбэ диэн ійдібµллээх . Чымаадай чуумпура хаалбыта … Німµгµттэн айаІІа турбуппут иккис кµнµгэр , эбиэт кэннэ , тиґэх тохтобулбутун уруккута I Маалтааны нэґилиэгин киинигэр Чымаадайга оІорбуппут . Бу сиргэ кэлээт , ким эрэ имнэммитинии , Гошабыт : " Маннык Маалтааныны хаґан кірі иликпин … " - диэн бэрт дириІник уонна бэргэнник этэн соґутан турардаа ± ын µіґэ ахтан турабын . Билигин бу нэґилиэк киинэ буолан чэчирээн олорбут Чымаадай хонуутугар икки нуучча дьиэтэ самнаґан тураллар . ТаІара дьиэтин онно буолуон сіптііх кэІэс аппа ± а хайыы - µйэ хатыІнар µµммµттэр … Оскуола турбут сирин омооно да суох … Арай , дьон - сэргэ ір кэмІэ кірбµт - истибит буолан бадахтаах , сахалыы эриґиэІкэ кµрµілээх кылабыыґа оннун удума ± алатан булуохха сіп . Кµрµі эмэ ± ирэн суулуннар да , охтубут ба ± аналара билигин да чээл кµіх кырдал быыґыттан ала - чуо харааран кістіллір . А ± ыйах сиргэ билигин да бі ± і ба ± аналар , сиэрдийэлэр тобохторо , тиґэх харабыл буолан , абына - табына иІнэґэллэр . Итиэннэ , хас да сиргэ киґи уІуо ± ун таастара кубарыґаллар … " Под сим камнем покоится … родовичка I - го Малтанского наслега Дарьи Засимовой Томской умершей 2 дек . 1903 года от роду 50 лет мир праху твоем " диэн тыллары аа ± ан аґарабын … Кылабыыґа аанын чугаґыгар эмиэ хатыІ µµммµт аппата чіІірµйэр . Арааґа чочуобуна эІин буолла ± а … Онтон ордук дьон - сэргэ то ± уруойан олорбутун туоґулуур туох да хаалбатах . ДьиІинэн бу Чымаадай оскуолатыгар , хаґан эрэ , ини - бии народнай суруйааччы Семен уонна Софрон Даниловтар курдук чулуу дьон µірэммиттэр эбээт ! Сир - дойду олус иччитэхсийиэн , хата , " инчэ ± эй тирбэ ± э быстыбат " диэн этэллэринии , былыргы біґµілэк аттыгар Покровскайдаа ± ы юннатскай станция сылгытын базата баар буолан сылгыґыттар сылы эргиччи олороллор эбит … Мунука ± а мунаахсыйыы , эбэтэр Дьокутаат уІуо ± а Москва ± а тиийэн сахалар бырааптарын бастакынан туруорсубут Бідьікі Бі ± і уола Маґары хос сиэнэ Софрон Сыраанап - Дьокутаат эмиэ Маалтааныга олорбута . Чинчийээччилэр кинини 1719 сыллаах тірµіх диэн суруйаллар . Бу Сыраанап тойон уІуо ± а Мунука диэн алааска сытар . Кини удьуордара Дьокутаат а ± атын ууґа диэн ааттаналлар . Дьокутаат а ± а ууґун дьоно Корякин , Кириллин диэн араспаанньаланан , Маалтааны сис ыала буолан , сэбиэскэй былаас са ± аланыытыгар диэри тиийэн кэлбиттэрэ . Јрі - таІнары тутуу са ± ана ХаІалаґынан , Горнайынан эІин тараан буолан тар ± аммыттар . Софрон Сыраанап диэн ким этэй ? Кини сахалартан бастакы дьокутаат сололонон , Екатерина II тэрийбит Уложеннай комиссиятыгар киирсэн , саІа сокуону оІорууга µлэлэспит киґи . Кэлин Иркутскай генерал - губернаторыгар Пиль тойоІІо Саха уобалаґын кулубата оІоруІ диэн туруорсубут . Дьокуускайга биэс улуус кулубалара , кинээстэрэ мустан Сыраанабы Саха уобалаґын кулубатынан талбыттар . Ол эрээри µрдµкµ сууттар билиммэккэ бигэргэммэккэ хаалбыт . Бу тµбэлтэни Саха сирин баґылыгын таларга бастакы холонуу быґыытынан сыаналыахха сіп . Мунука алааска биґиги эбиэт эрэ иннинэ тиийбиппит . Манна кэлиибитигэр ардах хайыы - µйэ курулаччы кута турара . Ол эрээри бачча ытык сиргэ кэлбит дьон самыыртан ча ± ыйыахпыт дуо массыынабытыттан ыстанан тµспµппµт . Алаас , кырдьык да ± аны , улуу киґи уІуо ± ун кистээн сытара тута харахха быра ± ыллара . Туох эрэ кистэлэІ баарын туоґулуурдуу хонно ± о - быттыга да µксэ бэрдэ . Марина Кононова бу сирдэргэ сылдьарга анаан Маалтааны кырдьа ± астарыттан ыйдаран карта оІорторбут эбит . Онно кырдьа ± астар ыйбыттарынан , Дьокутаат уІуо ± а сууллубут баара ± ай тиит аттыгар баар буолуохтаа ± а . Ар ± ааттан киириигэ аан маІнай силигилии ситэн турар аарыма тиити харахпыт астына кірін тохтообуппут . Географ µірэхтээх Прокопий Романович этэринэн , аІаардас улахан салаата бэйэтэ сµµс сыллаах мас са ± а эбит . Уолбут , Німµгµ чулуу булчута Александр Александров сиэнэ Гоша , тииккэ тииІ курдук сылыбыраччы хатаастан та ± ыста . Баара ± ай маґы хаартыска ± а тµґэрэн , киинэ ± э устан µйэтитэн баран салгыы Сыраанаппыт чардаатын оннун кірдµµ бардыбыт . Алаас илин са ± атыгар ыйдарбыт баара ± ай тииппит суулла сытарыгар тиийдибит . МаІнай мас аттын кірдµбµт да оІхойго майгылыыры булбатыбыт . Онтон дьэ , тэйиччи со ± устан намтал сиргэ хоруорбут мастар сыталларын кірдµбµт . Бу - ірт уота сиэбит Софрон Сыраанап чардаатын мастара . Дьокутаат уІуо ± ун , іссі 1933 сыллаахха , Г . В . Ксенофонтов уонна М . И . Ковинин салайар Саха сиринээ ± и музей экспедицията , атырдьах ыйын саІатыгар , хаґан кірбµт . Экспедиция отчуотуттан билистэххэ , чардаат охсуу ампаарга майгылыыр - тµннµктээх , ааннаах , былаахы муосталаах эбит . Иґигэр долбуур , ыскаамыйа уонна остуол сэмнэ ± э бааллара µґµ . Јссі иґит - хомуос баар буолуон сібµн сибикилээбиттэр . Сыраанап икки хос хоруопка кімµллµбµт . Бастакы хоруоп иґигэр бэрэмэдэйи булбуттар . Бэрэмэдэй иґиттэн атах таІаґын , µтµлµгµ , хаарыс ырбаахыны , билиис ыстааны , сэлиэччиги уонна саха быґа ± ын хостообуттар . Иккис сукунанан суулааммыт хоруопка дьэ , бигэргэммэтэх Саха уобалаґын кулубата бэйэтэ сытара µґµ . Јлµіхсµт - кылгас тирии таІастаах , ол иґинэн ис ырбаахылаах , тібітµгэр тирии бэргэґэлээх , сирэйэ эмиэ тириинэн сабыллыбыт , уґун хаарыс куґаат курдаах , солко моой былааттаах эбит . Хоонньугар быалаах курустаал кириэґи кэппит . Сµрэхтэммит буолан илиитин быар куустарбыттар . Онон чинчийээччилэр кімµµгэ христианскай атрибутика балайда кµµстээ ± ин бэлиэтээбиттэр . Олохтоохтор Тыгын удьуора Дьокутаат кімµллэ сытар сирин билигин Мунука диэн ааттыыр эбит буоллахтарына , Ксенофонтовтаах отчуоттарыгар Мунугун диэн суруллубут . Оттон Владимир Пестерев " История Якутии в лицах " кинигэтигэр Софрон Сыраанап КэІкэмэ µрэх хаІас кытылыгар баар Миппиидэй диэн кµіл аттыгар кімµллэ сытарын ыйбыт . Прокопий Ноговицын бигэргэтэринэн , Миппиидэй диэн бу сир былыргы аата µґµ . ( Бµтµµтэ бэчээттэниэ ) Дьокуускай - Маалтааны . Хаартыска ± а : автор кыргыс сэргэтин аттыгар .
Ил Түмэн дьокутааттара сорох сокуон аакталарыгар Хоту дойду , Сибиир , Уһук Илин аҕыйах ахсааннаах норуоттара сири бас билиигэ ылыыларыгар сыһыаннаах уларытыылары киллэрэр этиилээхтэр . Биһиги дьокутааттарбыт Сир , Ойуур , Нолуок кодексаларыгар , Сир баайын туһунан сокуоҥҥа , ону таһынан ОДьКХ эйгэтигэр , экэниэмикэ ураты зоналарыгар , дьарыктаах буолууга кэккэ уларытыылары киллэрэри туруорсубуттар .
Федеральнай сокуоҥҥа уларыйыылар муниципальнай оройуоннар административнай кииннэригэр баар муниципальнай тэриллиилэр сирдэригэр - уоттарыгар икки , араас боломуочуйалары толорор олохтоох дьаһалталар үлэлииллэрин , ону тэҥэ биир нэһилиэнньэлээх пууҥҥа тэриллэн үлэлии олорор поселениелар олохтоох дьаһалталарын уонна муниципальнай оройуоннар администрацияларын утарыта турсууларын суох оҥоруохтаахтар .
Нэһилиэнньэтэ 2007 сыллаҕы туругунан 3300 киһи , 1989 сыллаҕы биэрэпиһинэн 11456 киһи этэ .
Убаастабыллаах " Эдэр саас " редакцията ! Бэс ыйын 24 кµнµгэр тахсыбыт " Олох оскуолата " рубриканан Иван Каженкин " Сэнээмэ " ыстатыйатын аа ± ан баран , маннык санаа ± а кэллим . Кырдьык , сэнэбиллээхтик сыґыаннаґыы - олоххо ірµµ баар кістµµ . Автор этэрин курдук , " киґи барыта хайдах да кыайан тэІ буолбат " . Ити олох уларыйбат сокуона . Хайа эмэ іттµнэн киґини , кырдьык , баґыйар да буоллахха , ону кірдірі , чопчулуу сатааґын - культура намыґа ± ын туоґута . Холобур , чугастыы ма ± аґыыннарбытын ылыах . Куорат сорох " бутиктарыгар " киирдэххэ , атыыґыппыт эн диэки хайыґан да кірбіккі , хантайан баран турар , эбэтэр сэниирин кистии барбакка , µіґэттэн аллараа кэриччи кірііт , нэґиилэ " Что интересует ? " диэн туоґулаґар . Билигин тыаттан киирбит сирэлиспит абитуриеннарбыт итинник сыґыаны кірсін эрдэхтэрэ . Ыйыттахха , ыган таґаарардыы эппиэттиир , ньиэрбинэйдиир " тойоттор - хотуттар " олус элбээтилэр . Ити куґа ± ан майгы ордук почта , баан , балыыґа , улахан тэрилтэлэр µлэґиттэригэр сыґыаннаах . Ол эрээри , ба ± ар , сорох дьон бэйэлэрин кімµскэнээри итинник быґыыланаллара дуу ? Буолуон сіп . " Кинини кытта аахсан да диэн … " диэх курдук хом санааны дууґа ± а киллэрбэт ба ± аттан , мин санаабар , эмиэ туттуллуон сіп . Јрµµ дьону кытта ылахтаґан µлэлиир идэлээх дьон бэйэ ± э аґара чугаґаппат ньымалара буолаарай ? Ким билэр … Сэнэбиллээх сыґыан тіріппµттэртэн о ± о ± о бэриллэрэ , хомойуох иґин , саарба ± а суох суол . О ± о аан маІнай дьонуттан холобур ылар . Кини тібітµгэр " итинник буолуохтаах эбит " диэн олорон хаалар . Холобур , билиІІи кыргыттар толкуйдуулларын кірµіх : " Пахай , отчут - масчыт уола дии , ама хайаан кинини кытта сылдьыахпыный ? ! " БилиІІи µйэ ± э кыамматы ійііґµн баар буолуо дуо , киґи барыта бэйэтигэр аан маІнай суол солонор . Ба ± ар , кэлин , кыа ± ыран баран кіміліґµіххэ сіп этэ да , биґиэнэ µксэ тіттірµ . Уйбаан Каженкин этэрин курдук , бэйэ - бэйэ ± э истиІник сыґыаннаґа сатыаххайыІ . Бары дьон сµрэ ± э тааґырбатах . Амарах , µтµі санаалаах дьон а ± ыйах , ол эрээри баар . Кинилэр холобурдарын тутуґуох . Убаастабылы кытта , аа ± ааччыгыт Мика Амвросьева .
