sah-2
sah-2
View options
Tags:
Javascript seems to be turned off, or there was a communication error. Turn on Javascript for more display options.
- Биґиги тыстарбыт имитии кэнниттэн анал бэрэбиэркэни ааґан эрэ баран тигэр сыахха киирэллэр . Бу сыахха унтуу тигиитин хас биирдии эпэрээссийэтэ эмиэ туспа хонтуруолу ааґар . Бэлэм тигиллибит бородууксуйа туґааннаах техническэй хонтуруол эрэ кэнниттэн атыыга тахсар .
« Сайсары » ырыынак салалтата уонна тыа хаґаайыстыбатын министиэристибэтэ ыалдьыттарга анаан эгэлгэ бородууксуйалары атыыга таґаарыахтара , араас күрэхтэри тэрийиэхтэрэ . Кыайбыт дьоІІо араас туттар тэриллэри , дьааґыгынан ынах арыытын , буут эти , куулунан балыгы , бурдугу туттарыахтара . Атыы - эргиэн дьаарбаІкатыгар МэІэ - ХаІаластан « Манчаары » ТХПК , « Уус - Алдан » ТХПК , Нам улууґуттан « Эт - Ас » ТХПК , киин улуустар кэтэх хаґаайыстыбалара , Кэбээйи балыксыттара кыттыахтара .
Атырдьах ыйын 14 кµнµгэр СР Правительствотын Председателэ Егор Борисов СР Ґірэ ± ин министерствотыгар мунньах ыытта . Ґірэх эйгэтигэр тирээн турар сµрµн боппуруостар тула кэпсэтиигэ СР Правительствотын Председателин солбуйааччы Юрий Куприянов , СР Государственнай Мунньа ± ын ( Ил Тµмэн ) Председателин солбуйааччы Александр Жирков , дьиэ кэргэн , о ± о , ыччат , физкультура , спорт дьыаларыгар комитет председателэ Александр Подголов , СР экономическай сайдыыга министрэ Александр Стручков , СР тыа хаґаайыстыбатыгар министрин э . т . Степан Охлопков уо . д . а . кыттыыны ыллылар . Бу сырыыга ааспыт сыл алтынньы 1 кµнµнээ ± и туґааннаах мунньах боротокуолун туолуутун , 2010 сылга республика ± а Учуутал сылын ыытыыны кірдµлэр . Салгыы »
/ / Тыа сиригэр тэрилтэ тэринэн µлэлиир ыччаты кэпсиибит Тыа хаґаайыстыбатыгар билигин саІа аныгылыы технологияны баґылаабыт эдэр специалистар кімµс кэриэтэ кµндµлэр , наадалар . Хаґыаттар , телевидение барытыгар " ыччаттар , тыа сиригэр тахсыІ , тыа хаґаайыстыбатыгар µлэлээІ " диэн мэнэрийбэттэр эрэ . Тыа хаґаайыстыбатыгар эдэр ыччаты кі ± µлээґин государственнай суолталаа ± ын ыччат бэйэтэ ситэ ійдіібіккі сылдьар . Ол эрэн , кинилэр олох суох буолбатахтар , бааллар . " ЭС " биир ааспыт Тааттатаа ± ы нµімэригэр " Ыччат аартыга " ТХПК туґунан репортаж бэчээттэммитэ . Оттон бµгµн " ХаІалас - Ас " диэн ХаІалас улууґугар баар тыа хаґаайыстыбатын производственнай кооперативын ( ТХПК ) эдэр кэскиллээх µлэґиттэрин , кинилэр µлэлэрин - хамнастарын сырдатыахпыт . Салгыы »
В . Н . Попов - Бочоох художественнай самодеятельность оройуоннааҕы , республикатааҕы конкурстарыгар уонна кɵрүүлэригэр актыыбынайдык кыттара . 1985 сыллаахха киниттэн « Үɵлэн Кыырдьыт » диэн олоҥхону фольклорист П . Н . Дмитриев магнитофоҥҥа устубута . Кини ырыаһыт - импровизатор , олоҥхоһут быһыытынан эрэ буолбакка , ыһыахтарга алгысчыт быһыытынан эмиэ биллибитэ . 1947 - 1948 сыллардааҕы олоҥхоһуттар республикатааҕы конкурстарыгар бастакы , оттон 1982 сыллааҕы конкурска иккис миэстэни ылан турар .
Кэлии омуктар тутуубутун , атыыбытын , туох баар өҥөбүтүн барытын баһылаатылар . Оптуобуспутугар , атын да улахан тиэхиньикэҕэ аҕыйах олохтоох киһи үлэлиир . Бэл , тыа хаһаайыстыбатыгар киирсэн эрэллэр . Оттон бэйэбит дьоммут ? ! " Үлэтэ суох киһи элбээтэ , буорайдыбыт " диэн кыырбаппыт эрэ . Хас мунньах аайы ол лахсыыра . Ол гынан баран " чэпчэки үлэһиттэр " син биир үлэлээбиттэрин курдук үлэлии сылдьаллар . Маны , кырдьык , хонтуруолга ылыахха наада быһыылаах .
Хас да сыллааҕыта А . С . Борисов , оччотооҕу вице - бэрэсидьиэн А . К . Акимов « манна тутуллуо » диэн мэҥэ таас туруоран , сампааныскайы үлтү охсон , мустубут дьону үөрдүбүттэрэ . Акимов билигин - Москубаҕа . Оттон Борисов доҕотторун олох да умнубут . Аргыардаах дьиэҕэ үлэлээн тымныйан , онтон сылтаан Кривогорницын , Николаев , Семенов уо . д . а . элбэх олус талааннаах артыыстарбыт олохтон эрдэ бараахтаатылар . Дьэ , уонна эмтэнэ - эмтэнэ да буоллар , үөрэн - көтөн үлэлээн муҥнана сылдьар артыыстарга эмиэ туос сымыйанан уруй - айхал бөҕө буолуохтара .
Москуба куорат килбэйэр киинигэр турар алта этээстээх , от күөх өстүөкүлэ куполлаах дьиэ « Красные ворота » метроттан тахсааты кытары субу анньан турар . Потспредство аанын таһыгар М . К . Аммосов мэтириэтэ гранит тааска түһэриллэн ыйаммыт , Саха АССР бастакы бэрэстэбиитэлинэн үлэлээбитин туоһулуур сурук тиһиллибит .
« Уран тыл уостубат уйгутун уһугуннарар ааҕыы » - - Ангелина Шадринова - Суоһааны , Анатолий Добрянцев .
Уочараттаах " Азия о ± олоро " норуоттар икки ардыларынаа ± ы тірдµс спортивнай оонньуулар са ± аланаллара баара - суо ± а а ± ыс ый хаалла . Онно кыттыахтаах республика сµµмэрдэммит хамаандатын бэлэмнэниитэ Координационнай комитет уонна Правительство 2005 с . уураахтарынан бигэргэтиллибит былаан чэрчитинэн баран иґэр . Манан сибээстээн мин , о ± о спордун иилиир - са ± алыыр Ґірэх министерствотын " Олимпийскай эрэллэр " анал о ± о спортивнай кыґатын директорын эбээґинэґин толорооччу В . Г . Черовы кірсін , бµгµІІµ туругунан сµµмэрдэммит хамаанда бэлэмэ хайдах баран иґэрин туоґуластым . Салгыы »
ЗАГС үлэ ´ итэ дьахтар маннык дьыаланы кытта элбэхтик эриспит ки ´ и бы ´ ыылаах этэ . Тиийээппитин кытта « сахалыы ааттыы - ааттыы буккулла сылдьаҕыт ! Хара бастаа ² ² ыттан нууччалыы ааты биэриэхтээх этигит . Кэлин эмиэ эрэйдэнэ сылдьыбат курдук , түгэн тосхойбутунан ту ´ анан , сахалыы ааккытын т ³ рүт нууччалыыга уларытан кэби ´ и ² ! » дии - дии уот ааныттан дьорҕойо , ү ³ рэтэ , күргүйдүү к ³ рсүбүтэ … Ол курдук биир буукубаны к ³ нн ³ тт ³ р ³ ³ рү дэлби эти ´ эн , ха ´ ыыта ´ ан - айдаарсан , « книга жалобтанан » арахсыбыппыт . Билигин уолбут аата пааспарыгар « ЧАГЫЛ » диэн суруллар . Чаҕылы « Чагыл » диэн суруйбуттарыттан би ´ иги туохпут да быстан түспэт . Туох буолуой ? Ол оннугар « Чазыл » буолбатах буоллахпыт .
Халыып бэйэтин ырытыытыгар суруйар ордук буолуо этэ да , холобурдаах кэпсэтии баҕар тиийимтиэ буолуо ) ) ) . Ити халыыпка Native диэн параметрга тыл сахалыы торума сылдьар эбит ( манна Канаада диэн ) . Ол кэннэ кэлэргэ - Canada . Бу сөп дуо ? Таҥнары буолуо суохтаах дуо ? Бэйэлэрин тылларынан ( native ) Canada , сахалыы - Канаада диэн курдук . - - HalanTul 04 : 34 , 5 Сэтинньи 2008 ( UTC )
Сэлэттэн тэйиччи ха ? ас диэки дьахтар мо ± ол ура ? ата ( аана илин диэки ) турар , у ? а диэки - эр ки ? и мо ± ол ура ? ата ( аана илин диэки ) . Сэттэ оронноох , ортотугар холумтаннаах , сиэдэрэй ойуулаах ( ис ? тт ? ) , µчµгэй к ? стµµлээх мо ± ол ура ? а и ? игэр араас тэллэх тэлгэнэр . Бу ура ? а ± а сиэр - туом иннинэ ытык кырдьа ± астар , ба ? ылыктар киирэн олорон сынньаныахтаахтар . Хойут бу ура ? аларга араас сиэр - туом толоруллар буолуо ± а . Холумтан аттыгар Саха сирин былаа ± а ыйанар ура ± ас ма ? а бэлэмнэниэхтээх . Саха дьоно аан бастакы былаахтаммыппытын Дьаа ? ыга ытыктанар кырдьа ± ас сиэр - туом бириэмэтигэр µ ? ? э к ? т ? ± µ ? хтээх . Тµ ? µлгэ и ? игэр икки атахтаах ийэ тµ ? µлгэлэргэ чэчир анньыллар . Айыы тµ ? µлгэтин тас ? ттµгэр то ± ус тµптэ о ? о ? уллуохтаах . Ы ? ыах кµн ки ? и барыта тот сылдьыахтаах . Ол и ? ин тµ ? µлгэ та ? ыгар б ? тµ ? ? ? э эбэтэр мас буочука ± а ынах кымы ? ын 5 - 6 сиргэ толору кутан ууруллуохтаах , ол аата « Кытах ойбон » дэнэр . Ол аттыгар уулаах биэдэрэ , курууска баар буолуохтаах . И ? иэн ба ± арбыт ки ? и биэдэрэлээх ууга сайгыы тµ ? эн баран кытах ойбонтон кымыс и ? иэхтээх . Сиэр - туом буолуон иннинэ Холумта ? ? а уот оттуллар ма ? а бэлэм буолуохтаах . Ол аттыгар толору кутуллубут кымыстаах та ? алайдаах далбар чабычах , кытыйа ± а саламаат , арыылаах алаадьы , сµµмэх µрµ ? сиэл , алгыска туттуллар ибир хамыйах баар буолуохтаахтар . Саламалар холумта ? ? а уонна икки Ийэ тµ ? лбэ тµ ? µлгэлэргэ ыйаналлар .
