Deltacorpus 1.1

sah-5

Javascript seems to be turned off, or there was a communication error. Turn on Javascript for more display options.

Муус устар 7 кµнµгэр республика киин куоратыгар араас таґымнаах муниципальнай тэриллиилэр дьаґалталарын уонна бэрэстэбиитэллээх органнарын 500 - кэ салайааччылара кэллилэр . Кинилэр муус устар 10 кµнµгэр буолар республика муниципальнай тэриллиилэрин иккис съеґигэр кіхтііх кыттыыны ылыахтара . Ол эрээри олохтоох салайыныы киэІ ыІырыылаах тµмсµµтэ µлэтин эрдэ са ± алаата . Муус устар 8 уонна 9 кµннэригэр съезд кыттыылаахтара тµірт біліххі хайдыґан " тігµрµк остуоллар " µлэлэригэр кытталлар . Онно кинилэр муниципальнай экономика уонна µп , социальнай политика , агропромышленнай комплекс , тутуу уонна олорор дьиэ - уот коммунальнай хаґаайыстыба , транспорт , сибээс , эргиэн уонна куттал суох буолуутун боппуруостарын дьµµллэґэллэр . Манна сµрµн иґитиннэриилэри министерстволар , департаменнар уонна государственнай комитеттар салайааччылара оІордулар , кірсµґµµ кыттыылаахтарын ыйытыыларыгар хоруйдаатылар . Икки кµн устата сал ± анан барбыт " тігµрµк остуоллар " µлэлэрин Былатыан Ойуунускай аатынан Саха академическай театрыгар буолбут саха народнай суруйааччыта В . С . Яковлев - Далан тіріібµтэ 80 сылыгар аналлаах " Мин дьыл ± ам " литературнай - музыкальнай композиция уонна А . С . Пушкин аатынан Нуучча драматическай театрыгар ыытыллыбыт республика искусствотын маастардарын концера тµмµктээтэ . Муус устар 10 кµнµгэр сарсыарда 10 чааска Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна балет государственнай театрыгар республика муниципальнай тэриллиилэрин иккис съеґэ буолуо ± а . Онно олохтоох салайыныы икки сыллаа ± ы µлэтин тµмµгэ таґаарыллыа ± а , 2015 сылга диэри муниципальнай реформаны олоххо киллэрии Концепциятын дьµµллэґиэхтэрэ , республика муниципальнай тэриллиилэрин Сэбиэтин председателэ уонна Бырабылыанньатын састааба талыллыа ± а . Эмиэ ити кµн съезд кыттыылаахтара Устаапка уларытыылары уонна эбиилэри киллэриини кірµіхтэрэ , боломуочуйалары кэІэтиини кэпсэтиэхтэрэ уонна ревизионнай хамыыґыйа ааспыт кэмнээ ± и µлэтин отчуотун истиэхтэрэ . Муус устар 11 кµнµгэр куораттар уонна нэґилиэктэр баґылыктара , бэрэстэбиитэллээх органнар салайааччылара муниципальнай тэриллиилэр Устааптарын федеральнай сокуоннарга сіп тµбэґиннэрии боппуруоґугар аналлаах семинарга кыттыыны ылыахтара уонна СР Президенин олохтоох салайыныыны сµрµннµµр сэбиэтин мунньа ± ар сылдьыахтара . Ону таґынан 30 - гар диэри саастаах баґылыктар Эдэр ыччат политикатыгар министерство ± а , оттон дьахтар баґылыктар республика дьахталларын союґугар кірсµґµµгэ барыахтара . Олохтоох салайыныы бэрэстэбиитэллээх органнарын салайааччылара республика народнай депутаттарын кытта алтыґыахтара . Муус устар 12 кµнµгэр съезд кыттыылаахтара анал испииґэк быґыытынан РФ субъектарын сокуону таґаарар отделыгар , федеральнай регистргэ уонна республика муниципальнай тэриллиилэрин устааптарын регистрациялааґыІІа сылдьыахтара . Манан Саха сирин олохтоох салайыныытын органнарын иккис съеґин µлэтэ тµмµктэниэ ± э . Петр ТОМСКАЙ Калифорния , штат - Америка Холбоһуктаах Штаттарын биир сүрүн штата . АХШ арҕаа өттүгэр Чуумпу океан кытылыгар сытар . Хочоҕо сылаас климаттаах , хаар түспэт , сороҕор тобурах түһэр . Хайалардаах Сьерра Невада сиһэ . Сир хамсааһына буолар кутталлаах . Улахан куораттара - Сан - Франциско , Лос - Анджелес . Киин куората - Сакраменто . Оттон арыый орто улахан куораттара - Сан Хосе , Окленд , Анахайм , Фресно , Санта Ана , Риверсайд , Торранс , Гарден Гров , Лонг Бич , Хантингтон Бич , Сан Бернардино , Стоктон , Ричмонд , Беркли , Пало Альто , Санта Роза , Санта Клара , Сан Диего уо . д . а . 258 . Анас розияллоҳу анҳу дедилар : Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам хасталарнинг ҳолини сўрамоқ учун ётган ерларига борар эдилар . Дилдорликлар қилар эдилар ва жанозаларга хозир бўлар эдилар . Ва эшакка ҳам минар эдилар ва қул зиёфат қилиб чақирса ҳам қабул қилиб борар эдилар . Бани Қурайза яҳудлари билан уруш бўлган кунларда шундай бир эшакка минган эдиларки , унинг югани ё тизгини хурмо дарахтининг пустлоғидан ишланган ип эди ва унинг эгар тўқими ҳам хурмо дарахтининг пўстлоғидан ишланган эди . Онон салгынынан айанныыр дьон хармааннара биллэ аччыыр . Холобур , Москубаттан Камчааткаҕа диэри көтөн кэлэр билиэт сыаната икки төгүл ыарахан Москубаттан Америкаҕа көтөн тиийиэхтээҕэр . Маннык балаһыанньаҕа Арассыыйа антимонопольнай сулууспата болҕомто ууруохтааҕа чопчуланна . Хайа ба ± арар эйгэ ± э µлэлэригэр олус бэриниилээх , талбыт идэлэрин муІура суох таптыыр , эІкилэ суох баґылаабыт профессионаллар бааллар . Быраабы араІаччылыыр уорганнарга эмиэ . Кинилэр µтµі суобастаах µлэлэринэн идэлэрин аптарытыатын хас эмит харыс µрдэтэллэр . Дьэ , оннук дьону сырдатар сыаллаах бу саІа рубриканы арыйабыт . Манна , кµндµ аа ± ааччыларбыт , эґиги эмиэ кыттыґыаххытын сіп : тіріібµт улуускутугар олорор - µлэлиир , дьон - сэргэ убаастабылын ылбыт сокуон эйгэтин µлэґитин туґунан тэттик гына суруйан ыытаргытын кµµтµіхпµт . Остуолга буулдьа - ботуруон арааґа кэккэлэспит . Улахан микроскоп турар . ИДьМ Экспертнэй - криминалистическай киинин µірэтээччитин , отставка ± а сылдьар милиция полковнигын Петр Захаровы µірэх чааґа са ± аланыан иннинэ тиийэн кірµстµм . Хайдах эрэ ис - истэриттэн сырдыы - сыдьаайа сылдьар , бэрт кіні , сэмэй , холку ба ± айы дьон баар буолааччы - Петр Егорович оннук киґи эбит . Кинини билэр дьон кэпсииринэн , а ± ыйах саІалаах , соччо аґа ± аґа суох эрээри , сµрдээх сайа ± астык кэпсэтэр . Биир бэйэм маннык дьоІІо тута итэ ± эйиэхпин ба ± арааччыбын . Кини эппитэ барыта кырдьыгар уонна истиІэр . Ис дьыала уорганнарыттан бу эксперт - криминалист µлэтин мин интэриэґинэйдэрэ эрээри , чуІкук со ± уґа дуу , дии саныыр этим . Оттон аІардас бу идэ ± э отучча сылы анаабыт киґини кытта кэпсэтэн баран , ол санаам µрэлиннэ . Петр Егорович убайын сµбэтинэн 1968 сыллаахха ССРС ИДьМ - тын Москватаа ± ы эксперт - криминалистар анал оскуолаларыгар µірэнэ киириэ ± иттэн , бу талан ылбыт суолуттан ханна да туораабакка , кµн бµгµнµгэр диэри µлэлии сылдьарыттан кэмсиммэт . Ол µірэ ± ин бµтэрэн баран , милиция лейтенана Захаров Мирнэйдээ ± и ис дьыала отделыгар оперативнай уонна анал техника инженеринэн анаммыт . Кини салаатын соруга - алмааґы хостуур эйгэ ± э харабыллааґын эбит . Ити сылларга Петр Егорович кі ± µлээґининэн , отделларыгар криминалистическай лаборатория тэриллибит . Экспертэр , ОБХСС инспектордарын сорудахтарынан , алмааска оперативнай - ирдиир тэрээґиннэргэ кытталлар эбит . Саамай дьалхааннаах , дойду µрдµнэн ыґыллыы - то ± уллуу кэмигэр , 90 - с сылларга Петр Захаров СР ИДьМ - тын Экспертнэй - криминалистическай киинин салайбыт . Ол кэмІэ бииргэ µлэлээбит дьоно кэпсииринэн , оччоттон кинини µрдµк таґымнаах специалист быґыытынан Москватаа ± ы салайааччылара сыаналыыллара , убаастыыллара , аптарытыаттыыллара µґµ . Билэр дьон ордук биир тµгэни ахтан ылаллар : 1986 сыллаахха , Петр Егорович ИДьМ ЭКК - н іссі старшай экспертин дуоґунаґыгар µлэлии сырытта ± ына , Зырянка ± а уоруйах авиаэтэрээт бухгалтериятын кабинетыгар форточканан киирэн , кассаттан авиапорт µлэґиттэрин хамнастарын сойботон тахсыбыт . Сейфэни алдьатан туран . Онуоха Дьокуускайтан Петр Егоровиґы ыыппыттар . Кини тиийиэн иннинэ , Ґіґээ Халыматаа ± ы милиция оперативнай - силиэстийэлиир білі ± і быґылаан тахсыбыт сирин тута кірді ± і - µірэттэ ± э дии . Ол да буоллар , Петр Захаров бірістµµпµнньµк тарба ± ын суолун булан ылан , бу буруй бэрт кылгас кэм иґигэр арыллыбыт . Бу курдук уопуттаах эксперт - криминалист µлэлээбитин тухары элбэх дьыаланы " итиитинэ " арыйыыга кіміліспµт , ол иґигэр 19 сыл - ыар буруйдары арыйыыга . Эксперт - криминалист µлэтин атын сулууспалартан уратыта тугун - ханныгын туґунан ыйытыыга : " Саамай научнай , " интеллигентнэй " µлэ , манна барыта бэйэ ± иттэн тутулуктаах , ким да мэґэйдэспэт " , - диэн быґааран биэрдэ . Уонна эппиэтинэстээх : буруйдаах кимин итиэннэ сэп - сэбиргэл буруйу оІорууга туттуллубутун - туттуллубата ± ын экспертиза эрэ быґаарар буолла ± а . Ол иґин эксперт оІорбут тµмµгэ киґи дьыл ± атын быґаарар сµдµ суолталаах . Петр Егорович ЗАХАРОВ ір сыллаах µлэтигэр ситиґиилээх уонна убаастанар специалист буоларыгар , кини тапталлаах до ± оро , оло ± ун аргыґа Алевтина Афанасьевна улахан оруоллаа ± ар саарбахтаабаппын . Аттыгар эйигин ханнык да тµгэІІэ мэлдьи ійµµр - ійдµµр , сылаас сыґыанынан угуттуур киґи баара дьол буолла ± а . Петр Егоровичтаах кыыстаах уол о ± ону кµн сирин кірдірін , билигин биэс сиэн тапталлаах эґээтэ - эбээтэ буолаллар . Милиция туйгуна , эІкилэ суох сулууспатын иґин µгµстµк бэлиэтэммит , на ± араадаламмыт эксперт киэнэ бастыІа , киґи киэнэ сэмэйэ Петр Захаров билигин да µлэ µіґµгэр сылдьар . Ґйэтин тухары µлэлээбит сулууспатыгар аны эдэр экспертэри уґуйар , тугунан да кэмнэммэт баай уопутуттан кинилэргэ тиэрдэр . Вера МАКАРОВА Виктор Эверстов хаартыска ± а тµґэриитэ . « КыымІа » Таатта Кыйытын бааґынайа Н . А . Слепцов « . . . аҕыйах ахсааннаах чунуобунньуктар наґаалыыр буоллулар » , - диэн , адьас кыларыйан турар кырдьыгы суруйар . Холобур , биґиги хаґаайыстыба сылгы базатын тутууга 2010 сылга кыттыгас үбүлээґин былааныгар киирэн , ТХМ хамыыґыйатын ааспыта . Ол эрээри икки чунуобунньук , чуолаан улууспут ТХУ - тын начаалынньыга уонна Дьүлэй нэґилиэгин баґылыга аІаардастыы айбардаан , дуоґунастарынан туґанан , кірүллүбүт кімі харчыны атастарыгар - доҕотторугар туруулаґан туран , ылан биэрэ олороллорун түмүгэр , былаантан тахсан хаалбыппыт . Ол туґунан улуус баґылыгыттан саҕалаан , ТХ миниистиригэр тус бэйэтигэр тиийэ этэн , туруорсан баран кыайбатахпыт . Хата , Аҕа баґылыкпыт Е . А . Борисов саайтын аадырыґын булан , дьыала сіпкі уонна кылгас кэм иґигэр быґаарыллыбыта . Онон кімүскэллээх эбиппит диэн үірдүбүт , былдьаппыт кырдьыкпытын булан ыллыбыт . Сокуон барылыгар өссө көрүллэр : тулалыыр эйгэ харыстабылыгар бииргэ үлэлээһин , онно туһуланар тэрээһиннэри көҕүлээһин , тэрилтэлэри сүтэрбэт гына дьаһаныы , сайыннарыы , саҥардыы , айылҕа араас быһылааныттан тахсыбыт хоромньуну туоратыыга көмөлөсүһүү , о . д . а . Бары улуустартан оонньуулар Намҥа буолаллара ордук табыгастаах диэн быһаардылар . Сотору Саха сирин спордун кэмитиэтэ ити этиини өрөспүүбүлүкэ аҕа баһылыгар бигэргэтэ киллэриэхтээх . Онон аҕыйах хонугунан бары сөптөөх быһаарыыны билиэхпит . / / Юрий Афанасьев бэрээдэги тупсарда , уолаттары хамнастаата Республика орто µірэхтэрин ыччатын союґа бастыІ добровольческай бырайыак аатын сµгэр . Союз Ыччат сылыгар Їµіскээбит бырайыак . Сыл аІаардаа ± ы µлэлэрэ биирдиилээн ча ± ылхай лидердэри таґаарар . Биир оннук холобурунан Дьокуускайдаа ± ы атыы - эргиэн экономическай колледжын иккис кууруґун устудьуона Юрий Афанасьев буолар . Бухгалтер идэлээх уол хас биирдии орто Їµірэх тэрилтэлэригэр устудьуоннар сэрэхтээх буолууларын сулууспатын ( Служба студенческой безопасности ) µлэ ± э киллэрдэ . Урут , маннык сулууспа µлэлиэн иннинэ , Їµірэх тэрилтэлэригэр бэрээдэги кэґии кµннэтэ кэриэтэ кістіріє . Билигин , Ыччат союґун председателэ Данил Уфимцев этэринэн , биллэ намтаата . Туох µлэ ыытылларын туґунан сулууспа салайааччыта Юрий Афанасьев кэпсиир : - Бырайыак бэрээдэги тупсарар сыаллаах . Табахтыыр , арыгылыыр ыччаты кытары µлэ ыытыллар . Сыл аІаарыгар сµµрбэччэ семинар ыытылынна . Хас биирдии µірэх тэрилтэтигэр баар сулууспа µлэтэ суох сылдьар уолаттары мунньар . Ол иґин уолаттар µірэх таґынан дьарыктара хааччылынна . Кинилэргэ хамнас кірµллэр . Кµµстээх профилактическай µлэнэн Афанасьев хамаандата Жатай 5 - с нµімэрдээх лицейигэр бу ірібµллэргэ баран кэллилэр . Устудьуоннары кытары чугас кэпсэтии - элбэ ± и туґалыыр . " Сулууспа уолаттарыттан 15 киґи таба ± ын тохтотто " , - диэн Юрий астына кэпсиир . Соторутаа ± ыта Юрий Афанасьев СР Наука ± а уонна профтех µірэхтээґиІІэ министерствотын Бочуотунай грамотатынан на ± араадаламмыта . " Ыччат сыла элбэх ааны аста . Бу сыл актыыбынай эрэ ыччакка анаммат , бу сыл - эдэр гражданины барытын " тургутар " . Ыччат сыла бµттэ , ол гынан баран биґиги µлэбит сал ± анар ! " - лидер уол этэр . Ульяна ЕВСЕЕВА . Мин санаабар , маннык кэмІэ Арассыыйаны Борис Ельцинтэн атын киґи салайар кыаҕа суоҕа . Бүгүн туох да диэбиттэрин иґин , норуот кинини икки тігүл итэҕэйэн , бэрэсидьиэнинэн талбыта - түбэспиччэ буолбатах . Ааспыт нэдиэлэ ± э " Кыайыы 50 сыла " Спорт дыбарыаґыгар , Саха сирин делегацията Севастополь куоракка ыытыллыбыт норуоттар икки ардыларынаа ± ы собриология ± а аналлаах XIX конференция - семинарга кыттыыларын тµмµгµнэн пресс - конференция буолан ааста . Собриология диэн арыгыттан туттунуу туґунан наука буолар . " Ыччат эйгэтигэр наркотигы утары дьайыылар уонна доруобай , чіл олох " диэн ааттаах куґа ± ан дьаллыгы утары сэрэтэр µлэ ± э анаммыт тэрээґиІІэ Саха сириттэн 13 киґилээх біліх баран кыттан кэллэ . Салгыы » Хирург µлэтэ медицина ± а суґал дьайыыны эрэйэр саамай экстремальнай идэ . Эт - сиин уонна ій - санаа но ± оруускатын биэрэр µлэ ± э киґи эрэ барыта ылсыбат . Хирурдар хамнастара да Россия ± а олус µрдµгэ суох : µгµс государственнай балыыґаларга бюджет ставката эрэ кірµллэр . Коммерческай медицинскэй кииннэргэ да µрдµк гонорары пластическай хирургия быраастара эрэ ылаллар . Cтуденнар хирург идэтэ ыараханын іссі µірэнэ сылдьан билэллэр , ол иґин µгµстэр медицина арыый чэпчэки салаатыгар кіґіллір . Холобур , 35 киґилээх курстан 1 - 2 эрэ студент хирургия ординатуратыгар барар . Эдэр киґи аІардас хааны кіріртін куттанар буолла ± ына , кини µчµгэй быраас буолуо суо ± а . Оттон сорохтор " туохха барытыгар µірэниэххэ сіп : ба ± а санаа , дьаныар уонна туруоруммут соругу толорорго дьулуґуу баар буолуохтаах , оччотугар уолуґуйбат буолуу бэйэтэ бириэмэтигэр кэлиэ ± э " дииллэр . Туох да диэбит иґин , хирурдар балыыґаларга барыларыгар наадалар . 1980 - с сыллар саІаларыгар республика балыыґаларыгар эдэр быраастар : Александр Семенович Сидоров , Игорь Николаевич Михайлов , Алексей Николаевич Сидоров , Альберт Иванович Васильев уо . д . а . кэлбиттэрэ . Оччотоо ± у эдэркээн уолаттар билигин республика ± а дьон - сэргэ тапталын ылбыт , µтµі суобастаах эмчиттэр буола µµннµлэр . Кинилэр ортолоругар Михаил Винокуров - билигин СГУ Мединститутун факультетскай хирургиятын кафедратын сэбиэдиссэйэ , СР доруобуйатын харыстабылын туйгуна , СР µтµілээх бырааґа , медицинскэй наука доктора , профессор баар . Михаил Михайлович Винокуров республикатаа ± ы 2 № - дээх балыыґа - Суґал медицинскэй кімі киинин хирургия ± а отделениетын сэбиэдиссэйэ буоларынан µлэлиир балыыґатын кабинетыгар кірµстµбµт . Кабинекка киирээт улаханнык ытыктыыр , кэккэ сылларга бииргэ алтыґан µлэлээбит киґим - Михаил Николаевич Винокуров хаартыскатын кірі тµстµм . - Михаил Михайлович , кэпсэтиибитин тірдµгµттэн - уускуттан , а ± аІ Михаил Николаевиґы ахтан ааґыыттан са ± алыыбыт дуо ? - Сіп буолла ± а . Ийэм Дария Ивановна Винокурова ( Петрова ) - Кэбээйи , а ± ам Михаил Николаевич Винокуров Уус - Алдан улуустарыттан тірµттээх этилэр . Учуутал µірэхтээх а ± ам кэлин оло ± ун партийнай µлэ ± э анаабыта . А ± ам 9 бииргэ тіріібµттэриттэн тµірт уол А ± а дойду Улуу сэриитигэр , онтон тµірдэ араас ыарыыттан кµн сириттэн кµрэммиттэрэ . Ґгµстэрин сэллик ыарыыта илдьэ барбыта . А ± ам чугас дьонун ыар ыарыы ытарчалыы ылан иґэриттэн кімµскэнэр кыа ± а суо ± уттан олус хараастара . Эмчит буолар ба ± алаа ± ын да иґин , оччотоо ± уга Саха сиригэр эмчиттэри бэлэмнээбэттэрэ . Ол оннугар ыал буолан , о ± о тірітін баран , миигин кыра эрдэхпиттэн маІан халааттаах µлэґит , буолаары буолан хирург буоларга такайбыта , сыратын - сылбатын уурбута . Онон мин СГУ Медицинскэй институтугар µірэххэ киирэн , 1981 с . бµтэрбитим . Тута куорат клиническэй балыыґатын хирургия отделениетыгар 7 сыл Иван Константинович Романов салалтатынан µлэлээбитим . Кини оччолорго Ленин орденнаах , киэІник биллэр хирург этэ . 1987 - 1993 с . Москва ± а Россия государственнай медицинскэй университетын РНА уонна МНРА академига В . С . Савельев салайар факультетскай хирургиятын кафедратыгар клиническэй ординатура ± а уонна аспирантура ± а µірэммитим . Ол кэнниттэн Дьокуускай куораттаа ± ы суґал хирургия отделениетын сэбиэдиссэйинэн анаабыттара . 