Кэбээйи нэґилиэгин олохтооҕо Федор Прокопьевич Сметанин бу күннэргэ 100 сааґын томточчу туолла . Кэбээйи олохтоохторо бу үірүүлээх күнү олус ірі кітіҕүллэн , үірэн - кітін , үрдүк таґымнаахтык ыыттылар . Санаттахха , Федор Сметанин 1911 с . тохсунньу 19 күнүгэр тіріібүт , 1937 с . Мария Гуляева диэн дьахтары таптаан ойох ылбыт , 6 оҕоломмут , 3 хос - хос , 22 хос , 23 сиэннэммит .
Ааспыкка , бу билигин да сылдьан сылыктаатахха , сүгүн аһаабакка - сиэбэккэ дьүдьэйбит , ырбыт , куурбут - хаппыт саллааты көрбөтүм . Уолаттар үксэ идэлээх дьон эбиттэр . 20 - тин лаппа ааспыт элбэх . Биир сыл сулууспалыыр саллаакка , биллэн турар , үөрүүлээх . Оттон үлэһиттэр ону соччо биһирээбэттэр . Ханнык чааска түбэһэргиттэн усулуобуйа , үөрэх да араас . Сорох чааска суотабай сибээс хабар . Онон , дьоннорун кытта күн аайы даҕаны билсэ олороллор . Ол да буоллар , сурук ураты кэрэтин , күндүтүн хаһан да сүтэрбэт . Биир уол « кыргыттар суруйбаттар » диэн хом санаатын этэн турар . Онон , кыргыттар , саллааттарга суруйуҥ .
Күрэскэ араас хабааннаах хомус күрэстэригэр кыттан ситиһиилэммит , 16 - тан 25 - гэр диэри саастаах кэрэ куолар кыттыахтара . Оттон бу күрэскэ биһиги өрөспүүбүлүкэбититтэн 8 кыыс кыттыаҕа : Пинигина Алена ( Таатта ) , Куличкина Мария ( ХИФУ , МИ ) , Жиркова Туйаара ( Мииринэй ) , Бурцева Алдаана ( Уус Алдан ) , Федорова Сайдыко - Наталья ( Дьокуускай ) , Толстякова Кристина ( ХИФУ , ФФ ) , Евсеева Светлана ( Саха гимназията , 9 кыл . ) , Саввинова Алиса ( Таатта ) .
- - Оскуолаҕа сылдьан национальнай көрүҥнэринэн , тустуунан дьарыктанарым . Мин бастаан толкуйдуур этим : спордунан барабын дуу , эбэтэр нуучча тылынан дуу ? Тоҕо эрэ , нуучча тылын , литературатын сөбүлүүр этим . Уус - уран литератураны , хоһооннору ааҕарым . Литература диэн дьүһүнүнэн ойууламмыт история буоллаҕа . Спорка аан дойду чемпиона буоларым , арыый уустук буоларын сэрэйэн , уонна атын да эйгэҕэ сылдьан спордунан дьарыктаныахха сөп диэн быһааран , РОҕа туттарсыбытым . Аны , саха оскуолатын бүтэрбиттэри РОЯШка ( русское отделение якутских школ ) эрэ ылаллара . Ону саха оскуолатын бүтэрбиппин кистээн , РОҕа киирбитим .
Ол кэм ? э комсомольскай тэрилтэ секретара диэн мин туспунан Дмитрий Пухов суруйбут ыстатыйата " Комсомольскай правда ? а " тахсыбыта .
2011 сылга Јймікіін улууґа тірµттэммитэ 80 сыллаах µбµлµійэ бэлиэтэнэр . Ґбµлµійгэ бэлэмнэнии хайдах бара турарын , улуус бµгµІІµ оло ± ун - дьаґа ± ын туґунан оройуон а ± а баґылыга Василий Местниковы кытта кэпсэттибит : Салгыы »
- Судаарыстыбаннай сулууспаҕа киирбит киһи , бастатан туран , судаарыстыба иннигэр үлэлиэхтээх .
Аахсыйа кэмигэр « Кыым » ха ´ ыат 90 сыллаах ³ р ³ г ³ йд ³ ³ х үбүлү ³ йүн к ³ рс ³ « Ситим » медиа - б ³ л ³ х са ² а бырайыагын « Биэ ´ и биирдэ ! » сомоҕо сурутууну ааҕааччыларыгар бэлэхтиир .
Оччотугар , сахалыы судургутук толкуйдаатахха , туора омук кыттыһара эмиэ туохха нааданый ? Бачча үчүгэйдик баһылаабыт эйгэбитигэр тоҕо кими эрэ ( эбиитин киһини эрэ сэрэхэдитэр сырыылардаах буоллаҕына ) кыттыһыннарыах кэриҥнээхпитий ?
Саха сиригэр Инбэлииттэр декадалара ыытылла турар . Ол чэрчитинэн , Дьарыктаах буолуу киинигэр кинилэри үлэнэн хааччыйыыга туґуламмыт Тігүрүк остуол буолла . Ґлэ уонна социальнай сайдыы миниистирин социальнай боппуруоска солбуйааччы В . Колесов эппитинэн , бэс ыйын 1 күнүнээҕи туругунан , іріспүүбүлүкэҕэ 52 635 инбэлиит баар , мантан оҕото - 5 993 . Бу дьонтон 9 404 - дэ үлэлиир кыахтаах .
А ± а дойду Улуу сэриитигэр Кыайыы 65 сылын туолуута киhи айма ± ы барытын долгутар , то ± о диэтэххэ кыайыы кµнэ а ± а кілµінэ иннигэр тілінµіхтээх сµдµ иэhи кытары быстыспат ситимнээх . Бу µірµµлээх тµгэни кірсі быйыл " Бичик " кинигэ кыhатыгар филологическай наука доктора , профессор , суруйааччы З . К . Башарина " Саха литературатыгар Чурапчы кіhірµµтµн проблемата " диэн кинигэтэ та ± ыста . Тираhа дьо ± ус - 1500 гынан баран , ма ± аhыыІІа киирбит кинигэ начаас бµтэн хаалбыт . Кинигэ бастакы баґыгар ааптар кіhірµµ тематын Чурапчы суруйааччыларын айымньыларыгар ырыппыт . Бу тиэмэни сабыылаах да эрдэ ± инэ биллиилээх суруйааччылар Дьуон ДьаІылы , Баал Хабырыыс кітіхпµттэрин З . К . Башарина сіпкі бэлиэтиир . Онтон " ириэрии " кэмигэр Сэмэн Тулааhынап " До ± ор хоhууна " кэпсээнэ " Хотугу сулуска " бэчээттэнэр . Бу тиэмэни 90 - с сылларга Чурапчылар тыл кіті ± ін , комиссия тэрийэн , аhа ± астык норуот иннигэр таhаарбыттара . Ол историятын ааптар элбэх источникка тирэ ± ирэн ырыппыт . Кіhірµµгэ сылдьыбыт дьон тыыннаахтарына ахтыы хомуллубута , µс кинигэ тахсыбыта киэІ аа ± ааччыга биллибэт . Кинигэлэри билигин бу дьыаланан дьарыктанар эрэ дьон булан аа ± ар кыахтаахтар , онон учуонай манна сіптііх литератураны чинчийэн , системалаан аа ± ааччыга тиэрпитэ олус наадалаах . Кинигэ ± э Кэбээйигэ кіhірµµ саІа докумуоннарынан - Майя Аргунова дневнигинэн уонна правительство комиссиятын справкатынан бигэргэтиллибитэ сіптііх . Кинигэ ± э тулаайах о ± о дьыл ± ата туспа проблема быhыытынан туруоруллубут , бу то ± оостоох . Билигин да бу проблема былаас бол ± омтотугар ситэри ылылла илик , ааптар сэрии кэмигэр детдомнар аґылланнар , элбэх тулаайах оло ± о быыhаммытын сіпкі бэлиэтиир . Оттон бу дьон билигин кырдьан - бохсон олорор кэмнэригэр государство кинилэргэ тіhі кіміліhір ? Хомойуох иhин , ыйытыы аhа ± ас , эппиэт суох , онон ааптар бу боппуруоhу кітіхпµтэ оруннаах . Бу баска кірііччµ сэІээриитин ылбыт М . Герасимова пьесалара олус µчµгэйдик ырытыллыбыттар . Кини " Кіhірµµ " драматын героинята Балбаара этэринии , чурапчыларга саамай ыарахана - эрэйдэрин , сµтµктэрин аhа ± астык эппэккэ , тыыннарын баттыыр сµгэhэрдэрин тµhэрбэккэ сылдьыылара этэ . Тіhілііх элбэх киhи ити сµгэhэргэ хам баттатан эрдэ суорума суолламмыта буолуой . Онон хас биирдии бу тиэмэ ± э суруллар ча ± ылхай айымньы кіhірµµлээхтэр иннилэригэр ытык иэhи тілііhµн курдук сыаналанар . Ол оннук айымньынан В . Титов " Уоттаах чыычаахтар " сэhэнэ буоларын ааптар итэ ± этиилээхтик кірдірбµт . Научнай таhымІа ырытыллыбыт айымньы аа ± ааччы интэриэhин тардара саарба ± а суох . Аан тылга С . Руфов олус да µчµгэйдик бу туhунан эппит : " Зоя Константиновна сэhэни ымпыктаан ырыппыт уонна тµмµгэр олус хай ± аабыт , онон мин дьалыІмын " тырысыы " гынан кэбистэ " . Бу тыллар А . П . Илларионов айымньыларыгар эмиэ сыhыаннаахтар . Элбэх киhи кини хоhооннорун , тылбаастарын аа ± а илик буолуохтаах . Онон кинигэ суолтата талааннаах дьоммут ча ± ылхай айымньыларыгар бол ± омтону , интэриэhи µіскэтии буолар . БилиІІи кэмІэ ордук ыччат дьон кинигэни аанньа аахпат , тіріібµт тылбыт тутахсыйыыта онтон тахсар . В . Титов , А . Илларионов айымньыларын оскуола ± а µірэтиигэ кімі буолар сіптііх научнай µлэ тахсыбыта олус наадалаах . Ааптар , ча ± ылхай дьоммут µйэлэрэ эрдэ сарбыллыбытын кинилэр о ± о саастарыгар сэрии содулун ылбыттарынан быhаарара сіп . Сэрии оспот бааhа билигин да биhиги сµрэхпитигэр иІэ сылдьар . Ол туhунан ча ± ылхай айымньылар , ону ырытар боччумнаах µлэлэр тахса турдуннар . Зоя Константиновна бэйэтэ Кыайыы о ± ото эбит , БулуІІа тіріібµт , онон кіhірµµ тиэмэтин о ± о эрдэ ± иттэн билэрэ маннык дьоґуннаах кинигэ сурулларыгар кімілісті ± і . У . И . Аржакова , " Чурапчы кіhірµµтэ " тµмсµµ сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ .
Дьокуускайга " Модун " спорткомплекс дыбарыаґыгар норуоттар икки ардыларынаа ± ы быыстапкалары , конференциялары тэрийэргэ идэтийэн µлэлиир Новосибирскайдаа ± ы " Фирма АПЕКС " сабыылаах акционернай общество кі ± µлээґининэн " Саха . Нефть . Газ . Уголь . Энерго - 2008 " , " Саха . Горнодобывающая промышленность - 2008 " ( " СаІа технологиялар - 2008 " ) диэн икки ааттаах IХ промышленнай быыстапка µлэтин са ± алаата . Манна Москваттан , Санкт - Петербургтан , Барнаултан , Казаньтан , Брянскайтан , Ишимбайтан , Магнитогорскайтан , Сибиир бідіІ куораттарыттан кэлбит промышленность бары кірµІнэригэр µлэлиир араас компаниялар , фирмалар , собуоттар бэйэлэрин µлэлэрин , бородууксуйаларын кірдірір улахан быыстапкалара тардылынна . Быйылгы сылга бу быыстапка Иркутскайга , Усинскайга ыытыллыбыт . Сыл бµтµір диэри промышленность кµµскэ сайдар регионнарыгар , Россия уонча куоратыгар бу IХ быыстапка µлэлиэхтээх . " Модун " киэІ - куоІ саалатын тилэри тардыллыбыт быыстапка нефтегазовай , энергетическэй , энергияны харыстыыр , хайа - хостуур , ыксаллаах быґыыттан - майгыттан быыґыыр аныгы технологиялары итиэннэ транспортка , сибээскэ , тыа хаґаайыстыбатын промышленноґыгар , медицина ± а , норуот хаґаайыстыбатыгар туттулар µрдµк технологиялары билиґиннэрэр , кыаллар буолла ± ына , быыстапка кыттыылаахтара тустаах тэрилтэлэри , предприятиелары кытта дуогабардары тµґэрсэн , бииргэ µлэлээґини олохтуур сыаллаах . Бу быыстапка кыттыылаахтара кимнээхтэрий диир буоллахха , Россия , КГТ дойдуларыгар нефть , газ уонна энергетика оборудованиеларын , техникаларын бідіІ оІорон таґаарааччылара , поставщиктара . Ол курдук ірµґµнэн уонна сиринэн сылдьар анал араас техника µгµс кірµІнэригэр двигателлэри оІорор " Барнаултрансмаш " холдинговай компания , " БЭСТЭР " диэн µрдµк кµµрµµлээх уот линияларын объектарыгар бµтµн комплектары оІорон таґаарар Новосибирскайдаа ± ы анал тэрилтэ , буурдуур техниканы оІорор Курганнаа ± ы собуот , дьиэ тутуутугар идэтийэн µлэлиир " М - Индустрия " , иґэрдэр тэрил арааґын оІорон таґаарар " Уралтермосвар " предприятие , компрессорнай установкалары оІорор Челябинскайдаа ± ы собуот уо . д . а . компаниялар , фирмалар бэрэстэбиитэллэрэ бородууксуйаларын кірдірі , кэпсии тураллар . Кэлбит дьон уонна республика промышленнай предприятиеларын , компанияларын бэрэстэбиитэллэрэ маны бэркэ сэргээн кірдµлэр - иґиттилэр . Сорох тэрилтэлэр тута ыкса сибээстэґэн µлэлииргэ кэпсэтэллэр . Республика промышленноска министрэ А . А . Голубенко быыстапка аґыллыытыгар Саха сирэ промышленность кµµскэ сайдар региона буоларын бэлиэтээн туран , быыстапка кыттыылаахтара СР Экономиканы сайыннарыыга уонна Промышленноска министерстволарыгар , бідіІ предприятиеларыгар баар элбэх араас информацияны билсэллэригэр , республика ± а олоххо киирэ турар баара ± ай бырайыактарынан барар µлэлэргэ кыттар тэрилтэлэр туохха наадыйалларын билэн , хардарыта туґалаах контрактары тµґэрсэн баралларыгар сµбэлээтэ . Быыстапка республика бідіІ промышленнай хайысхалаах тэрилтэлэрин бол ± омтолорун тардыа ± а . Муус устар ыйга бу быыстапка Норильскай куоракка тардыллыа ± а . Елена Иванова
Сахалар киэн туттар хомусчуппут Спиридон Шишигин « бэйэтэ туундараҕа сылдьыбатах да буоллар , доҕотторун кэпсээннэринэн хотугу дойду абылаҥар ылларан » туундара туһунан хомуска дьүһүйүү айбытын иһитиннэрдэ . Ону сэргэ уустарга анаабыт композициятын тыаһатта . Голландияҕа хомус оҥорор эдэр уус баарын туһунан кэпсээн соһутта . Бу киһи Саха сиригэр олус кэлиэн баҕарар эбит да , айанын толунар үбэ суох буолан биэрбит . Онуоха саха уустара , көмөлөөн , конгресска аҕаларга соруна сылдьаллар эбит . Уустар биирдии хомустарын Спиридон Шишигиҥҥэ биэрбиттэр , ону кини атыылаан баран Амстердам - Дьокуускай - Амстердам хайысханан билиэт ылыахтаах .
/ / Дьµігэбинэн киэн туттабын Талаан диэн айыл ± аттан эрэ бэриллэр ис кµµс буолбакка , киґи ійµн - санаатын тµмµллµµтэ , сµрэ ± ин ба ± ата , дууґатын иэйиитэ . Ардыгар сорох дьон айыл ± аттан бэриллибит талааны таба туґаммакка хаалаллар . Сµрэх ба ± атыттан , санааны уурууттан , сыраны харыстаабат буолууттан , барыта киґиттэн бэйэтиттэн тутулуктаах . Оттон мин бµгµн талаан уонна киґи ис эйгэтин кµµґµн туґунан истиІ дьµігэбэр дьµірэлээн кэпсиэхпин ба ± арабын . Дьµігэм Мариналыын биир нэґилиэккэ ыаллыы олорон , о ± о сааспыт тэІІэ ааспыта да диэтэхпинэ омуна суох буолуо . О ± о эрдэхпититтэн ону - маны оІоро , иистэнэ сатыыр идэлээхпит . Дьµігэм тулуйан - тэґийэн олорон иистэнэр дьо ± ура сайдан , анал µірэ ± и баґылаан , бар дьоІІо сакааска тигэр иистэнньэІ буолла . Марина Саввина Таатта улууґун Дьµлэй нэґилиэгэр тіріібµтэ , онно оскуоланы бµтэрэн , Технология уонна дизайн колледжыгар µірэнэн , иистэнньэІ идэтин ылбыта . Хас биирдии киґи идэтин таларыгар дьиэ кэргэн , оскуола эйгэтэ улахан суолталаах . Ол курдук , Марина кыра кылаастарга µірэниэ ± иттэн уруґуйдуурун , иистэнэрин ордороро . Онуоха оскуолатыгар анал куруґуоктар тэриллиилэрэ тирэх буолбута буолуо . А . Н . Гуринова , М . К . Варламова о ± олору бу куруґуокка уґуйан , талааннарын арыйарга кіміліспµттэрэ чахчы . Дьµігэм ордук кылааґын салайааччытыгар Оксана Гуляева ± а махтанар . " Учуутал диэн чахчы о ± ону ійдµµр , ійµµр , сµбэ - ама буолар киґи . Кылааспыт салайааччыта биґиэхэ кµн бµгµнµгэр диэри сµбэ - ама буолар " , - диэн Марина ірµµ кэпсээччи . Марина билигин талбыт таІаґы , ордук сахалыы таІаґы - сабы , о ± уруонан тигиини барытын баґылаан иистэнэр . Былырыын Таатта ± а ыытыллыбыт Ыччат ыґыа ± ар быыстапка ± а кыттан , ыччат министриттэн анал сертификаты ылбыта . Сайын устата нэґилиэкпит дьахталларыгар , эр дьонугар тиийэ , ыґыахха кэтиллэр сахалыы сону , былаачыйалары тигэн , ойуулаан - дьар ± аалаан бар дьонун сіхтірбµтэ . Ону тэІэ о ± о саадын иитиллээччилэригэр ыґыахха анаан барыларыгар кэриэтэ , тус - туспа , араас дьэрэкээн таІастары тигэн кырачаан сµрэхтэри µірпµтэ . Киґи сі ± ірі баар , таІаґы сакааска тигэн баран , дьµігэм харчытын хаґан да ирдэґэн ылбат . " Ким суобастаах бэйэтэ а ± алан биэриэ " , - диэн этээччи . Дьµігэм ол курдук ис - иґиттэн сэмэй киґи . Кини ордук устудьуоннаабыт сылларын иґирэхтик ахтар - саныыр . Онно бэйэлэрэ быґан - отон , кырыйан бэйэлэригэр таІас тиктэн курсовой µлэ оІорон кімµскµµллэрин ахтар . Ґчµгэй , талааннаах учууталларга µірэммититтэн киэн туттар , махтала муІура суох . Дьµігэм µірэ ± ин бµтэрэн баран " Хотугу таІас " диэн Дьокуускай куорат ательетыгар µлэ ± э киирбитэ . Онтон оло ± ун аргыґын Мишаны кірсін ыал буолан , Айыына диэн кыыстанан билигин дойдутугар чааґынай тэрилтэ ( ИП ) тэринэн бар дьонугар сакааска тигэр , иистэнэр . Оттон кэргэнэ куоракка µлэлиир . Эдэр ыал дьиэ - уот , µлэ - хамнас кыґал ± атыттан билигин тус - туспа олороллор . Мин саныахпар , µгµс эдэр ыал олох - дьаґах оІостуутугар маннык кыґал ± аны кірсіллір . На ± ыл , холку куолаґынан иистэнэ олорон сэґэргиир , киІинэйэн ыллыыр . Ардыгар дьээбэлэнэн да ылар . Кини о ± о эрдэ ± иттэн дьээбэлээх буолааччы . Мин кини о ± уруонан сахалыы бастыІалары , кµн сирэйдээх илин кэбиґэрдэри , бі ± іхтірµ іІнірµнэн дьµірэлээн олус кэрэтик оІорорун кірін сіхпµтµм - махтайбытым . Сайынын дьµігэм иґийэн олорон иистэнэр ис эйгэтин , бары санаатын ууран иэйэр айар кутун аралдьытымаары , тіґі да чугас ыаллыы олордорбун , ардыгар киирбэппин . Арай , бэйэбэр таІас тиктэрэрбэр кµІІэ сµµстэ кырыммыттаахпын . Мин куруук : " Арай тулуйан олорон µірэннэхпинэ , сатаан иистэниэм этэ дуо ? " , - диэн ыйытааччыбын . Онуоха Марина : " Киґи сатаабата ± а диэн суох , барытыгар тулуур уонна дьулуур , ону тэІэ ба ± а наада " , - диэччи . Чахчы , саха іґµн хоґоонугар да этиллэринии : " Ба ± алаах ба ± ана ± а ыттар " . Дьµігэм Марина барахсан инникитин іссі сайдан , илиитин араарбакка иистэнэн , Сахабыт сирин чулуу модельердарын , иистэнньэІнэрин кэккэлэригэр киирэригэр ба ± а санаабын этэбин . Ульяна Захарова - Степанова .
- Оннук кэпсэтии элбэхтик тахсааччы . Холобур , 220 - лээх уот кэлэрэ буоллар , хайдахтаах курдук сайдыа этибитий ? Күлүү гыммыт курдук , хас эмэ уонунан сылларга күүтэн олоробут . Соторутааҕыта Сунтаарга бара сылдьан сорох тэрилтэ ити улахан уоту тулуйбат эргэ - урба тэриллээх олорорун көрөн , эрдэттэн бэлэмнэниэххэ наада эбит дии санаатым . Ол туһугар быдан эрдэ дьон өйүн - санаатын уларытыахха наада . Аны баһылыктарга арыгыны бобор боломуочуйа бэрилиннэ дии . Тугу уһуннук иэтэ сылдьабытый - отой бобон кэбиһиэххэ !
Припев : Цвети и крепни , родная земля , Расти и славься , Якутия . Краса и гордость России ты всей , Тебя раздольней нет и щедрей .
Кэпэрээссийэнэн олус үлүһүйэр , олуйан туран киллэрии - көстөн турар алҕас . Саха былыр - былыргыттан көҥүлүн өрө тутан кэлбит омук . ҺБу миэнэһ диэн өйдөбүл , ону ордук өрө тутар буолан , кыттыспакка алаас - алаас аайы арҕам - тарҕам олордохторо . Ол өйдөбүлбүт кэтэх мэйиибитигэр иҥэн билиҥҥэ диэри сылдьар . Онон төһө да ырыынак сыһыаннаһыыта киирдэр , ол өйбүт - санаабыт хайдах уларыйа охсуой ? Бүгүн куһаҕан диэбэппин . Хайдах Һутуйан туранһ баран , үчүгэй диэхпиний .
. . . Ээ , суох , арахсар эҥин туһунан санаабатаҕым . Хата , бүөмнээн бу курдук киһи сылдьыан сөп эбит диэн үчүгэй кистэлэҥи арыйбытым .
Мэтээлгэ сирэй өттүгэр « Чемпионат России по вольной борьбе . Якутск - 2011 » , кэннигэр - « Минспорттуризма РФ . Федерация спортивной борьбы РФ » диэн суруллубут . Чемпион уонна кини тренерын мэтээллэрэ 80 гр ыйааһыннаахтар , иһигэр баар кыһыл көмүс шайбата 30 гр ыйааһыннаах . Онтон үрүҥ көмүс мэтээл ыйааһына 65 уонна 32 гр буолар . Арассыыйа чемпионнарын мэтээллэрин уопсай сыаната мөлүйүөнтэн тахса солкуобайга тэҥнэһэр .
Мунньахха форуму ыытыы тэрээґинин туґунан уонна онно дьµµлгэ туруохтаах боппуруостарынан информациялар истилиннилэр . Тэрээґин боппуруостар бµгµІІµ туругунан µксэ быґаарыллыбыттар . Бу кµннэргэ аны кыґын сэтинньи ыйга ыытыллаары турар республика техническэй интеллигенциятын бастакы форумун тула комитет киэІ ыІырыылаах мунньа ± ар СР вице - президенэ Евгения Михайлова , Правительство Председателин бастакы солбуйааччы Геннадий Алексеев , Ил Тµмэн спикерэ Виталий Басыгысов , СР НА президенэ академик Игорь Колодезников , РНА Сибиирдээ ± и салаатын председателэ Александр Сафронов , СГУ ректора Анатолий Алексеев , наука Сибиирдээ ± и салаатын саІа талыллыбыт председателэ А . Л . Асеев , Сибиирдээ ± и салаа урукку председателэ Н . Л . Добрецов кытыннылар . Александр Сафронов форум сыалын - соругун туґунан дакылаатыгар олохтоох нэґилиэнньэ промышленность араас салааларыгар µрдµк технологиялаах производство ± а кыттар кыахтанарын ситиґиини чорботон бэлиэтээтэ . Маныаха кини тохтоло суох политехническай µірэхтээґин тиґигин тэрийии суолларын тобулуу , онуоха µірэх уонна наука кµµстэрин тµмµµ , µлэ предприятиелара кадры бэлэмниир µлэ ± э кытталларын хааччыйыы курдук суолталаах соруктар туралларын ыйар . Кэнники 15 - 20 сылларга µрдµк бэлэмнээх , квалификациялаах кадрдарбыт суох буоллулар . Дакылаатчыт ити кітµтµµнµ туоратар икки суол баарын ыйар : биирэ - олохтоох нэґилиэнньэ иґиттэн бэлэмнээн таґаарыы эбэтэр республика тас іттµттэн ыІыран а ± алан µлэлэтии . Республика ± а киэІ далааґыннаах индустриализация сабардааґына ааспыт µйэ 50 - 60 сылларыгар са ± аламмыт буолла ± ына , билигин ити « Схема - 2020 » сибээстээн оннукка хабааннаах хамсааґын са ± аланна . Саха сиригэр 68 специальноска кадрдары бэлэмнээн таґаарар СГУ , Тыа хаґаайыстыбатын академията , Саха сиринээ ± и Научнай киин , кэккэ вуз - тар филиаллара , орто уонна алын сµґµіх профессиональнай µірэхтээґин тэрилтэлэрэ µлэлииллэр . Балар базаларыгар тохтоло суох политехническай µірэхтээґини хааччыйар оскуола µрдµкµ кылаастара - ССУЗ - ВУЗ ыкса сибээстээх ситимин тэрийэр сіп диэн Александр Сафронов этэр . СГУ ректора Анатолий Алексеев инженернэй кадрдары бэлэмнээґин боппуруоґугар тохтоон баар балаґыанньаны билиґиннэрдэ итиэннэ саІа сµґµіх техническэй интеллигенцияны иитэн таґаарыыга бэйэтин кірµµлэрин иґитиннэрдэ . Министрдэр Алексей Стручков уонна Алексей Голубенко , « Анаабыр алмаастара » ААО генеральнай директора Матвей Евсеев , « Аллараа Јлµінэтээ ± и » кімµс хостуур предприятие салайааччыта Владимир Кычкин промышленноска олохтоох кадрдары сыґыаран µлэлэтии , µірэттэрии туґунан тус кірµµлэрин этэн кэпсэтиигэ кытыннылар . Мунньах кыттыылаахтара республика ± а инникитин ханнык идэлэргэ наадыйыы улаатыа ± ын , промышленность ханнык салааларын кµµскэ сайыннарар кэскиллээ ± ин , « Схема - 2020 » олоххо киллэриигэ тыа сирэ ханнык оруолу ылыа ± ын туґунан боппуруостарга бу буолуохтаах форум чуолкай эппиэттэри биэриэхтээ ± ин санаттылар . СГУ базатыгар саІа тэриллэн эрэр инновационнай технологиялары сайыннарыы Национальнай киинин бастакы вице - президенэ Валентин Цой республика ± а инновационнай , техническэй сайдыыга улахан бол ± омто ууруллан эрэрин бэлиэтээтэ . Бу тэриллэр киин СГУ кыа ± ар тирэ ± ирэн , бары научнай - чинчийэр , µірэтэр уонна производственнай тэрилтэлэри бииргэ тµмэр сыаллаах . Кэлин киин ситтэ ± инэ - хотто ± уна , бэйэтин тула µрдµк кылаастаах специалистары , учуонайдары , производственниктары тµмэн , республика ± а норуот хаґаайыстыбатын уонна промышленность салааларыгар инновационнай технологиялары киллэриини , олох сайдар тэтимин тµргэтэтэр киининэн буолуохтаах . В . Цой Москва уобалаґыгар Дубно куоракка СГУ филиала Дубнинскай техническэй институт тэриллиитин боппуруоґа турарын иґитиннэрдэ . КиэІ ыІырыылаах мунньахха µс ірµттээх Сібµлэґии тµґэрсиллиэхтээх этэ . Сорох этиилэр ситэ чочулла иликтэринэн , кэлин илии баттанар буолла . Бу мунньахха республика техническэй интеллигенциятын бастакы форумун сэтинньи 20 - тин эргин ыытарга диэн быґаардылар . Виктор ЭВЕРСТОВ хаартыска ± а тµґэриилэригэр : мунньах тµгэннэрэ .
Киинэ бастаан « Снайпер » диэн ааттааҕа , онтон тустаах дьон сүбэлэһэн баран , хайаан да снайпер САХА буоларын быһаарыахха наада диэн , кэлин киинэ аатын « Снайпер Саха » диэҥҥэ уларыппыттар :
ДьоІІо - сэргэ ± э Абый Бааска диэн таптал аатынан биллэр кіІµл тустууга Россия 3 тігµллээх призёра , хапса ± айга республика хас эмэ тігµллээх чемпиона , билигин СГУ иґинэн 5 № - дээх о ± о спортивнай оскуолатыгар µлэлиир Василий Стручков аны тренер быґыытынан сулустаах чааґа µµннэ . Кини дьоІІо - сэргэ ± э ірµµ истиІ , киґиэхэ бол ± омтолоох , тµс - бас киґи быґыытынан ытыктабылынан туґанар . ТайваІІа ыытыллан тµмµктэммит ХХI Сурдолимпийскай оонньууларга Сергей Николаев кіІµл тустууга 55 киилэ ± э ча ± ылхай ситиґиилэммитин туґунан " Саха сирэ " хаґыат бу ый 12 кµнµнээ ± и нµімэригэр иґитиннэрэн турабыт . Бу сырыыга кинини олимпийскай пьедесталга таґаарбыт тренерэ В . Е . Стручкову - Абый Баасканы анаан редакция ± а ыІыран , сиґилии кэпсииригэр кірдістµбµт . - Инбэлиит спортсменнары кытта µлэбин 2005 сылтан , Россия µтµілээх тренерэ Б . П . Федоров ыІырыытынан са ± алаабытым , - диэн кэпсиир Василий Егорович . Ити кэмІэ улахан таґымнаах кµрэхтэґиилэргэ ситиґиилээхтик туста сылдьар Юрий Копытов , Прокопий Николаев , Сергей Николаев , Владимир Бородин , оттон кэлин Егор Скрябин , Василий Сыроватскай Саха государственнай университетын тустууга саІа саалатыгар эрчиллэр этилэр . Ол кэмІэ мин о ± олору , студеннары дьарыктыырым итиэннэ Борис Прокопьевич кірдіґµµтµн ылынан , кини иитиллээччилэрин кытта µлэлээбитинэн барбытым . Бу сыллар усталарыгар элбэх кµрэхтэґиилэргэ , эрчиллэр - µірэтэр тµмсµµлэргэ сырыттым , ол тµмµгэр бу , Сергей Николаев µрдµк ситиґиилэнэригэр уонна Сурдолимпиада ± а тиийэн ча ± ылхайдык кыттыытыгар кµµс - кімі буолбуппуттан , бэйэбин дьоллоо ± унан аа ± ынабын . Уопсайынан , кэлиІІи кэмІэ биґиги республикабытыгар инбэлиит дьон спортара µрдµк таґымІа тахсыбыта кэрэхсэбиллээх . - Бээрэ , кылгастык Сурдолимпиада туґунан сырдата тµс эрэ , тіґі улахан таґымнаах кµрэхтэґии эбитий ? - Мілтіхтµк истэр , эбэтэр олох истибэт , саІарбат дьон Олимпийскай оонньуулара 21 - с тігµлµн ыытыллар эбит . Билэргит курдук , биґиги уолаттарбыт Юрий Копытов уонна Прокопий Николаев бу иннинээ ± и маннык оонньууларга иккилии тігµл призёрдарынан буолбуттара . Бэйэм кірµµбэр ТайваІІа буолбут Сурдолимпиада - Пекиннээ ± и оонньуулартан туох да уратыта суох µрдµк тэрээґиннээхтик ыытылынна . Сурдолимпиаданы µірµµлээхтик аґыы тµгэнэ умнуллубат µтµі ійдібµлµ µіскэттэ . Аґатыылара , тµґэриилэрэ , кµрэхтэґиилэри тэрийэн ыытыылара барыта µрдµк таґымнаахтык тэрилиннэ . Тайвань наґаа итии дойду эбит , хата хас дьиэлэрин аайы кондиционердаах буолан абыранныбыт . Олохтоохтор сµрдээх эйэ ± эстэр , куораттара наґаа ыраас эбит . Бу оонньууларга уопсайа 80 - ча дойду кытынна , хамаанданан тµмµккэ Россия бастакы , Украина иккис , Корея µґµс миэстэлэри ыллылар . - Дьэ , Олимпиада ± а бэлэмнэнии хайдах быґыылаахтык барда ? Эн тµірт ыйы быґа Сергейи кытта со ± уруу µірэтэр - эрчиллэр тµмсµµгэ сырытта ± ыІ дии . Ол да иґин кыайыы кітіллінніххµт , уопсайынан , эрэйгит тиллибитэ µірµµлээх . - Кырдьык , бу сайыны быґа , бэс ыйыттан са ± алаан наар Россия хамаандатын кытта анал сбордарга сырыттыбыт . Бастаан РязаІІа , салгыы Карачаево - Черкесия Теберда куоратыгар , онтон икки ыйы быґа Москва ± а , Физическэй культура уонна спорт институтун спортивнай саалатыгар бэлэмнэннибит . Маныаха Госкомспорт ( председатель М . Д . Гуляев ) уонна Ґрдµкµ спортивнай маастарыстыба оскуолата ( директор В . И . Егоров ) тэрийэн , кµµс - кімі оІорон ыыппыттарыгар бар ± а махталбытын тиэрдэбит . Јссі кинилэр кімілірµнэн бу сбордарга эдэр кэскиллээх бі ± істір , Россия чемпионнара Егор Скрябин уонна Василий Стрекаловскай кыттыыны ылан , сµрдээ ± ин эбилиннилэр уонна , кылаабынайа , Сергей Николаевка спарринг - партнер быґыытынан сылдьан , улахан кімінµ оІордулар . - Василий Егорович , дьэ , уолбут Сергей кимнээ ± и кытта хайдах тустубутун кірбµт киґи быґыытынан кэпсии тµс эрэ . Элбэх киґи интэриэґиргиир буолуохтаах . - Кини тустубут 55 киилэ ыйааґыныгар барыта 13 кыттааччы баара . Сергей маІнай монгол Ренчинжав Мунхтулганы кытта кірсµбµтэ уонна 6 : 0 , 4 : 0 ахсааннарынан итэ ± этиилээхтик кыайан , кµрэхтэґиини µчµгэйдик са ± алаабыта . Манна да ± атан эттэххэ , инбэлиит спортсменнар тустууга кµрэхтэґиилэрин быраабылата син биир доруобай дьон киэннэрин курдук , туох да уратыта суох . Иккис эргииргэ уолбут сэрэбиэй быґыытынан бу ыйааґыІІа бастыІынан аа ± ыллар иранец Амир Самадилыын туґунна . Иранец