" Алгыс баґа сыалаах , кырыыс баґа хааннаах " диир саха іґµн хоґооно . Кырдьык да алгыс хаґан да куґа ± аны оІорбот , кырыыс хаґан да µчµгэйгэ тиэрдибэт . Алгыс да , кырыыс да умайа турар уот ніІµі оІоґуллар . Умайа турар уокка уот иччитин аатын ааттаан , ас биэрэн аґатан баран , холобур , алгыс тылын этэн алгыыллар . Биґиги сахалыы ійдінірµнэн , информация тыыннаах эйгэ ± э уот буолан сылдьар диэбиппит . Онон алгыс ( информация ) уот иччитин кытта алтыґара сіп курдук . Этиллибит илдьит аналлаах иччилэргэ , айыыларга - тыыннаа ± ы айар , µіскэтэр , µчµгэйи эрэ оІорор тыыннаах кµµскэ тиийэн , онно µчµгэйи оІорор , µіскэтэр тыыннаах энергия буолан , алгыс туґуламмыт киґитигэр , эбэтэр сиригэр тиийэр . Ґчµгэй информация µчµгэй энергия буолар . Оттон кырыыс эмиэ уот ніІµі оІоґуллан тыыннаах эйгэ ± э киирэр уонна абааґыларга , ілірір - іґірір тыыннаах кµµскэ тиийэн , куґа ± ан , ілірір - іґірір , алдьатар энергияны а ± алар . Кырыыґы этэр сµрдээх сэрэхтээх , бэйэ ± эр тиийиэн сіп дииллэр . То ± о ? Манна тыыннаах эйгэ биир суол дьикти кістµµтµн кірібµт . Холобур , туох да буруйа суох киґини туох эрэ аньыыга балыйан кырыыр буоллахха , этиллибит информация куґа ± ан , алдьатар , ілірір энергиятын кытта бу киґиэхэ кыайан кэлбэт . То ± о диэтэххэ , бу киґи онно олох да сыґыана суох , кини оІорботох дьыалата , онон киниэхэ ханан да киирэр кыа ± а суох . Оттон µіскээбит куґа ± ан тыыннаах энергия ханна эрэ хайаан да тиийиэхтээх , оччотугар онно сыґыаннаах арай кыраабыт киґи бэйэтэ буолар . Онон эппит тыла барыта бэйэтигэр кэлиэн сіп . Ол эбэтэр тыыннаах эйгэ ± э µчµгэй µчµгэйи эрэ , куґа ± ан куґа ± аны эрэ эІэрдэнэрин кірібµт .
" Саха сирэ " хаґыат бу дьыл тохсунньу ыйын 14 кµнµнээ ± и нµімэригэр ис дьыала министрэ , милииссийэ генерал - майора Яков Стахов ааспыт сыл тµмµгµнэн суруналыыстары кытары кірсµбµтµн туґунан иґитиннэрбитим . Бµгµн ол пресс - конференция ± а этиллибит чахчылартан тэттик - тэттик гына билиґиннэрэбин . Ааспыт 2010 сылга ис дьыала уорганнарыгар бэрээдэги кэґии , буруйдар , быґылааннар тустарынан барыта 134 тыґ . тахса иґитиннэрии киирбититтэн , хас тохсус иґитиннэриинэн холуобунай дьыалалар тэриллибиттэр . Ааспыт сыл тµмµгµнэн , республика µрдµнэн хаґыс да сылын буруйу оІоруу аччааґына бэлиэтэнэр . Буруйу оІоруу ордук биллэрдик Эбээн - Бытантай , Анаабыр , Аллайыаха , Ньурба уонна Горнай улуустарыгар а ± ыйаабыт . Ис дьыала уорганнарын реформалааґынынан сибээстээн , 1000 штатнай единица µлэ миэстэтин сарбыйыыга тµбэспит , быйыл эмиэ соччо милиционер ууратыллара кµµтµллэр . Дьокуускай , Мирнэй уонна Нерюнгри куораттарга " Куттала суох куорат " аппаратнай комплекстар олоххо киирэн µлэлииллэр . Киин куорат уулуссаларыгар , болуоссаттарыгар туруоруллубут видеонан кэтээн кірір камералар уонна " Гражданин - милиция " быґа сибээс систиэмэлэрэ кідьµµстээхтэрин олох кірдірір : бу саІа техническэй кыахтар кімілірµнэн былырыын 643 буруй чахчыта арыллыбыт . Урукку сылларга оІоґуллубут 313 буруй арыллыбыт , ол иґигэр , 15 сыл анараа іттµгэр Халыма суолугар икки суоппары ілірµµ арыллыбыт . Уоруу улахан аІарын ( 60 % - тан тахса ) уонна талааґын эмиэ улахан аІарын ( 76 % - тан тахса ) хантан да дохуот киллэриммэт , ханна да µлэлээбэт дьон оІорор . Хас иккис уоруу - кинилэр " µлэлэрэ " . Сокуоннай саастарын ситэ илик о ± олор , дьахталлар буруйу оІоруулара ааспыт сылга а ± ыйыы быґыытыйбыт . Иллэрээ сыл , ол эбэтэр , 2009 сыл от ыйыгар Чечня ± а биґиги милиционербытын Аркадий Саввиновы ал ± ас ілірбµт Чечня милиционерыгар Я . А . Тазуркаевка суут бириигэбэр таґаарбыт : Чечня Республикатын Ачхой - Мартановскай оройуоннаа ± ы суута кинини РФ Холуобунай кодексын 293 ыст . 