1992 с . Медицина национальнай киинэ саІа аґыллан эрэрэ . Ґгµс µірµйэхтээх хирурдар онно барбыттара . Онон куораттаа ± ы балыыґа ± а хаалбыт эдэр коллективы салайыы эппиэтинэґин сµкпµтµм . 2000 с . куорат хирургия ± а отделениетын республикатаа ± ы 2 № - дээх балыыґа ± а кіґірін , Суґал медицинскэй кімі киинэ тэриллибитэ . - Кандидатскай уонна докторскай µлэлэриІ киэІник тар ± аммыт µіс ыарыытыгар анаммыттар . Саха сиригэр µістэрэ ыалдьар ыарыґахтары хирургическай эмтээґин тµмµктэрин тупсарыы суолларыгар анаммыт монографияІ иґин СР Президенин Гранынан на ± араадаламмыт эбиккин . - Хайа кµн хирург буолуохпуттан µістэрэ эмсэ ± элээбит ыарыґахтары алта сыл устата операциялаабыт µірµйэхпэр оло ± уран , докторскай µлэбин суруйбутум . Оччолорго республика ± а диссертационнай сэбиэт суо ± а , ол иґин Москва ± а эмиэ академик В . Савельевка докторскайбын кімµскµµ тиийбиппэр µірэ - кіті кірсµбµтэ . Бастакы операциябын а ± ам µірэппит уола Егор Иванович Макаров салайбыта . Кини билигин да µлэ µіґµгэр сылдьар . Бастакы операция , биллэн турар , ыарахан этэ . Биґиэхэ суґал уонна былааннаммыт операциялар оІоґуллаллар . МуІурдаахха , µіс ыарыытыгар , куртах бааґырыытыгар , оґо ± ос бµілэниитигэр , ис тэґэ ± эскэ операциялары оІоробут . Ону таґынан быґахтан , сааттан дэІнэнэн ис уонна тµіс клеткаларын эмсэ ± элээґиннэрэ киирэллэр . Олор бары суґал операция ± а наадыйаллар . - Медицина салаата сайдар , операция саІаттан - саІа ньымалара баар буолан иґэллэр . Саха сирин хирурдара тугунан киэн туттуоххутун сібµй ? - " Хирургия малых доступов " диэн баар . Ол аата , урут операцияны хайа быґан оІорор буоллахпытына , билигин эндовидеокамера кімітµнэн улаханнык хайыппакка , кып - кыра дьілі ± іс оІорон , киґи µіґµн , муІурун ылан быра ± абыт . Оннук операция кэнниттэн ыарыґах бааґа тµргэнник оґор . Балыыґабытыгар амбулаторнай хирургия аґыллан , ыарыґа ± ы арыый эрдэ , алтыс - ахсыс кµннэригэр таґаарабыт . Инникитин кэккэ операцияларга дьілі ± іґµ оІоруу эрэ ньыматын туґанар буолуохпут . Операция хайдах оІоґулла турара , туох уларыйыы тахсара барыта экраІІа кістір . - Киґи организма тіґі операцияны тулуйуон сібµй ? - Киґи организмын кыа ± а , ис туруга атын - атын буолар . Онон хирург ыарыґа ± а бастаан ханнык операцияны тулуйуон сібµн чопчу быґаарыахтаах . Ким эрэ улахан , ким эрэ кыра операцияны тулуйуон сіп . Операция барыта кэккэ тµґµмэхтэринэн аттарыллан оІоґуллар . Билигин µіс тааґырыыта киэІник тар ± анна . Мин санаабар , билигин µістэн сылтаан ыарыґах ілµі суохтаах . Барыта кэмигэр сіптііхтµк оІоґуллубут буолла ± ына , кини µтµірµіхтээх . Мин итинник бигэ санаа ± а кэллим . Ґгµстэр операция ± а хойутаан , олус элбэх сыыстарыылаах кэлэллэр . Ґіскэ таас µіскµµрэ кутталлаа ± а диэн , µіс хайа ± аґын бµілээн кэбиґэрэ буолар . Оччотугар µіґµІ кыайан тахсыбакка , быарыІ µіґµнэн туолар . Ол туолан быґа барда ± ына , быарыІ µлэлээбэт турукка киириэн сіп . Ол иґин ыарыґах тµргэнник операцияланыахтаах . - Сорохтор норуот эмчиттэрин кімітµнэн туґаналлар , " µіспµт тааґын ыраастатан абыранныбыт " дииллэрин элбэхтик истэ ± ин . - Кинилэр ыарыы биллибит сибикитин эрэ усталлар , таас µіскээґинин биричиинэтин суох оІорботтор . Таас кыра буолла ± ына таґаарыахтарын син , оттон сантиметртан ордук буолла ± ына кыайбаттар . Норуот эмчиттэригэр сылдьан сыыстаран кэлбит дьону операциялыыр тµгэннэрбит элбэхтэр . - Ґіс тааґа туохтан µіскµµрµй ? - Таас µіскээґинин биир биричиинэтинэн аспыт - µілбµт уонна уубут мілті ± і буолар . Оройуоннарынан ылан кірдіххі , Бµлµµ умнаґын улуустарын : Сунтаар , Ньурба , Ґіґээ Бµлµµ олохтоохторо ордук ыалдьаллар . Кинилэр экологиялара мілтіх со ± ус уонна Мирнэй ГЭС - ґэ ууларын састаабын уларыппыт буолуохтаах . - Отучча сыл киґи органнарын чинчийбит хирург µлэтигэр - хамнаґыгар дьикти тµгэннэр бааллара буолуо ? - Киґи организмын оІоґуута ардыгар дьиктилэрдээх буолар . Холобур , мин дьону операциялаабытым тухары биир дьикти тµгэн баара . Уон сыллаа ± ыта этэ . Операциялыахтаах ыарыґа ± ым муІура хаІас іттµнэн баара . Ону " зеркальное расположение органов " диэн ааттыыбыт . Быара уІа іттµнэн буолбакка , хаІас іттµгэр , оттон таала тіттірµтµн уІа іттµнэн этэ . Сµрэ ± э эмиэ уІа іттµгэр баарын олус интэриэґиргээбиппит . Итинник кістµµ олох сэдэх буолар . Ол киґи операция кэнниттэн чэгиэн сылдьыбыта , уґуннук олорбута . - Хирург идэлээх эр дьоннор кµрдьэ ± инэн , ітµйэнэн туттубаттар , сантехника ± а кыайан быґаарсыбаттар диэх курдук этэллэрэ тіґі оруннаа ± ый ? - Тіттірµтµн , илиилэринэн тугу эрэ оІорор талааннаах , мындыр дьон хирург буолаллар дии саныыбын . Мин убайдарым маґынан олус µчµгэйдик уґанар этилэр . А ± ам бииргэ тіріібµт биир убайа эмиэ мас ууґа этэ . Ыарыґахха кімі оІорор , кини оло ± ун уґатары ирдиир операциялары оІоруу - мин идэм . Јр кэмІэ операция оІорботохпуна , онноо ± ор уоппуска ± а бардахпына µлэбин ахтабын . Хирург киґи сынньалаІын туґалаахтык атаарара барытыгар туґалаах . Мин тіріібµт - µіскээбит Кэбээйим хойуу оттоох хочолоох Сииттэтигэр сынньанарбын ордоробун . Ардыгар хирург уолаттарбын кытары субуота ± а - баскыґыанньа ± а чугас эргин тахсан куобахтыыбыт , туртастыыбыт . Арааґа , ийэбинэн эґэм , Кэбээйи улууґун поэта Иван Романович Петров курдук булчут буолла ± ым . Кини булка - аска сµрдээх кіхтіі ± µн , сиргэ - уокка сылдьарыгар сиэри - туому хайаан да тутуґарын , киґини барытын абылыыр сээркээн сэґэнньитин билэбин . Сииттэ ± э аймахтарбар хонон - іріін кустууртан , тайахтыыртан , бултууртан ордук µтµі сынньалаІ суох . Арай дьэ , муІха ± а сылдьыбаппын . Балыксыт буолбатахпын , ордук булчуппун . - Хирург дьону таптыахтаах , кµµґµн - уо ± ун , дууґатын , сµрэ ± ин барытын ыарыґахха биэриэхтээх , уйан дууґалаах уонна профессионал буолуохтаах диибит . Хирурга іссі ханнык хаачыстыба баар буолуохтаа ± ый ? - Хирург - быраас , бастатан туран , µтµі санаалаах буолуохтаах . Куґа ± ан майгылаах киґи кыайбат , биґиэхэ киґилии майгылаах дьон эрэ µлэлииллэр . Ол иґин µлэґиттэрбин таларбар кинилэр сиэрдээх майгыларын кірібµн , µксµгэр саха уолаттарын ыла сатыыбын . Студеннар іссі µірэнэр , биґиэхэ µлэлиир эрдэхтэриттэн хайдах µлэґит буолуохтарын номнуо билэбин , сэрэйэбин . Хирург идэтигэр ал ± ас µірэммит дьон ір µлэлээбэккэ баран - кэлэн хаалаллар . Идэ ± э бэриниилээх буолуу диэн баар . Уопсайынан , хирург буолбут киґи идэтин уларытара диэн суо ± ун кэриэтэ . Биґиэхэ уґулуччу талааннаах эрэ дьон µлэлииллэр . Наука сэттэ кандидатын иитэн таґаардым . Билигин бэйэбитигэр докторантура аґыллан эрэр , наука кандидаттара докторскай µлэлэрин Дьокуускайга кімµскµµр буолуохтара . Онон инники былааммыт элбэх . - Бырастыы гын , биир сахалыы киинэ ± э ыарыґахтар махталларын арыгынан , сакалаатынан биллэрэллэрин аґа ± астык кірдірін тураллар . ДьиІ µлэ ± э - хамнаска хайда ± ый ? - Мин арыгыны испэт киґибин . Ыарыґахтарбыт биґиэхэ махталларын анал сурунаалбытыгар суруйан хааллараллар . Сорохтор э ± эрдэлэрин республика хаґыаттарынан тириэрдибит буолааччылар . Ол олус соґуччу уонна долгутуулаах буолар . " Гражданскай килбиэн " бэлиэни ылбыппын эмиэ ыарыґахтарым махталларынан аа ± абын . - Кµнµ - тµµнµ билиммэккэ дьуґуурустуба ± а сылдьар киґиэхэ дьиэ кэргэн ійібµлэ туохтаа ± ар да кµндµ буолар . Дьиэ кэргэниІ туґунан кылгастык билиґиннэрэр буоллахха ? - Кэргэним Лия Романовна Винокурова куорат балыыґатыгар эндоскопист - быраас . 12 уонна 4 саастаах кыыстаах уол о ± олоохпут . Кµндµ дьонум сµрэхтэрин сылааґыгар куустаран , сир µрдµгэр олордо ± ум , µлэ - µірэх µіґµгэр сырытта ± ым . Отучча сыл илиитин араарбакка µлэлии сылдьар хирург М . М . Винокуров туґунан ыарыґахтар итии истиІ эрэ тылларынан кэпсииллэр . Михаил Михайлович операция кэнниттэн атын туох да ыарыы µіскээбэтин , ыарыґах бэйэтин µчµгэйдик сананарын туґугар кыґамньытын куруутун уурарын тоґо ± олоон бэлиэтииллэр . Кини киґи быґыытынан µтµі санаатынан , киэІ кі ± µстээ ± инэн уонна эргиччи киэІ билиилээ ± инэн хирург эрэ буоларга айыл ± аттан айыллыбыт эмчит буоларын биґирииллэр . М . М . Винокуров бэлэмнээбит сµµстэн тахса хирург - бырааґа республика улуустарыгар µлэлии - хамсыы , социальнай политика биир дьоґун суолталаах хайысхатыгар - норуот доруобуйатын туґугар кыґаллаллар . Кэпсэттэ Надежда ЕГОРОВА . Сэбиэскэй кэмҥэ сүппүт биир төрүөтэ - унификация . Россия былыргыттан элбэх омуктаах дойду . Олор бары төрүт культураларын тута сылдьыбыт омуктар . Саҥа общественнай формация үөскээбитигэр , бастатан туран , норуот культурата , тыла - өЇө үтүргэҥҥэ түбэЇэр . Фольклор , олоҥхо аанньа ахтыллыбат буолаллар . Нууччалар бу дойдуну булуохтарыттан ойууннары сойуолааЇын барара . Ити аҕыйах ахсааннаах омукка охсуулаах . ЫЇыахха сахалыы таҥналларын кытта боболлор эбит . Ол курдук таҥалай сону кэтэри боболлоро . Ити биирдиилээн холобурдартан толкуйдаан көрдөххө , национальнай форманы , ис хоЇоону суох оҥоро сатыыллар эбит . Төрүт итэҕэлгэ , ол иЇигэр норуот тылынан уус - уран айымньытыгар охсуулаах кэм кэлбитэ . - Кинилэр быыбар саҕана эрэ норуоту кытары бииргэлэр . Талылыннылар да эргийэн - хайыһан көрбөттөр . Холобур , сири бас билиигэ биэриини , пиибэни бопсору , арыгыга саха аатын иҥэриини , саха оскуолата аһылларын - барытын кинилэр туруорсуохтаах этилэр . Ханна баарый ? ! Биир эмэ дьокутаат бу боппуруоска дьарыгырда дуо ? Суох ! Бу кµннэргэ Саха Республикатын норуотун хаґаайыстыбатын µтµілээх µлэґитэ , биґиги хаґыаппыт общественнай корреспондена , µлэ , тыыл ветерана С . Е . Борисов ытык 80 сааґын бэлиэтээтэ . Савва Егорович " Саха " радиотынан , сурунаалларга , хаґыаттарга µірэхтээґин , культура , саха интеллигенциятын туґунан актуальнай сытыы проблемалардаах суруйууларын , ыстатыйаларын элбэхтик аахпыт , кірбµт буолуохтааххыт . Кини биґиги редакциябыт тэрийэн ыытар тігµрµк остуолларыгар ірµµ сонун кірµµлэрдээх , идеялардаах буолааччы . Онон " аксакал " сааґын туолбут юбиляр µірэх , культура , духуобунас , олох туґунан торумнааґыннарын ыйыталастыбыт . - Савва Егорович , бастатан туран ытык сааскынан э ± эрдэлиибин ! Эн саха героическай эпоґын - ОлоІхону µйэтитиигэ биир бастакынан этии киллэрбит , пропагандалаабыт киґинэн буола ± ын . Быйыл ЮНЕСКО биґиги , сахалар олоІхобутун аан дойдуга биир хатыламмат , чулуу айымньытынан сыаналаата . ОлоІхону µйэтитиигэ эн туох кірµµлэрдээххиний ? Салгыы » Бироқ , ҳожи муфрид - фақатгина ҳажга нийят қилган ёки қорин - бир эҳром билан ҳам умра , ҳам ҳаж қилишга нийят қилган бўлса , тавофи қудум - Каъбага илк келган куни қилган биринчи саъйи етарлидир . Агар у куни саъй қила олмаган бўлса , ифоза тавофи билан саъй қилиши фарздир . Олоҥхо этитиитэ Клавдия Ильинична Максимова - Сайыына 1989 с . бэйэни салайыныы , чэбдигирдинии , сайыннарыныы хайысхатыгар бэйэтин тус кыһалҕатыттан кэлбитэ . Киһи бэйэтин хам баттана сылдьыбыт ис кыахтарын бэйэтин туһугар аһан туһанан , онно атын дьоҥҥо көмөлөһөр кыахтааҕын билбитэ . Бэрт өрдөөҕүттэн өрөспүүбүлүкэбит аатыгар самалык буола сылдьар « Якутия » диэн тылтан босхолонор туһунан элбэхтик этилиннэ . Онно мин толору сөбүлэһэбин . « Саха » эрэ диэн кэбиһии туох уустуктааҕа , туга өйдөммөтө эбитэ буолла ? Сорохтор син хайдах эрэ сатаан - кыайан Тыва , Татарстан , Башкортостан , Марий Эл уо . д . а . буолан уларыйан олороллор ээ . Айаҕалыы сатаан , ити кэриэтин , ситэри , уларыта тутуу сылларыгар тута « Сахастаан » диэн ааттанан кэбиспэккэбит дии саныыбын . Биґиги бµгµІІµ ыалдьыппыт - Национальнай медицинскэй киин µрдµк категориялаах эндокринолог - хирура , медицинскэй наука кандидата , " Саха сирин 2006 сыл киґитэ " конкурс " Доруобуйа харыстабыла " номинациятын кыайыылаа ± а Марианна Матвеевна Иванова . Салгыы » Былырыын 523 дьахтар буруйу оҥорбут эбит буоллаҕына , быйыл 584 дьахтар буруйу оҥорон холуобунай эппиэтинэскэ тардылынна . Ити аата дьахтар сокуону кэһиитэ 11 , 07 % - нан үрдээбит . Ытаабат оҕону эмсэхтээбэттэр . Ол эрээри кыһалҕаны итинник быһаарыллыбат . Үчүгэй ааҕыы - суоттааһын суох . ИРО дьылыйан хаалла . Биһиги курдук ураты олохтоох - үгэстээх өрөспүүбүлүкэҕэ итинник саарбах экспериментнэргэ киирии сыыһата дьэ көстөн эрэр . Аҥаардас сарбыллан , үлэтэ суох хаалбыт дьон тиийиммэт ыал ахсаанын хаҥаппыттара да ону туоһулуур . Сотору иитэр үлэһиттэри сарбыйыы ыар содулламмыта көстүө . . . Көстөн да эрэр . Василий Никитич самаан сайын салаллан , сахабыт сирин і ² µрµк куйаа ´ а сатыылаан турар кэмигэр би ´ иги сурунаалбытыгар кµµтµµлээх кµндµ ыалдьыт буоллан кэллэ . Үөһээ Бүлүү парома икки чаас кэтэһиннэрэн баран , түүн 1 чааска туораталаата . 5 мөһөөккө туораталлар эбит эрээри , син биир Күндээдэ , Дьаархан паромнарыгар курдук , харчы ылбыттарын туһунан докумуону биэрбэтилэр . Күнэ - дьыла оннуга эбитэ дуу , оҥоро сылдьар дьүһүннэрэ эбитэ дуу , суолбут бэрт кыратык көнөн кэлэ - кэлэ , сүнньүнэн , таҥас сууйар дуоска курдук . Дьэ , салыбыратыы . Таксилар түргэнник бардахха сахсыйбатын иһин , манан харах тэстэринэн аҕыйахтык үктэннэрэн ааһаллар эбит . Дьон олоҕор кутталлаах суол буолан биэрдэ . Аны Миасс куоракка « Торнадо » рок - фестиваль көрөөччүлэрин эмиэ кимнээҕэ биллибэт сүүсчэ эрдьигэн үлтү кулупаайдаан барда . Сирэйдэрин да сапта сатаабаттарыттан сылыктаатахха , атын куораттан тиэллэн кэлбит буолуохтарын сөп диэн сылыктыыллар . Соторутааҕыта судаарыстыбаннаспыт сайдыытыгар улахан кылааты киллэрбит , олохпут оҥкулун охсор суолталаах сокуоннары суруйсубут биллиилээх юрист , суруйааччы Н . Ф . Борисов - Ньукулай Уус « Конфедералистар дьайыылара - дьиҥинэн » диэн кинигэтин биһирээн аахтым . Ааптар юрист хараҕынан көрөн П . В . Ксенофонтов хамсааһынын бэрт ылыннарыылаахтык ырыппыт . Ньукулай Уус кинигэтин түмүгэр бу курдук эркээйи санаалары суруйбут : Тыа сирин олоҕун тосту уларытыахха диэтэххэ , эттэххэ эрэ дөбөң , дьиңинэн уhун кэм наада . Ону түргэтэтэр , цивилизация сайдар хардыытыттан хаалсыбат туhугар сомоҕолоhуу , үлэ - хамнас эрэйиллэр . Хайа муңун , ытыспытын ууна сылдьыахпытый , айар үлэ бэйэбит илиибитигэр баарын мүччү туппат кэскиллээҕин ыга тутуhар сөп этэ . Ити кэмҥэ Уһук Илин уокуругун соҕуруу өттүгэр - сайыҥҥылыы сыралҕан : 24 - 29 кыраадыс . Ол гынан баран , кинилэр да өр үөрбэт туруктаахтар , « биһиги » тымныы салгыммыт күүскэ хамсаан бу нэдиэлэ бүтүүтэ кинилэргэ эмиэ тиийиэҕэ . Оттон биһиэхэ өссө тымныйарын кэтэһэбит . Кэлэр нэдиэлэ саҥатыгар инчэҕэй хаар түһүө диэн күүтэбит . Республиканскай бюджеттан Ґіґээ Бµлµµ тыатын хаґаайыстыбатын µбµлээґинэ маннык керµІнэргэ ыытылынна : Дьэ итинтэн ыла С . А . Зверев республика айар тэрилтэлэригэр чуолаан , культура эйгэтигэр , киэҥник биллэн барбыта . 1945 с . композитор М . Н . Жирков норуот ырыаһытын Москваҕа Чайковскай аатынан консерваторияҕа илдьэн 30 - н тахса ырыаны - тойугу суруттарбыта . Итини таһынан ССРС үҥкүүтүн государственнай ансамблыгар 7 суол үҥкүүтүн - тойон кыыл , тордуйа , ситим , кыталык үҥкүүлэрин хамсаныыларын , итиэннэ өлүөхүмэлии , бүлүүлүү , эбэҥкилии үҥкүүлэр холобурдарын суруттарбыта ( 21 ) . Москва үрдүк кылаастаах специалистара Сергей Афанасьевич дэгиттэр талаанын улаханнык астынан туран сыаналаабыттара : « Таб . Зверев норуот үҥкүүтүгэр , ырыатыгар билэр билиитин саха ыччатыгар тиэрдэрэ буоллар , былыргы үйэтээҕи умнуллубут үҥкүүлэргэ олоҕуран , саха саҥа народнай ырыаларын салгыы сайыннарарга , үөскэтэргэ туһалаах буолуох этэ » ( 23 ) , - диэн баҕа санааларын эппиттэрэ , сүбэ - ама биэрбиттэрэ . Академия Биhирэбилин 2 уонна 3 сиэрдэринэн номинацияланар киинэ Лос Андьелес эргинигэр ааспыт халандаар сылыгар ( тохсунньу 1 - ахсынньы 31 ) көрдөрүллүбүт буолуохтаах . 2 сиэринэн киинэ уhуна аччаабыта 40 мүнүүтэ буолуохтаах . Киинэ уhуллуутун формата 35 эбэтэр 70 мм эбэтэр 1280x720 аччыгыйа суох көҥүллээх сөкүүндэҕэ 24 / 48 кадрдаах прогрессив сканнаах буолуохтаах . ~~Заболоцкай Василий Петрович - Бачы Баһылай ( Байаҕантай улууһа , Байаҕантай нэһилиэгэ ) .~~ Сыл - хонук ааспытын кэннэ , тоҕо да , чуолаан , Кабаеваны Путиҥҥа " уктахтарай " диэн толкуйдуу саныыгын . Ама , да итирбит баарын иһин ( суруналыыстар улахан аһааһын кэнниттэн суруйбуттар диэн буолбута ) ? Пенсионер Сэбиэскэй кэмІэ µлэлээбит ыстааґыгар эбии аа ± ыллыы киирэрэ былааннанар Дойду премьер - министрэ Владимир Путин эґиилги сыл бюджетын социальнай эйгэ интэриэґин учуоттаан ылынабыт диэбиттээх . Ол курдук , 2010 сылга кырдьа ± астарга уонна да атын нэґиилэ тиийинэн олорор олох кээмэйигэр тиийбэт пенсиялаах дьоІІо пенсиялара µрдµµрµн туґунан кэпсэтии тахсыбыта ыраатта . Онон мантан антах РФ Пенсионнай фондата µлэтэ кэІиир , тµбµгэ элбиир . Бастатан туран , бу сыл ахсынньы ыйыттан пенсия тірµт чааґа ( базовая часть ) индексацияланар , ол эбэтэр 31 % кыратык тахса µрдµµр диэн иґитиннэрэллэр . ТэІнээн кірібµт : Саха сирин киин улуустарын кырдьа ± астарын пенсияларын тірµт чааґа 2925 солк эбит буолла ± ына , ахсынньы 1 кµнµттэн 3843 солк . буолар . 