Deltacorpus 1.1

sah-40

Javascript seems to be turned off, or there was a communication error. Turn on Javascript for more display options.

Ньыкыйан баран сытаҕын . Эбэтэр саамай " эппиэтинэстээх түгэҥҥэ " күлэн тоҕо баран соһутан ханнаран кэбиһэр . Мин кыбыстан ойохпун түүн да туппаппын , күнүс да тыыппаппын . Оттон саҥа холбоһо сылдьар эдэр киһи күүһэ - уоҕа дэлэлээх буолуо дуо ? ! Биир кэм быгыалыы , тыгыалыы сылдьар . Эр киһи онтон олус эрэйдэнэрим . Биирдэ эмэ быыс булан харбаары гыннахпына , ойоҕум наар " истиэхтэрэ бүт " диэн мүччү - хаччы туттаран , илгиэлэнэн кэбиһэрэ . Кэлиҥҥинэн итинник балаһыанньаттан кыыһыран барар буолбутум . Туох аатааҕый доҕор , эрдии - ойохтуу буолан баран сүгүн хоонньоспот диэн ! Кыыһым онуоха , хата , бэйэбин " маньяк " , " озабочка " дии - дии кэлэйбиттии сиилиир . Мин буоллаҕына : " Сэбиэт көҥүллээбитэ , биэр " - - диибин . Урут , эр - ойох киниискэтин нэһилиэк Сэбиэтэ туттарар буолара , ол ону этэбин . . . Ансаамбыл алмаастаах кыраай киинигэр буолар араас хабааннаах тэрээhиннэргэ куруук кыттар . Быйылгы Олоҥхо ыhыаҕа от ыйын 2 - 3 күннэригэр Мииринэйгэ ыытыллыахтаах . Алмаастаах кыраай бу сүдү түһүлгэни төрүттүүргэ , устата - туората биллибэт Саха сирин араас улуустарыттан аймах билэ дьону ыҥыран , угуйан аатын - суолун туругурдарга бэлэмнэнэр . Дьэ туран , саха омук өрөгөйүн сымсаппакка , бары сиэри - туому тутуhан , аакка - суолга киирэр гына тэрийэр соруктаахтар . Онон , Мииринэй оройуонугар баар хас биирдии сахалыы тыыннаах уус - уран кэллэктииптэн бэрт улахан тутулуктаах . Гаас нэһилиэнньэҕэ , тэрилтэлэргэ босхо кэлбэт . Гаас иһин төлөбүр ( тарыып ) туохха тирэҕирэн , олоҕуран ааҕылларый ? Сиэрдээх ыйытыы . - Адвокат үлэтэ икки өрүттээх . Харчылаах баҕайы дииллэр . Ол эрээри бэйэҥ сүүрэн - көтөн үлэлээбэтэххинэ , туга да суох соннук олоруоххун сөп . Холобур , мин саҥа саҕалаан эрэр эдэр испэсэлиис буоллаҕым дии . Онон төһө кыахтаахпын үлэбинэн көрдөрүөхтээхпин . Оччоҕо эрэ аатыҥ дьоҥҥо биллэн бардаҕына , хамнаһыҥ да туруктаах буолар . Тус бэйэм хайысхабын быһаарына иликпин . Миэхэ барыта интэриэһинэй . Саамай ыарахан - холуобунай дьыала . Тоҕо диэтэххэ , киһи дьылҕата быһаарыллар . Оттон арбитражка экэниэмикэ , харчы боппуруоһа , онон суукка хоттордоххуна даҕаны , соччо содула суох . Ону таһынан холуобунай дьыала дьахтар киһиэхэ уустук . Киргиэлэй Эрэ ? иэнньикэп диэн убайым , а ? ам бастакы кэргэниттэн уола , 1889 с . т ? р ? ? х . А ? ам иккис кэргэнин Чурапчы Болто ? отуттан саха бастакы ? ? рэхтээхтэриттэн биирдэстэрэ Сэмэн Новгородов айма ? ын ылбыт . Бастакы кэргэнэ Папа Заболоцкай эдьиийин Павла диэни ылбыта ыалдьан ? лб ? тэ , онтон ? с о ? о хаалбыта . Онтон би ? иги ийэбитин 18 - таах кыы ? ы 48 - таах ки ? и кэргэн ылар . Ийэм Дьэбдьиэ эмээхсин 82 - гэр ? лб ? тэ . Ийэбит а ? абыт бастакы кэргэниттэн уола Киргиэлэйи кытта сааастыы эбит . Киргиэлэй уола миигиттэн а ? а этэ . Киргиэлэй сэбиэскэй былааска сэбиэт председателинэн олорбут ки ? и , хайдах эрэ буккуллубут курдук буолбута . Атарахсыттахтара буолуо . Мундуйдаан , буутуйаланан сыппыт . Онуоха Дыгыйык уда ? аны ы ? ырбыттарыгар , тиийэн кэлбитэ . Охумалга киэ ? ээ уоту умуруоран , о ? ох уотун сырдыгар кыырбыта . Чэпчэки ба ? айытык ? ? к ? ? лээн дыгыйара . Суолун солонор , ? ? ? ээ аартыктанар этэ . Дьэ онно куттанан оро ? ? о т ? ? эн олоро ? ун . Киргиэлэй аныгылыы . Нууччалыы ып - ыраастык суруйар о ? онньор уда ? аны " киэр бар " э ? ин диэн с ? б ? лээбэтин биллэрбитэ . Дыгыйыктан ту ? анан , кэлин басты ? ? лэ ? ит буолан , ? лэ фронугар сылдьыбыта . Политиканы ырытан тахсара . Республика ± а олоІхо эйгэтин µіскэтиигэ , µгэс быґыытынан олоІхону толорор о ± о - ыччат дьону иитэн - µірэтэн таґаарыыга , µлэ опытын тар ± атыыга республиканскай таґымнаах 3 фестиваль бэйэлэрин суолларын - иистэрин булан µлэлииллэр : эдэр толорооччуларга аналлаах « ОлоІхо дойдутун о ± отобун » , ыччаттарга анаан « МуІха олоІхото » уонна о ± олорго , улахан дьоІІо - « Уруйдан , улуу олоІхобут » . Бу фестиваллар олоІхоґуттар , олоІхону толорооччулар уонна олоІхо ± о уґуйааччылар талааннарын , маастарыстыбаларын сайыннаралларыгар , µлэ опытын атастаґыыга дьоґуннаах оскуола кэриэтэ буоллулар . Субсидия ыһыы иэнигэр бэриллэр , ону 1 ( биир ) киилэ хортуоппуйга таһаардахха , 4 солкуобай 30 харчы буолар . Соҕотуопкалааччылар хортуоппуйу тутар сыаналара 9 солкуобайтан 12 солкуобайга диэри . Ол эбэтэр үүннэрбит хортуоппуйгар - субсидиялыын - муҥутаан 16 солкуобай 30 харчыны ылыаххын сөп . Барыс ылыахтааҕар үүннэрбит хас биирдии киилэ хортуоппуйуҥ иһин 2 солкуобай 54 харчы ночоокко бараҕын . 2 ) Нэґилиэнньэ кіҕі , актыыбынаґа олус намтаата . Отчуоттарга , сүрүннээн , тэрилтэ салайааччылара , кіхтііх биэнсийэлээхтэр , дьаґалтаны ійүүр дьон эрэ кэлэр . Тыл этээччилэр , сыана туруорааччылар эмиэ кинилэр . Биир эмэ киґи кириитикэлиирэ , « мілтіх » эбэтэр « орто » сыананы биэрэрэ үксүгэр ійдімміт . Сороҕор болҕомтоҕо да ылыллыбат . Мэҥэ Хаҥалас улууһун Нуораҕана нэһилиэгэр чэкиис Н . В . Петров аатынан агро - оскуолаҕа « Чугуновскай ааҕыылар » буолбуттара . Бу тэрээһиҥҥэ сылдьан Дьабыыл орто оскуолатын дириэктэрэ Л . В . Кычкинаны көрсөн кэпсэттим . Кини салайар үөрэҕин кыһатыгар 157 үөрэнээччилээх . Отут учуутал , биир оччо техүлэһит баар . Кинилэр агро - оскуола статуһун 2010 сыллаахха ылбыттар . Ити кэнниттэн РФ сорох µрдµкµ чиновниктара , холобур , Р . Абдулатипов , µірэхтээґин национальнай концепциятын туох да оло ± о суох кириитикэлээбиттэриттэн кірдіххі , федеральнай былаас национальнай республикаларга тіріібµт тыл чэчирии сайдарын биґириэхтээ ± эр сібµлээбэтин аґа ± астык этэр буолан барбыта . Бэл Ил Тµмэн палататын председателэ Н . И . Соломов национальнай концепцияны кириитикэлээн хаґыакка ыстатыйа суруйбута . Сыыйа национальнай концепция ситиґиилэрин самнарар µлэ са ± аламмыта . МаІнай тірµт культура , онтон саха тылын чаастара сарбыллыбыттара . Бу сырыыга Дьокуускайга Чернышевскай уулуссатыгар баар гараж умайда . Маҕанныыр аартыкка автобус бүүс - бүтүннүү умайда . Өймөкөөн оройуонугар Уус - Ньара бөһүөлэгэр баһаарынайдар гаражка турар массыына умайбытын быыһаатылар . Киин куорат Поярков уулуссатыгар биэс этээстээх дьиэҕэ квартира иһигэр утуйар матраас умайда . Дьиэлээх хаһаайка буруоҕа угаардаан балыыһаҕа ыарахан туруктаах киирдэ . ~~18 . Компьютер ва ахборот тармоқлари менежери - 100 , 1 минг доллар~~ ХаІалас улууґун Німµгµ нэґилиэгэр баар Илгэлээх сайылыгар иллэрээ сыл эмиэ сылдьан турабыт . Ол са ± ана сайылык а ± ыс ыала сµµстэн тахса ына ± ы илиинэн ыы олороро . Быйыл да ± аны кур бэйэлэрэ кубулуйбатахтар : сэттэ ыал сэттэ уонтан тахса ынахтан кыґыл илиилэринэн " харчыны " ыган ылаллар . - Биґиги эмээхсимминээн то ± ус ына ± ы кытта бодьуустаґабыт , - диир 71 сааґыгар µктэммит пенсионер Виктор Николаевич Петров . - Илиинэн ыыр сааґырбыт дьоІІо сылаалаах . Ол µрдµнэн ынахпытын элбэттибит , кыраларбыт улааппыттарын суотугар . Хайыахпытый , харчы буолла ± а . . . Илгэлээх сайылыгар 30 - ка тиийэ ынахтаах ыаллар бааллар . Ыабыт µµттэрин біґµілэккэ кµн аайы бэйэлэрэ киллэрэн туттараллар . Ким - матассыыкылынан , массыынанан , ким - тыраахтарынан . Виктор Николаевич этэринэн , сµіґµ мэччирэІэ дэлби хатан - кууран иґэн , ардах тµґэн , тиллибит . Ынахтар титииктэн чугас мыраан тэллэ ± эр мэччийэ сылдьаллара кістір . Ньирэйдэр хааччах иґигэр , уруккута бааґына сиригэр кµнµ барыыллар . Петровтар быйыл бытархайдыын 16 тібі сµіґµнµ , ону таґынан о ± олорунаан кыттыгас уонча сылгыларын кыстатыахтаахтар . Онон кібµччµ оттоотохторуна табыллар . Виктор Николаевич кытай тыраахтарынан тиэйэргэ анаан кілµіґэлээх сыар ± а оІостубут . Сайылыкка о ± олоро , сиэннэрэ тахсан сайылыыллар . Улахаттар окко кіміліґіллір , кыралар кµіххэ кіІµл кіччµйэллэр . Василий Никифоров Кини оло ± ун бµµс - бµтµннµµ дьону эмтээґиІІэ анаата . Кыра эрдэ ± иттэн юрист буолан ийэтин курдук сиэрдээх оло ± у тутуґар ыра санаалаа ± а , ол гынан баран дьыл ± а хаан оІоґуутунан дьону быыґыыр , араІаччылыыр аналлаах салаа ± а идэтин таба тайанна . Онтон олох кэмсиммэт . Кини курдук , олорон кэлбит оло ± ор о ± олорун , кэргэнин , ыарыґахтарын , µтµінµ , тапталы ірі тутан кинилэринэн эрэ олорор , ону сатаан барытын бииргэ тµмэр киґи ахсааннаах буолуо . БµгµІІµ биґиги ыалдьыппыт - дьон - норуот билиниитин , ытыктабылын ылан ааспыт сыл тµмµгµнэн " Саха сирин бастыІ дьонноро " интернет - куоластааґын тµмµгµнэн , " Доруобуйа харыстабыла " номинация кыайыылаа ± ынан тахсыбыт 2 № - дээх республикатаа ± ы балыыґа неврологическай отделениетын сэбиэдиссэйэ , РФ µтµілээх бырааґа Людмила Тимофеевна Оконешникова . Салгыы » « Саха » НКИК Интернеккэ саайта өр сылга үлэлээбэккэ турбута . Бүгүҥҥүттэн саайт саҥалыы көрүҥүнэн үлэтин саҕалаата . Сонун - нуомас , араас биэрии , бырайыактар тустарынан иһитиннэрии барыта баар . Лоп - курдук 75 сыл анараа іттµгэр , 1934 сыллаахха Саха сиригэр аан бастакы µрдµк µірэх кыґата - Саха государственнай педагогическай института аґыллыбыта . Чуолаан бу институт биґиги хотугу республикабытыгар µірэхтээґини сайыннарыыга , научнай чинчийиилэр са ± аланыыларыгар , киэІ далааґыннаныыларыгар , научнай - педагогическай кадрдары эрэ буолбакка , культура эйгэтигэр уонна партийнай , государственнай деятеллэри бэлэмнээґиІІэ бэйэтин дьоґуннаах кылаатын киллэрбитэ . 22 сыл буолан баран , 1956 сыллаахха институт базатыгар тирэ ± ирэн , Саха государственнай университета , µірэниэн ба ± алаах ыччаттарга аанын тэлэччи аспыта . Оттон быйыл , µрдµк µірэх тірµттэммитэ 75 сылын бэлиэтиир сылбытыгар , М . К . Аммосов аатынан Саха государственнай университета саІа - федеральнай университет статуґун ылла . Маннык баай историялаах µрдµк µірэх кыґатын биир бастакынан , 50 - с сыллар са ± аланыыларыгар бµтэрбит , педагог идэтин баґылаабыт дьоІІо тылы биэрэбит . Екатерина Николаевна ДРУЖИНИНА , РСФСР норуотун µірэ ± ириитин туйгуна , Учууталлар учууталлара , республика учууталларын VII , VIII съезтэрин делегата , САССР культуратын µтµілээх µлэґитэ , Саха Республикатын Бочуоттаах ветерана : - Биґиги кілµінэ - сэрии сылларын о ± олоро , кыра эрдэхпититтэн кытаанах µлэ ± э эриллэн улааппыт дьоммут . " Барыта - фронт туґугар , барыта - Кыайыы туґугар ! " - ыІырыынан салайтаран , кµµспµтµн харыстаабакка µлэлиирбит . Оттон тіґілііх элбэх сылаас µтµлµгµ , кээнчэни тигэн фроІІа ыыппыппыт буолуой ? ! Аа ± ан сиппэккин . Хаарыан бириэмэни халтайга , туґата суохха ыытар диэни билбэт этибит . Онон , іскітµн µірэнэ кэллибит - кыґаллан , µчµгэйдик µірэниэхтээхпит , диэн чопчу соруктаах этибит . Мин Дьокуускайдаа ± ы педагогическай институкка 1950 сыллаахха Јлµіхµмэттэн кэлэн киирбитим . 1954 сыллаахха µірэхпин ситиґиилээхтик бµтэрбитим . Наґаа µчµгэй преподавателлэрдээх этибит , µгµстэрэ ССРС араас куораттарыттан , дойду киин сирдэриттэн кэлбит дьиІнээх профессионал , эргиччи билиилээх дьон . Лекциялара олус интэриэґинэй буолаллара . Ытыктыыр , сібµлµµр этибит . Нуучча литературатыгар Константин Федорович Пасютин диэн сµрдээх киэІ билиилээх киґи µірэппитэ , методика ± а Валентина Павловна Татаринова диэн µчµгэй преподавателлээх этибит . Философия ± а профессор Авксентий Егорович Мординов , ректорбыт Иннокентий Гаврилович Попов ча ± ылхай лекцияларын олох умнубаппын . 3 - 4 - с куурустарга нуучча тылыгар Дружинина Мария Федоровна µірэппитэ . Ґгµстэр биґигини аймахтыылар дии саныыллар , суох , кіннірµ биир араспаанньалаах дьоммут . Николай Георгиевич Самсонов - оччолорго олох эдэр , билигин ытыктабыллаах профессор , старославянскайы µірэппитэ . Психологияны Нина Андриановна Расторгуева биэрэрэ , билигин да µлэ - хамнас µіґµгэр сылдьар , олус ытыктыыр , µгµс µтµілээх преподавательбит . Мин институппун 1954 сыллаахха бµтэрэн баран , маІнай µс сыл МэІэ - ХаІалас улууґугар Майа орто оскуолатыгар учууталлаабытым , µірэнээччилэр уонна преподавателлэр комсомольскай тэрилтэлэрин секретара этим . Туох баар тэрээґин µлэни , оскуола ± а оттук маґы бэлэмнээґиІІэ тиийэ , биґиги , эдэр учууталлар кі ± µлµµрбµт . Онтон Дьокуускайга кэлэн Пионер Дыбарыаґыгар айар куруґуок салайааччытынан 10 сыл , Учуутал дьиэтигэр 27 сыл директорынан µлэлээбитим , билигин Дьокуускай куораттаа ± ы Ветеран - учууталлар Сµбэлэрин председателинэн µлэлиибин . Кыайыы 60 сылыгар Дьокуускай куоракка олорор , µлэлиир сэрии ветерана - учууталлар тустарынан " Кинилэр ийэ дойдуларын кімµскээбиттэрэ " диэн брошюра таґаартарбытым . Уопсайа 55 сыл µлэ ыстаастаахпын . Билигин Улуу Кыайыы 65 сылын кірсі араас ірµттээх общественнай µлэни ыытабыт . Ґірэммит кыґабын олус истиІник , махтана ахтабын , бииргэ µірэммит , µлэлээбит дьоммор бука барыгытыгар республика ± а µрдµк µірэхтээґин 75 сылынан истиІ э ± эрдэбин ыытабын ! Раиса Сергеевна ЧЕРЕПАНОВА , САССР µтµілээх учуутала , РСФСР норуотун µірэ ± ириитин туйгуна , педагогическай µлэ ветерана : - Республика араас улуустарыттан µірэххэ - сырдыкка тардыґан кэлбит о ± олор , олус эйэлээх , тµмсµµлээх этибит . Мин Ленскэй оройуонуттан 1950 сыллаахха кэлбитим , µірэхпин 1954 сыллаахха бµтэрбитим . Студеннар " Сэргэлээх - 2 " - гэр икки этээстээх мас уопсай дьиэ ± э олорбуппут , онон , сэргэх Сэргэлээх биир бастакы олохтоохторо биґиги буолабыт . Хоско бииргэ олорбут кыргыттарбын кытта билиІІээІІэ диэри до ± ордоґобун . Холобура , МэІэ - ХаІаластан Ирина Михайловна Скрябинаны кытта кµн бµгµнµгэр диэри суруйсабыт . Мин µірэхпин бµтэрэн , саха тылын , литературатын учууталын идэтин ылан , бастаан µірэммит кыґабар 4 сыл ассистеннаабытым , онтон дойдубун ахтан , ыытыахтарын ба ± арбатахтарын µрдµнэн , тіріібµт Орто Наахарабар тиийэн учууталлаабытым , кµн бµгµнµгэр диэри µлэлии - хамсыы сылдьабын , хайыы - µйэ ± э 51 - с сылыгар барда . Черепановтар диэн учууталлар династияларын II кілµінэлэрин бэрэстэбиитэлэ буоларбынан киэн туттабын . Дойдубар Орто Наахаратаа ± ы историяны - кыраайы µірэтэр музей тэрийбитим . Музейбар А ± а дойду Улуу сэриитин ветераннарыгар аналлаах уонна этнографияны µірэтэр салаалардаах . Ґлэбин олус сібµлµµбµн . Ґірэммит кыґабар истиІник махтанабын ! Григорий Васильевич Скрипин , А ± а дойду Улуу сэриитин ветерана , " Кыґыл Сулус " орден , " А ± а дойду Улуу сэриитин " I степеннээх орденын кавалера , физико - математическай наука кандидата : - А ± а дойду Улуу сэриитин кэнниттэн , 1946 сыллаахха мин Дьокуускайдаа ± ы пединститукка µірэнэ киирбитим . Бэйэм оскуола эрдэхтэн физика - математика наукаларыгар тардыстыылаах этим , ол иґин бу факультекка туттарсыбытым . I Украинскай , I Белорусскай фроннарга сэриилэспитим , Польшаны бµµс - бµтµннµµ кэриэтэ саллаат саппыкылаах , сатыы туораабытым . Одер ірµскэ атахха бааґырбытым . Дойдубар 1945 сыллаахха эргиллэн кэлбитим . Уонна салгыы хайдах олорор туґунан санаата ± ым - бастатан туран , µірэниэххэ наада этэ . Сэрии кэнниттэн студенческай олоххо , биллэн турар , туох бэлэмэ кэлиэй … Со ± отох стипендия ± а олорбоккун , онон биґиги бары µлэлии сатыырбыт . Хата миигин ол са ± ана Галина Михайловна Кривошапко ійдіін кірін , радио хоругар ыІыран ыллаппыта , µлэбит тілінір этэ , онон эбинэн олорбутум , µірэммитим . Олус махтана саныыбын . Пединститукка µірэнэн , сібµлµµр идэбин баґылаан , 51 сыл устата наар биир сиргэ , Космофизика институтугар µлэлээн кэллим . Билигин тірµттэрим туґунан матырыйаал хомуйуунан дьарыктанабын , инникитин туох эмэ тахсыа дии саныыбын . Институттаа ± ы сылларбын олус µтµітµк саныыбын - ахтабын . Моисей Дмитриевич ЕФИМОВ , саха народнай поэта , РФ уонна САССР культуратын µтµілээх µлэґитэ : - Мин пединституту 1953 сыллаахха µірэнэн бµтэрбитим . Семен Петрович Данилов учууталым этэ . Георгий Прокопьевич Башарин , Николай Максимович Заболоцкай - Чысхаан , о . д . а . µірэппиттэрэ . Оччолорго институкка айар дьо ± урдаах , суруйар ба ± алаах ыччат элбэх этибит . Иван Гоголев , Иван Федосеев - Доосо , Иван Спиридонов уо . д . а . бааллара . Ол кэмнэргэ студеннар Тимофей Сметанин , Софрон Данилов , Баал Хабырыыс , Леонид Попов курдук талааннаах дьоннуун µгµстµк алтыґарбыт , айымньыларбытын аа ± арбыт . Институппутугар " Сэргэлээх уоттара " диэн литературнай куруґуок биґиги са ± ана , Семен Петрович салалтатынан µлэтин са ± алаабыта . Биґиги хоґооннору , кэпсээннэри , сэґэннэри ырытыґар , санаабытын аґа ± астык этэр этибит , истиэнэ да хаґыата таґаарарбыт … Олус интэриэґинэй , кµµрээннээх кэмнэр этилэр . Институкка µірэммит , " Сэргэлээх уоттарыгар " сылдьыбыт , дьарыктаммыт сылларбын айар µлэґит , суруйааччы буолуубар биир сµрµн олугунан аа ± абын . Сэтинньи 2 күнүгэр Ил Түмэн киэҥ ыҥырыылаах мунньаҕа 2011 сыллаах бүддьүөт барылын көрдө . Бу боппуруос , ону кытта « АЛРОСА » хампаанньаҕа аахсыйаларбытын сүрүннүүр сокуон барыла сэтинньи 10 күнүгэр буолуохтаах пленарнай мунньахха көрүллүөхтэрэ . Онон ылылла илик сокуоннар тустарынан эрдэлээн лахсыйар туохха наадалаах буолуой - кэмэ кэллэҕинэ , чопчуланнаҕына кэпсэниллиэ . СэҺэңңэ Туус Кэнэли бастакы стахановеҺа Евсеев Афана сий Васильевич прототиба - Дьэкиимэп ХонооҺой буолан киирбит . Билигин олохтоох музейга ʏлэлии сылдьар , музейы тɵрʏттээбит Евсеева Мария Афанасьевна кэпсээнит тэн иҺиттэххэ , кини уобараҺа « … тɵп - тɵгʏрʏк сирэйдээх , харааччы кɵрбʏт харахтаах , наҔыллык сайбалдьыйар кыыс чаан » Мотуо уобараҺыгар кɵстʏбʏт . Ону тэңэ тɵрʏɵҔʏттэн тыла , кулгааҔа суох куруук кʏлэ сылдьар Миисэ диэн быраа та эмиэ бу сэҺэңңэ кɵстɵн ылар . Бу уол кэлин ууга тʏҺэн суорума суолламмыта . Бу оҔолору кытта сэргэ суруйааччы кэргэнэ , ыскылаат ʏлэҺитэ Тэрэппиин Борокуоппайап оҔото Зина уобараҺыгар кɵстɵр : « биирдэрэ МотуоҔа холоотоххо чобугураабыт элбэх саңалаах , сытыы - хотуу , уҺуктаах сирэйдээх , кытыгырас бэйэлээх , кинини оҔолор Ичиинэ диэн таптаан ааттыыр кыыстара нууччалыы таах кутан олорор эбит » . Кинилэр ыаллара нууччалар Капустиннар диэн кэпсииллэриттэн таайдахха элбэх оҔолоох Бакулин нар буолбатаҔа буолуо дуо ? Кинилэр хойукка диэри алла раа дэриэбинэҔэ олорбуттар . Музей архыыбын аахтахха , Бакулин оҔонньор собуокка маастарынан , кэргэнэ Аана кэнники сылларга бензин кутааччынан ʏлэлээбиттэр . Зоя Тимофеевна аҔата ыскылаат ʏлэҺитэ Тэрэппиин Борокуоп пайап уобараҺыгар киирбит « … аны кʏңңэ 1000 тиийэр - тиийбэт ахсааннаах бородуукта карточкатын бэрийэр , сэрии усулуо буйатыгар хас биирдии муунта , грамм даҔаны ас - ʏɵл кытаанах учуокка турар » Уопсайынан , бу медколледж тула бэчээккэ олус элбэх айдаан тахсан эрэр . Туох ааттаах атааннаһыы кутуйата тууйулла сытар сирэ эбитэ буолла ? Маны хайдах да доруобуйа харыстабылын миниистирэ кыайан быһаарбат дьыалата буолла быһыылаах . 