3 - с чааґынан ( " Дьала ± ай быґыыттан икки биитэр иккиттэн элбэх киґини ілµµгэ тиэрдии " ) буруйдаа ± ынан билинэн , 2 сылга кіІµлэ быґылларын усулуобунайынан аахсан , 2 сыл кэтээн кірір болдьоххо уурбут . Тэрээґиннээх білі ± µнэн буруйу оІорууну утары µлэ кµµґµрбµтµн тµмµгэр , маннык біліхтірµнэн 120 - тэн тахса буруй оІоґуллубута арыллыбыт . Ол иґигэр - ма ± аґыыннарга саба тµґэн халааґынынан дьарыктаммыт ( 12 эпизод ) білі ± µ ; Амурскай уобаластан наркотигы таґыынан дьарыктаммыт білі ± µ ; массыынаны кµрэтиинэн дьарыктаммыт обургу о ± олор біліхтірµн ; дьиэттэн уорууларынан дьарыктаммыт Жатайдаа ± ы тэрээґиннээх білі ± µ ( урут сууттана сылдьыбыт дьон тµмсµбµт білі ± µн ) , уо . д . а . Улахан аймал ± аны таґаарбыт дьыалалартан 2009 сыллаахха Мирнэй куоракка ювелирнай ма ± аґыыны халаары харабылы ілірµµ дьыалата арылла илик . Ис дьыала уорганнарын µлэґиттэрэ наркотикка сыґыаннаах 200 - тэн тахса буруйу , национальнай бырайыактары олоххо киллэриигэ сыґыаннаах 52 буруйу , бэриги ылсыыга - бэрсиигэ 22 чахчыны булбуттар . Сокуоннайа суохтук эргитииттэн 37 тыґ . 522 караттаах кµндµ таас , 9 кг тахса ыйааґыннаах кыґыл кімµс уонна 300 г кэриІэ µрµІ кімµс былдьаммыттар . Бу хайысханан барыта 72 буруй булуллубут . Буруйу оІорууну утары охсуґууга ис дьыала бэтэрээннэрин кытыннараллара кідьµµґэ кістір : кинилэр кімілірµнэн ааспыт сылга 215 буруй арыллыбыт . СаІа дьыллаа ± ы сынньалаІ кµннэргэ республика µрдµнэн 34 буруй оІоґуллубутуттан , биэґэ - киґини ілірµµ . Ис дьыала министерствотын саІа дьиэтэ уонна Аллараа Бэстээххэ оІоґулла сылдьар МэІэ - ХаІалас милииссийэтин дьиэтэ олунньу ый саІатыгар µлэ ± э киирэллэрэ былааннанар . Республика µрдµнэн 11 . 726 чилиэннээх быраабы араІаччылыыр хайысхалаах 1234 уопсастыбаннай тэрилтэ баар . Ааспыт 2010 сылга кинилэр быґаччы кімілірµнэн 157 буруй арыллыбыт , 4 . 670 бэрээдэги кэґии чахчыта булуллубут .
- Дьиэ таґыгар Саха сиригэр үүнэр ханнык баҕарар талаҕы , маґы олордуохха сіп . Мин харыйа туох да ыарахан тыыннааҕын билбэппин . Тіттірүтүн , харыйа уонна хатыІ дьиэ таґын олус киэргэтэллэр . Тыыннаах , үүнэн турар мас киґиэхэ туох да куґаҕан дьайыыны оІорбот , оІоруон да сатаммат . Оттон хатан эрэр , ілбүт мас буортулаахтык дьайар буолуон сіп . Дьиэ таґыгар маґы туспа палисадникка олордуохха наада . Оҕолор , ньирэйдэр мас силиґин тэпсибэттэрин курдук . Маны тэІэ , ханнык мас сырдыгы , ханнык мас күлүгү сібүлүүрүн билиэхтээххин . ХатыІ сырдыгы , харыйа күлүгү сібүлүүр . Итиннэ эбии буоруІ састаабын учуоттуохтааххын .
Ыарыы улаханнык тура илигинэ харыстаныахха баар этэ . Ол да буоллар Мииринэй , Аллараа Халыма , Уус - Алдан уонна Эбээн - Бытантай улуустарыгар грипп утары бы ´ ыы бытааннык ыытылла турар . £ р ³ спүүбүлүкэ үрдүнэн нэ ´ илиэнньэ 30 , 5 эрэ быры ´ ыана , грипптэн харыстанан , бы ´ ыы ылбыт .