1 , 7 коэфициеннаах улуустар кырдьа ± астарын пенсияларын тірµт чааґа 3315 солк . эбит буолла ± ына , 4359 солк . тиийэ µрдµµр . Оттон 2 , 0 коэфициеннаах улуустар пенсионердарын пенсияларын тірµт чааґа 3900 солк . - 5124 солк . буолар . Иккиґинэн , 2010 сыл тохсунньу бастакы кµнµттэн кырдьа ± астар пенсияларын кээмэйин аа ± ыытыгар уларыйыылар киирэллэрэ саба ± аланар . Ону валоризация диэн ааттыыбыт . Валоризация сµрµн сыала - пенсионер ыстааґын уонна тіґі уґун кэм µлэлээбитин учуоттааґын . Союз са ± ана µлэлээбит дьон ыстааґыгар , ол эбэтэр 1991 сылга диэри толору µлэлээбит ыстааска хас µлэлээбит сылыгар эбиллэр . Онтон 2002 сылга диэри ыстааска эмиэ туспа эбиллии киирэр . Холобура , биґиги республикабытыгар 50 тахса сыл ыстаастаах 119 пенсионер олорор . Кинилэр пенсияларын тірµт чааґа 3500 солк . µрдµін сіп эбит . Кырдьа ± ас пенсиятын аа ± ыытыгар бэйэтэ кыттыґара наадата суох . Оттон сыыґа аахпыттар диэн санаа ± а кэллэ ± инэ , кэлэр сыл тохсунньутугар , олунньутугар , кулун тутарыгар эбии справканы олохтоох пенсионнай сулууспаларыгар киллэриэн сіп . Справка сіптііх буолла ± ына , пенсията саІаттан аа ± ыллан , тохсунньу ыйтан мунньуллан кэлэр . Оттон кулун тутар ый кэнниттэн эбии справка а ± алла ± ына , саІаттан аа ± ыллыбыт пенсия µµнэр ыйтан эрэ тілінір . Эґиил пенсия тілііґµнµгэр биир сµрµн уларыйыы - регионнаа ± ы социальнай тілібµрдэр буолаллар . СР Государственнай Мунньа ± ын ( Ил Тµмэн ) сессиятыгар нэґиилэ тиийинэн олорор кээмэйин республикабыт улуустарын икки зона ± а хайытан ылыммыттар . 1 зона ± а хотугу улуустар киирбиттэр , кинилэр нэґиилэ тиийинэн олорор кээмэйдэрин 8544 солк . быґыллыбыт . 2 зона ± а киин улуустар киирбиттэр , кинилэр нэґиилэ тиийинэн олорор кээмэйдэрэ 7661 солк . буолбут . Онон 2010 сылга бу быґыллыбыт кээмэйтэн кыччыгый пенсияны биир да ± аны пенсионер , инбэлиит уонна да атын пенсиялаах ылыа суохтаах диэн сыаллаах - соруктаах µлэ ыытыллан , регионнаа ± ы социальнай тілібµрдэр тілінµіхтэрэ . Регионнаа ± ы социальнай тілібµрдэри кимнээх ылыахтарай ? Нэґиилэ тиийинэн олорор кээмэйгэ тиийбэт пенсиялаах инбэлиит о ± олор уонна иитэр киґилэрин сµтэрбит 18 саастарын туола илик о ± олор , µлэлээбэт пенсионердар . Маныаха РФ пенсионнай фондатын Саха сиринээ ± и салаатын µлэґиттэрэ хас биирдии пенсионер ый аайы ылар тілібµрµн аа ± аллар уонна нэґиилэ тиийинэн олорор кээмэйгэ тиийбэт буолла ± ына , эбии тілібµр аныыллар . Бу тілібµргэ µрдµк пенсиялаахтар уонна µлэлиир пенсионердар тиксибэттэр . Ол курдук , нэґиилэ тиийинэн олорор кээмэйгэ тиийбэт пенсиялаахтарга , кимиэхэ эрэ а ± ыйах хаппыайканан , кимиэхэ эрэ тыґыынча солк . µрдµін сібµн туґунан РФ пенсионнай сулууспатын Саха сиринээ ± и салаатын салайааччыта А . И . Поисеева иґитиннэрэр . Дьону - сэргэни эґиил пенсия µрдµµрµн туґунан сонун µірдэрэ чуолкай . Ол эрээри биґиги , дойдубут гражданнара , пенсия кээмэйэ хамнаспытыттан тутуллар страховой усунуостан сµрµн чааґа турарын умнарбыт сатаммат . ТэІнээн кірдіххі : 2009 сылга кырдьа ± астар пенсияларыгар 21 млрд . солк . тіліммµт . Онтон 11 млрд . солк . РФ бюджетыттан , ордуга бэйэбит хааґынабытыттан - ол эбэтэр хамнастан киирбит страховой усунуостар буолаллар . Оттон бµгµІІµ туругунан тэрилтэлэр страховой усунуоска 700 міл . солк . иэстээхтэр . Эґиил страховой усунуоґу уонна булгуччулаах медицинскэй страхование µбµн хомуйуута РФ пенсионнай фондатын эбээґинэґигэр сµктэриллэр . " 2005 сылга " суперзакон " киирбитигэр кырдьа ± астар улаханнык долгуйбуттара , сіпсіспіттірµн биллэрэн болуоссакка тахсыбыттара . Ол долгуйуу саІа сокуон туґунан иґитиннэрэр µлэ µчµгэйдик ыытыллыбата ± ын иґин тахсыбыт дии саныыбын . Билигин сокуон олоххо бигэтик киирдэ , оннун булла . Ол иґин пенсия тілібµрµгэр киирэр уларыйыылар туґунан кµµскэ сырдатар сыалтан , Дьокуускайга , Мирнэйгэ , Хаандыга ± а уо . д . а . улуустарга клиеннэргэ уларыйыы туґунан сырдатар - иґитиннэрэр сулууспа µлэлиэ ± э . Дьокуускай куоракка Орджоникидзе уулуссатын 23 дьиэтигэр µлэлиэ ± э . Итиэннэ эмиэ иґитиннэрэр - сырдатар соруктаах анал массыыналар µлэлиэхтэрэ " , - диэн А . И . Поисеева суруналыыстарга иґитиннэрдэ . Сардаана КУЗЬМИНА Республикабытыгар дьиэ кэргэІІэ бол ± омто сыллата кµµґµрэн иґэр . Дьиэ кэргэн оло ± ун бі ± іргітір , доруобай , чіл ійдііх - санаалаах ыччаттанар туґуттан онно анаммыт национальнай бырайыактар ылыллыбыттара . Сыллата Ийэ , А ± а кµннэрэ , " Сыл дьиэ кэргэнэ " республикатаа ± ы фестиваллар ыытыллаллар , республика , улуус киэн туттар бастыІ ыаллара Бочуот кинигэтигэр киллэриллэн дьоІІо - сэргэ ± э холобур буолаллар . Элбэх о ± олоох ийэлэргэ - " Ийэ ± э албан аат " , бастыІ а ± аларга - " Ытык а ± а " бэлиэлэрэ туттарыллаллар . СР Государственнай Мунньа ± ын ( Ил Тµмэн ) ааспыт сыллаа ± ы бµтэґик сессиятыгар " Ийэ , а ± а буолууну уонна о ± ону кімµскээґин туґунан " ір кµµтµллµбµт сокуоммут ылылынна . Салгыы » " Эдэр дьон олорор дьиэлээх , бэйэ - бэйэлэрин таптаґар уонна бэйэ - бэйэлэригэр убаастабыллаахтык сыґыаннаґар буоллахтарына , ханнык ба ± арар кыґал ± аны тумнуохтара , ытык - мааны ыал аатын сµгµіхтэрэ " , - диэн баран " Сахатранснефтегаз " ААО генеральнай директора В . И . Самойлов куорат киинигэр баар µс хостоох сабыс - саІа тутуллубут дьиэ кµлµµґµн долгуйбут ыал а ± атыгар Гаврилга туттаран кэбистэ . Быйыл эргэ саІа дьылга Алена уонна Гаврил Никифоровтарга µс игирэ кыыс кµн сирин кірбµтэ . Никифоровтар уолларын 6 саастаах Артурдарын кытары тута элбэх о ± олоох ыал буола тµспµттэрэ . Кырачааннар Дьокуускай куорат 2 № - дээх тірітір дьиэтигэр болдьохторун иннинэ киилэттэн эрэ элбэх ыйааґыннаах тіріібµттэрэ . О ± олору ийэлэрин кытта тута Медицинскэй киин перинатальнай киинигэр кіґірбµттэрэ уонна икки ый сытыаран кірбµттэрэ . Кулун тутар 10 кµнµгэр киин µлэґиттэрэ 3 киилэттэн тахса ыйааґыннаах о ± олору дьоллоох а ± а ± а туттардылар . Никифоровтар дьиэ кэргэннэригэр тосхойбут µірµµлээх тµгэннэринэн µгµс киґи кэлэн э ± эрдэлээтэ . Ыал а ± ата Гаврил " Сахатранснефтегаз " ААО - ± а тірдµс сылын инженеринэн , ийэлэрэ Алена терапевт бырааґынан µлэлииллэр . Бу иннинэ эдэр ыал куоракка дьиэтэ суох буолан , куортамныырга кµґэллэрэ . Хата , µс игирэчээннэр тіріппµттэригэр µс хостоох саІа квартираны бэлэхтэттилэр . Итиэннэ элбэх о ± олоох Никифоровтарга СР Президенигэр дьиэ кэргэн уонна о ± о аймах дьыалатыгар комитет председателин солбуйааччы М . Р . Харлампьев , Дьокуускай куорат дьаґалтатын баґылыгын солбуйааччы Ю . П . Баишев э ± эрдэлэрин кытары араас суумалаах сертификаттары туттардылар . Госдума депутата М . И . Эверстов аатыттан кіміліґііччµтэ П . П . Чириков 100 тыґ . солк . суумалаах сертификат биэрдэ . Итиэннэ Перинатальнай киин игирэчээннэр бастакы кµннэригэр тутталларыгар наадалаах тэриллэринэн хааччыйдылар . Гаврил тіріппµттэрэ Яков Иванович уонна Маара Гавриловна Ґіґээ Бµлµµ Дµллµкµ нэґилиэгиттэн µґµін бииргэ кµн сирин кірбµт сиэнчээннэрин кірі кэлбиттэр . " Биґиги бииргэ тіріібµттэр ахсыабыт . Биґиги аймахха игирэлэр элбэхтэр . Кэргэним Маара игирэ аІара . Онон сиэнчээннэрим Валерия , Светлана , Таисия кэлбиттэригэр бары долгуйа µірдµбµт . Ґтµі - мааны дьон , тіріібµт дойдуларын гражданнара буола улаатыахтара диэн эрэнэбит . О ± олорбутун ійіібµт дьоІІо махтанабыт " , - диэн Яков Иванович эттэ . Сардаана КУЗЬМИНА Виктор Эверстов хаартыска ± а тµґэриитэ . ~~- Ээ салгын сии тахсыбыттара . . . - диэн истэҕинэ муостаҕа баар буола түстэ .~~ " Валдай " норуоттар икки ардыларынаа ± ы дьµµллэґэр - ырытыґар кулууп бала ± ан ыйын 9 кµнµгэр " Полярнай звезда " комплекска олорон ньиргиччи µлэлээтэ диэххэ сіп . Бу кµн иккис аІарыгар делегация " Чочур Мыраан " комплекска сылдьан хойутаан да кэллэр , ону ситиґэн , киэґэ хойукка диэри икки дискуссияны ыытта . Бастаан " Валдай " чилиэннэрэ " АЛРОСА " АК салалтатын кытары кірµстµлэр , ол кэнниттэн атын тэрээґин быґыытынан , " Европа саІа архитектуратын " дьµµллэстилэр . " Валдай " норуоттар икки ардыларынаа ± ы дьµµллэґэр - ырытыґар кулууп " АЛРОСА " АК вице - президенин Сергей Улины кытары кірµстэ . Вице - президент маІнай " АЛРОСА " компания туґунан ыалдьыттарга презентация оІордо . Сергей Улин маннык кірсµґµµлэргэ мэлдьи алмаас хаґан , ханна кістµбµтµттэн са ± алаан , бу салаа хайдах сайдан иґэрин , " АЛРОСА " АК хаґан тэриллибитин кэпсиир µгэстээх . Бу сырыыга да ол µгэґин кэспэтэ . Кини компания историятын , алмаас промышленноґын сайдыытын сµрµн оІкулларын , алмааґы хостооґун , кырыылааґын уонна аан дойду рыногар компания таґымын туґунан сиґилии кэпсээтэ . Хаґаайыстыба интеграциятын , социальнай эппиэтинэс туґунан эмиэ умнубата . Кини ааспыт сылы тµмµктээґин эрдэтээІи оІоґуллубут µлэлэр тµмµктэринэн , ночоото суох кірсµбµттэрин а ± ынна . Салгыы » ~~Ороскуоттар кээмэйдэрин быhаарыыны кытта сибээстээх мeккveрдэр суутунан кeрvллэллэр .~~ Бала ± ан ыйын 29 - алтынньы 5 кµннэригэр ыытыллыбыт Саха Республикатын учууталларын , педагогическай общественноґын ХII съеґэ µлэтин тµмµктээтэ . Бу кµннэргэ " СаІа оскуола - государство , уопсастыба , бизнес инники кµіІІэ тутуулара " боппуруоґу тула киэІ кэпсэтии та ± ыста . Съезкэ кыттыыны ылбыт 524 делегат , ыІырыылаах ыалдьыттар , депутаттар , правительство чилиэннэрэ , педагогическай общественность , µірэх попечителлэрэ , меценаттара кірµллµбµт боппуруостарга санааларын µллэґиннилэр . Бу съезкэ улахан бол ± омто меценаттар , попечителлэр хамсааґыннарыгар , µірэхтээґини сайыннарыыга общественность кµµґµн уонна бизнеґи кытыннарыы боппуруостарыгар уурулунна . Съезд кэмигэр µірэхтээґин попечителлэрин уонна меценаттарын IV форума буолла , Президент кыттыыны ылла , µірэх министрэ Афанасий Владимиров бизнесменнэри , предпринимателлэри кытта анаан - минээн кірсµстэ . Ил ТµмэІІэ " Саха Республикатыгар попечительскэй уонна меценатскай µлэ сокуону оІорор базата " диэн " тігµрµк остуол " ыытылынна . Государство , общественность уонна бизнес тµмсµµлээхтик , кµµґµ - кыа ± ы холбоон бииргэ µлэлээтэхтэринэ эрэ µірэхтээґини саІардыы усулуобуйатыгар ситиґиилэр баар буолуохтара диэн тµмµккэ кэллилэр делегаттар . Салгыы » ~~- Доҕоор , болбуот этэрбэспин аҕал эрэ , - диэбит . Онуоха дьахтар этэр :~~ Барылы оІорооччулар « территорияларынан тыырыллан олоруу билиІІи кэм ирдэбилигэр эппиэттээбэт » дииллэр . Кинилэр « федеральнай былаас уорганнара ханна наадалаах сиргэ буолбакка , социальнай эбийиэктэр , нэґилиэнньэлээх пууннар баар сирдэригэр дьаалаларынан тарҕанан олороллоро олох таґымын намтатар . Бүддьүіт кірдірүүтүн сырсыы түмүгэр , дойду территорияларга ыытар бэлиитикэтэ мілтүүр . Билигин РФ куораттарын 90 % - на - 100 тыґ . тиийбэт нэґилиэнньэлээх кыра куораттар . Онтон аІаара « монопрофильнай » , ол аата , норуот хаґаайыстыбатын биир эрэ салаатынан дьарыктанар ( холобур , Мииринэй - алмааґынан , Нерюнгри - таас чоҕунан уо . д . а . ) . Онтон сылтаан , дьон үлэ булбат . « Кэнсиэрбэлэнэн хаалбыт » моно - куораттарга нэґилиэнньэлэрэ эбиллибэт , эбиллэр да кыаҕа суох . Манна куорат социальнай институттара ( үірэх тэрилтэлэрэ , тыйаатыр , түмэл ) суохтарын кэриэтэ . Үлэ сонун өттүнэн аан маҥнай саха фольклористикатыгар Г . У . Эргис олоҕун , айымньыылаах үлэтин киэҥник сырдатыы буолар . Кэлин да өттүгэр И . В . Пухов , Н . В . Емельянов саха фольклористикатыгар киллэрбит кылааттарын чинчийэн көрүүгэ олук охсор . Билигин саха олоҥхото ЮНЕСКО быһаарыытынан аан дойду шедевринэн билиммитинэн саха фольклористарын үлэлэрин түмэн киэҥ эйгэҕэ таһаарыы наадалааҕа көстөр . Маныаха А . Власов хамнас кыра салаатыгар судаарыстыба іттүттэн кімі оІоґуллуо диэтэ . Холобур , тыа хаґаайыстыбатыгар 5 млрд . кэриІэ кімі оІоґуллар . Маны таґынан , СЈ судаарыстыбаннай тэрилтэлэрин 66 % - на билиІІитэ ночооттоох уонна кіміҕі наадыйар диэтэ . Судаарыстыба маны таґынан ОДьКХ іІітүн тіліґіргі нэґилиэнньэҕэ датаассыйанан кіміліґір . Бу барыта іріспүүбүлүкэ бүддьүітүгэр эбии ноҕурууска . А . Власов эппитинэн , бу кыґалҕалары быґаарыы барыта сокуон хараҕынан быґаарыллыахтаах . Манна іріспүүбүлүкэ киллэрбит « О районировании РФ » диэн Федеральнай сокуон бырайыагын ылыныыны этиэххэ сіп . Бу сокуон бырайыагын РФ бырабыыталыстыбата кірі илик , Госдуумаҕа букатын даҕаны дьүүллэґэ иликтэр . Нуучча ыраахтааҕыта Михаил Федорович 1635 сылтан саҕалаан Өлүөнэ остуруогар сулууспалыыр дьонун « Якуцкай казактара » диэн ааттыырга дьаһайбытын анарааҥҥылар киэн тутта ылыммыттара уонна бу үрдүк ааттарын киэҥ Сибиири биир гына тарҕаппыттара - судаарыстыба туһатыгар , хаһаактар албан ааттарыгар . Ол курдук , Енисей хаһаага Василий Бугор Байкал кытылыгар бастакынан тахсыбыта уонна Өлүөнэ өрүс тардыытын туһунан сиһилии суруйбута . Ол суруктарыгар бэйэтин « якуцкай казак » курдук көрдөрбүт . Кэлин ону Дьокуускайдааҕы хаһаактар гарнизоннарыгар дьиҥнээхтик киирэн бигэргэппит . Хас биирдии киґи дьиэ кэргэнин оло ± о дьоллоох , доруобай буоларын туґугар охсуґар . Эдэр саас барахсан µчµгэйгэ тардара , сирдиирэ , угуйара ханна барыай . Айбыт айыл ± а ыйаа ± ынан ыал буолан , о ± о тірітін , о ± о бэлэмигэр эрэйэ - буруйа суох олоруохпут диэн ба ± а санаалаах , эрэллээх кэллэхпит . Салгыы » Лукьяненко Саха сирин олус сэҥээрэрин этэр . « Атын планета » курдук диир . Улахан , киэҥ сиргэ биир мөлүйүөн киһини аҕалан олордон кэбиспиттэрин курдук , бу дьон туспа олорон ураты цивилизация туталлар , маннык уопут киһи - аймах атын планеталары баһылыырыгар наада буолуо этэ диэн санаалаах . Кэнники сылларга Кэбээйи улууґугар доруобуйа харыстабылын уонна социальнай кімµскэл салааларыгар ураты бол ± омто ууруллар . Ол курдук , Ар ± ас , Сииттэ , Мастаах уонна Арыылаах сэлиэнньэлэригэр фельдшерскэй - акушерскай пууннар тутулуннулар . Салгыы » Соторутаа ± ыта биґиги редакциябытыгар икки о ± олоох эдэр ыал киирэ сылдьан , саатар Ыччат сылыгар сµрµн кыґал ± аларын - дьиэ - уот боппуруоґун сатаан быґаарар кыахтара суо ± уттан хараасталларын , хомойоллорун биллэрбиттэрэ . Кириллиннэр алта сыл анараа іттµгэр ыал буолан , быйыл номнуо иккис о ± олорун о ± оломмуттар . Иккиэн µлэґит дьон да буоллаллар , кµн бµгµнµгэр диэри бэйэлэрэ бас билэр дьиэлэрэ суох . Наар куортамнаан олороллор . Эбиитин куортам сыаната сиэри таґынан µрдээн , а ± аларын хамнаґын улахан аІара ол тілібµрµгэр барар эбит . Былырыын ипотека ± а киирээри докумуон хомуйсубуттар да ± аны , кыайан хамыыґыйаны ааспатахтар . Эбиитин иккиэн отуттарын ааґаннар , сааспыт тэптэ дэґэллэр . Салгыы » Пиибэни « убаҕас килиэп » диэччилэр , оттон буокканы « убаҕас эт » дииллэр . . . Мин бөлүүнү быһа бутерброд бөҕөтүн сиэбит эбиппин . 444 . Научный отчет по теме : « Модун Эр Соҕотох » для серии « Памятники фольклора народов Сибири и Дальнего Востока » Т . 