сµрдээх опыттаах бі ± іс , ааспыт Сурдолимпиада чемпиона , ЕреваІІа ыытыллыбыт кэнники аан дойду чемпионатын финалыгар биґиги Сергейбитин , ал ± аґаабат буоллахпына , 4 : 3 , 5 : 4 ахсаанынан кыайан турар . Онон сµрµн утарсааччыбытын кытта эрдэ кірсір буолбуппутуттан маІнай утаа ытырыктата санаабытым . Билигин кэлэн билиннэххэ , ааранан бэйэм да долгуйбутум . Сергей ыйааґынын ыарыр ± аппакка тµґэрбит уонна бэлэмэ µчµгэй буолан , хайаан да киирсэн тэйэр санаалаа ± а . Киирээт тустуу хаамыытын бэйэтэ кµіртээн барбыта итиэннэ биир тµгэІІэ киґитин тилэ ± иттэн ылаат , тиэрэ охсон тµґэрбитэ уонна салгыы тустуу тылынан эттэххэ , " илиитин - ата ± ын суулаат " , бэрт кылгас кэм иґигэр ыраастык ууран кэбиспитэ . Бэрт кэбирэх кыайыыттан биґиги бэйэбит да ± аны соґуйан хааллыбыт . Аан дойду биир кµµстээх бі ± іґµн кыайдыбыт диэн эрэх - турах сананныбыт , ол гынан баран , салгыы киирсиилэргэ ылыммыт тэтими сайыннарарга , сэрэ ± и сµтэрбэт гына дьаґанныбыт . Ол курдук , µґµс утарсааччыбытынан азербайджанец Расим Шахвердиев буолла . Кинини 4 : 0 , 4 : 0 ахсааннарынан хоттубут . Дьэ , аны финал . Турок Ниязи Басаран урут Сергейи Европа чемпионатыгар кыайан турардаах , эмиэ улахан опыттаах , биллиилээх тустуук . Биґиги уолбут хапсыґыыны хара ааныттан сытыытык са ± алаата уонна 2 : 0 ( 5 : 4 , 4 : 0 ) ахсаанынан кыайыыны ситиґэн , Саха сирин спордун историятыгар аан маІнайгынан Сурдолимпийскай оонньуулар чемпионнарынан буолла . Сергей Николаев дьоґуннаах кыайыытыгар Россия гимнэ толорулунна , дойду былаа ± а кіті ± µлµннэ . Бу кыайыытынан киниэхэ Россия спордун µтµілээх маастара аат иІэрилиннэ . - Оттон Россия хамаандатын атын тустууктарын кірдірµµлэрэ хайда ± ый ? - КіІµл тустууга биґиги Сергейбитин тэІэ Бурятияттан Александр Цоктоев 66 киилэ ± э уонна Григорий Кожевников 74 киилэ ± э кыґыл кімµс мэтээллэри ыллылар . Оттон Хотугу Осетияттан Гамлет Габараев ( 60 кг ) , Алан Кучиев ( 96 кг ) µрµІ кімµс , Вячеслав Дзебисов ( 84 кг ) уонна Новосибирскайтан Данил Иванов ( 120 кг ) боруонса мэтээллэри ыллылар . Манна сыґыары тутан эттэххэ , ити Д . Иванов , µс тігµллээх олимпийскай чемпион , Россия Геройа Александр Карелин тустаах тренерэ Владимир Михайлович Кузнецов иитиллээччитэ эбит . Кинини кытта ТайваІІа бииргэ алтыґан сырыттыбыт . - Аа ± ааччылар олимпийскай чемпион Сергей Николаев туґунан элбэ ± и билиэхтэрин ба ± араллара сэрэйиллэр . Кини туґунан тугу этиэІ этэй ? - Сергей Жатайга тіріібµт , сааґа 26 - та . Тулаайах , ол гынан баран , бииргэ тіріібµттэрэ бааллар . Сµрдээх ба ± алаах , бэрээдэктээх уол . Тарбах хамсаныытынан , буукубаларынан кэпсэтэбит . Ис санаатын барытын этэр , ытыы - соІуу сылдьыбат , сµрдээх тулуурдаах , ыарахаттары аахсыбат майгылаах . Ол иґин кинини кытта µлэлииргэ чэпчэки . Бастакы тренердэрэ - Россия µтµілээх тренердэрэ В . Д . Попов уонна Б . П . Федоров буолаллар . Билигин СГУ физическэй культура ± а уонна спорка институтугар иккис курска µірэнэр . Быйыл кэргэннэммитэ . Ґрдµкµ спортивнай маастарыстыба оскуолатын уопсайыгар олорор , анал дьиэтэ - уота суох . Бу ситиґиитинэн уоскуйан хаалбакка , салгыы тустар санаалаах . Тµгэнинэн туґанан СГУ физическэй культура ± а уонна спорка институтун салалтатыгар уонна 5 № - дээх о ± о спортивнай оскуолатын коллективыгар , бу сылларга миигин сµрдээ ± ин ійіібµттэригэр улахан махталлаахпын . Кырдьык , билигин биґиги республикабытыгар инбэлиит дьон спортара сµрдээх улахан таґымІа та ± ыста . Сергей Николаев улахан кыайыытынан іссі элбэх µлэ ыытылларыгар , чуолаан , билигин кэпсэтиигэ сылдьар инбэлиит о ± олор спортивнай оскуолалара аґылларыгар ба ± арабын . Талааннаах о ± о элбэх . Кинилэр бэйэлэрин кыахтарын спордунан кірдірµіхтэрин ба ± араллар . Онон олоххо интэриэстээх , туох эмэ сыаллаах - соруктаах буолалларын ситиґиэхтээхпит . Ити курдук , Василий Егорович бэркэ астынан , дуоґуйан туран кэпсээтэ , инники сыґыаІІа бэйэтин санаатын эттэ . Ол гынан баран , сэмэй муІутаан бэйэтин туґунан тугу да быктарбата . Оттон бу сµІкэн кыайыыга биир саамай тутаах киґи буолбутун быґыытынан киниэхэ µрдµк аат - суол иІэриллэригэр , µлэлиир усулуобуйата тупсарыгар мин эрэ буолбакка , элбэх ахсааннаах спорду таптааччылар ба ± араллар . Итиэннэ оттон ханнык ба ± арар киґи дьиэтэ - уота , дьоно - сэргэтэ туруктаах буолла ± ына , санаа хоту айымньылаахтык µлэлиир куолута . Быйыл кыґын , биґиги хаґыаппыт биир кіхтііх кіміліґііччµтэ , суруналыыс Николай Ребров кэлэ сылдьан : " Доор , Абый Бааска уопсай дьиэ ± э олорор хоґун былдьаан эрэллэ𠵴µ , сууттаґа сылдьар . Итинник киґини ійµіхтэрин наада этэ " , - диэн быктарбыттаах . Бу кэпсэтиибитигэр биґиги ити теманы таарыйбатахпыт . Онто да суох республика салалтата итини учуоттуо диэн эрэх - турах санаалаахпын . Петр ПАВЛОВ . Хаартыскала ± а : Кыайыы маннык ситиґиллэр .
Сэтинньи 23 кµнµгэр тыа хаґаайыстыбатын министрэ Р . Г . Дмитриев баґылыктаах рабочай біліх НамІа тахса сырытта . Бу улууска µлэ объектарын тутууга іссі ааспыт сыллартан улахан бол ± омто ууруллан , " Ґтµі дьыала " хамсааґын чэрчитинэн , элбэх нэґилиэккэ кыстык хотоннор , алын сµґµіх астыыр сыахтар , ветеринарнай учаастак дьиэлэрэ µлэ ± э киллэриллибиттэрэ . Салгыы »
Мирослав саха эстрадатын төрүттэспит Юрий Платоновка үөрэммитэ . Чуолаан , эҕирийэр салгыны сатаан аттарыы , куолаһы айылҕа биэрбин үстүрүмүөнүн быһыытынан сөпкө туһаныы - ырыаһыт эрэ барыта ситиспэт кирбиитэ . Кини Мирослав бу өттүнэн маастарыстыбата үрдүүрүгэр быһаччы өҥөлөөх . « Ырыаһыттар Юрий Егорович көмөтүнэн ыллыыр ньыманы баһылаат да , туспа баран хаалаллар » , - диэн хомойбуттуу этэр .
Былырыын , муус устар 20 кµнµгэр , Правительство 143 № - дээх анал Дьаґалынан 2006 сыл устата ыытыллар тыа сирин газтааґын былаана бигэргэтиллибитэ . Ил Тµмэн депутата В . И . Иванов салайааччылаах « Стройсельгазификация » ГУП Дирекцията тыа сирин газтааґын бастакы программатын тиґэх сылыгар 1033 , 677 міл . солкуобайдаах бырайыактыыр - чинчийэр уонна тутар - таІар µлэлэри оІордо . Барыта 173 , 81 биэрэстэлээх газопровод тутулунна , онтон 35 , 1 биэрэстэ біґµілэктэр икки ардыларынаа ± ы , 170 , 3 биэрэстэ сэлиэнньэлэр истэригэр ситимнэр уурулуннулар . Барыта 1825 ыалга газ киллэрилиннэ , хочуолунайдарга гаґы тириэрдэр 20 туспа утах государственнай комиссия ± а туттарылынна . Итини таґынан , Орто Бµлµµтээ ± и газтаах , газ конденсаттаах сиртэн Дьокуускайга диэри тардыллар магистральнай газопровод тутуутугар 550 , 0 міл . солкуобай « Энергоэффективная экономика » диэн федеральнай программа чэрчитинэн µбµлэннэ . Барыта 26 объекка тендер ыытыллыбыта , техническэй бородууксуйаны а ± алыы быйылгы сыллаа ± ы µлэлэргэ эмиэ саппаас буолар гына хааччыллыбыта . Салгыы »
Инбэлииттэр доруобай дьону кытары сэргэ сылдьар , олорор усулуобуйалара суоҕун бэлиэтээтэ . Кэлээскэнэн сылдьар дьон автобуска , уулуссаҕа , маҕаһыыҥҥа сылдьалларыгар саатар пандус баар буолуохтаах диэн этэр . « Сокуон тахсыбыта ыраатта , баччааҥҥа диэри ол туола илигэ сөхтөрөр » диэн сонньуйар .
Cуруналыыс Николай Крылов " Элбэх ойохтонуу . . . эрэ дуо ? " диэн бµгµІІµ олохпут оІкулун ырытыыта аа ± ааччыны барытын толкуйдаппыт буолуохтаах . Хайаан итинниккэ тиийэн хааллыбыт диэн . Киґи барыта , кырдьык , санаар ± ыыр , санньыйар суола . ДьиІэр , итини билбэппит , кірбіппµт кэлиэ дуо , тµірэтин ійдµµбµт эрээри , саІа таґааран , таска быктара сатаабаппыт . Майгыбыт оннук . ҐІсэргээн да тіґінµ аґыннараары диэбиттии , буолла ± а буолуо . Оттон олох - дьаґах тірдµттэн уларыйыыта букатын эрдэ са ± аламмытын µгµспµт ійдµібэккэ хаалбыт . Дьэ хобобутун тыаґатан , саІардыы бабат - татат дэґэн эрдэхпит . Оттон , били аатырар " уларыта тутуу кэмигэр " , академик Дмитрий Лихачевтан олох хаґан кінµій диэн ыйыппыттарыгар " сэбиэскэй тутулга тіріібµттэр ілін бµттэхтэринэ " диэбитин оччолорго соґуйа , сµіргµлµµ аахпыттаа ± ым . Билигин санаатахха , иґэ истээх этии эбит . Уларыйыы иэмэ - дьаама , дьэ , биллэн эрэр . Тус - туґунан ійдііх - санаалаах кілµінэ бэйэ - бэйэтин солбуйсуутугар , ілір - тиллэр икки ардынан міхсµµ са ± аланна . Урукку идеологияттан туох да ордубата . Сэбиэскэй социальнай тутул барыта эмтэрийэн , кээрэнэн , кырдьа ± астары , а ± а кілµінэни эрэ араІаччылыыр быыкаа чээрэтэ хаалла . Онон урут аґаабыт " сэбиэскэй иґиппит " биллэ кыччаата . Онтубут кэґиэ ± иттэн тиксэр киґи тиксэр . Тииґиммэт ахсаана кµн - тµµн µксээн иґэр . Туохтаа ± ар да ордук о ± о - дьахтар , ыччат дьон кімµскэлэ суох буолла . Сэбиэскэй кэмІэ бу араІа ± а улахан бол ± омто ууруллубут уонна анал социальнай система µлэлээбит буолла ± ына , билигин ити биллэ мілтііті . Сымната со ± ус эттэххэ итинник . Демографтар чинчийиилэринэн , ілµµ ахсаана билигин тірііґµнµ сабырыйа турар . Јлµµ - сµтµµ бастаан утаа орто кілµінэни буулаабыт буолла ± ына , кэлиІІи кэмІэ эдэрдэргэ сатыылаан эрэр . Ыарыыттан , оґолтон - дэІтэн , киґи илиититтэн ілµµ таґынан , бэйэ ± э тиийинии курдук дьулаан быґыылар тахсыталыы тураллар . Итини барытын бµгµІІµ былаас билбэт буолбатах . Бэркэ билэн олорор . Билэрин таґынан олохпут тыйыс кырдьыгын мээнэ саІардыбат буоларга кыґанар . Муударайдар этэллэринии , " кырдьыгы кімпµттэр элбэх кистэлэІнээх буолаллар " . Суруналыыс Николай Крылову µµнэр кілµінэ дьыл ± ата , кэскилэ туохтаа ± ар да ордук долгутар . Дьэ , ити иґин , мин бэйэм санаабын ити тула эрийэн этиим . Биґиги , орто , а ± ам саастаах дьон олох араас эридьиэґин , эрэдээгин син билбит буолан , туохха барытыгар бэрт ыпса ± ай со ± успут . Дьµірэлэґэргэ , сіп тµбэґэргэ µірµйэхпит улахан уонна баай . Ол дьаалытынан сылдьабыт диэ ± и ба ± арыллар . Сэбиэскэй тутулга о ± олорбутун , ыччаппытын государство ± а сэлээннээбиппит курдук , µµммµт ХХI µйэ ± э ону салгыы эрэІкэдийэр курдукпут . Октябренок , пионер , комсомол гына иитэллэрин - µірэтэллэрин эрэйэн . Аны оннук суох . Минньигэс тµµл курдук бµппµтэ . Урукку государственнай политика кімітµнэн оІоґуллубут " дьоллоох о ± о саас " дэнэр уобарастан туох да орпото . Бу уобарас 굴µІІµ , муІха соботун курдук , мууґурбут тоІ сµрэххэ біґµйэ міхсір . Оччотугар хайыыбыт ? Олоххо бэлэм О ± ону , ыччаты анаан - минээн бэлэмнии - бэлэмнии аІаардас µірэ ± и , билиини - кірµµнµ сырыґыннарыынан , кірµ - нары , кµрэ ± и батыґыннарыынан µлµґµйµµ олус тутах . Бэлэми , киґи ыстаан биэрбитин ыйыстар бэрт судургу . Оннугу ким да аанньа ахтыбат , ахсарбат . Оннукка µірэммит киґи олохтон кэлтэйдии ылары , туґанары эрэ эрэйэр . СалыІнаах балык курдук , олох тµбµктээх µіґµттэн ірµµ мµччµ - хаччы тµґэргэ дьулуґар . Чэпчэкини кірдµµр . Тµргэнник " ча ± ылхай сулус " , " улуу талаан " буолуон ба ± арар . Оттон олоххо бэлэмнээґин урут - уруккаттан µлэнэн , тіріппµттэр кыґал ± аларын , эрэйдэрин тэІІэ µллэстэ µірэниинэн барарын кырдьа ± астар эттэринэн - хааннарынан бэркэ диэн билэллэр . Билэллэр эрээри , " о ± о дьолун то ± умаары " , харыстаатахпыт аатыран , ол аптаах дьикти µчµгэй " µірэхтэрин " туґаммакка сµтэрэн - симэлитэн эрэллэр . О ± ону µлэ ± э сыґыаран , дьо ± урдаах , нэІирдээх гыныы бэл тыа сиригэр ончу а ± ыйаата . " Дьэ сэрэн , µірэммэккэ буолан кір , хотон саа ± ын кµрдьµіІ , мас кэрдиэІ " диэн µлэнэн куттааґын куґа ± ан µгэґэ сал ± анар . Ґірэ ± и ылбыт киґи илиитин сиэбигэр укта сылдьан , µлэлээбэккэ аґыырын - таІнарын курдук ійдібµлµ иІэрии іссі да баар дии саныыбын . Ол да иґин , биир кэмІэ сорох ыччат тохтоло суох µірэ ± и батар албаґы бэркэ диэн баґылыы сылдьыбыттаах . Тµмµгэ тугуй ? Хастыы да µірэ ± и бµтэрэн баран , " арыгы ма ± аґыынын маныыр µлэлэммиттэр " эбэтэр ийэ - а ± а биэнсийэтин кэтээн , кэтэх тардыста сытааччылар а ± ыйа ± а суохтар . Атыттар буолла ± ына , µірэ ± и бµтэрдилэр да , куулунан хамнастаах µлэни кірдµµр тµбµккэ тµґэллэр . Диплому ылыыны харчыны сомсор бухгалтерскай актив дии саныыллара итиччэ . Диплом диэн идэ ± э сыстар , идэ ± э киирэр кіІµл сурук . Баара - суо ± а кумаа ± ы . Оттон идэни баґылааґын , идэтийии сµрдээх элбэх сыраны - сылбаны эрэйэр . Ґлэлии µірэммэтэх киґи µксµгэр идэни хаґан да баґылаабат . Ґлэтин , идэтин быра ± ан , сир - халлаан икки ардыгар таах хааман хаалар . Хаамарын ааґан , общество ± а айах ада ± ата буолар . Аны итинник дьон о ± олоннун - урууланнын - кыґал ± а , кырыымчык дэлэйэ тµґэр . Онуоха туора киґи буруйдаах курдук кірµллэрэ , кынчарыллара баар . Эн олоххун оІостон хоп курдук сылдьарыІ одуу - сии буолар . Хомойуох иґин , оннук . . . О ± ону кыра сааґыттан олоххо µлэнэн бэлэмнээґини тіріппµт бэйэтин илиитигэр хайаан да ± аны ылыахтаах . Инньэ гымматахха , норуот эстэр куттала кырдьык улахан . Олоххо бэлэмнээґин иккис ірµтэ - - ыал , ийэ - а ± а буолууну ійдітµµ . О ± ону дьиэ ± э кірін - харайан улаатыннарыы тохтообутун , тіріппµттэри дьааґыла , саад солбуйбутун кэннэ , кырачааннар ыаллаах буола оонньууллара уостубута , умуллубута . Хата , ол оннугар , ірібµллэр кэннилэриттэн , садиктарыгар кэлэн , " итириктээґини " , " этиґиини - охсуґууну " тэрийэн , сіхтіртµµр буолбуттара . О ± ону манна " космонавт , учуутал , быраас , суоппар буолуохтааххын " диэнтэн атыны такайыы баар этэ дуо ? Ыал мааны ийэтэ , ыал хоґуун а ± ата , бастыІ кийиит , кµндµ кµтµіт буол дииллэр этэ дуо ? ЭппиэттээІ эрэ . Ити кэннэ о ± олонон баран , о ± отун біх дьааґыгар быра ± ар эдэр ийэни сэмэлээ , сµіргµлээ . Кыыґы о ± олоон баран , куота сылдьар уолу хомпуустаа , хомуруй ! Кинилэри да саІарбыт , маґы да таґыйбыт тэбис тэІ . Кымаардаан да кірбіттір . Онон о ± ону бэйэ бµібэйдээн ата ± ар туруорбат тухары , ийэ - а ± а буолуу , тірііґµн - ууґааґын ійі - санаата мэлдьи муІутахсыйа туруо . Сорохтор этиэхтэрин сіп , этэллэр да ± аны " о ± о сирэйин ірі мыІаан олордохпуна ким аґатар - таІыннарар " диэн . Биллэн турар , уустук эрээри , суолу - ииґи тобулуохтаахпыт . Японецтар холобурдарын ыллахха , кинилэр кырдьа ± астара о ± ону иитиигэ олус кµµскэ сыстар буоллулар . Ордук - куорат усулуобуйатыгар . Былыргы кырдьа ± ас ібµгэлэрбит " µлэттэн ілбµт - быстыбыт " буолан суобаґыра оонньообокко , сиэннэрин , хос сиэннэрин о ± олоон , биир биэнсийэтэ суох , " анараа дойдуга аттаныахтарыгар " диэри дьиэґиттээн ааспыттарын эмиэ саныа ± ыІ . Тыыннаах буолуу туґа Айыл ± а " этэрин " истибэт , дьалайбат буоллахха , кини бэйэтэ тэІниир , дьарыйар . " Сиртэн тэйбит силин ыйыстар , халлааІІа харда ± астаммыт батта ± ын µргэнэр " диэґин итинтэн тахсар . Киґи тыыннаах сылдьар туґугар оло ± ун - дьаґа ± ын олорор айыл ± атыгар дьµірэлиэхтээх . Оло ± у - дьаґа ± ы оІостуу тіріібµт - µіскээбит дойдубут дириІ сокуонугар сіп тµбэґиэхтээх . Философтар , историктар быґааралларынан , киґи аймах итини сатаабатын , кыайбатын содулугар , айыл ± а баайын былдьаґан , µйэ - саас тухары бэйэ - бэйэтин имири эґэ сыґар эбит . Итини айыл ± а иэстэґиитэ диэн этэллэр . Ааспыт µйэ бµтэрин чугаґыгар японецтар µµнэр µйэ ± э хайдах олорор туґунан толкуйдуур буолбуттара . Муора арыылара сµтэр кутталлаахтара биллибитэ . Кинилэр , ити арыылартан барбат туґугар , уста сылдьар куораттары оІорууну бырайыактаабыттара . Оннук куораттарга µµнээйи кэмчи буолуо ± ун ійдіін , аґыыр аґы муора быйаІыттан бэлэмнииргэ µірэммиттэрэ . . . Оттон биґиги ? Биґиги ібµгэлэрбит тыйыс дойдуларыгар тыыннаах буолуу туґун туруусласпыт баай µірµйэхтэрэ билигин хайда ± ый ? Бµгµн бары " сыар ± а µрдµттэн аґыы олоробут " . Таґа ± ас кэллэ ± инэ тотобут - ханабыт . ТаІнабыт - симэнэбит да ± аны . Ити барыта дойдубут сирин баайа баарын эрэ тухары . Ол бµттэ , баранна да , сол кµн оґохпут уота умуллар , дьиэбит аана сабыллар чинчилээх . Манна салгыы олохсуйар , тірµµр - ууґуур , тэнийэр - чэлгийэр туґугар уґун - киэІ суоллаахпыт - иистээхпит дуо ? Тугу тобуллубут ? Јр кэм устата айыл ± а бэлэмигэр олорбуппут таґынан , ібµгэлэрбит бэлэмнээн хаалларбыт стратегическай сырьелара сµіґµ , сылгы , таба буолар . Балары саІалыы байытар , тупсарар уонна хоту сиргэ тµргэнник µµнэр µµнээйилэри дьиэтитии , тэнитии барыахтаах . Маны таґынан бэйэбит µµнээйилэрбитин эмиэ аска кубулутуу ньыматын кµµскэ баґылыыр сорук турар . Кэлэн ааґар ыалдьыт , хоноґо кµіґµн манаан уґун буруону унаарыппаппыт чахчы . Атын , сырдык ыралар Аан дойду бµтµннµµтµн кэриэтэ харчыны µІэр таІара оІостубута ыраатта . Биґиги да тылбыт баґа наар харчы . " Харчылаа ± ым буоллар даа " диэххэ дылы . Харчы оннук айылаах сµдµ кµµстэммитэ туохха сытарый ? Сири оІорон , µµнээйи µµннэрэн , сµіґµ - сылгы иитэр сахха харчы оннук ірі кітті этэ дуо ? Суох . Сир баайын хостоон , онон эргинии , итинэн тµікэйдээґин тµмµгэр хачыгырас кумаа ± ы мэйиибитин эргиттэ . Ити кумаа ± ы эккирэтиитигэр киґи барыта атыыґыт , эргиэмсик буолла . Атыыланыах айылаа ± ы тугу да сµгµн туруорбат µлµгэр µіскээтэ . Бэл " сыалаах сымыйа тыл " кытта атыыга барар . . . Ити кумаа ± ы аан дойду тутулун бµтµннµµ сутуйбутун тµмµгэр олох - дьаґах биллэ айгыраата . Туохтаа ± ар да - ій - санаа , сиэр - майгы , быґыы - таґаа . Ол тµмµгэ - бµгµІІµ бµттµµн кризис . Былыргылар : " Хохту баґа ба ± алаах буолуо ± а . Куул муІунан кумаа ± ы харчыны сµгэ сылдьан , аґыыр аґа суох муІнаныаххыт " диэбиттэрэ илэ кэлэн иґэр курдук . . . Иннин - кэннин билбэт буолуор диэри харчыны сырсыбыт , харчыны эккирэппит киґи толору дьолломмутун кими билэ ± иэт - билбэккиэт ? . . Оло ± у олоруу харчынан кэриІнэммэтин , кээмэйдэммэтин о ± олорбут , ыччаттарбыт ійдіітіллір ханнык . Јйдіттірбµт ханнык . Арыый да атыны ыраланыІ диэ ± иІ . Атын сырдык ыралар бааллар диэ ± иІ . Ону бэйэ µтµі холобурунан итэ ± этиэ ± иІ . Анатолий Павлов - Дабыл .
