Deltacorpus 1.1

sah-37

Javascript seems to be turned off, or there was a communication error. Turn on Javascript for more display options.

" Ксенофонтовщина " содула Быйыл күһүн Хаҥалас , Горнай улуустарыгар Мытаах нэһилиэгин Бор алааһыгар 1927 с . ахсынньы 4 күнүгэр конфедералистар сийиэстэрэ , бырагыраамаларын ылыныылара , онтон саҥа кыаҕын ылынан эрэр сэбиэскэй былаас кинилэри хааннаах дьакыйыыта 80 сыла бэлиэтэниэхтээх . Кэтириис икки саастааҕыттан тулаайах хаалан бу орто дойдуга ийэ - аҕа тапталын билбэтэҕин , орто дойду олоҕуттан арахсан эрэ баран төрөппүт таптала диэни дьэ билэринэн испэктээкил түмүктэнэр . Быыс сабылларыгар соҕотох чүмэчи умайан хаалар , сыана үрдүгэр Алампа портрета көстөн кэлэр . Бу биhиги Алампаҕа сүгүрүйэн , кини кэриэhигэр туруорбут чүмэчибит буолар . - Ба ± айы , дьэ µтэґэтэ туолбут . Тыыннаа ± ар а ± ыс улууґу ата ± астаабыт , то ± ус улууґу тохпут улуу тµікµн этэ . ҐсээІиІ , киґи киґи курдук быґыылаах эрээри иґэ абааґылаах кµтµр этэ . Кини µтµітµнэн аймахтарын холумтана тµІнэстэрин билбэккэ барда ± а . Улахан уола кинини батан атыыр албын буолан аар - саарга аатырыа . Ол гынан уґуо суо ± а , хаайыы киґитэ буолан сай ± аммат саакка , сууйуллубат суукка киириэ ± э . Иккис уола арыгыґыт атамаана буолан суолга охтуо . Кыыґа муІнаах эрдэригэр табыллыбака бэйэтигэр тиинэн ілір дьыл ± алаах . Сиэннэрэ да сир ітµі суохтар , дьон тыла тиийбит о ± олоро туох аанньа буолуохтарай . Кэнэ ± эскитэ суох киґи быстах µірµµтэ буоллун , харчынан ииригирэрэ эрэ бэрт , харыар диэри кутан биэриІ . . . - диирин кытта аттыгар турбут сілµµкµттэрэ ойбоІІо умсан иккилии куулу толору симиллибит кімµс манньыаттары соґон таґааран аттыгар уурбуттар . Биир бастакынан маннык тус аадырыстаах көмөнү ылар быраап соҕотох олорор биэнсийэлээх кырдьаҕастарга , инбэлиит оҕолоох ыалларга , инбэлииттэргэ уонна элбэх оҕолоох ыалларга , соҕотох ийэлэргэ бэриллэр . Докумуоннары ханна бэрэпиискэлээх сиринэн көрөн , наадыйааччылар куорат быраабаларыгар уонна куорат кытыытынааҕы бөһүөлэктэр дьаһалталарыгар туталлар . Сиһилии иһитиннэриини балартан эбэтэр мээрийэ уопсастыбаннаһы кытта үлэлиир Управлениетыттан ыйыталаһар ордук . Санатар буоллахха , тиийиммэт олохтоох дьон дьиэлэригэр гааһы киллэрии СӨ бырабыыталыстыбатын 2010 сыл кулун тутар 19 күнүнээҕи 104 № - дээх уурааҕар суруллубут усулуобуйаҕа олоҕуран барар . Буола турар уларыйыы - тэлэрийии « оІочотугар » дьон - сэргэ билиІІитэ кыайан олорсо илигэ кіґүннэ . Оройуон бары олохтоохторо ійдіібіт ірүттэрин - чуолаан кинилэр сирдэригэр - уоттарыгар үлэлии кэлбит бідіІ хампаанньалары кытта сыґыаны - кітіхтүлэр . Ону туруору « тылбаастыыр » буоллахха , « Транснефть » , « Сургутнефтегаз » курдук хампаанньалар кэлбиттэриттэн тугу да туґамматыбыт диэн ійдүіххэ сіп . Ґчүгэй хамнастаах үлэнэн хааччыллыы киэІник барбата , хампаанньалар олохтоох дьоІІо чып сабыылаахтар , туохха барытыгар « ырыынак сокуонунан » салайтараллар . Олохтоох урбаанньыттар « мэІэ бырайыактары » олоххо киллэриигэ кыттар кыахтара суох , кыралаан кытыннарыы баар да буоллаҕына - муор - туор үлэҕэ . Аны туран , олохтоох тыа хаґаайыстыбатын бородууксуйатыгар даҕаны наадыйбат дьон буолан биэрбиттэр - эти , хортуоппуйу , оҕуруот аґын Саха сирин тас іттүттэн , бідіІ хаґаайыстыбалартан атыылаґаллара этилиннэ . Кини эргллибэтии барбыта Былыргыттан аарыгырар айан суола ааһар айылҕа анаан оҥорбут кэрэ көстүүлэрдээх Оччугуй уонна Улахан улуу сыһыылар диэн эбэлэр үрдүк , киэҥ билии кырдалларыгар мин эһэм Василий Степанович Оконешников - Дьылдьыт Баһылай ( киниэхэ ити ааты үүнэр сыл сайына төһө ардахтаах эбэтэр кураан буоларын , хаһыҥнар ханнык кэмҥэ түһэллэрин , кыһыҥҥы кэмҥэ ый , күн алтыһыыларын , уоттаах чолбонунан , айылҕа сибэккилэринэн сылыктаан үксүгэр сыыстарбакка тойоннуурунан биэрбиттэрэ ) дьиэ - уот туттан « Саҥа Олох » холкуос тэриллиэҕиттэн каадырабай булчутунан , кэлин ыанньык ынах , субан сүөһү бостуугунан , от үлэтигэр туттуллар сэби - сэбирэли оҥорооччунан , маҥхааһай , ходуһа харабылынан үлэлээн - хамсаан сүөһү ииттэн икки уол , биир кыыс оҕону күнү көрдөрөн , киһи - хара оҥорон , атахтарыгар туруоран уһуннук олорбута . Физкультурник кµнµн 70 сыллаах µбµлµійµн µгµс ситиґиилэрдээх кірµстµбµт . Бу дойду µрдµнэн бэлиэтэнэр бырааґынньыктан Дьокуускай куорат эмиэ хаалсыбата . Пляж волейболугар , чэпчэки атлетика ± а , футболга , хары баттаґыыга , саахымакка , дуобакка , теннискэ уо . д . а . кірµІнэргэ кµрэхтэґиилэр ыытылыннылар . Туймаада кµрэхтэґиитигэр барыта 487 киґи кытынна . Ону таґынан Физкультурник кµнµн чэрчитинэн улуустарга араас тэрээґиннэр ыытылыннылар . " Туймаада " стадиоІІа маІнайгынан чэпчэки атлетика ± а кµрэхтэґии са ± аланна . Кыттааччылар ортолоругар спорт ветераннара , оскуола о ± олоро , онноо ± ор СР культуратын µтµілээх артыыґа , спорт бэтэрээнэ В . С . Татаринов эмиэ баар . 1000 миэтэрэ дистанция ± а эдэрдиин - кырдьа ± астыын бары сµµрдµлэр . Манна опыттаах сµµрµктэр билигин да ± аны эдэрдэргэ иннилэрин биэрбэттэрэ сіхтірді . Ол курдук , сындалыйбат атахтаах Эдуард Петров биэтэккэ маІнайгынан кэллэ . Иккис миэстэни Таатта талыы - талба кыыґа , киэн туттар спортсменката Валентина Доргуева ылла . Ґґµс миэстэ ± э 61 саастаах Николай Рыкунов тигистэ . Салгыы » Г . У . Эргис мунньуллубут фольклорнай архыыбын байытарга , кэҥэтэргэ хара маннайгыттан дьулуспута . Ол да иһин аан бастаан фольклору хомуйуу , харайыы уонна наардааһын « Спутник якутского фольклориста » диэн 1945 с . акад . Ю . М . Соколовка көрдөрбүт уонна кини биһирэбилин ылбыт . Ону таһынан кинигэ бүтэһиктээхтик ситэригэр С . И . Болону ( саха сэһэннэрин , ойуун кырыылара ) уонна А . А . Саввины ( культовой фольклору суруйуу ) кытыннарбыт . Ол курдук уһуннук , бары өттүнэн ыраҥаланан , дьүүллэһиллэн , оҥоһуллан бу кинигэ билиҥҥэ диэри улахан суолталаах . Ону ааһан , кинигэ бу кэнники кэмҥэ ордук сэргэҕэлэннэ , иккиһин күөрэйдэ диэххэ да сөп . 40 - с сылларга тахсаат , республика бэчээтигэр итэҕэлгэ , ойууннааһыҥҥа анаммыт кинигэ диэн сириигэ - хоһууга түбэспитэ . Онтон билигин төрүт культура биһирэбилин саҕана , ордук кинигэ итэҕэл туһунан сиэри - туому толорууларын хомуйуу өрүттэрэ ордук суолталаннылар . Бу кинигэни иккиһин таһаарыахха сөптөөх этэ . - Ньурбаҕа 90 - с сылларга диэри Сойуус таһымнаах улахан тэрилтэлэр үлэлии олорбуттара . Холобур , Амакинскай эспэдииссийэ , Ньурбатааҕы тутар - таҥар трест , авиатэрилтэ , Бүлүүтээҕи энергетическэй ситим , өрүс үлэһиттэрэ . Дойду ыһылларыгар ити тэрилтэ барыта эстибитэ , элбэх дьон көһөн барбыта . Ол иһигэр ыччат дьон эмиэ . Туох да диэбит иһин , балык дириҥҥэ талаһарын курдук , ыччат үөс сиргэ талаһар . Улахан куораттар тардар күүстэрэ улахан . Ол эрээри кэлиҥҥи сылларга , тус бэйэм кэтээн көрдөхпүнэ , миграция сааһыланна , улахан кэлии - барыы тохтоото . Барбыт дьону төттөрү аҕалар кыаҕыҥ суох , кинилэр оннуларын тойдорун булбут дьон буоллахтара . Манна патриот , сирдэрин - уоттарын сөбүлүүр дьон олохсуйаллар , хаалаллар . Сыллата ыһыахха сылдьар дьон ахсаана эбиллэ турар . Киһи барыта ыһыах аһыллар - сабыллар сиэрин көрөр баҕалаах . Ол гынан баран , Киин түһүлгэ эргэ тутуута , сүүһүнэн тыһыынча киһини хайдах да батарар кыаҕа суох . Маны уларытан , кэҥэтэн тутарга уолдьаста да быһыылаах . И . Д . Бурцев Кэбээйи оройуонун Сэбээн Кµілµгэр удьуор табаґыт эбээн дьиэ кэргэІІэ тіріібµтэ . 1976 с . орто оскуоланы бµтэрэн , " Кировскай " сопхуоска табаґытынан µлэлии тахсыбыта . Ґлэ дьо ± урдаах эдэр киґини сопхуос салалтата таба кірін , 1978 с . саІа тэриллибит 11 № - дээх ыччат - комсомольскай ыстаада биригэдьииринэн анаабыта . Ити сыл ыстаада µрдµк производственнай кірдірµµлэри ситиґэн , республика ± а бастаабыта , эдэр биригэдьиир ЫБСЛКС уобаластаа ± ы комитетын Бочуотунай грамотатынан бэлиэтэммитэ . 1982 - 1984 сс . Иннокентий Ийэ дойдутун иннигэр ытык иэґин толорон , Советскай Армия кэккэтигэр сулууспалаабыта . Демобилизацияланан кэлээт , а ± атыттан 8 № - дээх ыстаада муоґатын ылан , араас уларыйыылаах кµн - дьыл іксµінµгэр бэриммэккэ тутан кэллэ . Иннокентий Дмитриевич таба салаатыгар идэтин дэгиттэр баґылаабыт специалист . Таба иитиитигэр оло ± ун 30 сылын анаата , ол иґигэр биригэдьииринэн 24 сыл устата µлэлээтэ . Бу кэм устата µрдµк кірдірµµлэри ситистэ , оннук да сыанабылы ылла . 1988 с . ыстаада Бµтµн Союзтаа ± ы социалистическай куоталаґыыга I миэстэни ылбыта . 1989 с . сааґынан эдэр эрээри , уопуттаах биригэдьиир Сибиир уонна Уґук Илин а ± ыйах ахсааннаах ыччатын Бµтµн Союзтаа ± ы фестивалын чэрчитинэн ЫБСЛКС Киин Комитетын " Кімµс илии - маастар " мэтээлинэн на ± араадаламмыта . Элбэх тігµллээн ЫБСЛКС уобаластаа ± ы кэмитиэтин , Саха АССР Тыатын хаґаайыстыбатын министерствотын Бочуотунай грамоталарын туппута , улууска , республика ± а социалистическай куоталаґыылар кыайыылаахтара , охсулаах пятилеткалар ударниктара , маІнайгы стахановец - табаґыт Е . Е . Кривошапкин аатынан бириэмийэ лауреата буолуталаабыта . 2001 с . таба республикатаа ± ы кірµµ - быыстапкатыгар хотон , I степеннээх Дипломунан бэлиэтэммитэ . 2005 с . тµмµгµнэн " Республика бастыІ табаґыта " буолбута уонна таба иитиитигэр СР Государственнай бириэмийэтин лауреатын , 2008 с . " СР тыатын хаґаайыстыбатын туйгунун " аатын ылбыта . " Сэбээн " ГУТ 8 № - дээх ыстаадата 2005 с . эбээн табатын ууґатыыга идэтийэр племенной статуґы ылбыта . 1800 табалаах ыстаада таґаарыылаах µлэтинэн республика ± а киэІник биллэр . Ол курдук , кэнники хас да сыл тµмµгµн ырытан кірдіххі , табаны тыыннаахтыы тутууну 95 , 35 % - тан , тугут дьылабыай тахсыытын 75 % - тан тµґэрбэт , племенной атыынан дьарыктанан , республика хаґаайыстыбаларын табаларын ахсаанын элбэтиигэ , хаачыстыбатын тупсарыыга сµІкэн кылаатын киллэрэр . Ону таґынан , ГУТ µрдµнэн табаґыттары иитэн - такайан таґаарар кыґа буолла . Ол курдук , µлэ ± э саІа ананар эдэр биригэдьиирдэр стажировкаларын манна бараллар . Ыстаада базатыгар сайын Сэбээн Кµіл орто оскуолатын µірэнээччилэригэр µлэ , сынньалаІ лаа ± ыра µлэлиир , кыґын уґун ірібµл кэмигэр табаґыт уонна чуум µлэґитин уустук идэлэрин билсиґии тэриллэр . Манна барытыгар Иннокентий Дмитриевич оло ± ун до ± оро , таптыыр кэргэнэ , о ± олорун ийэлэрэ Людмила Васильевна бигэ тирэх буолар . Уус - Алдан улууґуттан тірµттээх , зоотехник идэлээх кыыс хоту дойдуну сібµлээн олохсуйда , племенной - селекциялыыр µлэни ыытарын таґынан , наада буолла ± ына , чуумІа да µлэлиир , лаа ± ыры да салайар . Быґатын эттэххэ , Бурцевтар дьиэ кэргэннэрэ нэґилиэктэригэр µµнэр сµґµіх ыччаты олохтоох омук тірµт дьарыгар , культуратыгар уґуйар соругу дьоґуннук толороллор . Соторутаа ± ыта дойду киин куоратыттан µірµµлээх сонун кэллэ . Тыа хаґаайыстыбатыгар , чуолаан таба иитиитигэр итиэннэ общественнай - сырдатар эйгэ ± э ір сыллаах таґаарыылаах µлэтэ сиэрдээхтик сыаналанан , Иннокентий Дмитриевич Бурцевка " Российскай Федерация тыатын хаґаайыстыбатын µтµілээх µлэґитэ " аат иІэрилиннэ ! Бу - барыбыт µірµµбµт , киэн туттуубут . То ± о диэтэххэ , тыйыс усулуобуйа ± а µлэлиир хоту дойду хоґуун табаґытын бэйэни харыстаммат таґаарыылаах µлэтин дойду таґымынан кэнники сµµрбэ сыл устата µрдµктµк сыаналааґын бастакы уонна билиІІитэ со ± отох холобура буолар . И . Д . Бурцевынан сирэйдээн Саха сирин табаґыттарын Россия билиннэ , бэлиэтээтэ ! Галина ОСИПОВА , Тыа хаґаайыстыбатын министерствотын эппиэттээх µлэґитэ . Редакцияттан : И . Д . Бурцев биґиги хаґыаппытын кытары ыкса сибээґи тутуґар . Сессиятыгар кэллэ ± инэ ( кини СГТХА - ± а кэтэхтэн µірэнэр ) хайаан да сылдьан , тэрилтэтин , ыстаадатын µлэтин - хамнаґын кэпсиир , эбээн омук тірµт дьарыгын сайыннарыыга санаатын этэр идэлээх . Иннокентий Дмитриевиґи µрдµк на ± араадатынан э ± эрдэлиибит , сыралаах µлэтигэр ситиґиилэри , чэгиэн доруобуйаны ба ± арабыт . ~~- Бэрт сотору " полицияҕа " кубулуйуоххут . Онтон эґиэхэ туох эмэ уларыйыы тахсар дуу ?~~ Аа ± ааччыларбыт ыйытыыларынан Быйыл республика ± а биир бэлиэ тµгэн быґыытынан сахалыы тылынан бастакы государственнай хаґыат тахсыбыта 85 сыла µірµµлээхтик бэлиэтэнэр . Саха Республикатын Президенэ В . А . Штыров хаґыат бу ытык сааґын бэлиэтээґин туґунан дьаґалыгар оло ± уран сыл са ± аланыа ± ыттан араас ірµттээх µлэ ыытылла турар : " Манчаарыттан " са ± алаан хаґыат историятыгар сыґыаннаах матырыйааллары бэчээттээґин , маны барытын тµмэн туспа кинигэ оІоруу , норуоппут сайдыытыгар ураты историческай оруолламмыт бэчээт тылын аныгы хара ± ынан кірін сыаналааґын уо . д . а . Маны тэІэ , алтынньы - сэтинньи ыйдарга аа ± ааччылары кытта кірсµґµµлэр буола тураллар . Редакция айар біліхтірі Чурапчы , Горнай , ХаІалас улуустарыгар " Саха сирэ " хаґыат кµннэрин ыыттылар . Салгыы бу нэдиэлэ ± э хаґыат кылаабынай редакторын бастакы солбуйааччы И . И . Ксенофонтов салайааччылаах журналистар біліхтірі эмиэ итинник сыаллаах - соруктаах Ґіґээ Бµлµµ , Бµлµµ улуустарынан айанныыр . Аа ± ааччылары кытта кірсµґµµлэргэ араас ыйытыылар киирэллэр . Олортон сорохторо сахалыы государственнай хаґыат историятыгар сыґыаннаахтар . Холобур , " Манчаары " , " Кыым " , " Саха сирэ " хаґыаттарга утумнаґыыны , " государственнай хаґыат " диэн ійдібµл хаґан µіскээбитин , ону ханнык докумуон бигэргэтэрин элбэх киґи интэриэґиргиир . Бу ыйытыыларга эппиэттээн , Саха Республикатын Национальнай архыыбын директора А . А . Захарова ыспыраапкатын бэчээттиибит . Архыып ыспыраапката Саха Республикатын Правительствотын Председателин солбуйааччы Секретариатын ыйытыгынан РК ( б ) П Саха сиринээ ± и губбюротун , ССКП Саха сиринээ ± и обкомун 1921 - 1971 сыллардаа ± ы докумуоннарын бэрийэн кірдµбµт . РК ( б ) П Саха сиринээ ± и губбюротун 1921 - 1922 сыллардаа ± ы докумуоннарын фондатыгар ( боротокуоллар , отчуоттар , биэдэмэстэр , о . д . а . ) " Манчаары " хаґыат тэриллиитин историята кірдірµллэр . 1 . РК ( б ) П Саха сиринээ ± и губбюротун президиумун 1921 сыл бала ± ан ыйын 9 кµнµгэр буолбут мунньа ± ар сахалыы тылынан тахсар хаґыаты тэрийэр туґунан боппуруос кірµллµбµт . " Мунньах уураа ± ынан Бетлингк систематынан сахалыы таґаарар гына уопсай политическай боппуруостар уонна волревкомнар губернскай съезкэ дакылааттарынан тезистэри ырытан оІоруунан охсуулаахтык дьарыктаналларыгар партия Саха губерниятынаа ± ы бюротун иґинээ ± и саха секциятыгар сорудахтаммыта " ( ф . 2 . , оп . 1 , д . 233 , л . 29 ) . 2 . 1921 сыл сэтинньигэ " Манчаары " общество бырабылыанньатын пленумун уураа ± ынан хаґыат редакторынан А . И . Софронов анаммыта . А . И . Софронов суруйарынан , " хаґыат нэдиэлэ аайы тахсара гынан баран , ол мэлдьи тутуґуллар буолбата ± а . Ыстатыйалары барыларын бэйэм суруйарым , корректордыырым , куорат иґигэр хаґыаты таґааччы эбээґинэґин толорорум . То ± о диэтэххэ хаґыат бандьыыттааґыны утары охсуґууга ананан тэриллибитэ " ( ф . 5 , Оп . 4 , д . 269 . л . 203 ) . 3 . " Манчаары " хаґыат бастакы нµімэрэ 1921 сыл ахсынньы 28 кµнµгэр тахсыбыта ( Газетный фонд . Газета " Манчаары " , ( 1 , 28 декабря 1921 г . ) . 4 . РК ( б ) П Саха сиринээ ± и губбюротун 1921 сыл бэс ыйыттан ахсынньыга диэри ыыппыт µлэтин отчуотун " Периодическай уорганнар уонна олору тар ± атыы " диэн салаатыгар РК ( б ) П Саха сиринээ ± и губбюротун уонна Саха сиринээ ± и Губревком уорганнара - кµн аайы тахсар " Ленинский коммунар " хаґыаттарын таґынан ( тираґа 2100 экз . ) , РК ( б ) П Саха сиринээ ± и губбюротун иґинээ ± и саха секциятын уонна " Манчаары " диэн саха национальнай культурнай - сырдатар обществотын уорганнарын быґыытынан " Манчаары " хаґыат ( тираґа 500 экз . ) тахсара ыйыллыбыт ( ф . 2 , оп . 1 , д . 246 , л . 6 ) . 5 . " Манчаары " хаґыаты тар ± атыы биэдэмэґигэр " сурулларынан , 1922 сыл кулун тутар 17 кµнµгэр тахсыбыт хаґыат уокуруктарга уонна улуустарга тар ± атыллыбытын таґынан " Москва ± а олорор сахаларга " анаан ыытыллыбыт . ДокумуоІІа кістірµнэн , Бµлµµгэ , Јлµіхµмэ ± э 75 - тии , Верхоянскайга , Халыма ± а - 30 - туу , Ар ± аа ХаІалас , Илин ХаІалас , Нам , Боро ± он , Боотуруускай , Байа ± антай , МэІэ , Таатта , Дµпсµн улуустарыгар - хаґыат 15 - тии экземплярын ыыппыттар ( ф . 