2 / В . В . Илларионов . - Якутск , 1987 . [ хранится в архиве ЯНЦ СО РАН ] 445 . Современный фольклор Сунтарского района : науч . ст . / В . В . Илларионов . - Якутск , 1987 . [ хранится в архиве ЯНЦ СО РАН ] - Саамай сөбүлүүр дьарыгым , уопсайынан , үлэ . Мин таах тугу да гыммакка сылдьарбын астыммаппын . Дьиэбин - уоппун дьаһайан , таптыыр кэргэним , оҕом тустарыгар кыһаллан , үлэбин - хамнаспын аттаран , кэрэни кэтэһэ , тугу эрэ ситиһэ сатыы , инним диэки эрэллээхтик дьулуһар киһибин . Айылҕаҕа сылдьабын , эр киһи сиэринэн эрэ диэн буолбакка , дьаныһан туран бултуубун . Бултуур эмиэ үлэлээх ээ . Айылҕалыын алтыһыы саамай кэрэ сынньалаҥ . Ол иһин мин саас ахсын сири - дойдуну , айылҕаны көрө , урут көрбөтөх , билбэт сирдэрбэр сылдьан сынньанабын . Оттон күһүҥҥү өттүгэр дойдубар , Сунтаар Сиэйэтигэр , хайаан да ахтылҕаммын таһаара барабын . Бэс ыйыгар « Саха сирэ » хаЇыат редакциятыгар « Хаарыан хампа күөх кытылым » - 25 сыла » диэн ааттаах « төгүрүк остуол » ыытыллыбытыгар бу уЇулуччулаах ситиЇии суолтатын , ол кэмнээҕи чаҕылхай күннэри эргитэн ахтан - санаан ааспыттара . КөрсүЇүүгэ СР культураҕа , духуобунай сайдыыга министрэ , ССРС , РФ государственнай бириэмийэтин лауреата , « Хаарыан хампа күөх кытылым » спектаклы туруорбут , режиссер быЇыытынан Россияҕа , аан дойдуга киэҥник биллибит Андрей Борисов , РФ үтүөлээх , СР народнай артыыЇа , ССРС , РФ , П . А . Ойуунускай аатынан государственнай бириэмийэлэр лауреаттара , спектаклга сүрүн уобараЇы - Кирискэни арыйбыт Ефим Степанов , Санкт - Петербургдааҕы хотугу аҕыйах ахсааннаах омуктар институттарын директора , филологическай наука доктора , профессор , биир дойдулаахпыт Александр Петров , саха народнай суруйааччыта Николай Лугинов , суруйааччы , драматург , СР культуратын үтүөлээх үлэЇитэ Василий Васильев - Харысхал , СГУ ФЯФК доцена , искусствоведение кандидата Ньургуйаана Илларионова кыттыыны ылбыттара . Сэмэн Васильевич 60 - тан тахса сыл устата булт бары кистэлэІин ымпыгар - чымпыгар дылы баґылаабыт сорсуннаах улахан булчут . Куорат дьиэлэрин подъезтарыгар , атын да сиргэ оскуола оҕолоро пиибэ хантата олороллорун элбэхтик көрөөччүбүт . Учууталлар этэллэринэн , бэл , оскуолаҕа сыттаах кэлэр оҕолор бааллар үһү . Атыыһыттар сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолорго пиибэни , джин - тонигы , табаҕы атыылыыллар диэн айдаан буолааччы . " Атыылаабат буолбуттар " диэтэхпинэ , биллэн турар , итэҕэйиэххит суоҕа . Сыл аайы µгэс курдук ыытыллар математика , физика , химия , информатика предметтарыгар аан дойдутаа ± ы олимпиада бµгµн , от ыйын 7 кµнµгэр , аґылынна . Манна Румынияттан , Индонезияттан , Казахстантан , Арассыыйа араас муннуктарыттан 152 оскуола ійдііх о ± олоро « Туймаада - 2010 » диэн ааттанар олимпиада ± а кыттан кµін кірсµіхтэрэ . Саха сирин чиэґин µс кµµстээх хамаанда кімµскµі . диир тэрээґиннээх буруйу оІоруунан дьарыктанар білі ± µ утары со ± ото ± ун туруммут киґи Алтынньы бµтµµтэ Сэргэлээхтээ ± и суол 5 - с км , " Спутник - 2 " ДСК - ± а баар олорор дьиэ ± э уоруйахтар киирбиттэрин хаґаайын харыларыттан харбаабытын туґунан иґитиннэрии тахсан турар . Быґылаан нэґилиэнньэ ортотугар улахан дьиксиниини таґаарда . Ол иґин , бµгµн биґиги бу туґунан сиґилии суруйарга сананныбыт . То ± о диэтэххэ , хас биирдиибит бу дьиэлээх хаґаайын курдук , бэйэтин оло ± ун харыстаабакка да туран , хас да киґилээх тэриниилээх буруйу оІоруунан дьарыктанар білі ± µ утары турбута холобур буолуон сіп . Билигин бу дьыаланан силиэстийэлиир органнар дьарыктана сылдьаллар , онон биллэр биричиинэнэн , эмсэ ± элээччи араспаанньатын уларытарга тиийэбит . Салгыы » " Эдэр дьон олорор дьиэлээх , бэйэ - бэйэлэрин таптаґар уонна бэйэ - бэйэлэригэр убаастабыллаахтык сыґыаннаґар буоллахтарына , ханнык ба ± арар кыґал ± аны тумнуохтара , ытык - мааны ыал аатын сµгµіхтэрэ " , - диэн баран " Сахатранснефтегаз " ААО генеральнай директора В . И . Самойлов куорат киинигэр баар µс хостоох сабыс - саІа тутуллубут дьиэ кµлµµґµн долгуйбут ыал а ± атыгар Гаврилга туттаран кэбистэ . Быйыл эргэ саІа дьылга Алена уонна Гаврил Никифоровтарга µс игирэ кыыс кµн сирин кірбµтэ . Никифоровтар уолларын 6 саастаах Артурдарын кытары тута элбэх о ± олоох ыал буола тµспµттэрэ . Кырачааннар Дьокуускай куорат 2 № - дээх тірітір дьиэтигэр болдьохторун иннинэ киилэттэн эрэ элбэх ыйааґыннаах тіріібµттэрэ . О ± олору ийэлэрин кытта тута Медицинскэй киин перинатальнай киинигэр кіґірбµттэрэ уонна икки ый сытыаран кірбµттэрэ . Кулун тутар 10 кµнµгэр киин µлэґиттэрэ 3 киилэттэн тахса ыйааґыннаах о ± олору дьоллоох а ± а ± а туттардылар . Никифоровтар дьиэ кэргэннэригэр тосхойбут µірµµлээх тµгэннэринэн µгµс киґи кэлэн э ± эрдэлээтэ . Ыал а ± ата Гаврил " Сахатранснефтегаз " ААО - ± а тірдµс сылын инженеринэн , ийэлэрэ Алена терапевт бырааґынан µлэлииллэр . Бу иннинэ эдэр ыал куоракка дьиэтэ суох буолан , куортамныырга кµґэллэрэ . Хата , µс игирэчээннэр тіріппµттэригэр µс хостоох саІа квартираны бэлэхтэттилэр . Итиэннэ элбэх о ± олоох Никифоровтарга СР Президенигэр дьиэ кэргэн уонна о ± о аймах дьыалатыгар комитет председателин солбуйааччы М . Р . Харлампьев , Дьокуускай куорат дьаґалтатын баґылыгын солбуйааччы Ю . П . Баишев э ± эрдэлэрин кытары араас суумалаах сертификаттары туттардылар . Госдума депутата М . И . Эверстов аатыттан кіміліґііччµтэ П . П . Чириков 100 тыґ . солк . суумалаах сертификат биэрдэ . Итиэннэ Перинатальнай киин игирэчээннэр бастакы кµннэригэр тутталларыгар наадалаах тэриллэринэн хааччыйдылар . Гаврил тіріппµттэрэ Яков Иванович уонна Маара Гавриловна Ґіґээ Бµлµµ Дµллµкµ нэґилиэгиттэн µґµін бииргэ кµн сирин кірбµт сиэнчээннэрин кірі кэлбиттэр . " Биґиги бииргэ тіріібµттэр ахсыабыт . Биґиги аймахха игирэлэр элбэхтэр . Кэргэним Маара игирэ аІара . Онон сиэнчээннэрим Валерия , Светлана , Таисия кэлбиттэригэр бары долгуйа µірдµбµт . Ґтµі - мааны дьон , тіріібµт дойдуларын гражданнара буола улаатыахтара диэн эрэнэбит . О ± олорбутун ійіібµт дьоІІо махтанабыт " , - диэн Яков Иванович эттэ . Сардаана КУЗЬМИНА Виктор Эверстов хаартыска ± а тµґэриитэ . Тохсунньу 28 кµнµгэр республика ± а газтааґын µлэлэрин быйылгы былааннарын бигэргэттилэр . Былырыын барыта 3 млрд 338 міл . солкуобайдаах µбµлээґин кірµллµбµт эбит буолла ± ына , быйыл 2 млрд 442 міл . солкуобайдаах µлэ барыахтаах . Быйыл сакаастаан туттарааччы биэс тэрилтэ ананар буолла . " Стройсельгазификация " ГУП Дирекцията быйыл 1 млрд 664 мілµйµіннээх µлэни ыытыахтаах . ( Былырыын Дирекция ± а , магистральнай газопровод µґµс ута ± ын тутуутугар федерацияттан кэлбит 700 мілµйµінµ эбэн туран , холбоон 3 млрд 63 мілµйµін солкуобай туґаайыллыбыта . " Сахатранстарга " 201 міл . 699 тыґыынча бэриллибит , 311 мілµйµін " ГУ Дирекция по реконструкции и строительства жилищно - коммунального хозяйства " ( ГУ ДРСУ ЖКХ ) диэн тэрилтэ ± э тыырыллыбыт ) . Биґиги " Стройсельгазификация " Дирекциятын генеральнай директорын Валерий Иосифович Иванову кірсіммµт µбµлээґин быйыл то ± о аччаабытын уонна тэрилтэ иннигэр ханнык соруктар туруоруллубуттарын билиґиннэрэригэр кірдістµбµт : - Былырыын Јлµінэни туоруур газопровод уонна Орто Бµлµµтээ ± и айыл ± а газтаах сирбитигэр диэри тардыллар магистральнай газопроводпыт µґµс ута ± ын тутуутугар элбэх µп туґаныллыбыта . Ол иґин быйылгы µбµлээґин кээмэйэ былырыыІІытаа ± ар а ± ыйаабыта ійдінір суол . Быйыл µґµс утах тардыллыытыгар федерацияттан 280 мілµйµін кэлэрэ саба ± аланар , онон бу µбµлээґиІІэ сіп тµбэґэр µлэ кээмэйэ ыытыллыа ± а . Бу кэскиллээх тутууга µлэ тохтообот , µґµс тµґµмэ ± ин ситэрэн , тірдµс тµґµмэ ± ин са ± алыахтаахпыт . Наадалаах докумуоннары салгыы бэлэмниибит , собуоттартан ити тутууга эрэ ананар матырыйааллары тиэйэн а ± алан , суола - ииґэ суох тай ± а устун тар ± атыы µлэлэрин салгыыр былааннаахпыт . Ааспыт сылга ГУ ДРСУ ЖКХ - ± а 20 хочуолунайы газ оттукка киллэрии былаана сµктэриллибит эбит буолла ± ына , барыларыгар газопровод утахтара тардыллан µлэлээтилэр . Быйыл 13 хочуолунайга газ оттук киллэриллэрэ былааннанна , олортон биґиги алтатыгар - Ґіґээ Бµлµµгэ , Кэбээйигэ , МэІэ - ХаІаласка , НамІа уонна Дьокуускай кытыытыгар газопровод ута ± ын тардан биэриэхтээхпит . Онтон атын хочуолунайдарга газопровод утахтара урут тардыллыбыттара , сорох хочуолунайдар Ленскэйгэ бааллар , олорго " Сахатранснефтегаз " ААУо тириэрдиэхтээх . Хочуолунайдар газ оттукка кіґµµлэрэ экономическай іттµнэн ураты туґалаах буолар . Гаґы биэрэр тэрилтэлэргэ ороскуоттара ордук сабылларынан , араас таґымнаах бюджекка барытыгар улахан кэмчилээґин оІоґуллар , элбэх ыал да , тэрилтэлэр да сылааґынан хааччыллаллар . Ол иґин хаґан ба ± арар , газопроводы біґµілэккэ а ± аллыбыт да ± аны , бастакы уочарат хочуолунайдар газ оттукка кіґірµллэллэригэр улахан бол ± омтону уурабыт . - Улуустарга ыытыллыахтаах газтааґын µлэлэрин билиґиннэр эрэ . - Ґіґээ Бµлµµ сэлиэнньэтигэр бэйэтигэр µлэ сал ± аныа ± а . Кэнтиккэ біґµілэк икки ардынаа ± ы 14 биэрэстэ усталаах ута ± ы комиссия ± а туттардыбыт . Билигин сэлиэнньэ бэйэтин иґигэр µлэ бара турар , ону быйыл бµтэриэхтээхпит . Соторутаа ± ыта µлэ ± э киирбит саІа оскуола хочуолунайыгар гаґа тириэрдиллэн турар . Кэбээйигэ Мастаах біґµілэгин Киин хочуолунайыгар ситим тардыахпыт . Саас аайы уу ыларынан сибээстээн кіґірµллэр Кальвица сэлиэнньэтинэн газтааґын µлэтэ барар . Онно Ар ± астан 8 , 3 биэрэстэлээх біґµілэк икки ардынаа ± ы газопровод ууруллуутугар µлэлии сылдьабыт . Біґµілэк иґинээ ± и бырайыагар эмиэ уларытыылары киллэрэн эрэбит . Иґинээ ± и µлэлэрэ эґиил ыытыллыахтара , оччо ± уна Кэбээйи улууґугар Јлµінэ бэтэрээ іттµнээ ± и сэлиэнньэлэр бары газтаналлар . Нам улууґугар Тµбэ газтанара эрэ хаалан турар . Сэлиэнньэ иґинээ ± и ситимнэрин Анатолий Федоров салайааччылаах " Намгазстрой " тардан бµтэрдэ . Билигин біґµілэк икки ардынаа ± ы магистральга тохсус биэрэстэ ± э тарыІ µіскээбит сиригэр мэґэйдэтэммит µлэни тохтотон турабыт . Онно урут тутуллубут суолу быґыт курдук , уу хаайтаран хаалар гына оІорбуттар . Онно тарыІ µіскээн , биґиги тутар газопроводпытыгар суоґуон сіп . Ол иґин суолу алдьатан ууну аґарар гына оІорон баран , газопроводы тµґэрэргэ сµбэлэстибит . Биґиги µлэбитигэр ити бырайыакка кэккэ уларытыылары киллэрэрбитигэр кµґэйэр . Ол эмиэ барыта кіІµллэтиилээх , хонтуруоллаах , комиссия ± а туттарарбытыгар эІин докумуон бі ± і саІардылларыгар тириэрдэр . Ол эрээри , быйыл муус устарга диэри µлэтин бµтэрэммит гаґын биэриэхтээхпит . Онон Тµбэ ыаллара " кµіх тілін " оттуктаналлара чугаґаан турар . Уопсайынан , кэнники сылларга сир бі ± і ууга баран , газтааґын µлэлэригэр кэккэ мэґэйдэри µіскэтэр . Ол аайы бырайыактары уларытарга кµґэллэбит . Дьокуускай иґигэр Автодорожная уулусса ± а , Марха иґигэр µлэ сал ± аныа ± а . ХаІалас улууґугар Булгунньахтаахтан Улахан АаІІа диэри тардыллар бырайыак быґыытынан 23 , 3 биэрэстэлээх магистральнай газопроводы экспертизатын ыламмыт бэлэмнээтибит . Оччо ± уна Булгунньахтаахтан салгыы Улахан Аан диэки тутууну быйыл са ± алаан , эґиил бµтэрэр курдук µлэлиэхпит . Біґµілэк иґинээ ± и µлэлэр бырайыактарын оІортордубут , быйыл онно экспертиза ыыттарыахпыт . - Элбэх µлэ Илин эІэргэ ыытыллара буолуо ? - Майаттан ТіІµлµнэн Боро ± оІІо тиийиэхтээх 146 биэрэстэ усталаах магистральнай газопровод тутуутугар улахан µлэ ыытыллыа ± а . Онно 62 биэрэстэ усталаах ТіІµлµ біґµілэгэр диэри магистраль тардыытын са ± алыахпыт . Итиннэ " Сахатранснефтегаз " ААУо ааспыт сыл бµтµµтµгэр ыытыллыбыт конкурска кыайан бэдэрээтчит буолла . Онон µлэ быйыл са ± аланар уонна эґиил µґµс кварталга , ити былааннаммыт µлэ бµтэриллиэхтээх . Оччо ± уна ТіІµлµ сэлиэнньэтигэр газтааґын µлэлэрэ ыытыллар кыахтаныахтара . Майа ± а , Аллараа Бэстээххэ газтааґын µлэлэрэ сал ± аныахтара . Манна саІа генплан оІоґуллар , саІа кварталлар тутуллар буоланнар , уларыйыы бі ± і тахсар буолла . Ити біґµілэк улуус киинэ буолан , быйыл 1000 - 1500 киґи олохсуйа киириэ диэн саба ± алыыллар . Тимир суол тутуллуутунан сибээстээн , µгµс дьон кэлиэ , олору барытын дьиэнэн - уотунан хааччыйыы наада буолуо ± а . Ол барыта газтааґын µлэлэрин саІардары эрэйэр . Таба ± аны бµтэриэхпит . Быйыл Чµµйэ ± э біґµілэк иґинээ ± и ситимнэри са ± алааммыт эґиил тµмµктµµр былааннаахпыт . Јлµінэ тµгэ ± инэн туоратыллыбыт магистраль иккис ута ± а тутуллан бµтэн , билигин айыл ± а гаґа хачайданан µлэлии турар . Ити туорааґын илин эІэр сайдыытын тµстµµр , инникитин республика сайдыытыгар улахан кыахтары µіскэтиэ ± э . Ол курдук , гаґы таІастыыр собуот тутуллуута , тимир суол кэлэн µлэлээґинигэр , Аллараа Бэстээх Дьокуускай аргыґа куорат буолан сайдарыгар барытыгар эрэллээхтик гаґынан хааччыйыы тэриллиэхтээх . Хапта ± айтан салгыы Кыґыл Ґрµйэ ± э диэри магистральнай газопровод бырайыагын уларытан , тупсаран оІоруутун ыыта сылдьабыт . Быйыл бырайыак оІорон , экспертиза ыыттаран баран µлэтин эґиилгиттэн са ± алыыр кыах µіскµі ± э . Валерий Иосифович кэпсээниттэн кірдіххі , республика ± а газтааґын µлэлэригэр ылыныллыбыт программа ситиґиилээхтик толоруллан иґэр . " Стройсельгазификация " ГУП µлэґиттэрэ : " Александр Федотов салайааччылаах инвестиция ± а республикатаа ± ы компания тэриллэн µбµлээґин судургутуйан , µп - харчы кэмигэр быґаарыллар буолан , газтааґын µлэлэрэ лаппа тµргэтээтилэр " , - диэн ити саІа тэрилтэни махталынан ахталлар . Быйылгы да былааннар чуолкайдаммыттар , µбµлэнэр буолбуттар . Эґиилгиттэн саІа программа ылыныллан бигэргэнэн µлэ барыа ± а . Онно " Улахан Газпром " биґиги республикабытыгар кэлиитэ бэрт элбэ ± и эрэннэрэр . Николай Крылов Быйыл от ыйын 17 кµнµттэн уон кµн устата , мин ба ± абын толорон , Хайалаах Алтайга сырыттым , ол аата билиІІинэн Алтай Республикатыгар . Урут , хас да сыллаа ± ыта , Тываттан Кош - Агач диэн республика со ± уруу іттµгэр олорор до ± орбор Виктор Майхиевка тиийэн биир хоммуттаахпын . Ол туґунан суоллаа ± ы бэлиэтээґиннэрбэр ( " Чолбон " , 2007 , № 1 , стр . 49 - 58 ) суруйан турабын . Алтайы дьиІнээхтик арыйыым , дьиІэр , бу сырыыга буолла . " Быралыйбат былыргы " диэн кинигэм иккис чааґын суруйаары Тыва ± а , онтон бу Хайалаах Алтайга анаан - минээн сылдьыталаан кэллим . Соругум : бу дойдуга былыр олорбут сакалар тустарынан тіґі кыалларынан элбэх матырыйаалы хомуйуу , олохтоохтор тылларын - істірµн , µгэстэрин кірµµ , µірэтии . Ол курдук , тиийбит кµммµттэн ( Новосибирскайтан тимир суолунан Бийскэйгэ , онтон таксинан Горно - Алтайскайга тиийбитим ) республика хоту іттµттэн со ± урууІу быыґыгар диэри айаннаан , чахчы элбэ ± и кірдµм - биллим . Ґчµгэйэ диэн , ити тухары суоллара барыта асфальт . Куораттара , кииннэрэ , биир , уоннаа ± ылара оройуон кииннэрэ , сэлиэнньэлэр . Салгыы » Айан « ЛОРП » ААО , « Биир ньыгыл Арассыыйа » ( быыбар өрүү да буолара буоллар ) , Үөрэх министиэристибэтэ көҕүлээн оҥоһулунна . Атын дойдуларга норуот туох эмэ быраабын күімчүлээґин таҕыстаҕына , сібүлээбэтин эбэтэр ійүүрүн оІорбуттарыгар сыґыанын сонно биллэрэ олорорун тэлэбиисэртэн , хаґыаттан билэбит . Кириисис кэнниттэн харчыга ыктаран , Европа сорох дойдута биэнсийэҕэ тахсар сааґы үрдэппитигэр улахан айдаан таҕыста . Биґиэхэ дьон " былаас сыыґа гынар " диэн санаатын биллэрэ үірүйэҕэ суох . Ону таґынан , кэлиІІи кэмІэ « салайыллар демократия » сокуону бэйэтин туґатыгар оІорбута норуот дойдуну салайыыга кыттар кыаҕын кыччатар диэн элбэх киґи этэр . Саха сирин норуоттарын бэґис спортивнай оонньууларыгар дьон - сэргэ сµрµн бол ± омтотун тарпыт биир муІутуур киэІ далааґыннаах кµрэхтэґиинэн 22 комплект мэтээл оонньоммут " спорт королеватынан " аатырар чэпчэки атлетика ± а кµлµмэх сµµрµµлээх , быґымах барыылаах , ыраах ыстаныылаах кус быґыйдар эрбии биитин курдук илин - кэлин тµсµґµµлэрэ буолла . Бастакы кµн , атырдьах ыйын 16 кµнµгэр сарсыарда программа ± а баар спорт бары кірµІнэрин киллэрэн туран , Саха сирин норуоттарын 5 - с спортивнай оонньууларын бастакы кыайыылаахтарынан - 400 миэтэрэ сиргэ сырсыыга 2003 с . Хаандыга ± а , 2006 с . Сунтаарга ыытыллыбыт спортивнай оонньуулар , 2005 , 2009 сс . Манчаары спартакиадатын кыайыылаахтара , Нерюнгри куорат спортсменнара Екатерина Кристопчук уонна Ринат Саликов биэтэккэ бастакынан кэлиилэрэ буоллулар . Јскітµн бу дистанция ± а Кристопчук бастыыра эрдэттэн саба ± аланар эбит буолла ± ына , Саликов быйыл сайын сµрµн утарсааччыта - 400 м барьердаах сырсыыга Хабаровскайга республика саІа рекордун олохтоон туран , Дальнай Восток чемпионунан буолбут Иван Парниковка сирэй кірсµµгэ икки тігµл хотторон турардаах . Ол эрээри , маннык улахан кµрэхтэґиилэргэ ууну - уоту ортотунан ааспыт улахан уопуттаах Ринат тµірт сылга биирдэ ыытыллар сµрµн кµрэхтэґиигэ Иваны итэ ± этиилээхтик кыайда . То ± о диэтэххэ , Парников ханныгын да иґин , идэтийэн туран дьарыктанар дьиссипилиинэтинэн барьердаах сырсыы буолар . Ґґµс бириистээх миэстэ ± э Тааттаттан Игорь Осипов тахсыыта - биир сонун кістµµ . Бэґис спортивнай оонньуу муІутуур соґуччу тµмµгµнэн 100 м . дистанция ± а 2000 , 2003 сыллардаах спортивнай оонньуулар бу дистанция ± а , уґуну ойууга уонна шведскэй эстафета ± а кыайыылаа ± а , республика рекордсменката Дьокуускайтан Арина Югова ( кыыс эрдэ ± инээ ± итэ Кочкина ) уонна 2009 с . Манчаары оонньууларын кыайыылаа ± а , 2006 с . Сунтаардаа ± ы спортивнай оонньуулар µрµІ кімµс призёра Ленскэйтэн Ольга Шкаленова курдук аатырбыт тµргэн атахтаах спортсменкалар иннилэригэр тµґэн эрэллээхтик бастаабыт , баара - суо ± а 14 саастаах , быйыл ахсыс кылааґы бµтэрбит Сангаардаа ± ы о ± о спортивнай оскуолатын иитиллээччитэ Алина Ступина дистанция ± а кыайыылаа ± ынан тахсыыта буолла . Јскітµн Алина ити эрэ дистанция ± а бастыырынан муІурдаммыта эбитэ буоллар , син ійдµіххэ сіп эбитэ буолуо . Ону баара , кыайыы ірігійµттэн кыдьыгыран " кµнэ тахсыбыт " кыыс иккис кµн 200 миэтэрэ сиргэ - 100 , 200 , 400 м . дистанцияларга республика рекордсменката , 800 м . экс - рекордсменката , аатырбыт Е . Кристопчугу рекортаах 200 м дистанциятыгар кэннигэр хаалларан , оонньуу биир ча ± ылхай геройунан буолуон буолла . Быйыл кыґын республика улахан дьоІІо уонна о ± олорго кµрэхтэґиилэрин уон тігµллээх , кыргыттарга Дальнай Восток 200 м . уонна µстэ тіхтµрµйэн ойууга кыайыылаа ± а буолбут кыыґы тіріппµт ийэтэ , Сангаардаа ± ы о ± о спортивнай оскуола тренерэ Л . П . Ступина дьарыктыыр . Эр дьоІІо 100 уонна 200 м . дистанцияларга республика рекордсмена , 4х100 м . эстафета ± а Иркутскай уобалас сµµмэрдэммит хамаандатын састаабыгар киирсэн быйыл Россия Кубогун кыайыылаа ± а , Сунтаардаа ± ы оонньууларга 100 м . дистанция ± а бастаан , УАЗ массыына хаґаайына буолбут , ааспыт сыллаахха 100 м дистанция ± а республикаттан бастакынан Россия спордун маастарын µрдµк аатын ылбыт Сангаардаа ± ы о ± о спортивнай оскуолатын уонна СГУ физкультура ± а институтун бµтэрэн баран , билигин Иркутскайга Россия µтµілээх тренерэ В . Л . Шкурбицкайга дьарыктанар Вячеслав Егоров ( бастакы тренерэ Олег Александров , СГУ - га тренерэ Арина Югова ( Кочкина ) 100 уонна 200 м . итэ ± этиилээхтик бастаата . Ол иґигэр 200 м . бэйэтин рекордун икки тігµл тупсаран - 21 , 79 сік . тиэртэ . Кинини кытта республика тµргэн атахтаах уолаттара , туґааннаа ± ынан биэтэккэ кэлиилэринэн Амматтан Михаил Жарин , университеттан Дамир Чачуа , МэІэттэн Федор Сотников сырса сатаатылар да , Вячеслав атахтаах оІортообото . Ґстэ тіхтµ - рµйэн уонна уґуну ойууга эр дьоІІо µрдµк кірдірµµлэри хаґааІ - Іытаа ± ар да улаханнык кµµппµппµт да , дьоммут µітэлээбэтилэр . Ол курдук , быйыл ХаІаластан Егор Филиппов 7 м 17 см , университеттан Сунтаар ыччата Сергей Семенов 7 м 10 см ойбуттарыттан сиэттэрэн , " Якутцемент " генеральнай директора , Ил Тµмэн депутата Алиш Мамедов ХХ µйэ кынаттаах кылыыґыта Василий Николаев 7 м 21 см ойон олохтообут рекордун ба ± ар тупсарыахтара диэн , 50 тыґ . солк . анал бириис туруорбута да , дьоммут чугаґаан да кірбітµлэр . Онноо ± ор тµірт сыллаа ± ыта Сунтаарга бастаабыт Юрий Гаврильев уґуну ойууга 6 м 84 см , µстэ тіхтµрµйэн ойууга 15 м 57 см кірдірµµлэрин сиппэтилэр . Дьахталларга икки ойууларга иккиэннэригэр норуоттар икки ардыларынаа ± ы кылаастаах спорт маастара , 40 саастаах Мария Сокова бастаата . Ааспыт сыллаахха Манчаары спартакиадатыгар , быйыл спортивнай оонньууларга улахан спорт улахан маастардара Василий , Мария Соковтар Дьокуускай куорат хамаандатыгар очко , мэтээл бі ± ітµн а ± аллылар . Ол эрээри , кінітµнэн эттэххэ , бу дьону республика эдэр кэскиллээх спортсменнарбытын улахан спорка таґаартараары ыІыран а ± алан µп бі ± ітµн куттулар да , кµттµіннээх тµмµк суох курдук . Тіттірµтµн сахалыы атах оонньууларыгар , классическай ыстаныыларга сыл аайы тупсарыллан испит рекортар , 2006 сылтан ыла тохтоон тураллар . 2008 сыллаахха µстэ тіхтµрµйэн ойууга саІа рекорду ( 16 м 04 см ) олохтоон туран , Россия спордун маастара буолбут Юрий Гаврильев - Соков µірэнээччитэ буолбатах . Малтаччы эттэххэ , республика ± а кинилэртэн улахан спортан уурайбыт , сааґырбыт Соковтар кыайыылара буолбакка , кинилэртэн µірэнээччилэрин кыайыылара уонна µрдµк кірдірµµлэрэ ирдэниллэр . Дьахталларга 800 , 1500 , 3000 , 5000 м дистанцияларга республика µтµілээх тренерэ Д . В . Колесов µірэнээччилэрэ : Россия спордун маастардара Наталья Леонтьева ( Сунтаар ) , Диана Тартакынова , маастарга кандидат Сардаана Трофимова ( иккиэн Ґіґээ Бµлµµттэн ) эрдэттэн коллекцияларыгар кимиэхэ , ханнык дистанция ± а , ханнык мэтээл тиийбэтин бэйэлэрэ быґаарсан баран , эйэ - дэмнээхтик µллэґиннилэр . То ± о диэтэххэ , кыргыттар ити дистанцияларга дэгиттэр µчµгэйдик сµµрэллэр . Кинилэри оскуола сааґыгар кыайталыы сылдьыбыт Дьокуускайтан Анастасия Иванова , быйыл 800 м республика дьахталларга рекордун тупсаран туран , Россия ± а иккис буолбут Мирнэйтэн Светлана Рагозина уонна МэІэ - ХаІаластан кулун ата ± а киирбит республика экс - чемпионката Ирина Смолина Ґіґээ Бµлµµ кытыгырас кыргыттарыгар дьоґуннаах утарсыыны оІоро сырыттылар эрээри , бэрт бэрди баґыйда . Идэтийэн туран µгµстµк сбордарга дьарыктанар кыргыттар кыайдылар . Кµµтµµлээх - кэтэґиилээх , эр дьон 800 м сырсыыларыгар республика рекордсмена , µгµс сбордарга сылдьыбыт Роман Алексеев а ± ыйах ый дьиэтигэр бэлэмнэммит Ринат Саликовка хобдохтук хоттордо . БµгµІІµ кµІІэ Саха сирин чэпчэки атлетика ± а билиниллибит тумус дьонноро , Россия спордун маастардара , 4 - тµµ дистанция ± а республика рекордсменнара , саханы чэпчэки атлетика ± а саІа µрдµк кэрдиискэ таґаарбыт Наталья Леонтьева уонна Кузьма Татаринов ( Уус - Алдан ) тіґі эмэ улахан спорт кэґиллибэт графигын , былаанын кэґэн , ол аата , тус бэйэлэрин µрдµк сыалларын сиэртибэлээн туран , тіріібµт улуустарын спортивнай чиэґин кімµскµµ , дьоннорун - сэргэлэрин бэйэлэрин хатыламмат кэрэ сµµрµµлэринэн µірдэ кэлэллэриттэн биґиги киэн туттуох эрэ кэриІнээхпит . Бу да сырыыга кинилэр , тэІІэ сырсар киґитэ суох , ыраа ± ынан куотан эрэллээхтик бастаатылар . Спортивнай оонньуулар программаларыгар быйыл аан маІнай киллэриллибит марафон дистанциятыгар ( 42 км 195 м ) дьахталларга аан дойду улуу сµµрµгэ Татьяна Жиркова уонна ХаІалас хаІыл ыччата Вячеслав Громов бастаатылар . Татьяна Юрьевна Жиркова туґугар Улуу диэн улахан тылы туттарбар , кини 100 км дистанция ± а собус - со ± отох аан дойду µс тігµллээх кыайыылаа ± а уонна эмиэ орто дойдуга собус - со ± отох аан дойду , Европа , норуоттар икки ардыларынаа ± ы уґун сиргэ чыпчаал µрдµк , сыл аайы 10000 киґи кыттыылаах Со ± уруу Африка ± а ыытыллар " Комрадс " уонна " Икки акыйаан " сырсыыларын кыайыылаа ± а . Алина Ступина кэнниттэн чэпчэки атлетика ± а иккис соґуччу тµмµгµнэн марафоІІа оло ± ор аан бастаан сµµрэн баран иккис миэстэ ± э тахсыбыт Тааттаттан Марфа Пахомованы уонна биэтэккэ алтыґынан кэлбит 45 саастаах Намтан Андрей Бурнашевы бэлиэтиэххэ . Тµмµктээн эттэххэ , кыайыылаахтар кірдірµµлэрэ Вячеслав Егоров рекордарыттан уратылара тµірт сылга биирдэ ыытыллар кµрэхтэґиилэр диэтэххэ , лаппа намыґахтар . Холобур , 1500 м бастаабыт Роман Алексеев , 5000 м бастаабыт Диана Тартакынова кірдірµµлэрэ , буолан ааспыт тиґэх 4 спортивнай оонньуулар кыайыылаахтарын кірдірµµлэриттэн саамай намыґахтара . Ол ба ± ар оонньуулар ыытыллар кэмнэрэ олус хойутаабытыттан , биир іттµнэн Наталья Леонтьева ± а , Кузьма Татариновка дьоґуннаах утарсааччы суо ± уттан буолуон эмиэ сіп . Хамаанданан тµмµккэ бастаабыт " сулустар " састааптаах Дьокуускай хамаандатын кэнниттэн иккис миэстэ ± э Нерюнгри , Кэбээйи , Чурапчы курдук µгµс аатырбыт сµµрµктэрдээх хамаандалары кэннилэригэр хаалларан , биир Татьяна Жирковалаах , онтон атыттара орто баайыылаах сµµрµктэрдээх МэІэ - ХаІалас хамаандата тахсыыта , чэпчэки атлетика кµрэхтэґиитин биир эмиэ соґуччу тµмµгэ буолла . Ґґµс - Чурапчы , тірдµс - биэс чемпионнаах эрээри марафоІІа мэлийбит Нерюнгри , алтыс - ХаІалас хамаандалара буоллулар . Иннокентий ПТИЦЫН . Автор тµґэриилэрэ . Кырдьык , баччааІІа диэри « сахалар сомоҕолоґуоҕуІ ! » диэн хаста - сүүстэ ыІыран кэллибит да , сомоҕолоґору утарар киґи баара биллибэт да буоллар , улаханнык ырааппатыбыт курдук . ДьиІинэн , бу тиийэн кэлбит хаҕыс , тыйыс үйэҕэ сиик буолан симэлийбэт туґугар баарбытынан - суохпутунан түмсэрбит наада этэ буоллаҕа . Дьэ ол ону бэрэсидьиэммит : « Кіхтііхтүк - үтүі түмүк туґугар сомоҕолоґон үлэлиэҕиІ ! » , - диэн сиґилии быґаарда . Салгыыта , бэйэбититтэн тутулуктаах . С . А . Новгородов сахалыы сурук - бичик төһө кыалларынан дьон ылынарыгар судургу буолуохтаах диэн санаанан салайтаран , тылы таба суруйууга уонна сурук бэлиэтигэр кэккэ уларытыылары киллэрэр . Ол быһыытьшан сахалыы суруйарга ханнык да сурук бэлиэтин туруорбакха , улахан буукубаны туттубакка , « хайдах саҥарарыҥ курдук суруй » диэн сүрүн бириинсиби олохтуур . Оччотооҕу кэмҥэ бу сөптөөх быһаарыныы этэ . Былырыын алтынньы 10 күнүгэр киэһэ 21 чаас ааһыыта Намныыр суол устун " Хонда - Фит - Ария " уонна " Тойота - Хайс " мааркалаах икки массыына илин - кэлин түсүһэн айаннаан испиттэр . 13 - с килэмиэтиргэ тиийэн биир массыына иннигэр иһээччини ситэн " обгоннаан " иһэн суолу туораан иһэр үөр сылгыга кэтиллэ биэрбит . Бастакы массыына биир биэни түҥнэри көппүт буоллаҕына , иккиһэ да хаалсыбатах , иккис биэни өлөрбүт . Инньэ гынан , икки тус - туһунан хаһаайыннаах биэлэр өлбүттэр . Ити курдук олоҥхо былаһын тухары олук хоһооннор хойуутук туттуллаллар . Олук хоһооннору үөрэтээччилэр маны анаан - минээн чинчийиэхтэрэ , үөрэтиэхтэрэ диэн эрэниэххэ сөп . « Все будет офигенно » Хочу жить офигенно Бабла не меренно В особняке здоровенном Хочу жить в месте не похожем на Европу . . . Европу нет , нет , нет да ну её в попу Хочу чтобы тёлки только мега - респектные Рядом со мной кружились Чтобы сами сутра вставали чай кофе наливали , А с вечера булки раздвигали и сами ложились Хочу в охранники здорового чёрного мужчину Такого в плаще , Ввообще хочу личного водителя и большую машину И главное всё будет . . . ~~- 1985 с . Нерюнгриттан пассажирскай пуойастар сырыылара олохтонор .~~ Атырдьах ыйын 10 - 11 кµннэригэр СР Президенэ Егор Борисов Ґіґээ Халыма уонна Орто Халыма улуустарыгар сырытта . Онно СР Правительствотын Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Алексей Стручков , экономическай сайдыы министрэ Михаил Осипов , олох - дьаґах хаґаайыстыбатын уонна энергетика министрэ Александр Антоненко , доруобуйа харыстабылын министрэ Александр Горохов , тутуу уонна тутуу матырыйаалларын промышленноґын министрэ Сергей Дереповскай , µп министрин солбуйааччы Степан Ильин , олохтоох салайыныы боппуруоґугар департамент салайааччыта Сахамин Афанасьев , республика Президенин кіміліґііччµлэрэ , телевидение уонна хаґыат µлэґиттэрэ кыттыыны ыллылар . Егор Афанасьевич Саха сирин бастакы салайааччытын дуоґунаґыгар ананан баран , тус хотугу эргимтэ улуустарыгар бастакы официальнай рабочай сырыыта атырдьах ыйын 10 кµнµгэр Ґіґээ Халыма киинигэр - Зырянка біґµілэгин сиригэр - уотугар кірсµґµµлэртэн са ± аланна . Ити кµн кини салайар правительственнай білі ± µн чилиэннэрэ бу хотугу улуус тирээн турар суолталаах саамай сµрµн тутууларынан аа ± ыллар объектарыгар сырыттылар . Онно бастакынан біґµілэк кытыытыгар тутулла турар мини - ТЭЦ , ол эбэтэр дьо ± ус электрическэй ититэр киин тµбэстэ . Сµµнэ улахан тимир тирэхтэринэн таІыллан оІоґуллан эрэр тутууга µлэ - хамнас кµістµµ оргуйа турар . Араас механизмнар µлэлээн тигиниир тыастарын - уустарын быыґынан Егор Афанасьевич манна тутууну иилээн - са ± алаан ыытар салайааччылары кытта µлэ - хамнас хаамыытын , ханнык ситэри быґаарылла илик кыґал ± алар баалларын сиґилии туоґуласта уонна кинини арыаллыы сылдьар СР Правительствотын чилиэннэригэр олору туоратар суолу - ииґи тобулалларыгар соруйда . Бу уопсайа 3 миллиард 200 міл . солк . сыаналаах , хотугу эргимтэ ± э тарбахха баттанар сэдэх стратегическай суолталаах тутуу бастакы уочарата эґиил тµмµктэниэхтээх , ол кэнниттэн іссі биир сыл буолан баран , ситэрэр - хоторор µлэлэр тµмµктэммиттэрин кэнниттэн , Зырянка біґµілэгэр уонна итинтэн чугас турар Угольнай нэґилиэнньэлээх пууІІа электрическэй уоту уонна сылааґы биэриэхтээх . Итини ситиґэр туґугар Угольнайга диэри 3 , 5 километр уонна Зырянка иґигэр 15 километр уґуннаах ититэр ситим , уу сµµрэр турбата тардыллыахтаах . Ону таґынан электрическэй ситим сорох учаастактара саІардыллаллара эрэйиллэр . Онно барытыгар баґаам элбэх оборудование уонна саппаас чаас ороскуоттанара саба ± аланар . Ону хотугу улуус сиригэр - уотугар тиэйэн а ± алыыга кэккэ ыарахаттар µіскµµллэрэ кµµтµллэр . - Зырянка біґµілэгэ Саха сиригэр биир саамай ыраах сытар нэґилиэнньэлээх пуунунан аа ± ыллар , - диэтэ СУ - 98 тутар тэрилтэ директорын солбуйааччы Алексей Федоров . - Онон манна тутуу матырыйаалларын тиэйэн а ± алыы µгµс проблеманы µіскэтэр . Ол курдук , биґиги сакаастаабыт таґа ± аспыт тимир суолунан Хабаровскай кыраайга баар Ванино диэн муора пордугар а ± алыллар , онтон муора пароходствотын хараабылынан МагадаІІа тиийэн сµікэнэр уонна Халыма ірµс баґыгар турар СеймчаІІа кэлэр . Онно тутуу матырыйаала ірµс суднотыгар тиэйиллэн уу таґыма саамай µрдµк кэмигэр - бэс ыйыгар Зырянканы булар . Ол кэнниттэн хараабыллар уу баар эрэ буолла ± ына сылдьаллар . Онон манна таґа ± аґы тиэрдии сыаната кµн - тµµн ыараан иґэр . Оттон ити хотугу эргимтэ сиригэр - уотугар тутууну ыытыыга элбэх кµµтµллµбэтэх мэґэйдэри µіскэтэр . Бу , бастатан туран , Зырянкатаа ± ы дьо ± ус электрическэй ититэр киини тутууну ситэриигэ эбии µбµлээґини кірµµгэ сыґыаннаах . Ол эрээри , бµгµІІµ республика Президенин бу объекка сырыытын уонна маннаа ± ы µлэ - хамнас хаамыытын кытта сиґилии билсиґиитин кэнниттэн тутууга µіскээбит ыарахаттары туоратар дьаґал ылылларыгар эрэнэбин . Ити кэнниттэн Егор Афанасьевич салайар білі ± і улуус киинигэр тутуллан бµтэн эрэр 72 квартиралаах дьон олорор дьиэтигэр тиийдэ . Республика сиригэр - уотугар баар бары да кэриэтэ нэґилиэнньэлээх пууннарга олорор дьиэ - уот тиийбэтэ биир сµрµн кыґал ± анан буолар . Оттон ити іссі 40 - 50 - с сылларга тутуллубут мас дьиэлэрдээх хотугу нэґилиэктэргэ ордук сытыытык турар . Манна киин улуустарга курдук тутуу маґа µµммэт . Онно сіптііх матырыйаал кыайан а ± алыллыбат . Онон буолла ± а , маннык нэґилиэнньэлээх пууннарга хас сыл ахсын хаарбах дьиэлэр ахсааннара улам элбээн иґэр . Итинник кыґал ± а Ґіґээ Халыма улууґун киинин эмиэ тумнан ааспатах . Нэґилиэк баґылыга Андрей Королев бигэргэтэринэн , бµгµІІµ кµннээ ± и туругунан Зырянка ± а 80 - ча эргэ , хаарбах уонна 30 саахалланар туруктаах дьиэ баар . Онон саІа тутуллар 72 квартиралаах таас дьиэ ± э 4 саахалланар туруктаах дьиэлэр олохтоохторо кіґµіхтээхтэр . Манна биирдии , иккилии уонна µстµµ хостордоох , аныгылыы тупса ± ай оІоґуулаах квартиралар бааллар . Олор киинннэммит ититиилээх , толору хааччыллыылаах буолуохтара . Онон µйэлэрин тухары мілтіх оІоґуулаах , хаарбах туруктаах мас дьиэлэргэ олорон эрэйи - муІу кірсµбµт хотугу нэґилиэк олохтоохторо быйыл сэтинньигэ µлэ ± э киириэхтээх саІа таас дьиэ ± э кістіхтірµнэ µірµµлэрэ - кітµµлэрэ муІура суох буоларыгар бигэтик эрэниэххэ сіп . Ол эрээри , манна СР Президенэ Егор Борисов сырыытын кэмигэр аныаха диэри ситэри быґаарыллыбатах кыґал ± а баара билиннэ . Дьиэ тутуутун бырайыактыыр - сметнэй докумуоннарын оІорууга технологическай ситими тардыыга туґаныллар турбалар диаметрдара кыччатыллан кірдірµллµбµттэр . Итини киэІ хайа ± астаах турбанан уларытан оІорууга эбии 3 , 5 міл . солк . ороскуоттаныахтаа ± а ыйыллыбыт . Егор Афанасьевич кинини арыаллыы сылдьар министерстволар туґааннаах министрдэригэр ити ороскуоту сабар µбµ - харчыны сµбэлэґэн араас источниктартан булалларыгар сорудах биэрдэ . Ити толоруллар тµбэлтэтигэр Зырянка біґµілэк саахалланар туруктаах дьиэлэрин олохтоохторо быйыл кµґµн саІа квартира ± а кіґін киириини малааґынныыр кыахтаныахтара . Халыма уутун халлааІІа харбаґар µрдµк хайалартан тардар буолан , эмискэ кµµскэ ірі µллэн кэлэр дохсун сµµрµктээ ± инэн , сорох сылларга ірµс сµнньµгэр баар нэґилиэнньэлээх пууннары халаан уутунан ылан кыґарыйар тµбэлтэлэрэ µгµстµк хатыланарынан киэІник биллэр . Ол курдук , 1935 сыллаахха біґµілэк турар сирин аннынан 15 , оттон 1985 сыллаахха - 10 миэтэрэ µрдµктээх халаан уута кэлбитэ биллэр . Итинник µрдµк таґымнаах уу ірµс кытылын суурайан , олохтоох дьоІІо - сэргэ ± э уонна манна µлэлиир тэрилтэлэргэ улахан кутталы µіскэтэрэ , кµµтµллµбэтэх хоромньуну таґаарарын тоґо ± олоон бэлиэтиэх тустаахпыт . Онон манна ірµс кытылын бі ± іргітµµгэ ураты бол ± омто ууруллар . Ол да иґин буолла ± а , СР Президенэ Е . А . Борисов уонна кинини кытта кэлбит министрдэр " Сухона " буксирынан ірµс суднолара кыстыыр хомотун кытылын бі ± іргітµµ µлэтин туругун билсиґэн кэллилэр . - Ити хайысха ± а Јлµіхµмэтээ ± и автотранспортнай тэрилтэ 120 міл . солк . кээмэйдээх µлэни толордо , - кэпсиир нэґилиэк дьаґалтатын баґылыга Андрей Королев . - Тэрилтэ билигин да ± аны ааспыт сыллаа ± ы µп ордугун толору баґылыыр соругунан µлэлии сылдьар . Ол эрээри , хомойуох иґин , сорох