06 . 03 . 07 Варя Максимова кулун тутар 17 кунугэр Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна Балет Государственнай театрыгар киэьэ 4 уонна 7 чаастан Варя Максимова айар улэтин 10 сылын бэлиэтиир уонна сана альбомун сурэхтиир , " Керус миигин " сольнай кэнсиэригэр ынырабыт ! б . т . 77 00 50 Нам улууґа быйыл 35 тыґ . тонна оту бэлэмниир былааннаах . Улуус отчуттара от ыйын 16 кµнµгэр график быґыытынан 7000 тоннаны кэбиспит буолуохтаахтарыттан баара - суо ± а 1251 тоннатын толорон иґэллэр . Ити былаан 17 бырыґыаныгар тэІнээх кірдірµµ . Хаалыыга , бытаарыыга тыа хаґаайыстыбатын управлениетын со ± отуопка ± а специалиґа Зоя Егоровна Степанова этэринэн , буруйдаах - ардах . Хаґаайыстыбалар да ± аны , биирдиилээн кэтэхтэригэр оттонооччулар да ± аны ходуґаларыгар киирбиттэр гынан баран , ардах ый ортотугар диэри сµгµн оттото илик . Кµн аайы кэлэн тµґэ турар . Халлаан бµгµн да ± аны эмиэ самыырдыыр сирэйдээх - харахтаах турар µґµ . Нам улууґа быйыл 35 тыґ . тонна оту бэлэмниир былааннаах . Улуус отчуттара от ыйын 16 кµнµгэр график быґыытынан 7000 тоннаны кэбиспит буолуохтаахтарыттан баара - суо ± а 1251 тоннатын толорон иґэллэр . Ити былаан 17 бырыґыаныгар тэІнээх кірдірµµ . Хаалыыга , бытаарыыга тыа хаґаайыстыбатын управлениетын со ± отуопка ± а специалиґа Зоя Егоровна Степанова этэринэн , буруйдаах - ардах . Хаґаайыстыбалар да ± аны , биирдиилээн кэтэхтэригэр оттонооччулар да ± аны ходуґаларыгар киирбиттэр гынан баран , ардах ый ортотугар диэри сµгµн оттото илик . Кµн аайы кэлэн тµґэ турар . Халлаан бµгµн да ± аны эмиэ самыырдыыр сирэйдээх - харахтаах турар µґµ . Јрµс сµнньµнээ ± и отчуттар маІнай кытыл сиртэн са ± алыырга быґаарыммыттар . Уу саІардыы тµґэн , сорох хаґаайыстыбалар бу кµннэргэ арыыга кииртэлээбиттэр . МырааІІа , µіґэ сытар алаастарыгар , уута тардар кµннээх буолла ± ына , тиґэххэ оттуур былааннаахтар . Тыа , алаас сирдээх Искра , СалбаІ , Таастаах оттонор ходуґаларын 80 бырыґыана уу анныгар сытар . ОттооґуІІа уустук балаґыанньа µіскээбитинэн , бу µс нэґилиэк бµгµн кµнµс " хайдах - туох дьаґанабыт " диэн мунньахтаары , сµбэлэґээри олорор эбит . Нам улууґугар икки улахан кыанар мобильнай биригээдэни - " Модут " МУП уонна МТС толору механизациялаах звеноларын туруорбуттар . Итилэр чугас оттоон баран , Горнай улууґун быыґыгар уонна Тµбэ диэки оттуу кіґµіхтэрэ . Биґиги хаґыаппыт фотокорреспондена Виктор Эверстов ірібµл кµннэригэр Хама ± атта ± а аймахтарыгар окко кіміліґі тахса сылдьан , ардах тµґэн µлэ - хамнас аанньа тахсыбата ± ын , отчуттар былыт быыґыттан кµн кірдір эрэ эрдэ охсубут отторун алаадьылыы эргитэн - урбатан куурда сатыыртан соло булбаттарын хаартыска ± а илэ тµґэртээтэ . Дьон уруккута улахан техника киирэн оттуур ходуґаларыгар , боротуоха уута хаайан , илиинэн оттуур кыґал ± а ± а ылларбыт . Хаартыскаларга : кэтэ ± эр оттонооччу Дмитрий Осипов отун куурдар ( 1 ) . Хама ± атта орто оскуолатын иккис кылааґын µірэнээччитэ Сеня Кардашевскай - хоннохтоох охсооччу ( 2 ) . Василий НИКИФОРОВ . Быйыл БКЭ эксперименэ бµтэн , ахсаан хайаан да туттарыллар экзамен быґыытынан киирэн , тохсунньу 19 кµнµгэр Дьокуускайдаа ± ы классическай гимназия ± а " БКЭ - µірэхтээґин хаачыстыбатын µрдэтии уонна хааччыйыытын кэІэтии " диэн математиктар II форумнара буолан ааста . ФорумІа барыта 263 учуутал кыттыыны ылла , форум иннинэ биир нэдиэлэ курдук Учууталлар идэлэрин µрдэтэр институкка µірэннилэр , РАО чилиэн - корреспондена А . Ж . Жафяров лекцияларыгар , маастар - кылаастарга сырыттылар , олимпиада ± а кытыннылар , Национальнай медицина киинигэр доруобуйаларын кірді - рµннµлэр , культурнай оло ± у - дьаґа ± ы кытта билистилэр . Форум СР вице - президенэ Е . И . Михайлова " Ґірэхтээґин аныгы кірµІµн усулуобуйатыгар µірэтии хаачыстыбата " диэн дакылаатынан аґылынна . Быйылгы µірэх дьылын балаґыанньатын киэІник сырдатан баран , вице - президент µірэхтээґиІІэ киирэн эрэр саІа бырайыактары билиґиннэрдэ . Ол курдук Со ± уруу Корея уопутун туґанан республика бастыІ учууталларын аудиовизуальнай уруоктарын тар ± атыы буолар . Ону хайа ба ± арар оскуола учуутала эбэтэр µірэнээччитэ туґаныахтарын сіп ( оттон уруогу хайдах ыытыы іссі дьµµллэґиллэ сылдьар - онно хас да вариант баар : компакт - дискэнэн ыытыы , институт сайтыгар баар уруоктарынан эбэтэр телебиэриилэринэн ) . Бу уруоктары математика учууталлара иилээн - са ± алаан , оттон салгыы физика , химия , информатика , биология учууталлара µлэлэтэн барыахтара . Маны таґынан µірэхтээґин тиґигэр информационнай уонна коммуникационнай технологиялары киллэриигэ специалистары анаан µірэтэр сорук турар . Технологиялары аІардас туґаныы тутах , онон 2010 - 2020 сылларга µірэх тиґигэр информатизация Концепциятын оІорон олоххо киллэрии боппуруоґа тирээн турар . Салгыы аа ± ыллыбыт дакылааттарга сµрµннээн оскуола ± а ахсааны µірэтии , биир кэлим экзамены µірэнээччилэр хаачыстыбалаахтык туттаралларын хааччыйыы туґунан буолла . Математика ± а БКЭ хайаан да туттарыллар предмет быґыытынан киирбитин учууталлар хайдах саныыллар ? Ону билээри хас да киґиттэн ыйыталастым . Ольга Власьевна Румянцева , Уус - Алдан улууґун Танда орто оскуолатын учуутала : - Быйыл 19 о ± о оскуоланы бµтэрэр , ол онтон 6 - 7 о ± о математика баар µірэ ± ин талан дириІэтэн µірэтэллэр . Ахсаан хайаан да туттарыллар предмет буолбутун ыарыр ± атабыт , о ± о билиитэ араас , оттон чааспыт нэдиэлэ ± э 5 эрэ . Онон кµґµІІµттэн са ± алаан консультациялары ыытабыт , демонстрационнай матырыйааллар дьэ кэллилэр , дьиІэр µірэх дьыла са ± аланаатын кытта кэлиэхтээхтэрэ эбитэ буолуо . Сыл аайы сорудахтар ыараан иґэллэр , онон гуманитарнай хайысхалаах о ± олорго БКЭ арыый чэпчэтиллибит кірµІэ туґунан баара эбитэ буоллар , дии саныыбын . Вера Семеновна Иванова , Сунтаар улууґун Кутана орто оскуолатын учуутала : - Быйыл 11 - с кылаастары саІа ыллым , барыта 16 выпускниктаахпын . 3 - 4 о ± о ахсаан хайысхалаах µірэххэ барар санаалаах , оттон билии іттµнэн кылаас о ± отун таґыма араас . Билигин бары туттарар буолан , хас кµн аайы биир чаас курдук бэлэмниибин , сорохтор бэйэлэрэ сырса сылдьан µірэнэллэр , сорохтору модьуйуу кµµґµнэн µірэтэ сатыыбын . О ± ону аттестата суох хаалларар сµрэ бэрт курдук . Профильнай кылааґы аґыаххын о ± оІ ахсаана а ± ыйах , онон табыллыбат . Урукку курдук талан ылыы эбитэ буоллар , быдан µчµгэй буолуо этэ , быйыл сорох идэлэргэ 4 хайаан да туттарыллар экзамен киириитэ улахан но ± оруусканы оІорор чинчилээх . Форум туґунан эттэххэ наґаа туґалаах буолла , онон тэрийээччилэргэ махтал . Агафья Семеновна Матвеева , Јліін улууґун Харыйалаах оскуолатын учуутала : - Биґиги хоту улуус буоламмыт БКЭ киирбитэ µчµгэй диэн сыаналыыбыт . Былырыын Том ФЦТ ( федеральный центр тестирования ) ніІµі Интернетинэн толорон ыыппыппыт , ол наґаа µчµгэй этэ . Урут ірµспµт эстэр кэмэ тµбэґэн , куттал бі ± і буолааччы . Быйыл 36 выпускниктаах буолан , икки кылаастаахпыт . Уонча о ± о математическай хайысхалаах µірэххэ киирээри бэлэмнэнэ сылдьаллар . Ахсаан хайаан да туттарыллар предмет буолбута уустук , нуучча тыла ба ± ар буоллун да ± аны , хайа ба ± арар µірэххэ онто суох сатамматыІ чуолкай . Александр Васильевич Платонов , Дьокуускай куорат 5 № - дээх оскуолатын учуутала : - Математика ± а альтернативнай БКЭ - ни киллэрии туґунан кэпсэтии барбыта ыраатта да , улахан хамсааґын суох . Арай былырыын " Гуманитарнай кылаас " диэн статустаах кылаас µірэнээччилэрин учуоттаан , ылбыт баалларыгар чэпчэтии кірµллµбµтэ . Ити балаґыанньа быйыл киирэрин , киирбэтин билбэтим . Биир кэлим экзамен саІа балаґыанньалара µірэх дьылын оройугар эмиэ уустук кэпсэтиини таґаарар туруктаахтар . Ол курдук сорох идэлэргэ физиканы , информатиканы хайаан да туттарыллар предметтэргэ киллэрэри мэктиэлиир балаґыанньа саІардыы кэллэ . Оттон тыа сирин оскуолаларыгар бу предмети хайдах таґымІа µірэтэллэрэ , дьэ ол кытаанах боппуруос . БылырыыІІыттан уратыта диэн БКЭ тµмµгµн быйыл 100 бааллаах системанан быґыахтара , онон гуманитарийдар ахсааны , ахсаанньыттар нуучча тылын туох да чэпчэтиитэ суох туттаралларыгар тиийэллэр . Бµппµт ааттаах эксперимент сал ± анар дуо ? Виктор ЭВЕРСТОВ хаартыска ± а тµґэриитэ . Антонина ЭВЕРСТОВА Ырыынак тыйыс сокуонунан олорор аныгы µйэбитигэр µтµі быґыы , амарах санааттан кімі , ійібµл буолуу µтµі холобурдара элбэ ± иттэн киґи µірэр да , киэн туттуох да санаата кэлэр . Олоххо барыта эриэ - дэхси буолбат : µтµі - мікµ , дьол - сор , µірµµ - хомолто солбуйса сылдьар буолан , олохпут хас биирдии тµгэнэ олус кµндµ эбээт ! Биир дьоґун тэрээґиІІэ сылдьан , ону іссі тігµл итэ ± эйдим . Дьокуускай куорат килбэйэр киинигэр турар Национальнай музей дьиэтигэр « Ґтµі дьыала » Бµтµн Россиятаа ± ы бырайыагынан барбыт µлэлэр тµмµктэринэн Саха сиригэр бастакы социальнай бизнес - бириэмийэни туттарыы дьоро киэґэтэ элбэх киґини тµмтэ . Салгыы » Элбэх тыа баар , сүрүннээн тиит уонна бэс мастар - олор улуус 80 % тыа сирин ылаллар . Онтон ордубута - Талах уонна Үөт . Кыһынын - 2 ( эбэтэр - 16 ) буолар , Сайынын + 27 . Ардах элбэхтик түһэр . Мин санаабар , кімі кірүллэрин үрдүнэн , оІорон таґаарыы тіттірү түґүүтүн сүрүн тірүітэ - бу кімі дьиІнээх сыалыгар туттуллубутун ким да хонтуруоллаабат . ТХМ кыттыгас үбүлээґин харчытыгар суругунан отчуоту ылла да , онон бүтэ турар . Бу хаґаайыстыба дьиІ үлэлээбитигэр ылла дуу , тойон - хотун табаарыґа , билсиилээҕэ буолан ылла дуу - онно эрэ наадыйбат эбит . 1932 сыл - төрдүс , бэҺис , алтыс ырыалыарын атырдьах ыйын 20 күнүгэр , сэттис , ахсыс , тохсус ырыалыарын эмиэ ити сыл атырдьах ыйын 31 күнүгэр бүтэрэн , олоңхотун бүттүүнүн түмүктүүр . - Дьонтон наар үрдүү сатаан , дьону тэҥнээбэт , ахсарбат буола сылдьар киһи , буолаары буолан ырыаһыт , туох - ханнык кэскиллээх буолуоҕай ? Бу орто дойдуга , тыыннааҕыҥ тухары дьонтон үөрэнэҕин , дьону үөрэтэҕин . Холобур буолуохтааххын , онно дьулуһуохтааххын . Билинэбин : мин олохпор барыта биир кэм эриэ - дэхси буолбатаҕа , төлөрүйүү , түһүү да , тахсыы да баара , сыыһа - халты , буруй - сэмэ да баара . Арыгыны испэтэх , табаҕы тардыбатах киһи дэммэппин . Ол гынан баран , киһи сыыйа көнүөхтээх уонна майгытын - сигилитин , олоҕун - дьаһаҕын , үлэтин - хамнаһын салайына үөрэниэхтээх . Киһи ис - иһиттэн уларыйара - уларыйыы диэн буолар . Ол саҥа таҥас кэппитэ , атын баттах үүннэрбитэ - уларыйыы буолбатах . " Олоҥхо ассоциация " уонна Культура министерствота Олоҥхо ыһыаҕар уонна эпоһы научнайдык чинчийиигэ сүрүн болҕомто ууруллуоҕун ыйаллар . Маннык улахан түһүлгэҕэ дьон - сэргэ түмсэн ордук чугастык төрүт культурабытын , олоҥхобутун кытары ыкса чугастык билсэр . Сунтаарга , Тааттаҕа уонна Уус - Алдаҥҥа ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыахтара итини дакаастаан тураллар . Быйыл горнайдар ити улахан тэрээһиҥҥэ ылсаннар бэлэмнэнэ сылдьаллар . Эһиил Олоҥхо ыһыаҕа Мирнэйгэ буолуоҕа . Промышленнай улууска маннык тэрээһин ыытыллара олус сөптөөх диэн бэлиэтиибин . Ол эрээри , хатылаан этэбин , барыта ырааҕы ытан оҥоһуллубута . Сүрүн сыал - сорук - Сэбиэскэй Сойууска оҥорон таһаарыы туох баар салаатын суох оҥоруу . 2010 сылтан 2015 с . диэри сыллата бэриллиэхтээх грант хас биирдиитэ 150 тыґ . солк . суумалаах уонна сыана араастаґыытын баттаґа уларыйан иґиэхтээх . Ґбµлээґин СЈ - гэр Дьиэ кэргэн уонна демография бэлиитикэтин кэнсиэпсийэтин олоххо киллэрии чэрчитинэн оІоґуллуо . Маннык дьаһаныы инвесторы тардыыга улахан суолталаах . Ханнык баҕарар инвестор , бастатан туран , хампаанньа таһымын көрөр . Онтон инвестиция диэн - саҥа кыах , саҥа идиэйэ , инникигэ хардыы . Кулун тутар 25 кµнµгэр , " Азия о ± олоро " оонньуу са ± аланара 100 хонук иннинэ , Тымныы полюґун географическай киинигэр Ґіґээ ДьааІы улууґун Киґилээх хайатын ытык сиригэр " Азия о ± олоро " IV Аан дойдутаа ± ы спортивнай оонньуулар уоттара уматылынна . Бу µірµµлээх тµгэІІэ Олимпийскай оонньуулар аатырбыт геройдара - Пинигиннэр дьиэ кэргэннэрэ , Роман Дмитриев , эдэр спортсменнар , тэрийэр комитет чилиэннэрэ , Физическэй культура ± а уонна спорка федеральнай агентство салайааччыларыттан биирдэстэрэ Игорь Выходец , Россия Олимпийскай комитетын генеральнай секретара Юрий Юрьев , Олимпийскай комитет национальнай уонна олимпийскай кірµІнэргэ киирбэт спорт кірµІнэригэр комитетын председателэ Михаил Тихомиров кыттыыны ыллылар . Салгыы » Иллэрээ кµн Домодедово аэропордугар кыыллыйбыт сидьиІнэр иэдээннээх дэлби тэптэриини оІороннор , 35 киґи ілбµтµн , 180 - ча киґи эчэйбитин туґунан ынырык сурах аан дойдуну тилийэ кітті . Буомбаны террорист - смертник Москва бириэмэтинэн 16 чаас 30 мµнµµтэ ± э , тас дойдулартан кэлээччилэри кірсір саала ± а дэлби тэптэрбит . Анал сулууспалар билигин дэлби тэптэриини оІорууга уорбаланар эр киґини кірдµµ сылдьаллар . Быраабы харыстыыр уорганнар бу киґи ійµгэр батарбат иэдээнин бэлэмнээґиІІэ Хотугу Кавказ боевиктара сыґыаннаахтар диэн аа ± аллар . Смертниги массыынанан а ± алан аэропорт хаІас іттµгэр баар автотранспоры ір кэмІэ туруорар сиргэ тµґэрбит буолуохтарын сіп . Террорист онтон аэропорт бастакы мэндиэмэнинэн кирилиэскэ диэри тиийэн баран , иккис мэндиэмэІІэ тахсан дэлби тэптэриммит . Итинэн харабыллар уонна металлодетектордар суохтар эбит . Ити кэмІэ саала ± а элбэх киґи мустубут буолан буомба дэлби тэбиитигэр итиччэ µгµс киґи эмсэ ± элээбит . Салгыы » Соторутаа ± ыта эрэ Јлµіхµмэ улууґугар ИСТА нефть ситимин турбатын бастакы кэрдииґин 2500 км ута ± ын холбуур µірµµлээх тµгэнэ буолан ааспытын уонна турба Јлµінэ ірµґµ туораан эрэрин туґунан суруйбуппут . Муус устар 1 кµнµгэр трасса уу аннынаа ± ы траншеятын ууруу этэІІэ тµмµктэннэ . Јрµґµ туоруур турба устата биир биэрэктэн ніІµі кытылга диэри 1200 м эбит . Билигин водолазтар уонна анал прибордарынан кэтээн кірµµ барар . Биэс кµннээх - тµµн тохтоло суох µлэ барда , ИСТА бу сµрµн тµґµмэ ± ин тµмµктµµргэ 11 ыарахан уйуктаах трубоукладчик , 151 ЛП лебедка ( тардар кµµґэ 150 т ) µлэлээтэ . Турба секцияларын биир тэІник тµґэрэр туґуттан уонна куттала суох буолууну хааччыйар инниттэн , тирэхтэрдээх рельсовай тµґэрэр суол оІоґуллубут . Оттон турбалары холбооґуну µрдµк кылаастаах специалистар - 29 мм халыІнаах истиэнэлээх турбалары иґэрдэргэ аттестацияны барбыт сварщиктар оІордулар . БилиІІитэ объекка 241 киґи µлэлиир , 81 техника , ол иґигэр , эппиппит курдук , 11 трубоукладчик , 11 экскаватор ( онтон 18 м уґуннаах стрелалаах 6 массыына ) , 5 понтон , 9 гидромонитор , 2 пневмогрунтосос , 3 компрессор , 4 бульдозер , 3 мууґу эрбиир установка туґанылла сылдьар . Иґэрдии µлэтэ тіґі хаачыстыбалаахтык оІоґуллубута икки тігµллээн радиографическай хонтуруолунан бигэргэтиллэр , ону таґынан 100 % визуальнай - измерительнэй уонна ультразвуковой ньыманан бэрэбиэркэлэнэр . Специалистар итинник аныгы технологияларынан сэбилэнэн уу аннынаа ± ы траншея бырайыакка тіґі эппиэттиирин кыра ± ы харахтарынан кэтиир кыахтаахтар . Бэлиэтээн эттэххэ , ИСТА турбата Јлµінэ ірµґµ туорааґына ирбэт тоІ усулуобуйатыгар тутулларынан да бэйэтэ ураты кістµµ . Ол эрээри , объект эрэллээх буоларын хааччыйыы іттµттэн ыллахха , специалистар этэллэринэн , турба таІыллыыта аныгылыы бі ± і технологиятынан уонна матырыйаала µрдµк хаачыстыбалаа ± ынан эрэллээх буолуо . Турба тіґі бі ± ітµн уонна уу анныгар иґэрдии µлэлэрэ хайдах барбыттарын бэрэбиэркэлииргэ µс тµґµмэхтээн гидроиспытание барыа . Бырайыактааччылар маннык усулуобуйа ± а , тµргэн сµµрµктээх ірµґµ быґа охсон , турбаны траншея ± а ууруу тутулларыгар да , µлэ ± э киирэригэр да куттала суох буолууну хааччыйар диэн бигэ эрэллээхтэр . Петр Оконешников ( СИА ) хаартыска ± а тµґэриилэрэ . Сайаана ЛЬВОВА ммаҕа өрүс кытылыгар , сыыр быарыгар боҕуруоскай от ( богородица , чабрец ) үүнэр . Бу от уута күөмэй ыарыытыгар олус туһалаах . Аҕыйах хааппыланы муннугар куттуоххун сөп . Сорохтор , бэл , чэйи кытта холбуу көөнньөрөн иһэллэр . Таҥара отун уматан баран , ол буруотунан дьиэни - уоту араас хара дьайтан , киртэн - хохтон ыраастыыллар . « Биир Ньыгыл Россия » Саха сиринээ ± и салаатын бирииґигэр ыытыллар турнир быйыл µґµс сылын буолар . - 1976 сыллаахха Бэрдьигэстээххэ , Горнай улууһугар төрөөбүтүм . Аҕам Иван Иванович төрдүлэрэ , сүнньүнэн , бу улуустан силис - мутук тардаллар . Ийэм , буоллаҕына , Зоя Дмитриевна , үйэтин сааһын тухары Бэрдьигэстээххэ медицинэ сиэстэрэтинэн үлэлээбитэ , билигин пенсийэлээх . Кини өбүгэлэрэ Сунтаартан , Горнайтан , Өлөөнтөн хаан тардыылаахтар . Ийэбинэн эһэм биир кэм Алдаҥҥа олоро сылдьыбыта диэн кэпсииллэр . Ґсүґэ - үүт туттарааччылары үрүІ илгэ үрдүүр диэни билбэт кэмигэр атын ас - үіл сыаната үрдүү турара чаҕытта . Эдэр дьоІІо сүіґүттэн улахан кідьүүс кэлбэтин курдук ійдібүл олохсуйда . - - Быыбарга киирсэр хандьытааттар бэйэ икки ардыгар дуоһунаһынан эргинэллэр . Холобур , биир , икки эбэтэр хас да буолан түмсэн баран биир хандьытаат туһатыгар быыбарга кыттартан аккаастаналлар . Уонна киниэхэ куоластаары сылдьыбыт дьону , ол хандьытаакка куоластыылларыгар аҕытаассыйалыыллар . Онтун манньатыгар , кэлин , киһилэрэ кыайдаҕына - - сылаас олбоххо , үрдүк дуоһунаска тиксэллэр . Дьолго , ким да к ³ рб ³ т ³ Үчүгэй ытыыттан , өлгөм бултан хайа эт сүрэхтээх , булчут саха астыммат , дуоһуйбат буолуой . Иккиhинэн , Сэбиэскэй былаас бириэмэтигэр о ? о 100 % оскуола ? а ? ? рэнэр буолбута . О ? олор 1 к ? ст ? ? х эбэтэр онтон да ыраах сиргэ бараннар ыалга олорон ? ? рэнэллэр , онон , ийэлэриттэн - а ? аларыттан , эбэлэриттэн - эhэлэриттэн арахсаллар . Ол аата , киэhэ аайы кэпсэниллэр остуоруйаны , хам - тум иhиллэр олонхону , былыргы сэhэннэри , таабырыннары истибэт буолаллар . Онон , о ? о саха эйгэтиттэн туораан хаалар . Дьэ , кэтэспит кµрэхтэґиибит - кіІµл тустууга Европа чемпионата тµмµктэнэн , номнуо история страницатыгар киирдэ . Аны билигин буолан ааспыт кµрэхтэґиини ырытыы , санааны атастаґыы µгэнэ µµннэ . КіІµл тустууга сыл биир улахан таґымнаах кµрэхтэґиитигэр саха тустууга кыґатын иитиллээччилэриттэн ким кыттара дуу , кыттыбата дуу бµтэґиккэ диэри биллибэккэ турбута . Олох бµтэґик тµгэІІэ Россияттан Виктор Лебедев уонна Белоруссия чиэґин кімµскµµр уолаттарбыт Владислав Андреев , Александр Контоев кыттар буолбуттара . Онон тустууну сэІээрээччилэр ортолоругар сэргэхсийии µіскээбитэ . " Уолаттарбыт , дьэ хайаґаллар ? " диэн сэмээр ситиґиини кэтэспиппит . Салгыы » - Кыаммат ыаллар уонна хотугу улуустар аҕыйах ахсааннаах норуоттарын оҕолоро , ону таґынан аармыйаттан кэлбит ыччаттар бастатан киирэллэр . Кинилэр үгүстэрэ тыа сиригэр элбэх оҕолоох ыал , аІаардас ийэлэр оҕолоро эбэтэр тігүрүк тулаайах буолаллар . Оҕолор үірэххэ кэлэр - барар бырайыастарын , ботуччу истипиэндьийэлэрин , олорор уопсай дьиэлэрин , ону таґынан үірэхтэрин тілібүрүн барытын тілүүбүт . Сорох ыаллар оҕолоро , кырдьык , биґиги лииньийэбитинэн үірэнэллэр . Ол курдук , эдьиийдэрэ киирэр , ол кэннэ балтылара , бырааттара батыґаллар . Холобур , Уус АлдаІІа биир ыалтан алта оҕо үірэнэр . Биґиэхэ итинник холобур элбэх . Кыахпыт баарынан кинилэргэ судаарыстыба истипиэндьийэтин биэрэ сатыыбыт . Биллэн турар , онно сіптііх ыспыраапка наада . Бэс ыйыгар Дьокуускайга « Хомус ( trump ) - аан дойду култууратын эйгэтигэр » Аан дойдутааҕы VII кэнгириэс - бэстибээл буоларын туґунан суруйбуппут . « Ситим » медиа - біліх бу Саха сирин аатын - суолун үрдэтиигэ бэрт үгүс үтүінү биэриэх чинчилээх улахан тэрээґини сүрүн сырдатааччы буолар . Биир дойдулаахпыт , ф . н . к . В . В . Винокуров А . Е . Мординов 100 сыллаах µбµлµійµнэн киэІ далааґыннаах тэрээґиннэр ыытыллаллара былааннанарын , университет сайтыгар араас секцияларынан кэпсэтиилэр , форумнар тахсалларын , матырыйаал хомулларын билиґиннэрдэ . Авксентий Егорович сахаларга философскай ій - санаа µіскµµрµгэр , СГУ тэриллэригэр туруорсууларын , µлэлэрин туґунан сиґилии кэпсээтэ . СР НА учуонай сэкирэтээрэ С . Д . Солдатова оло ± ун о ± ону µірэтиигэ - иитиигэ анаабытын , билигин оскуола , µірэх µлэтин науканы кытта ситимниир µлэни сµрµннµµрµн билиґиннэрдэ . Кини учуутал идэтин баґылыыр бастакы сылларыгар оскуола ± а суруйааччылары кытта Н . Е . Мординов - Амма Аччыгыйа кэлэ сылдьан : " Сµіґµ кыбыыга кииримээри ісіґірµн тэІэ , олоххо эрэлэ суох , µірэххэ кыґаммат киґини µірэтэр кідьµµґэ суох " , - диэбитинии сыала - соруга суох µірэтэр уустугун эттэ . Академиктар этиилэрин истэн баран , µірэнээччилэр кинилэртэн элбэ ± и ыйыттылар . Ол курдук о ± олор СГУ федеральнай таґымІа кісті ± µнэ туох уларыйыылар киирэллэрин , саха духуобунаґын , радиофизик идэтин , республикатаа ± ы колледжка хайдах туттарсыахха сібµн , киин µрдµк µірэх кыґатыгар туттарсар дуу , республика иґигэр µірэнэр дуу ордугун , биґиги улууска ханнык сиртэн хостонор баайдар баалларын туґунан ыйыталаґан сіптііх хоруйдары ыллылар , махталларын тиэртилэр . Ыраас иґэр уу бу дойду стратегическай саппааґа буолар . Биґиги уу - хаар ортотугар олорор буолан ону билбэппит , билэ да сатаабаппыт . Онтукабыт баара саамай сыаналаах баайбыт эбит . Ньурба тула ойуур чордонон , Сунтаары кытта силбэґэр Ыгыатта сиhиттэн Марха тірдүгэр диэри дьыалабыай мас булар олус ыараан турар . Урут Чаппандалыыр , Күндээдэлиир суоллары кыйа уонна Сыа Айаан үрэҕин ( Саянка ) эргин лиІкинэс тииттэр , бэстэр үүнэллэр ахан этэ . Билигин мас сэдэхсийдэ . Дэлэҕэ , Антоновка сэлиэнньэтин хоту эІээригэр баар сири « урочище « Ченечек » диэн ааттаан география хаартатыгар киллэриэхтэрэ дуо ? ! Ньурбаҕа мас дэписиитэ буолбута ыраатта . Т ³ ´ ³ да ү ³ рэхтэннэрбит , информация технологияларын ту ´ аннарбыт , тоҕо эрэ ол 100 сыллааҕы ³ бүгэлэрбит курдук , олохпут эрэйдээх уопутун ү ³ рэх о ² остубаппыт , кэ ´ экэнэ буолбаппыт хомолтолоох . Бэл , букатын атын майгылаах олоххо , атын тутуллаах судаарыстыбаҕа киирэн олорорбутун ситэри ³ йдүү иликпит . Т ³ б ³ бүт олоруута сэбиэскэйдии буолан , онтубут ха ´ ан суураллыа ыраах . Икки систиэмэҕэ олорбут уопуттаах орто саастаах дьон , үлэҕэ сы ´ ыаммытыттан бүрүкүрээтийэҕэ тиийэ хайдахпытын тэ ² нээн к ³ р ³ н баран , итини бигэргэтиэхтэрэ дии саныыбын . Николай Николаевич Волков 1933 сыллаахха кулун тутар 10 кµнµгэр Бµлµµ оройуонугар тіріібµтэ . Мастаах сэттэ кылаастаах оскуолатын , Бµлµµ - тээ ± и педагогическай училищены , Москватаа ± ы физическэй культура киин институтун иґинэн тренердэр оскуолаларын уонна СГУ историко - филологическай факультетын µірэнэн бµтэрбитэ . 1953 - 1956 сс . Советскай Армия кэккэтигэр сулууспалаабыта . Ґлэтин 1959 сыллаахха республикатаа ± ы спорткомитет отделын сэбиэдиссэйинэн са ± алаабыта . Саха сиригэр кіІµл тустууну тірµттээччилэртэн биирдэстэрэ . Николай Николаевич бэйэтин оло ± ун республика ± а тустуу сайдарыгар маІнай спортсмен , тренер , оттон тэрийээччи уонна салайааччы быґыытынан анаабыта . Кини иитэн - такайан таґаарбыт уолаттарыттан 15 киґи Россия уонна ССРС чемпионнарынан уонна призёрдарынан буолбуттара . Салгыы » Итирик дьоҥҥо чугаһаан : « Тоҕо кыргыттары кытары итинник кэпсэтэҕит ? » , - диэн буойталаабыт . Онуоха орто соҕус уҥуохтаах , киэпкэлээх киһитэ ойон тураат , баайсыбытынан барбыт . Онтон доруобай киһитэ ынан турбут . Кинини кытары быһаарса турдаҕына кэннигэр турааччы киэпкэлээх киһи сиэбиттэн быһаҕын хостоот , уолу ойоҕоско саайбыт . Ол кэмҥэ оптуобус аана аһылла биэрбит да , били дьон иннинээҕи аанынан куотан хаалбыттар . Григорий ойоҕоһун туттубутунан , кэннилэриттэн сырсаары кэннинээҕи аанынан тахсаат , Киров аатынан уулуссаҕа турар 1 № - дээх поликлиника тохтобулугар охтон түспүт . Били кыргыттар эмиэ сырсан тахсыбыттар . Оптуобустан атын да дьон эмиэ тахсыбыттар . Тохтобулга син балачча киһи турбут эбит . Хата , сонно тута суһал көмөнү ыҥырбыттар . Ол гынан баран милииссийэ үлэһиттэрэ кэлбиттэригэр ким даҕаны туоһу буолабын диэбэтэх . Дьиҥэ , оптуобустан сүүрэн тахсыбыт күлүгээннэри син көрдөхтөрө дии . Бары көрбөтөх аатырбыттар , дьалты буола сатыыр айдааныгар түспүттэр . Инньэ гынан ол быһахтаах күлүгээннэр билиҥҥэ диэри тутулла иликтэр . Куорат уонна таґынаа ± ы біґµілэктэргэ итиинэн хааччыйыы ірµµ бол ± омто киинигэр турар . Ол да буоллар , хайдах тэрээґиннээхтик оттук сезонугар киирбиттэриттэн кыстык хаамыыта тутулуктаах . Ма ± ан біґµілэгин гаґынан µлэлиир 3 хочуолунай сылааґынан хааччыйар . Хас биирдии хочуолунайга 4 - тµµ машинист µлэлиир . Быйыл сайын ірімµін µлэтин былааннаахтык ыытаннар , билиІІитэ кыстыкка этэІІэ иґэллэр . Салгыы » 2009 сыллаахха « Росгосстрах » хампаанньа « Железный поток » диэн олус далааһыннаах бырайыагы биллэрбитэ . Бырайыак дойду бары регионнарыгар бу хампаанньа үлэтин хааччыйыы уонна ааҕыннарын , страховка консультаннарын ахсаанын элбэтэр соруктааҕа . Маннык дьаһаныы түмүгэр универсальнай страховка ааҕыннарын ахсаана хас эмэ уонунан тыһыынчанан эбиллибитэ . Ол түмүгэр үлэ таһыма , иэнэ эмиэ улааппыта . Демушкин суукка " тэрилтэтэ сабылыннаҕына , тараҕай бөтөстөр уулуссаҕа кутуллан тахсан аҥаар кырыытыттан барыларын өлөрөн - өһөрөн барыахтара " диэн куттуу турар . Өрөспүүбүлкэ хааһынатыгар нолуок киириитэ 28 % - тан 38 % - ҥҥа диэри улааппыт . РФ правительствотыгар иэспит 9 , 3 млрд солкуобайтан 1 , 8 млрд диэри көҕүһээбит . Аҕыс сылга Саха сиригэр 800 млрд солк . инвестицияланан киирбит . Бу экономикабыт туруктааҕын туоһулуур сыыппаралар . Бастакы космонавт Юрий Гагарин космоска көппүтэ 50 үбүлүөйдээх сылын көрсө үөрүүлээх тэрээһиннэр дойду үрдүнэн ыытыллаллар . Саха сиригэр суос - соҕотох космонавтика уонна авиация музейа Уус Алдан улууһугар Бороҕон бөһүөлэгэр баар . Республикабыт киин куоратыгар іссі биир спортивнай тутуу µлэ ± э киирэн , аанын тэлэччи аста . Ол курдук , Дьокуускай куорат Ойуунускай аатынан уулуссатын 8 / 2 № - дээх дьиэтигэр о ± олорго анаан дьо ± ус тустуу саалата тутуллан µлэ ± э киллэрилиннэ . Бу тутууну кіІµл тустууга ССРС спордун маастара , Россия чемпионатын µрµІ кімµс призёра , экономическай наука кандидата Владимир Владимирович Винокуров иилээн - са ± алаан ыытан , о ± олорго бэлэх быґыытынан анаата . Онон мантан инньэ бу саала Дьокуускай куорат 3 № - дээх о ± о спортивнай оскуолатын филиалын быґыытынан µлэлиэ ± э . Бу µтµі дьыала Ыччат сылыгар сіп тµбэспитэ кэрэхсэбиллээх . Тустуу саалатын µірµµлээхтик аґыы сиэригэр - туомугар Дьокуускай куорат дьаґалтатын баґылыга Ю . В . Заболев , СР Госкомспордун председателэ М . Д . Гуляев , Дьокуускай куорат µірэххэ управлениетын начальнига Е . И . Евсикова , киин куорат спорка комитетын председателэ К . С . Бурцев , 3 № - дээх о ± о спортивнай оскуолатын директора Ф . А . Соловьев , уо . д . а . кыттыыны ыллылар , бэйэлэрин э ± эрдэлэрин тиэртилэр . Салгыы » Дьоро киэһэни аатырбыт артыыс Андрей Лебедев ыытта ( 150 оруолу театрга уонна киинэҕэ оонньообут ) . Лебедев кыайыылаахтары уоттаах - төлөннөөх тылынан эҕэрдэлээн , саҥаран - иҥэрэн курбалдьытан уол оҕо атамаана эбит . Кини тылынан " Якутск Вечерний " хаһыат букатын « хотугу медийнэй дьикти » буолан таҕыста ! ) . Хаһыат дьоһуннаах ырытар матырыйааллаах , киэҥ - куоҥ тэрээһиннэри көҕүлээччи дэннэ , ону сэргэ хаһыаттан суут нөҥүө 520 мөл . солкуобайы саат куттарыыта көрдөөбүттэрин барытын кыайбыта ахтылынна . « ЯВ » тэрийээччилэрэ уонна редакция үлэһиттэрэ дьиэлэригэр олорон бириэмийэ ылбыттарын бэлиэтээтэхтэрэ . Оттон Москваҕа кинилэр оннуларыгар статуэтканы Андрей И ылла . Биллиилээх телесуруналыыс сыанаҕа туран « Левиннэр дьиэ кэргэттэрин олус таптыыбын » диэн эттэ . И бу өрөбүлгэ Дьокуускайга кэлбит буолуохтаах , онон бириэмийэ бэлиэр хаһаайыттарыгар тиэртэҕэ . - Урут , өрөспүүбүлүкэ бэтиэхэлээхтэрин түмэр « Дьээбэрэҥ » фестиваль баара . Билигин ким да күлбэтин - үөрбэтин курдук им - дьим барда . Өйөбүл суох . Фанаттар , санаабыт күүһүнэн эрэ сылдьабыт . Мин , холум анараа эҥээрдэрбин түмэрбэр эрэ тиийэр . Чурапчылар , таатталар , аммалар , мэҥэлэр дьээбэлээхтэрин талан - талан баран , муус устар 1 күнүгэр Дьокуускай куоракка коцертыы киириэхпит . Кэтэһиҥ ! Круиз буолар кэмигэр тэрийээччилэр араас кэнсиэрдэри , тэрээґиннэри иилээн - са ± алаан ыытыахтара , « Снайпер саха » диэн киинэни кірдірµіхтэрэ . Улуус бэтэрээннэрэ ити киинэни кірі илик буолуохтаахтар . Онон кырдьа ± астарбыт дуоґуйа сынньанан сотору этэІІэ дьиэлэригэр тіннµіхтэрэ . РФ - ± а пенсияны тілііґµн ситимин саІаттан кірµµгэ ылыллар дьаґаллар тустарынан СР Ґлэ ± э уонна социальнай сайдыыга министерствотын пенсиянан хааччыйыыга отделын салайааччытын Анастасия Гаврильевна Прокопьеваны кытта кэпсэттибит . - Биґиги республикабыт салалтата кэлиІІи сылларга пенсияны аа ± ыыга хоту сир усулуобуйатын учуоттааґыны дьаныґан туруоруста . Ол тµмµгэр пенсиянан хааччыйыы таґымын µрдэтиигэ кэккэ дьоґуннаах дьаґаллар ылылыннылар . Анастасия Гаврильевна , ол туґунан аа ± ааччыларбытыгар билиґиннэриэххэ . Салгыы » Кырдьыга да ± аны , сахаларга кыыс , дьахтар туґунан сµрдээх элбэх уонна эгэлгэ іс хоґоонноро , іс номохторо , бэргэн тыллар бааллар . Холобура - " саха дьахтар таІаралаах " , " кыыс о ± о - омук анала " , " дьахтар санаата аґынаа ± ар кылгас " о . д . а . Аны саха суруйааччылара саха кыыґын , дьахтарын , ийэ , эбэ туґунан аахпыт эрэ киґини долгутар дьоґуннаахай айымньылары айыталаабыттара . Олортон а ± ыйа ± ы ааттаталаатахха , Јксікµлээх Јліксій " Саха дьахталларын сэттэ мэтириэттэрэ " , Ойуунускай " Ийэм Дьэбдьэкиэй уІуо ± ар " хоґоонноро , Амма Аччыгыйа " Мотуо " , Чысхаан " Мааппа " , Суорун Омоллоон " Аанчык " кэпсээннэрэ саха литературатын кімµс фондатыгар киирэллэр . Оттон билиІІи саха дьахтарын , кыыґын мэтириэтэ хайда ± ый , уруккуттан тіґі уларыйда ? Дьэ , ол туґунан ырытан , ыраІалаан кірµіххэйиІ эрэ … Салгыы » Куорат Витим өрүс уҥа кытылыгар турар , Бодойбо үрэх төрдүгэр Иркутскайтан 1095 км . Нэһилиэнньэтин ахсаана 15 , 2 тыһ . киһи ( 2008 сыл ) . - Мин сорудахпынан ырытыллан оІоґуллубут итинник сокуон барылын Госдума кірді уонна ійііті . Бµгµн ити сокуоІІа илии баттаатым . Бу докумуон бэриги ылыы уонна коммерческай бэригинэн атыылаґыы иґин ботуччу кээмэйдээх ыстараабы тµґэриини олохтуур . Ол кээмэйэ 25 тыґыынча солкуобайтан 500 мілµйµін солкуобайга тиийэ халбаІныан сіп , - диэтэ РФ Президенэ Дмитрий Медведев ыам ыйын 4 кµнµгэр буолбут дойду Генеральнай прокурора Юрий Чайканы кытта кірсµґµµтµн кэмигэр . Биґиэхэ букатын саІа накаастааґын кірµІэ киллэрилиннэ . Ити киґи кіІµлµн быспат эрээри , бэриги ылбыт эбэтэр коммерческай бэригинэн атыылаґыыны оІорбут , эбэтэр итиниэхэ кыттыгастаах буруйу оІорооччу государство иннигэр эппиэтинэґэ кини баайыгар - дуолугар эмиэ тар ± анарын ійдµµрµгэр кіміліґµі ± э . Маннык накаастааґын сорох дьоІІо кіІµлµн быґардаа ± ар ордук дьайымтыалаах буолуо ± а , - диэтэ Дмитрий Медведев . Петр ТОМСКАЙ . Уус - Маайа улууґугар тыатаа ± ы мэнээктээбитин курдук , Дьокуускайы бэйдиэ сылдьар уонна иччилээх ыттар " атаакалыыллар " . Кырдьа ± астар кµннэрин кірсір оннугар , Ньурба Хатыытыттан кэлэн Дьокуускайга о ± олоругар кыстаан олорор µлэ ветерана Иннокентий Петрович Ксенофонтов травпуунтан ордубата . Ити туґунан кыыґа Ирина Иннокентьевна Климова кэпсээтэ : - Бала ± ан ыйын 27 кµнµгэр 71 саастаах эґэбит Якутскай уулусса 57 нµімэрдээх дьиэтин тиэргэнигэр µлэлии сырытта ± ына , утары дьиэ ± э ( Якутскай 59 нµімэрэ ) олорор ыал ыта ыстанан кэлэн хабар ± атыгар тµґэн истэ ± инэ , илиитинэн туора садьыйан кімµскэммит . Онон уІа илиититтэн хаптарда . Сµрдээх улахан , овчаркатыІы ыт . Дьиэ кэннигэр баайыыга сытар буолааччы . Оскуола ± а µірэнэр уоллара быатыттан тута сылдьан ыытан кэбиспит . Эґэбит бронхиальнай астмалаах буолан , кутталыттан тыына хаайтаран , бопторо сыста . Хата , " Суґал кімі " эмчиттэрэ тµргэнник кэлэн абыраатылар . Илдьэн укуоллаттылар . Оптуорунньугунан укуол ылан бµттэ . Онон травпууІІа укуолга сылдьарга кµґэлиннэ . Милиция кэлэ сылдьыбыта . Учаастактаа ± ы милиция кэлиэ диэн буолбута да , мэлигир . Кэргэним 1 - кы нµімэрдээх ГОМ - Іа эрийэн эппит этэ . Ыкка ытыттардаххына , докумуону да эккирэтии бириэмэни ылыыґы . Стадухин уулусса 81 - гэр Морга кэлэн боротокуол суруйтарбыппыт . Боротокуолу учаастактаа ± ы милииссийэ ± э биэриэхпит диэн илиибитигэр биэрбэтэхтэрэ . Бу утары дьиэ ± э киґи киирэр кыа ± а суох . Дьиэ таґыгар куруук бэйдиэ сылдьар ыттар сыталлар . Астма эмэ олус сыаналаах . Онон эґэбит ыкка ытыттаран , пенсиятын сыыґын эмигэр кутууґу . Кірбµт туоґулаахпыт . ~~- Эс , дьон аҕыйахтык ыллаата диэн астыммакка тарҕаһыа дии .