2 . оп . 1 , д . 753 , л 7 - 8 ) . 6 . Докумуоннарга " Манчаары " хаґыаты сабар туґунан сибидиэнньэ суох . А . И . Софронов ахтыытыгар " ірі туруу саба баттаныллыбытынан , кыраайга хаґыат бэйэтэ µлэтин тохтоппута " диэн сибидиэнньэ баар ( ф . 5 , оп . 4 , д . 269 , л . 204 ) . ССКП Саха сиринээ ± и обкомун 1923 - 1971 сыллардаа ± ы докумуоннарын фондатыгар партия уобаластаа ± ы комитетын пленумнарын уонна президиумнарын боротокуоллара киирэллэр , олорго " Кыым " хаґыаты тэрийии историята сырдатыллар . 1 . РК ( б ) П Саха сиринээ ± и обкомун 1923 сыл алтынньы 3 кµнµгэр буолбут президиумун мунньа ± ар сахалыы хаґыаты таґаарыы боппуруоґа кірµллµбµтэ . Онно 4 пууннаах уураах ылыныллыбыта : " 1 ) ССКСК уонна РК ( б ) П обкомун официальнай уорганнарын быґыытынан сахалыы хаґыаты таґаарар наадатын ыйарга ; 2 ) Хаґыаты таґаарыы ороскуотун ССКСК уонна РК ( б ) П обкома аІардаґан уйуналларыгар ; 3 ) Хаґыаты бэчээттээн таґаарыы техническэй боппуруостарын таб . Аржаковка уонна Винокуровка сµктэрэргэ ; 4 ) Хаґыаты ханнык шрибинэн талан таґаарар туґунан Наркомпрос тµмµктээґинин боборго " ( ф . 3 , оп . 3 , д . 49 , л . 28 об . ) . 2 . ССКСК Президиумун 1923 сыл алтынньы 15 кµнµгэр буолбут мунньа ± ар сахалыы нэдиэлэ ахсын тахсар " Кыым " ( " Искра " ) хаґыаты таґаарар туґунан боппуруос кірµллµбµтэ . Онно 3 пууннаах уураах ылыныллыбыта : " 1 ) ССКСК уонна РК ( б ) П обкомун официальнай уорганнарын быґыытынан нэдиэлэ ахсын тахсар сахалыы " Кыым " ( " Искра " ) хаґыаты 2000 устууканан бэчээттээн таґаарарга ; 2 ) Таб . Исидор Барахов , И . В . Винокуров , М . И . Попов састааптаах редакционнай коллегияны тэрийэргэ ; 3 ) Ити ыйыллыбыт хаґыаты таґаарарга ССКСК суотугар 375 солкуобайы биэрэргэ " ( ф . 3 , оп . 3 , д . 146 , л . 14 ) . 3 . 1971 сыл бэс ыйын 23 - 24 кµннэригэр буолбут ССКП Саха сиринээ ± и обкомун бюротун мунньа ± ар " Кыым " хаґыат тэриллибит кµнµн - дьылын чуолкайдааґын боппуруоґа кірµллµбµтэ . Онно 2 пууннаах уураах ылыныллыбыта : " 1 ) " Кыым " хаґыат бастакы нµімэрэ тахсыбыт даататынан 1921 сыл ахсынньы 28 кµнµн аа ± ар туґунан ССКП обкомун пропаганда ± а уонна агитация ± а отделын этиитин кытары сібµлэґэргэ ; 2 ) " Кыым " хаґыат редакциятын бу уураах быґыытынан хаґыат тахсыбыт даататыгар кіннірµµнµ киллэрэригэр сорудахтыырга " ( ф . 3 , оп . 3 , д . 72 , л . 37 ) . Маннык докумуоннарга оло ± урдубут : СР НА , ф . 2 , оп . 1 , д . 233 , л . 29 , д . 269 , л . 203 , д . 246 , л . 6 , д . 753 , л . 78 ; ф . 3 , оп . 3 , д . 49 , л . 28 об . , д . 72 , л . 37 , д . 146 , л . 14 ; ф . 5 , оп . 4 , д . 269 , л . 204 . СР Национальнай архыыбын директора А . А . Захарова . Николай Попов - Маар Киммин туоґулаґар буоллахха ? Тіттірµ тіннір тілкілііх , Тула баарын кэрдэр аналлаах , Тыйыс дьэбир тымыр хааннаах , ТумаІІа мунаахсыйбыт уол о ± о буолабын . Тутуспутум , эрэммитим миэнэ Тутаах буолуо ± унаа ± ар тостон иґэр , Тулуйбутум , кэтэспитим миэнэ Тута туоранан тумнар . Салгыы » - - « Суверенный » диэн тылы тылдьыттарга - « независимый , самостоятельный » диэн быһаараллар . Элбэх омуктаах государствоҕа толору тутулуга суох буолуу кыаллыбат . Билиҥҥи кэмҥэ , « суверенитет » диэн төһө кыалларынан бэйэни дьаһанарга быраап ылыы ааттанар . « Төһө кыалларынан » диэн - ол аата - государство ( киин ) төһөнү көҥүллүүрүнэн диэн буолбатах , омук ( субъект ) бэйэтин көҥүлүн төһө - хачча көмүскэтиэн баҕарара бастатан быһаарыллыахтаах . Дьиҥ олоххо , тэҥ бырааптаах да государствоҕа халыҥ омук сабыдыала хайа да салааҕа бастыы ( баһыйа ) турар . Онтон куотар суолу биһиги кэммит дириҥ өйдөөҕө , профессор А . Е . Мординов ыйан турар : « В отношении языка , форм национальной культуры , быта , традиции , национального характера происходит сближение , а не слияние наций ( … ) В этих областях действительно нельзя искусственно декларировать слияние наций , игнорировать объективное положение вещей » . Ити өттүнэн көрдөххө , киин былаас национальнай республикаларга сыһыана күн - түүн кытаатан иһэр : Россияны регионнарга хайытыы , субъектар Төрүт Сокуоннарын Федерация Конституциятыгар сөп түбэһиннэрии , нуучча тылын бары регионнарга кимэн киллэрии - национальнай республикалар бырааптарын хаарчахтыыр , кыаратар , сүтэрэр . . . Ыам ыйын 12 күнүгэр Саха сирин бары улуу өрүстэригэр , үрэхтэригэр , күөллэригэр , ол эбэтэр иитэн - аһатан олорор Эбэлэрбитигэр , сүгүрүйүү сиэрэ оҥоһуллуохтаах . Маны Өлүөнэ өрүс туһунан хоһуйан суруйбут , « Арассыыйа Сибииринэн сайдыаҕа » диэн бигэ өйдөбүллээх М . Ломоносов төрөөбүтэ 300 сылын кытта ханыылыы тутуллуохтаах . Республика энергетическэй оройуоннарыгар кµн ахсын кэриэтэ саахал тахсар Бу сайын Россия биир бідіІ энергетическэй ситимэ " ЕЭС России " ААО " ыґыллан " , регионнардаа ± ы салаа тэрилтэлэрэ чааґынайдар илиилэригэр киирэн , республика ± а µлэлии олорор " Якутскэнерго " ААО акцияларын бакыатын аІарын саІа хаґаайынынан " Восток энергетическэй ситимнэрэ " РАО буолбута . Дойду энергетическэй ситимигэр тахсыбыт уларыта тутуу электроэнергиянан туґанааччыларга µтµі дуу , мікµ дуу ірµттэрдээ ± э кµн бµгµнµгэр диэри биллэ илик . Тарифтар улаатар туруктаахтар , оттон хаачыстыба тупсар быґыыта суох . " Якутскэнерго " объектарыгар саахал тахсыыта элбээн , салаа µлэтин ырытан кіріргі туґааннаах кэм тирээн кэллэ быґыылаах . Салгыы » Олоҥхо саха норуотун уус - уран айымньытын саамай үрдүк чыпчаала , арахсыспат акылаата , саха духуобунай культуратын искусствотын тутааҕа , көҥүлгэ дьулуһуута буолар . Маннык дириҥ философскай , мифологическай , киэҥ далааһыннаах уус - уран тыллаах , поэтическай уобарастарынан олус баай айымньы . Кини саха норуотун сүрүн духуобунай баайа - дуола . Олоҥхо биһиги , сахалар , бары киэн туттуубут , үрдүккэ угуйар уҕараабат , умуллубат сулуспут . Быраабы араІаччылыыр уорганнар мунньахтарыттан Соторутаа ± ыта сонуннары киэІник тар ± атар киин ситимнэр бэрт интэриэґинэйи иґитиннэрдилэр : Пекин куорат вице - мэрэ Лю Чжихуа кіссµµ дьахтарын кытары предпринимателлэртэн 1 міл . доллар кэриІэ суумалаах бэриги ылыыга буруйдаа ± ынан билиниллэн , іліріргі ууруллубут . Бу бириигэбэри олоххо киллэрии икки сылга уґатыллыбыт . Ол аата бириигэбэр уларыйыан сіп ( µйэтин моІуор диэри хаайыыга олорорго ) диэн саба ± алаабыттар . Кытайга сокуоннара итинник кытаанахтар . Буруйу оІорбут киґини бырастыы гымматтар . Оттон биґиэхэ ? Биґиэхэ ( Россия ± а , республика ± а ) мілµйµінµнэн µбµ - харчыны хорон сиэбит киґини иґэ µлµннэ ± инэ , 3 - 4 сылга кіс - холуонньа ± а утаарыахтара . Олох кірдірірµнэн , " µрµІ са ± алаах " уоруйахтар µксµгэр усулуобунай миэрэнэн накаастаналлар , а ± ыйах тыґыынча солкуобай ыстараап тілµµллэр , бэл диэтэр , дуоґунастарыгар хаалаллар . Государствоны уоран - талаан мунньуммут баайдара - дуоллара бэйэлэригэр иІэн хаалар . Дьэ уонна кэлэн , коррупцияны утары охсуґабыт диэн тµістэрин тоІсунуохтара дуо . Ааспыт бээтинсэ ± э , алтынньы 24 кµнµгэр , республика прокуратуратыгар буолбут быраабы араІаччылыыр уорганнар сµрµннµµр сэбиэттэрин мунньа ± ар , бастакы боппуруоґунан коррупцияны утары охсуґуу µлэтин кірдµлэр . Сµрµн дакылааты республика прокурора Анатолий Подласенко оІордо . Ис дьыала министрин эбээґинэґин быстах кэмІэ толорор Анатолий Дзивицкэй , Дьокуускай куорат милициятын начальнигын эбээґинэґин быстах кэмІэ толорор Николай Кульбертинов , Ил Тµмэн Бэрэссэдээтэлэ Виталий Басыгысов , уо . д . а . санааларын иґитиннэрдилэр . Бу атыыр мунньахха РФ Генпрокуратуратын Дальнай Востоктаа ± ы федеральнай уокуругун управлениетын начальнигын солбуйааччы Татьяна Аксаментова кытынна . Сокуон кімµскэлигэр олохторун анаабыт , чыыннаах - хааннаах дьон бу проблема тула кэпсэтиилэрин истэн баран , туох санаа µіскµµрµй ? Коррупцияны утары охсуґуу бакаа кыайтара илик кыґал ± алара а ± ыйа ± а суохтар : холуобунай , административнай сокуоІІа анал ыстатыйа суо ± а сµрµн мэґэй буолар µґµ ; буруй дэбигис булуллубат , кистэлэІ ( латентнай ) кірµІэ буоларынан , уопсай балаґыанньа хайда ± а , проблема иэнэ чуолкайданар кыа ± а суох µґµ ; ис дьыала уорганнарыгар коррупцияны утары µлэлиир анал отделлар суохтар . Былаас бары уорганнарыгар саарбах репутациялаах дьон µлэ ± э киирэр . " Крышалааґын " биир да чахчыта булуллубатах . Оперативнай - ирдиир µлэ мілтіх . БідіІ коррупционердары була , тута иликтэр . Коррупционнай хайысхалаах дьыалалар сабыллаллар , суукка тиийбэттэр , бэл диэтэр , быыґыыр бириигэбэрдэр тахсаллар . Государственнай уонна муниципальнай сулууспалаахтар эбээґинэстэригэр сыґыаннаах бобуулары , хааччахтары тутуспаттар , коммерциянан дьарыктаналлар , аймахтарын µлэ ± э ылаллар , уо . д . а . Республика ± а коррупцияны утары охсуґуу µлэтин уопсай сыанабыла ити курдук мілтіх буолбутун иґин , кыра - кыралаан тэтимирэн иґэрэ эмиэ баар чахчы . Ол гынан баран , бу сµдµ проблеманы бµттµµн ыллахха , ол - муора ± а хааппыла эрэ курдук . Вера МАКАРОВА Биллэрин курдук , Россия Ис дьыал ± а министиэристибэтин историятыгар элбэх уларытыы - тэлэритии буолан ааспыта . Дойдуга быґыы - майгы кэмиттэн кэмигэр уларыйа турар , ону кытары тэІІэ ИДьМ тиґигэр уларыйыылар са ± аланаллар : функция уларыйар , саІа сулууспалар тэриллэллэр , туох эрэ букатыннаахтык сµтэр , туох эрэ саІа баар буолар . Бу тиґигин быспакка барар процесс . 2010 сыл онтон туора турбата . Салгыы » Ґіґээ Бµлµµ улууґун Нам нэґилиэгэр а ± ыс бааґынай хаґаайыстыбата баар . Олортон мин икки хаґаайыстыба туґунан кэпсиэхпин ба ± арабын . " Кура ± аччылаах " бааґынай хаґаайыстыбатын Никон Куличкин ір сылларга суоппардаабыт а ± ата Григорий Никоновичтыын 1998 сыллаахха тэриммитэ . Быйыл тібіліі ± µнэн 40 - тан тахса ынах сµіґµ кыстаппыттарыттан 18 - ґа ыанар ынах . Былырыын 13 т µµккэ дуогабардаахтарын аґара толорон , 16 т туттарбыттар . Икки сыллаа ± ыта біґµілэктэн 3 км . тэйиччи Боллохтоох Маарыгар сайылык сирин ылбыттар . Дьаґалын урукку баґылык М . М . Донской таґаарбыт гынан баран , сирдэрин " Чолбон " ТХПК киэнэ диэн билиІІэ диэри докумуонната иликтэр . Салгыы » Мин бу оскуола5а уон биир сыл уерэнним , бастакы учууталым Павлова Анна Егоровна . Буукубалары уерэтэн , ахсаан суоттаан , уерэммит сылбыттан хайыы уйэ уон биир сыл буолбута биир сыл курдук ааhан хаалла . Билигин XI - с кылаас о5ото буола сылдьабын . Илиҥҥи омуктар үлэлээн иитиллээччилэрин хомуньуустуу университеттарын ( Коммунистический университет трудящихся Востока ) бүтэрэн баран А . И . Новгородов Саха сиринээҕи ВКП ( б ) обкуомугар ыытыллыбыта . Бу Москубаҕа үөрэнэр сылларыгар Саха сирин уонна Гражданскай сэрии туһунан бастакы ыстатыйалара тахсыбыттара . Билигин Саха сирин улуустарыгар далааһыннаах гаастааһын ыытылла турар . Онтубут хаһан баҕарар сыанатын боростуой киһи кыайбатын курдук өрө тэбэн кэбиһиэн сөп . Кытай эниэргийэҕэ наадыйыытын 30 % биогаас суотугар толорор дииллэр . Кинилэр араас бөх - сах сытыйбытын - ымыйбытын , көөнньө сытар кутаны - бадарааны , күөл ньамаҕын , от - мас көтөҕөтө буорту буолбутун барытын туһаҕа таһаараллар эбит . Ынах киитин оттук - уматык оҥостон туһаныы - ити кинилэр бэҕэһээҥҥи күннэрэ . Биһиги хотоннорбут тулалара ким да дабайбат ынах киитин хайалара буолбуттара ыраатта . Дьиҥинэн , бу киини био - уматык оҥоруу туох да уустуга суоҕун мэлдьи этэллэр . Туруммут , ылсыбыт киһи эрэ барыта кыайыан сөп үһү . Нэґилиэк оло ± о чіл туруктаах буолар , іскітµн киґи сиригэр - дойдутугар олорор усулуобуйата хааччыллар буолла ± ына . Ол аата µлэтэ - хамнаґа , оскуола , эмп - томп пууна , детсаад , почта , бэрээдэги кірµµ - истии баар эрэ буоллахтарына . Маны таґынан киґи дойдутугар олоруон ба ± арар , дьонугар - сэргэтигэр тардыґар эйгэтэ µіскµіхтээх . Бу барыта орун - оннун булан сааґыламмыт эрэ буолла ± ына нэґилиэк оло ± о бигэ туруктаныан сіп . Јріспүүбүлүкэ бэйэ - бэйэҕэ тулуурдаах буолуу уонна омуктар икки ардыларыгар сыґыаны біҕіргітүү холобура буолар . Саха сиригэр наука , култуура , үірэх уонна спорт ірүү үрдүк таґымнаах . Дмитрий Медведев самолет хамандыырыгар уонна иккис пилокка Россия Геройун аатын иІэрдэ Бала ± ан ыйын 8 кµнµгэр « АЛРОСА » АК авиапредприятиетын Ту - 154 М самолета бордун оборудованиета аккаастаан , Ижма аэродромІа аварийнай тµґµµнµ оІорбута . Санатар буоллахха , саахал µс биричиинэттэн тахсыбыт буолуон сібµн эппиттэрэ . Борт оборудованиета аккаастааґына - бастакы биричиинэ . Итини тэІэ , саахал халлаан туруга мілті ± µттэн уонна самолету сатабыла суох салайыыттан эмиэ тахсыбыт буолуон сіп диэн барыллаан быґаарбыттара . Оттон кэлиІІи чуолкайдааґынынан самолет бортовой оборудованиетын аккаастааґына аккумулятор ситэ ииппэт буолбутуттан тахсыбыт . Электролит а ± ыйах уонна температура аґара µрдµк буолла ± ына , аккумулятор иґигэр кислород тµргэнник иоІІа кубулуйар . Ол тµмµгэр аккумулятор иитиитин тµргэнник сµтэрэр . Итини атыннык « тепловой разгон » дииллэр эбит . Киґи ілµµлээх алдьархай тахсыбата ± ар Россия дьоно биир санаанан экипажка махтаммыттара . Хорсуннарын , сатабылларын иґин самолет хамандыырдарыгар Россия Геройун аатын иІэрэргэ РФ Президенигэр этии киллэрбиттэрэ . Онон алтынньы 8 кµнµнээ ± и Ыйаа ± ынан Дмитрий Медведев экипаж хамандыырдарыгар Евгений Новоселовка уонна Андрей Ламановка Россия Геройун аатын иІэрдэ . Экипаж атын чилиэннэрэ : штурман Сергей Талалаев , бортовой инженер Рафик Каримов уонна бортпроводниктар Николай Дмитриев , Елена Дмитриева , Рифкат Низамов , Василий Выродов , Елена Разумова Эр санаа уордьанынан на ± араадаланнылар . Санатар буоллахха , ити айылаах аарыма самолету экипаж сатабыллаах салайыытын тµмµгэр , 72 пассажир тыыннаах хаалан турар . Оттон саахалламмыт самолету чілµгэр тµґэрэргэ быґааран балаґа ± а соґон таґаардылар . « Россия 24 » канаала иґитиннэрэринэн , сорох бортовой оборудованиетын усталлар . То ± о диэтэххэ , Ижма аэродрома кылгас буолан , ыарахан ыйааґыннаах лайнер кітір кыа ± а суох . Самолет кітін тахсыытыгар кынаттара тугу да таарыйбатын туґугар аэродром балаґатын кытыытыгар µµнэн турар мастары кэрдэ сылдьаллар . Сорох экспертэр самолет аэродром мілтіх туруктаах балаґатыттан хайдах да ± аны кітір кыа ± а суох диэн быґаарбыттара . Ол иґин , чаастарынан арааран , сиринэн илдьиэххэ диэн этии киллэрбиттэрэ . Ити кэнниттэн « Туполев » собуотун уонна « АЛРОСА - Авиа » специалистара лайнеры кірін баран , µчµгэй ірімµін кэнниттэн бэйэтэ кітір кыахтаах диэн тµмµккэ кэлбиттэрэ . Итини ситиґэргэ самолет алдьаммыт двигателлэрэ уларытыллыахтаахтар уонна аэродром балаґата уґатыллан бэриллиэхтээх . Ол гынан баран , билигин да ± аны бµтэґиктээх быґаарыныы ылынылла илик . Александр ТАРАСОВ Мас тардыһыыга Сидорычев иннинэ биир да киһи , өрөспүүбүлүкэ таһыттан , чемпионнуу илигэ . Кини былырыын Бүлүүгэ кыайан улахан фарфор чороону , икки кыыннаах саха быһаҕа иилиллибит чемпион куру ылбыта . Онтун Ивановатааҕы квартиратыгар , саамай көстөр сиргэ ыйаан турар үһү . Ивановаҕа Сидорычев кэргэнэ уонна олороллор . Аҕалара Москубаттан өрөбүллэргэ бара сылдьар эбит . Илюмжинов куорат мээрийэтин пааматынньыкка миэстэ буларыгар көрдөстө . Цойга пааматынньык билигин Латвияҕа баар - улуу музыкант оһолго түбэһэн өлбүт сиригэр . Сотору кэминэн пааматынньык Петербурга эмиэ баар буолуо дииллэр . ~~Итоговая таблица комплексной спартакиады по состоянию на март , 2011г .