µрдµкµ дуоґунастаах салайааччылар бу µлэни салгыы ыытыыны СР Президенин быґаччы хонтуруолуттан устарга туруорсаллар . Итинник дьаґал ылыллар тµбэлтэтигэр ірµс кытылын салгыы бі ± іргітµµ µлэтэ тохтотуллар кутталлаах . Оччо ± уна урут толоруллубут µлэ тµмµгэ хаттаан ууга суураллан барыан , туох да тµмµгэ суох хаалыан сіп . Онон билигин Егор Афанасьевич Ґіґээ Халыма сиригэр - уотугар баар кэмигэр кытылы бі ± іргітµµ µлэтин сал ± аан ыытар боппуруоґу іссі кµµскэ туруорсар санаалаахпыт . Ити киэґэ улуус киинигэр баар " Эрэл " культурнай - сынньанар кииІІэ СР Президенэ Е . А . Борисов быґаччы салалтатынан буолбут Ґіґээ Халыма улууґун социальнай - экономическай сайдыытын сµрµн хайысхаларын дьµµллэґиигэ аналлаах сµбэ мунньахха улуус дьаґалтататын баґылыга Александр Михайлов уонна нэґилиэктэр салайааччыларын сиэрдээх туруорсуулара республика µрдµкµ салалтатын бол ± омтотун киинигэр киирдилэр . Егор Афанасьевич бигэргэппитинэн , кинилэр этиилэрэ сиґилии µірэтиллэн уонна чопчуланан баран СР Правительствотын чилиэннэринэн ырытыллан оІоґуллубут боротокуолга киллэриллиэхтэрэ уонна салгыы дьайыы программатын быґыытынан туґаныллыахтара . Итинник ис хоґоонноох быґаарыыны кытта мунньах кыттыылаахтара биир санаанан сібµлэстилэр . ( Хаґыат аныгыскы нµімэригэр СР Президенэ Е . А . Борисов Орто Халыма улууґугар сырыытын туґунан аа ± ыІ ) . Петр ТОМСКАЙ О ± о сылдьан " Записки следователя " диэн кµіх тастаах кинигэни олус сібµлээн аахпыттаахпын . Итиниэхэ хабааттар сахалыы уус - уран суруйуу баар буолуон ис сµрэхпиттэн ба ± арбытым . Ол санаам тардыстыытын кірдібµлэ эбитэ дуу , билигин Николай Уус диэн аатынан киэІник биллибит Николай Федорович Борисов " Ытыллыбыт буулдьа " диэн сэґэнэ 1981 с . тахсыбытын дьон - сэргэ биґирээбитин истэммин булан аахпытым . Салгыы » Тэрээ ´ ини тµмµктµµрµгэр парламент тутууга уонна ДьУоКХ - ± а сис кэмитиэтин председателэ Николай Костромин дьиэ - уот , коммунальнай ха ´ аайыстыба объектарын µлэтин ту ´ унан боппуруос уустугун уонна « ыарыылаа ± ын » бэлиэтээтэ . « Бу салаа ± а кэнники кэм ² э µлэ тупсуута бэлиэтэнэр , ол гынан баран , бы ´ аарыллыахтаах проблема билигин да µгµс » , - диэтэ Николай Костромин . Мин санаабар ¥ ТСН эксперименигэр киириэхтээх оскуола коллектива дуу ´ анан µбµлээ ´ ин киирбитин кэннэ оскуола ± а т ³ ´ ³ харчы тиксиэхтээ ± ин билигин билиэхтээх . Быйыл 2008 сыл бала ± ан ыйыгар Республика оскуолатын а ² аара µлэ т ³ л ³ бµрµн са ² а ньыматын эксперименигэр киириэхтээх . Ол гынан баран кулун тутар ый бµтµ ³ р диэри биир да улуус дуу ´ анан µбµлээ ´ ин киирдэ ± инэ оскуолаларын µбµлээ ´ ин кээмэйэ хайдах уларыйыахтаа ± ын билбэккэ олорор этэ . Биллэн турар , µ ³ рэх салаатын и ´ инэн аа ± ыы - суоттаа ´ ын са ± аламмыта буолуо да , начаалынньыктар муус устар ыйга биир да чуолкай сыыппаралара суох олорор этилэр . Улуус билбэтин нэ ´ илиэк хантан билиэй ? А . Федоров дирбиэн - дарбаан бөҕөтө буолан , аны « сир баайын хостуур тэрилтэ буоллубут » диэн 1999 сыллаахха биллэрэн турар : « СахаИнвест » барыска таҕыста , 2 , 7 мөл . ыраас дохуоттанныбыт ! » Онон , били , сордоох ваучербыт ол - бу араас « күөх фишкаларынан » эргийэн - урбайан , 2005 сыллаахха « Амазаркан » диэн Читаҕа баар көмүстээх сири атыылаһарга тиэрпит . А . Федоров силин быһа ыйыста - ыйыста « биллэрэ , чинчиллибитэ эрэ 20 туонна саппаастаах , эһиилгиттэн 100 киилэттэн итэҕэһэ суох көмүһү хостоон барыахпыт » диэн эппитин кэнниттэн , тыла сойо да илигинэ « Амазарканын атыылаабыт » диэн сурах тарҕаммыта . Сэрэйдэххэ , үүтүн - сүөгэйин халбыйан баран утаардаҕа . Тыа сирин сайыннарыы бырагыраамата , омос көрүүгэ , үлэһити төгүрүччү өйүүр курдук да , иһэ истээх . Тутар сыана син биир ороскуоту саппат . Соҕотуопканы син биир урукку тэрилтэлэр оҥорор буоллулар . Үлэһит буоллаҕына чунуобунньук « бас билиитигэр » хаалла . ( Салгыыта . Иннин хаґыат 191 № - гэр кір ) Дэлби титирээн , тииґим тииспэр ыпсыбат буола бабыгыраан уґуктан кэллим . Уот диэки сыппыт ойо ± оґум бµтµннµµ кырыаран µп - µрµІ буолбут . Халлаан суґуктуйан томторум µрдµттэн манчыыктарым барыаран кістіллір . Ыксааммын , бэрт тиэтэлинэн бі ± µірбµт тарбахтарбынан ба ± ыастан испиискэм маґын барыы сыґан , нэґиилэ уот оттон чэйим тобо ± ун сылытынным . Аны кус кэлиэ диэн кутаабын тэпсэн умуруордум . Сылаас чох µрдµгэр µіт лабааларын тоґута тутан тэлгэнэн олорон итии чээй иґэн дьэ , арыый холкутуйдум ээ , - дии - дии о ± онньор кµлэн кэтэ ± э титирэстээтэ . - Ити икки ардыгар халлаан лаппа сырдаан бастакы саґар ± аны кытта тэІІэ кітір - сµµрэр уґуктан ойуур иґэ чыычаах ырыатынан туолла . Кµілµм µµт µрµмэтинии чараас мууґунан бµрµллэн сарсыардааІы сірµµн тыалтан ибир - ибир дьалкылдьыйа сытар . Дурдабар киирэн уум µрдµн , манчыыктарбын одуулаан балайда олордум . Эмиэ туох да биллибэккэ барда . Кус кэлиэ диэн кэтэґэ сатаан , устунан утуктаан халтаґаларым ыараан , харахтарым сабылла тураллар , дурдам кэтэ ± эр ійінін утуйар , утуйбат икки ардынан нуктуу олордум . Тіґі ір итинник олорбутум буолла , арай уум быыґынан иґиттэхпинэ дурдабын іІійін туран ким эрэ : " Киэр бар , мантан ! " - диэн суостаахтык бардьыгынаан то ± о барда . Соґуйан да , куттанан да " ¤ уу ! " диэбитинэн саабын харбаан ыллым , сэрэнэн дурдабыттан быган тулабын эргиччи кірµммµтµм , ким да суохха дылы . " Хайалара кэлэн дьээбэлэнэрий ? " дии санаан : Салгыы » - Мин олорор кыбартыырабар уу да , ититии да суох , арааран кэбистилэр . Муус устар 22 күнүттэн сонноох , баата ыстааннаах утуйа сылдьабын . Тоҕо оннугун ыйыталастахха , « ханнык эрэ кыбартыыраҕа уу тоҕо барбыт » диэн буолар . Аны туран ол дьиэбит күлүүһүн тыла суох үһү . Көрөргүт курдук , дьиэ барыта сэбиэскэй кэмнээҕи , кыбартыыра үксэ иччитэх . Оннук олоробут . Соҕотох мин эрэ тоҥор буолбатахпын , дьиэбит 50 кыбартыыралаах . Сотору - сотору трасса турбата тэһэ ыстанан кыһыны быһа сордуур . Ол иһин наар тымныы буолар . Күнүстэри - түүннэри тоҥо - хата сылдьар киһи тугунан дьарыктаныай ? « Итии киллэринэбин » диэн матыыптаан дьон арыгыга ылларар . Наһаа барда . Ол түмүгэр , дэҥ - оһол , өлүү - сүтүү элбэх . Ол иһин ити ОДьКХ боппуруоһун сэргэ , арыгыны эмтээһини туруорсуохпун баҕарабын . Буолаары турар " Азия о ± олоро " оонньуу кыттааччыларга бэйэлэрин кµµстэрин холоноллоругар , сатабылларын туттан ис кыахтарын кірдіріллірµгэр то ± оостоох тµгэн буолар . Манна бары кэриэтэ аан бастакыларын , норуоттар икки ардыларынаа ± ы таґымнаах кµрэхтэґиигэ киирсэллэр . Онон , кинилэри µрдµк аат , талаан арыллыыта эрэ буолбакка , ійтін - сµрэхтэн сµппэттик иІэр µтµі ійдібµл кµµтэр . Биґиги спортсменнарбыт , ааспыт оонньууга ситиспит кирбиилэриттэн тµспэттэригэр кыґаллаллар . Итинэн сибээстээн µлэ - хамнас хаамыытын , бэлэмнэнии тиґигин билсэ таарыйа пауэрлифтинг хамаандатын сµрµн тренерэ П . Н . Давыдовы кытта кірµстµм . - Петр Николаевич , биґиги аа ± ааччыларбытыгар бэйэІ µлэІ - хамнаґыІ туґунан кылгастык билиґиннэриэІ буолаарай ? - Пауэрлифтинг икки хайысха ± а арахсар . Бастакытынан , паралимпийскай программа . Манна тирэнэр - хамсанар ( опорно - двигательный ) аппарата эмсэ ± элээґиннээх о ± олор ( ДЦП , ампутация ) киирэллэр . Иккиґинэн , анал Олимпиада . Манна коррекционнай оскуола - интернат , коррекционнай кылаас µірэнээччилэрэ хапсаллар . Мин , кэмчи кыахтаах ( с ограниченными возможностями ) уонна инбэлиит о ± олор пауэрлифтиІІа республикатаа ± ы хамаандаларын сµрµн тренерэ буолабын . Ону таґынан , ба ± а іттµбµнэн , инбэлииттэр спортарын ассоциациятын спортивнай директорынан µлэлиибин . Республикатаа ± ы эдэр инбэлииттэри реабилитациялыыр профессиональнай - образовательнай уонна медицинскэй - социальнай лицей - кииІІэ физкультура учууталынан µлэлиибин . БилиІІитэ маннык µірэх тэрилтэтэ Дальнай Восток Федеральнай уокуругар со ± отох буолар . Манна республика араас муннуктарыттан эдэр инбэлииттэр кэлэн µірэнэллэр , реабилитацияланаллар . - Сµрµн тренеринэн хаґааІІыттан µлэлиигин ? - 2004 сыллаахха " Азия о ± олоро " норуоттар икки ардыларынаа ± ы III спортивнай оонньуулар чэрчилэринэн инбэлииттэр спортарын ассоциацията , Ґлэ уонна социальнай сайдыы министерствота кі ± µлээґиннэринэн пауэрлифтиІІа норуоттар икки ардыларынаа ± ы турнир ыытыллыбыта . Ити сылтан ыла сµрµн тренеринэн µлэлиибин . Манна Россия 12 регионуттан 50 эдэр инбэлиит кµін кірсµбµтэ . ПауэрлифтиІІа биґиги маІнайгы хардыыбыт этэ . Ол да буоллар , ситиґиилээхтик кыттан , бэйэбит кыахпытын кірдірін , пауэрлифтины 2008 сылга " Азия о ± олоро " норуоттар икки ардыларынаа ± ы IV спортивнай оонньуу программатыгар киллэрдилэр . - Бэлэмнэнии чэрчитинэн туох сбордар , кµрэхтэґиилэр ыытылыннылар ? - Оонньууларга бэлэмнэнии быґыытынан араас спортивнай тэрээґиннэр ыытылыннылар . Ол курдук , эт - хаан ( физическэй ) іттµнэн кэмчи кыахтаах уонна инбэлиит о ± олор ортолоругар республика ± а бастыыр иґин кµрэхтэґии тэрийбиппит . Сµнньµнэн хамаанда онно сµµмэрдэммитэ . Ити кэнниттэн пауэрлифтиІІа Дьокуускай куорат аґа ± ас чемпионатыгар кыттыыны ылбыппыт . Салгыы муус устар ыйга Алдан куоракка ыытыллыбыт республика ± а кыргыттарга уонна уолаттарга ( 18 саастарыгар диэри ) бастыыр иґин кµрэхтэґиигэ киирсибиппит . Онно Дьокуускай куораттан то ± ус о ± о барбыта , сорохтор олохтоохтор уонна нерюнгрилар этэ . Барыта то ± ус мэтээли ылары ситиспиппит : 4 кыґыл , 4 µрµІ кімµс уонна 1 боруонса . Биґиги лидердэрбит µчµгэй тµмµгµ кірдірбµттэрин бэлиэтиир то ± оостоох . Ол курдук , биир о ± о маастарга кандидат нуорматын , алта о ± о I уонна икки о ± о II улахан дьон разрядын толордулар . Ити курдук , баара - суо ± а биэс ый иґигэр , баара ± ай ситиґиилэннилэр . Онтон улахан дьон ортотугар ыытыллыбыт Дьокуускай куорат аґа ± ас чемпионатыгар эмиэ кµµспµтµн холонон кірбµппµт . Салгыы Нерюнгри куоракка буолбут Дальнай Востокка бастыыр кµрэхтэґиигэ ситиґиилээхтик кыттыбыппыт . Сµµмэрдэммит хамаанда сµрµн састааба онно талыллыбыта . - Хамаанда ± а хайа улуус о ± олоро сµµмэрдэннилэр ? Тренерскэй састаапкыт хайда ± ый ? - Республика сµµмэрдэммит хамаандатыгар сµнньµнэн Дьокуускай куораттан , Алдан оройуонун Нижнэй Кураанах біґµілэгиттэн , Нерюнгри оройуонун Серебрянай Бор біґµілэгиттэн , МэІэ - ХаІалас , Бµлµµ уонна Јлµіхµмэ оройуоннарыттан киирдилэр . Сµрµн тренер буоларым быґыытынан , Нижнэй Кураанах біґµілэгин тренерэ , " Якутзолото " спортивнай комплекс инструктора Н . Ю . Юсупов уонна Серебрянай Бор біґµілэк коррекционнай оскуола - интернатын тренерэ А . А . Соснин таґаарыылаах µлэлэрин бэлиэтиэм этэ . Сµрµн µлэґиттэрим , тµмµгµ биэрэр дьонум кинилэр буолаллар . Оттон , Дьокуускай куоракка 27 нµімэрдээх оскуола физкультура ± а учуутала А . В . Мегежекская уонна 34 нµімэрдээх коррекционнай оскуола - интернат тренерэ Ю . И . Ощепков кімілірі улахан . - Оттон атын улуустарга пауэрлифтинынан дьарыктамматтар дуо ? - Бу спорт кірµІµнэн дьарыктанарга чопчу анал база эрэйиллэр . Хайаан да ± аны штанга , стойка ирдэнэр . Хомойуох иґин , биґиги улуустарбытыгар оннук база суох . Ону таґынан µрдµк бэлэмнээх ( квалифицированнай ) , бэйэтин дьыалатын толору билэр тренер наада . Улуустарга кадр боппуруоґа кытаанах , тустаах тренердэр суохтар . Биґиги сµрµн харгыспыт манна сытар . Биґиги , пауэрлифтиІІа о ± олору 14 саастарыттан дьарыктыыбыт . Ол эрээри , тіґінін эрдэ эрчиллэллэр да , соччонон ситиґии , тµмµк µчµгэй кірдірµµлээх буолар . Холобур , балтараа сааґыгар диэри хаампатах , ДЦП диагностаах Лёня Душкевиґы 11 сааґыгар ийэтэ а ± албыта . МаІнай кэлэригэр нэґиилэ хаамар этэ . Биґиэхэ номнуо µґµс сылын ситимнээхтик дьарыктанар . Билигин 40 кг ірі тардар , 60 кг штангалаах чохчойор , 60 ірі анньар . Пауэрлифтинынан дьарыктанан оонньууга кыттар чиэскэ тигистэ уонна олоххо бэйэтин суолун булла дии саныыбын . Дьаныардаах дьарык µтµі тµмµгэ ити буолбатах дуо ? Онон пауэрлифтинг - реабилитация биир кірµІэ . - Ол аата эґиги спордунан дьарыктыы таарыйа , реабилитациялыыр буоллаххыт дии . - Оннук . Инбэлиит аныгы общество чилиэнэ буоларын умнуо суохтаахпыт . Билигин да ± аны общество итини ійдµµ илик . О ± о инбэлииккэ бол ± омто кµµґµрµіхтээх . " Реабилитация " , " адаптация " диэн тыллар киирдилэр . Биґиги бу тылларга оло ± уран µлэлиибит . Билигин эдэр инбэлииттэрбит , инбэлиит о ± олорбут ханна олороллоруй ? Дьиэлэригэр , тµірт эркиннэригэр . Бу о ± олору дьиэлэриттэн общество ± а таґаарабыт . Аныгы общество ± а адаптацияланыы процеґа наада . - Ааспыт " Азия о ± олоро " оонньуу чэрчитинэн ыытыллыбыт кµрэхтэґиигэ хас мэтээли ылбыккытый ? Быйыл хайаґыахпыт дии саныыгыт ? - 2004 сыллаахха 12 мэтээли ылары ситиспиппит : 9 кыґыл , 2 µрµІ кімµс уонна 1 боруонса . Билигин да ± аны , утарсааччыларбытын кытта куґа ± ана суохтук кµін кірсµіхпµт дии саныыбыт . 4 кыґыл , 2 µрµІ кімµс , 2 боруонса мэтээллэри ыларга суоттанабыт . Ол эрээри , ааспыт оонньууга тас дойдулартан биир да хамаанда кыттыбата ± а . Оттон бу сырыыга Казахстан , Монголия уонна Таиланд кытталларын биллэрдилэр . Тас дойдулартан Таиланд бастыІнар кэккэлэригэр сылдьар . Аны , Россия регионнарыттан Иркутскай , Хабаровскай , Томскай кµµстээх хамаандалаахтар . Онон сµрµн утарсааччыларбыт кинилэр буолуохтара диэн саба ± алыыбыт . - Сµрµн харгыстаргыт туохха сыталларый ? - Сµрµн проблемабыт , биґиги эбии µірэхтээґин систематыгар киирбэтэхпит буолар . Эбии µірэхтээґининэн инбэлиит о ± олору кытта дьарыктанар биир да ± аны анал специалист суох . Ити ааттаталаабыт тренердэрим ба ± а кµµґµнэн , " сыгынньах илиилэринэн " µлэлиир дьон . Ким эрэ бу о ± олору кытта дьарыктаныан наада . Ол эрээри , эрэлбитин сµтэрбэппит . Аныгыскы µірэх сылыттан о ± о спортивнай оскуолаларыгар инбэлиит о ± олору эрчийэр біліх аґыллыа диэн санаабытын тµґэрбэппит . Бу , тµірт сыл тухары араас инстанцияларга сурук суруйдубут , бэйэбит да ± аны баран кэпсэттибит . Ол эрээри , туох да тµмµгµ ситиспэтибит . Онон " Азия о ± олоро " оонньуу тµмµгµнэн эмиэ туруорсар санаалаахпыт . Тіґі эмэ , пауэрлифтинг улахан ситиґиини ылбыт кірµІ быґыытынан , тірдµс оонньууларга киллэриллибитин µрдµнэн , бу µс - тµірт сыл устата бол ± омто ууруллубата . Аны , билигин кэлэн биґигиттэн туох эрэ тµмµгµ , ситиґиини ирдииллэр . Биґигиттэн тугу ирдиэххэ сібµй ? Јскітµн ситимнээх µлэ суох буолла ± ына ! " Модун " спорткомплекс директора И . Ю . Григорьев , µс сыл устата нэдиэлэ ± э µстэ тренажернай саала ± а эрчиллэрбитигэр кіІµллээбитэ . Онон , тµгэнинэн туґанан , хаґыат ніІµі киниэхэ махталбытын тириэрдэбит . Людмила ПОПОВА . Хаартыска ± а : Республика сµµмэрдэммит хамаандатын чилиэннэрэ тренердэрин кытта . Автор тµґэриилэрэ . Саха сирин тустууктарыгар сµрэхпинэн - быарбынан биир ыалдьааччы буоларбынан , быйылгы Красноярскайдаа ± ы турниры хаґыатынан , радионан , телевизорынан кэтээн а ± ай биэрдим . Сонуну тар ± атар суруналыыс бырааттар , мэтээлгэ барыларын тиксиґиннэрэ сатыыр курдук хомойбут аІардаах суруйууларыттан киґи тугу да булан ылбат . " Кыым " хаґыат тохсунньу 29 кµнµнээ ± и нµімэригэр бэл , тустууктарбыт тренердэрин сууттуурга тиийэ курдук бооччойбуттарын аа ± ан хомойдум . " Орто Дойду сонуннара " эмиэ ити кµнµнээ ± и нµімэригэр Василий Васильев диэн автор син толору со ± ус суруйа сатаабыт да , олус тыІааґыннаах хапсыґыылары кырааскалаан , хай ± аан , тэІнээн суруйбата ± а хомолтолоох . Салгыы » Сунтаартан Р . Д . Иванов , И . Н . Васильев , И . Н . Иванов , Ньурбаттан Р . М . Тихонова , Үөһээ Бүлүүттэн Н . П . Корякин , Л . С . Афанасьева , Бүлүүттэн И . И . Иванов , А . Иванова , К . Харлампьева , Намтан К . Н . Тихонов , Мэҥэ - Хаҥаластан А . А . Скрябин , Амматтан В . Винокурова анаан - минээн кэлэн оһуокай күрэҕэр кытыннылар . Туймаада ыһыаҕын оһуокайын көрүн - нарын Дьокуускай куорат « Оһуокай » общество үҥкүүһүттэрэ иилээн - саҕалаан ыыталлара сөптөөх . Мэрия да , культура управлениета да кинилэр үлэлэрин , туруорсууларын мэлдьи өйүүллэр . Быйыл кыһын « Арчы дьиэтигэр » сокуоннайдык бэйэлэрэ туспа буруо таһаарынар буоллулар . Хас өрөбүл аайы оһуокайдаан дуоһуйа сынньаналлар . Мирнэйтэн сылдьар үҥкүүһүт В . Семенов : « Мин куорат оһуокайдьыттарыгар ымсыырабын . Хас өрөбүл аайы үҥкүүлээн талааннарын сайыннараллар , кинилэр сылтан сыл аайы сайдан иһэллэр . Онтон мин ыһыахтан ыһыахха үҥкүүлүүбүн уонна үрэх баһыгар сылгыларбын кытта бодьуустаһабын , онно оһуокай умнуллар . Сайын буолла да , Сунтаарынан , куоратынан оһуокайдаан бэспин дэлбэритэн , тириим тэнийэн , бэркэ дуоһуйан барабын » , - диэн кэпсиир . Кырдьык , куорат үҥкүүһүттэрэ бэйэ бэйэлэриттэн көҕүһэн сайдан иһэллэрэ баар суол . Убаастаммыт киhиэхэ холонон , боччумуруу біҕі буолан , кэтэс да кэтэс . Били " соторубут " кэлбэт да кэлбэт . Эбиэт чугаhыгар биир эдэр Ж . суоппар кэллэ . Биир да киhитэ суох . " Дьэ хомуйтуохпут " диэн буолла . Иномаркалаах Уйбааным да , дьонун хомуйан кэлиэхтээх суоппарым да оҕуруктаах ій " айымньылара " быhыылаах . Мин " күрүчүіккэ " хаптаран , ханна да халбаІнаабат гына хам кэлгиллибиппин дьэ ійдіітүм . Билигин Коркин уоппускатыгар Саха сирин таһыгар сынньана сылдьар эбит . Онон Виктория матырыйаалыгар тугу да хардара илик . Кыра уол улууһа - - Тулуй улууһа . Чингис - хан олорбут түөлбэтэ - Аурых ( ядро Великой ставки ) . Харылту - наур күөл чугаһыгар турбут . Эґэм сылгыны муІура суох сібµлµµрэ , миигин кыра эрдэхпиттэн аты миинэргэ µірэппитэ . " Сылгы баар буолан , биґиги норуот быґыытынан тыыннаахпыт . Ґйэлэр тіґі да биир - биир солбуллан аастыннар , саха норуота бу орто дойдуга баарын тухары сылгыга таптал уонна харыстабыллаах сыґыан тыыннаах буолуохтаах , " - диэн кини этэрэ . Эґэм ити тыллара миэхэ кэриэс курдуктар . Мин ону ірµµ ійдµµ - саныы сылдьабын . 