Бµгµн , муус устар 16 кµнµгэр , А . Кулаковскай аатынан Культура уонна искусство киинигэр µІкµµhµт , педагог , µІкµµ туруорааччы , танцмейстер , Саха Республикатын µтµілээх артыыhа Афанасий Афанасьев " Оло ± ум - µІкµµгэ " диэн айымньылаах µлэтин 30 сыллаах µбµлµійµгэр аналлаах айар киэhэтэ буолар . Талааннаах µІкµµґµт Афанасий Афанасьев аатын истибэт - билбэт киhи , бука , суо ± а буолуо . Кини 1963 сыллаахха алтынньы 18 кµнµгэр талыы талба Таатта улууhун Ытык Кµілµн нэhилиэгэр кµн сирин кірбµтэ . Бэрт кыра эрдэ ± иттэн µІкµµ кэрэ эйгэтигэр СР культуратын µтµілээх µлэhитэ , µгµс кілµінэ ыччаты µтµі ± э - кэрэ ± э уhуйбут Августина Федоровна Клакинова тірµттээбит " Дружба " о ± о µІкµµтµн ансамблыгар умсугуйан туран дьарыктаммыта . Салгыы »
МХ : Оччоҕо оройуон тоҕо бэйэтэ сөптөөх сыананы олохтооботуй ? Дьон атын суоллары тобула сатаабакка , манна барыстаахтык батарарга интэриэһэ улаатыа этэ буоллаҕа .
Бэс ыйын бастакы кµнµгэр дойду µрдµнэн О ± о кімµскэлин кµнэ бэлиэтэнэр . Бу кµн биґиги киин куораппыт эмиэ дьоллоох о ± о саас мичээринэн сыдьаайыа ± а , кустуктана оонньуо ± а . Кырачааннар бырааґынньыктарын кірсі биґиги Дьокуускай куорат Сайсары уокуругар турар " Кэскил " о ± о саадыгар сырыттыбыт . Ыам ыйын бµтэґик кµнµгэр 51 № - дээх " Кэскил " о ± о саадыгар µгэскэ кубулуйбут самаан сайыны кірсір , О ± о кімµскэлин кµнµн бэлиэтиир ыґыах ыстылар . Бу о ± о саада дьоІІо - сэргэ ± э биир " кырдьа ± ас " уонна тірµт культураны µірэтэр сахалыы тыыннаах уґуйаанынан биллэр . Манна сарсыарда аайы о ± олору сахалыы таІастаах иитээччилэр кірсіллір . Нэдиэлэ бастакы кµнµгэр о ± олор сахалыы таІастарын кэтэн кэлэн , оґуохайынан кµннэрин са ± алыыллар . Бу кµн иитиллээччилэр сарсыардааІы аґылыктарыгар алаадьылаах саламаат сииллэр , оттон кµнµскµ остуолларыгар сэлиэйдээх сахалыы миин , кібµірдээх лэппиэскэ уонна да атын сахалыы бµлµµдэлэр баар буолаллар . О ± олору музыка ± а уґуйар Сардаана Михайловна Горохова о ± о саадын µлэтин - хамнаґын туґунан кэпсиир : " О ± олору сахалыы ырыа ± а - тойукка , спортивнай оонньууларга кµн аайы дьарыктыыбыт . Биґиги иитиллээччилэрбит олоІхо , тойук , оґуохай уратыларын , национальнай оонньуулар араастарын билэн тахсаллар . Биґиэхэ айар дьо ± урдаах , бэйэлэрин идэлэригэр бэриниилээх иитээччилэр µлэлииллэр . Сэбиэдиссэйбит Сардаана Николаевна Захарова маныаха улахан кµµс - кімі буолар " . Мин о ± о саадын оонньуур саалатыгар остуолга кылынан ірµллµбµт быалар , элбэх дьілі ± істііх мастар сыталларын бэлиэтии кірібµн . " Бу - о ± ону бары іттµнэн сайыннарар оонньуу . О ± о " мелкай моторикатын " эрчийэн , ійµн - санаатын уґугуннарар , сайыннарар . Ґлэґиттэр программаларын " Сайдыс " диэн ааттаабыттар . О ± олор тас эйгэни кірµµлэрин кылтан уонна мастан оІоґуктарга кірдіріллір " , - диэн миэхэ Сардаана Николаевна быґаарар . Биир долбуурга папье - машенан оІоґуллубут олоІхо геройдара , остуоруйа персонажтара , куукулалар кэчигирэґэн тураллар . Манна Бэйбэрикээн эмээхсин биэс ына ± ын кытта , Ньургун Боотур батыйатын ірі кітіхпµтµнэн тураллар . Сардаана Николаевна миигин салгыы музыка инструменнара дьаарыстаммыт хоґугар киллэрэр . Кµпсµµрдэри , дьа ± а