~~ Сокуон баар - муударай сµбэґит , уонунан сыллары курдат ыйар ыйаах . Хайа ба ± арар сокуон аан дойду оло ± ун уопутугар оло ± уран суруллар . Хайа ба ± арар сокуоІІа гражданин интэриэґэ кµімчµлэммэт , араІаччыланар . Јскітµн сокуону билбэт буоллахха , тіттірµтµн салалта эргимтэтэ эбэтэр биирдиилээн ону туґанан байыан ба ± арар куґа ± ан санаалаах дьон барыстаммыт буолаллар . Сир ылаары эрэ , бааґынайдыы барбыт ыал элбэх . Бу дьыала сотору кінірµгэр эрэл баар . Ол эмиэ сокуону тутуґуннаран оІоґуллар . Ханнык ба ± арар сир сыалынан эрэ туґаныллыахтаах . Уґаайба сирэ олорор дьиэ туттарга анаан бэриллэр . Уґаайба сиригэр ма ± аґыыны туттар буоллахха , бу сир сыалынан туттуллубат уонна Сир кодексын 45 - с ыстатыйатыгар оло ± уран тіттірµ ылыллыан сіп . Оттуур ходуґа бааґынайдарга бааґынай хаґаайыстыбатынан дьарыгыралларыгар анаан бэриллэр . Ходуґа туттуллар сыала оннук . Бу бааґынай кэтэх сµіґµлээх киґиттэн сµіґµтэ а ± ыйах эбэтэр олох да суох буолла ± ына ылбыт сирин сыалынан туттубата кістін тахсар . Бааґынайга аІардас ходуґа отун оттоон атыылыырга сир бэриллибэтэ ± э . АІардас отун эрэ оттуур , атыылыыр тэрилтэ буолла ± ына , сыалынан туттубатын быґыытынан , Сир кодексын 45 - с ыстатыйатыгар оло ± уран тіттірµ суут ніІµі ылыллыахтаах . Биирдиилээн ыалга оттуур ходуґа эмиэ кэтэх сµіґµтµн кірірµгэр анаан бэриллэр . Јскітµн сµіґµтэ суох туттар буолла ± ына сыалынан туґаммат , ол иґин сокуоІІа оло ± уран суут ніІµі ылыллыахтаах . Сокуон ыстатыйалара итинник этэллэр . Ол эрээри , олоххо іссі саІа Сир кодексын 45 - с ыстатыйатынан нэґилиэктэргэ оттуур ходуґа былдьаммыт тµбэлтэтэ суох . Сири - уоту сыалынан туттууга судаарыстыбаннай хонтуруол улуустаа ± ы баай - дуол комитетын ніІµі ыытыллар . Манна нэґилиэктэр землеустроителлэрэ кµµскэ µлэлээн , сокуону тутуґуннарар хамсатыылаах кµµскэ кубулуйуохтаахтар . Оччотугар эрэ бааґынайдар , сорох чааґынайдар µµтµ - эти оІорбокко эрэ орто µйэтинээ ± и сири бас билээччилэргэ кубулуйартан туттунуохтара . Аны кооператив туґунан сокуону ырытан кірµіххэ . Кооперативы билигин нэґилиэк баґылыктара баґылаан тэрийэ сылдьаллар . Салайар кадрга тиийэ орооґоллор . Кредит бырыґыанын бысыґаллар . " О сельскохозяйственной кооперации " Федеральнай сокуон 7 - с ыстатыйатын 3 - с пуунугар суруллубутунан , " Олохтоох салайыныы органа уонна судаарыстыба органнара кооператив хаґаайыстыбаннай , финансовай уонна да атын сокуонунан кірµллµбµт боломуочуйатын чэрчитинэн дьаґанарыгар орооґуо суохтаахтар . . . " Кооператив µрдµкµ салайар органынан кооператив чилиэннэрин уопсай мунньа ± а буолар . Нэґилиэк баґылыктара мунньах боломуочуйатын биир - биэс тыла суох бэйэлэригэр ылан олороллорун билбэттэр да быґыылаах . Уопсай мунньах боломуочуйатын сокуон 20 - с ыстатыйата толору быґааран биэрэр : кооператив бэрэссэдээтэлэ , бырабылыанньа чилиэннэрэ , кэтээн кірір сэбиэт чилиэннэрэ быыбарданыахтаахтар . Биґиги мунньахха баґылык " киллэрбит киґитин " куоластаабыта буолабыт . МаІнай бэрэссэдээтэл буолуон ба ± арар киґи бэйэтин программатын кооператив чилиэннэригэр билсиґиннэриэхтээх уонна быыбарынай хамыыґыйа тэриллэн регистрацияланыахтаах . Оччотугар , саатар , кырата икки киґиттэн кооператив чилиэнэ кистэлэІ куоластааґынынан быыбар бюллетенин дьааґыкка уган бэрэссэдээтэли талыахтаах ; - кредити биэрии кээмэйин , бэрээдэгин ( бырыґыанын ) уопсай мунньах быґаарар ( 20 - с ыстатыйа 9 - с пууна ) ; - кооператив бэрэссэдээтэлин уонна бухгалтер - кассир хамнастарын толорор µлэлэрин кээмэйиттэн кірін мунньах быґаарар ( 28 - с ыст . 9 - с пууна ) ; - толорооччу дирекцияны тэрийии наадатын , наадата суо ± ун уопсай мунньах быґаарар ( 20 - с ыст . 13 - с пууна ) ; - іскітµн устаапка бырабылыанньа бэрэссэдээтэлин сорох боломуочуйатын толорооччу дириэктэргэ биэрэргэ диэн , ол боломуочуйатын суруйан туран , анал ыстатыйа баар буолла ± ына толорооччу дириэктэр µлэлиэн сіп . Дириэктэр µлэ дуогабарыгар оло ± уран µлэлиэхтээх . Маны биґиги дьаґалтабыт олох ійдіібіт . Јскітµн кооператив хас да нэґилиэгинэн тар ± анан , улахан кээмэйдээх µлэни оІорор буолла ± ына ( 5 - 6 міл . солк . ) анал дирекция ( дириэктэр ) наада . Ол биир нэґилиэккэ 200 - 500 тыґ . солкуобайы эргитэргэ дирекция ( дириэктэр ) туохха нааданый ? Аны кооператив брэссэдээтэлин бары боломуочуйатын толорооччу дириэктэргэ ылан биэрбэккин . Кини кыайбат , холун таґынан боломуочуйата бэриллэр . Кооперативы саІа тэрийээт , бэрэссэдээтэл биир ый µлэлээбэккэ эрэ , тута дириэктэргэ боломуочуйатын " сор ± отун " туран биэрэрин мин ійдіібіппµн . Кооператив бырабылыанньата олохтоох дьаґалтаттан тутулуга суох µлэлии сатыахтаах . Бу эмиэ кыайтара илик . Уопсай мунньа ± ы ыІырыы эрдэттэн тэрээґиннээхтик оІоґуллуохтаах . Мунньахха ханнык боппуруос кірµллэрэ бэбиэскэ ± э киирэн , кооператив чилиэнигэр кырата биир нэдиэлэ иннинэ илиитигэр туттарыллыахтаах . Мунньах бэрэссэдээтэлинэн кэтээн кірір сэбиэт бэрэссэдээтэлэ буолуохтаах . Мунньа ± ы биґиги " былыргылыы " партийнай мунньах курдук ыытабыт , уураахпыт эрдэ бэлэм буолар . Бу уопсай мунньах суолтатын тµґэрэр . Мунньах уураа ± ын уларытан суруйууга тиийэ суобаґа суох быґыы баар . Мунньа ± ы токурута сатааґын , туох сыалтан мустуу буолбутун " умуннарыы " барар . Мунньах кыттыылаа ± а эрдэттэн бэлэмнээх кэлэн " муннуттан сиэттэриэ " суохтаах . Демократия , биґиги сатаан мунньахтыыр буоллахпытына , биирдэ кэлиэ ± э . Мантан да элбэх боломуочуйаны сокуонунан мунньахха биэрбиттэр . " Сокуон иэччэхтээх " диэн сахаларга ійдібµл баар . Сахалар сокуону аахпыппыт , тутуспуппут ( холуобунайтан атыны ) , арааґа , суох быґыылаах . Ол иґин билбэппит , сыыґа ійдµµбµт . Ханнык ба ± арар сокуон " иэччэ ± э суох " оІоґуллар . Россия ± а сокуон µйэтэ саІа кэллэ . Онон саІа ійдібµллээх µйэ ± э , правовой сыґыаннаґыы µйэтигэр , сокуону табатык толору ійдіін , туттан , тэрилтэбитигэр киллэрэн , чіміхтіґін µлэлиэ ± иІ . Биэс киґи тµмсэн , биир сыалга кыттыґан , µлэлиир буолла да , кооператив сокуона туттуллан , олоххо киириэхтээх . Федот ХАРИТОНОВ . МэІэ - ХаІалас , Хара . профессор Рамстедт уонна кини саха до ± отторо Соторутаа ± ыта Дьокуускай куорат биир ытык кырдьа ± аґын , 82 саастаах Зинаида Михайловна Корнилованы кытары кірµстµм , ол туґунан кылгастык билиґиннэриэхпин ба ± арабын . 1970 - с сыллардаахха Тыл , литература уонна история институтугар ( билиІІи ГЧИ ) µлэлии сырыттахпына , филологическай наука кандидата Г . В . Попов Финляндия биллиилээх учуонайа Г . Й . Рамстедт бэйэтин µлэлэригэр саха тылын олус баай матырыйаалын туґаммытын туґунан сі ± ін - махтайан кэпсээбитэ . Гаврил Васильевич ити матырыйаалы сахалыы олус µчµгэйдик билэр дьоннор биэрбит буолуохтаахтар диэн саба ± алыыра . Кэлин билбиппит , чахчы оннук буолан тахсыбыта . Салгыы » Ким буруйдааҕын быһаара сылдьаллар . Бүлүү улууһун Кыһыл - Сыырыгар алта массыына турар миэстэлээх гараж умайда . Сонун ситимнэрэ иһитиннэрэллэринэн , гараж сарайа уонна массыына уокка былдьаммыттар . - Кeрсyhyyлэр араас таhымнаах этилэр диэн бэлиэтиэх тустаахпын . Бастакытынан , бары биир тyмyккэ кэлэн сyрyн туhаайыыны тутуhар курдук санаабытын билсиhэн , сyбэ мунньахха бэлэмнэммиппит . Ити губернатордар таhымнарынан кэпсэтии этэ . Тиhэ5эр биhиги хардарыта eйдeheр буолбуппут диэн этиэхтээхпин . Эмиэ ити сyбэ мунньахха ураты суолталаах боппуруостарга - сиртэн хостонор баайы туhаныыга , нолуогу аттаран туруорууга , бюджет нeнye сыhыаннаhыыга ким туох санаалаа5ын эппитэ . Ол олус наада этэ . Бары биир туhаайыыны тутуhарбытыгар сeптeeх быhыы - майгы yeскээбитэ . Итинник барыбытыгар биир уопсай экономическай политиканы ырытан тahaapap тyhyгap yгyстyк кeрсyhyeххэ , кэпсэтиэххэ наада буолбута . CР « Ыччат социальнай уонна психологическай өйөбүлүн киинэ » быйыл 10 сыллаах үбүлүөйүн чэрчитинэн бэртээхэй кинигэни таһаарда . « Диалоги о жизни : психологический практикум для « чайников » диэн научнай - популярнай хомуурунньук ааҕааччы киэҥ араҥатыгар ананна . 300 экземлярынан таҕыста . Кинигэни психологтар , психотерапевтар , устудьуоннар психологическай практикум быһыытынан туһаныахтарын сөп . Маны тэҥэ хомуурунньук остуол кинигэтин быһыытынан хас биирдии дьиэ кэргэҥҥэ туһаныллыан соп . Люция Петровна оҕолору саха тылынан уус - уран айымньытыгар уһуйбута ыраатта . « Теремок » оҕолоро Орто , Аллараа дойду диэн тугун , абааһыны кыайбыт дуулаҕа бухатыырдар тустарынан бэлиэр билэллэр . Маннааҕы оҕолор Үрүҥ Айыыттан , дойду иччилэриттэн көрдөһөрү , алгыс этэри эмиэ сатыыллар . Уопсайынан , Арассыыйа үрдүнэн , РФ ЦБ иһитиннэрбитинэн , кэлиҥҥи 5 ый устата нэһилиэнньэ кредиты ылыыта 1 , 1 % - нан үрдээбит . Ити көрдөрүү , дьон үп кризиһин кэнниттэн атахтарыгар туран эрэллэрин көрдөрөр . Онон харчылаах буолар туһугар эрэ буолбакка , киһи быһыытынан эмиэ туруктаах буоларга дьулуһуоҕуҥ . Онтон ыла сүүрбэ сыл ааста . « Табык » уон иккитэ тэрилиннэ . Хаста да уларыйа сырытта . Аныгы , эбэтэр этническэй муусука сугулаана буолуталаабыта . Ардыгар туох да сыһыана суох араас хайысхалары кытта түмэн , суолтатын сүтэрэ да сыспыт түгэннэрдээҕэ . Ол эрээри быйыл чопчу « рок - бэстибээл » буоларын хаста да тоһоҕолоон эттилэр . Нэґилиэктэр презентацияларын кэнниттэн тігµрµк остуол тэрилиннэ , санаа атастаґыыта буолла . М . К . Аммосов аатынан Саха государственнай университетыттан , физико - техническай институт , радиофизическай факультетын солбуйар декана Сергей Ефимович Васильев « ОлоІхо информационнай системата » диэн µлэтин кірдірін киэІ сэІээриини ылла . Амма нэґилиэгэр , Чычымах сэлиэнньэтигэр хомус музейа тэриллэн 22 сыл устата таґаарыылаахтык µлэлиир . Кириллина Александра Васильевна саха тылын учуутала , Канаева Анна Николаевна « Хомус » музейын салайааччыта кі ± µлээґиннэринэн « Ийэ алгыстаах олоІхо суолунан » 10 сыллаах проект бэйэтин µлэтин таба тайанан сэргэхтик ыытар . Сатахха дьыала - куолу табыллан биэрбэккэ , Үөһээ Бүлүү аннынан өрүһү оруобуна түөртэ туоруур дьон буоллубут . Јссі , холобур , быйыл сайыІІы баґаардар кэннилэриттэн , В . Путин быґаччы ыйыытынан , уокка былдьаммыт дэриэбинэлэри кылгас кэм иґигэр саІалыы туппуттара , европалыы кірүІнээх коттедж дьиэлэри дьэндэппиттэрэ . Кірүіххэ үчүгэйэ бэрдэ . Дойду саІа біґүілэктэрин ыстандаардын олохтооґун итинник барыан сіп этэ . Премьер тутууну быґа хонтуруоллууругар кэбиниэтигэр тутуу хаамыытын кірдірір видеокамералар туруоруллубуттара . Тымныы түґүін иннинэ бүтэрэн туттарбыттара , дьон киирбитэ . Онтон хаачыстыбата ? Киин тэлэбиидэнньэҕэ « видеокамера анныгар турар дьиэлэр олус үчүгэйдик оІоґуллубуттар , оттон камера кірбіт сиригэр холтууралаабыттар » диэн кэпсииллэр . Уус - Алдан Баата ± айыттан республика ± а биллэр уґуйааччы Вера Иннокентьевна Троева 2 о ± ону илдьэ кэлбит . 7 кыл . µірэнээччитэ Белолюбская Аля махтал суругунан бэлиэтэннэ уонна 5 кыл . µірэнээччитэ Сивцева Кэрэ « Тµілбэ уратытын утумнааччы » анал ааты ылла . Сотору сылгы кыбыытыгар туллук саІата чуорайыа , оттон Саха сирин ипподромнарыгар Дьіґігій о ± отун сібµлµµр дьоІІо кэтэґиилээх ат сµµрдµµтэ са ± аланыа . Саас кэлэн булчуттар сааларын - сэптэрин бэлэмниир , ботуруон сыанатын туоґулаґар тµбµккэ тµґэр эбит буоллахтарына , ат сµµрдµµтµн сэІээрээччилэр ханна , хаґан , хайа сµµрµк кыттарын туоґулаґар аакка бараллар . Бастакы кµрэхтэґии хаґааІІытаа ± ар да кэтэґиилээ ± э биллэр . Тіґі да тымныы буоллар , дьон то ± уоруґа мустуо . Ат спордугар туох уларыйыылар киирдилэр ? Бастатан туран , саха аттарын уон кіскі сырсыытыгар « индекс коститости » киирбитэ интэриэґи тардыан сіп . Манна ат уІуо ± унан эрэ буолбакка , сотото эмиэ оруоллаах . Холобур , бу кµрэхтэґии кыайыылаахтара Сиэдэрэй ( ХаІалас ) , Буран ( Амма ) уонна Уолук ( Горнай ) сатаан хапсыбат балаґыанньа ± а сылдьаллар . Кинилэр тіґі да уІуохтарынан хапсыбыттарын иґин , сотолорун суона кыра буолуон сіп . Кистэл буолбатах , хааннарыгар сµµрµк сылгы хаана буккуллубут . Саха аттарыгар 10 кіскі сµµрµµгэ кырата суох бириис оонньонор ( биир мілµйµін ) . Онно дьиІ саха боруодата сµµрдµн диэн « индекс коститости » киллэрдилэр . Манна ат сµµрдµµтµн федерацията , чуолаан А . С . Николаев уонна Л . Н . Владимиров улахан міккµірµ таґаарбат туґугар , ат спорда сайдарыгар сіптііх быґаарыыны ыллылар . Индекс маннык аа ± ыллар : ат сотото ( см ) х 100 / ат уІуо ± ар ( см ) . Јссі биир интэриэґи быйыл икки улахан кµрэхтэґии - СР Президенин бирииґэ ( 2 мілµйµін ) уонна Дерби ( 1 мілµйµін ) ылыахтара . Инники сылларга Президент бирииґигэр кыайыы иґин сµнньµнэн 2 - 3 сылгы киирсэр эбит буолла ± ына , бу сылга Данк Шот , Кейн Шугар ( иккиэн мэІэлэр ) , Спид Стар , Батистен ( иккиэн « Сахаплемхолбоґуктан » ) , Березуцкай , Жирков ( иккиэн аммалар ) тэІ хааннаахтарынан биллэллэр . Билигин былырыыІІы кыайыылаах Спид Стар фаворит гынан баран , бу ааспыт кµґµн кэлбит Жирков , Березуцкай Москва ипподромун сµµрдµµлэригэр кэнники миэстэлэргэ сылдьыбатахтара элбэ ± и этэр . Оттон Батистен а ± ата Турбо Сторм сыл тµмµгµнэн Россия ± а бастыІ атыыр аатын ылбыта . То ± о диэтэххэ , кини о ± олоро Россия ± а тіріібµт сµµрµк сылгыларга бастыІ кірдірµµлээхтэр . Дерби туґунан этэр буоллахха , бу сылга эмиэ 4 - 5 тэІ баайыылаах аттар кµін кірсіллірі кµµтµллэр . Былырыын чурапчылар Кимиэлчээнэлэрэ 800 миэтэрэ ± э хотторуу хомолтотун билбэтэ ± ин иґин , Дерби 2400 миэтэрэтэ олох туспа дистанция . Манна быґый ата ± ы кытта сындалыйбат тэтим наада . Аны билигин ат спордун федерациятын быґаарыытынан , быйылгы сылга ханнык улахан кµрэхтэґиилэр ыытыллалларын билсиІ . Кулун тутар 20 кµнµгэр Німµгµгэ ХаІалас улууґун тренердэрин бирииґэ , кулун тутар 26 кµнµгэр МэІэ - ХаІаласка бу улуус тыатын хаґаайыстыбатын управлениетын бирииґэ , муус устар 9 кµнµгэр Дьокуускайга СГТХА ректорын кубога , муус устар 16 кµнµгэр эмиэ Дьокуускайга ат спордун федерациятын бирииґэ , ыам ыйын 9 кµнµгэр СГТХА ипподромугар Кыайыы 66 сылыгар аналлаах кµрэхтэґии , бэс ыйын 18 кµнµгэр Горнай улууґун µбµлµійµгэр аналлаах сµµрдµµ , бэс ыйын 18 - 19 кµннэригэр Ытык Кµілгэ Алампа µбµлµійµгэр аналаах кµрэхтэґии , бэс ыйын 26 кµнµгэр Дьокуускайга СР Президенин уонна Правительствотын бирииґэ , бэс ыйын 30 кµнµгэр Амма ± а улуус µбµлµійµгэр аналлаах кµрэхтэґии , от ыйын 2 кµнµгэр Дьокуускайга саха аттарыгар Дерби , бала ± ан ыйын 10 кµнµгэр Суоттуга Уус - Алдан улууґун бирииґэ , бала ± ан ыйын 24 кµнµгэр Дьокуускайга СР тыа хаґаайыстыбатын министрин кубога . Михаил МОРДОВСКОЙ . Билигин төрөппүттэр « оҕобутун ханнык оскуолаҕа биэрэбит ? » диэн , оскуола булбакка долгуйа аҕай сылдьаллар . Куоракка саха кылаастара , оскуолалара тиийбэттэрэ тустаах дьоҥҥо сүрдээх улахан кыһалҕа . Тоҕо диэтэххэ , маннык баар . Хомунаалынай өҥөлөрү оҥорор салайар хампаанньалар ( управляющие компании ) диэн тэрилтэлэр бааллар . Сорох - сорохторо өҥөнү оҥорор кыра да кыамталара суох эрээри , харчы эрэ хомуйарга анаан тэриллибит курдуктар . Дьэ , бу тэрилтэлэр төһө да , холобур , Дьокуускайга баар дьиэлэргэ айбардааталлар , федеральнай эрэ сокуоннарга бас бэринэллэр . Ол эбэтэр , олохтоох былаас үксүгэр бу тэрилтэлэргэ дьайар күүһэ суох . Оннук балаһыанньа үгүс . От ыйын 20 кµнµгэр республикатаа ± ы пресс - кииІІэ РФ Госдуматын депутата Михаил Эверстов киэІник иґитиннэрэр - биллэрэр средстволар , киин куорат ситэриилээх уонна бэрэстэбиитэллээх былааґын , олохтоох салайыныы , µлэ коллективтарын уонна общественноґын бэрэстэбиитэллэрин кытары кірµстэ . Кини онно быйылгы сыл бастакы аІарыгар депутатскай µлэтин - хамнаґын туґунан кэпсээтэ . Салгыы » Оттон АЛРОСА салайааччыта Ф . Андреев бэс ыйын 14 күнүгэр Мииринэйгэ хампаанньа салалтатын кытары бородууксуйаны батарыы , социальнай хайысхалаах тосхоллору олоххо киллэрии , хампаанньа үбүн бүгүҥҥү туругун туһунан кэпсэттэ . Бу сыл бастакы биэс ыйыгар « АЛРОСА » бөлөх 1 млрд 839 мөл . дуоллар суумалаах алмааһы уонна бирилийээни атыылаабыт . Билгэлээһин быһыытынан , сыл иккис кыбартаалыгар 1 млрд 247 мөл . дуоллардаах атыы барыахтаах . Оттон сыл түмүгүнэн бу көрдөрүү 4 млрд 700 мөл . дуолларга тэҥнэһиэхтээх . « Шри , сри - великолепие , красота , блеск , счастие , богатство , величие » . Хотугу буддизмІа туттар ( тантризм ) ійдібµллэрэ . Сырдыгы , ча ± ылы бэлиэтиир . Уот эйгэтигэр сыґыаннаах . Айыллыы тохтоло суох барарын , кулан куйаар кµµрээннээх