Бµлµµгэ хостонор , Дьокуускайга " сиэнэр " баа𠵴µ . Таабырын эппиэтэ : айыл ± а гаґа . Оттон газ хайдах айаннаан кэлэрий ? Бу ыйытыыга µгµспµт чуолкай эппиэти кыайан биэриэ суо ± а . Арай , тµргэн тыллаах іттµбµт " чап " гыннара охсуо ± а : " Турба устун сµµрэн кэлэрэ биллэр буолла ± а ! " . Кырдьыга да оннук . Ол эрэн кини онно биир да тылы кыайан эбии этиэ суо ± а . Дьокуускай , ону таґынан республика киинэ Бµлµµ Кыґыл Сыырыгар хостонор гаґынан олорор . " Олорор " диэн тылы мээнэ ± э туттубаппыт . Бу гаґынан Дьокуускай , ХаІалас , МэІэ - ХаІалас , Нам олохтоохторун дьиэлэрэ , тэрилтэлэр объектара оттуллан олороллор . Сылаас баар - олох баар . Сылааґы таґынан , электричествобыт уота эмиэ газтан быґаччы тутулуктаах эбит . Дьокуускайдаа ± ы ГРЭС Кэбээйиттэн кэлэр гаґы уматан , ол уо ± ар турбиналары эргитэр ( ГРЭС µлэтин " Саха ыччатын промышленноска - 1 " бырайыак кыттыылаахтара илэ - чахчы кірбµттэрэ . " Эдэр саас " 2009 муус устар нµімэригэр кірµіххэ сіп ) . " Якутскэнерготтан " ( ГРЭС хаґаайына ) турбина оІорор уотун бары атыылаґан дьиэбитин сырдатынабыт , телевизор кірібµт , сотовай телефону ииттэрэ туруорабыт … Дьокуускайга ЛПУМГ ( Линейно - Производственное Управление Магистральных Газопроводов ) диэн " Сахатранснефтегаз " ААО - ± а бас бэринэр улахан тэрилтэ баар . Соторутаа ± ыта республиканы сылытан олорор турбаны , онно ыытыллар µлэни билсэ бу тэрилтэ газовиктарын кытта уґун командировка ± а туруннум . Илин тааґыгар " Сахатранснефтегаз " диэн суруктаах саІа " Урал " - вахтовка массыына ± а олорон , Дьокуускайтан Ма ± анныыр суолунан тахсан бардыбыт . Биэс газовиктан турар біліх салайааччыта - эдэр промышленник Павел Валерьевич Ксенофонтов . Кини ЛЭС ( линейно - эксплуатационные сети ) начальнига . Ол эбэтэр Дьокуускайдыыр газ ситимин кірµµгэ - харайыыга эппиэттиир уонна µлэни - хамнаґы тэрийэр - салайар киґи . " Уралбыт " Ма ± ан трассатыттан туораан , оллур - боллур суолга кісті . Балайда ір айаннаан газ магистральнай турбаларын просекатыгар тахсан кэллибит . Газ магистральнай турбата . Манна биир эрэ буолбакка , бµтµн µс турба сытар . Бастакыны 1967 сыллаахха сэбиэскэй былаас µгэннээн турар кэмигэр тардыбыттар . Иккиґи биэс сыл буолан баран 1973 сыллаахха , маладьыастарыІ , эмиэ сэбиэттэр туппуттар . Туох барыта эргэрэр аналлаах . Ол иґин , республика салалтата 2000 сыллаахха µґµс ута ± ы тутууну са ± алаабыта . Быйыл онус сылын тутуллар . Ыытыллар µлэ кээмэйэ олус улахан . Ирдиир µбµлээґинэ эмиэ биир оннук . Турба билигин газ хостонор сиригэр тиийэ илик . Турбаны кірір - харайар µлэ олус эппиэтинэстээ ± ин урут да сэрэйэр этим . Манна сылдьан аны улахан µлэ ыытылларын кірдµм . Республиканы барытын кэриэтэ хааччыйан , сылытан олорор турба саахала суох µлэлиирин хааччыйыы кірµµ - истии манан а ± ай дьыала буолбатах эбит . Саахал та ± ыстын ? Киґи толкуйдуон да куттанар иэдээнэ . Турба " сирэйэ - хара ± а " Турба хайдах сытарый ? Сир анныгар биир миэтэрэ тимирдиллибит уонна µрдµнэн миэтэрэ аІара буор модьо ± олоох . 1967 сыллаа ± ы турба титириктэринэн саба µµммµт . Айыл ± а барахсан турбаны , µрдµнээ ± и буора сууралларыттан харыстаабыт курдук . Турбалар 25 - 30 миэтэрэ кэриІэ арыттаахтык субуллан сыталлар . Сіп буола - буола кинилэ𠵴µін силбэґэр сирдэрдээхтэр , кырааннар тураллар . Хайа эмэ учаастакка ірімµіннµµр µлэ ыыталларыгар сабан - аґан , холбоон - быґан биэрэллэр эбит . Ол иґигэр саІа , µґµс турба эмиэ . Ол аата тутуллан бµтэ ( газ хостонор сиригэр тиийэ ) илик турба µлэлээбитэ , туґаныллыбыта ырааппыт эбит . То ± о диэтэххэ , газ биир да мµнµµтэ тохтообокко сµµрэ туруохтаах буолла ± а . Тіґінін элбэх утах баар да соччонон µчµгэй . Тіґі ба ± арар элбэ ± и тутуо эбиппит да харчыбыт хааччахтаах буолла ± а . Турбалар 400 - кэ километр сири тайаан сыталлар . Быґа холоон , 60 - 70 километр буола - буола тирэх пууннар бааллар . Ґчµгэй оІоґуулаах пууннар ( гараж , гостиница , саппаас чаас , µлэлиир инструмент , техника , саппаас уматык о . д . а . баар ) . Манна иккилии штатнай µлэґит баар . Официальнай дуоґунастара - " обходчик трубопроводной сети " диэн . Линияны кэрийэн кіріллір , кэлэр - барар , µлэлиир , ааґар газовиктарга усулуобуйа оІорор µлэлээхтэр . Итини таґынан , инструкция быґыытынан сурунааллары толороллор , буола турар быґыыны - майгыны рация сибээґинэн кµІІэ µстэ Дьокуускайдаа ± ы сµрµн база ± а дакылааттыыллар . Тирэх пуун - газовиктарга дьиІнээх тирэх . Газ линиятыгар ( тьфу , тьфу , тьфу ) саахал буолар тµгэнигэр туґаныллар инструмент ( сварка , кран , саппаас турба о . д . а . ) , техника , уматык барыта баар . Обходчик эбээґинэґигэр , балар µчµгэй туруктаах турууларын кірµµ эмиэ киирэр . Тирэх пуун олбуоругар туора киґи , техника киирэрэ бобуллар : " СТОП ! Въезд запрещен ! " диэн сурук турар . Бастакы тирэх пуун - " 250 - ус " Дьэ , биґиги Дьокуускайтан балачча айаннаан бастакы пууІІа ( пуун аата " 250 - с километр " ) таарыйдыбыт . Обходчик Владимир Красноштанов кэргэнинээн Галиналыын кірµстµлэр . Начальник Павел Ксенофонтов дьиэ ± э киирээт , Владимирга салалта ыыппыт мэтээллээх на ± араадатын туттарда . " 36 сыл тухары бастакы маннык на ± араадам " , - диэн Красноштанов уйадыйан ылла . Кылгас на ± араадалааґын кэнниттэн иккиэн тута эбээґинэстэрин толорон бардылар . Начальник Ксенофонтов - саІа киирбит инструкциялары кэпсиир , докумуоннарга илии баттыыр , обходчигы баттатар , сурунаал туолуутун бэрэбиэркэлиир , ыйытыылары биэрэр . Оттон обходчик Красноштанов - ыйытыыларга эппиэттиир , тугу µлэлээбитин дакылааттыыр . Дьиэ иґигэр кэпсэтии кэннэ , коллегалар аны таґырдьа тахсан объектары кірдµлэр . Красноштанов ханнык турба ± а , ханнык деталь уларыйара наадатын , туох тиийбэтин кэпсиир . Ксенофонтов сурунар уонна чопчулуур ыйытыылары биэртэлиир . Газ µрдµгэр олорор обходчик Дьиэ быр курдук . Сып - сылаас . Газ турбатын µрдµгэр турар диэх курдук . Дьиэтэ , гараґа , онноо ± ор , туалета - гаґынан ититиллэр . Тирэх пууннарга обходчик дьиэтин таґынан уонтан тахсалыы киґи хонор киэІ - куоІ дьиэлэрэ бааллар . Сибээс Турба ситимин устатын тухары µлэлииргэ табыгастаах гына ( ирдэнэр да ± аны ) сибээс баар . 400 - чэ километр иґигэр хантан ба ± арар , ханна ба ± арар сибээскэ тахсан боппуруоскун быґаарсыаххын сіп . Рация . 30 - 40 км буола - буола отучча миэтэрэ µрдµктээх вышкалаах радио - релейнэй станциялар тураллар . Киґи суох . Станция - автономнай . Турбаттан ылыллар гаґынан кыра генератор µлэлиир . Ол генератор биэрэр 12 вольтугар станция µлэлиир , чугас эргини сибээґинэн хааччыйар . Эбэн эттэххэ , бу - спецсибээс . Анал частотанан газовиктар эрэ туґаналлар . ЛПУМГ иґинэн сибээґи хааччыйар бµтµн анал сулууспа баар . Кинилэр ірімµін µлэтин ыыталлар , Бэргэтээ ± и тирэх пууІІа базаланан олороллор . Сµµс бэґис 250 - нустан хоІнон , аара Ханчалытаа ± ы ( 191 - с км ) тирэх пууІІа таарыйан баран , " 105 - с километр " диэн тирэх пууІІа кэлэбит . Аата суох , " сµµс бэґис " диэтэххэ бары ійдµµллэр . Тµірт сыллаа ± ыта газ турбатын µґµс ута ± ын тардар тутааччыларга анаан база олохтообуттар . Билигин тирэх пуун быґыытынан µлэлиир . Бу пуун икки µрэх икки ардыгар сытар . Оттон бу µрэхтэри вантовай ( кытыллартан икки уґун тимиртэн тутуґан турар ) ньыманан газ турбата туоруур . Ол иґин халаан кэмигэр ( муус турбаны таарыйыан сіп ) аварийнай биригээдэ олохсуйарыгар табыгастаах пуун . Сµµс бэґис пуун сµрдээх кэрэ , дьон истэн бэркэ билэр Сииттэ µрэ ± ин µрдµгэр турар ( то ± о " Сииттэ " диэн ааттаабатахтара буолла ? ) . Кыґын буолан , µрэх уута тµґэн , хам тоІон да турдар , биир бэйэбин кэрэтинэн абылаата . Ґрэх эрийэ кітµµтµн аайы тоґуйар то ± ойдор хаары бµрµнэн мілбіґін тураллар . Кытылга µµммµт кыґыл талахтар хаар ыйааґыныгар баттатан µрэх диэки намылыспыттар . Бэртээхэй кыґыІІы хартыына ! Бачча кэрэ µрэ ± и , µрдµк киэІ то ± ойу олохтоох нууччалар барахсаттар мµччµ тутуохтара дуо , сµрдээх µчµгэй сынньанар сир оІостубуттар . То ± ой µрдµгэр киэІ остуол , сымна ± ас олбохтоох ыскамыайкалар оІоґуллубуттар . Аттыгар халыІ лиистээх улахан мангал турар … Сынньанары сатыыр дьон диэтэ ± иІ . Манна обходчигынан µлэлиир Надежда Чеславна уонна Евгений Анатольевич Горкушиннар пуун аґыллыа ± ыттан бааллар . Ґс о ± олоохторо µґµін Дьокуускайга бааллар . Билигин кыралара эрэ оскуола ± а µірэнэр , улахаттара µірэхтэрин бµтэрэн , µлэґит дьон . Номнуо сиэн о ± ону бэлэхтээбиттэр … Сиэн туґунан истээт , иґэ олорбут чэйбэр чачайа сыстым . Отутун ааспыт эдэрчи кірµІнээх дьахтары эбээ эрэ буолуо диэбэтэ ± им . Ыраах тай ± а ± а ыраас салгыны тыына , дьэІкир ууну иґэ , зарядка оннугар кµІІэ иккитэ турба устун хаама сылдьар киґи доруобуйата чыІха атын , эдэрдии эрчимнээх буолла ± а . Куорат салгынынан тыына , кµнµ быґа ыксал стреґигэр сылдьар курдук буолуо дуо . Надежда урут Кэбээйи Промышленнай біґµілэгэр олорбут эбит . Біґµілэк сабыллыбытын кэннэ µлэтигэр сарбыллыыга тµбэспит . Кэргэниниин Евгенийдыын оччоттон ыла газ эйгэтигэр µлэлиир уопуттаах специалистар . Горкушиннар тирэх пууІІа о ± о оІостубут Чаапа диэн ыттаахтар . Мантылара бастыІ харабыл , кіміліґііччµ : тыас иґиттэр эрэ кириэґилэ ійінірµгэр ойон тахсан ким иґэрин сыныйан кірір , атын киґи буолла ± ына µрэр . Оччо ± о хаґаайыннара уґуктан тахсан кіріллір . Манна Павел Валерьевич эмиэ докумуоннары саамылыыр , инструкция биэрэр , турбалары бэрэбиэркэлиир . 105 - с пууІІа µґµс турбаны тута сылдьар " Учур " диэн улахан тэрилтэ сорох техникатын туруорар эбит . Ону таґынан " Сахатранснефтегазтан " турба токурутар о . д . а . техниканы арендалаан манна µлэлиир . Итини таґынан , 105 - с - " учурдар " уурар турбаларын сваркалыыр сирдэрэ . Со ± урууттан кэлбит уоннуу миэтэрэлээх турбалары , тиэйэргэ табыгастаах буоллун диэн , µстµµ гына холбуу сваркалыыллар эбит . Ону , дьэ , анал прицепкэ тиэйэн баран просека ± а илдьэллэр . Таґа ± астарын кытта тµірт уонча миэтэрэ ( ! ) уґуннаах массыыналары суолга элбэхтэ кірсµтэлээбиппит . 105 - с пуунтан тахсан , салгыы " Бэргэ " тирэх пуун диэки айаннаатыбыт . Прокопий БУБЯКИН . Автор хаартыска ± а тµґэриилэрэ . ( Салгыыта 03 . 03 . 10 . бэчээттэниэ ) .