араас кірµІнэрин уонна да атын билбэт музыкальнай инструменнарбын кірін : " О ± олор бу тэриллэргэ сатаан оонньууллар дуо ? " - диэн сі ± ін ыйытабын . " Улахан біліх о ± олоро оонньууллар . Хата , билигин сотору о ± олор кэнсиэртэрэ са ± аланыа ± а , хайдах оонньуулларын онно кіріір " , - диэн о ± олорго музыканы µірэтэр иитээччи эрэллээхтик этэр . Кырдьык , болдьоммут кэмигэр кэнсиэр са ± аланна . Тіріппµттэр дьо ± ус сыана иннигэр кэчигэрэґэн олордулар . Музыка тыаґаатын кытары сир симэ ± инии симэммит , чо ± улуччу кірбµт , мичээринэн сырдаабыт о ± олор иитээччилэрин кытта сиэттиґэн киирэн , тіріппµттэрин иннигэр турдулар . Бары сахалыы таІастаахтар . Сибэкки сэбирдэ ± инии дьэрэкээн іІнііх былаачыйалаах кыргыттар саламалаах µІкµµгэ эргичийдилэр . Ґрдµкµ біліх уолаттара кµпсµµргэ охсон , дьа ± аны ытыйан алын біліх о ± олоро толорор ырыаларын до ± уґуоллаатылар . Кэнсиэр быыґыгар о ± олор дуоґуйа чээлэй кµіх хонууга сµµрэкэлээтилэр , уолаттар тустан бур ± ачыстылар . Бырааґынньык оґуохайынан тµмµктэннэ . Сир симэхтэрэ , олох сибэккилэрэ , о ± олорбут барахсаттар самаан сайын кэлбитин уонна О ± о кімµскэлин кµнµн ібµгэлэрин µгэстэринэн ыґыах ыґан бэлиэтээтилэр . О ± о киґи - хара буолара улахан дьонтон тутулуктаах . О ± о билии ылара , киґи быґыытынан сайдара , онноо ± ор кµнµн µірэ - кіті атаарара биґигиттэн тутулуктаах . Маныаха тіріппµт эрэ буолбакка , о ± о саадын иитээччилэрин о ± о ± о сыґыаннара эмиэ улахан суолталаах . " Мин " Кэскилгэ " сылдьыбытым " , - диэн кэлин киэн тутта кэпсииллэрин туґугар . Сардаана КУЗЬМИНА
( Салгыыта . Иннин хаґыат 46 № - гэр кір . ) Пилорама ± а Уонча сыллаа ± ыта Дьокуускайтан чугас Владимировка біґµілэгэр таах турбут пилораманы , киириилээх - тахсыылаах , харчыны тыырар дьону кытта сибээстээх уолаттар µлэлэтэн харчы оІорорго быґаарыналлар . Сібµгэр хонтуора , гараж , араас техника , µлэни оІорон таґаарарга наадалаах барыта баар буолбута . Итинник µлэ ± э уопута суох , кіннірµ барыс эрэ киллэрэр ба ± алаах дьон , бородууксуйаны оІорон таґаарар , учуоттуур , батарар олус судургута суо ± ун кэлин билбиттэрэ . А ± ыйах кэм иґигэр , пилорама µлэтин кыайан ата ± ар туруорбатах икки киґини , утуу - субуу улаханнык быґаарса барбакка уларыппыттара . Олоххо балачча эриллибит , араас µлэ ± э сылдьыбыт , бэйэлэрин " мин " диэбит дьон итини соччо сіп дии санаабатахтара . Дьэ ити кэмІэ , ыраас халлааІІа этиІ эппитин курдук , пилорама тойонунан ханнык эрэ " чукчаны " ылбыттар диэн сурах били дьоммут кулгаа ± ар тиийбитэ . Салгыы »
2 . Бырагыраама оҥоруунан уонна олоххо киллэриинэн Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ дьарыктанар . Кини тыа сирин сайдыытыгар хайаан да маҥнай бэйэтин интэриэһин суоттаан көрөр . Киниттэн дьон дохуотун туһунан ким да ыйыппат , ол көрдөрүү иһин эппиэтинэһи сүкпэт . Кини сүөһү , сылгы ахсаанын , ыһыы иэнин , олортон ылыллар бородууксуйа иһин эппиэтинэһи сүгэр . Ити көрдөрүүлэринэн министиэристибэ үлэтэ сыаналанар . Ол иһин бырагыраама сүрүн сыалын - соругун сүөһүнү , ыһыы иэнин уонна бородууксуйаны элбэтии курдук көрөр . Дьон дохуотун үрдэтии кини интэриэһин таарыйбат , ол иһин киниэхэ суолта биэрбэт .