кі ± µн сури , шри , сри дииллэр эбит . БµгµІІµ кµІІэ буддистар медитация ± а туттар геометрическай фигураларын композицияларыгар ( янтраларыгар ) шри - янтра ( сµр - янтра ) баґылыыр оруоллаах . Сµрµ тµмэргэ туґаналлар . Оттон кришнаиттар « Далай ДьиІи » кірдµµргэ туттар µірэхтэрэ « Шримад Бхагаватам » дэнэр . Кришнаиттар итиниэхэ « Далай дьиІи » бары энергия тірді - тібіті буолар диэн этэллэр . Ити аата кинилэр саныылларынан сµр бары энергияны тірµттµµр курдук эбит . - Мин « политкорректнойа суох » диэн бэйэм бириинсиппиттэн , санаабыттан туоруур эбээһинэһим суох . Бэйэм көрүүбүн , санаабын этэбин . Ону кытары сөбүлэһиэххэ сөп , сөбүлэһимиэххэ сөп . Суруйууларбар киһини буолбакка , омугу көрөр дьон бэйэлэрин итэҕэстэрэ . Нуучча , чечен , саха диэн мин хаһан да чорботон , арааран суруйбаппын . Мин оскуолатааҕы саамай истиҥ табаарыһым Саша Данилов саха уола . Билигин даҕаны сибээстэһэбит . Олох өйдөөбөппүн « саха диэки » , « саханы утары » үлэлиир диэн араарары … Биґигиттэн , арааґа , µгµспµт бірі улуйарын истэ илигэ буолуо . Ґгµс киґилээх - сµіґµлээх біґµілэктэргэ , тµµннэри - кµннэри тыаґынан - ууґунан ньиргийэр - ньирилиир куораттарга олорон , кырдьык , бірі улуйарын хантан истиэххиний ? Ол эрээри , барыллаан аа ± ан кірµµнэн , биґиги республикабытыгар уонтан тахса тыґыынча бірі баара саба ± аланар . Кинилэр сылын ахсын бэрт µгµс табаны , сылгыны , ынах сµіґµнµ тардаллар . Биґиги кэммитигэр бірінµ хаґан ба ± арар , ханна ба ± арар бултуохха сіп . Ол эбэтэр , бірі сокуон тас іттµгэр турар . Бэл , республика правительствота бірінµ бултааґыны кµµґµрдэргэ аналлаах дьаґаллары ылынар . Бірінµ Япония ± а , Британия арыыларыгар зоопарка ± а эрэ кірµіххµн сіп . Франция ± а , Голландия ± а , Бельгия ± а , Дания ± а , Швейцария ± а , киин Европа ± а барытыгар имири эстибитэ . Оттон биэс µйэ анараа іттµгэр саамай киэІ сиринэн тайаан µіскµµр кыыл ахсааныгар сылдьыбыт . Билигин , арай , крыса эрэ оннук µіскµµр эбит . Зоологтар суруйалларынан , бірі сир аґынан , араас µінµнэн - кійµµрµнэн кытары аґылыктанар . Ол эрээри , кини сµрµн аґылыга сибиэґэй эт буолар . Ити быыґыгар " бірі курдук иІсэлээх " диэн холобурга сылдьар кыыл саґылы тутта ± ына то ± о эрэ сиэбэт эбит . Тіґі да сиэбэтэр бірі элбэх сиригэр саґыл тірдµттэн эстэр µґµ . Тор ± онноон сылдьар кэмнэригэр бэйэ - бэйэлэрин сиэґэр аґыІастаах кыыллар ити дьикти кэмэлдьилэрин бэрт µгµс зоолог бэлиэтээн суруйбуттар . Саґыл да иэскэ хаалбат эбит , бірі уйатын булла да о ± олорун имири эґэр µґµ . Сир ийэ µіскµі ± µттэн , хамсыыр - харамай тэнийиэ ± иттэн икки атах уонна араас сиэмэх кыыллар туруулаґан а ± ай кэллилэр да , киґи бірі иннин билигин да ыла илик . Цирка ± а дрессировкаламмыт " кыыллар ыраахтаа ± ылара " киґи тугу хамаандалыырын толорорун µгµстµк кірібµт . Оттон дрессировкаламмыт бірі баарын кірбіппµт . Ол иґин да ± аны " Бірінµ тіґі да аґат , син биир тыатын диэки кірµі " диэн уос номо ± о µіскээтэ ± э буолуо . Бірілір сµрдээх кыґамньылаах ийэ , а ± а буолаллар эрээри , о ± олорун кімµскэґэн хаґан да дьоІІо саба тµспэттэр эбит . Ол эрээри , кэлин іґµіннээн сµіґµлэрин , сылгыларын , барааннарын , козаларын имири эґэ сыспытын туґунан кэпсээн элбэх . Таатта улууґун Дьохсо ± он нэґилиэгэр биир аарыма бірі хас да сыл буулаан 58 сылгыны уонна а ± ыс ынах сµіґµнµ тардыбытын туґунан улуус уонна республика хаґыаттарыгар суруллан турар . Дьиктитэ баар , бу бірі то ± о эрэ іґµіннээн туран Дьохсо ± он нэґиэлиэгин сылгытын , сµіґµтµн тардар эбит . Бэл , биир алааска хаґан аґыы сылдьар сылгылартан арааран , то ± о ити эрэ нэґилиэк сылгыларын тардара таайыллыбат таабырын . Сылгылар нµімэрдэрин кірбіті чахчы . Арай , улуус улуус , нэґилиэк нэґилиэк дьоно дьµґµннэринэн - бодолорунан , быґыыларынан - таґааларынан биллэр - биллибэт ханнык эмэ уратылаах буолалларыныы сыспай сиэллээхпит , хоро ± ор муостаахпыт эмиэ уратылаах буолара дуу . Таатта улууґун хаґыатыгар µлэлиир Александр Постников биґиэхэ Дьохсо ± ону буулаабыт бірі туґунан маннык суруйан ыытта . Билигин ону аа ± ыа ± ыІ . Ардай аґыылаах кµнµстэри кµлµкµччµйбµтэ Бірі курдук тµІ былыргыттан киґи айма ± ы кытары турууласпыт уонна кµн бµгµнµгэр диэри кыайтарбакка киэІник тэнийэн µіскээбит кыыл суох . Булчуттар саІаттан саІа ньыманы туґанан бірінµ бултаґаллар да ± аны имири эстибэккэ µіскµµ турар . Бу ілбіт µістээх кыыл ханнык ба ± арар , усулуобуйа ± а сіп тµбэґэринэн , тулуурунан , ньо ± ойунан , биллибэт кµµґµнэн - уо ± унан , киитэрэй ійµнэн сіхтірір . Биир оннук аарыма адьыр ± а Таатта ± а , Дьохсо ± он нэґилиэгэр хас да сыл буулаан турар . Дьиктитэ баар , бу бірі буулаабыт нэґилиэгиттэн арахсыбакка кµнµстэри киирэн чµµччэйэр , бааллан турар ыкка тµспµт тµбэлтэлэрэ бааллара . Ол туґунан бу строкалар автордара улуус , республика хаґыаттарыгар " Буурай бірі буулаата " , " Тµµлээх ороспуонньук " , " Бірі бойобуой ахсаана 60 буолла " , " ХХ µйэ чулуу булчутун аата иІэриллиэ ± э " , " ХапкааІІа хаптарда " диэн заметкалары таґаартарбыта . Онно маннык строкалар бааллар . " Дьохсо ± он нэґилиэгин µґµс сылын ардай аґыылаах буулаан сордоото . Біґµілэктэн арахпат бірі барыта 50 - ча сылгыны , 10 - ча торбоґу тарта . АІардас соторутаа ± ыта биэс убаґаны кµіґэлиттэ . " Победа " КП бірінµ бултаабыт киґиэхэ убаґа бириэмийэ олохтоото да , ардай аґыылаах билигин да ± аны талбытынан айбардыы сылдьар . Ааспыт ірібµл кµннэргэ сылгыґыт Михаил Михайлович Хабытин свалка ± а ииппит хапкаанын µктээн баран мµччµ кіппµт . Хаана тохто сылдьар бірінµ суоллаан 90 - ча киґи тігµрµйэн баран эмиэ куоттардылар . Былырыын тµµлээх ороспуонньугу саанан ытан таппыттара , хапкааІІа хаптарбыта да , бааґын оґоруна - оґоруна тіннін кэлэ турар . Дьиктитэ диэн , аттынаа ± ы біґµілэктэргэ тугу да тыыппыта , єілірбµтэ иґиллибэт . Маны этэн эрдэхтэрэ , " абааґы аґаабыт сириттэн арахпат " диэн . ( " Тµµлээх ороспуонньук " , " Аргыс " № 16 , 1999 с . сэтинньи 27 кµнэ . ) " Быйыл кыґын Боробул олохтоохторо хаґан да кірбітіхтірµн кірін соґуйбуттар . Біґµілэктэрин ортотунан хара тыа адьыр ± ата , туора дойду тор ± оно аарыма бірі уґаты - туора охсуллан ааґар буолбут . Кини обургу мілтіін - ахсаан сылдьар сирэ сыбаалка , кµндµ сирэ кµрдьµк буолан олохтоохтор утуйар ууларын уйгуурдубут . Оннук Кладкин Федор Петрович уґаайбатыгар иккитэ ыалдьыттаан ааспыт . Бу аґыІастаах кыыл тіґіє да мілтіібµтµн , аІар ата ± ар до ± олоІнуурун иґин бу кµннэргэ " Победа " КП µс биэтин тардыбыт . Бірінµ ілірбµт булчукка бириэмийэ анаабыттар . Коллективнай предприятие директора Егор Васильевич Захаров : - - Бириэмийэ эрэ иґин буолбакка , сирэйэ - хара ± а суох кµнµстэри ороспуонньуктуур адьыр ± аны уодьуганнаары µгµс эр санаалаахтар бултаґа сатыыллар да ± аны , билиІІитэ кырдьа ± ас бірі таба туттара илик . Киґи барыта араас ньыманы тутта сатыыр . Холобура , сиэІин тула хапкаан иитэллэр , сорохтор бэл тыґы ытынан " мончууктаан " кіріллір да , бірі 50 - ча миэтэрэ эрэ курдук чугаґаан баран киирбэт эбит . ( " Буурай " бірі буулаата " , " Таатта " № 13 , 1999 с . Олунньу 2 кµнэ . ) Ити курдук " Победа " КП бірінµ бултаабыт киґиэхэ убаґа бириэмийэни анаан бултата , облава оІорторо сатаабыта да , біріє таба туттарбакка кіІµл айбардыы сылдьыбыта . Тиґэ ± эр улуустаа ± ы типография таґаарар " Аргыс " хаґыатыгар бірінµ бултаабыт киґиэхэ " ХХ µйэ ± э улуус чулуу булчута " аат иІэриллиэ диэн улуус булчуттарыгар ыІырыы таґаарыллыбыта . ЫІырыыны єійіін 72 саастаах кадровай булчут , эдэр сылдьан марафоІІа сµµрµµгэ улуус рекордсмена , уонунан бірінµ бултаабыт Дмитрий Ефремович Дедюкин кэлэн икки кµн устата бултаспыта , а ± ыс хапкааны ииппитэ . Дьулаан кыыл бу сырыыга киґи эрэ буоллар аатырбыт булчут біґµілэктэн µс биэрэстэлээх Кыттаана диэн сиргэ ииппит хапкааныгар уІа ата ± ыттан ылларбыта уонна хапкаанын соспутунан Таатта µрэх µрдµнээ ± и Ньыллахы сиґигэр тахсан хор ± ойбута биллибитэ . Бірі ир суолун ирдээн µс трактордаах , УАЗ массыыналаах , икки аттаах 10 киґи , ол иґигэр К . И . Давыдов , С . И . Саввин , Е . В . Захаров тахсыбыттара . Ол тиийэннэр сылгыґыттар Ф . И . Герасимов , В . В . Попов халлаан хараІарыыта бойобуой карабинынан ытан ілірбµттэрэ . Бірінµ хапкааІІа µктэннэрбит Дмитрий Ефремович этэринэн , кыыл 80 - 90 киилэ кэриІэ ыйааґыннаах , урут кини бултаабыт бірілірµттэн саамай аарымалара эбит . Кырдьа ± ас булчут бірітµн чуучула оІорбута билигин Ытык Кµілгэ " Хадаайы " музейын экспоната буолан , сылдьыбыт эрэ дьону аарыма кірµІµнэн сіхтірір . Оттон нэґилиэнньэни амырыын біріттін быыґаабыт сорсуннаах булчуту , республика ± а тиийэ биллэр спортсмены нэґилиэгин дьоно - сэргэтэ Баайа ± а культуратын дьиэтигэр чиэстээбиттэрэ - бочуоттаабыттара . Ґірµµлээх кµн Дьохсо ± он нэґилиэгин баґылыга М . Л . Архипов махтал суругу кытары " Победа " КП анаабыт 8 тыґыынча солкуобайын туттарбыта . Ити курдук єір сыллаах туруулаґыы киґи кыайыытынан тµмµктэммитэ . Бу ардай аґыытын килэппит , икки атахтаахха таала кырыыланан сµіґµтµн - аґын бараабыт , илэ абааґы буолан дьон олорор сиригэр кµнµстэри кµлµкµччµйбµт аарыма кыыл чуучулата музей муннугуттан билигин да уоттаах хара ± ынан барыны ыйыстыахтыы супту кірін турар . . . * * * Бірінµ хайа ба ± арар норуот аґынары билбэт сиэмэх , маІалайа туолбат иІсэлээх улуу дьаалы быґыытынан билинэллэр . Оборотеннар - кэмиттэн кэмигэр кыылга кубулуйан хаалар дьоннор туґунан , киґи иэнэ кэдэІниир µґµйээннэригэр , киинэлэргэ кинилэр µксµгэр бірі буолаллар . Оттон норуот тылынан уус - уран айымньытыгар саґылы олус киитэрэй гына ойуулуур буоллахтарына , бірі µксµгэр аар акаары буолан кістір . Ол эрээри , бірі сµрдээх ійдііх , киитэрэй кыыл . Айыл ± аттан улуу булчут . Ґірµнэн бултуулларыгар , бэл , сорохторун тоґуурга хаалларан баран сиэртибэлэрин онно µµрэн таґаараллар . Бірілірµ вертолетунан эккирэтэ сылдьан ытыалаатахтарына хомурахха умсан , оттоох - мастаах сиргэ икки кэлин ата ± ар ірі туран , бідіІ маґы кууґан саґарын туґунан кэпсииллэр . Ол иґин да ± аны , икки атахтан тіґі да харса суох кыргылыннар , адьас эстэн хаалбакка , кµн сиригэр µіскµµр - тэнийэр туґугар туруулаґа сырытта ± а . Данил МАКЕЕВ Улуу Маалыкыс олоҥхолуурун истибит кырдьаҕастар кэпсииллэринэн , кини толорор ханнык баҕарар олоҥхотун сирин - дойдутун , отун - маһын салгыбакка олус уһуннук ситэрэн - хоторон этэринэн , этэр тыла чуолкайа , ууһа - урана , хомоҕойо , уһуна - унньуга , киэҥэ - куоҥа бэрт буолан хара маҥнайгыттан истээччилэрин туох баар болҕомтотун олоҥхотугар тардан , барыларын ыбылы абылыыра үһү диэн буолар . Оттон олоҥхотун боотурдарын , бөҕөстөрүн , дьахталларын , оҕонньотторун - эмээхситтэрин ырыаларын үүт - үкчү үтүктэн , куолаһын араастаан уларыта сылдьан ыллыыра . Ыллыыр куолаһа даҕаны туохха да , кимиэхэ да тэҥэ , холобура суох кэрэ , дьэҥкэ , ыраас , модун эбитэ үһү . Холобур , Айыы боотурун уонна Абааһы уолун ырыаларын ыллаатаҕына , адьас илэ бэйэлэрэ ыллыы - туойа туралларын курдук наһаа итэҕэтиилээхтик иэйэн - куойан толороро үһү . Сэбиэскэй былаас сылларыгар фольклору хомуйуу , бэчээттээн таһаарыы уонна үөрэтии государственнай таһымҥа турбутун , онон үлэ - хамнас былааннаахтык барбытын быһаарбыта . Г . В . Ксенофонтов , А . А . Попов фольклорга хомуурдара , үлэлэрэ бэчээттэнэн тахсыбыттарын ырытан суруйбута . Көтөр этин онно хлор буккаастаах суурадаһынан сууйуллара биллибитэ . Ол биһиги дойдубут саҥа техрегламенын ирдэбилигэр эппиэттээбэт буолан биэрбитэ . Ол кэнниттэн хаста да төхтөрүйэн икки өттүттэн - АХШ уонна Арассыыйа тустаах уорганнара - көрсөн быһаарса сатаабыттара . Баччааҥҥа диэри кэпсэтии , быһаарсыы түмүгэ суох этэ . Онон улахан ситиһии билигин буолла диэххэ сөп . Бүгүҥҥүттэн , атырдьах ыйын 16 күнүттэн , ол бобуу уһуллар . 1950 сылтан муус устар 7 кµнµгэр аан дойдуга барытыгар Доруобуйа кµнэ бэлиэтэнэр . Доруобуйа харыстабылын Бµтµн аан дойдутаа ± ы тэрилтэтин быґаарыытынан , быйылгы Доруобуйа кµнэ планета ± а климат уларыйыытыттан киґи доруобуйатын харыстааґыІІа ананна . То ± о диэтэххэ , киґи доруобуйатыгар элбэх кістµµ : биир сиргэ - уокка олус элбэх киґи симиллэн олоруута , климат уларыйыыта , экономика сайдыыта , тулалыыр эйгэ киртийиитэ , баайдаах сири сібі суох туґаныы уо . д . а . дьайаллар . Ити барыта ыараханнык эмтэнэр эбэтэр кыайан эмтэниллибэт уодаґыннаах ыарыылар тµргэнник тар ± аналларыгар " тіґµµ кµµс буолаллар " . Доруобуйа кµнµгэр аан дойду бµттµµнµн бол ± омтото киґи доруобуйатын чэбдигирдиигэ ууруллар . Саха Республикатыгар Доруобуйа кµнэ туох суолталаа ± ын туґунан СР доруобуйа харыстабылыгар министри солбуйааччы Северин Николаевич Поздняков маннык кэпсээтэ : - Саха Республиката Доруобуйа кµнµгэр сыл аайы кіхтііхтµк кыттар . Тіґі да глобализация µйэтэ кэлбитин иґин , бастатан туран , биґиги бол ± омтобутун бэйэбит испитинээ ± и , ол эбэтэр чугастаа ± ы кыґал ± аларга уурабыт . СР Доруобуйа харыстабылыгар министерствота былырыын бу кµнµ " Эр дьон доруобуйата уонна уґун µйэлэнии " девиґинэн ыыппыта . Чугастаа ± ы кыґал ± аларга , бастатан туран , ыччат табахтааґынын , арыгылааґынын , токсикомания ± а уонна наркотикка ылларыытын киллэрэбит . Урут быар ыарыытын " А " уонна " В " вируґун эрэ билэр буоллахпытына , билигин ити кірµІ уонунан ахсааІІа тиийдэ . Ґгµстэр бу ыарыы быар цирроґыгар тириэрдэрин , оттон циррозтаатыІ да ± аны ірµґµллэр уустук буоларын толкуйдаан кірбіттір . Билигин ыччаттар муоданы сырсан олус чараастык таІналлар , ол муодалара биґиги климаппытыгар ыраа ± ынан сіп тµбэспэт . Итинтэн сиэттэрэн тымныйаллар , ыалдьаллар . Эдэр дьоммут доруобуйалара мілтіх буолла ± ына , кэлэр кілµінэ кэскилин туґунан киґи тугу этиэй ? Биґиги киґи , омук доруобуйатын туґугар кыґаллыахтаахпыт . Оттон ыарыґах омук государство ± а туох кµттµіннээ ± и а ± алыай ? Общество доруобай эрэ буолла ± ына , сайдыылаах государство ± а тиийиэхпит . Ол иґин , СР Доруобуйа харыстабылыгар министерствота дьон доруобуйатын харыстааґыІІа тµмсµµлээхтик µлэлииргэ кыґаллар . Эдэр дьон бэйэлэрин доруобуйаларын таптыылларын уонна харыстыылларын курдук µірэтиэхтээхпит . Киґи ыарыйда ± ына эрэ чэгиэн сылдьар кµндµтµн туґунан саныыра кистэл буолбатах . Организмы эмтиирдээ ± эр эрдэттэн сэрэммит , харыстаммыт ордук . Доруобуйа кµнµн чэрчитинэн республика иґигэр доруобуйа дьаарбаІкалара , Аґа ± ас аан кµннэрэ , µлэ коллективтарыгар спортивнай кµрэхтэґиилэр , µірэх учреждениеларыгар " Доруобуйа уруоктара " , чугас сытар улуустарга " Доруобуйа десана " ыытылыннылар . Доруобуйа декадатын чэрчитинэн 5 тыґыынчаттан тахса лекция аа ± ылынна , эмчиттэр биирдиилээн дьону кытары кэпсэттилэр , сµбэ - ама биэрдилэр . Кадеттар ортолоругар араас ыарыыттан харыстаныыга анкета толортордулар . СПИД республикатаа ± ы киинэ Нам улууґугар доруобуйа десаныгар сырытта . Онно 950 - ча киґи кытынна . Ити курдук , Саха Республикатыгар Доруобуйа кµнµгэр ыытыллыбыт дьаґаллар хас биирдии киґи бэйэтин доруобуйатын туґунан толкуйдаан кірірµгэр ананнылар . Надежда ЕГОРОВА Бастаан урбаанньыттар маһы таҥастыырга , бырамыысыланаска үлэлэһэр бөдөҥ тэрилтэлэр кыттыылаах форумҥа кытыннылар . Кэлэр өттүгэр кинилэр ³ р ³ спүүбүлүкэҕэ бэйэлэрин улахан хампаанньаларын филиалларын үлэлэтэри былаанныыллар . Оттон ыалдьыттар президент Егор Борисовы кытары көрүстүлэр . Бу көрсүһүү түмүгүнэн өрүттэр суруналыыстар ыйытыыларыгар хоруйдаатылар . Посол Матти Анттонен Саха сирэ уонна Финляндия арктическай өттүлэрэ төрүт дьарыктарынан майгыннаһаллар , чуолаан таба иитиитигэр номнуо эһиги ³ р ³ спүүбүлүкэҕитин кытары үлэлэһэбит диэн эттэ . Маныаха салгыы бииргэ улэлэһиигэ эбии хардыылар оҥоһулуннулар диэн чопчулаата . Президент Егор Борисов тас дойдулары кытары экономическэй өттүнэн бииргэ үлэлэһии хаһан баҕар туһааннаах түмүктэри аҕалыахтаах диэн тоһоҕолоото . Финляндияны кытта тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар бииргэ үлэлэһэр табыгастаах буолуоҕа . Бу дойдуга биһиги