2008 сыл тµмµктэнэрэ а ± ыйах чаас хаалла . Ол курдук , 2009 сыл - Ыччат сылынан биллэриллибитин бэркэ диэн билэ ± ит . Ааспыт сэрэдэ ± э , Ыччат Баала буолар кµнµгэр СР Правительствотын 1 № - дээх дьиэтин овальнай саалатыгар Правительство Председателин солбуйааччы Александр Власов уонна республика сµрµн ведомстволарын , министерстволарын салайааччылара саха ыччатын сµмэтэ дэнэр эдэр дьонун кытары кірµстµлэр . Мунньа ± ы ыччат министрэ Алексей Еремеев иилээн - са ± алаан ыытта . Александр Власов мунньа ± ы арыйар этиитигэр Россия µрдµнэн кэлэр 2009 сыл эдэр дьон сылынан биллэриллибитин тоґо ± олоон туран , мустубут ыччаты э ± эрдэлээтэ . Кэлэр сылга ыччакка ураты бол ± омто уурулларын этэн туран , кіхтііх буолалларыгар сµбэлээтэ . Салгыы мунньахха кыттыбыт дьон дакылааттарын , этиилэрин билсиэ ± иІ . Виктор Колесов , " ХаІалас " МТ баґылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы , 26 саастаах эдэр киґи : - ХаІалас улууґугар ааґан эрэр сыл Ыччат сылынан биллэриллибитэ . Биґиги бу сылга кідьµµстээхтик , таґаарыылаахтык µлэлиэхпит диэн эрэннэрбиппит . Ол туолла . Ыччакка сыґыаннаах элбэх тэрээґиннэри ыыттыбыт . Ыччат государственнай политиката олоххо киирэригэр , эдэр ыаллар дьиэнэн хааччыллалларыгар , ыччат патриотическай ійі - санаата уґуктарыгар , маассабай спорт сайдарыгар уо . д . а . кµµскэ µлэлээтибит . Кэлэр сылга іссі кµµскэ ылсан µлэлиир санаалаахпыт . Улууспут дьаґалтата кэлэр сыллаа ± ы ыччат политикатыгар кірµллэр бюджеты аччаппата . Урукку 1 мілµйµінµнэн хаалла . Иван Степанов , брейк - дансы сайыннарар ыччат общественнай тµмсµµтµн председателэ : - Саха сирин ыччатын кэлэн иґэр СаІа дьылынан э ± эрдэлиибин . Брейк - данс студиятыгар билигин 150 - тахса ыччат дьарыктанар . Биґиги студиябытыгар сылдьар ыччат чіл оло ± у тутуґар . Элбэх ыччат дьарыктаныан ба ± арар . Эрчиллэр саалабытын бэйэбит сµµрэн - кітін булабыт , аренда тілібµрµн эмиэ бэйэбит тілµµбµт . Эґиил µґµс тігµлµн " The north battle " республикатаа ± ы фестивалы тэрийиэхпит . Кэлэр сыл Ыччат сылынан биллэриллибитэ олус махталлаах дьыала . Ити бэлиэ тµгэни мµччµ туппакка , ыччат дьон бары эйгэ ± э кµµскэ µлэлиэх , сайдыах тустаахпыт . Михаил Кудрин , Ыччат парламенын председателэ : - Мин соторутаа ± ыта Ыччат парламенын иккис ыІырыытыгар председателинэн талыллан µлэлээн эрэбин . Сыал , былаан µгµс . Ыччат кыґал ± ата элбэх . Ол курдук , ыччат дьон µлэлээх , социальнай іттµнэн кімµскэллээх буолалларыгар кіміліґµіхтээхпит . Ыччат арыгыга , наркомания ± а охтон эрэрэ олус хомолтолоох . Манна биґиги сіптііх суолу тобулуох тустаахпыт . Бары биир сµбэнэн , сомо ± олоґон µлэлиэххэ , оччо ± уна барытын ситиґиэхпит . Онуоха кэлэр сыл ыччат сылынан биллэриллибитэ биґиэхэ тіґµµ кµµґµнэн буолуохтаах . Федот Желобцов , " Северо - Восток Трансстрой " ХЭТ Дьокуускайдаа ± ы филиалын монтера : - Мин культуролог µірэхтээхпин . СГУ саха филологиятын уонна культуратын факультетын бµтэрбитим . 2004 сыллаахха устудьуоннар тутар этэрээттэрин байыастарын кэккэлэрин хаІатан µлэлии киирбитим . Тимир суол тутуутугар µлэлээбиппит , ону олус сібµлээбитим . Ол иґин , Нерюнгрига тимир суол монтерун идэтигэр µірэммитим . Билигин идэбинэн бэркэ µлэлии сылдьабын . Эдэр дьон тимир суол , промышленность идэтин баґылыырга тиэтэйиІ . Роман Губко , СГУ устудьуоннарын профсоюґун председателин солбуйааччы : - Барыгытын кэлэн иґэр СаІа дьылынан э ± эрдэлиибин . СГУ - га 12 тыґ . тахса устудьуон µірэнэр . Онон биґиги аармыйабыт улахан . Ыччат сылынан эґиил элбэх тэрээґиннэр ыытыллыахтара . Биґиги сµрµн сыалбыт устудьуоннары тµмµµ уонна кинилэр интэриэстэрин кімµскээґин буолар . Маны тэІэ , эґиилги сылга хоту улуустартан сылдьар устудьуоннар бырайыастарыгар 50 бырыґыан чэпчэтиини оІороллорун туруорсуохпут . Саамай улахан сыалбытынан Сэргэлээххэ о ± о саадын туттарыы буолар . Бу олоххо киириэн сіп . Јскітµн бары биир сµбэнэн µлэлээтэхпитинэ . О ± олоох ыал устудьуоннарга тіґі эрэ µчµгэй , табыгастаах буолар этэ . ( Бу этиини ыччат дьон олус сэргии иґиттэ . Кырдьык , о ± о саада тутуллара буоллар ыал устудьуоннар абыраныа да этилэр . - А . Т . ) Тµмµккэ тылы СР ыччат политикатыгар министрэ Алексей Еремеев бэйэтэ ылла : - Ыччат сыла биґигини элбэххэ эбээґинэстиир . Ыччат государственнай политиката диэн тугуй ? Ыччат олоххо миэстэтин буларыгар усулуобуйа тэрийии , кіміліґµµ буолар . Ыччат µірэхтэнэригэр , µлэлииригэр сіптііх µлэлэр , тэрээґиннэр ыытыллаллар . Барыта бэйэ ± ититтэн тутулуктаах . Билигин да тіріппµттэрин моонньугар олорор эдэр дьон бааллар . Миэхэ приемІа эдэр дьон сылдьыахтаахтарын оннугар эбээлэр , эґээлэр , тіріппµттэр киирэннэр , о ± олорун хайдах дьиэлиир туґунан , о . д . а . боппуруостары быґаарсаллара хараастабыллаах . Маннык буолуо суохтаах . Эдэр дьон барытын бэйэ ± ит быґаарсар , туруулаґар буолуохтааххыт . СаІаттан саІа идеялары этэІІит , инники кµіІІэ тахсарга дьулуґуохтааххыт . Эґиэхэ эрэлим улахан ! * * * Кэлэр сыл ыччакка улахан суолталаах сыл иґэр . Ону хас биирдии Саха сирин ыччата ійдµіх тустаах . Бары биир сомо ± о буолан , Ыччат сыла республикабытыгар µрдµк таґымнаахтык , киэІ далааґыннаахтык ыытылларыгар туох баар кµµспµтµн , ійбµтµн - санаабытын ууран туран µлэлиэхтээхпит . Александр ТАРАСОВ . Мария ВАСИЛЬЕВА хаартыска ± а тµґэриилэрэ . Степан Николаевич Сивцев - Доллу . Күн өрөгөйүн кэмигэр , ыһыах ыйыгар 60 сааһын бэлиэтээри олорор . Доллуну « олорор » диир , арааһа , табыллыбыта буолуо . Кини киһи кэлэрэ - барара , үлэлиирэ - хамсыыра , сүүрэрэ - көтөрө , кэпсэтэрэ - ипсэтэрэ , булара - талара хара баһаам буоллаҕа . СР Дьиэ кэргэн уонна о ± о аймах дьыалаларыгар комитет " Чіл олох " десана Уґук Хоту сиргэ сытар Абый улууґугар сырыытын туґунан " Саха ыалын " ааспыт нµімэригэр сырдаппыппыт . Десант бастакы білі ± і ҐрµІ Хайа біґµілэгиттэн 6 чааґы быґа массыынанан айаннаан ( Абый улууґун тыґыынчаттан тахса ахсааннаах улуу кµіллэрин устун ) Кэбэргэнэ ± э тиийэн хонон , сарсыныгар Сыаганнаахха кэлбиппит . Десант сырыыта РФ уонна СР Президеннэрин Анал этиилэрэ тахсыбыт кэмнэригэр сіп тµбэспитэ . " Биґиги дойдубутугар олорор 26 мілµйµін о ± о бары іттµнэн сайдыахтаах , доруобай , дьоллоох , дойду дьоґун гражданина буола улаатыахтаах - бу биґиги бастакы уочараттаах сорукпут " , - диэн Д . Медведев Анал этиитигэр чопчуламмыт санаалары " былаах туттан тиийбит " дьоннорунан буолбуппут бэйэтэ туґунан эппиэтинэстээ ± э . То ± о диэтэххэ , хоту дойдуга олох ыарахаттарын утары хоґууннук охсуґар хоодуот дьон эрэ олорор буолуохтаахтарын билэрбит . Онон нэґилиэнньэни кытары киэІ кэпсэтиигэ арыгылааґыны утары бµттµµн охсуґууну сэргэ , о ± о - аймах доруобуйатын , кэнчээри ыччаппыт кэскилин туґунан араас санаалар этиллибиттэрэ . Салгыы » Дэбдиргэ с . олохтоохторо олоІхону µйэтитиигэ олус элбэх µлэни ыыппыттарын билиґиннэрдилэр . Ол курдук , Дэбдиргэ музейын салайааччыта Варламова Анна Павловна Григорьева Анна Петровналыын нэґилиэктэрин олоІхоґуттарын туґунан матырыйааллары хомуйан , сааґылаан бµтµн научнай µлэ суруйбуттар . Кинилэр кэпсииллэринэн , « Дьулуруйар Ньургун Боотур » олоІхону сурукка аан бастаан олоІхоґут , Дэбдиргэ олохтоо ± о Константин Григорьевич Оросин киллэрбит . Игидэй нэґилиэгэр уопсайа 21 олоІхоґут олорон ааспыт эбит . Бэлиэтээн эттэххэ , Дэбдиргэлэр улуу дьонноро олорон ааспыт сирдэринэн туристическай маршрут оІорбуттара биґирэннэ . Маннык хас биирдии нэґилиэк олорон ааспыт олоІхоґуттарын сиґилии ырытан , тµмэн , чуолкайдаан хаалларара , о ± ону µірэтэргэ туґанара кэлэр кілµінэлэргэ ытык иэґэ буолар . Кыра - кыралаан маннык µлэлээн истэххэ µлэ тµмµгэ кістін иґиэ этэ . Тахсыбатын ханнык диэн сыалтан , Саха өрөспүүбүлүкэтин ИДьМ уонна прокуратура үлэһиттэрэ манна олорор омук дьонун түмсүүтүн баһылыктарын кытары көрүстүлэр . Бу дьон биир хааннаахтарыгар Москубаҕа тахсыбыт айдаан туһунан « өйдөтөн » кэпсииллэригэр , экстремизм диэн төһө - хачча ыар буруй буоларын , ол хайдах кырыктаахтык накаастаныан сөбүн туһунан ирэ - хоро билиһиннэриэхтээхтэр . И . Гоголев пьесатынан " Дыгын Дархан " спектаклы биир бэйэм дьиксинэ кµµппµтµм … Пьеса ааспыт µйэ 60 - с сылларыгар суруллубута . Оттон ол са ± ана бэйэ историята диэни билиммэт , норуотуІ урукку оло ± ун , биллэр - кістір дьонун кэлтэччи µі ± µµ оІостон , баґаа ± ырдан , куґа ± анын ірі тутан кэпсиир кэммит этэ . Баайдар бары батталлаахтар , хаан олбохтоохтор . Оттон сахалар наар бэйэ - бэйэлэрин кытта кыргыґа , ілірсі сылдьыбыт дьон . Оннук кыргыґан ілін эрдэхтэринэ нууччалар кэлэн ірµґµйбµттэрэ , быыґаабыттара - абыраабыттара диэн буолара . Норуот урукку оло ± ун ньµдьµрэтэн кірдірµµ сэбиэскэй былааска олус табыгастаа ± а . Эґиги им балайга харбыалаґа , баай батталыгар умса - тінні тµґэ сырыттаххытына Јктііп ірібілµµссµйэтэ , сэбиэскэй былаас , Улуу хомуньуус баартыйа µрµІ тыыІІытын іллійдіібµтэ , кµІІµт тахсыбыта , кµірэгэйгит ыллаабыта диэн махтаннара , сµгµрµтэ сатаабыттара а ± ай . Оннук кулуттуу ійтін - санааттан билиІІэ диэри босхолоно иликпит . Ааспыт олохпут барыта хараІа кыраасканан ойууланара , туох эмэ сырдыгы , µчµгэйи ойо тардан кірдірµµ да кыаллыбат этэ . Оннук ньµдьµ - балай ирдэбил олох бары араІатыгар , ордук культура , искусство айымньытыгар кµµскэ дьайбыта . Салгыы » - - Хотторорум ! Сүүрбэ , отут киһиттэн хотторумунаҕын ! Тимиринэн илдьи тутуллубутум да баара . Дьиэлээхтэрим билбэттэрин курдук дьүһүн - дьаабы буолан кэлэрим . РФ президенин 07 . 05 . 2008 с . 714 № - дээх « Аҕа дойду Улуу сэриитин бэтэрээннэрин дьиэнэн хааччыйыы » диэн Ыйааҕынан С £ сэрии бэтэрээннэрин дьиэнэн хааччыйыы үлэтэ көхтөөхтүк ыытыллар . / / Горнайдар уопуттарыттан кэпсиибит Мин кыра сылдьан сири тиІилэхтии - тиІилэхтии : " Бу сир анныгар ньиэп баар ! " диирбин ійдµµбµн . Ол са ± ана сир баайа ханна баара чып кистэлэІІэ тутуллара . Билигин биллибитинэн , Саха сирин иэнин улахан аІара ньиэп , газ , алмаас баайдаах эбит . АІардас чинчийиллибитинэн 800 кимберлитовай туруупка баара биллэр , онтон 10 - гар алмаас хостонор . Саха сиригэр " 2020 сылга диэри СР оІорумтуолаах кµµстэрин , транспорын , энергетикатын кэлимник сайыннарыы схемата " диэн мэІэ бырайыак µлэлээн эрэрин бары билэбит . Схема ± а уматык - энергетика комплекса , алмааґы , кімµґµ хостооґун , ойуур уонна агропромышленнай комплекс сайдыыта сµрµн хайысха быґыытынан ыйыллар . БідіІ инвестиционнай бырайыактар : ньиэп турбатын , гидроэнергетическэй объектары , суолу - ииґи тутууга , сир баайын ( ньиэп , газ , чох , металл , о . д . а . ) хостооґуІІа µлэлииллэр . Онон сыал - сорук улахан . Салгыы » Тымныы тыйыс халлааннаах дойдуга олорорбут син биир доруобуйабытыгар охсоро биллэр суол . Соторутааҕыта биллибитинэн , республиканскай балыыһа иһинэн үлэлиир гинекология салаата отут миэстэлээҕиттэн уона эрэ хаалбыт . Бу өрөспүүбүлүкэҕэ региональнай тымыр ыарыытыгар аналлаах киин аһыллыбытынан сибээстээн гинекология отделенията кыччаан биэрбит . Тымыр уонна сүрэх ыарыытын эмтииргэ киин аһыллыбыта , биллэн турар , үчүгэй . Онтон ыарахан туруктаах дьахталлар ханна сытан киһи - хара буолан эмтэнэллэр ? Медцентр иһинэн баар гинекология отделениятыгар ыарахан ыарыһах дьахталлары ылбакка сатыыллар . Онно отут миэстэ баар . Куорат сытар балыыһатын гинекологията 60 миэстэлээх . Мунньаҕы бастакы вице - премьер Геннадий Алексеев салайан ыытта . Быйылгы сылга « Сахатранснефтегаз » бүддьүөккэ уопсайа 578 мөл . солк . киллэрбит . А . Скрыбыкин дебиторскай ( тута тілінүллүбэтэх ) иэс үрдүгүн бэлиэтээтэ : сыл саҕаланыыта 210 міл . солк . тэІнэспит . Мантан үксэ - бэлиэр тиэрдиллибит таґаҕас иґин . « Якутоптторг » аґы - үілү улуустарга тиэрдэн , оннооҕу тэрилтэлэр дьаґалларыгар биэрэр соруктаах . Ол таґаҕаґы дьаґайар тэрилтэлэри олохтоох дьаґалта талан ылар . А . Шарин эппитинэн , итинник тэрилтэлэр үлэлэрин сүрүннүүр үлэ ситэтэ суохтук ыытыллар . Ол түмүгэр сорохтор ылбыт табаардарын кэмигэр тіліібіттір , ол иґин ардыгар суутунан эрэ быґаарсарга тиийиллэр . Маннык балаґыанньаттан тахсарга « муниципальнай мэктиэ » диэни киллэрэр тоҕоостоох . Ону сокуон - нуорма базатын саІартахха эрэ ситиґиэххэ сіп . Инньэ гынан , бу үлэни сүрүннүүр Госкомторг салаа тэрилтэҕэ туґааннаах үлэни ыытарыгар сорудах бэрилиннэ . Итини сэргэ вице - премьер үлэґиттэр хамнастарын үрдэтии , « Якутоптторг » тэрилтэҕэ Арктика улуустарыгар оҕуруот аґын тиэрдии боломуочуйатын биэрии боппуруостарын быґаарарга сорудахтаата . Итинник ааттаах " тігµрµк остуол " Саха иккис конгреґын чэрчитинэн , СР Бэчээккэ , телевидениенэн уонна радионан биэрии дьыалаларыгар департаменын кі ± µлээґининэн бу ааспыт оптуорунньукка СР Национальнай библиотекатыгар ыытылынна . Салгыы » Иллэрээ сыллаа ± ыта уонна былырыын субуруччу СР Правительствотын Бэрэссэдээтэлэ Е . А . Борисов биґиги улууспутугар кэлэн угут сыллар содулларыттан ууга барбыт сирдээх - уоттаах нэґилиэктэринэн сылдьан , о . э . миэстэтигэр µіскээбит уустук балаґыаньаны кірбµтэ - истибитэ . Ону сэргэ улуус салалтата уонна олохтоох нэґилиэнньэ норуот хаґаайыстыбатын бары салааларыгар , ол иґигэр тыа хаґаайыстыбатыгар , µірэ ± ириигэ , доруобуйа харыстабылыгар уо . д . а . салааларга сэбиэскэй кэм са ± аттан быґаарыллыбатах кэккэ боппуруостары туруорсубутун барытын сурунан , дьон - сэргэ кітіхпµт µгµс - элбэх этиитин бэлиэтэнэн барбыта . Оттон 2008 сыл алтынньы 10 кµнµгэр кэлэ сылдьан былырыыІІы сырыытын тµмµгµнэн ылыллыбыт дьаґаллар туолууларын тус бэйэтинэн кэлэн бэрэбиэркэлээбитэ уонна іссі эбии дьаґаллары ылыммыта . Тыл тыалга быра ± ыллыбат Ол курдук СР Правительствотын Бэрэссэдээтэлэ Е . А . Борисов Ґіґээ Бµлµµ улууґугар 2008 сыл алтынньы 10 кµнµнээ ± и сырыытын тµмµгµнэн , сµрµннэрин эрэ эттэххэ , биґиги улууска чопчу тыа хаґаайыстыбатыгар сыґыаннаан 2008 - 2011 сс . ыытыллыахтаах мелиоративнай µлэ программатын чэрчитинэн Ґіґээ Бµлµµ улууґугар мелиоративнай µлэлэргэ анаан кыґыІІы суолунан 3 гусеничнай экскаваторы , ДТ - 75 базатыгар 3 бульдозеры тиэйэн а ± аларга дьаґал бэриллибитэ . Оттон транспорка , сибээскэ , информатизация ± а сыґыаннаан 2009 сылга кырыы нэґилиэктэргэ сайыІІы кэмІэ 10 авиарейс эбии бэриллэн , быйыл сайын тыа дьоно - сэргэтэ улаханнык абыраннылар . ДьиІинэн , сааскы халаан уутугар , суолу тутууга , сири нµілсµтµµгэ , ууну тµґэриигэ , оскуола тутуутугар , хапытаалынай ірімµіІІэ , газ киириитигэр , биирдиилэн дьоІІо кімі ± і туґаайыллыбыт о . д . а . µгµс боппуруоска сіптііх быґаарыылар уонна тустаах министерстволарга , ведомстволарга сорудах бэриллибитин уонна ол туолуутун туґунан отчуоттаатахха халыІ хаґыат барыта да сіп буолбат . Хоро ± о таас оскуола дьэндэйэр СР Правительствотын Бэрэссэдээтэлэ Е . А . Борисов 2007 cыл сайыныгар Хоро ходуґаларын кэрийэн , отчуттарыгар сылдьан турар . Онтон тіннін иґэн дэриэбинэ ± э киирэн Хоро курдук улахан нэґилиэк о ± олоро оскуолалара тэллэй буолан , хаґыс да сылын араас дьиэлэринэн бытанан µірэнэллэрин истэн , чахчы да балаґыанньа олус уустугун уонна ыараханын илэ кірбµтэ , итэ ± эйбитэ . Ол кэннэ олохтоох нэґилиэнньэни кытары кірсµґµµгэ Хоро ± о оскуоланы туттарарга дьаґал ылыам диэн эппитэ . Дьэ оттон , ол дьаґал туолуутун