~~ Дьокутааттар Хотугу муоранан суол хаһан сөргүйэрин туоһуластылар . Арктикаҕа ньиэп уонна гаас көстүбүтэ элбэҕиттэн сылтаан , кыраныыссаны чуолкайдаһар санааттан муоранан суол аһыллыаҕа диэн Штыров эрэллээх . Эһиилигттэн саҕалаан Арктика сайдарыгар аналлаах федеральнай таһымҥа былаан оҥоһуллуохтааҕын эттэ . Муоранан даҕаны , өрүһүнэн даҕаны устар ааллар олус эргэрдилэр диэн дьокутааттар санаттылар . Федеральнай хааһынаттан харчы көрүллүө дуо ? Ледокол флотугар эрэ көрүллэр диэн буолла . Сахалар Јлµінэ кытылыгар кіґін кэлэн Туймаада хочотугар олохсуйалларыгар аан бастаан алтан сэргэни анньыбыт , алаґа дьиэни тэриммит сирдэринэн Сайсары кµілµн кырдала буолар дииллэр . Билигин ити кµіл тула дьоллоох Дьокуускай куорат кµннэри - тµµннэри тигинии , тупса , туругура турар . Биллэрин курдук , хас биирдии куорат , біґµілэк тутуллуутун генеральнай былаана диэн оІоґуллар . Ол курдук Дьокуускай куорат генеральнай былаанын быґыытынан Сайсары кµіл тулатыгар ландшафтнай - этнографическай комплекс тутуллуохтаах . Онно ат сµµрдэр ипподром , спортивнай комплекс , алмаас киинэ , " Олонхо Лэнд " парка уонна культура , искусство тутуулара баар буолуохтаахтар . Итини сэргэ бу ситимІэ Ийэ скверэ киирэн биэриэхтээх . Ийэ скверин тутуутун бырайыактааґыІІа куорат дьаґалтата быйыл саас анал куонкурус биллэрэн турар . Онно А . А . Романов , Н . Н . Алексеев , В . М . Нестеров уонна С . Г . Никифоров кыттыґан оІорбут 000001 № - дээх бырайыак кыайыылаа ± ынан тахсыбыта . А ± ыйах хонуктаа ± ыта биґиги Дьокуускай куорат кылаабынай архитектора Николай Николаевич Алексеевы кірсін Ийэ скверин тутуута хаґан са ± аланарын уонна хайдах , туох кістµµлээх буолуохтаа ± ын туґунан ыйыталастыбыт . Онуоха кини улахан мунньахтыыр остуолу бµтµннµµ сабардыыр Ийэ скверин макетын а ± алан ханан туох баар буолуохтаа ± ын кірдірі - кірдірі сиґилии кэпсээн биэрдэ . Сквер икки тµґµмэхтээн тутуллара былааннанар эбит . Бастаан мемориальнай ітті - алаас кырдалын кэриэтэ киэІ болуоссат уонна ийэ ± э аналлаах пааматынньык турар булгунньа ± а оІоґуллуохтаах . Ол булгунньах µрдµгэр Ийэ пааматынньыга туруоруллуохтаах . Болуоссат µс мас бµтэй кэриэтэ кµрµілээх буолар уонна ийэлэргэ аналлаах араас тэрээґиннэри , чиэстээґиннэри ыытарга анаан оІоґуллар . Алаас ( болуоссат ) ортотугар то ± ус туруйа µІкµµлµµ сылдьар композицията оІоґуллуохтаах . Ол кыргыґыы хонуутуттан эргиллибэтэх буойуннар куттара - сµрдэрэ туруйа кыыл буолан тіріібµт алаастарыгар эргиллэн кэлэллэр диэн ійдібµлµ µіскэтэр . Ити барыта 2011 сылга оІоґуллуохтаах . Оттон иккис сылыгар сквер биир ітті - - А ± а дойду Улуу сэриитигэр элбэх о ± олорун сµтэрбит ийэлэр ааттарын µйэтитэр ытык бэлиэлэргэ ананар . Онно Саха сирин улуустарыттан сэриигэ баран охтубут буойуннар уонна кинилэр ийэлэрин ааттара - суоллара мэІэ таастарга суруллан тігµрµк тµґµлгэлэр ортолоругар туруоруллуохтаахтар . Сквер бу іттµгэр тротуар билиитэлэрэ сахалыы национальнай оґуор быґыытынан ууруллуохтаахтар . Дьэ , Ийэ скверэ ситтэ ± инэ - хотто ± уна итинник буолуо ± а . Данил МАКЕЕВ Хаартыскаларга : Ийэ скверин кістµµтэ . Иһинээҕитэ Киириитэ Сүрүн олук I түһүмэх : Таатта - олоҥхо дойдута 1 . Олоҥхо туһунан . 2 . Таатта олоҥхоһуттара . 3 . Е . Д . Андросов - Таатта олоҥхоһуттарын , ырыаһыттарын үйэтитээччи . II түһүмэх : Баайаҕа олоҥхоһуттара . 1 . Баайаҕа эрдэтээҥи олоҥхоһуттара . 2 . Баайаҕа сурукка киирбэтэх кэнники олоҥхоһуттара . 3 . Олоҥхоҕо саҥа саҕалааһын . Түмүк . Туһаныллыбыт литература . Сыһыарыылар . От ыйын 1 - 5 күннэрэ . Саха сирин суруйааччыларын бастакы сийиэґэ буолар . Бырабылыанньа бэрэссэдээтэлинэн Эллэй талыллар . ~~- Судаарыстыбаннай сулууспаҕа киирбит киһи , бастатан туран , судаарыстыба иннигэр үлэлиэхтээх .~~ Айыл ± аттан талааннаах муосчут , худуоґунньук Семен Пестерев сахалартан биир бастакынан киин сиргэ - Казаннаа ± ы художественнай училище ± а µірэммитэ . Ити 1938 - 1939 сылларга этэ . Оттон муосчут идэтин , иитиэхтээн илдьэ сылдьыбыт ба ± а санаатын толорон , бэйэтин тус дьулуурунан , кыґамньытынан баґылаабыта . Бэ ± эґээ СР Национальнай художественнай музейыгар саха биллиилээх муосчута , САССР искусстволарын µтµілээх деятелэ , сахалартан бастакынан И . Е . Репин аатынан РСФСР Государственнай бириэмийэтин лауреата Семен Николаевич Пестерев тіріібµтэ 90 сылыгар аналлаах быыстапка аґылынна . Айыл ± аттан талааннаах муосчут , худуоґунньук Семен Пестерев сахалартан биир бастакынан киин сиргэ - Казаннаа ± ы художественнай училище ± а µірэммитэ . Ити 1938 - 1939 сылларга этэ . Оттон муосчут идэтин , иитиэхтээн илдьэ сылдьыбыт ба ± а санаатын толорон , бэйэтин тус дьулуурунан , кыґамньытынан баґылаабыта . Музей директора , СР искусстволарын µтµілээх деятелэ Ася Львовна Габышева , " … кини сібµлµµр темата - булт , туундара устун сындыыстыы субуллан иґэр табалар , ыт кілілір , тыа кыылларын олохторо , сылгы µірэ . С . Н . Пестерев историческай уонна бэйэтин кэмин , хоту дойду дьонун оло ± ун - дьаґа ± ын тематикатыгар эмиэ µгµс µлэлэрдээх . Холобура , " Саха уруута " , " Байанай " , " Кыґыл армеецтар хоту дойдуга " , " Бырааґы кірсіллір " , " О ± о саадын кырачааннара " уо . д . а . Семен Пестерев айар µлэтэ олус ылыннарыылаах , то ± о диэтэргит , µлэлэрэ µрдµк профессиональнайдар , кини µлэлэригэр маастар бэйэтин тіріібµт хотугу дойдутугар уостубат таптала , дойдутун , дьонун туґунан сырдык санаалара ырылхайдык кістіллір " , - диэн суруйар . Бу быыстапканы тэрийиигэ µгµстµк сµµрбµт - кіппµт киґинэн Семен Николаевич µірэнээччитэ , билигин бэйэтэ биллиилээх муосчут , РФ µтµілээх худуоґунньуга , СР искусстволарын µтµілээх деятелэ , СГУ доцена , Россия уонна СР спордун маастара Георгий Николаевич Родионов буолар . - Семен Николаевич Пестерев - мэлдьи махтана саныыр учууталым буолар . Кини курдук элбэх о ± ону µірэппит , муосчут идэтигэр уґуйбут киґи чугаґынан суох . Семен Николаевич 60 - с сыллартан са ± алаан Дьокуускай куорат 2 уонна 20 NN - дээх орто оскуолаларыгар , оччотоо ± у Пионердар дыбарыастарыгар ір сыл эдэр муосчуттар куруґуоктарын салайан µлэлэппитэ . " Эдэр муосчуттарга сµбэ " диэн икки кинигэни таґаартарбыта . Кини сахалар мамонт муоґунан µлэлээґиннэригэр , бу искусство салгыы сайдыытыгар улахан суолта биэрэрэ . Бэйэтэ элбэх фигуралаах , многосюжетнай араас композициялары айан хаалларбыта . Кини айымньылаах оло ± ун µірэппит о ± олоро салгыыллар . Онон , муосчуттарга " Пестерев оскуолата " диэн баар . Бу олох соторутаа ± ыта , тіріібµт - µіскээбит дойдутугар Чурапчыга , Чочууда алааґыгар , Мэлдьэхситтэн тірµттээх худуоґунньуктарга аналлаах комплекска муосчут Семен Николаевич Пестеревкэ аналлаах МэІэ таас туруорулунна , - диир Георгий Николаевич . Саха биллиилээх муосчута С . Н . Пестерев быыстапкатын аґыллыытыгар эдэр кілµінэ муосчуттар , искусствоведтар , искусство деятеллэрэ , худуоґунньук хаан - уруу аймахтара , биир дойдулаахтара кэлэн кыттыыны ыллылар . Татьяна МАРКОВА . Хаартыскаларга : Семен Николаевич µірэнээччитинээн ; µйэлээх айымньылар … ( Г . Н . Родионов фотоархыыбыттан ) . Соторутаа ± ыта Национальнай художественнай музейга художник Зинаида Курчатова туґунан кини дьµігэлэрин , бииргэ студеннаабыт до ± отторун , учууталларын , коллегаларын ахтыы киэґэлэрэ буолан ааста . Ахтыы киэґэни художественнай училище ± а бииргэ µірэммит ыкса дьµігэтэ Художественнай музей директора Ася Габышева са ± алаата : - Зиналыын биґиги бииргэ элбэ ± и ыралыырбыт , олортон µгµстэрэ туолбуттара диэххэ сіп . Кини наґаа кыраґыабай , хорсун санаалаах , сиргэ бигэтик µктэнэн турар кыыс этэ . Хартыыналары уруґуйдуурун таґынан кинигэ издательствотыгар , худ . училище ± а µлэлиирэ , бэртээхэй ийэ этэ . 1984 с . кини ійдібµнньµк быыстапката буолбута , онно 140 живописка µлэлэрэ , этюдтара , болотуналара туруоруллубута . Салгыы » Кулун тутар 24 күнүгэр Кириэс Халдьаайыттан Дьокуускайга айаннаатыбыт . Чурапчыга кэлэн аһыыр дьиэҕэ киирдибит . Кыараҕас соҕус , түөрт эрэ остуоллаах . Иккитигэр ас бөҕө тардыллан турар , иккитигэр дьон аһаары олороллор . Уочаракка турааччылар эмиэ бааллар . Үгүспүт оҕо - уруу , кырдьаҕас дьон , туран эрэ аһаабыта буоллубут . Ол тардыллыбыт остуоллары Айылҕа министиэристибэтин үлэһиттэрэ сакаастаабыттар үһү . Ол дьон биһиги сүүрбэччэ мүнүүтэ буолбуппут тухары кэлбэтилэр . Өссө икки толору массыына киһи эмиэ туран эрэ аһаата . Тойон буолла да , тоҕо итиннигий ? Кырдьык даҕаны , төрөппүттэрбит кыра сырыттахпытына кэпсиир остуоруйаларын ис хоһоонун табатык тойонноон олохпутугар туһанарбыт ордук буолуо эбит . Кийосаки үс сибиинньэ оҕотун туһунан остуоруйаны кэпсиир : Сибиинньэ оҕолоруттан биирдэстэрэ таас дьиэ туттар , оттон бырааттара оттон уонна лабааттан дьиэлэри туттубуттара . Биир үтүө күн сур бөрө кэлэн от уонна лабаа дьиэлэри үрэн суулларан кэбиһэр . Сибиинньэ оҕолоро таас дьиэҕэ саһан тыыннаах хаалаллар . « Саха сирин тимир суоллара » акционернай хампаанньа бирииґигэр кіІµл тустууга Дальнай Востоктаа ± ы 7 - с турнир буолан ааста . Кµµтµµлээх « Азия о ± олоро » оонньуулара са ± аланара 400 - тэн тахса кµн хаалла . Бу улахан тэрээґиІІэ бэлэмнэнии чэрчитинэн муус устар ый 2 - 3 кµннэригэр Покровскайга 1996 - 1997 сс . тіріібµт уолаттарга « Саха сирин тимир суоллара » акционернай хампаанньа бирииґигэр Дальнай Востоктаа ± ы турнир буолан ааста . Чуолаан бу саастаах уолаттар « Азия о ± олоро » оонньууларга Саха сирин чиэґин кімµскµіхтэрэ . Онон кµрэхтэґии тыІааґыннаах , сытыы буолара кµµтµллэр этэ . Салгыы » Олох кµннээ ± и тµбµгэр баттата сылдьан , эмискэ , соґуччу айыл ± а кэрэ кістµµтµн , эбэтэр , долгутар , уйадытар дьон бэйэ - бэйэлэригэр сыґыанын таба кірдіхпµнэ , мэлдьи , " оо , хаартыска ± а тµґэрбит киґи " , - дии санааччыбын . Уонна ол курдук кэрэ тµгэни тохтотор дьоІІо ымсыыран ылааччыбын . Чыпчыл ± ан тµгэни , ааґар , сµтэр , симэлийэр тµгэни µйэтитэр µтµі идэлээх дьон - фотографтар … Мин бэйэм итиннэ сыґыаннаах киґи тутан ылбат эрээри , чахчы олоххо баар бэлиэтээґиннээхпин . Фотограф тµґэрэр эйгэтин , киґитин µтµі хара ± ынан , тупсарар хара ± ынан кірір буолла ± ына - барыта кэрэ буолан тахсар . Ол да иґин биир киґи араас фотографтарга араас міссµіннэнэр - соро ± ор тупсар , аґыллар , ардыгар іґір , ілбіідµйэр . Национальнай художественнай музейга бу кµннэргэ биир ураты быыстапка аґылынна . Автора - Василий Федосеевич Чуйко . Кини хаартысканан дьаныґан туран дьарыктанарын µгµс дьон билэллэр . Василий Федосеевич киниэхэ киирэн кэлбит киґиэхэ хаартыскаларын кірдірірµн , кэпсиирин сібµлµµр . Ол онно кірдіххі , " кімµс тµгэннэр " кини µлэлэригэр элбэхтэр . " Оттон , арай , быыстапка тэрийдэххэ " , - диэтэххэ , кини сапсыйан кэбиґэр идэлээ ± э … Ол эрээри , µгµс сылларга дьарыктаммыт дьарыгын наардаан , сааґылаан , до ± отторун кімітµнэн " Мин Сахам сирэ " диэн быыстапканы Василий Федосеевич тэрийдэ . Кини чахчы , " Мин Сахам сирэ " диир бырааптаах , манна кэлэн µлэлээбитэ биэс уон сыл буолан эрэр . Идэтинэн - геолог , Кэбээйи , Бµлµµ , быыстарыгар газ аґыллыытыгар кыттыспыт киґи . Комсомол , партия иитэн таґаарбыт , ыарахаттартан туора турбатах µлэґит . В . Ф . Чуйко бµгµІІµ дуоґунаґа айар µлэ ± э соччо чугаґа суох - кини республика Президенин В . А . Штыров секретариатын салайааччыта . Улахан дуоґунастаах чиновник кэрэ тµгэни ійдіін кірір бириэмэтэ да суох буолуох курдук . Ол эрээри , µгµс командировкаларга , айаннарга Василий Федосеевич фотокамератын кыбыммытынан сылдьар . Ордук сібµлээн , кичэйэн кини айыл ± аны тµґэрэр . Ол да иґин быыстапка ± а Саха сирин айыл ± атын кэрэ , дьикти кістµµлэрэ элбэхтэр . Ити автор бэйэтин ураты кірµµтµн биґиэхэ бэлэхтээтэ ± э . Быыстапка ± а портретнай µлэлэр эмиэ элбэхтэр . Биллэн турар , автор бэйэтэ алтыґар эйгэтин дьонун тµґэрбитэ ордук табыллыбыт . Манна кірііччµлэр республика Президенэ В . А . Штыров официальнайа суох портреттарын бэлиэтии кірдµлэр . Биґиги Вячеслав Анатольевиґы мэлдьи дуоґунаґын толорор дьоґун тµгэнигэр тµспµт хаартыскаларынан билэр эбит буоллахпытына , манна кинини айаІІа , сынньалаІІа , дьиэ кэргэнин эйгэтигэр кірµіхпµтµн сіп . Ґтµі хара ± ынан одуулаґар объектив иннигэр киґи аґыллан , ис туруга кістін кэлэригэр туоґу буолар хаартыскалар . Василий Федосеевич хайа ба ± арар автор курдук бу быыстапкатыгар долгуйан туран бэлэмнэммитэ . Кини этэр : " Мин бэйэм сі ± і - махтайа , долгуйа кірбµт тµгэннэрбин тохтотон эґиэхэ бэлэхтиэхпин ба ± арбытым " . Чахчы да , дьоґун , µтµі бэлэх буолла ! … Кинини ийэтэ 1941 сыл сайыныгар , оккупацияттан кµрэнэн айаннаан иґэн , муоста анныгар тіріппµт . Ийэтэ мэлдьи этэрэ µґµ : " Дьэ , ыксаллаах , тугу барытын кірі - истэ сатыыр киґигин , ол да иґин тірµµргэр да ыксаабытыІ " , - диэн . Ийэ барахсан ол тыла кырдьык эбит - Василий Федосеевич таба кірбµт , тохтоппут тµгэннэрэ кэрэлэр , дьиктилэр , соґуччулар . Ыксаллаах , дьаґаллаах , тутуулаах эрэ киґи кімµс тµгэни таба тайанар буолла ± а … Наталья ХАРЛАМПЬЕВА Республика кииниттэн Дьокуускайтан ыраах таас хайалар быыстарыгар сытар Эбээн - Бытантай национальнай улууґугар табаґыттар сµлµіттэрэ быйыл « Ленинскэй » совхоз тэриллибитэ 50 сылыгар туґуланан ыытылынна уонна µгэс быґыытынан параадынан са ± аланна . Уучахтаах о ± олор , дьэрэкээн оґуор киэргэллэрдээх сыар ± алаах табалары кілµммµт хоту дойду хоґуун табаґыттара , эбээннии оґуордаах таІастаах дьон то ± уоруґа мустан , сэґэргэґэн - кэпсэтэн , кµі - дьаа буолан бу сааскы ылааІы кµнµ бырааґынньыктык сиэринэн µірэ - кіті кірµстµлэр . Биирдэ тэрилтэнэн Тимофей Сметанин « Ньургуһун уонна Лоокуут » испэктээкилин туруорар буоллулар . Режиссер үөрэхтээх Ньургуһун ким ханнык оруолга оонньуохтааҕын мас - таас курдук дьаһайда , кими да « чыып - чаап » дэппэтэ . Сэрбэкэни дэкээни солбуйааччы Доруйуон Бачаахап оонньуур буолла . Оруобуна барсар ! Бардама , уоҕа - кылына киирдэҕинэ , феодальнай тутул саҕанааҕы кинээстэн туох да атына суох . Ньургуһуну режиссер бэйэтэ оонньуур буолбут . Кырдьыга да , бакылтыакка киниттэн атын ким да оонньуо суох . Хааман наскылдьыйара , буспут моонньоҕон курдук хап - харанан көрөн ылара хайа да муус сүрэхтээх урааҥхайы уулларыыһы . Оттон Мөлчөһү ким оонньуой ? ! Балантыын долгуйан , сүрэҕэ битиргээн кэлбитэ . Хаарыаны . . . Суох , кинини чугаһаппатылар . Маҥнай лабараан Өлөксөөндүрү оонньотуох курдук гыммыттара да , Ньургуһун « кыыс курдук наһаа нарын , оттон Мөлчөс сытыы - хотуу уол буолуохтаах » диэн сирбитэ . Онтон биир санаанан дэкээн Килимиэн Килимиэнэбис оонньууһу диэн түмүккэ кэлбиттэрэ . Кырдьык , көстөр дьүһүннүүн , быһыылыын - таһаалыын , бэл , майгылыын сөп түбэһэр диэн буолла . Урут өрөспүүбүлүкэҕэ хапсаҕайдаһа , мас тардыһа сылдьыбыт дэкээни билбэт киһи сэнээн быстарыан сөп . Күөх оту тосту үктүө суох холку дьүһүннээх Килимиэн Килимиэнэбис мас тардыһан бакылтыатыгар кими да тулуппат . Бэл , икки миэтэрэ үрдүктээх , эрдии салбаҕын курдук ытыстаах , өрүкүйбүт куударалаах Көстөкүүн Ыстапаанабыстан аа - дьуо маһын ньылбы тардан ылар . Онон дьиҥнээх Мөлчөс бу сылдьар - дэкээн Килимиэн Килимиэнэбис . Балантыын хаарыан оруолу былдьатан , абаккатыгар , бэйэтинэн тылланан көрбүтүн сэҥээрбэтилэр . Режиссер Ньургуһун , дьэ өйдөммүт курдук , « эн Мардьааһайы оонньуоҥ , оруобуна сөп түбэһэҕин » диэн , букатын да « маат » ыыппыта . « Ыксаатаҕына , кэлэҕэйдээн төлүтэ биэртэлииринэн , сирэйэ да малаҕарынан үүт - үкчү Мардьааһай Мардьааһайынан » диэн , табаарыстара уокка арыыны кутан биэрбиттэрэ . Испэктээги үрдүктүк сыаналаабыттара , оонньообут дьон лауреат аатын ылбыттара . Ити итинэн ааспыта . Ол эрээри Балантыын Ньургуһуҥҥа улам ылларан испитэ . Кыыс даҕаны ону билбэтэ кэлээхтиэ дуо , төһөтүн да иһин , куһаҕана суох режиссер буоллаҕа дии . Сыһыаннара хайдах сайдан барыан билбит суох , арай бу түбэлтэ тахсыбатаҕа буоллар . СР культуратын µтµ ? лээх артыы ? а , РФ культуратын µтµ ? лээх µлэ ? итэ , СР µ ? рэ ± ириитин туйгуна Афанасий Семенович Федоров П . А . Ойуунускай аатынан Саха драматическай театрын артыы ? ын бы ? ыытынан араас к ? лµ ? нэ к ? р ? ? ччµлэри талаанынан умсугуппута . Оттон Дьокуускайдаа ± ы культура уонна искусство колле ? ын этнохудожественнай салаатын