курдук табаны иитиинэн , балыктааһынынан , булдунан дьарыктаналлар . Кинилэр бу салааҕа үрдүк технологияны туһанан ордук сайдыбыттар . Бастакытынан куоба5ыы киьи аймах буултаан эьэр дииллэрин сыыьа диибин . Оннуга эбитэ буоллар киьи тиийбэт сирдэригэр куобах дэлэй буолуо этэ . Кэнсиэри көрө кэлбит дьону саастарынан наардыыр эбит буоллахха , баһыйар өттүлэрэ орто көлүөнэ дьон . Онон 1995 сыллар инники - кэнники көлүөнэлэрэ ааһан - араҕан биэрбэт эдэр саас ахтылҕаныгар ыпсары ыллардылар . Сибиинньэ иитэр комплекстарын илииттэн илиигэ көһөрөн баран , аҕыйах сыллааҕыта « Алмазы Анабара » хампаанньаҕа биэрбиттэрин кэннэ , син иннилэрин - кэннилэрин тымтыктанан көрөр кыахтаннылар . " Сахамедстрах " ГСМК ААО сааскы халаантан эмсэ ± элээбит Нам уонна ХаІалас улуустарын 10 балыыґатыгар эмтиир тэриллэри чілµгэр тµґэриигэ уонна атыылаґыыга µбµнэн кімінµ оІоруо ± а . Бу улуустар киин балыыґаларын кылаабынай быраастара Леонид Слепцов уонна Надежда Протодьяконова кірдіґµµлэринэн оІоґуллар кімі Ґідэй , Партизан , Граф биэрэгин , II Хомустаах учаастактаа ± ы балыыґаларыгар уонна Нам улууґун киин балыыґатын сыстыганнаах ыарыылары эмтиир отделениетыгар бэриллиэ ± э . Салгыы » Сурукка « Саха сиригэр 13 улахан бөлөх , клан баар » диэн суруллубут . Москуба сахаларын түмсүүтүн улахан кыахтаах кланынан аахпатахтар . Бытарыйан сылдьаллар , үптэрэ кыра , информация - бэчээт эйгэтигэр кыахтара суох үһү . Саҥа ананар бэрэсидьиэн үчүгэйдик сыһыаннастаҕына киниэхэ сыстыахтарын сөп эбит . - Туохха барытыгар эрэсиэп биэрэр кыах суох . Мин ийэм - аҕам хара үлэґиттэр этэ . Алта оҕоттон биир эрэ оҕобут дьыссаакка сылдьыбыта . Син киґи - хара буолан улааппыппыт . Иитии боппуруоґа дьиэ иґинэн син быґаарыллар этэ . Онно ханнык да бырабыыталыстыба орооспотоҕо ээ ! Киґи оҕотун бэйэтигэр сыґыаран , бэйэ кыґалҕатыгар чугаґатан илдьэ сылдьара иитии диэн ааттанар буоллаҕа . Киґиэхэ куґаҕаны санаама , эйэлээхтик олор , элбэх оҕолон диэн сүбэлииллэрэ . Олох олоруу , киґини иитэн таґаарыы киэбэ - киэлитэ бэйэҕиттэн ээ . Манна дойду барытын үрдүнэн итирдэр утахтары түүн атыылааһыны бобуу туһунан этиллэр . Бу сокуон барыла быйылгы дьыл бүтүөр диэри ситэн - хотон , ааҕыытын барытын ааһан олоххо киириэн сөп диэн сылыктыыллар . Оччоҕуна , 5 - тэн ордук кыраадыстаах бары итирдэр утахтар , ол иһигэр пиибэ эмиэ , түүн 12 чаастан сарсыарда 8 - ка диэри атыыламмат буолуохтара . - Билбэтим , ханна баҕар . Мантан ыраах эрэ буоллун . Дьокуускайга үчүгэй базалаах университет баар дииллэр , онно баран көрөрбүт дуу . . . Мелинда Дьи ² нээх аата Диана Мелинте . Кини Ньурба Чуукаарыттан т ³ рүттээх . Оскуолатын Чуукаарга бүтэрбит . Дьокуускайга СГУ пединститутугар психолог идэтигэр 3 кууруска ү ³ рэнэр . Кип - киэ ² харахтаах , боростуой сахаҕа улаханнык майгыннаабат , ол эрээри уу сахалыы са ² арар кыы ´ ы утары к ³ р ³ н олорон ыйытабын : Саха сирин силиэстийэтин кэмитиэтин быһаарыытынан , социальнай харысхал эйгэтин иһинэн үлэлиир « Комплексный центр социального обслуживания населения г . Якутска » диэн тэрилтэ дириэктэрэ холуобунай дьыалаланна . 2009 сылтан бу сыл бэс ыйыгар диэри дириэктэр бэйэтигэр , солбуйааччытыгар уонна кылаабынай булгаахтарыгар Үлэ уонна социальнай сайдыы министиэристибэтиттэн көҥүлэ суох Уйбаан Сэмэнэбис анал билии - көрүү өттүнэн толору бэлэмнээх эколог . Кини этэр этиитэ , туруорсар туруорсуута мэлдьитин геология , атом , медицина , экология наукаларын төрүттэригэр олоҕурбут буоланнар , сирэйгэ - харахха анньар толору дакаастабыллаахтар . Онтон Г . У . Эргис үлэтин суолтатын туһунан : « Саамай кэрэхсэбиллээҔэ Г . У . Эргис норуот былыргы сэһэнин - сэппэнин темаларынан наардааһыны оҥорбута . Учуонай фольклорист саха былыргы сэһэннэрин уонна кэпсээннэрин уон араас бөлөххө наардаабыта уонна олорго уопсайа 200 норуот айымньытын киллэрбитэ . Бу биһиэхэ , сахаларга , эрэ буолбакка атын норуоттар ааҔааччылара , чуолаан фольклорист учуонайдар киэҥник билсэллэригэр аналлаах бөдөҥ академическай таһаарыы буолар » диэн үрдүк сыана быспыта [ Илларионов , 1991 , с . 6 ] . Саха сиригэр , өрүү да буоларын курдук , « Биир ньыгыл Арассыыйа » баартыйа кыайда . Кулун тутардааҕы быыбарга бу баартыйа туруорбут дьонуттан 58 , 56 % - на кыайбыт буоллаҕына , бу сырыыга 73 % - ҥа тиийдэ . Онон киин толоруулаах кэмитиэккэ Уһук Илиннээҕи үлэни сүрүннүүр Г . Сахьянов Саха сиринээҕи толоруулаах кэмитиэт салайааччыта А . Ноевка махтанна . А . Ноев бары быыбардааччыларга өйөбүллэрин иһин махтанан туран , дьон - сэргэ үрдүк итэҕэлин түһэн биэрбэт курдук үлэлииргэ эрэннэрдэ диэн олохтоох салаа пресс - сулууспата иһитиннэрэр . Бу этиини народный Хурал диэн ааттанар Бурятия былааһын уоргана көрүөхтээх . Хурал дьокутааттара бэрэсидьиэннэрэ хайдах ааттаах буоларын быһаарыахтаахтар . Наговицын Чечня бэрэсидьиэнин Рамзан Кадыровы өйөөн , түргэн үлүгэрдик ити курдук быһаарыныы ылыммыта бэлиитикэ сүүрээнигэр сөп түбэһии буола сатааһын дуо ? Аныгыскынан уочаракка ким баарый ? Атырдьах ыйын 4 күнүгэр Нью - Йорк урукку мээрин Рудольф Джулиани кыыһа 20 саастаах Кэролайн маҕаһыыҥҥа 100 дуоллар иһинэн суумалаах косметика уоран тутуллубута . Бэҕэһээ , атырдьах ыйын 31 күнүгэр , ол кыыспытын суут уурааҕынан биир күҥҥэ күһэлэҥ үлэҕэ бириигибэрдээтилэр . Буруйун , хайыай , боруостуур буоллаҕа … « Улуу Туймаада Эбэ хотун улахан балтыгар , хоһоонньут эрэ хоһуйбут , ырыаһыт эрэ ыллаабыт Эңсиэли уйгу - быйаң хочотун ар5аа эңэригэр куруң - лааңкы мастардаах , курдуура лаңхалаах , чаркыллар сүүрүктээх Чаакыйа үрэ5ин биир түбэтигэр бур - бур буруолаах , кыстык угун са5а бала5аныгар , сырдык ыраас дууһалаах ийэттэн , булчут - алчыт Лэгэн уола Дьүөгүөрдээн диэн а5аттан айыллан төрөөбүт үһүбүн . Биир сааспын туолухпар диэри иринньэх , бар баас буолан , киһи көрөн дьулайыах үһүбүн . Ийэлээх - а5ам сүбэлэһэн баран , арааһа , о5о турумаара дьии санааннар , сайылыкка тахсыы са5ана күрэтэннэр , Андылаах диэн алааска олорор ийэм бииргэ төрөөбүт Махсыын диэн киһиэхэ иитиэххэ биэрэллэр . Онон төрөппүт таайбар иитиллэн киһи - хара буолбутум . Ол курдук олордохпутуна 6 саастаахпар А5а Дойду Улуу сэриитэ са5аламмыта . ~~2011 оны 02 - р сарын 20 Нийтэлсэн Сая дахь охин сарнай~~ Соторутааҕыта бырабыыталыстыба уочараттаах мунньаҕар сэрии уонна тыыл бэтэрээннэригэр олорор усулуобуйаларын тупсарар сыаллаах биир кэмнээх 30 тыһыынча харчы көрүллэр диэн бигэргэтиллибитэ . Балаһыанньа бигэргэтиллэн , билигин сэрии уонна тыыл бэтэрээннэригэр олорор усулуобуйаны тупсарыыга көрүллэр эбии харчы улуустарынан тыырыллыахтаах . Итиэннэ сорох сирдэргэ кыстык хаар түстэ - 10 - 12 см диэри халыҥ хаар түспүт . Бу күннэргэ циклон дьайыыта күүһүрүөҕэ - онон хаар түһүүтэ элбиэҕэ . Циклон бастаан хотугулуу - арҕаа оройуоннары хаарыйыаҕа , онтон үргүччү өрөспүүбүлүкэ атын өттүгэр кимэн киириэҕэ . Ааспыт нэдиэлэҕэ « АЛРОСА » хампаанньа управлениетыгар алмаас үлэһиттэрин « Профалмаас » диэн регионнааҕы идэлээх сойуустарын сүбэ мунньаҕа буолла . Манна алмаас тэрилтэтин салалтата , идэлээх сойуустар эппиэттээх үлэһиттэрэ кытыннылар . Хампаанньа инники кэскилэ , сабыылаах уопсастыбаттан аахсыйалаахтар аhаҕас уопсастыбаларыгар көһүүгэ 32 тыhыынча үлэһиттээх , өрөспүүбүлүкэ бөдөҥ тэрилтэтигэр социальнай хабааннаах бэлиитикэ хайдах - туох буолуой ? Үлэһит уонна тэрилтэ икки ардыгар түһэрсиллэр Кэлэктиибинэй дуогабарга уларыйыы баар дуо ? Үлэһиккэ эрэ буолбакка , Саха сирин олохтоохторугар барыларыгар тыын суолталаах боппуруос мунньахха көрүлүннэ . Онон биґиги , кырыы сирдэр олохтоохторо , сүіґү тібітүгэр кірүллэр харчы биґиги диэки эмиэ кірүллэрэ буоллар диэн баҕалаахпыт . Бүлүү , Ґіґээ Бүлүү уруулуу хотугу улуустары кытта быысаґар нэґилиэктэрэ ону эрэнэ кэтэґэбит . БµгµІІµ нµімэртэн ыла ыччакка аналлаах " Инники эрэллэрбит " саІа рубриканы аґан µлэлэтэбит . Манна спорка ситиґиилээх , атыттарга холобур буолар оскуола о ± олорун уонна студеннар кыайыыларын - хотууларын , олоххо кірµµлэрин , сыанабылларын туґунан суруктар бэчээттэниэхтэрэ . Ол курдук , бµгµІІµ сэґэргэґэр спортсмеммыт дуобакка о ± олорго 2003 , 2006 уонна 2009 сс . Россия , 2006 сыллаа ± ы Европа чемпиона , 2008 сыллаа ± ы " Азия о ± олоро " оонньуу республика фестивалын икки тігµллээх кыайыылаа ± а , призера Саша Сафонов буолар . Кини Дьокуускай куорат национальнай гимназиятын 11 - с кылааґын µірэнээччитэ . Саша быйыл норуоттар икки ардыларынаа ± ы спорт маастара буолла . Аан маІнай дуобат тумара толоонун умсугутуулаах алыбар іссі уґуйааІІа сылдьан ылларбыта . Онтон ыла билиІІэ диэри ыґыктыбакка кэллэ . Ґіґээ Бµлµµгэ алын кылааска µірэнэр сылларыгар о ± о спортивнай оскуолатын дуобакка тренерэ Сардаана Григорьевна Терентьева салайыытынан дьарыктаммыта . Куоракка кэлэн баран , Николай Николаевич Кычкин - I хара ± ын далыгар киирэн , киниэхэ эрчиллибитэ . Билигин республика ± а киэІник биллэр , µгµс о ± ону дуобат кірµІэр сиэтэн киллэрбит , Россия уонна Саха сирин µтµілээх тренерэ Мария Никитична Бырдыннырова салалтатынан дьарыктанар . Оттон кµрэхтэґиилэргэ Николай Николаевич - II арыаллыыр . Онон Кычкиннар дьиэ кэргэн эдэр дуобатчыкка оруоллара улаханын бэлиэтиир то ± оостоох . Саша быйыл оскуоланы бµтэрээри сылдьар буолан , иллэІ кэмэ суо ± ун тэІэ . Бу иннинэ дуобакка кµн ахсын биир да кµнµ кітµппэккэ дьарыктаммыт эбит буолла ± ына , билигин сµрµн бол ± омтотун µірэ ± эр , эбии дьарыкка уурар . Ол да буоллар , дуобатын ыґыктыбат . Тµгэн кіґµннэр эрэ , аныгы ыччат сиэринэн компьютер ніІµі эрчиллэр , билиитин хаІатарга кыґаллар . Ийэтэ Федора Григорьевна " Мир здоровья " аптека сэбиэдиссэйэ . Киниэхэ сµрµн тирэх буолар киґитэ . Эдьиийэ Маша математика уонна информатика институтун студена . Саша дуобаты таґынан велоспордунан µлµґµйэр . " Халлаан сылыйда да ± аны , миинэр миІэм бэлэсипиэт " , - диэн µірэ кэпсиир . Аан маІнайгы кµрэхтэґиитинэн 2000 сыллаахха Бµлµµгэ ыытыллыбыт кыттыытын аа ± ар . Кини бастакы дипломун , мэтээлин манна туппута . " Сµµс харахтаах дуобат оонньуурга уустук . Саамай сµрµнэ - тулуйан , тэґийэн олоруохха , толкуйдуохха наада " , - диэн дуобат оонньуутун кистэлэІин µллэстэр . Хас улахан кµрэхтэґии ахсын , ортотунан алталыы чаас олорор эбит . Ордук аан дойду чемпиона Александр Георгиевы кытта Ижевскэйгэ биирдиилээн уонна хамаанданан Россия чемпионатыгар оонньообут партиятын ійдіін хаалбыт . Киґи кµµстээх утарсааччылары кытта оонньоон сайдар диэн этэр . Сылга ортотунан алтата кµрэхтэґиигэ барабын диэбитин истэн : " Оттон µірэххин хайдах ситэ ± ин ? " - диэн ыйыппыппар : " Барытын ситиґэн иґэбин . Биллэн турар , эбии дьарыктанабын " , - диэн кэпсиир . СаІа оонньоон эрэр дуобатчыттарга утумнаахтык кµµскэ эрчилиннэххэ уонна кµрэхтэґиилэргэ кытыннахха эрэ тµмµк , ситиґии баар буолуо диэн бэйэтин ба ± а санаатын тиэрдэр . Этэргэ дылы , кµрэхтэґиилэргэ сылдьан араас дойдуну да кірір тµгэн µіскµµр . Сашаттан ханнык дойдуларга сылдьыбыккыный диэн ыйытыыбар : " Голландия , Германия , Болгария , Белоруссия , Эстония , Бельгия , Франция , Испания , Италия … " уон тарбах иґинэн баппат араас дойду аатын ааттаата . Хата : " Итинтэн да атын дойдуларга сылдьыбытым " , - диэн бэйэтэ тохтоото . То ± отун сатаан быґаарбата эрээри , саамай сібµлээбит дойдута Голландия эбит . Оттон сібµлµµр предметтэрэ - математика уонна обществознание . Ол да иґин , оскуола кэнниттэн экономическай эбэтэр юридическай идэлэри баґылыыр ба ± а санаалаах . Сашаттан ча ± ылхай специалист тахсарыгар эрэнэбит . Киниэхэ ситиґиилэри ба ± арабыт . Эґиги эмиэ кини курдук µрдµк чыпчааллары дабайыаххытын ба ± арар буоллаххытына , бэйэ ± итигэр барсар спорт кірµІµн сыымайдаан , Саша эппит сµбэлэрин тутуґуІ . Оччо ± о барыта табыллыа . Ба ± ар , кэнэ ± эски геройбут эн сылдьарыІ буолуо . Людмила ПОПОВА . Биґиги хас биирдии киґи , уопсастыба кыґалҕатын иґин эппиэтинэґи сүгэн кэлбит сэбиэскэй былаас билигин суоҕун , биґиги былыр үйэҕэ атын дойдуга олорорбутун ійдүіхтээхпит . Ол үтүітүн дуу , мікүтүн дуу туґунан боппуруос бүгүн турбат . Бүгүн хас биирдии киґи , дьиэ кэргэн дьылҕатын иґин эппиэтинэґи , бастатан туран , кинилэр тус бэйэлэрэ сүгэллэр . Ону тыйыс , ол эрээри сиэрдээх ырыынак сыґыана , бүгүІү олох ирдиир . Семен Васильевич оло ± ун устатыгар тіґілііх кырсаны туттарбытын киґи аа ± ан сиппэт . Булчут сырата таах хаалбата ± а 1984 сыллаахха Социалистическай µлэ геройун кыґыл кімµс сулуґун туттарбыттара . Өссө хонтуруоллуур киһи , тэрилтэ арыый аҕыйаата , сүгүн үлэлэтэр буолан эрэллэр диэн предпринимателлэр этэллэр . Урут үрүт - үөһэ , дьүүлэ - дьаабыта суох бииртэн - биир санэпид , ветеринар , полицейскай , инспектор , баһаарынай кэлэн түүрэйдииллэрэ . Билигин бэрэбиэркэ анал күннээх - дьыллаах буолла . 2011 сылга хонтуруоллуур уоргаттар хаһан бэрэбиэркэҕэ баралларын болдьоҕо интернеккэ киллэрилиннэ . Петр Васильевич Портнягин 1953 сыллаахха кулун тутар 27 кµнµгэр Чурапчы Мэлдьэхситигэр тіріібµтэ . Ґс сааґыттан Чакырга , бииргэ тіріібµт эдьиийигэр Анастасия Васильевна ± а иитиллибитэ . 1971 сыллаахха Чурапчытаа ± ы спортивнай интернат - оскуоланы бµтэрэн , Москватаа ± ы государственнай физкультурнай институт иґинэн баар тренердэр оскуолаларыгар µірэнэ киирэр . Ґірэ ± ин 1977 сыллаахха бµтэрэн , Чурапчытаа ± ы спортивнай оскуола ± а ШВСМ тренеринэн µлэтин са ± алыыр . Билигин Верхоянскайдаа ± ы о ± о спортивнай оскуолатын директора . Тустуу туґунан элбэх буклеттар автордара . 2003 сыллаахха " Ґіґээ ДьааІы тустууга маастардара " уонна 2005 сыллаахха " Чурапчы спортивнай оскуолатыгар µірэммит µтµілээх тренердэр " диэн кинигэлэри тутан - хабан таґаартарбыта . 