Мин иннибэр Россия спецнаґын ветерана , " Мужество " орден кавалера Иван Петрович Черкашин " Время выбрало их … " диэн , хомуйан оІорбут кинигэтэ сытар . Кинигэ байыаннай иирсээннэргэ уонна локальнай сэриилэргэ кыттыбыт биир дойдулаахтарбытыгар - саллааттарга уонна офицердарга анаммыт . Салгыы »
Кылгас сайыммыт икки ыйа элэстэнэн ааґа о ± уста . Ону кытта кыстык тыына , бэлиэр , биллэргэ дылы гынна . Атырдьах ыйын 30 кµнµгэр тµмµллµбµт суґал иґитиннэриинэн , республика ходуґаларыгар 461201 тонна от хомуллан , Правительство дьаґалынан тиэрдиллибит сорудахтаах былаантан 90 , 9 бырыґыана туолла . Ол эбэтэр былырыыІІы туґааннаах кірдірµµгэ 1 , 1 бырыґыанынан тиийбэт . Ити иґигэр сезоннаа ± ы былааннарын улахан отчут улуустартан Горнай 107 , 2 , Нам 102 , 3 , Ньурба 101 , Таатта 100 , 3 , хотугу улуустартан Уус - Маайа 101 , 9 , БулуІ 100 , 5 бырыґыан толордулар . Чурапчы 98 , 2 , МэІэ - ХаІалас 96 , 3 , ХаІалас 95 , 3 бырыґыаннарын оттоон , биэтэккэ букатын чугаґаатылар . Ону тэІэ олус бытааннык оттоон иґээччилэр эмиэ бааллар : Мирнэй ( 34 , 4 ) , Аллараа Халыма ( 50 , 2 ) , Јліін ( 65 , 1 ) , Јймікіін ( 67 , 2 ) , Эбээн - Бытантай ( 67 , 4 % ) . Тыа хаґаайыстыбатын министерствотын материальнай - техническэй политика ± а уонна сиртэн µµнµµнµ ылыыга департаменын салайааччы Василий Лукин этэринэн , республика µрдµнэн саба быра ± ан кірдіххі , оттооґун хаамыыта куґа ± ана суох . Ол эрээри , хотууру кіхі ± і ыйыырга эрдэ : хас биирдии улуус сµіґµтµн кыстатар аґылыгын бэйэтэ булунарыгар сорудах тиэрдиллэн турар . Холобур , ити эбээн - бытантайдар кыстыыр отторун бэйэлэргэ бэлэмнииргэ эрэннэрэллэр . От кыайан інµйбэккэ уонна сайыІІы ардахтар атахтааннар бытаарбыт Јймікіін отчуттара эмиэ хаар тµґµір диэри ходуґаттан тахсыбат санаалаахтар . Бµлµµ умнаґынаа ± ы улуустартан сайын са ± аланыытыгар самыырга баттаппыт Сунтаар уустук балаґыанньалаах курдуга эрээри , атырдьах ыйынаа ± ы кураан кµннэргэ хамнаммахтаан , былаанын 85 бырыґыанын кээрэттэ . Бµлµµ уонна Ґіґээ Бµлµµ улуустарыгар оттооґун кірдірµµтэ нэґилиэктэринэн улаханнык уратылаґар . Ол иґин бµлµµлэр ыраах оттуу барар мобильнай этэрээттэри тэриннилэр итиэннэ нэґилиэктэрин икки ардыларыгар 450 тонна оту мэнэйдэґэргэ былааннаан олороллор . Сµіґµ аґылыгар оту таґынан бу кµІІэ 2610 тонна сиилэс ( былааннаммыттан 28 бырыґыана ) угулунна , 4719 тонна сенаж ( былааннаммыттан 35 , 6 бырыґыана ) сууланна . От µлэтэ сал ± анар . Иннибитигэр - бµтµн биир ый . Сµіґµ - сылгы кыстыгын быґаарар былдьаґыктаах кµннэргэ туттуммахтаан хаалыа ± ыІ . Улуустар , нэґилиэктэр , хаґаайыстыбалар икки ардыларыгар оттооґуІІа куоталаґыы тµмµгэ бала ± ан ыйын 10 кµнµнээ ± и кірдірµµнэн таґаарыллыа . Василий НИКИФОРОВ
Тойон миниистир быһаччы ыйыытын - кэрдиитин ким толорбот буолуой ? Ол кэннэ интэринээккэ « туспа санаалаах » дьону утары кыһарыйыы , куттааһын саҕаламмыт . Интэринээккэ сытар кырдьаҕастарга Дьяконова хайдах курдук үчүгэйин , чиэһинэйин , үтүө суобастааҕын туһунан көрдөрүү биэрэллэригэр , оҥоһуу докумуоннарга илии баттыылларыгар модьуйбуттар . Интэринээт салалтатын сыһыаныттан олохторо - дьаһахтара барыта тутулуктаах кырдьаҕастар барахсаттарга кыһалаҥынан күнү да " ый " , абааһыны да " аанньал " дэтиэххэ сөбө өйдөнөр .
Нолуок үрдүөҕүттэн урбаанньыттар үлэ миэстэтин сарбыйан бардылар , сорохтор дьыалалара тохтоото , оттон атыттар сыаналарын үрдэттилэр .
Элгээйибит киэІ суола , Эркээйитэ - оскуола , Элгээйибит кэскилэ Эдэр сааґа - биґиги . Уйбаан Нуолур . " Бу суругу суруйуох буолбутум ыраатта . Куруук кірсір , билсэр буоламмын , тус бэйэ ± эр махтал тылларын µгµґµ эппитим буолуо . . . Ол эрээри , быйыл Россия µрдµнэн Учуутал сыла µµммµтµнэн ійбір - сµрэхпэр сіІірі сылдьар µтµі санааларбын сурукка тиґэн µйэтитиэхпин , аналлаах аартыкпын арыйбыт , туґааннаах суолум тірдµн булларбыт кµндµ учууталбар , Эйиэхэ , этиэхпин ба ± ардым . Салгыы »
Мин хомуйбут ойуум - о ? уорум 2000 курдук буолла . Ис хо ? оонунан араарарга µлэлэ ? эбин . ? ? µйээн кэпсииринэн , ? бµгэбит Эллэй хоту кэлиигэ суругу - бичиги Эбэ ± э тµ ? эрэн , сµтэрэн кэбиспит эбит диэн буолар . ? лµ ? нэ очуостарыгар , Сиинэ ± э . Сиинэни 70 - с сылларга сорохтор Сµµнэ диэн ааттыыллара … Онон сурук - бичик сµтэн ойуу - бичик хаалар . Сурукпут оннугар сурук буолар ойуу . Ойууну ? бµгэлэрбит сµрдээ ± ин дири ? ник суолталыыллар , кэрэ эрэ буоллун диэн ойуулаа ? ын суох . Ойуу барыта бэйэтэ этэр тыллаах , кэпсиир кэпсээннээх . ( Индеецтэртэн , африканецтартан ураты ойуулаа ? ы ? ? а улахан суолтаны биэрэр омуктары к ? рб ? ппµн ) . Омук итэ ± эли кытта ыкса сибээстээх да , оччонон сµрдээх улахан суолтаны биэрэр . Атыттарга киэргэл , эстетическэй кэрэ диэн ? йд ? бµлµ кытта ситимнээх хаалбыт . Холобура , ? рµллµбµт ойуу , сибэкки ойуу э ? ин . Ойуулаа ? ын бэлиэ курдук суолтата сµтэн хаалбыт .