/ / Тутар этэрээттэр сылы тµмµктµµр слеттарыгар президент алгыґын истиэхтэрэ , на ± араадаларын тутуохтара Дьокуускайга сэтинньи 9 - 10 кµннэригэр Саха сирин тутар этэрээттэрин слеттара киэІник ыытыллыа ± а . Ити тэрээґиІІэ республика Президенэ быґаччы кыттыыны ылыа ± а . А ± а баґылык общественнай тэрилтэлэр бырааґынньыктарыгар кыттара ахсааннаах . Республика ± а чахчы суолталаах общественниктар маннык чиэскэ тиксэллэр . Оттон тутар этэрээттэргэ маннык чиэс сыллата оІоґуллар . Тутар этэрээт байыастара , киэн туттуІ ! Бу туґунан Саха сирин тутар этэрээттэрин салайааччыта Василий Даниловы кытта кэпсэттибит . Салгыы »
/ / Ону Ыччат парламена бэрэбиэркэлээтэ Бээтинсэ киэґэ . Киэґэрэн эрэр Дьокуускай куорат . Саастарын сиппит да , сиппэтэх да ыччат хампаанньалара уулусса ± а элбэх . Маннык киэґэ уулусса устун дьон илиитигэр пиибэ бытыылкалаах хаамса сылдьыбатар да ± аны , кафе ± а , дьон сылдьыбат сирин диэки , дьиэлэр , гаражтар быыстарыгар , ардыгар сквердэргэ ыччат то ± уоруґан , пиибэ ыймахтыы турарын кірірбµт , хомойуох иґин , кистэл буолбатах . Бу быыґыгар , саастарын ситэ илик , оскуола о ± олоро эмиэ бааллар . Оттон кинилэргэ арыгыны , пиибэни ким атыылыырый ? Маны билээри Ил Тµмэн иґинэн µлэлиир Ыччат парламеныттан уонна депутат Георгий Балакшин аґымал фондатыттан бээтинсэ киэґэ суруналыыстары кытта икки маршрутунан арахсан рейдэ ± э та ± ыстылар . Мин сылдьыспыт маршруппар куорат биир бідіІ ма ± аґыына " Универсам " , " Кырдьа ± ас куоракка " баар " Лавка " , Петровскай уулуссатыгар турар " Славяне " , Сайсаар уокуругар " У Виктора " , " Полесье " , Чайковскай уулуссатыгар " Рубин " , Каландаришвили уулуссатыгар " Тикси " бородуукта ма ± аґыыннара киирдилэр . Бу Ыччат парламена ыыта𠵴µс рейдэтэ буолар . Бастакы рейдэ ааспыт сылга ахсынньы ыйга , иккис тохсунньуга ыытыллыбыттара . Рейдэ кэмигэр сокуоннай саастарын ситэ илик , 16 саастаах икки уолу илдьэ сылдьабыт . Бу уолаттар ма ± аґыын µлэґиттэрин µтэн - анньан кірµіхтээхтэр . Мин кірдіхпµнэ , биирдэрэ о ± о о ± онон . Оттон иккис уол сааґын сиппит о ± о ± о маарынныыр , ол эрэн син биир киґи саарбахтыах кірµІнээх . Чэ , атыыґыттар тіґі саарбахтыылларын билигин кірµіхпµт . Рэйдэбитин " Универсам " ма ± аґыынтан са ± алаатыбыт . Буоларын курдук , ма ± аґыыІІа элбэх киґи киирэр - тахсар . Биґиги эмиэ дьону кытта киирэбит . Рейдэни кытта µлэлэґэ сылдьар о ± олорбут ылыахтаах утахтарын ылаары уочаракка тураллар . Каасса ± а эдэр кыыс олорор . Уочаракка турар дьон сирэйин да кірбіт , илиитигэр туппут бородуукталарын сыанатын каасса ± а охсо - охсо , ыытан иґэр . Биґиги о ± олорбут " бородуукталарын " эмиэ ымыр да гыммакка каасса ± а охсон кэбистэ . Сонно тута кіннірµ атыылаґааччы буолан турбут суруналыыстар , парламент чилиэннэрэ хаартыска ± а тµґэрэн бычыр ± аттылар , камера ± а уґуллулар . Атыыґыт кыыс уолуйбут кірµІэ кістµбэт . Атыылаґааччыларга оІоруохтаах іІітµн оІоро туран , аат эрэ харата эппиэттиир . " То ± о атыылаатыІ ? " - диэн ыйытыыга : " Уочараттыы турар дьон элбэх . Киґи барыта ыксыыр . Мин хас кэлбит - барбыт киґи сирэйин маныы турбаппын " , - диэн эппиэттээх буолла . Барыларын да манаабатар , саатар илиитигэр арыгы бородууксуйата кэллэ ± инэ , кыратык тібітµн індітін , ким атыылаґарын кірірі ыарахан буолла ± ай ! Салгыы " Кырдьа ± ас куоракка " " Лавка " ма ± аґыыІІа киирдибит . Каасса ± а саастаах дьахтар олорор . О ± олорбут бастакы ма ± аґыыІІа пиибэ ылбыт буоллахтарына , бу сырыыга водка ылан , ма ± аґыын µлэґитин тургутарга сананнылар . Хас биирдии ма ± аґыыІІа курдук , дьон µгµс . Дьахтарбыт эмиэ туох да муо ± а - чуо ± а суох водканы каасса ± а охсон кэбистэ , атыылаґааччы хас саастаах киґи буоларыгар бол ± омтотун уурбата да ± аны . Эппиэтэ бастакы атыыґыт эппиэтигэр маарынныыр , ону таґынан : " БилиІІи о ± олору хас саастаахтарын чопчу быґаарар ыарахан , хас биирдии клиени кытта ньа ± айдаґа олорор кыа ± ым суох " , - диэтэ . Ама , саастаах киґи буолан баран , бэйэтэ сиэннэрдээх , ыччаттардаах киґи буолуон сіп , эбэтэр сиэннэригэр водка иґэллэрин кіІµллµµрэ буолуо дуу ? Хас биирдии ма ± аґыын µлэґитэ , атыылаґааччы хас саастаа ± ын саарбахтыыр буолла ± ына , паспорын ирдиир бырааптаах . Ону таґынан , саарбахтаата ± ына , атыылаабат эмиэ бырааптаах . Клиени барытын да кытта " ньа ± айдаспаттар " , о ± о арыгы атыылаґаары гынна ± ына , " ньа ± айдаґар " кини µлэтин биир чааґа . " Славяне " ма ± аґыын . Суруналыыстар о ± олор кэннилэриттэн атыылаґааччы быґыытынан турабыт . Атыыґыт уолаттарбытыттан " Хас бытыылканы ыла ± ытый ? " , - диэн ыйытта ( уолаттабыт улахан пиибэни ыйбыттара ) . А ± алан баран , тутулларыгар : " Мин іссі атыылыы иликпин , атыыласпыт чиэккитин кірдірµІ " , - диэн кэбистэ . Атыыґыт о ± олор саастарын ситэ иликтэрин мэлдьэспэтэ . Оччо ± о кірі - кірі , билэ - билэ биэрэр буолла ± а . Сылдьыбыт ма ± аґыыннарбытыттан биир да ± аны атыыґыт аккаастыы илигиттэн , іссі кµµскэ тургутан биэрэргэ сананныбыт . Ол курдук о ± олор " У Виктора " ма ± аґыынтан арыгы араас кірµІµн - пиибэни , водканы , кыґыл арыгыны , коньягы , ону тэІэ табах атыыластылар . Кыґыыта баар , барытын а ± алан биэрдилэр . " Тикси " ма ± аґыынтан уолаттар атыыласпыттарын кэннэ , Ыччат парламенын чилиэнэ , атыылаґааччы быґыытынан туран эрэн : " Ити о ± олор 18 саастаахтара буолуо дии саныыгын дуо ? " - диэн ыйытыытыгар атыыґыт кыыс : " Суох ! " диэн эппиэттээтэ . Оччо ± о то ± о атыылаата ? Харчы киллэрэр туґуттан , сокуону кэґэн туран , µµнэн эрэр ыччаттарбытын харыстаабакка эрэ , айахтарыгар арыгы " кутан " биэрэ турабыт дуо ? " Рубин " ма ± аґыыІІа буруйдарын билиммиттэрэ , аны о ± олорго атыылыа суох буолбуттара . Рейдэни " Полесье " ма ± аґыынынан тµмµктээтибит . Бу ма ± аґыыІІа киирэрбитигэр хайыы - µйэ киэґэ уон чааґы ааста . Уолаттар водка атыыластылар . Каасса ± а чугаґаабыттарын кэннэ , биґиги , буоларын курдук , ма ± аґыыІІа " кітін " тµґээри турдахпытына , о ± олорго водканы атыылаабатылар . Ба ± ар , 22 . 00 чаас кэнниттэн улахан кыраадыстаах арыгы атыыланыа суохтаах диэн сокуону тутуспуттара буолуо диэммит , бµтэґиктээхтик тургутан кіріргі сананан , уолаттарбытын пиибэ ыллара иккистээн киллэрдибит . Пиибэни биэрдилэр . Эппиэтэ : " Ґлэлээбитим а ± ыйах кэм буолла , улахан уопутум суох " , - диэн кубулунна . О ± ону улахан киґиттэн араарарга туох уопута наада эбитэ буолла ? Хата , о ± олор буолалларын мэлдьэспэтэ . Пиибэни арыгынан аахпата эбитэ дуу ? ( Пиибэ киґини итирдэр , ол аата син биир арыгы буолла ± а ) . Ол эрэн , пиибэ кыраадыґа кыра буолан , водка , коньяк курдук киэґэ уон чаас кэнниттэн бобуллубат . Биґиги пиибэбитин тіттірµ туттаран , харчыбытын ылан баран тахсан бардыбыт . ( Бары ма ± аґыыннарга маннык гынныбыт ) . Бу курдук , биґиги куорат сэттэ ма ± аґыыныгар " ыалдьыттаатыбыт " . Кірбµккµт курдук , биир да ма ± аґыын биґигини µірдµбэтэ . Рейдэ атын маршрутун кыттыылаахтарын кытта билсибиппит , кинилэр то ± ус ма ± аґыыІІа сылдьыбыттарыттан , " Мир вина " диэн Курашов уулуссатыгар турар эрэ ма ± аґыын о ± олорго арыгы атыылаабатах . Ахсынньы ыйга ыытыллыбыт рейдэ тµмµгэ : 15 ма ± аґыынтан µґэ эрэ атыылаабатах . Тохсунньутаа ± ы рейдэ кірдірµµтэ : 12 ма ± аґыынтан биир эрэ ма ± аґыын о ± олорого арыгы атыылыыртан аккаастаабыт . Оттон 3 рейдэ тухары " Муус Хайа " дьиэтин аІарыгар турар " Токко " уонна Лермонтов уулусса 56 № - дээх дьиэтигэр баар " Какаду " ма ± аґыын о ± олорго арыгы атыылаабыттар . Эбэн этэр буоллахха , иккис рейдэ ± э милиция µлэґиттэрэ бааллар этэ . ( Ыстарааптарын тіліін баран , атыылаабыттарын курдук атыылыы турдахтара ) . 18 - н туола илик киґиэхэ арыгы атыыланыа суохтаах диэн сокуоммут докумуоІІа эрэ сурулла сылдьар дуо ? ( Атын дойдуларга сокуоннай саас 21 - тэн . Ону тэІэ , арыгы иґиитэ эмиэ 21 - тэн кіІµллэнэр ) . Сокуон тутуґуллара хас биирдиибититтэн тутулуктаа ± ын то ± о ійдіібіппµтµй ? Ма ± аґыын µлэґиттэрин эппиэттэрин кытта билистигит . Оттон ити эппиэттэр , биллэн турар , сокуоннай сааґын ситэ илик о ± о ± о арыгы атыылыыр биричиинэ буолбатахтар . Атыыґыт сааґын саарбахтаабыт киґититтэн докумуонун кірдµµрэ эбэтэр атыылаабата буоллар , кинини дьон убаастыы кірµіхтэрэ этэ . Оттон кинилэр уочаракка киґи элбэ ± инэн сибээстээн , бэйэлэрин суобастарын ыраастыы сатыыллар . Ыччат норуот кэскилэ диибит да ± аны , бизнес сайдарын туґугар , харчы ілірір сыалтан , арыгы атыылыы турдахтара . Ма ± аґыыннарга саастарын ситэ илик о ± олорго , туох да кыґал ± ата суох аґыы ута ± ы биэрэр буоллахтарына , маннык атыылаґааччы киґи хара ± ын аалбат гына элбэх , атыылыы да , атыылаґа да µірµйэх буоллахтара . Оччо ± о оскуола о ± ото киэґэ уон чаас кэнниттэн дьиэтиттэн тіріппµтэ , арыаллыыр улахан киґитэ суох тахсыа суохтаах диэн сокуоммут ханна баарый ? Тіріппµт о ± отуттан уон чаас кэнниттэн дьиэ ± э олорорун то ± о ирдээбэтий , туппатый ? То ± ус чааґы ааґыыта пиибэ атыылаґа сылдьар о ± о уон чааска дьиэтигэр тиийбэтэ биллэр . Хас биирдии киґи сокуон тутуґулларын ирдиирэ , суобаґа суох атыыґыттары , саатар , саІа таґааран сэмэлиирэ буоллар , о ± о арыгыга , пиибэ ± э ылларыыта а ± ыйыа этэ . Ити барыта биґиги кыахпыт иґинэн эбээт ! Сахая ТЕРЕХОВА . Автор хаартыска ± а тµґэриилэрэ .
Download XML • Download text