2005 сыллаахха Верхоянскайга , спортивнай музей тэрийбитэ . Петр Васильевич - СР µтµілээх тренерэ , РСФСР уонна СР µірэ ± ириитин туйгуна , Ґіґээ ДьааІы улууґун уонна Верхоянскай куорат бочуоттаах гражданина . Петр Васильевичтыын биґиги тустуу ніІµі билсибиппит . Сыыстарбат буоллахпына , 1996 сыллаахха Иван Ярыгин бирииґигэр норуоттар икки ардыларынаа ± ы турнирга , тустуу туґунан санаа атастаґыыттан бодоруґан барбыппыт . Кини тренер ымпыктаах - чымпыктаах µлэтин толору баґылаабыт киґи быґыытынан , ханнык да балаґыанньа ± а сіптііх сыанабылы , сиэрдээх сэмэлээґини оІорорунан сіхтірір . Ол кини , специалист быґыытынан сиппитин - хоппутун кірдірір . Ити курдук , дірµн - дірµн кірµстэхпитинэ , тустуу туґунан ырытыґабыт , санаа атастаґабыт . Петр Васильевич элбэ ± и ырытар , µірэтэр , бэйэтин тапталлаах дьарыгар эргиччи дьо ± урдаах киґи . Ол сиэринэн , кэмин быґыытынан ситэн - хотон баран , аны суруйар идэнэн дьарыктанан , биґиги билсиибит - кірсµµбµт іссі дириІээбитэ . Бэйэ - бэйэбитигэр , µірµµбµтµн µллэстэн , оІорон таґаарбыт кинигэлэрбитин , буклеттарбытын бэлэхтэґэр µгэстэннибит . Јссі кыттыґан , истиІник саныыр до ± орбут Степан Юмшанов суруйууларын мунньан " Арай кини баара буоллар … " диэн кинигэни таґаартаран , а ± а табаарыспыт аатын µйэтиппиппит , кини киґи быґыытынан алама ± ай майгытыгар , айар талааныгар сµгµрµйэрбитин биллэрбиппит . Кинигэ оІорон таґаарыы - о ± о оонньуута буолбатах . Хас эмэ сылы быґа былаан быґыытынан , бэйэ ± э сыал - сорук туруорунан , тµґµмэхтэринэн µлэлиигин . Ол быыґыгар хаста эмэтэ кірсі ± µн , сµбэлэґэ ± ин . Бэйэ - бэйэбитигэр ыалдьыттаґан , бэркэ тапсан , ис дууґабытыттан ылсан µлэлээбиппит . Айар µлэ кистэлэІнэрин кэрдиис кэм быґыытынан биир - биир арыйталаан , бэчээт бородууксуйатын оІоґуллар хаачыстыбатыгар бэйэтэ туспа кірµµлээ ± ин , ирдэбиллээ ± ин итэ ± эппитэ , суруйар дьо ± урдаа ± ын кірдірбµтэ . Манна да ± атан эттэххэ , Петр Васильевич Россия Журналистарын союґун чилиэнэ буолар толору бырааптаах дии саныыбын . Хас да кинигэ , элбэх ахсааннаах буклет автора . Маны Ґіґээ ДьааІы улууґун редакцията мэктиэлиэн , бу боппуруоска µлэлэґиэн наада . Кини хаґан да ± аны " ону оІордум , маны кыайдым " диэн тµіґµн охсуммат , эбэтэр ситэ сыаналаабаттар диэн суІхарбат идэлээх . Ити эмиэ µтµі киґи майгыта . КэлиІІи кэмІэ кини , эмиэ айар талаана батарбакка диэххэ дуу , бэйэтин мунньуутуттан са ± алаан спортивнай музей тэрийэн , киэІ кэрэхсэбили тарта . Музей улам улаатан , бастаан утаа Ґіґээ ДьааІы спордун кірдірір аналлаах эбит буолла ± ына , билигин республика таґымыгар та ± ыста диир кыахтаахпыт . Дьэ , бу µлэ ± э биґиги эмиэ элбэхтик алтыґан , бэйэ - бэйэ ± э кімілісµґэн кэллибит . Ити туґунан " Дьулур ± аІІа " биир балаґанан суруллан турар . Аргыый а ± айдык сылдьан , бииртэн - биир сі ± µмэр µлэни бµтэрэн - оґорон , дьоІІо - сэргэ ± э , тіріібµт дойдуга µйэлээ ± и , сµппэти оІоро сылдьар а ± а табаарыґым Петр Васильевич , бэйэтэ этэринэн - Ґіґээ ДьааІы Бµітµрэ 55 сааґын туолар µірµµлээх кµнµнэн истиІник э ± эрдэлиибин итиэннэ сааґыра бардым диэн санаммакка , сµрэ ± ин - быарын ыйыытын толорон , оло ± ун µрдэлин эрдээхтик дабайан иґэригэр ба ± арабын . Петр ПАВЛОВ . Атырдьах ыйын 16 кµнµгэр ыытыллыбыт СР Правительствотын мунньа ± ар 20 боппуруос кірµлµннэ . Мунньа ± ы са ± алыырыгар премьер - министр Егор Борисов министрдэр олохтоох борудууксуйаны оІорон таґаарыыга , ол иґигэр маґы таІастааґыІІа сµрµн бол ± омтону ууралларыгар ыІырда . СайыІІы µлэлэр µмµрµйэн эрэллэр . БµгµІІµ туругунан , 300 тыґ . т ордук от бэлэмнэннэ . Ааспыт сыллаа ± ар 4 тігµл элбэх сенаж бэлэмнэниллибит . Правительство баґылыга Тыа хаґаайыстыбатын министерствота атырдьах ыйын 20 кµнµгэр диэри сµіґµ аґылыгын барыллааґын балансатын оІорон киллэрэригэр сорудахтаата . Ґлэ тэтимнээхтик баран иґэр . Халлаан туран биэрдэ ± инэ , отчуттар былааннарын ситэриэ этилэр . Кыстык суолунан оту тиэйии ороскуота аччатыллыахтаах . Ханнык эмит улууска кімі наада буолла ± ына , оту кµґµІІµ кэмІэ тиэйэри ситиґиэххэ наада . Таґа ± аґы уунан тиэйии былаан быґыытынан бара турар . Кыстыкка бэлэмнэнии µлэтэ график быґыытынан ыытыллар . Оскуолалары µірэх дьылыгар , кыстыкка бэлэмнээґиІІэ эбии µлэни ыытыы соруга турар . Халаан уутугар эмсэ ± элээбит Орто Халыма улууґугар чілµгэр тµґэрии µлэтэ быстар мілтіх . Республика органнара дьаґалы бытааннык ылыналларыттан µлэ тардылынна . Ґлэ хаамыытын тэтимирдэр сорук турар , то ± о диэтэр кыґыІІы кэм Орто Халыма ± а киин улуустардаа ± ар эрдэ са ± аланар . Арктическай улуустары о ± уруот аґынан хааччыйыыга ааспыт сыллардаа ± ы опыты учуоттуохха наада . Республика суотугар тиэйиллэр хортуоппуй 30 - 40 % былырыыІІыга диэри µлµйэн , буорту буолан тиийэрэ . О ± уруот аґын ыытыах иннинэ хаачыстыбатын хайаан да кірµллµіхтээх . Саха Республикатын Президенэ биэрбит сорудахтарын толорорго улахан бол ± омто ирдэнэр . Атырдьах ыйыгар республикабытыгар Российскай Федерация регионнаа ± ы сайдыыга министрэ Владимир Яковлев , µірэх министрэ Геннадий Фурсенко , Росатом салайааччыта Сергей Кириенко кэлэллэрэ кµµтµллэр . Атырдьах ыйын 22 кµнµгэр СР Правительствота улуустар баґылыктара кыттыылаах мунньа ± а буолуо ± а . Биир сµрµн боппуруос быґыытынан Саха Республикатыгар хамнас алын кээмэйин туґунан регионнаа ± ы сібµлэґии тексэ кірµлµннэ . 2007 сыл муус устар 20 кµнµгэр Российскай Федерация " Ґлэ тілібµрµн алын кээмэйин туґунан " уонна да атын сокуоннарыгар уларытыылары киллэрии туґунан сокуон ылыллыбытынан сибээстээн , µс ірµттээх сібµлэґии тµґэрсиллиэхтээх . Сібµлэґии барылын тексигэр сурулларынан , 2007 сыл бала ± ан ыйын 1 кµнµттэн республика бюджетнай эйгэтин µлэґиттэрин хамнастарын алын кээмэйэ 3 тыґ . 500 солк . тэІнэґиэхтээх . Бу тиґиккэ федеральнай уонна муниципальнай бюджеттартан хамнастанан олорор µлэґиттэр киирбэттэр . Сібµлэґии Правительство сібµлэІин ылла , аны µс ірµттээх комиссия кірµµтµгэр барар . Салгыы республика Правительствота бастакы медицинскэй - санитарнай кімінµ оІорор фельдшерскэй - акушерскай пууннар коллективтарын µлэлэрин хаачыстыбатын уонна медицинскэй кімінµ тіґі оІороллорун сыаналыырга критерийдэр тустарынан Балаґыанньаны ылынна . " Азия о ± олоро " дойдулар икки ардыларынаа ± ы спортивнай оонньуулары µбµлээґин боппуруоґун кірдµлэр , ороскуот сметатын бигэргэттилэр . Оттон ким µбµлµіхтээ ± ин боппуруоґугар быґаарыыны ылымматылар , Ґп министерствотын иґинэн оробуочай білі ± µ тэрийиэххэ диэн буолла . Салгыы Правительство мунньа ± ар µлэлээх буолууга кімі дьаґаллары ыытыы , саастарын ситэ илик о ± олор кірµµтэ - истиитэ суох сылдьыыларын , баґаартан кутталы сэрэтии , нэґилиэнньэ дьарыктаах буолуутун уонна да атын боппуруостар кірµлµннµлэр . Кирилл Черепанов . Егор Борисов эдэр боксёрдары кытта кірµстэ СР Правительствотын Председателэ Е . А . Борисов бэс ыйын 30 кµнµгэр Правительство дьиэтин Республика саалатыгар , " Азия о ± олоро " оонньуу бокска сµµмэрдэммит хамаандатын уонна тренердэрин кытта кірµстэ . Кірсµґµµгэ СР физическэй культура ± а уонна спорка государственнай комитетын председателэ М . Д . Гуляев , СР бокска федерациятын бастакы вице - президенэ И . М . Андросов , бокс федерациятын толорооччу директора А . А . Попов , сµµмэрдэммит хамаанда сµрµн тренерэ К . С . Бурцев , 6 № - дээх о ± о спортивнай оскуолатын директорын солбуйааччы М . А . Куприянов уонна тренердэр Ю . В . Майоров , Л . С . Соломонов , А . Н . Каратаев кыттыыны ыллылар . Егор Афанасьевич бу кірсµґµµгэ " Азия о ± олоругар " 19 тас дойдуттан уонна 27 - тэн тахса РФ субъегыттан 3200 кэриІэ киґи кыттарын иґитиннэрдэ . Кини Правительство салайааччыта уонна СР бокска федерациятын президенэ буоларын быґыытынан : - - Саха Республиката оонньууларга эппиэтинэстээхтик бэлэмнэнэр . Спортсменнарбыт , кинилэр иннилэригэр сµктэриллибит эппиэтинэс µрдµгµн ійдµµллэр . Бу - - республика , Россия чиэґэ . Биґиги боксёрдарбытыттан Георгий Балакшин , Афанасий Поскачин курдук кµµстээх спортсменнары иитэн таґаарыахтаахпыт . Биир дойдулаахтарбыт , кірііччµлэрбит биґигини ійµіхтэрэ , - - диэн санаатын µллэґиннэ . Оттон бокс хамаандатын сµрµн тренерэ Константин Бурцев сµµмэрдэммит хамаанда уонна боксанан дьарыктанар бµттµµн республика о ± олорун аатыттан республика федерациятыгар махталын биллэрдэ . Федерация кімітµнэн былааннаммыт сбордар хойутааґына , уларытыыта суох ааспыттарын бэлиэтээтэ . Ону тэІэ бэлэмнэнии хайдах быґыылаахтык барбытын иґитиннэрдэ . О ± олор республика чиэґин кімµскµµргэ бэлэмнэрин эттэ . Ол курдук , 46 кг ыйааґыІІа Саша Никулин лидердээн иґэрин , ону тэІэ киниэхэ эрэллэрэ улаханын биллэрдэ . Оттон 57 кг ыйааґыІІа Георгий Пахомов бастыІнар кэккэлэригэр сылдьар эбит . Маны таґынан тренер Максим Ширяевы , Виталий Шипкову эмиэ бэлиэтээтэ . Онон хамаанда кыа ± а биир кэлимин , сорох атын кірµІнэр уустук со ± ус балаґыанньалаах эбит буоллахтарына , боксёрдар µчµгэй усулуобуйа ± а сылдьалларын ыйда . Салгыы СР бокска федерациятын бастакы вице - президенэ И . М . Андросов : - - ТыІааґыннаах киирсиилэр иннилэринэ сµµмэрдэммит хамаанда СР Правительствотын Бэрэссэдээтэлин , Федерация президенин кытта кірсµґµµлэрэ µтµі µгэскэ кубулуйан эрэр . Ааспыт сылга Россия чемпионатын иннинэ улахан дьоІІо республика сµµмэрдэммит хамаандатын кытта кірсµґµµ буолбута . Эґиги кинилэри солбуйааччылар буола ± ыт . " Азия о ± олоро " оонньууларга эдэр боксёрдар сіптііх µчµгэй кірдірµµнµ ситиспиттэрэ , - - диэн эттэ . Тµмµккэ , Егор Борисов о ± олорго туґаайан : " Эґиги олорор миэстэлэргитигэр миниистирдэр , республика салайааччылара олороллор . Эґиэхэ улахан эппиэтинэс сµктэриллибитин умнуо суохтааххыт , бу кµрэхтэґиилэртэн республика инникитэ тµстэнэр . Бµтµн республика ± ыт , оскуола ± ыт , тіріппµттэргит , до ± отторгут чиэстэрин кімµскµµгµт . Ситиґиилэри ба ± арабын " , - - диэн туран , республика чиэґин кімµскµіхтээх эдэр боксёрдары хас биирдиилэрин а ± аларын ааттарын ааттаталаан туран , ійдібµнньµк бэлэх туттарда . Оттон республика аатын ааттатыахтаах эрэллэрбит бокска 24 хамаанда 170 спортсменын кытта кµін кірсіргі бэлэмнэрин эттилэр . Людмила ПОПОВА Киллэрдилэр . Киґим ону - маны бары кэпсэтэр , бэрт элэккэй сымна ± ас киґи буолан кіґµннэ . Миигин кытта µксµн о ± ону сахалыы иитии - µірэтии туґунан кэпсэтэр , мин тугу саныырбын тµіргµлэґэр . Кэпсэтии кэнниттэн « Туох эрэ уочараттаах , бірµкµтэ суох хампаанньа са ± аланан эрэр быґыылаах » диэн испэр ытырыктата санаатым . Холобур , ЮКОС хампаанньа сабыллар сураҕа тарҕаннаҕына , сүүһүнэн тыһыынча үлэһит уулуссаҕа тахсыа турдаҕа . Ыҥырыа уйатын тоҕо тардарга улахан наадата суох . Онуоха эбии , Ходорковскай кэнниттэн Арассыыйа туллар тутааҕын - ньиэп салаатын - омук дойдуларга атыылааһын хайаттан хаар суулларын курдук барыахтаах этэ . Туох да диэбит иһин , ЮКОС курдук хампаанньа хаһаайына дойдуга бэлитиичэскэй кириисиһи хаһан баҕарар тоҕо тардыан сөп этэ . Уус - Алдан улууґун Сыырдаа ± ар , Майа ± атта Бэрт Хара тіріін - µіскээн , олорон ааспыт алааґыгар - - Кыыс ХаІа ± а куйуурдааґыІІа республикатаа ± ы кµрэхтэґии буолан ааста . Куйуурдааґыны Россия физкультура ± а уонна спорка µтµілээх µлэґитэ П . П . Готовцев салайааччылаах республикатаа ± ы " Урожай " общество иилээн - са ± алаан ыытта . Маны таґынан кµрэхтэґии спонсордарынан Тыа хаґаайыстыбатын министерствота , " Биир ньыгыл Россия " партия Саха сиринээ ± и салаата , Уус - Алдан улууґун , Бэрт Ууґун нэґилиэгин тэрилтэлэрэ , олохтоохторо буоллулар . Саха сирин тыйыс айыл ± атыгар ібµгэлэрбит µйэлэри туораабыт , ілбіт - сµппэт тыыннаан хаалларбыт дьарыктарын , ійдірµгэр - сµрэхтэригэр сіІірдін , эттэригэр - хааннарыгар иІэринэн дьарыктаналларын ааґан , онно іссі µµнэр кілµінэни уґуйар - µірэтэр µгµс дьоннордоохпутун илэ харахпынан кірін , кэпсэтэн сµрдээ ± ин астынным . Кµрэхтэґиигэ , балаґыанньа быґыытынан саастарынан араарыллан биэстии киґилээх а ± ыс хамаанда , ол иґигэр МэІэ - ХаІаластан ТіІµлµ икки , Павловскай , Хапта ± ай , Намтан Арбын , Уус - Алдантан Курбуґах уонна олохтоохтор икки хамаанданан кытыннылар . Хамаанда іссі элбэх буолуо ± ун , бу кµн куоракка эмиэ манныкка моґуоннаах кµрэхтэґии ыытыллан , µгµс хамаандалар онно барбыттар . Кинилэр бука кэлин хомойдохторо буолуо , то ± о диэтэххэ , Кыыс ХаІа ± а бу дьарык бары ааттаахтара - суоллаахтара аат - ааттаан кэлбиттэр уонна Улуу эбэ да атыІыраабата , сылаас хара ± ынан кірді . Икки аІаар чаас устата 659 киилэ 300 грамм балыгы куйуурдарыгар кµійэн - µтэйэн киллэрдэ . Кµрэхтэґии бастакы кірµІµнэн - ойбону алларыыга ким дьолуолаах туттуулаа ± ын быґаарыы буолла . Онно 18 - 40 саастаахтарга Хапта ± айтан бааґынай хаґаайыстыба µлэґитэ , быйыл эмиэ маннык кµрэххэ МэІэ - ХаІалас улууґун кыайыылаа ± а буолбут , 30 саастаах Владислав Иванов 1 м 30 см курдук халыІнаах мууґу 9 мµн . 8 сік . иґигэр 50 см диаметрдаах ойбону алларан кыайыылаа ± ынан та ± ыста . Сорохтор ба ± ар мууґу тэґэ анньан ууну таґаардыІ да бµтэр дииллэрэ буолуо да , оннук буолбатах эбит . 50 см диаметрдаах анал тимир ойбоІІор туох да дьиэгэ суох тіттірµ - таары киирэр - тахсар эрэ буолла ± ына бµтэрбит аатыра ± ын . 41 - 60 саастаахтарга ТіІµлµ бастакы хамаандатыттан муус алларыытыгар республика µс тігµллээх муІутуур кыайыылаа ± а Игнат Шестаков бу да сырыыга кими да тутуґуннарбата , 7 мµн . 12 сік . алларан , холкутук бастаата уонна муІутуур тµргэн бириэмэни кірдірді . Ойбон алларыы саамай хатыґыылаах киирсиитэ 60 - тан µіґэ саастаахтарга буолла . Ол курдук , бу біліххі оскуола ± а µірэнэр эрдэхтэриттэн спорт араас кірµІнэригэр эрбии биитин курдук эрийсибит эт саастыы , 64 - гэр сылдьар ТіІµлµттэн Исак Катакинов уонна республика 9 тігµллээх кыайыылаа ± а , куйуур спорт кірµІµн быґыытынан сайдыытыгар улахан іІілііх Хапта ± айтан Прокопий Андреев икки ардыларыгар буолла . Бу сырыыга кыайыы ірігійі халбас харата ойбону 12 мµн . 18 сік . алларбыт Катакиновка тосхойдо . 17 - гэр диэри саастаахтарга бастаабыт Хапта ± ай ыччата Сережа Васильев уонна кинитээ ± эр іссі эрдэ бµтэрэн баран , шаблонун кэмигэр хостообокко иккис буолбут ТіІµлµ ыччата Саша Петров эр дьонтон тµргэн бириэмэни кірдірін сіхтірдµлэр . Манна диэн эттэххэ , муус халыІа чугас да сытар ойбоннорго араас буолар эбит . Бастаабыт икки уол уонна бары эдэр кыттааччылар " Биир ньыгыл Россия " политисполкомун салайааччыта А . И . Ноев илиититтэн анал уонна ійдібµнньµк бириистэри туттулар . Сµрµн кµрэххэ - куйуурдааґыІІа икки аІаар чаас устата 153 , 9 киилэ балыгы туппут ТіІµлµ маІнайгы хамаандата бастакы , 120 кг кірдірµµлээх Хапта ± ай иккис , 104 , 2 киилэни ылбыт Сыырдаах иккис хамаандата µґµс миэстэ буоллулар . Уопсай хамаанданан кыайыылаа ± ы быґаарыыга " МуІутуур улахан собо " диэн эбилик номинация ± а бастакы ТіІµлµ - 1 , иккис Хапта ± ай , µґµс Сыырдаах - 2 хамаандалара буоллулар . Кµрэхтэґии бµтµµтµгэр ыытыллыбыт ойбону алларыыга муІутуур кыайыылаа ± ы быґаарыыга Игнат Шестаков бу да сырыыга кимиэхэ да дьиэк биэрбэккэ бастаан , олохтоохтор 4 тыґыынчалаах бириистэрин ылыан ылла . Онон уопсай хамаанданан тµмµккэ Александр Петров , Василий Шепелев , Игнат Шестаков , Дмитрий Иванов уонна Исак Катакинов састааптаах Хотун ТіІµлµ бастакы хамаандата кыайыылаа ± ынан та ± ыста . Иккиґи Сергей Васильев , Владислав Иванов , Гаврил Яковлев , Павел Костромыкин уонна Прокопий Андреев састааптаах хапта ± айдар , µсµґµ Павел Бурцев , Михаил Данилов , Владимир Слепцов , Эдуард Федоров , Николай Копырин састааптаах Сыырдаах хамаандата ыллылар . Кыайыылаахтар Майа ± атта Бэрт Хара міссµіннээх а ± ыс тыґыынча сыаналаах , быйыл аан маІнай оонньоммут " Урожай " общество кіґі сылдьар тупса ± ай кубогын , харчынан бирииґи ыланнар µірдµлэр - кіттµлэр . Кµрэхтэґиини олохтоохтор , Майа ± атта удьуордара , улуус депутата , " Урожай " салайааччыта Виктор Портнягин , нэґилиэк баґылыга , тустууга ССРС спордун маастара Василий Шепелев ис сµрэхтэриттэн кыґаллан - мµґэллэн , кыайа - хото тутан тэрийдилэр . Улуус баґылыга В . Д . Троев , " Биир ньыгыл Россия " политисполкомун салайааччыта А . И . Ноев , Бэчээт департаменын салайааччыта Ф . П . Пестряков уо . д . а . салайааччылар улахан суолта биэрэн , быыс булан кэлэн кірдµлэр - иґиттилэр , кіхтііх кыттыыны ыллылар . Иннокентий ПТИЦЫН . Хаартыска ± а : 1 . В . Д . Троев уонна А . И . Ноев ойбон алларыытыгар кырдьа ± астарга кыайыылаах Исак Катакиновтыын . Автор тµґэриитэ . Биґиги республикабытыгар киґи ілµµлээх массыына саахалланыыта тахсыталыыра элбээн иґэр . Ол курдук , ааспыт сыл ахсынньы 23 кµнэ µµнэр тµµнµгэр , тµµн 1 чаас са ± ана , Јлµінэ - Халыма федеральнай суол 159 километрыгар , Чурапчы сэлиэнньэтиттэн чугас " КамАЗ " ( бензовоз ) уонна " УАЗ " массыына харсыґаннар 3 киґи ілбµтэ , 6 киґи араас эчэйиини ылбыта . Салгыы » Кинилэр Иркутскайга тиийээттэрин кытта горняктары көңү көтүүгэ өрүү инники кэккэђэ сылдьыбыт дьону , кинилэр ортолоругар Сунтаар киэн туттар киһитэ , аатырбыт тустуук Күүстээх Андрей Варламович Николаевы уонна да атын бэлиэ уолаттары туспа арааран ханна эрэ илдьэ барбыттар . Ордон кэлбит дьон кинилэри ханна илдьибиттэрин билбэт этилэр , быһа таайан « охсуһууну тэрийдигит » диэн дьүүллүү илдьибиттэрэ буолуо дииллэрэ . Кинилэр дьылђалара сэрии бүтүөр дылы биллибэккэ турбута . Затем 22 сентября 2007 года подписывается Постановление Правительства РФ о введении НСОТ работников федеральных бюджетных учреждений . Пункт 2 этого Постановления гласит : « Ввести с 1 сентября 2007 года по 31 декабря 2008 года для работников федеральных бюджетных учреждений НСОТ в соответствии с настоящим постановлением » . Вот так . Ввести и все . А что ввести ? А то , что найдете нужным , а там хоть трава не расти ! ~~3 . Кэнгириэстэн уонна Саха сиригэр кэлииттэн тугу күүтэҕитий ?