сэбиэдиссэйинэн ананыа ± ыттан µгµс к ? лµ ? нэ µµнэр ыччаты саха т ? рµт культуратыгар , µйэлээх µгэстэригэр , сиэригэр - туомугар у ? уйар . Кини дьи ? сахалыы тыыныгар , эйгэтигэр иитиллибит µ ? рэнээччилэрэ республика араас муннугар норуот µйэлээх утумун µ ? дµтэ , айымньылаахтык µлэлии - хамсыы сылдьаллар . ? ? рэнээччитэ Иван Герасимович Васильев республика тарбахха баттанар алгысчыта буола µµннэ . Агар телба десалар фақат ҳақни гапирар одамни . Дарвеш сифатида кўрсалар болалардек самимий кишини . Ҳиёнат сўзини хатто ҳаёлидан ҳам чиқариб ташлаган одамни жиннидан фарқи йўқ десалар , билингки соғларга яшашликдан маъно йўқ экан . Бечора соғлар ! Ил Тµмэн сир сыґыаннаґыытыгар , айыл ± а ресурсаларыгар уонна экология ± а бастайааннай комитетын бэрэссэдээтэлэ А . А . Софронеев тібітµттэн " тыабыт хаґаайыстыбата мэІэ бырайыактарга мэІэстэн сайдарын хайдах ситиґэбит " диэн санаа арахпат буолла . Афанасий Афанасьевич тыа хаґаайыстыбатыгар рабочайтан са ± алаан сопхуос дириэктэригэр тиийэ µлэлээн , бэйэтин этинэн - хаанынан µгµґµ билбит - кірбµт , этэргэ дылы , баай уопуттаах салайааччы быґыытынан биллэр . Кинини былырыын республика тыа хаґаайыстыбатын табаарын оІорооччуларын союґун бэрэссэдээтэлинэн талбыттара элбэ ± и этэр . Афанасий Софронеев АПК тиґигин " оІоруулаах кµµстэргэ " кытыннаран сайыннарар санаатын бу курдук µллэґиннэ : - Саха Республиката кэлиІІи сылларга айыл ± атын баайын туґанылла илик ис кыа ± а улаханынан дойду хааґынатыгар халыІ µбµ - харчыны тардыан сіптііх регионнар ахсааннарыгар киллэриллэр буолла . Ол иґин , Россия илиІІи эІэрин бµтµннµµ хабан социальнай - экономическай сайдыы " локомотивынан " чопчу биґиги республикабыт талыллыбыта тµбэспиччэ буолбатах . " ОІоруулаах кµµстэри , транспоры уонна энергетиканы 2020 сылга диэри кэлимник сайыннарыы Схемата " инвестиционнай бырайыак - биґиги республикабыт эрэ буолбакка , дойду бµттµµнµн экономика іттµнэн куттала суох буолуутун хааччыйар тутаах хайысхалартан биирдэстэрэ . Россия бу биир бідіІ мэІэ бырайыага транспорт уонна энергетика инфраструктуратын сайыннарыыны урутатан , уґулуччу тутан кірір . Мин саныахпар , дьон доруобуйата , оло ± о ол эбэтэр туох - ханнык иннинэ Хотугу сир тыйыс усулуобуйатыгар сіп тµбэґэр аґынан - µілµнэн , буолан баран бэйэ сµіґµтµттэн ылыллар ыраас - чэгиэн бородууксуйанан , хааччыныы боппуруоґа тумнуллуо , умнуллуо суохтаах . Ити олохтоох тірµт нэґилиэнньэни сэргэ кэлии дьоІІо эмиэ сыґыаннаах , промышленноска тастан элбэх µлэґит илии тардыллан эрэринэн сиэттэрэн этэбин . Ол иґин мэІэ бырайыак инфраструктуратын иґигэр тыа хаґаайыстыбатын сайыннарыыны киллэрэн биэриэххэ диэн этиилээхпит . Оччотугар тыа сиригэр біґµілэктэр икки ардыларынаа ± ы сылдьыґар суоллары , сµіґµ комплекстарын тутуу , тыа хаґаайыстыбатын бородууксуйатын астыыр - µіллµµр уонна уурар - харайар объектары сіргµтµµ , сµіґµ аґылыгын бигэ базатын тірді буолуохтаах сири - уоту чілµгэр тµґэрии , саІа сири оІорон туґаныы республика бюджетыттан эрэ буолбакка , федеральнай таґымІа уонна чааґынай компаниялартан µбµлэнэр буолуохтарын сіп этэ . Итинэн , Президент В . А . Штыров бэйэтэ этэрин курдук , тыа хаґаайыстыбатын производствотын промышленнай - индустриальнай тірµккэ кіґірµµнµ ситиґиэхпит . Оттон тыа хаґаайыстыбата сайынна ± ына тыабыт сирэ чэчириэ этэ буолла ± а . - Афанасий Афанасьевич , АПК тиґигин промышленность тµґµµлэммит , алтыґар сиригэр сайыннарыы дэбигис кыаллыан сіп буолбатах дуо ? Эбэтэр атын чопчу " схемалааххыт " дуу ? - Айыл ± а - климат усулуобуйатын аахсан , Схеманы олоххо киллэрии болдьо ± ун кытта хардарыта ситимнээх тµірт агропромышленнай тµілбэни тэрийиэххэ сіп дии саныыбыт . Киин - Дьокуускай куорат , киин уонна илин эІэрдээ ± и улуустар . Со ± уруу - промышленность тэтимнээхтик сайдар Алдан уонна Нерюнгри оройуоннара нэґилиэнньэлээх пууннарынаан . Хотугулуу - ар ± аа : Мирнэй , Ленскэй куораттары кытта алмаас , нефть , газ хостонор Бµлµµ умнаґынаа ± ы уонна Јліін , Анаабыр , Эдьигээн , БулуІ , Кэбээйи , Јлµіхµмэ улуустара . Хотугулуу - илин тµілбэ ± э кыґыл кімµстээх , хор ± олдьуннаах , таас чохтоох Халыма µс улууґа , ДьааІы , Усуйаана , Аллайыаха , Абый , Муома , Јймікіін оройуоннара киирэллэр . Ону тэІэ чааґынай - судаарыстыбаннай холдинг компанияларын тэрийиэххэ син . Тэрийээччилэринэн промышленнай тэрилтэлэр , улуустар ( оройуоннар ) уонна нэґилиэктэр муниципальнай тэриллиилэрэ , СР Баай - дуол сыґыаннаґыытыгар министерствота , биирдиилээн дьон буолуохтарын сіп . Бу хайысха ± а " Анаабыр алмаастара " ААУо генеральнай дириэктэрэ , Ил Тµмэн депутата М . Н . Евсеев бастакынан турунан , " Јлµіхµмэ " кыттыгас агрофирманы ата ± ар туруорда , ХаІалас улууґугар " Німµгµ " агрофирманы эмиэ ірі кіті ± ін эрэр . Ил Тµмэн иккис депутата , " Аллараа Јлµінэтээ ± и " ААУо генеральнай дириэктэрэ В . Р . Кычкин МэІэ - ХаІалас тыатын хаґаайыстыбатын сайыннарыыга турунна . - Уруккута оІоґуулаах , билигин быра ± ыллан сытар сири чілµгэр тµґэрии уонна саІа сири баґылааґын туґунан этэн аґардыІ . Онно іссі эргиллэн , илдьиритэн биэриэххэ эрэ . - Агропромышленнай холдинг компанияларын тэрийиигэ бастатан сµіґµ аґылыгын бі ± і , бигэ базатын оІостуу боппуруоґа быґаарыллыахтаах . Сµіґµ аґылыгын бэлэмнээґиІІэ олохтоохтук ылсыахтаахпыт . Билигин республика µрдµнэн 24632 , 8 тыґ . гектар иэннээх тыа хаґаайыстыбатын сирэ ( бааґына , ходуґа , мэччирэІ ) баарыттан 800 тыґ . тахса гектарын эрэ туґанабыт . Бааґыналары чілµгэр тµґэриэххэ , оттон билигин баар бааґыналары сµіґµ аґылыгар сіптііх культураны ыґарга туттуохха . Уотурба собуоттарыгар уонна сиэмэ ± э сырье базатыгар анаан , Амур уобалаґыгар бааґыналары тµµлэґэн , бурдук хаґаайыстыбаларын тэриниэххэ . Тыа хаґаайыстыбатын оІорон таґаарыытын кэІэтэр инниттэн тимир суол уонна массыына сылдьар федеральнай айан суолларын ыксатыгар сытар саІа сирдэри туґанар туґунан боппуруоґу кіті ± µіххэ наада . Манна сыґыаран эттэххэ , тыа хаґаайыстыбатыгар анаммыт сирдэри биирдиилээн дьон уонна тыа хаґаайыстыбатын табаарын оІорооччулар бас билиилэригэр кіґірµµнµ докумуоннатыы µлэтин тµргэнник ситэриэх кэриІнээхпит . Ону тэІэ Хотугу тірµт олохтоох а ± ыйах ахсааннаах норуоттар µгэс буолбут дьарыктарыгар туґанар сирдэрин уонна ууларын босхо туґаныыга сыґыарыы боппуруоґа быґаарыллыахтаах . Ол иґигэр таба мэччирэІэ , бултуур сир , балыктыыр уу РФ уонна СР сокуоннарыгар оло ± уран , сыґыарыллыахтаахтар . - Схеманы олоххо киллэрии туґунан этэригэр республикабыт баґылыга В . Штыров саІа µлэ миэстэтин таґаарыыга улахан суолтаны биэрэрин чорботон бэлиэтиир . Эґиги манна туох этиилээххитий ? - Кырдьык , Схеманы олоххо киллэрии аІардас инфраструктура сайдыытын быґаарар буолбатах . Ґлэ , дьарык булуу кыґал ± ата биллэрдик кыччыа . МэІэ бырайыактары олоххо киллэриинэн , ыччакка анаан тус сыаллаах программаны оІорорго этиилээхпит . Бу программа эдэр ыччат µірэнэн , идэ ылан хамнастаах µлэнэн хааччылларыгар , бастатан туран , тыа хаґаайыстыбатын салаатыгар µлэлииригэр уонна киэІ хабааннаах промышленность тутууларыгар кыттарыгар туґаайыллыахтаах . Программаны туґааннаах ведомстволар , туох - ханнык иннинэ Тыа хаґаайыстыбатын уонна Ыччат дьыалаларыгар министерстволар , кыттыґан бииргэ оІороллоро эрэйиллэр . - Тыа хаґаайыстыбатынан дьарыктанар тэрилтэлэр µлэґиттэрин хамнастара республика орто кірдірµµтµттэн намыґах , сыл ахсын іссі тµґэн иґэр : 2004 с . 40 , 6 % - гар тэІнэґэр эбит буолла ± ына , 2007 с . 37 , 8 % буолла . Сµіґµ - ас ахсаана эмиэ µітэлээбэт . Афанасий Афанасьевич , маннык балаґыанньа ± а АПК - ы сайыннарыыга ханнык хайысханы ордук чорботуоІ этэй ? - Ынах сµіґµ , сылгы уонна таба ахсаанын элбэтэргэ ис кыах баар . Холобур , 1928 с . 494 тыґ . ынах сµіґµлэнэ , 1991 с . 199 , 5 тыґ . сылгылана , 1980 с . 384 , 5 тыґ . табалана сылдьыбыппыт . Ол таґымІа тиийэргэ ыраах эрээри , эппитим курдук , оІоґуннахха , тэриннэххэ сµіґµ - сылгы аґылыгар сіп буолар сир - уот баар . Республика АПК - ын сайыннарыы уґулуччу суолта ууруллар хайысхатынан сµіґµ ахсаанын элбэтиини аа ± ыах тустаахпыт . Онуоха " СР тыатын сирин 2007 - 2011 сс . сайыннарыы " тус сыаллаах судаарыстыбаннай программа ± а кірµллµбµт µптэн сор ± отун сµіґµ тібітµн эбиини кі ± µлээґиІІэ туттуохха . Сµµрбэґис µйэ ± э ситиґиллибит кирбиигэ тиийдэхпитинэ оІоруулаах кµµстэри кэлимник сайыннарыы Схематын олоххо киллэрии усулуобуйатыгар республика нэґилиэнньэтин тыа хаґаайыстыбатын бородууксуйатынан толору хааччыйыы кыаллыа . Акыйаан уІуордаа ± ы саарбах астан аккаастанан , бэйэ оІорбут хаачыстыбалаах бородууксуйатын ірі тутар кэм кэллэ . Сылгыбыт , табабыт этэ , µрµІ балыкпыт - атын дойдуга ханна да ± аны суох астар . Саха сирин отун - µµнээйитин сиэн тіліґµйбµт симментал сµіґµ этэ эмиэ " мраморнай " буолар . Агропромышленнай холдинг компаниялара тэрилиннэхтэринэ бородууксуйаны батарыы кыґал ± ата тута быґаарыллар . Сыыйа тас дойдуларга таґаарыы да ± аны кыаллыах этэ . Тыа хаґаайыстыбата промышленнай тірµккэ сайынна ± ына тыа сирин ыалын оло ± о - дьаґа ± а тупсуо , µлэ оІорумтуота µрдµі , итиэннэ онтон сиэттэрэн тыа хаґаайыстыбатын µлэґитин дохуота улаатыа . Тыа сирин олохтоо ± ун уонна промышленность µлэґитин хамнастарын арыттаґыыта биллэрдик кылгыа . Тµмµкпэр Дальнай Востокка мэІэ бырайыактары олоххо киллэрии усулуобуйатыгар АПК - ы сайыннарыыга аналлаах федеральнай уокурук форумун Дьокуускайга тэрийэн ыытар буоллар , бу идиэйэни бииргэ тµмсэн , сµбэлэґэн оннуттан хамнатарга іссі дьайымтыалаах буолуо этэ диэн ба ± а санаабын этэбин . Василий НИКИФОРОВ Фестиваль быйыл Горнай улууґун Соло ± он сэлиэнньэтигэр тэрээґиннээхтик буолан ааста . Фестиваль манна ыытыллыбыта мээнэ ± э буолбатах . Быйыл бу улууска Республикатаа ± ы ОлоІхо ыґыа ± а ыытылларын туґунан Президент ыйаа ± а тахсыа ± ыттан ыла улуус салалтата дьонун - сэргэтин тµмэн , бары турунаннар ыґыа ± ы тэрээґиннээхтик ыытар сыаллаах , киэІ далааґыннаах µлэ - хамнас бары нэґилиэктэринэн ыытылла турар . Улууска олоІхо тыынын уонна эйгэтин олохтуур инниттэн о ± олорго уонна улахан дьоІІо аналлаах фольклор фестиваллара , нэґилиэктэр бэйэлэрин тµілбэлэрин олоІхотун туруоран дьон дьµµлµгэр таґаарыылара , олоІхо Горнай улууґугар хантан силистэнэн - мутуктанан сайдыбытын µірэтэн , хас нэґилиэк аайы тіріін - µіскээн олорон ааспыт олоІхоґуттарын µйэтитэр µлэ кµµскэ ыытыллара хай ± аллаах . Манна бары µлэлэргэ улахан дьону кытта тэІІэ тіґі кыалларынан о ± олору эмиэ кытыннараллар . Нэґилиэктэр культурнай олохторугар улахан сэргэхсийии тахсыбыт . Ханна туох буолара барыта силистээх - мутуктаах , тардыылаах дииллэрэ кырдьык . Бу тэрээґиммит Соло ± он нэґилиэгэ тірµттэммитэ 100 сыла туолуутун уонна киэн туттар олоІхоґуттара Семен Григорьевич Алексеев - Уус уола Уустарабыс 110 сааґын бэлиэтээґини кытта алтыспытынан уратылаах . Бу нэґилиэккэ сурукка киирбитинэн 13 олоІхоґут олорон ааспыта биллэр . Олортон биир саамай биллиилээхтэрэ С . Г . Алексеев - Уус уола Уустарабыс буолар . Уустарабыс іссі муІхаґыт быґыытынан киэІник биллэр , кини муІхатын анаан киинэ ± э устан µйэтиппиттэрэ . Аны кµґµн сэтинньи ыйга « МуІха олоІхото » диэн ыччаттарга аналлаах Республиканскай фестиваль эмиэ манна ыытыллара былааннанар . Бу икки юбилейга дьµірэ буолан бу фестиваллар ыытыллаллара олохтоохторго µірµµлээх уонна улахан эппиэтинэстээх буолла . Нэґилиэнньэ барыта турунан 150 - ча о ± о утуйар , аґыыр усулуобуйаларын барытын олус бэрткэ тэрийэн улахан кімінµ оІордулар . « Мин бу кэккэ сылларга элбэх µтµі дьону кытта алтыґан , саамай сіпкі таба тайанан , о ± олорго ытыктабыллаахтык сыґыаннаґан , олоІхону толоруу µгэстэрин сіргµтэн тіріібµт тµілбэм Соло ± он 100 сыла уонна сµгµрµйэр олоІхоґуппут Уустарабыс 110 сыла туолууларыгар элбэх улууґу кэрийэн баран быйыл хайдах эрэ анаммыт курдук манна фестиваль ыыта кэлбиппит ураты бэлиэ , саамай дьоллоох кµммµнэн аа ± абын . Иитэн - такайан улаатыннарбыт дьоннорум иннилэригэр ытык иэспин толорон кэлбит курдук сананабын . Сыл аайы бу фестивалы ыытар кэммит бу эмиэ ураты кэм дии саныыбын - бу сааскы кµннэр олоІхо хаґан да сµппэт бэлиэтэ . Билигин ыллыы - туойа сылдьар о ± олор о ± олоругар бэриллэн , олоІхобут сал ± анан бара туруо дии саныыбын . Уонтан тахса сыл мээнэ сыраласпатахпыт , сіптііх суолу тутуґан кэлбит эбиппит диэн бигэтик санаатым . ОлоІхобут симэлийбэтэ ± инэ сахабыт тыла хаґан да сµтµі суо ± а » - диир Зоя Григорьевна . Бүгүн Куорат күнүгэр күн сирин көрбүт оҕолор үөрүүлээх быһыыга - майгыга төрүүр дьиэттэн таҕыстылар . Балаҕан ыйын 4 күнүгэр уон биир кырачаан куорат олохтооҕо баар буолла . Дьоллоох ийэлэргэ элбэх истиҥ эҕэрдэ тыллары эттилэр , бэлэхтэри туттардылар . * Ифоза тавофини кечиктирган одам қайтиши олдидан тавоф қилса , юқоридаги икки ҳадиснинг умумий маъноларига кўра , видолашув тавофи ўрнига ўтаверади . - - Кэлин философия ± а саха тылынан к ? мµскээ ? ин суох бы ? ыылаах . Бэрт µчµгэй са ± алаа ? ын таах хаалан эрдэ ± э . Ким боппута дуу , эбэтэр оннук сананар ки ? и к ? стµбэтэ ± э эбитэ дуу . ? сс ? А . И Софронов - Алампа « Саха суруга , саха µ ? рэ ± э » диэн 1922 с . суруйбут ыстатыйатыгар : « Атын омугу к ? рд ? хх ? , бэйэлэрин тылларынан бэчээттэммит суругу бастатан аа ± аллар , кэпсэтэллэр , бы ? атын эттэххэ , т ? р ? ппµт о ± олорун курдук таптыыллар , онон даа кинилэр µ ? рэхтэрэ µрдээн и ? эр . Оттон би ? иги , кимиэхэ даа ? ? µргэс буолбатын , бэйэбит сурукпутугар маачаха ийэ майгытын майгыланабыт . Былырыын Үөһээ Бүлүү Кэнтигэр ханна да үлэлээбэт 22 саастаах эдэр киһи урууларыгар олорбут . Арыгылаан иирэ сылдьан тастыҥ балтын кытары айдаарыспыттар . Кыыһыран бордьооттуу сылдьан кыыһы анньыбыт . Кыыс охтон , төбөтүн тимир ороҥҥо хампы түһэн , онно миэстэтигэр өлбүт . В издании представлены даты , отражающие важнейшие события политической , хозяйственной и культурной жизни республики . Календарь адресован библиотека ¬ рям , краеведам , работникам средств массовой информации , читателям , интересую ¬ щимся историей и культурой родного края . На обл . : А . И . Софронов - Алампа , основоположник якутской литературы ; Л . Н . Гри ¬ горьева , заслуженный работник народного хозяйства РС ( Я ) , почетный гражданин РС ( Я ) ; И . И . Крафт , действительный статский советник , якутский губернатор ; репр . « Утренние куропатки » Н . А . Павлова . Сулууспалыы сырыттаҕына , кинини Арассыыйа Федерациятын конституционнай тутулун көмүскүү уонна чөлүгэр түһэрэ диэн , Чечняҕа ыыппыттар . Уолчаан онно сылдьан , дьоруойдуу быһыыны оҥорор . Ити 1995 сыл кулун тутар 13 күнүгэр эбит . « Маннык суолталаах боппуруос - биотехническай мониторинг - хаһан да таарылла илигэ , аан бастаан турда . Ону олоххо киллэриигэ туох баар күүспүтүн барытын туһаайыахтаахпыт » , - диэтэ Ирбэт тоҥу үөрэтэр институт сүрүн научнай үлэһитэ С . Н . Железняк . Монголлар кэмнэригэр улуустар аймахтартан , аймахтар үс - түөрт өтөхтөн тураллара . Өтөҕү эдьээн салайара . Кини сир - дойду иччитэ дэнэн , удьуор бас билээччи буолара . Хас биирдии өтөх байыаннай түмүллүүлээҕэ . Ол түмүлүү хоһуун диэн ааттанара . 