туґунан " Хоро нэґилиэгэ " МТ баґылыга С . Н . Чиряев бу курдук кэпсиир : - Билигин биґиэхэ балаґыанньа киґи итэ ± эйиэ да суо ± ун курдук . Е . А . Борисов иллэрээ сыллаа ± ы сайын кэлэ сылдьан оскуола тутуутун быґаарыам диэбитэ . Ол тµмµгµнэн билигин Хоро дэриэбинэтин килбэйэр киинигэр биир сыл иґигэр икки этээстээх таас оскуола туттуллан бµттэ . Билигин бытархай , о . э . ис уонна тас µлэтэ эрэ хаалла . Бу оскуолабыт былаан быґыытынан эґиил µлэ ± э киирэр . Онон Хоро нэґилиэгин олохтоохторо республика салалтатыгар , чуолаан СР Правительствотыгар хаґыат ніІµі бар ± а махталын биллэрэр . Дµллµкµгэ мэччирэІ тахсар Былырыын Е . А . Борисов вертолётунан кэрийэн Хоро , Дµллµкµ , Далыр , Кырыкый , МаІаас нэґилиэктэрин ходуґаларын кірбµтэ . Оттон Дµллµкµгэ , Кырыкыйга хоруулары аа ± а кэритэн , мелиоративнай µлэ хаачыстыбатын уонна тµмµгµн кірін , ууну тµґэриигэ дьиІ - чахчы дьоґуннаах µлэ - хамнас барбытын бэлиэтээбитэ . Онтон " Дµллµкµ нэґилиэгэ " МТ баґылыга И . И . Ан республика салалтата улуус дьаґалтатын туруорсуутун кэмигэр ійіін , республика бюджетыттан сіптііх µбµ тыыран уонна анал техника биэрэн Дµллµкµ дэриэбинэтэ ууга барартан быыґанна диэн астынан туран бэлиэтиир . Ону таґынан былырыыІІыттан ылата сэниэлээх мелиоративнай µлэ ыытыллан , элбэх ходуґа ууттан босхолонно , ол тµмµгэр эбии мэччирэІ сирэ та ± ыста . Салгыы ууну тµґэрии µлэтэ бу тэтимин ыґыктыбакка барда ± ына дµллµкµлэр отой абыранабыт диэтэ . Јссі бу куоракка СР Правительствотын Бэрэссэдээтэлэ Е . А . Борисовка сылдьаммын Дµллµкµгэ квартальнай котельнай тутуллуутун боппуруоґун , " Хоро - Дµллµкµ " суолун салгыы µрдµк кутуу суолунан оІорторууну быґаарсан кэллим диэн µірэ - кіті кэпсээтэ . Уу барахсан баар - ілбіт мэІэ Уу бэйэтин састаабынан тіґі да судургу химическэй тутуллаах боростуой холбоґукка киирдэр , а . э . икки водород уонна биир кислород атома састааптаах эрэ буоллар , дьэ , бу орто туруу бараан дойдуга баар бары тыыннаах олох тірді буолар . Онон ситимнээн киґи ууну ити ута ± ын ханнараары буолбакка , дьиІинэн , этигэр - сиинигэр баар уутун саппааґын чілµгэр тµґэрээри , ол эбэтэр уутун уларытаары уонна саІардаары , атыннык эттэххэ , этин - хаанын чэбдигирдэн доруобуйатын тупсараары иґэр . Оттон экология ± а сыґыаран эттэххэ , биґиги улууска сэбиэскэй былаас са ± аттан бу былырыыІІа диэри ыраас уу боппуруоґа тірдµттэн кыалла илик этэ . Јскітµн СР Правительствота Ґіґээ Бµлµµ біґµілэгэр уонунан сылларга оннуттан хамсаабатах водозабор тутуутун боппуруоґугар хамсатыылаах дьаґал ылбата ± а эбитэ буоллар Бµлµµ уута мілбіґµйэ устарын тухары , Куорамыкы хаатынан туолан сытарын тухары , Мээнэкээн µрэ ± э толору сµµрдэрин тухары кирдээх уубутун иґэ , буортулаах уубутун омурда олоруох этибит . Улууспут баґылыга В . С . Поскачин олохтоох нэґилиэнньэ оло ± ор - дьаґа ± ар , доруобуйатыгар , ону ааґан инники кэскилигэр иґэр уу хаачыстыбата ураты суолталаа ± ын учуоттаан бу уустук боппуруоска ураты бол ± омтотун уурбута , онуоха Правительство бигэ ійібµлµн ылбыта . Ол тµмµгэр биир сыл иґигэр нэґилиэнньэ туґугар иґэр ууну быґаарар кэскиллээх µлэ бастакы тµґµмэ ± э номнуо бµттэ , ол эбэтэр кµµтµµлээх водозабор быйыл µлэ ± э киирэр . Дьэ ити буолар , дьиІ - чахчы дьон - сэргэ туґугар сырдык санаанан салайтаран µлэлээґин µтµі тµмµгэ диэн . СаІа кэм таґаарбыт салайааччыта В . С . Поскачин Саха Республикатын салалтатыгар сыґыаннаан бу курдук этэр : - Мин тус бэйэм СР Правительствотын Бэрэссэдээтэлэ Е . А . Борисовы 1994 cылтан , Ил Тµмэн депутатынан талыллыахпыттан ылата , саІа кэм , ол эбэтэр ырыынак сыґыана таґаарбыт улахан салайааччы , прагматичнай толкуйдаах , технократ быґыытынан билэбин уонна сыаналыыбын . Кини оччолорго СР Бастакы президенэ М . Е . Николаев хамаандатыгар , СР Президенэ В . А . Штырову кытары республика салалтатыгар µлэлии олорон Россия оло ± о айгырыыр , саамай охсуулаах кэмин Саха сирин нэґилиэнньэтигэр улахан хоромньута суох , чэпчэкитик аґардыбыттара . Егор Афанасьевич билигин да ± аны республика билиІІи салалтатыгар саха дьонуттан бастакы сылдьар , саха омук биир киэн туттар уонна тутаах киґибитинэн буолар . Кини федеральнай былааска республика олохтоохторун интэриэґин дьирээлэґэн туруулаґар , тыа сирин µлэґит дьонун оло ± о - дьаґа ± а , уйгута - быйаІа тупсарын туґугар ахсаабат бол ± омтотун уурар . Биґиги , µіґээ бµлµµлэр , Правительство ± а эрэннэрбити толорор , норуот туґугар ыалдьар салайааччылардаахпытын биллибит . Холобур , ити дьоґун хаачыстыбаларын ча ± ылхай туоґутунан биґиги улууска премьер дьыалабыай сырыыларын µтµі тµмµктэрэ буолар . Онно оскуолалар тутуулара , ууну тµґэрии µлэлэрэ , суолу оІоруу боппуруостара , иґэр уу боппуруоґа , доруобуйа харыстабылын эйгэтин , тыа хаґаайыстыбатын тутаах салааларын сайдыытын оІкула охсулунна , инники кэскилэ тµстэннэ . Тµмµктээн эттэххэ , Саха сирин µрдµкµ салалтата республика олохтоохторун оло ± о тупсарын туґугар ыытар политикатын , норуоту тµмэргэ туґуламмыт µлэтин - хамнаґын олохтоох нэґилиэнньэ ійµµр . Оттон биґиги бары сырдык санаанан салайтаран сомо ± олоґуу суолун тутустахпытына , бары биир дьиэ кэргэн курдук тµмсµµлээх буоллахпытына кыайыылаах - хотуулаах буолуохпут . Муттуххай БОРОў / / Тимир суол тутуутугар ыччаты бэлэмнииргэ сібµлэґии баттанна Транспорт , сибээс , информатизация министерствотыгар ыам ыйын 6 кµнµгэр улахан суолталаах кірсµґµµ буолан ааста . Транспорт министрэ Владимир Членов , Кадры билгэлиир , бэлэмниир департамент директора Артем Слепцов , " Саха сирин тимир суола " ААО АК генеральнай директорын солбуйааччы Анатолий Щербак уонна Дальнай Востоктаа ± ы тимир суол университетын ректора Борис Дынькин , µірэх чааґыгар проректор Андрей Ганус " тігµрµк остуолга " тимир суол , массыына суолун тутуу туґунан кэпсэттилэр . " Республикаттан сакаас баар буолла ± ына массыына суолун тутууга идэлэри лицензиялыахпыт . Вариант µгµс , ол эрээри сакааґы чопчулуохха наада . Инженер мэлдьи ирдэбилгэ сылдьар " , - диир Борис Дынькин . Салгыы » - - Мин улуус Мунньа5а уонна дьаһалтата устаап ситэтэ суо5уттан улуус сайдыытын сүрүн боппуруостарыгар сөпсөспөт буолуулара кэскиллээх сайдыыны харгыстыырын туһунан хаста да улахан мунньахтарга этэн турабын . Ону хатылыы барбаппын . Арай билигин бэлэмнээбит модельнай диир устааптарын кытары мин төрдүттэн сөпсөспүн . Сыыһата - халтыта уонна уратыта элбэ5э бэрт . Саба быра5ан көрдөххө , федеральнай сокуоңң улуус Мунньа5а хайаан да үбү - харчыны хонтуруоллуур уорганнаах буолуохтаах . Холобур , ону мэктиэлиир 38 ыстатыйа то5о эрэ киирбэтэх . Аны « в исключительной компетенции представительного органа . . . » диэн тоһо5олоон бэлиэтиир 35 ыст . тыллара киирбэтэхтэр . Бу аата тугуй ? Мин маны үбү - харчыны хонтуруолтан куоттаран таһаарыы курдук биир бэйэм сыаналыыбын . Максимов бэйэтэ , биллэн турар , буруйа суохпун дии олорор . « Вячеслав Штыров ирдиирин толорботохпуттан бу айдаан саҕаламмыта , - - диэн кини этэр . - « Саханефтегаз » хаалбыт сорҕотун АЛРОСА ылҕаан ылыахтааҕа » . Дьокутаат кэпсииринэн , 2007 сылга Роснефть « Саханефтегаз » иэһин - күүһүн атыылаһан ылбыт . « Ол иннинэ Штыровтуун бииргэ үлэлээбиппит . Ньиэп , гаас үлэтин бэрээдэктээбиппит . Онтон « Сахнефтегаһы » тырыта тыытыы саҕаламмытыгар мин бэйэм баҕабынан дуоһунаспыттан аккаастанар сайабылыанньа суруйбутум . Онуоха илии баттаабатахтара уонна сылы түмүктүүрбэр эппиттэрэ . Ити кэнниттэн мин Штыровка , онтон полпред Сафоновка суруйбутум . Ол кэнниттэн миигин уураппыттара . 2008 сылтан саҕалаан холуобунай эккирэтии саҕаламмыта » , - - диэн « Регионнар кулууптарыгар » Афанасий Максимов кэпсиир . Кини урукку президент Вячеслав Штыров , уонна « АЛРОСА » урукку тойоно Сергей ВЫБОРНОВ үҥсэн холуобунай дьыала тэрийтэрбиттэрэ диэн этэр . Дакылааты ырытыыга Виктор Ишаев : « Уопсай быһыы - майгы ити этиллибитин курдук , наар эриэ - дэхси буолбатах , эһиги этиллиэхтээх , ыйыллыахтаах эрэ сыыппаралары иһитиннэрдигит » диэн хомуруйда . Уонна бу санаатын быһаччы сыыппараларынан чиҥэттэ : « 2010 сыл түмүгүнэн хамнас үрдээһинэ суоҕун кэриэтэ . 2010 сыллааҕы дохуот кээмэйэ 74 миллиард буоллаҕына , 2011 киэнэ 64 эрэ миллиардынан ааҕыллыбыт . Бэйэ дохуотугар эмиэ 10 миллиард көҕүрээбит . Биир киһини бүддьүөт хааччыйыыта 2010 сылга 40 тыһыынча эбит буоллаҕына , бу сылга 36 тыһыынча былааннаммыт . Мин бу сабаҕалааһын буоларын өйдүүбүн , ол эрээри маннык сатаммат . Онон кулун тутар ыйга бүддьүөккэ саҥа былааны ылыныҥ » . Маны таһынан күбүрүнээтэрдэргэ туһаайан инвестициялар кээмэйдэрэ уонна былааннаммыт бырагыраамалар эрдэ эбэтэр хойут олоххо киириэхтэрин , онон эрэсиэрбэни бу күнтэн ыла саҕалаан көрдүөххэ наада диэтэ . 4 кµн устата олоІхо бі ± іті иґилиннэ эрээри , кыттааччылартан ураты , истээччи а ± ыйа ± а хомотто . Онон бу кістµµ сир ахсын олоІхо эйгэтин µіскэтэргэ µлэ кµµскэ барыан наадатын кірдірді . ОлоІхо бол ± омто ± о ылыллар эрэ буолла ± ына сайдар кыахтаах . Онон сир ахсын бу µтµі µгэс ыччаттарга сал ± анан бара турарын туґугар олоІхо ± о улахан бол ± омто ууруллара эрэйиллэр . Сорох бэлэмнэммит о ± олор µп - харчы суох буолан кыайан кэлэн кыттыбакка хомолтолорун биллэрдилэр . Онон бу фестиваль тус сыаллаах олоІхо государственнай программатын иґинэн іссі киэІник ійінірі эрэйиллэр . Онон учуонайдар сэрэх сабаҕалааһыны биэрбиттэрэ киһини муодарҕатар . Наукаҕа харчы тиийбэт . Оттон олигархтарбыт үйэлэрин уһатар эми айар туһугар харчыларын харыстаабаттар . Баҕар , ити Тюмень учуонайдарын « арыйыылара » олигарх харчытын « хайытыы » биир албаһа буолуон эмиэ сөп курдук . Оттон бигэргэннэҕинэ , ирбэт тоҥу « табылыакка » оҥорон атыылаан « байарбыт » биир туспа саҥа остуоруйабыт буолуох этэ . " Биир ньыгыл Россия " Саха сиринээ ± и региональнай салаата Ил ТµмэІІэ туруорбут кандидаттарын испииґэгэр мин 36 - с нµімэринэн турабын . Биллэн турар , бу балаґыанньа ± а мин депутат буоларга соччо суоттаммаппын . Ол эрээри , то ± о мин сібµлэІмин биэрбиппиний ? Ити туґунан миигиттэн кірсµґµµлэргэ элбэхтик ыйыттылар . Россия кэнники кэминээ ± и сайдыытын бутуурдаах суола тиґэх сылларга кіні сµнньµн булан эрэргэ дылы . Сµрµн политическай кµµс диэн ійдібµл баар . БµгµІІµ Россия ± а оннук кµµґµнэн " Биир ньыгыл Россия " буолар . Биллэн турар , партийнай тутуу Россия ± а сал ± анара саба ± аланар , ол эрээри , іссі саІа партия µіскµµр тµгэнигэр да ± аны , " Биир ньыгыл Россия " баар буолара саарба ± а суох . Салгыы » КіІµл тустууга аан дойду чемпионата - спорт бу кірµІэр сыл саамай улахан таґымнаах кµрэхтэґиитэ . Онон бала ± ан ыйын 10 - 12 кµннэригэр Москва ± а ыытыллар аан дойду чемпионата - быйылгы сыл кіІµл тустууга саамай быґаарыылаах уонна кэтэґиилээх тµґµлгэтинэн буолар . Бу кµрэхтэґиигэ бэлэмнэнэн хамаандалар бэйэлэрин континеннарын чемпионаттарыгар , аан дойду кубогар уонна элбэх ахсааннаах норуоттар икки ардыларынаа ± ы турнирдарга кытыннылар . Итиэннэ саамай бастыІнарын талан Москва кібµірµгэр таґаарарга суоттаналлар . Дьэ онон , тустууну таптааччыларга сэргэх кµннэр - дьыллар µµнээри тураллар . Манан сибээстээн , быйылгы сыл бастакы аІарыгар буолан ааспыт улахан таґымнаах кµрэхтэґиилэр тµмµктэринэн , биирдиилээн ыйааґыннарга мэтээл иґин сµрµннээн кимнээх киирсиэхтэрин сібµн ырытан кірµіххэ . Салгыы » дииллэр учуонайдар Республика ± а быйылгы сыл Наука сылынан биллэриллэн турар . Манан сибээстээн , Наука уонна профессиональнай µірэхтээґин министерствота республика наукатын эйгэтигэр баар проблемалары быґаарыыга кэккэ дьаґаллары ылынан µлэлиир . Министерство кі ± µлээґининэн ааспыт нэдиэлэ бµтэґигэр тµірт министерство уонна Саха сиринээ ± и Научнай киин кыттыылаах киэІ ыІырыылаах коллегия µлэлээтэ . Салгыы » Көстөкүүн Оруоһуну оҕо сылдьан бэрт элбэхтэ көрбүт Михаил Иннокентьевич Аргунов ахтыы оҥорон хаалларбытынан « … кини кэпсээбит - ипсээбит , ыллаабыт - туойбут , элбэх саҥалаах , олус ыраас ис киирбэх сэбэрэлээх , арыы саһыл хааннаах , ортону үрдүнэн уҥуохтаах , хайдах эрэ ыйааһыннары соҕус көрбүт , кэннин диэки кэдирги соҕус тайбаан хаамар , сыыдамнык туттубут - хаптыбыт , ыраас чэбэр таҥастаах - саптаах , омос көрдөххө , киһиргэс , дэбдэҥ , көрүҥнээх гынан баран , бодоруһан бардахха олус судургу , кыраҕа - кыаммакка аһыныгас майгылаах , ончу баттыгаһа суох киһи эбит этэ . Кини баайын быһыытынан обургу эргиэмсик , хаартыһыт соҕус кыдьыктааҕа . Кини тимир көҕөччөр дьүһүннээх бэрт сэлиик аттааҕа . Онтукатын Чообуйар Бүөтүр ( Тимирдээйэп ) диэн обургу мас ууһугар , хара кырааскалаах олус сиэдэрэй оҥоһуулаах хоһуопка турку сыарҕаны оҥотторон , онно атын көлүйэн баран , сындыыс курдук түргэнник айаннатан сылдьар үгэстээҕэ » ( Е . Д . Андросов . Оруоһуттар . Дьокуускай . 2000 , 25 с . ) Биґиги интэлигиэнсийэбит , айар дьоммут бу сүдү суолталаах соругу бэйэлэригэр сүгүіхтээхтэр . Уопсастыбаны сирдиэхтээхтэр - билиигэ - кірүүгэ эрэ буолбатах , сиэр - майгы сүппэт - симэлийбэт сыаннастарыгар , уопсай култуура үрдэллэригэр , Кулаковскай « благородными порывами замечательного патриотизма » диэн ааттаабыт ійдібүллэригэр . Хомус тыа ? ы та ? аарар буолан бэлэхтэммэт . Бэлэхтиир тµбэлтэлэригэр солуок бэриллиэхтээх . Ылар ки ? и биэрэр ки ? иэхэ бытархай харчыны биэриэхтээх . Хомус тыла тосторо сэттээх - сэлээннээх буолар . Иччитэ к ? т ? р … Оонньуу олорор ки ? иэхэ ку ? а ± ан . Хомуска сэрэнэн оонньууллар , олус µлµ ? µйэн оонньоо ? уну аньыыргыыллар эбит . Тылын дьырылатыыта ки ? и биоритмын кытта с ? п тµбэ ? иэхтээх . ~~216 криминальнай депутаттар испииhэктэригэр биhиги Басыгысаппыт эмиэ киирбит .~~ Манан сиэттэрэн Тыгын туһунан ахтан ааһар тоҕоостоох . Былыргы үһүйээннэргэ кэпсэнэринэн Тыгын аҕатын ууһа Тойон ууһа диэн этэ . Ол аата хаҥаластар тотемнара ( таҥаралара ) Хотой Айыы этэ . Ити , арааһа , түбэһиэхчэ буолбатах быһылаах . Биллэрин , курдук , Тыгын бытанан олорбут уонна сотору - сотору бэйэлэрин ыккардыларыгар атааннаһар , иирсэр аҕа уустарын холбоон , түмэн биир дуулаҕа күүстээх холбоһугу тэрийэ сатаабыта . Ол эрээри нууччалар кэлэннэр Тыгын , баҕа санаата туолбатаҕа . Алаастарынан арахсыы , түөлбэлэринэн күөнтэҺии , хомойуох иһин , күн бүгүнүгэр дылы биһиги өйбүтүгэр - санаабытыгар дириҥник иҥэн хаалбыт . Билигин биһиги ити хаалынньан өйтөн - санааттан босхолонон түмсүүлээх , биир ньыгыл сомоҕолоһуулаах буоларбыт наада . Онуоха аны сайын ыытыллыахтаах Хотой Айыы ыһыаҕар биир санааланыылаах буоларга дьон өйүн - санаатын түмэр үлэ барыахтаах . Ыһыах ис хоһооно , идеята Хотой Айыынан сирэйдэниэхтээх , онон киниэхэ сыһыаннаах сиэр - туом оҥоһуллара эрэйиллэр . Маныаха ыһыахтар сценарийдарын суруйааччылар айымньылаахтык үлэлииллэрэ наада Ыһыах аһыллыытыгар С . А . Зверев « Хотой үҥкүүтүн » туруорбутун туһанара сөп . Итини тэҥэ Л . А . Афанасьев « Хотой үҥкүүтүн » хамсаныыларын оҕолорго кэпсээбитэ эмиэ кэрэхсэбиллээх . Былыргы сахалар хотойго ытыктабыллаахтык сыһыаннаһалларын , киниэхэ сүгүрүйэллэрин дьоҥҥо - сэргэҕэ тиэрдиллиэхтээх . Ол курдук , хомпоруун хотой көтөр кыыл ыраахтааҕытын курдук өйдөбүл баар . Олоҥхолорго хотой айыы бухатыырдарын үс ньүкэн тугэҕиттэн таһаарара , быыһыыра иһирэхтик ахтыллар . Аны хотойу өлүүттэн быыһаабыт киһи баай уонна байылыат олох мэктиэтин - « дьол тааһын » ылара . Ким хотойу өлөрбүт накаастанара : иирэн ыалдьара эбэтэр бар баас буолара диэн өйдөбүл баара . Бу түгэн айылҕаҕа харыстабыллаахтык сыһыаннаһыы холобурунан буолуон сөп . Сахалар итэҕэллээхтэрэ . Бары ону билинэбит . Ол гынан баран , билигин , улахан мөккүөр буола турар , саха үҥэр - сүктэр Таҥаратын аата кимий ? Биһиги хас Таҥараны билинэбитий ? Биири дуу , тоҕуһу дуу ? Айыы итэҕэлэ дуу , православнай христианство дуу ? Эбэтэр букатын даҕаны , мусульманин , буддист , аһара баран , иннэ - кэннэ биллибэт секталарга куппутун туттарабыт дуу ? Биэрэпис хампааннньата билигин бэрт тэтимнээхтик үлэлии - хамсыы турар . Ыраах сытар улуустарга , нэһилиэктэргэ хайыы - үйэ нэһилиэнньэ ахсаанын чуолкайдааһын салҕанан барар . Ол курдук , атырдьах ыйын 1 күнүттэн биэрэпис бастакы хардыыта суол - иис мөлтөх сирдэригэр , холобур , Өймөкөөн , Абый , Уус Майа курдук ыраах улуустарга саҕаламмыт . Табаһыттары , баахтанан үлэлии сылдьааччылары , ыраах нэһилиэктэри биэрэпистээһин эмиэ бара турар . Биэрэпис иккис түһүмэҕэ балаҕан ыйыттан үлэлиир . Үһүс , саамай маассабай түһүмэх , алтынньыга барыаҕа .

Download XML • Download text

sah-5

sah-5

View options