~~ Москва ± а µлэлээґин тµмµгµнэн Саха Республикатын Президенэ В . А . Штыров " Саха " НКИК корреспонденыгар биэрбит интервьюта Москва ± а бара сылдьыым сµрµн событиетынан Российскай Федерация Куттал суох буолуутун национальнай сэбиэтин мунньа ± ар кыттыым буолла . Онно олус улахан суолталаах боппуруос - Дальнай Востокка национальнай куттал суох буолуутун туругун боппуруоґа кірµлµннэ . Салгыы » Биһиги сүрүн сыалбыт аныгы ирдэбилгэ толору эппиэттиир саха уонна нуучча тылларын алтыһыннаран үѳрэтэр билингвальнай үѳрэх кинигэтин кэмпилиэгин оҥорор « Два языка - два крыла » ( Икки тылыҥ - кѳтѳр кынатыҥ ) бырайыагы былаанныыбыт . Бу бырайыак олоххо киирдэҕинэ үгүс учуонай методистар , бастыҥ учууталлар элбэх сыл иитиэхтээбит баҕалара олоххо киириэ , икки тылы тэҥинэн баһылааһын технологията олохтонуо диэн эрэнэбит . Оло ? хо эргийэр киинэ - ки ? и . Ки ? и оло ± ун , тыыннаах айыл ± а , тыыннаахтар сы ? ыаннарын ту ? унан к ? рµµлэр оло ? хо философиятын сµрµн ? тт ? буолар . Айыл ± а туґунан сахалар кірµµлэригэр сахалыы биосфера ійдібµлэ баар буолуон сіп эбит диэн уонна бу ійдібµл космос куйаарынан эІсэн тыыннаах эйгэни биир кэлим ситим оІорон кірдірір , итини тэІэ тыыннаах эйгэ ± э киллэрэн саха дьоно киґи - аймах уонна саха киґитин оло ± ун кіріллір эбит диэн киґи олус сі ± ір . Оттон Р . Ф . Абдеев " Философия информационной цивилизации " диэн кинигэтигэр хатылана турар эргииртэн ( цикличность ) олох µіскµµр диэниттэн сиэттэрэн олох араас кірµІэ баар буолуон сіп эбит диэн санаа ± а кэлэ ± ин . Ол курдук , биґиги планетабыт эрэ хатылана турар эргиирдээх буолбатах буолла ± а дии , планеталар системалара , галактика уонна бµтµн космос куйаара барыта хатылана турар эргиирдээх ( цикличность ) буолла ± а . Аны туран эргиир тіґінін кµµстээ ± ий уонна тіґінін уґун кэмІэ буолар да соччонон олох µіскµµр кыырпахтара кыра буолуохтарын син . Били миэлиІсэ мэлиирин курдук . Оччо ± о тіґінін кµµскэ уонна уґуннук эргийэр да ( холобур , космическай таґымІа ) , соччонон ол эргииргэ µіскµµр олох олус кыра кыырпахтан турар ( " чараас эйгэ " ) уонна тіґінін кыырпа ± а кыраный да , соччонон кµµстээх буолуон сіп . Чуолаан бу кµннэр тустарынан эттэххэ , саха литературата дьоґуннук сайдан кэллэ . Россия ± а эрэ буолбакка , аан дойдуга биллэр литература буолла . Холобура - " Из века в век " антология уонна биґиги союзпут таґаарбыт Саха сирин Суруйааччыларын союґун туґунан кинигэ . Бу биґиги литературабыт сайдыбытын , модьураабытын туоґулууллар . Онон бу кµннэргэ биґиги союзпутугар талааннаах ыччат киирэригэр ба ± арабын . Саха литературата ылбыт тэтимин ыґыктыбакка , эрчимнээхтик , талааннаахтык µлэлээтин . * * * Муус устар 14 кµнµгэр А . Адан 2 акталаах « Жизель » балета турда . Сµрµн партиялары ыалдьыттарбыт Красноярскайдаа ± ы опера уонна балет театрын солиґа , « Арабеск » норуоттар икки ардыларынаа ± ы уонна Г . Уланова аатынан Бµтµн Россиятаа ± ы куонкурустарга I степеннээх лауреат Анна Оль ( Жизель ) , Казаннаа ± ы М . Джалиль аатынан академическай театр солиґа , Татарстан µтµілээх артыыґа , Россия государственнай бириэмийэтин лауреата Нурлан Канетов ( Альберт ) , Киевтээ ± и Т . Шевченко аатынан академическай театр солиґа , Украина µтµілээх артыыґа , норуоттар икки ардыларынаа ± ы куонкурустар лауреаттара Татьяна Голякова ( Мирта ) толорон кірііччµлэргэ ча ± ылхай тµгэни бэлэхтээтилэр . Биґиги солистарбытыттан « Хаарыан хампа . . . » республикатаа ± ы театральнай бириэмийэ лауреата Ренат Хон ( Ганс ) , СР µтµілээх артыыґа Екатерина Тайшина ( Жизель дьµігэтэ ) , СР народнай артыыстара Гульнара Дулова ( Батильда ) , Игорь Мясоедов ( Герцог ) уо . д . а . µІкµµлээтилэр . Маассабай сценаларга театр труппата уонна хореографическай училище студеннара кытыннылар . Оркестры Казахстан Абай аатынан Алма - Ата академическай театрыттан Нуржан Байбусинов дирижердаан спектакль сонун до ± уґуолланна . Салгыы » Аҕа дойду Улуу сэриитин сылларыгар саха фольклорун эргэрэн эрэр жанрдара : алгыс , кырыыс , ордук күүскэ дьиэлиҺийэн , эҥсиллэн иҺиллибиттэрэ . Хаар маҥан баттахтаах аар аҕалар , күн күбэй ийэлэр « кɵрдɵр харахтарын дьүккэтэ , кɵмүрүйдэр сурэхтэрин чопчута » кыргыс толоонугар барарыгар « охтоохтон охтубатын , саалаахтан самныбатын » туҺугар алгыс алҕаан ыыталларын үгүстүк истиэххэ , кɵрүɵххэ сɵп этэ . С . А . Зверев « Аҕа алгыҺа » , Е . М . Федоров « Армияҕа атаарыллааччыга алгыс » , М . Т . Шараборин - Кумаарап « Ийэ дойду кɵмүскэлигэр » диэн улахан тойугар Ийэ дойду кɵмүскэлигэр барааччыларга кэс тыллар этиллибиттэрэ . Бу алгыстарга бэрт кыратык да санаа сүɵм түҺүүтэ , кут - сур тостуута суох , тɵттɵрүтүн ɵҺɵгɵйдɵɵх ɵстɵɵҕү Советскай Ийэ сир урсунуттан урусхаллааҺыҥҥа биир бигэ эрэнии , кыайыыга кынаттыыр ɵрɵ күүрүүлээх сүгэ - балта тыллар дуораҺыйбыттара . ( Манчаары спартакиадатын историятыттан ) 1968 сыллаахха уобаластаа ± ы " Урожай " спортивнай общество ( председатель А . Е . Алексеев ) Саха АССР Министрдэрин Сэбиэтин физическэй культура ± а уонна спорка комитетыгар спорт национальнай кірµІнэрин сайыннарыыга уонна киэІник тар ± атыыга анаан , саха норуотун номоххо киирбит геройа Манчаары Баґылай бирииґигэр спартакиаданы тэрийэн ыытарга этии киллэрбитэ . Онон 1968 сылтан са ± алаан " Урожай " спортивнай общество спорт национальнай кірµІнэригэр республика ± а саамай улахан таґымнаах - - Манчаары спартакиадатын µгэс быґыытынан тэрийэн ыытар буолбута . Са ± алааччыларынан уонна тэрийээччилэринэн Саха сиринээ ± и " Урожай " ДСО председателэ А . Е . Алексеев , кини солбуйааччыта К . Г . Ларионов , Дьокуускай куорат " Урожай " обществотын председателэ И . С . Протодьяконов уонна спартакиада кылаабынай судьуйата И . П . Ушницкай буолбуттара . Спартакиада программатыгар хара ааныттан сахалыы ыстаныылар , хапса ± ай , гиирэ спорда , о ± унан ытыы , мас тардыґыы , онтон кэлин араас дистанцияларга сµµрµµлэр , хотугу многоборье , остуол оонньууларын кірµІнэрэ киирбиттэрэ . Онон 1968 сылтан са ± алаан бу кµІІэ диэри барыта 17 спартакиада ыытыллан кэллэ . Дьокуускайга буолбут Манчаары бирииґигэр бастакы спартакиада ± а республика 12 оройуонуттан барыта 253 спортсмен кыттыыны ылбыта . Кµрэхтэґии сааґынан араарыллыбыт тµірт білі ± µнэн : 18 - гар , 35 - гэр , 45 - гэр диэри уонна 45 - тэн µіґэ саастаахтарга ыытыллыбыта . Маннык дьаґал , бастатан туран , кµрэхтэґиигэ элбэх киґи кыттарын хааччыйбыта . Спорт ветераннара , урукку чемпионнар - - кµннээн - кµінэхтээн кµрэхтэґэ сылдьар спортсменнары , эдэрдэри кытта биир стадиоІІа кµрэс былдьаґан , этэргэ дылы , кілµінэлэр солбуґууларын эстафетатын быґыытынан кістµбµтэ . Сахалыы ыстаныыларга спартакиада бастакы чемпионунан оччотоо ± уга СГУ студена , кэлин уос номо ± ор киирбит Николай Санников буолбута . Кини ыстаныы µс кірµІµн тµмµгµнэн 125 м 12 см кірдірµµлэммитэ . Оттон сааґырбыт спортсменнар біліхтірµгэр П . М . Бекренев уонна В . Васильев ситиґиилээхтик кыттыбыттара . Ити курдук , бастакы спартакиада хапса ± айга абсолютнай чемпионунан биллиилээх тустуук , ССРС тыатын сирин спортсменнарын икки тігµллээх чемпиона Владимир Андросов буолбута . Хапса ± айга эр дьон білі ± ір ыйааґыннарын бэрээдэгинэн чемпионнаабыттара : 53 кг - Трофим Алексеев ( Бµлµµ ) , 58 кг - Вячеслав Карпов ( Чурапчы ) , 64 кг - Иннокентий Халдеев ( Уус - Алдан ) , 72 кг - Егор Прокопьев ( Ґіґээ Бµлµµ ) , 80 кг - Семен Алексеев ( Бµлµµ ) , 80 - тан µіґэ кг - Иван Заровняев ( Уус - Алдан ) . Мас тардыґыытыгар спартакиада бастакы чемпионунан Амма оройуонун Эмис біґµілэгиттэн тірµттээх Андрей Захаров буолбута . Иккис - µґµс миэстэлэри Е . Гольдеров ( Ґіґээ Бµлµµ ) уонна Е . Егоров ( Сунтаар ) ылбыттара . Гиирэ спордугар Дьокуускайтан А . Хворов уонна МэІэ - ХаІалас оройуонун Хорообут біґµілэгиттэн Юрий Шишигин кыайбыттара . О ± унан ытыыга , спорт бу кірµІµн республика ± а бастакынан кі ± µлээбит Павел Михайлович Стасов , кини иитиллээччилэрэ Ульяна Сидорова ( Морфунова ) , Коля Оконешников уонна Шура Христофорова бэйэлэрин саастыылаахтарыгар бастаабыттара . Манчаары спартакиадатын хамаанданан тµмµгэ 1977 сылтан хотугу улуустарга туспа таґаарыллар буолбута . 1999 сыллаахха Ытык Кµілгэ ыытыллыбыт 16 - с спартакиада кэнниттэн " Манчаары оонньуулара " араас биричиинэнэн алта сыл устата ыытыллыбакка сылдьан баран , 2005 сыллаахха Манчаары Баґылай тіріібµтэ 200 сылыгар анаан МэІэ - ХаІалас улууґун киинигэр Майа ± а 17 - с спартакиада тэриллибитэ . Бу спартакиада бэйэтин таґымынан , кыттааччытын ахсаанынан , киэІ хабыытынан инники спартакиадалары биллэрдик баґыйбыта . Спартакиада геройдарынан национальнай ыстаныыларга уґулуччу кірдірµµлэри ситиспит Виталий Васильев , Юрий Гаврильев , хапса ± айга абсолютнай чемпион Николай Чукров , мас тардыґыыга муІутуур кыайыылаах Николай Колодко , многоборье ± а тэІнээ ± ин булбатах Николай Дьяконов , чэпчэки атлет Татьяна Жиркова , гиирэ анньааччы Сергей Меркулин уо . д . а . буолбуттара . МэІэлэр хаґан ба ± арар буоларыныы , кµрэхтэґиини µрдµк тэрээґиннээхтик , бырааґынньыктыы быґыыга - майгыга ыыппыттара . Бу да сырыыга спорт национальнай кірµІнэригэр " Манчаары оонньуулара " 18 - с спартакиаданы 375 сыллаах µбµлµійµн бэлиэтиир Бµлµµ куората µрдµк тэрээґиннээхтик тэрийэн ыытарыгар эрэнэбит . Бэчээккэ бэлэмнээтэ Петр ПАВЛОВ . Хаартыскаларга : 1 . Манчаары Баґылай бирииґигэр спартакиаданы тірµттээбит " Урожай " ДСО уобаластаа ± ы сэбиэтин салайааччылара ( хаІастан уІа ) : председатели солбуйааччы К . Г . Ларионов , председатель А . Е . Алексеев уонна " Урожай " Дьокуускай куораттаа ± ы сэбиэтин председателэ И . С . Протодьяконов . 2 . Бастакы спартакиада кылаабынай судьуйата И . П . Ушницкай Саха АССР Министрдэрин Сэбиэтин иґинэн физкультура уонна спорт комитетын председателэ С . И . Алексеевка , " Урожай " уобаластаа ± ы сэбиэтин председателин солбуйааччы К . Г . Ларионовка уонна ЫБСЛКС обкомун секретара В . В . КириллиІІэ араапардыыр ( 1968 сыл , бэс ыйа , Дьокуускай ) . Хаартыскалар А . В . Васильев - КЈрдҐгэн архыыбыттан туґанылыннылар . Манчаары спартакиадаларын кыайыылаахтара 1968 , Дьокуускай ( 12 хамаанда , 253 кыттааччы ) : 1 - кы миэстэ - Ґіґээ Бµлµµ , 2 - с миэстэ - Уус - Алдан , 3 - с миэстэ - Чурапчы . 1969 , Майа ( 16 хамаанда , 350 кыттааччы ) : 1 - кы миэстэ - Ґіґээ Бµлµµ , 2 - с миэстэ - Уус - Алдан , 3 - с миэстэ - Ньурба . 1971 , Дьокуускай ( 18 хамаанда , 400 кыттааччы ) : 1 - кы миэстэ - Чурапчы , 2 - с миэстэ - Уус - Алдан , 3 - с миэстэ - Ньурба . 1973 , Дьокуускай ( 18 хамаанда , 378 кыттааччы ) : 1 - кы миэстэ - Ньурба , 2 - с миэстэ - Уус - Алдан , 3 - с миэстэ - МэІэ - ХаІалас . 1975 , Майа ( 17 хамаанда , 350 кыттааччы ) : 1 - кы миэстэ - МэІэ - ХаІалас , 2 - с миэстэ - Ньурба , 3 - с миэстэ - Нам . 1977 , Майа ( 21 хамаанда , 450 кыттааччы ) : 1 - кы миэстэ - МэІэ - ХаІалас , Муома , 2 - с миэстэ - Ньурба , Анаабыр , 3 - с миэстэ - Чурапчы , Јліін . 1979 , Майа ( 19 хамаанда , 451 кыттааччы ) : 1 - кы миэстэ - Чурапчы , Муома , 2 - с миэстэ - МэІэ - ХаІалас , Орто Халыма , 3 - с миэстэ - Дьокуускай , Анаабыр . 1981 , Майа ( 17 хамаанда , 400 кыттааччы ) : 1 - кы миэстэ - МэІэ - ХаІалас , Орто Халыма , 2 - с миэстэ - Чурапчы , Јліін , 3 - с миэстэ - Дьокуускай , Муома . 1983 , Майа ( 22 хамаанда , 287 кыттааччы ) : 1 - кы миэстэ - МэІэ - ХаІалас , Орто Халыма , 2 - с миэстэ - Чурапчы , Јліін , 3 - с миэстэ - Дьокуускай , Муома . 1985 , Бµлµµ ( 14 хамаанда , 300 кыттааччы ) : 1 - кы миэстэ - Дьокуускай , 2 - с миэстэ - Чурапчы , 3 - с миэстэ - МэІэ - ХаІалас . 1987 , Амма ( 22 хамаанда , 509 кыттааччы ) : 1 - кы миэстэ - МэІэ - ХаІалас , Муома , 2 - с миэстэ - Чурапчы , Орто Халыма , 3 - с миэстэ - Дьокуускай , БулуІ . 1990 , Бэрдьигэстээх ( 18 хамаанда , 400 кыттааччы ) : 1 - кы миэстэ - Дьокуускай , 2 - с миэстэ - Чурапчы , 3 - с миэстэ - МэІэ - ХаІалас . 1993 , Покровскай ( 23 хамаанда , 536 кыттааччы ) : 1 - кы миэстэ - МэІэ - ХаІалас , Муома , 2 - с миэстэ - Чурапчы , Јліін , 3 - с миэстэ - Уус - Алдан , Томпо . 1995 , ТіІµлµ ( 26 хамаанда , 400 кыттааччы ) : 1 - кы миэстэ - МэІэ - ХаІалас , Эдьигээн , 2 - с миэстэ - Чурапчы , Јймікіін , 3 - с миэстэ - Бµлµµ , Орто Халыма . 1997 , Ньурба ( 29 хамаанда , 599 кыттааччы ) : 1 - кы миэстэ - МэІэ - ХаІалас , Томпо , 2 - с миэстэ - Дьокуускай , ДьааІы , 3 - с миэстэ - Чурапчы , Эдьигээн . 1999 , Ытык Кµіл : 1 - кы миэстэ - СГУ , ДьааІы , 2 - с миэстэ - МэІэ - ХаІалас , Эдьигээн , 3 - с миэстэ - Чурапчы , Јліін . 2005 , Майа ( 35 хамаанда , 1210 кыттааччы ) : 1 - кы миэстэ - МэІэ - ХаІалас , Орто Халыма , 2 - с миэстэ - Дьокуускай , ДьааІы , 3 - с миэстэ - Чурапчы , Јліін . Бу кµннэргэ дойду премьер - министрэ Владимир Путин Россия историятыгар аан бастакынан , РФ Правительствотын ааспыт сыллаа ± ы µлэтин Госдума курдук суоґар судьуйа депутаттарыгар отчуоттаата . Дойду µрдµнэн µп - харчы кризиґэ бµрµµкээн , дойду бюджетыгар , социальнай - экономическай туругар тосту уларытыылары киллэрэн , билиІІитэ Россия ± а ыарахан балаґыанньа µіскээн турар . Аан дойдутаа ± ы кризис тыына биґиэхэ эмиэ биллэн , мантан сайын быґыы - майгы іссі кытаатыа диэн сурах киин сиртэн иґиллэр буолла . Ол биир туоґутунан µлэтэ суох ахсаана элбээбитэ , аска - µілгэ , коммунальнай іІіліргі сыана µµнэ - тэґиинэ суох µрдээбитэ буолар . Салгыы » Быйылгы тэрээһин уратытынан сибииньэ оҕолорун сүүрүүтүн куоталаһыыта буолар . Тэрийээччилэр хайы - үйэҕэ саамай түргэнник сүүрэр сыыдам көрүҥнээх уон икки сибиинньэ оҕотун талбыттар . Хомойуох иһин , олор истэригэр Саха сирин сибиинньэтин оҕото суох . Аныгыскы буолар быыстапкаҕа биһиги да сибиинньэбит сүүрэн элээрэр ини . Маннык сонуну Саха сирин тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтин пресс - сулууспата иһитиннэрэр . АХШ Чикаго куоратыгар алтынньы 23 - сэтинньи 3 кµннэригэр любительскай бокса ± а аан дойду 14 - с чемпионата ыытыллан тµмµктэннэ . Чемпионакка , хаґааІ - Іытаа ± ар да ± аны элбэх боксер кэлэн кµін кірµстэ . Арай , аан дойдуга бастыІнарынан биллэр кубинецтар кыттыбатахтара хомолтолоох . Маннык тµгэІІэ Россия хамаандата µс кыґыл , µс µрµІ кімµс уонна икки боруонса мэтээллэргэ тиксэн , уопсай хамаанданан тµмµккэ бастакы миэстэни эрэллээхтик ылла . Быйылгы чемпионат сµрµн уратытынан , эґиил ПекиІІэ ыытыллар Олимпиада ± а бастыІнары сµµмэрдээґин буолла . Ол курдук , балаґыанньа быґыытынан , ыйааґын аайы а ± ыс кµµстээхтэр ахсааннарыгар киирбиттэр ба ± алаах олимпийскай путевкаларын ыллылар . Онуоха , олимпийскай чемпион Александр Лебзяк сµрµн тренердээх Россия хамаандата 11 - тэн то ± ус олимпийскай путевканы ылан , сµрµн сыалын - соругун ситистэ диэххэ сіп . КэлиІІи кэмІэ любительскай бокса ± а Куба уонна Россия хамаандалара баґылыыр - кіґµлµµр оруолу ылаллар . Чикаго рингэтигэр кинилэр сирэй кірсµґµµлэрэ буолбата гынан баран , маннык тµгэІІэ кµрэхтэґиини кітµппµт хамаанда элбэ ± и сµµйтэрэрин санатар то ± оостоох . То ± о инньэ диибин ? Бастатан туран , кубинецтар олимпийскай путевканы быґаарар µс кµрэхтэґииттэн иккитигэр эрэ кыттар кыахтаннылар . Ону да , Фидель Кастро санаатын уларыппата ± ына . Онон кинилэр ПекиІІэ толору састаабынан кыттыахтара диир уустук буолла . Оттон россияннар , квалификационнай турнирдарга , били путевка ылбатах 48 уонна 69 кг ыйааґыннарга Олимпиада ± а барар быраабы ылалларыгар эрэл улахан . Ааспыт , Кытай Меньяныгар ыытыллыбыт , кубинецтар кыттыылаах аан дойду чемпионатыгар Россия хамаандатыттан Алексей Тищенко ( 57 кг ) , Матвей Коробов ( 75 кг ) уонна Алексей Алексеев ( 91 кг ) кыґыл кімµс мэтээли ылбыттарын тэІнээтэххэ , бу сырыыга КіІµл Арыытын хамаандата суо ± ун µрдµнэн эмиэ итиччэ киґи бастаабыта , хайдах эрэ кыра курдук . Ис кыахтар туґаныллыбатылар диэн аґа ± астык билиниэххэ наада . Аан дойдуга быґыы - майгы бірµкµтэ суох . Онон , эґиил ПекиІІэ буолар Олимпийскай оонньууларга Куба хамаандата булгуччу кыттыыны ылыа дииргэ билиІІитэ киґи тыла тахсыбат . Итинник тµгэІІэ , кырдьык , Олимпиада уонна бокс элбэ ± и сµтэрэрэ чуолкай . 