1997 сыллаахтан Ґірэх департаменын уонна Саха циркэтин кіҕүлээґиннэринэн , биґиги оҕолорбут Кытай сиригэр тахсан , бэрт уустук салааҕа - циркэ идэтигэр - үірэннилэр . Оттон бу идэҕэ үірэммит оҕолортон сорохторо номнуо бэйэлэрин дойдуларыгар кэлэн үлэлии - хамсыы сылдьаллар . Мантан киґи эрэ үірэр . Саха сирин Суруйааччыларын союґа хара тэриллиэ ± иттэн дойду , норуот оло ± уттан тэйбэккэ , тэІ тыынынан олорон , суруйан - айан кэллэ . Хайда ± ын да иґин , сэбиэскэй былаас эстэн - быстан эрэр саха норуотугар сырдыгы , кэскили а ± албыта . Ол саІа олох тутуутугар , дьон - сэргэ оло ± о тупсарыгар , µірэхтэнэригэр - сайдарыгар суруйааччылар суолдьут сулус буолбуттара . Ол курдук , бастакы букубаардар , учебниктар автордара - суруйааччылар , бастакы хаґыаттары , сурунааллары тірµттээччилэр - суруйааччылар , бастакы театрга µлэлэґээччилэр - суруйааччылар . Тыа сирин µлэґит дьонун , олох уларыйыытын туойбут , сырдаппыт , биллэн турар - суруйааччылар . Саха тірµт итэ ± элин , кутун - сµрµн чинчийбит , µірэппит , литература ± а киллэрбит - эмиэ суруйааччылар . ОлоІхо курдук сµдµ баайбытын аан бастаан хомуйар , суруйар , мунньар дьаґалы Платон Ойуунускай биэрбитэ . Кини тэрээґининэн олоІхоґуттар айар союз чилиэннэринэн буолбуттара . Норуот духуобунай баайын тµмпµт , сайыннарбыт , уус - уран айымньыга тµґэрбит литературабытын тірµттээбит уонна а ± а кілµінэ народнай суруйааччыларбытыгар махталбыт муІура суох . Дьиэ федеральнай үп көмөтүнэн тутулла сылдьар . ХЭТ « Алькор - 7 » диэн тэрилтэ ааспыт кыһыҥҥы суолунан туох - баар тутар матырыйаалын барытын аҕалбыта . Онон тохтообокко , мэһэйдэри көрсүбэккэ алта уон тутааччы этэҥҥэ үлэлээн бүтэн эрэр . Дьиэ ис үлэтэ бүтэн , таһынааҕы үлэ бара турар . Сотору кэминэн манна 32 ыал көһөн киириэ . Кыыдааннаах кыґыммыт тымныыта сыыйа намыраан , кулун тутар ыйбыт µµнэрэ чугаґаата . Бу ый улуу Дьіґігій Айыыга сµгµрµйµµ бэлиэтэ буолар . Сахалар былыргы дьыллартан сылгыны таІара ± а тэІнээн ірі тутар , сµгµрµйэр аналлаахпыт . Ол туох - ханнык культурабытыгар , µгэспитигэр арылхайдык кістір . Чуолаан тірµт инструменнарбыт охсор тэтимнэрэ ону оччоттон - бачча ± а диэри кэрэґилээн эрдэхтэрэ . Јбµгэбит ситимнээх дор ± оонун аан дойдуга тар ± атар энтузиаст дьоммут , талааннаах музыканнар , СР µтµілээх артыыстара Клавдия уонна Герман Хатылаевтар Дьіґігій ыйын кірсі сонун программаны бэлэмнээбиттэр . Ол туґунан кинилэр биґиги хаґыаппытыгар бу курдук билиґиннэрдилэр : Салгыы » Россия киэІ киэлитигэр олорор µгµс омуктар , норуоттар , элбэх субъектар РФ Тірµт Сокуона мэктиэлиир бырааптарын туґанан µµнэ - сайда олороллор , инники олохторун оІостоллор . Олор ортолоругар биґиги республикабыт федерализм , правовой демократическай государствоны тутуу суолунан Российскай Федерация субъегын быґыытынан инники дьулур ± атык хардыылыыр . Сахабыт сирин бµгµІІµ социальнай - экономическай сайдыыта , уопсастыба политическай туруктаах буолуута норуоттар икки ардыларыгар µтµі сыґыан , айымньылаах µлэ ± э биир сомо ± о тµмсµµлээхтик µлэлээґин , государственность бі ± іргііґµнµн кытта быґаччы ситимнээхтэр . Бµгµн биґиги Сомо ± олоґуу кµнµнэн сибээстээн маннык ураты суолталаах боппуруостары тула СР Президенин уонна Правительствотын Дьаґалтатын салайааччы , " Биир ньыгыл Россия " политическай партия Генеральнай сэбиэтин чилиэнэ , партия Саха сиринээ ± и салаатын политсэбиэтин секретара Айсен Сергеевич Николаевы кытта кэпсэтэбит . Салгыы » Јр кэмІэ онкология диспансерыгар быраас уонна доруобуйа харыстабылын тэрийээччинэн µлэлээбит киґи быґыытынан , миигин долгутар тема ± а анаан - минээн суруйарга сананным . То ± о диэтэххэ , кэнники сылларга сонуну киэІник тар ± атар средстволарга туох баар ыарыыттан , онноо ± ор кутталлаах искэнтэн , о . э . рак ыарыыларыттан эмтиибит дэнэр тµікµттэр ( шарлатаннар ) тустарынан олус киэІник биллэрэллэр , сырдаталлар . Бу дьон , мэлдьи буоларын курдук , намыґах культуралаахтарын , анал медицинскэй µірэ ± э суохтарын таґынан , медицина ымпыгын - чымпыгын ійдµµр кыахтара намыґа ± ын умнуо суохтаахпыт . Кинилэр тус бэйэлэрэ байар туґуттан араас албастары оІороллор . Салгыы » « Мүлдьү Бөҕө » дэнэр тылынан уус - уран айымньыны ыллахха , бу православнай религиознай айымньы - синодик эбэтэр итиннэ олоҕурбут лубочнай ( бульварнай ) литература сахалыы көрүҥэ диэх кэриҥнээхпит . Лаппа толкуйдаммыт уонна чочуллубут айымньы . " Кратон - 3 " сир аннынааҕы ядернай дэлби тэптэриини ССРС Геологиятын министиэристибэтэ сакаастаан оҥотторбута . Сир кырыһыттан 577 м дириҥҥэ 19 кт күүстээх заряд угуллубута . Объект Марха өрүстэн баара - суоҕа 160 м , Айхалтан 40 км , Удачнайтан 60 км тэйиччи турара . Дэлби тэптэрии кэнниттэн биэс сөкүүндэ буолан баран , салгыҥҥа радиоактивнай гаас былыта өрө уһууран тахсыбыт . Дэлби тэптэрбит дьон 9 - 10 күүстээх рентген сардаҥатыгар оҕустарбыттар , үлэлэрэ табыллыбатаҕыттан суһаллык тэскилээбиттэр . Бµлµµнэн уонна Ґіґээ Бµлµµнэн баран кэллим . Хаґыакка сурутуу уонна олохтоох хаґыаттарга кіміліґµµ боппуруостарынан . Сµрдээх элбэх дьону кірµстµм , кинилэр санааларын иґиттим , кыґал ± аларын да билистим . Олортон биир саамай ыксаллаахтара , мин санаабар , кырдьа ± ас Бµлµµ куорат Г . И . Чиряев аатынан 1 нµімэрдээх орто оскуолатын кыґал ± ата . Бу сабыс - саІа , 2006 сыл тохсунньутугар µлэ ± э киирбит оскуола тіґі да таґа кылабачыйдар , ыраахтан сандааран кіґµннэр , иґэ дьиэ аатыттан ааспыт . Маны этэн эрдэхтэрэ кылабачыйар эрэ барыта кыґыл кімµс буолбатах диэн . Сарсыарда эрдэ оскуола ± а тиийбитим - уу - чуумпу . Јйдіібµтµм , сааскы каникул кэмэ эбит . Эрдэ болдьоспут буолан миигин оскуола директора В . А . Васильев кірсір . - Дьэ , до ± ор , бастаан кірірµІ дуу . Аа ± ан билэр киґим эбиккин , арааґа , суруйарын ба ± ас кыайарыІ буолуо , - - дии тоґуйар Владимир Афанасьевич . Сыгынньахтанан µірэх кыґатын храма буолуон сіптііх дьиэни кэрийэ сылдьан кірібµт . Иккис мэндиэмэІІэ тахсан а ± ыйахта хардыылыырбын кытары кірµдµір тостурута µктэммит керамогранитнай плитата хачыгырыы тµґэр , соґуйан ата ± ым тардан ылла . Оннук сэрэнэн хааман хас да кылааґы іІійтіліін кірдµбµт . Туох да саамай боростуой линолеумунан бµрµйбµттэрэ хатан хаалбыт тириигэ майгыннаан тиэрэ тардан тахсыталаабыт . Дьыала іссі олох да онно буолбатах эбит . Пакет тµннµктэрин таастара быґыта барыталаабыт , сорох сирдэринэн іссі ойдон тµґµтэлээбит . Баттааґынтан быґыылаах , кыайан сыстыспатахтарын баатанан , атын да матырыйаалынан симэн баран кэтит скотчунан сыбаабыттара лоппоруґан кістіллір . Онтон Владимир Афанасьевич " Кір эрэ , маны " диэн баран µіґэ , оскуола µрдµн диэки ыйбыта . Онно кірбµтµм , оскуолам ыйаныллар µрдэ араас іІµнэн саґаран - кытаран тэстэ , µргµйэ турарын кэпсии тураахтыыр эбит . Дьэ , сµрдээх . - БилэриІ курдук , бу оскуола инньэ 80 - с сыллартан тутулла сатаабыта . Бастаан 844 миэстэлээх оскуола былааІІа киирбитэ . Былаана , бырайыага бµппµтµн кэннэ ыґыллыы - то ± уллуу са ± аламмыта . Эбиитин оскуолалар сµґµіхтэргэ арахсыбыттара , онно сіп тµбэґиннэрэн биґиэнин µґµс сµґµіхтээх оІорбуттара . Онтон тіттірµ тµґэрбиттэрэ , µірэх ситимэ быстар диэн . Ю . Н . Буслаев тутуу министринэн олордо ± уна Г . И . Чиряевпыт тіріібµтэ 70 уонна 75 сылларынан оскуола туруорсубуппут . 360 миэстэлээ ± и , сурук бі ± інµ ыыппыппыт . Араастаан уларытан , варианнаан баран министр 275 миэстэлээ ± инэн быґаарар уонна … уурайан хаалар . С . Я . Дереповскай кэлэр , эмиэ сурук , туруорсуу бі ± і барар . СаІа министр 2010 сылга улууска 360 миэстэлээх гимназия , Хампа ± а 275 миэстэлээх , ону таґынан II Кµµлэккэ оскуола тутуллуохтаах , онон кыах тиийбэт диэн эппиэттиир . Дьыала олох оннуттан хамсаабат . Ону А . К . Акимов хамсаппыта . Киниэхэ улахан махтал . Инньэ гынан 275 миэстэлээх бу оскуоланы тутар акта ± а комиссия 2005 сыл ахсынньы 30 кµнµгэр илии баттаабыта . Итэ ± эґэ - быґа ± аґа бэрт элбэх буолан бэрт ыксалынан , мэктиэ суруктаах . Каникул кэнниттэн , 2006 сыл тохсунньутуттан , кµн бµгµнµгэр диэри эрэйдэнэ сырыттахпыт бу . Кµн аайы сытыйбыт мас уу анныттан кµірэс гына тµґэрин курдук туох эмэ тахсан кэлэ турар . Дьэ , эрэйдээх дьыала , - - диэн кэпсээнин бэрт ыраахтан са ± алыыр В . А . Васильев . Киирбит дьон µірµіхтэрин - кітµіхтэрин оннугар µµнэр кілµінэни µірэтэллэрин быыґыгар тутааччылар итэ ± эстэрин туораттараллар . Ол курдук бастакы сыл ититэр системаларын турбалара µрдµк баттааґыны кыайбакка хайыта барбыттарын уларыттараллар , аллараа мэндиэмэн керамогранитнай плиталарын саІаттан уурдараллар , таґырдьа хара буор куттараллар , а ± ыраада ба ± аналарын бі ± іргітіллір . Эґиилигэр , ити 2007 сыл µµнэр , тоІон хаалбыт канализационнай турбалары бµрµттэрэллэр , электрическэй хаґаайыстыба итэ ± эстэрин , табыллыбатахтарын туораттараллар , ититэр система салгыы хайыта барбыт турбаларын уларыттараллар , дьиэ µрдэ тэстэрин туоратыыга туруналлар , оскуола олбуорун бетоннааґыны бµтэрэллэр . 2008 сылга бары кµµґµ ититэр система турбатын олоччу уларытыыга быра ± аллар уонна ол соруктарын толорбуттар . 2006 сыллаахха суут тутуу µлэтэ бµтэриллибэтэ ± инэн оскуоланы 1 ый сабарга быґаарыыта тахса сылдьыбыт . Ол µрдµнэн итиэннэ 2007 уонна 2008 сылларга бэдэрээтчит эрэннэриитин итэ ± эйэн , Роспотребнадзор µгµс элбэх предписаниелары суруйан туран , µірэх занятиеларын ыытарга кіІµллээн , оскуола µлэлээбит аатын ылан кэлбит . Бµлµµ улууґугар Правительство білі ± і µлэлиир кэмигэр оскуола тутааччылар мілтіх µлэлэриттэн маннык эрэйдэммитин туґунан дьыаланы председатели солбуйааччы А . И . Степановка туттарбыт , дьаґал ыларга кірдіспµт да сыар ± а сыІаа ± а хамсаабакка турар . Оскуола итэ ± эґэ - быґа ± аґа билигин да ситэ туоратыллыбакка турар . Тамбур уонна кирилиэс иІнэри барыыта кіні илик . Дьиэ ортотунан билигин да тэстэ турар . Канализационнай система итэ ± эґэ барыта туоратыллыбыт буолбатах . Иккис мэндиэмэн муостатын керамогранитнай плиталара хачыр курдуктарынан сыталлар , быґыта барбыт , бракованнай стеклопакеттар турбуттарын курдук тураллар . Дьиэ таґын бырайыак быґыытынан " ИнЗи " панелынан саайыахтаахтарын кіннірµ оцинкованнай лииґинэн бµрµйбµттэрэ турар . Онтуларын да сµрдээх мілтіхтµк саайбыттара туллан тµґэр туруктаах . Итэ ± эґи була сатаан аахтахха , биґиги тарбахпытыгар батыа биллибэт . Бу оскуоланы туппут бэдэрээтчик " Строй Комплекс " ХЭО 2008 сыллаахха моІкуруут барбыт , генеральнай директора тэрилтэни салайыыттан туоратыллыбыт . Сакаасчыт уонна бэдэрээтчит икки ардыгар сууттаґыы буола турар . Ол хаґан бµтµі ырыалаах олоІхо . - Дьэ , дьыала итинник . Билигин биґиги оскуолабытыгар 543 о ± о µірэнэр , онно µрдµк µірэххэ киириэн ба ± аран бэлэмнэнэр 25 истээччини эбэн кэбис . Оттон оскуолабыт саІа стандарт быґыытынан 220 о ± о ± о эрэ сіп тµбэґэр . Ол иґин оскуола иккис уочаратын туґунан боппуруоґу туруорсабыт . " Якутпроект " институт ол бырайыагын галареялаан эІин оІорон турар . Быйыл кырдьа ± ас куорат 375 сыллаах µбµлµійµн бэлиэтээри олорор итиэннэ аны сайын " Манчаары оонньуулара " ыытыллаары турар . Бу тµгэни таба туґанан хаалбатахпытына биґиги диэки эргийэн кіріллір эрэ , суох эрэ , биллибэт , - диир Владимир Афанасьевич Васильев мин диэки бэрт эрэллээхтик кірін туран . Мин кырдьа ± ас директор этиитин ійдµµбµн . Бу бара сырыттахпына оскуолалар тутууларыгар улахан хаалыы тахсыбытын туґунан хас да сиргэ эппиттэрэ . Ол харахха да кістір , Бµлµµ куоратын 3 этээстээх таас оскуолата 1989 сыллаахха тутуллубута . Онтон улахан айдаанынан , ыгыынан бу эрэ оскуола аанын тэлэйбитэ да итэ ± эґэ - быґа ± аґа кµн бµгµнµгэр диэри соґуллар . Бµттэ , 20 сылга инвестиционнай бюджетынан тутуллубут оскуола ахсаана . Баппа ± аайы , Дьіккін оскуолалара " Ґтµі дьыала " хамсааґынынан тутуллубуттара . Кыґыл Сыыр оскуолата " Газпром " , Сыдыбыл оскуолата федеральнай µбµнэн µлэ ± э киллэриллибиттэрэ . Ха ± ын , Бала ± аччы , Кыргыдай , Тылгыны оскуолалара бµгµІІµлээхтэрин эрэ туґунан этэллэр . Бу тµгэн тугу кірдірірµй ? Толкуйа , былаана суох , µрдµттэн саба быра ± ан , остуолу охсон µлэлиирбит тµмµгэ буолбатах дуо ? То ± о итэ ± эстээ ± ин - быґа ± астаа ± ын кірі - кірі тутар хамыыґыйа илии баттаата ? Чэ , ба ± ар , баттаатын , то ± о тутааччылар мэктиэ тылларын толорторбото , ыйыппата ? То ± о кинилэр дьала ± айдарыттан сырдыкка , кэрэ ± э , µйэлээххэ тардыґа сатыыр Бµлµµ куоратын инники кэскилэ туох иґин накааґы кірµіхтээ ± ий ? СаІа ааттаах эрээри кµн аайы анныттан аргыйар , µрдµттэн µргµйэр , ону ааґан тэстэр оскуола ± а µірэнэн . То ± о манна сыґыаннаах , хамнас аахсыбыт , µлэни ыыппыт дьон эппиэттээбэтий ? Итинник аахтахха ыйытыы бэйэтиттэн бэйэтэ тахсан кэлэ туруох курдук . Мин кірдіхпµнэ , бу боппуруос Президент уонна Правительство орооґуута суох быґаарыллар кыа ± ыттан тахсыбыт . Итиэннэ Баґылай Манчаары оонньууларыгар , Бµлµµ куорат 375 сыллаах µбµлµійµгэр тиийиэхтээх µрдµк сололоох атын да тойоттор кыттыґаллара , тібілірµн µлэлэтэллэрэ сіп буолбут . Оччотугар эрэ норуоттар икки ардыларынаа ± ы таґымнаах тэрээґин сирэй кытарыыта , кµµстээх ыйытыыта суох ааґыа ± а . Милан АФАНАСЬЕВ Оҕо төрөөбөт буоллаҕына - норуот эстэр . Инньэ ааспыт үйэ ортотуттан учуонайдар Арассыыйа нэһилиэнньэтэ аҕыйаан иһэриттэн дьаахханаллар . Сир шарын үрдүнэн икки атахтаах элбээн иһэр буоллаҕына , биһиги дойдубутугар нэһилиэнньэ төттөрү кыччаан иһэр . Бэҕэһээ , муус устар 24 күнүгэр , СӨ президенэ Егор Борисов салайааччылаах официальнай делегация Корея Өрөспүүбүүлүкэтин Сеул куоратыгар тиийдэ . Кинилэри Инчон аэропортка Корея Өррөспүүбүлүкэтигэр Арассыыйа посола Константин Внуков көрүстэ . Айан сыала - соруга - Саха сирин инвестиционнай кыаҕын билиһиннэрии , Кореяны кытары экономическай сибээһи бөҕөргөтүү буолар . Бүгүн , муус устар 25 күнүгэр , уонна сарсын Саха сирин делегацията Корея Өрөспүүбүлүкэтин бөдөҥ хампаанньалар бэрэстэбиитэллэрин кытары көрсүөхтэрэ . . Атырдьах ыйын 30 кµнµгэр бала ± ан ыйын иккис субуотатын республика ± а велосипед спордун кµнµнэн бэлиэтиир туґунан Саха Республикатын Президенин Уураа ± а тахсыбыта . Атын дойдуларга велосипед доруобуйа ± а туґатын , айыл ± аны киртиппэтин , улахан µбµ - харчыны эрэйбэтин учуоттаан , транспорт быґыытынан туттуллар буолбута ыраатта . Оттон Россия ± а улаханнык сайда илик диэххэ наада . Анал суол да ± аны суо ± а улаханнык атахтыыр . Салгыы » ~~Сэттис - Саха о ± отун сайдар т а ´ ымнарын хайдах тут у ´ уохха ?~~ - - Аат диэбиккэ дылы , эн биир идэлээҕиҥ , « дарханнары » , « саарыннары » аһара үрдүк суолталаах ааты ылыналлар диэн кэриэтиир этэ . Саха сиригэр аан бастакы народнай театр - Былатыан Ойуунускай аатынан Тааттатаа ± ы народнай театр бу саІа µµнэр 2009 сыл ахсынньытыгар 50 сааґын туолуо ± а . Таатта ± а командировкам кэмигэр , до ± отторбор , " Таатта " хаґыат редакциятыгар сылдьан , бас - кіс киґи , редактор Анастасия Александровна Морхоевалыын сэґэргэґэн баран , суол ніІµі турар Культура дыбарыаґыгар тахсабын . Манна да ± атан эттэххэ , командировка ± а тиийдэххэ ( бу сырыыга хаґыакка сурутуу боппуруоґунан Света Халгаевалыын сылдьыбыппыт ) хаґан ба ± арар кіх - нэм буолар , " биґиэнэ - эґиэнэ " диэн араарбакка , мэлдьи сµбэ - кімі буолар биир идэлээхпэр Анастасия Морхоева ± а , кини хамаандатыгар , суруналыыстарга олус махтана саныыбын . Анастасия Александровнаны , ордук , дьон психологиятын µчµгэйдик билэрин сырыы аайы сі ± і бэлиэтиибин . Салгыы » Продаю лодочный мотор бу Yamaha F60 2009 г . 4 - х такт , с дистанцией , в отличном состоянии . Наработка 20 моточасов . Мотор морской воды не видел , привезен из Европы Стоимость 220т . р . тел . 89162002578 , 89039719658 Бөлүүн Владимирскай уобаласка Струнино куоракка 40 квартиралаах 89 киһи олорор хаарбах дьиэ сууллубут . Сонун ситимнэрэ бастаан икки киһи эмсэҕэлээбит диэн биллэрбиттэрэ . Кэнники иһитиннэриинэн , сууллубут дьиэ анныгар алта саастаах кыыс оҕо баттатан өлбүт . Билигин алдьархай тахсыбыт сиригэр силиэстийэ үлэлии сылдьар . ~~Кэм буолуо Ньургун , ойдобулэ барыта через трусы буо : - D~~ Ууну аа ± ар - суоттуур прибордары туруоруу - аны сокуон ирдэбилэ Соторутаа ± ыта « Саха сирэ » хаґыат энергияны кэмчилээґин боппуруоґугар анаан « тігµрµк остуол » тэрийэн ыыппыта . « Тігµрµк остуолга » бу дьыаланы олоххо киллэриинэн быґаччы дьарыктана сылдьар тэрилтэ салайааччылара кыттыыны ылбыттара . Онно туох кэпсэтии буолбутун , нэґилиэнньэ ± э уонна тустаах тэрилтэлэргэ туох µлэ - хамнас ыытыллыахтаа ± ын эппиттэрин хаґыат ааспыт нµімэригэр сиґилии сырдаттыбыт . Бу сокуон сµрµн сыала - соруга энергияны кэмчилээґин буолар . Ону тыа сирин дьоно µчµгэйдик ійдіібіккі олороллор . Итинтэн сиэттэрэн , чуолаан итии уонна тымныы ууну аа ± ар - суотуур прибордары туруоруу туґунан уонна итиннэ сыґыаннаах боппуруоґу таарыйарга сананныбыт . РФ Президенэ Дмитрий Медведев Россия ± а энергоресурсаны кэмчилиир туґунан улахан соругу туруорбутун кэнниттэн « Об энергосбережении и о повышении энергетической эффективности » диэн 261 № - дээх федеральнай сокуон тахсыбыта . CокуоІІа этиллэринэн , эґиилгиттэн Россия µрдµнэн коммунальнай іІі иґин тілµбµрµ анал счетчик кімітµнэн , ол эбэтэр итии , тымныы ууну , гаґы , уоту тіґі туттубуппутун эрэ тілµіхтээхпит . Бу сіптііх дьаґаныы . Биґиги бµгµІІµ кµІІэ диэри Сэбиэскэй былаас са ± ана быґыллыбыт нуорманан тіліін кэллибит . Јññ ³ ïëàíîâàé ýêîíîìèêà äèý ² ² ý îëîðäîõïóòóíà î ² î ´ óëëóáóò ирдэбиллэр тула эргийэ сылдьабыт . Áèëèãèí áè ´ èãè ûðûûíàê ýêîíîìèêàòà äèý ² ² ý îëîðîáóò . Ààòà äà ýòýðèí êóðäóê , òóîõ áàðûòà ó ÷ óîòòàíûàõòààх , суоттаныахтаах . Ïëàíîâàé ýêîíîìèêà ñà ± àíà ëèìèиò , íóîðìà äèýí òûëëàð ýëáýõòèê òуттуëëàëëàðà . Èòè íóîðìàíû óîííà ëèìèèòè Ñàõà ñèðèí ñàëàéàà ÷ ÷ ûëàðà Ìîñêâà ± à Ãîñïëàí äèýí òýðèëòý ± ý òèèéýí ê ³ ìµñêµµëëýðý . Итии уонна тымныы ууга Дьокуускай куорат нэґилиэнньэтиттэн 30 % - на эрэ прибор аа ± ыытынан коммунальнай іІінµ тілµµ олороро биллэр . Ол аата барыта 17 тыґ . квартира ± а аа ± ар - суоттуур прибор туруоруллубут . Былырыын ити 20 % - Іа эрэ тэІнэґэрэ . Прибору туруоруу туох кідьµµстээ ± ин билигин да ± аны ситэ ійдµµ иликпит дуу диэн санаа ± а кэлиллэр . Энергосбыт Дьокуускайдаа ± ы салаатын начальнига Наталья Демина этэринэн , счетчиктаах дьиэлэр сылааґынан уонна уунан туґаныыга ортотунан тілµµр іІілірі 10 - 15 % кэмчилэнэр . Бу син элбэх µп - харчы буолар . Боростуойдук быґаарар буоллахха , дьиэ ± э икки прибор туруоруллар . Бастакытынан , дьиэ ± э барытыгар тіґі итии , сылаас уу киирбитин кээмэйдиир улахан биир счетчик туруоруллар . Холобур , куорат µрдµнэн элбэх квартиралаах 914 таас дьиэ баар . Баларга итии тіґі киирбитин бэрэбиэркэлиир 170 ( 18 , 6 % ) , электричествоны кээмэйдиир 142 ( 15 , 5 % ) , тымныыны аа ± ар 135 ( 14 , 7 ) уонна итии ууну аа ± ар 167 ( 15 % ) прибордар туруоруллубуттар . Маны хонтуруоллуур прибор сыаната ыарахан буолан , ТСЖ - лар , управляющай компаниялар кыайан уйунар кыахтара суох . ДьиІэр , сокуон этэринэн , ТСЖ - лар уонна управляющай компаниялар ити боппуруоґу быґаарар кыахтара суох буолла ± ына , іІінµ тиэрдэр тэрилтэлэргэ туруортарыахтарын эмиэ сіп . Ґлэлээбит ороскуоттарын уонна прибор сыанатын биэс сыл иґигэр тілµµр бырааптаах . Итини , хомойуох иґин , µгµс ТСЖ - лар , управляющай компаниялар ійдіібіккі олороллор диэн специалистар бэлиэтииллэр . Ол иґин , куорат µрдµнэн прибордары туруоруу бытааннык барар туруктаах . 