48 кг аан дойду чемпионатыгар бастакы сµрэхтэниитин ааґар Россия уонна Европа чемпиона Давид Айрапетян кµрэхтэґиини µчµгэйдик са ± алаабыта . Монгол Сердамба Пурэвдоржу 34 : 7 , ааспыт чемпионакка Сергей Казакову туоратан , иккис миэстэлэммит венгр Пал Бедагы 27 : 18 ахсаанынан эрэллээхтик кыайталаабыта . Салгыы кµрэхтэґиигэ кини бу ыйааґын саамай бастыІ боксера - Олимпиада - 2004 µрµІ кімµс призера , аан дойду - 2005 чемпиона китаец Зоу ШимиІІа тµбэґэн 6 : 23 ахсаанынан хотторон кэбистэ . ДьиІэ , Айрапетян - эдэр , кµµстээх боксер . Арай илиитэ - ата ± а кылгаґа сµµйтэриилээх эбит . Уопсайынан , чемпионат тµмµгµнэн кірдіххі , чемпионнар Зоу Шиминг , Фрэнки Гэвин , Серик Сапиев , Деметриус Андраде утарсааччыларыттан биир тібінін µрдµк буоланнар , барыстаахтар эбит дуу , диэн санааны µіскэттэ . Арай , намыґах буолан баран Аббос Атоев курдук киппэ буолуоххун наада эбит . Айрапетян туґунан тµмµктээн эттэххэ , кини кыахтаах эрээри , сэрэбиэйэ табыллыбакка эрдэ туораан хаалла . Ол да буоллар , бу , тµргэн хамсаныылаах , эр санаалаах боксер олимпийскай путевканы ыларыгар эрэл улахан . 51 кг ыйааґыІІа биир дойдулаахпыт Георгий Балакшин - Россия биир саамай µрдµк техникалаах боксерунан аа ± ыллар . Кини - Россия 6 , Европа 3 тігµллээх чемпиона , бокс эйгэтигэр биллэр киґи . Ол гынан баран , аан дойду чемпионатыгар ірµµ табыллыбат . Јскітµн 2001 сыллаахха Белфастка ыытыллыбыт чемпионакка украинец В . Сидоренко ± а сабырыйтаран µґµс миэстэлэммит эбит буолла ± ына , 2003 сыллаахха Бангкокка болгарин А . Владимировка , 2005 сыллаахха МеньяІІа американец Р . УорреІІа уонна быйыл Чикаго ± а эмиэ Р . УорреІІа хотторон , µґµс тігµлµн аан дойду чемпионатыгар бэґис миэстэттэн інµйбэтэ . Манна іссі 2004 сыллаахха Афинытаа ± ы Олимпийскай оонньууларга , чемпионнаабыт кубинец Ю . Гамбоа ± а баґыйтаран эмиэ бэґис буолбутун санатар то ± оостоох . Онон аан дойду чемпионатыгар соргута - тµірэ ± э ( фортуната ) биэрбэтэ диэххэ сіп . Спорт аата спорт диэххит гынан баран , ити икки кэнники кµрэхтэґиилэргэ Балакшин чемпионнаабыт дьоІІо эрэ хотторбута . ДьиІэ , ити кµрэхтэґии атын призердарыттан тугунан да хаалсыбат . Ол аата , сэрэбиэй биґиги туспутугар буолбата диэххэ сіп . Оттон , Балакшин курдук µрдµк таґымнаах боксерга бэґис миэстэ буолуу - мілтіх кірдірµµ быґыытынан сыаналаныахтаах . Арай , олимпиец аатын ылбытынан эрэ харахпыт уутун соттобут . 54 кг ыйааґыІІа москвич Сергей Водопьянов - чемпионат арыйыытынан буолла . Кини , син эмиэ А . Бетербиев , Р . Чахкиев курдук , Россия сµµмэрдэммит хамаандатын састаабыгар аан бастаан киирэн , маннык улахан таґымнаах кµрэхтэґиигэ бастакы сµрэхтэниитин ааста . Водопьянов финалга сµрдээх тыІааґыннаах киирсиигэ кыайыыга наґаа дьулуурдаах монгол Энхбат Бадар - Ууганы , бастатан туран , маастарыстыбата µрдµгµнэн эрэ баґыйан чемпионнаата . ДьиІэ , ахсаан 14 : 14 буолуохтаа ± ын , монгол биир тµгэІІэ тустуунан киирэн сэрэтии ылла . Ол аата , икки очкону быґа сµµйтэрэн , тµмµккэ 16 : 14 ахсаанынан хотторон , сµрдээ ± ин абарда . Ол да буоллар , сµрдээх µчµгэй ійдібµлµ хаалларда . 57 киилэ ± э Россия уонна Европа чемпиона дагестанец Альберт Селимов кимиэхэ да дьиэк биэрбэтэ . Итинэн кини кытаанах характердаа ± ын , булгуруйбат санаалаа ± ын кірдірді . Син эмиэ Дьокуускайга Россия чемпионатын финалыгар курдук , наґаа кµµрµµлээх , хардарыта аґа ± ас киирсиигэ кыайыылаа ± ынан та ± ыста . Финалга украинец В . Ломаченконы кытта киирсиитэ олус тыІааґыннаахтык , тµргэн тэтимнээхтик ыытылынна . Манна Селимов ылыммыт тактикатын уларыппакка , киирсиини бэйэтин туґатыгар тµмµктээтэ . Интэриэґинэйэ баар , кинилэр киирсиилэрин тµмµгµн саба ± алааґыІІа Россия бокса ± а федерациятын вице - президенэ Виктор Рыбаков то ± о эрэ , Ломаченко кыайыа диэн эппитин туґунан комментатор кэпсиир . Биллиилээх спортсмен уонна эппиэттээх специалист то ± о бэйэтин киґитин утарбыта ійдімміт . Оттон эрдэттэн бэйэтин чемпион оІостон кэбиґэн баран , сыалын кыайан толорбокко украинец пъедесталга да туран хара ± ын уутун кыана туттубата … 60 киилэ ± э Россия хамаандатын саамай улахан ааттаах - суоллаах боксера - Россия , Европа , аан дойду , Олимпиада чемпиона Алексей Тищенко финалга тахсар иґин киирсиигэ англичанин Фрэнки ГэвиІІэ 10 : 19 ахсаанынан хотторон кэбиґэн , µгµс киґини , ол иґигэр хамаанда специалистарын соґутта диэххэ наада . Чемпионат иннинэ киґи эрэ барыта кини бастыырыгар улахан эрэллээх этэ . Ол гынан баран , эрэл - туолбата . Телевизорынан кірін олордоххо , Тищенко хотторорун хоттордо . Манна биир кырата суох оруолу кини 60 кг ыйааґыІІа маннык улахан таґымнаах кµрэхтэґиигэ аан бастаан кыттыыта ылла диэтэхпинэ сыыстарбатым буолуо . Онон , специалистар этэллэринии , бу саІа ыйааґыІІа Тищенко физическэй уонна функциональнай іттµнэн бэлэмэ арыый ситэтэ суо ± а кіґµннэ . 64 кг Геннадий Ковалев чемпион аатын былдьаґар киирсиигэ наґаа кµµрэн хаалан , туохтаа ± ын - ханныктаа ± ын сатаан кірдірбіті . Казах уола , аан дойду ааспыт чемпиона киирсии хара ааныттан тµргэн тэтими ылынан , сытыы кимиилэри оІорон , очкону дібіІнµк хомуйан истэ . Баґылыыр оруолу бэйэтигэр ылла . Итиэннэ туох да міккµірэ суох баґыйда . Ковалев хайдах эрэ тааска астарбыттыы уларыйан хаалбыт , бу иннинээ ± итин курдук киирсибэтэ . Наар кімµскэнэр аакка сырытта . Оттон Конакбаев , Нурказов курдук бэйэтин биллиилээх биир дойдулаахтарын ааттарын ылыммыт Серик Сапиев наар кимэн та ± ыста уонна 20 : 5 ахсаанынан эрэллээхтик кыайан , аан дойду икки тігµллээх чемпионунан буолла . 69 кг ыйааґыІІа Россия хамаандатын саамай а ± а саастаах боксера , тµірт кыыс а ± ата , 31 - н туолбут Андрей Баланов тренердэр эрэллэрин толорбото . Украина уонна Египет боксердарын кыайан баран , µґµс киирсиитигэр µрдµк уІуохтаах , ханнык да тµгэІІэ харданы биэрэн тэйэр Таиланд спортсменыгар хотторон кэбиґэн , син эмиэ Д . Айрапетян курдук , олимпийскай путевканы сатаан ылбата . Ханныгын да иґин , бокс курдук киґи сыратын - сылбатын , сэниэтин ылар хабыр киирсиилээх кірµІІэ Баланов сааґырбыта таайан , аан дойду бастыІнарын кытта тэІІэ киирсэр кыа ± а суо ± а кіґµннэ . 75 кг Россия сµµмэрдэммит хамаандатын биир саамай эрэллээх боксера , Россия бокса ± а федерациятын вице - президенэ В . Рыбаков уонна Россия сµµмэрдэммит хамаандатын кылаабынай тренерэ А . Лебзяк биир дойдулаахтара , Магадантан тірµттээх Матвей Коробов , билиІІи кэмІэ бэйэтин µрдµк маастарыстыбатынан утарсааччыларыттан ойуччу турарын кірдірді . Этэргэ дылы , кими да µрµІ хара ± ын ірі кірдірбіті . Онон китаец Зоу Шиминг , казах Серик Сапиев уонна Матвей Коробов 2005 с . аан дойду чемпионнара буолбуттарын іссі тігµл чиІэтэн биэрдилэр . 81 кг ыйааґыІІа Дагестан Хасавюрт куоратыттан тірµттээх чеченец Артур Бетербиев финалга намыґах гынан баран , киппэ кірµІнээх узбек А . Атоевы кытта кірµстэ . Эмиэ , " кµіх экранынан " кірін сыаналаатахха , бастакы рауІІа кіхтііх уонна кимиилээх киирсиини кірдірін Атоев кыратык баґыйда . Салгыы рауннарга Бетербиев киґитин киирсэр ньыматыгар сіптііх тактиканы булан , балаґыанньаны тэІниир . Јссі µґµс рауІІа кµµстээх охсуунан утарсааччытын туймаардан ылар ( нокдаун ) . Бµтэґиккэ узбек сылайа быґыытыйар , тілі мі ± ін куота эрэ сырыттар да ± аны дірµн - дірµн очкону хомуйар . Дьэ , итинник , икки іттµттэн наґаа тыІааґыннаахтык барбыт киирсиигэ судьуйалар 20 : 17 ахсаанынан кыайыыны Аббос Атоевка биэрэллэр . 91 кг омугунан ингуш Рахим Чахкиев улахан таґымнаах кµрэхтэґиигэ кыттар µірµйэ ± э суо ± а таайда . Хайдах эрэ , тустуукка дуу , штангиска дуу маарынныыр бі ± і - та ± а кірµІнээх , кµµстээх охсуулаах Чахкиев бµтэґик быґаарыылаах киирсиигэ итальянец К . Руссону бары іттµнэн баґыйар эрээри , сыыґа тактиканы тутуґан кыл - мµччµ хотторон кэбистэ . Манна кини лидер буолар хаачыстыбата суо ± а улаханнык мэґэйдээтэ . Тэбис - тэІ киирсиигэ , гонг тыаґыыра уонча сікµµндэ хаалбытын кэннэ итальянец олус наадалаах очкону ылан , хаалбыт бириэмэ ± э онтукайын харыстаан тугу да гыммакка тэйэ сырытта . Оттон биґиги киґибит охсуохча охсубакка тэйиэккэлии сырытта . Санаатыгар кыайдым диэтэ быґыылаах гынан баран , судьуйалар бу киирсиигэ туспа кірµµлээх буоллулар , 7 : 6 ахсаанынан кыайыыны Клементе Руссо ± а биэрдилэр . Саамай ыарахан ыйааґыІІа Россия - 2004 , Европа - 2006 чемпиона Ислам Тимурзиев Ирландия , Азербайджан , АХШ боксердарын кыайан баран , финалга тахсар иґин киирсиигэ итальянец Р . Камареллины утары тахсыбата . Кэлин биллибитинэн , тугу эрэ сыыґа аґаан , иґэ ыалдьыбытын иґин , тренердэр сµбэлэґэн баран , син биир олимпийскай путевка баар диэн , киирсииттэн аккаастаммыттар . * * * Дьэ , ити курдук , чемпионат уон икки кµн устата ыытылынна . Тіґі да Уґук Хотугу сиргэ олордорбут , биґиги да олох хаамыытыттан хаалсыбакка , билиІІи сайдыылаах кэмІэ акыйаан уІуор ыытыллыбыт бокса ± а аан дойду чемпионатын кµннэтэ интернетинэн кэтээн , кэлин телевизорынан репортажтары кірін , бэйэбит уолаттарбытыгар ыалдьан , бары да боксер буолан ыллыбыт . Хас биирдии киґи бэйэтэ туспа санаалаа ± ын быґыытынан міккµґэн , ырытыґан , билгэлэґэн да ыллыбыт . Спорт бу кірµІэр билиибитин - кірµµбµтµн хаІаттыбыт . Петр ПАВЛОВ . Ким эрэ бу олоххо чопчу сыаллаах - соруктаах иннин диэки айанныыр , оттон ким эрэ эрдиитэ суох тыыга олорон куннээ5и олох сууругун хоту устуЬар . Билинни дьалхааннаах кэмнэ бэйэтэ биир сурунэ суох , атын киЬи тылынан сылдьар ыччат чэпчэки олох , хара5ы баайар харчы , эриэн мо5ой буолан абылыыр арыгы халбархай эйгэтин муччу кетен дьолун уйатын булуо дуо ? Бала ± ан ыйын 16 - 17 кµннэригэр Дьокуускай куорат киин , маанылаах " Туймаада " стадионугар , СР Президенин бирииґигэр VII тігµлµн о ± олорго чэпчэки атлетика ± а кµрэхтэґии буолан ааста . Быйылгы кµрэхтэґии ааспыт тэрээґиннэртэн уратыта диэн - оскуолаларынан буолбакка , улуус , куорат сµµмэрдэммит хамаандатынан сырыстылар . Бу иннинэ о ± олор оскуолаларыгар , онтон улуустарыгар бэйэлэрин икки ардыларыгар кµрэхтэґиини ааспыттар . Онон Дьокуускайга ыытыллыбыт финалга улуус бастыІ спортсменнара эрэ тµмµстµлэр . Кµрэхтэґии тыІааґына да ± аны онуоха тэІнээхтик ааста . Быйылгы эстафета ± а барыта 14 улуус кыттыыны ылла . Эстафета маІнайгы кµнµгэр барыта µс сµµрµµ ыытылынна . Ол курдук , маІнайгы сµµрµµгэ ( иккис біліх ) Ґіґээ Бµлµµ , Нам , Горнай , Амма , Кэбээйи улууґун хамаандалара та ± ыстылар . Манна бастакы миэстэ ± э 10 . 59 , 06 кірдірµµлээх Ґіґээ Бµлµµ улууґун хамаандата бастаата . Иккис миэстэни 11 . 32 , 5 кірдірµµлээх Нам улууґун сµµмэрдэммит хамаандата ылла . Ґґµскэ аммалар ( 11 . 45 , 86 ) та ± ыстылар . Иккис сµµрµµгэ ( бастакы біліххі ) кыайыылаа ± ынан Чурапчы хамаандата ( 11 . 01 , 13 ) ааттанна . МэІэ - хаІаластар ( 11 . 01 , 55 ) иккис , уус - алданнар ( 11 . 22 , 30 ) µґµс миэстэ буоллулар . Оттон µґµс сµµрµµгэ ( бастакы біліх ) Дьокуускай куорат хамаандата бастаата . Кинилэр кірдірµµлэрэ - 10 мµн . 33 , 31 сік . Дьокуускайдары тилэх баттаґа нерюнгрилар ( 10 . 34 , 80 ) кэллилэр . Ґґµс миэстэни Мирнэй хамаандата ( 11 . 15 , 86 ) ылла . Јрµµ буоларын курдук , иккис кµн суперфинал ыытылынна . Манна бастакы кµн тµмµгµнэн алта бастыІ кірдірµµлээх Дьокуускай , Нерюнгри , Ґіґээ Бµлµµ , Чурапчы , МэІэ - ХаІалас , Мирнэй хамаандалара СР Президенин Кубогын ылар иґин кииристилэр . Старт бэриллээтин кытта эстафетаны бастакынан Мирнэй кыыґа биэрдэ . Ол эрээри , а ± ыйах сікµµндэнэн нерюнгриларга хоттордо . Быйылгы кµрэхтэґиигэ Ґіґээ Бµлµµ улууґун хамаандата ситиґиилээхтик кытынна . Ґіґээ бµлµµлэр урут - уруккуттан быґый атахтаахтарынан биллэллэрэ . Кэлин да ± аны ол тэтимнэрин ыґыктыбакка кэллилэр . Ґґµс бириистээх миэстэ ± э тигистилэр . Кинилэр иннилэринэ дьокуускайдар тµґэн , иккис миэстэ ± э та ± ыстылар . Оттон Нерюнгри быґый атахтаахтара биэтэккэ маІнайгынан кэлэн , СР Президенин быйылгы Кубогын дойдуларыгар илдьэ бардылар . НіІµі кµн ИпподромІа кросс ыытылынна . МаІнайгы кылаастан са ± алаан 11 кылааска тиийэ тус - туспа дистанцияларынан кµрэхтэстилэр . Хайа улуус уґун тыыннаа ± а ордук ыраа ± ы сµµрµµгэ биллэр . Саамай уґун сµµрµµгэ , 1500 миэтэрэ ± э утарсааччыларын ыраа ± ынан хаалларан , Чурапчы быґый атахтаа ± а Ким Луковцев ( хаартыска ± а ) биэтэккэ маІнайгынан кэллэ . Бу дистанция ± а сµµрµµ са ± аланаатын кытта , инники Мирнэй спортсмена Владимир Романов испитэ . Ол эрээри , сыыйа - баайа Ким сµµрµµтµн эптэр - эбэн , инники кµірэйээт , тэппит - ата ± ын кубулуппакка , іссі эбии кµµґµрдэн , аттар - атан утарсааччыларын ыраа ± ынан хааллартаата . Онон 1500 миэтэрэ ± э сµµрµµгэ маІнайгы миэстэни ылла . Кини кірдірµµтэ - 4 . 37 , 29 сік . Иккис миэстэ ± э Нерюнгри быґыйа Павел Шелопугин ( 4 . 49 , 07 ) та ± ыста . Оттон Владимир Романов µґµс миэстэ ± э тигистэ . Аны 1000 миэтэрэ уґуну сµµрµµгэ Нерюнгри киэн туттар спортсменката , республика биллэр сµµрµгэ Ольга Лештаева бастаата . Кинини тилэх баттаґа Ґіґээ Бµлµµ улууґун эмиэ биллэр спортсменката Мария Григорьева , Виктория Степанова ( МэІэ - ХаІалас ) кэллилэр . Кµрэхтэґии µірµµлээх сабыллыытыгар СР Правительствотын Председателин солбуйааччы Ф . В . Габышева , Госдума депутата М . И . Эверстов , СР µірэххэ министрэ А . С . Владимиров , министри солбуйааччы Э . В . Кондратьев , Госкомспорт председателин солбуйааччы Н . А . Колодко уонна кіІµл тустууга аан дойду чемпиона Виктор Лебедев кыттыыны ыллылар . Феодосия Габышева тыл этиитигэр бµгµІІµ о ± олортон республика кэнэ ± эски чемпионнара µµнэллэригэр эрэнэрин биллэрдэ . Мустубут дьон о ± олору Виктор Лебедев курдук µрдµк чыпчааллары дабайалларыгар ал ± аатылар . Эстафета кылаабынай судьуйата Павел Васильевич Васильев : " Быйылгы эстафета балаґыанньатыгар уларытыылар киирдилэр . Алта инники эстафета ± а оройуоннарыгар бастакы миэстэни ылбыт оскуолалар хамаандалара кытталлар этэ . Оттон быйыл улуус сµµмэрдэммит хамаадаларын кытыннардылар . Биир іттµнэн ылан кірдіххі , кµµстээхтэр кэлэн кытталлара сіп курдук гынан баран , кµрэхтэґии идеята - биирдиилээн оскуолаларга спорду сайыннарыы уонна республика ± а кµµстээх оскуолалары быґаарыы диэн этэ . Уларыйыы киириитин сібµлээбэт , утарар дьон эмиэ бааллар . Тус бэйэм санаабар , оскуола хамаандата кэлэн кыттара µчµгэй этэ . Ханнык оскуола физкультура ± а учуутала µчµгэй µлэлэлээ ± э , спорка тэрээґиннээ ± э кістір этэ . Ону тэІэ дистанцияларга уларыйыы киирдэ . Улуус сµµмэрдэммит хамаандата кыттарын быґыытынан , дистанциялар арыый уґаан биэрдилэр . Быйылгы кµрэхтэґии бэркэ ааста . Манна Ґіґээ Бµлµµ хамаандата µчµгэй тµмµгµ кірдірді диэн сыаналыыбын . Быйылгы кµрэхтэґиигэ улуустары нэґилиэнньэтин ахсаанынан кірін икки біліххі араарбыттара . Ґіґээ Бµлµµ нэґилиэнньэтин ахсаана а ± ыйах буолан , иккис біліххі кыттыбыта уонна білі ± ір бастаан , финалга элбэх нэґилиэнньэлээх промышленнай улуустары , куораттары кытта киирсэн , µґµс миэстэ ± э тахсыбыта улахан ситиґии дии саныыбын . Нерюнгри хамаандата кµµстээ ± э уруккуттан биллэр . Кинилэргэ Јлµіхµмэ ± э буолан ааспыт СР норуоттарын V спортивнай оонньууларыгар кыттыбыт биллэр , кµµстээх спортсменнар бааллар . МаІнайгы кµн тµмµгµнэн финалга Дьокуускай куорат хамаандата киирбитэ . Ол эрээри , финалга кыратык табыллыбатылар . Ол курдук , 800 миэтэрэ ± э сµµрµµгэ саамай бастыІ спортсменнара Нарыйа Матвеева µтµрµйсµµгэ охтон тµстэ . Онон куорат хамаандата иккис эрэ миэстэ буолла . ДьиІэр , Дьокуускай куорат хамаандатыгар маІнайгыттан ураты миэстэ хотторууга тэІнээх диэн сыаналыахха сіп . О ± олор да ± аны улаханнык хомойдулар быґыылаах . Спорт диэн спорт . Ким кµµстээх , ким бэлэмнээх ол хотор . Бэлэмнэнии чопчу функциональнай эрэ кыа ± ар буолбакка , этэргэ дылы , тактическай кірдірµµтэ эмиэ киирсэр . Хоту улуустартан биир да хамаанда кыттыыны ылбата . Сµнньµнэн айан тілібµрэ атахтаата ± а буолуо " , - диэн санаатын µллэґиннэ . Халлааммыт да ± аны тупсан , хамаандалар баардарынан - суохтарынан сµµрдµлэр . УІуохтарыттан - иІиэхтэриттэн , тутта - хапта сылдьалларыттан кірдіххі , бу о ± олортон инникитин элбэ ± и эрэннэрэр , тыыппалаах спортсменнар µµнµіх чинчилээхтэр . Людмила ПОПОВА . Иннокентий Птицын уонна Василий Пак хаартыска ± а тµґэриилэрэ .

Download XML • Download text

sah-37

sah-37

View options