2012 сыл буолара сэттэ ый хаалла . Ити кэмІэ куорат бары дьиэлэрэ анал приборданаллара буолуо дуо ? Ону кэм - кэрдии кірдірін иґиэ ± э . Оттон биирдиилээн квартираларга тіґі уу бэриллибитин быґаарар прибору туруоруу бырыґыана быдан µрдµк . То ± о диэтэххэ , хаґаайыннар туґаммыт эрэ ууларын харчытын тілµµргэ интэриэстэрэ улахан . Прибор сыаната 5 тыґ . солк . тэІнэґэр . Урукку іттµгэр сорох дьиэлэргэ итии , тымныы уу ір кэмІэ бэриллибэт тµгэнигэр дьон , биллэн турар , ороскуотураллар . Былыргы нуорма ± а оло ± уран , ыйдаа ± ыларын чіллій биэрэ олороллор . Мантан инньэ итинник сыґыан уурайыа ± а . Счетчик кірдірµµтµнэн эрэ тілµіхпµт . СайыІІы ыйдарга µгµс ыал уоппускаларыгар ір кэмІэ ыраах кµµлэйдии барыахтара эбэтэр даачаларыгар тахсыахтара . Квартираларыгар кими да ± аны олордон хаалларбатахтарына , биллэн турар , уу , уот туґаныллыбат , счетчик эрийбэт . Оччотугар тілібµрэ кыра буолара чуолкай . Ууну - хаары туґаммакка гынан баран , то ± о тілµіхтээхпитий ? Сокуон быґаччы олоххо киирдэ ± инэ , туґанааччылар уонна коммунальнай іІінін хааччыйааччылар барыстаах тахсыахтара . Биир киґи кµІІэ 200 лиитирэ тымныы ууну эбэтэр 100 лиитирэ итии ууну хайдах да ± аны туґанар кыа ± а суох . Иґэ µллµбµтэ ити аІардарын эрэ туґаныан сіп . Јссі онно да ± аны тиийэрэ саарбах . Бµтµн дьиэ µрдµнэн уу - хаар тіґі баранара хонтуруолланар буолла ± ына , іІінµ оІорор тэрилтэ сырыы ахсын ууну тиэрдиигэ , ититиигэ халтай ороскуотурбат . Урукку іттµгэр нуорманы ситиґэ сатаан олус элбэх ороскуоту кірсіллірі . Билигин биир дьиэ ± э ыйга ортотунан тіґі тымныы уонна итии уу наадата барыта быґаарыллыа ± а . Ону ситиґэр эрэ туґугар µлэлиэхтэрэ . Ол , биллэн турар , ороскуота кыра буолуо ± а . Счетчиктар Счетчиктар сыаналара араас . Саамай ыарахан итии ууну аа ± ар прибор буолар . Атыттар киэннэрэ арыый да ± аны удамыр со ± ус . Специалистар этэллэринэн , Германия фирмаларын киэнэ быдан хаачыстыбалаахтар эбит . Билигин ууну аа ± ар счетчик ортотунан 2 , 5 тыґ . солкуобайдаах . Манна прибор сыаната тіґі буолара квартира пластик эбэтэр тимир турбалаа ± ыттан эмиэ тутулуктаах . Пластик турба ± а олордор буоллахха , прибор сыаната балай эмэ чэпчиир . Аны туран , КПД эбэтэр урукку дьиэлэр куукуналара уонна ванналара тус - туспа турбалаах буолан , ( сантехниктар « икки стояктаах » диэн быґаараллар ) квартира ± а икки прибор ( итиини уонна тымныыны аа ± ар ) эрэ туруохтаа ± ын оннугар тµірт прибор ( ванна ± а анаан икки , куукуна ± а эмиэ икки ) туруоруллар . Онон КПД - га туруоруу ороскуота µрдээн тахсар . Специалистар этэллэринэн , счетчигы туруоруу иґин ороскуотуруу икки - µс ый иґигэр тіґі ба ± арар толуйуллуон сіп . Уоту - кµіґµ аа ± ар счетчик 2 , 7 тыґ . солк . , газ прибора 2 , 4 - 2 , 7 тыґ . солк . атыыланаллар . Манна биири ійдµіххэ наада . Прибордары хайаан да ± аны лицензиялаах тэрилтэлэртэн эрэ атыылаґыллыахтаах . Прибору туруоруу иґин бэриллэр харчыны тута кыайан тіліібіт буоллахха , биэс сыл иґигэр ый ахсын биэриэххэ эмиэ сіп . Манна ханнык да ± аны бырыґыан аа ± ыллыбат . Ол гынан баран , 2012 сыл тохсунньутугар диэри прибордары туруортарбатах ыалга , іІінµ оІорор тэрилтэлэр бэйэлэрэ туруоран барыахтара . Кинилэр суут быґаарыытынан іІінµ оІорбут ороскуоттарын харчытын ыалга тіліттірµіхтэрин сіп . Онон Дьокуускай куорат олохтоохторугар хаалбыт кэмІэ анал прибордары , тіґі кыалларынан , туруортара сатааІ диэн сµбэлиибит . КырааІІа уу суох буолла ± ына Куорат таас дьиэлэрин кырааннарыгар ардыгар уу ір кэмІэ кэлбэт буолан хаалар . Ордук киэґэ іттµгэр . Сокуон быґыытынан итии уонна тымныы уу тэІІэ барыыта тµірт чаастан ордук буолуо суохтаах . Ол гынан баран , сµрµн ситим алдьанар тµгэнигэр ууга эппиэтинэстээх тэрилтэ ірімµін ыытарыгар 24 чаас устата уута - хаара суох олордор толору бырааптаах . Уоту уонна гаґы туґаныыга эмиэ туспа ирдэбил баар . Олорор дьиэ икки тутулуга суох , бэйэ - бэйэлэрин солбуґар электростанциялаах буолла ± ына , саахал тахсар тµгэнигэр , уот 2 чаастан ордук барыа суохтаах . Со ± отох станция эрэ хааччыйар буолла ± ына , ірімµін уґуна 24 чааска диэри уґуон сіп . Оттон газ ханнык да ± аны балаґыанньа ± а ыйга тµірт чаастан ордук « араарыллыа » суохтаах . Билигин ордук кыґыІІы іттµгэр канализационнай турбалар , этэргэ дылы , дійі тоІон хаалар тµбэлтэлэрэ элбэхтик тахсыталыыр . Ол иґин , µгµс ыал уу тоІмотун диэн ууларын тµµннэри - кµнµстэри сµµрдэллэр . Итиччэтигэр тіґілііх элбэх ууну таах халтай то ± оллоро буолуой ? Билигин итинник быґыы тахсыа суо ± а . Аа ± ар - суоттуур прибор турбутун кэнниттэн , баґаалыста , уугун тµµннэри - кµнµстэри сµµрдэн кір эрэ ? Ол халтай сµµрбµт уу харчытын тілµіххэ наада . Маннык быґыы - майгы тахсыбатын наадатыттан дьиэлэр сайын устатыгар µчµгэйдик ірімµіннэниэхтээхтэр . БилиІІи туругунан ити µрдµнэн - аннынан кірµµ - истии буолар , таах харах баайыыта . Итинтэн сылтаан µгµс дьон эрэйдэнэллэр . Онон биирдиилээн учуокка киирдэхпитинэ , бастатан туран , іІінµ хааччыйааччылар уонна квартираннар икки ардыларыгар кэпсэтии кытаатыан сіп . МаІнайгы уочаратынан іІінµ оІорооччулар µлэлэрин хаачыстыбатын тупсарыахтарын наада . Александр ТАРАСОВ . Бэпэчиитэллэр оскуола сайдар бырагырааматыгар кытталлар . Холобур , Г . П . Башарин аатын сүгэр СылаІ оскуолатыгар уола К . Г . Башарин медицинскэй хайысхалаах кылаас астарбыта . Онно үірэммит оҕолор сүүс бырыґыан медицинскэйгэ киирэллэр . Маны таґынан , учууталларга бириэмийэлэри олохтоотулар . Аны үірэппит учууталларын аатынан бириэмийэлэр , истипиэндьийэлэр баар буоллулар . Республиканскай суолталаах « ОлоІхо Ассоциацията » диэн общественнай тэрилтэ µлэлээн кэлиэ ± иттэн номнуо уон биир сыл ааґа охсубут . Бу тэрилтэ хара тэриллиэ ± иттэн вице - президенинэн а ± ыс сыл тухары бииргэ алтыґан µлэлээбит олус истиІник саныыр киґибит , саха норуодунай суруйааччыта Савва Иванович Тарасов буолар . Ааспыт сыллар тухары элбэх киґини кытта алтыґан , тылынан баайбытын олоІхону µйэтитиигэ сыралаґан бииргэ µлэлээбит киґибитигэр куруутун махтана ахтабыт . Кини туґунан элбэх киґи , бука , µтµі эрэ ійдібµллээ ± э буолуо . Ол курдук , мин эмиэ умнубат тµгэним элбэх . А ± ыс сыл тухары эппиэттиир сэкиритээр эбээґинэґин толорон , бииргэ алтыґан µлэлээн кэлбит кэмнэрим олус µчµгэй ійдібµллэри хаалларбыттар . Бириэмэ ааспытын кэннэ билигин ол кэмнэри санаан кірдіхпµнэ µксэ хайа эрэ іттµнэн Савва Ивановиґы кытта ситимнээх эбит . Ол то ± ото эмиэ биллэр - µлэбитигэр саамай ійібµл , тирэх , сµбэ - ама буолбут , тэрийсибит киґибит кини этэ . Савва Иванович - ураты истиІ санаалаах , киґилии быґыылаах - майгылаах µтµі киґи . Кини ис - иґиттэн ірі кіті ± µллэн , сырдаан киирэн кэлээччи , эппит тыллара , санаалара биґигини µтµі ± э - кэрэ ± э угуйбут сµдµ кµµстээхтэр эбит . Савва Иванович олоІхо туґунан араадьыйанан , хаґыатынан элбэхтэ санаатын эппитэ , сырдаппыта . Савва Ивановиґы биир идэлээхтэрэ саха литературата Россия ± а эрэ буолбакка , аан дойдуга биллэр литература буолан дьоґуннук сайдан кэлиитигэр улахан µтµілээх - іІілііх киґинэн сыаналыыллар . - Урукку атыыһыттар хайдах үлэлээбиттэрин - хамсаабыттарын , дойдуларыгар туох үтүөнү оҥорбуттарын үөрэппиттээхпин . Сыччах байар - тайар эрэ суолу тутуспатахтар . Дойдулара сайдарын туһугар үгүс сыраларын уурбут , онно үгүөрү үбү куппут дьон эбит . Норуот олоҕун - дьаһаҕын көрөн - истэн , талааннаах дьону бэйэлэрин үптэринэн үөрэттэрэн дьоһуннаахтык олорбуттар . Билиҥҥи атыыһыттары ылан көр . . . хайдахтарый ? ! Бэйэлэрин эрэ тустарыгар олороллор . Наай гыннар , бэйэлэрин оҕолорун эрэ үөрэттэриэхтэрэ . Онон бүтэр . - Тыл этэрбин улаханнык сөбүлээбэппин . Бастатан туран , тыл этэргэ , кимҥэ - туохха этэргин дириҥник тиэмэтин билэриҥ ирдэнэр . Ону ааһан тылы дьоҥҥо тиийэр гына этиэх тустааххын . Хас биирдии тыл эккинэн - хааҥҥынан , өйгүнэн - санааҕынан аастаҕына тиийимтиэ буолар . Тыл - сэттээх . Салгыҥҥа ыйаммат . Ханна эрэ тиийэр . Угуйар , хомотор дьайыылаах . Сыыһа - халты саҥардаххына бэйэҕэр эргийиэн сөп . Саныыр санаабын сааһылаан таһаарар , сороҕор , сатанааччыта суох . М ³ ккµ ³ н олуга ( µтµ ³ сиэр , б ³ ппµрµ ³ к м ³ кµ бµппэт м ³ ккµ ³ рэ олук ) - 7 - 8 кылаастар . Бу улаатан эрэр о ± о уонна улааппыт о ± о кэрдиистэрин ураты кииллэрин утарыта харсы ´ ыннарар олук . Манна о ± о ис туруга ити икки кэрдиис м ³ ккµ ³ рµгэр киирэр , кини эмиэ да о ± о , эмиэ да улахан ки ´ и курдук сананыыга тардыстар ураты кэмэ . Уйул ± ата , ис туруга µтµ ³ уонна м ³ кµ м ³ ккµ ³ рµгэр киирэр , кини майгыта - сигилитэ , дьайыылара тосту уларыйар , т ³ р ³ ппµттэри да , учууталлары да со ´ утар араас µтµ ³ , м ³ кµ дьайыылары о ± о о ² орор кэмэ . Манна µтµ ³ , м ³ кµ улуу м ³ ккµ ³ рдэрин то ´ о ± олоон , сырдык , ки ´ илии , кэскиллээх ³ ттµгэр тардыы тускутунан салайтарыы та ´ аарыылаах . Мин бу систиэмэни кириитикэлээбэппин . Ол эрээри кинини хайдах ааҕабыт ? Тыһыынчанан дуу , эбэтэр кэппиэйкэнэн дуу ? Ол баар - - кыһалҕата . Иккис кµн « ОлоІхону толоруу искусствота » диэн теманан научнай - практическай конференция ± а салгыы ханнык хайысханы тутуґан , олоІхону толоруу искусствотын салгыы сайыннарарга ирэ - хоро кэпсэттилэр . Барыта 12 киґи иґитиннэрии оІордо . Ол иґигэр , ученайдар Илларионов В . В . , Решетникова А . П . , Мухоплева С . Д . ОлоІхоґут диэн кимий ? ОлоІхо эйгэтин хайдах µіскэтэбит ? ОлоІхо ырыата - тойуга хайдах буолуохтаа ± ый ? диэн боппуруостарга сіптііх хоруйдары быґаччы µлэлии - хамсыы сылдьар дьоІІо тиэртилэр . ОлоІхону толорооччулар : Исаков В . Г . , Тихонов П . М . олоІхону толорууга хайдах , хаґан ылсан толорооччу буолбуттарын сиґилии кэпсээтилэр . Уґуйааччылар Тимофеев Н . П . , Егорова Л . М . µлэлэрин опытыттан билиґиннэрдилэр . Конференция µлэтин тµмµгµнэн матырыйааллары хомуйан хомуурунньук таґаарарга этии киирдэ . « СӨ Ыччат социальнай уонна психологическай өйөбүлүн киинэ » « Мин оскуолаҕа бэлэмнэнэбин » диэн программаны хаһыс да сылын үлэлэтэр . Бу программа 10 күн устата барар . 7 сайыннарар дьарыктар , 2 диагностикалыыр үлэ уонна 1 төрөппүтү кытары консультация киирэллэр . Эрчийиилэр 45 - тии мүнүүтэ бараллар . Бу программаҕа дьарыктаммыт оҕо , тиһэҕэр , санаата көҥүл , бөҕөх , кыахтаах буолар . Быйылгы эрчийиилэр атырдьах ыйын 16 күнүттэн саҕаланыахтара . Бу кууруска оҕолорун сырытыннарыан баҕалаах төрөппүттэр Каландарашвили уулусса 21 № - ээх дьиэтигэр кэлэн билсиэххитин сөп . Суруттарар төлөпүөҥҥүт : 35 - 10 - 46 . Бүгүн , бэс ыйын 8 күнүгэр , Ил Тумэн бэрэссэдээтэлэ Виталий Басыгысов Новосибирскайдааҕы Германия генеральнай консулун Гудрун Штайнаккеры кытта көрсүһэр . Консул Саха сирин олоҕун - дьаһаҕын кытта ыга билсэ кэлбит , хайа үйэ араас улахан тэрилтэлэргэ , министиэристибилэргэ , үөрэх кыһаларыгар сылдьыбыт . Икки өттүттэн интэриэстээх дьон быһыытынан , тоҕоостоох боппуруостары быһаарсан кэпсэтэр былааннаахтар . Мин ийэм Маайа , сэрии буолуо балтараа ый иннинэ о ± олонон баран тымныйан ілбµтэ . Кини бииргэ тіріібµт бырааттара Афанасий , Герасим , Степан кэлэннэр уІуох тутуспуттара . Уолаттар сэттэ тулаайах хаалбыт о ± олоох а ± абытыгар кµµс - кімі буолбуттара . Арай Степан µірэххэ талаґан куоратынан - тыанан сылдьан арыый хойутаан ыал буолбута . Сотору Улуу сэрии уота кµµдэпчилэнэн , таайым Степан от ыйын 30 кµнµгэр сэриигэ бастакынан ыІырыллан , олох дьолун билбэтэ ± э . Степан кэнниттэн ( 1941 с . кµґµнµгэр ) убайа Герасим сэриигэ ыІырыллан барбыта , сотору буолаат " хара сурук " кэлбитэ . Эмиэ ити дьыл кыґыныгар Афанасий ыалдьан ілбµтэ . Онон икки уолун кылгас кэм иґигэр сµтэрбит огдообо а ± алара Герасим Сергеевич уола Степан эргиллэн кэлэригэр эрэллээ ± э . Герасим Сергеевич кыра Ньукулаас уонна Дуня диэн о ± олордоо ± о . О ± олорун уонна фронт туґугар бэйэтин кыа ± ын таґынан µлэлии сатыыра . 1942 с . холкуоґун о ± уґун кілµнэ сылдьан " дьэІкэрэн " ( аччыктаан хоргуйан ) ілбµтµн булан уІуох туппуттара . Унньуктаах уґун сэрии кыайыынан тµмµктэнэн , Герасим саамай кыра уола Ньукулаас киґи - хара буолан сэриигэ " сура ± а суох сµппµт " убайын Степаны ір сыллар усталарыгар ирдэґэ сатаабыта да , туґата суох буолбута . Ньукулаас 1988 с . ілµі ± µттэн ылата , аны мин таайбын Степаны салгыы ирдэґэргэ холоммутум . К . Н . Гурьев - " Воспитанники якутской военной школы в боях и в труде " диэн кинигэ ± э " С . Г . Барашков тяжело ранен в бою , умер в ЭГ - 1954 . Захоронен на кладбище г . Оренбурга " диэн суруллубутун аахпытым . Онон сибээстээн , таайым уІуо ± а хайдах быґыылаахтык харайыллыбытын билээри , Оренбург куоракка µлэлиир биир дойдулаа ± ым , генерал - майор Ефрем Васильевич Романовы кірдіспµппэр быґа гыммакка , билэн - кірін , ыспыраапкалаґан кімілісті . Онтукам тµмµгэ , кинигэ ± э суруллубутуттан букатын атын хартыына буолан соґутта . Таайым Степан Герасимович Барашков Севастополь куорат оборонатын кыттыылаа ± а эбит . Буолаары буолан куорат кімµскэлигэр букатын а ± ыйах хаалыахтарыгар диэри сэриилэґэн , сэптэрэ - сэбиргэллэрэ эстэн , оборона тиґэх чааґыгар диэри кыргыґан 1942 с . от ыйын 4 кµнµгэр таайым Степан билиэІІэ ылыллыбыт . Севастопольтан билиэІІэ ылыллыбыт сэбиэскэй буойуттары ниэмэстэр Германия ± а утааран , киґи тулуйбат усулуобуйалаах Цайтхайн диэн шталагтарга ( концлагерь ) тиэрдэн хаайталаабыттар . Ниэмэс , нуучча тылынан суруллубут хаайыылаах анкетатын сахалыы тылбаастаан билсиґиннэрэбин : Барашков Степан Герасимович 1912 с . тірµіх , Белолюбск , Чурапча , Якутская АССР , кэргэнэ - Евдокия Барашкова , байыаннай чыына - саллаат , билиэннэй нµімэрэ - 204701 , билиэІІэ ылыллыбыт миэстэтэ - Севастополь , лагерь шталаг - № 8 , дьыл ± ата - билиэІІэ іллі , ілбµт кµнэ - 28 . 01 . 1943 с . , кімµллµбµт миэстэтэ - Цайтхайн 3 - с кылабыыґа , 58 учаастагын 3 - с эрээтэ диэн . Анкета ± а хаайыылаах хаартыската сыґыарыллыбытыттан таайбын эндэппэккэ билэн олуґун долгуйдум . Хаайыылаах дьµґµнµн - бодотун уонна эрбэ ± ин бэчээтин кірін , уруккуну - хойуккуну санаан , олуґун сонньуйдум . . . Уоскуйан баран , 60 - тан тахса сыл устата ирдэґэн сэриигэ " сура ± а суох сµппµт " таайым дьиІнээх докумуона кістµбµтµттэн астынан , аны салгыы атын толкуй киирдэ . Таайым кырамтата харайыллыбыт сиригэр тиийэн , илэ харахпынан кірір ба ± а . Степан тіріібµт - µіскээбит , киґи буолбут алааґын буорун тиэрдибит , сибэкки дьірбітµн уурбут киґи диэн . Ити ба ± а санаа туолара билиІІи кэмІэ , ордук пенсионер киґиэхэ , олус уустуктардаах . Ол эрээри , саха национальнай байыаннай оскуолатыттан байыаннай эбээґинэґин чиэстээхтик толорон , Севастополь куораты тиґэх кµнµгэр диэри туруулаґан кімµскэспит саха байыаґа Степан Герасимович Барашков аата Кыайыы 65 сылыгар умнууга хаалыа суо ± а диэн эрэл санаалаахпын . С . ПОПОВ - Сиэдэрэй Сэмэн , тыыл ветерана . Бырайыагы барытын билиһиннэрбиттэрин кэннэ киэҥ дьүүллэһии буолла . Мустубут дьон бу бырайыактарга улахан эрэллэрин биллэрэн үгүс ыйытыыны биэрдилэр . Түмүк тылы этэригэр Е . А . Борисов Алдан улууһа Саха сирин соҕуруу өттө кэлим сайдыытыгар улахан оруоллааҕын тоһоҕолоон бэлиэтээтэ уонна бу киирбит бырайыактары өрөспүүбүлүкэ бэрэсидьиэнин уонна « Биир ньыгыл Арассыыйа » баартыйа чилиэнин быһыытынан өйүүбүн диэтэ . Онтон Якокиттааҕы агрогородок туһунан бырайыагы тус хонтуруолбар ылыам диэн эрэннэрдэ . Онон национальнай театр үлэһиттэрэ олоҥхону туруорар буоллахтарына , ити этиллибит итэҕэстэри толордохторуна , оонньуур дьоннорун үөрэттэхтэринэ , дьон санаатын сүүйүөх тустаахтар , театр дьыалатын үрдэтиэх кэриҥнээхтэр . Јртін кµµппµт тµгэммит дьэ µµннэ ! " Россия Федерациятын субъектарыгар государственнай былаас сокуону таґаарар ( бэрэстэбиитэллээх ) уонна ситэриилээх органнарын тэрийии уопсай принциптэрин туґунан " сокуоІІа оло ± уран РФ Президенэ В . В . Путин Саха Республикатын Государственнай Мунньа ± ар ( Ил Тµмэн ) Вячеслав Штыровка регион баґылыгын боломуочуйаларын бигэргэтэригэр этии киллэрдэ . Бу туґунан государство баґылыгын пресс - сулууспата биллэрдэ . Оттон Дальнай Восток уокуругар РФ Президенин боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Камиль Исхаков алтынньы 27 кµнµгэр республика баґылыгар икки кандидатураны - Вячеслав Штыров уонна полпред аппаратын кылаабынай инспектора Сергей Кириллин ааттарын РФ Президенин аппаратыгар киллэрбитин дьоммутугар - сэргэбитигэр санатар то ± оостоох . Владимир Путин µлэлии олорор Президеммит Вячеслав Штыров туґатыгар этиини быґаарда . Аны бэйэбит парламеммыт бигэргэтэрин кµµтэбит . Иннибитигэр турар баара ± ай кэскили , модун стратегияны дьон - сэргэ Президеммит Вячеслав Штыров аатын кытта эрэ сибээстиир . Кандидатура " Российскай Федерация субъектарын государственнай былааґын сокуону таґаарар ( бэрэстэбиитэллээх ) уонна ситэриилээх органнарын тэрийии сµрµн тускулларын туґунан " 1999 сыл алтынньы 6 кµнµнээ ± и Федеральнай сокуон 18 - с ыстатыйатыгар сіп тµбэґиннэрэн киллэрилиннэ . Итини Ил Тµмэн Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Юрий Заболев маннык быґаарда : " Парламент Российскай Федерация Президенэ тµґэрбит официальнай докумуонун ылан баран , биґиги сокуон быґыытынан икки нэдиэлэлээх болдьоххо тµґэриллибит кандидатураны кірµіхтээхпит . Ол эрээри , мин тус бэйэм уонна Ил Тµмэн депутатскай корпуґа республика дьыл ± атын быґаарар кандидатураны тіґі кыалларынан тµргэнник кірір туґугар кыґаллыахпыт " . Бэйэбит инф . Владимир I Святославич Рюрикович ( хос ааттара : Улуу , Сибэтиэй , Креститель , Красное Солнышко ) - Русь бэһис салайааччыта , 978 - 1015 сылларга салайбыт . Киинэ : Киев , Новгород . Бииргэ төрөөбүтүн Ярополк I Святославич кинээһи өлөрөн ыраахтааҕы буолбут . Скандинавияттан төрүттээх дружина көмөтүнэн Ярополк былдьаабыт Новгородын сэриилээн ылбыт , онтон Киевы сэриилээбит . Ыалдьан өлбүт . ~~Нөрүөн нөргүй , Ыалдьыт Эҕэрдэ ! Киирии эбэтэр Регистрация . Парольгун санатабын дуо ?~~ Аакка - суолга киирбит Сунтаар ыґыа ± ын кэмигэр , бэс ыйын 26 - 28 кµннэригэр , волейболга ар ± аа біліх улуустар икки ардыларыгар кµрэхтэґии буолан ааста . Финалга икки хамаанда киириэхтээ ± э эрдэттэн биллэрэ . Мирнэй уонна Ленскэй оройуоннарын хамаандалара буолара сэрэйиллэрэ . Ол эрээри , бµлµµлэр , ньурбалар , олохтоох дьон сунтаардар да ± аны кыахтара тіґі тиийэринэн оонньоотулар . Ар ± аа біліх кµµстээхтэрин кытта кµін кірµстµлэр , опыт атастастылар . Салгыы » Кыырай халлаан урсунунан кітір аалбыт тус хоту кітін кµпсµтэр . Кэмниэ кэнэ ± эс кілµіґэлэрин таґаартаан , былыты супту тµґэн курдаттыы ааґарбытын а ± ай кытта хото ± остуу субуллар µрэхтэрдээх , адаар таас оройугар µрµІ былааты саба быра ± ыммыт курдук хайалардаах Усуйаана улууґун сирэ - дойдута кіґµннэ . Управление сүрүн испэсэлииһинэн үлэлээбит Маргарита Семеновна Игнатьеваҕа , консультант Лидия Ивановна Васильеваҕа , кыл . буҕаалтыр Галина Николаевна Гатиловаҕа « Эҥкилэ суох үлэлэрин иһин » Арассыыйа Үрдүкү суутун департаменын мэтээлин управление начаалынньыга Николай Николаевич Пестряков туттарда . Үөрүүнү тэҥҥэ үллэстибит биир идэлээхтэрэ кинилэр Саха сиригэр суут ситимэ сайдыытыгар оҥорбут үтүөлэрэ улаханын бэлиэтээтилэр уонна ситиһиилэри баҕардылар . Эппиэттээтиннэр Соҕотох сиэммитин куораттан бэйэбит Туора Күөлбүт оскуолатыгар үөрэттэрэ аҕалан баран , киһи үөйбэтэх - ахтыбатах балаһыанньатыгар түбэстибит . Бу ыытыллар тэрээһин чэрчитинэн улахан быыстапка аһыллан үлэлиэҕэ . Сэтинньи 28 күнүгэр Доҕордоһуу болуоссатыгар кыһыллар балык шоу - бэстибээлэ , атыы - эргиэн буолара күүтүллэр . Түгэнинэн туһанан Тиксии аатырбыт кыһыллар балыгын амтанын боруобалааҥ . 800 обургу кыыс - уол 9 тэрилтэҕэ үлэ көрдөһөн көрдүлэр . Быстах үлэһиттэргэ наадыйар тэрилтэлэр ( Детский ( подростковый ) центр , ИП Бордасова И . А . , ИП Васильев А . Г . , КХ « Тумсуу » , ИП Федорова И . Н . , ИП Бессонов Р . А . ) үксүн атыыһыттары , ону сэргэ иистэнньэҥ көмөлөһөөччүтүн , өтүүктээччини сүүмэрдээтилэр . Бу күн дьаарбаҥкаҕа 200 үлэ миэстэтэ таҕыста . 233 уол - кыыс үлэҕэ киирэр түбүк аҥаарын оҥордулар : салгыы кэпсэтиигэ ыҥырылыннылар . Ол түүнү быһа паарка устун хаама сылдьан уруккубутун ахтыспыппыт , көрүдьүөстээх түгэннэри саныы - саныы дьоллоохтук күлсүбүппүт . Саҥа дьылынан күндү ааҕааччыларбытын барыларын өссө биирдэ төхтүрүйэн туран эҕэрдэлиибит ! Кэлэр сыл ааспыт сыллааҕар балайда ситиһиилээхтик салалыннын ! Өрүү үлэ , олох , үөрүү - көтүү үөһүгэр сылдьыҥ , дьол - дьолуо уорҕатыгар олорсон иһиҥ ! Кини бэһис төгүлүн дойду баһылыга буолуон баҕарбатын эттэ . Бэҕэһээҥҥиттэн саҕалаан Калмыкияҕа ким салайааччы буоларын туһунан бастакы консультациялар саҕаланнылар . « Биир Ньыгыл Арассыыйа » паартыйа саайтыгар хандьыдааттар ааттара тахса илик . Бука бу күннэргэ быһаарыллара буолуо . Адьас кылгас кэм иЇигэр олохтоох салайыныы туЇунан Саха Республикатын 50 нуорма буолар правовой актата , ол иЇигэр 18 сокуон ылылынна , Президент 7 Ыйааіа уонна 6 дьаЇала таіыста , Правительство 6 уурааіы , 5 дьаЇалы ылынна . Билигин Арассыыйа сылга 2 мөлүйүөн кэриҥэ үлэ миграныгар наадыйар . Дьон өлүүтэ тохтооботоҕуна , модернизация ыытыллыбатаҕына , 2020 сылга хайыы - үйэ 10 мөл . мигрант наада буолар . Модернизация , инновация үлэ оҥорумтуотун үрдэтиэхтээх . Билигин үлэ оҥорумтуота сылга 5 - 6 бырыһыан . Бу билими , сайдыыны билиммэт хара үлэ таһыма . Уобарастаан эттэххэ , экэниэмикэбит гастарбайтердарга , наркотикка курдук , убамматын наадатыгар , кинилэри массыына , аптамаат , робот солбуйуохтаах . Саарыырга бириэмэ суох . Оннооҕор хотоҥҥо арыгы испэт , күүстээх , доруобай гастарбайтердар саханы солбуйан эрэллэрин туһунан , биһириир туоннаахтык биһигини көмүскүөхтээх Т / х министиэристибэтин үлэһитэ « Кыым » биир төгүрүк остуолугар этэн « дөйүтэн » турар . Ханна да эн тиий , ырыабын истиий Оруу таптыырбын , умнубааппын , эн билиий Кимниин да эн буол , дьоллоох эрэ буол Кыыhырбаппын эйиэхэ . . . БилиІІи кэмІэ саха суруйааччыларын айымньыларын о ± о умсугуйан аа ± арын тіріппµт , учуутал хайдах ситиґиэн сібµй ? Дьокуускайдааҕы олох - дьаһах , коммунальнай хаһаайыстыба Департамена көрдөрүүтүнэн , от ыйын бастакы күннэригэр куорат нэһилиэнньэтин иэһэ 298 мөлүйүөн солкуобай буолла . Сыл саҕаланыаҕыттан ыла 38 , 3 % үрдээтэ . Көрсүһүү чэрчитинэн Федеральнай казначейство Саха сиринээҕи салаатын саҥа дьиэтин үлэҕэ киллэрии дьоһун тэрээһинэ буолла . Бу мээнэҕэ буолбатах . Дьиэ дьэндэйэн тахсарыгар тутаах тэрилтэ көмөтө улахан . Билигин киэһэ 11 чаас кэнниттэн сарсыарда 7 чааска диэри тыаһаан эбэтэр айдааран дьоҥҥо мэһэйдээтэхххинэ , сокуонунан буруйданыаххын сөп . Ол туһунан тустаах " О санитарно - эпидемиологическом благополучии населения " диэн сокуоҥҥа уларыйыылар Госдума көрүүтүгэр киирдилэр . Бу уларыйыыларга хайдах , ханнык тыас - уус дьоҥҥо мэһэйдиирэ чопчу испииһэктэммит . Уонна ханнык тэрилтэлэри тыастан ордук харыстыахха наадалааҕа бэлиэтэммит . " … Республика Саха ( Якутия ) - это самый крупный в России субъект Федерации и одна из ее богатейших " природных кладовых " . Излишне говорить , что стабильное и динамичное развитие Якутии имеет ключевое значение как для Дальневосточного округа , так и для всей России … " В . В . Путин . Саха сирэ айыл ± атын ресурсатынан Россия ± а саамай баай регионунан биллэр . Урукку сылларга кімµс , онтон алмаас баайынан аатырбыт буолла ± ына , аны билигин сир анныгар Менделеев таблицатын бары элеменнэрин баай саппааґа баарынан сонур ± атар . Минеральнай - сырьевой кыа ± а 78 , 4 трлн солк . тэІнэґэр . Онон Россия регионнара , атын да дойдулар бу баайтан - дуолтан сомсубут киґи диэн бэркэ дураґыйаллар . Итиниэхэ тірµітµнэн , " 2020 сылга диэри Саха сирин оІорон таґаарар кµµстэрин , транспорт уонна энергетика кэлим сайдыытын схемата " оІоґуллан , инвестордары тардыы буолла . Оттон бу схема ± а сµрµн миэстэни , улахан кыа ± ы эрэннэрэринэн , Саха сирин со ± уруу ітті буолар . Дьэ ол иґин , " Саха сирин Со ± уруу іттµн кэлим сайдыыта " сµдµ суолталаа ± ынан , РФ Инвестиционнай фондатыттан µбµлэнэн , биґиги республикабыт бµтµн Дальнай Восток регионун социальнай - экономическай сайдыытын " локомотивынан " буолан , экономиканы туруктаах оІорор соруктаах . Путин уонна Петербургдаа ± ы форум сабыдыаллара Аан дойдутаа ± ы µп уонна экономика кризиґэ то ± о ааІнаан киирэн РФ Ґпкэ министерствота ороскуоту , чуолаан , Сэбилэниилээх Кµµстэргэ , Федеральнай нолуок сулууспатыгар , Куттал суох буолуутун федеральнай сулууспатыгар , Ыксаллаах быґыы - майгы министерствотын , Ис дьыала министерствотын структураларыгар уонна инвестиционнай бырайыактары µбµлээґини биллэрдик сарбыйда . Кризис ытарчата ыбылы ылыахча буолан , онноо ± ор мэІэ бырайыактарбыт миэстэлэриттэн хамсаабат курдук балаґыанньа µіскµµ сырытта . Сайдар суолбут сарбылынна , аатырбыт бырайыактарбыт тохтоотулар диэн µгµстэр долгуйан , аны тутуллаллара саарба ± аланан эрдэ ± инэ , Санкт - Петербургдаа ± ы XI экономическай форум чэрчитинэн ыытыллыбыт РФ Инвестфондатын Конкурсун хамыыґыйатын мунньа ± ар инвест - бырайыактар бигэргэнэн РФ Правительственнай хамыыґыйатын кірµµтµгэр ыытыллыбыттара . Оттон РФ Правительствотын Председателэ Владимир Путин кулун тутар 10 кµнµнээ ± и 302 № - дээх дьаґалынан " Саха сирин со ± уруу іттµн кэлим сайдыыта " инвестиционнай бырайыагы олоххо киллэрэргэ бырайыактыыр документацияны ырытан оІоруу " паспорын бигэргэттэ . Инньэ гынан µіґэ ыйыллыбыт бырайыак бастакы тµґµмэ ± э - бырайыактыыр документация ырытыллан оІоґуллар буолла . Ити аата , регион сайдар , Россия биир сµдµ бырайыагын бастакы тµґµмэ ± э олоххо киирэр суола арылынна . Саха сирин со ± уруу іттµн сайдыыта тіґі сыаналаа ± ый ? Саха сирин со ± уруу іттµн кэлим сайдыытынан 2007 с . тэриллибит " Южно - Якутская корпорация " ААО дьарыктанар . Бу корпорация ± а киирэр Саха сирин со ± уруу іттµгэр 2010 - 2019 сс . Канкунскай ГЭС , Эльконнаа ± ы хайа - металлургическай комбинат , Со ± уруу саха сиринээ ± и металлургическай холбоґук , Селигдардаа ± ы хайа - химическэй комплекс , Инаглинскай чох комплекса , Дьокуускайдаа ± ы газохимическай комплекс , Алданнаа ± ы синтетическэй оттук собуота , Дьокуускайдаа ± ы гаґы переработкалыыр уонна газохимическай комплекс тутуллуохтаахтар . Итиннэ тэІинэн массыына уонна тимир суола , уот ситимэ оІоґуллуохтаахтар . Бырайыак уопсай сыаната 422 , 47 млрд . солк . Икки тµґµмэ ± инэн олоххо киириэхтээх . Бастакы тµґµмэх ( 2009 - 2010 ) бырайыактыыр - сметнай докумуоннары ырытан оІоруу , иккис ( 2010 - 2019 ) промышленнай уонна инфраструктурнай объектары тутуу , µлэ ± э киллэрии буолар . Манна бэлиэтиэххэ наада , бастакы тµґµмэ ± и µбµлээґин 10 , 42 млрд солк . тэІнэґэр . Итинтэн 7 , 8 млрд солк . Инвестиционнай фонда , 2 , 6 млрд солк . инвестордар µптэрэ буолуохтаах . Онон государство бастакы тµґµмэх сыанатын 75 % µбµлµіхтээх . Ол аата 7 , 8 млрд солк . , инньэ гынан , бу тµґµмэххэ , инвестордар тµірт гыммыт биирин эрэ µбµлµµр курдук буолаллар . Оттон иккис объектар тутуллар сµрµн тµґµмэхтэригэр , тіттірµтµн , улахан аІарын 307 , 99 млрд солк . инвестордар , 114 , 48 млрд солк . Инвестфонда µбµлµіхтээх . Бу бырайыактары µбµлээґининэн сибээстээн , государственнай - чааґынай партнерство диэн ійдібµлµ киллэрдилэр . Итини быґаардахха , маннык , ороскуот сорох чааґын ( µлэ уопсай сыанатыттан 25 % кэриІин ) государство Инвестиционнай фондата ылынар , оттон улахан аІарын 75 % инвестордар угаллар . Ол иґин государство уонна инвестордар кідьµµстээхтик бииргэ µлэлииллэрэ наада . Аны бу салаа ± а іссі " кластер " диэн тыл µгµстµк туттуллар буолла . Промышленнай тэрилтэлэр кластердара диэн баар , ол аата промышленность биир кірµІµнэн дьарыктанар тэрилтэлэр біліхтіґін бу салааны сайыннарыылара буолар . Холобур , чох хостооґуна , алмаас хостооґуна , о . д . а . Сµрµн тутуулар ханныктарый ? Саха сирин со ± уруу іттµгэр ханнык объектар тутуллан µлэ ± э киириэхтээхтэрин туґунан элбэхтик сурулунна . Ол гынан баран бµгµн эмиэ санатыахпын ба ± арабын . Сыл саІатыгар " Росатом " уонна Саха сирэ тµірт уста сылдьар АЭС тутуутун уонна Эльконнаа ± ы ураннаах сири туґа ± а таґаарыы туґунан сібµлэґиигэ илии баттаабыттара . Онон бырайыактар хамсаан эрэллэр . l Канкуннаа ± ы ГЭС . Бу ГЭС Тімтіін ірµс ( Алдан ірµс тардыытыгар ) тама ± ыттан 214 км тэйиччи тутуллара былааннанар . Быґа холоон аа ± ыынан , водохранилище иэнэ дэхси сиргэ тутуллубут , итинник кыахтаах ГЭС - тэн , 40 тігµл кыра иэннээх эбит . Канкуннаа ± ы быґыт муІутуур µрдµгэ 270 м тиийиэн сіп . Бастаан былаан быґыытынан 1600 МВт , онтон инникитин электроэнергияны оІорон таґаарыыта сылга 7 , 5 млрд кВт - ч диэри тиийиэ диэн суоттууллар . 2009 - 2010 сс . бырайыактыыр документацияны оІоруу , производственнай , ірµґµ уІуордуур базалары уонна Улахан Нимныыр біґµілэгэр олорор дьиэлэри , ГЭС - кэ диэри суолу тутууну ыытыыга бэлэмнэнии µлэлэрэ барыахтара . Ґбµлээґин болдьо ± ор оІоґуллунна ± ына , ГЭС бастакы агрегаттарын тутуу ыытыллыбытын бэґис сылыгар µлэ ± э киирэллэрэ былааннанар . Манна іссі биир боппуруос быґаарыллыан сіп , бу сµІкэннээхэй тутуу барарыгар 7 , 4 тыґ . киґи µлэлиирэ , ол иґигэр 30 % олохтоох µлэ кµµґэ туґаныллыан сіп . l Эльконнаа ± ы хайа - металлургическай комбинат ( ЭГМК ) . ЭГМК Эльконнаа ± ы ураннаах сири туґа ± а таґаарар инниттэн тутуллар . Бу сир урана аан дойдутаа ± ы уран саппааґын ілµµтµн 5 , 3 % ылар . Со ± уруу зона ± а ( Элькон , Эльконское плато , КуруІ , Непроходимое , Дружное ) , итини сэргэ Северное , Зона Интересная зона ± а сылга 5 тыґ . тонна ураны хостуур аан дойдуга биир бідіІ киин баар буолуо . Саха сиригэр баар уран чинчиллибит саппааґа 319 тыґ . тонна ± а тэІнэґэр , оттон бырайыак 90 , 5 млрд солк . тэІнэґэр . Аныгылыы тутуулаах хайа - хостуур комплекс урановай руданы хостооґунунан , байытыынан , переработканан уонна айыл ± а уранын концентратын таґаарыынан дьарыктаныа ± а . Јссі бу комплекска руданы переработкалааґыІІа анаан байытар уонна флотационнай фабрикалар , гидрометаллургическай уонна сернокислотнай собуоттар тутуллан киириэхтэрэ . l Инаглинскайдаа ± ы чох комплекса . Бу эмиэ Саха сирин сайдыытыгар сµдµ суолталаах бырайыагынан буолар . Саха сирин со ± уруу іттµнээ ± и Чульмаканскай уонна Денисовскай таас чохтоох сири туґа ± а таґаарыыны " Колмар " ХЭО µбµлµµр . Чульманнаа ± ы чохтоох сиргэ " Восточнай " учаастакка сылга 2 , 5 міл . т хайа боруодатын хостуур кыахтаах " Инаглинскай " шахта уонна боруодатын коксовай концентрат гына оІорор 3 міл . т тиийэр кыахтаах хайа " Инаглинскай " байытар фабрика тутуллуохтаах . Инаглинскай чох комплекса былаан быґыытынан тутулунна ± ына , 2011 с . коксовай концентрат оІорон таґаарыы иэнэ 1 , 97 міл . тоннаттан тахсыа диэн саба ± алыыллар . Коксаламмыт концентраты Россия , атын да дойдулар металлургическай компанияларыгар атыыланыа . l Селигдардаа ± ы хайа - химическэй комплекс . Селигдардаа ± ы апатиттаах сир Алдан оройуонугар баар . Бу эмиэ Дальнай Восток регионугар биир элбэх саппаастаах фосфорнай сырье µіскээбит сиринэн буолар . Бу фосфорнай сырье инникитин тыа хаґаайыстыбатыгар минеральнай уо ± урдууну оІорууга туттуллуо . Комплекс базатыгар фосфор - магний уо ± урдууну оІорон таґаарар хайа - байытар комбинат уонна химическэй собуот тутуллуохтара . Саха сирин со ± уруу іттµнээ ± и хайа - металлургическай холбоґук . Бу холбоґукка Таежнай уонна ТарыІнаахтаа ± ы тимир рудалаах сиргэ икки хайа - байытар комбинаты тутуу киирэр . Манна 40 сылтан ордук кэмІэ аґа ± ас ньыманан , 60 - 70 сыл устата сир анныттан чо ± у хостуохха сіп . ТарыІнаах уонна Таежнай тимир рудалаах сирдэр баайдарын саппааґа Россия баар атын сирдэртэн балачча улахан уонна туґа ± а тахсаллара быдан кідьµµстээх . Ґлэ са ± аланан барда ± ына Таежнайтан 40 , 7 % , ТарыІнаахтан 22 % барыґы ылыахха сіп эбит . l Дьокуускайдаа ± ы гаґы переработкалыыр уонна газохимическай комплекс . Бу комплекс синтетическэй углеводороднай бородууксуйаны туґа ± а таґаарар сыалтан тутуллар . Газ манна ЧаяІдатаа ± ы кэлиэ . Ол эрээри , " Газпром " компания " Восточнай программатын " олоххо киллэрэн , " ЧайыІда - Алдан - Сковородино - Хабаровскай - Владивосток " газ ситимэ магистрала тардылынна ± ына . ЧайыІда гаґа этан - бутановай фракция курдук сыаналаах сырьелаа ± ынан интэриэґиргэтэр . Комплексы тутуу µрдµк хаачыстыбалаах айыл ± а гаґын республика ± а уонна тас дойдуларга эргиниигэ кыа ± ы биэриэ . Тµмµктээн эттэххэ , бµгµІІµ кµІІэ сµдµ суолталаах бырайыактар олоххо киирэллэригэр кризис мэґэй буолбакка , РФ Правительствота сіптііх суолу тутуспута биґирэбиллээх . Тіґі да кризистэн хас сылынан тахсарбыт биллибэт диэтэллэр , дойду экономикатын ірі тардар , сайыннарар бырайыактары олоххо киллэрэ сатыырбыт эрэбиллээх . Сайаана ЛЬВОВА

Download XML • Download text

sah-40

sah-40

View options