[ 15 : 32 : 04 ] Семенова Светлана Степановна говорит : ФГОС матырыйаала саха уонна нуучча тылларын алтысыннаран уерэтии курдук методика5а кыалла илик сурун проблеманы бысаарарга кыа5ы биэрэр . 1 ) Тереебут тылы уонна нуучча тылын уерэтиигэ биир ирдэбил киирдэ . 2 ) Государственнай тыллар паритеттарын бириинсибэ тутусуллар . 3 ) Программа формирования универсальных учебных действий диэн улахан методологическай докумуон ирдэбил бысыытынан киирдэ . Итиннэ тирэ5ирэн , билигин ИНШ саха тылын уерэтиини тердуттэн уларытар систиэмэ оносуллуутун чинчийэ сылдьар . Ол систиэмэ5э тирэ5ирэн , нуучча тылын саха оскуолатыгар уерэтии методиката лаппа тупсуон сеп .
Саҥа ылыллыбыт сөмөлүөт техническэй өттүнэн үрдүк таһымнаах , дьон көтөрүгэр табыгастаах салоннаах диэн иһитиннэрэллэр . Сөмөлүөт бастакы ыраах риэйсэтин Москубаҕа диэри адьас соторутааҕыта , олунньу 12 күнүгэр , хайыы - үйэ оҥорбут .
Сылбыт тµмµктэнэрэ бу кэллэ . Манан сибээстээн , спорду таптааччылар санааларын билээри олохсуйбут µгэс быґыытынан " Дьулур ± ан " , аа ± ааччыларга анаан ааґан эрэр 2007 сыл Саха Республикатын бастыІ спортсменын ааттыырга ыйытык биллэрэр . Ыйытыкка кыттар киґи аата - суола , аадырыґа чуолкайдык ыйыллыахтаах . Ону тэІэ , бастакынан , " БастыІ спортсменынан кими ааттыыгын ? " , иккиґинэн , " То ± о ? " ( кылгас быґаарыы ) уонна µсµґµнэн , " Киниттэн тугу ыйытыаІ этэй ? " - - диэн ыйытыыларга хоруйдуохтаах . Эппиэттэргитин ахсынньы 14 кµнµгэр диэри тутабыт . Биллэрин курдук , урукку сылларга хаґыат маннык ыйытыгар Татьяна Жиркова , Георгий Балакшин , Леонид Спиридонов , Анастасия Сыромятникова элбэх куолаґы ылан , кыайыылаахтарынан ааттанан тураллар . Бу сырыыга дьэ , ханнык спортсмен , аа ± ааччылар элбэх куоластарын ылар эбитий ? ЧэйиІ , кытаатыІ , ыйытыкка кіхтііхтµк кыттан бэйэ ± ит санаа ± ытын биллэриІ ! Эппиэттэргитин , ким тіґі табыгастаа ± ын кірін маннык аадырыстартан биирин талан ыытыаххытын сіп : редакция аадырыґыгар - 677000 , Дьокуускай к . , Орджоникидзе уул . , 31 ; " Саха сирэ " хаґыат электроннай почтатыгар : sakhasire2003 @ mail . ru . ; хаґыат интернеккэ таґаарыытыгар ; факсынан : 42 - 02 - 45 ; Бэчээт дьиэтин 244 каб . суругунан толорон а ± алан биэриэххитин ; эбэтэр 42 - 33 - 26 телефонунан этиэххитин сіп . Суруккутугар " Сыл бастыІ спортсмена " ыйытыкка " диэн ыйаргытын умнумаІ . " Дьулур ± ан " .
Ыйытыыларга СР Ґлэ судаарыстыбаннай инспекциятын салайааччытын быраап боппуруостарыгар солбуйааччы Тамара Пахомова хоруйдуур . Баґаалыста , быґааран кулуІ : іскітµн µлэ биэрээччи µлэм киниискэтин болдьо ± ор биэрбэт буолла ± ына , уурайбыт кэммиттэн µлэм киниискэтин биэрбит кµнµгэр диэри бириэмэни тілµіхтээх дуо ? РФ Ґлэ ± э кодексатын 234 - с ыстатыйатыгар ыйылларынан , µлэ биэрээччи µлэґит µлэлиир кыа ± а сокуоннайа суохтук быґыллыбыт бары тµбэлтэтигэр , ол кэмІэ ылбатах хамнаґын тілµµр эбээґинэстээх . Итинник эбээґинэс , µлэ биэрээччи уурайар киґиэхэ µлэ киниискэтин уґатан - кэІэтэн биэрбэтэ ± ин тµмµгэр , толоруллуохтаах . Ити хамнаскын суутунан ирдэґэн ылыахтааххын . Онуоха ол ирдэбилгэр , µлэІ киниискэтэ суо ± уттан тардыллан , кыайан µлэлээбэккэ сылдьыбыккын дакаастыыр докумуоннары сыґыарыахтааххын . Оттон іскітµн эн µлэлээбит тэрилтэ ± эр µлэ киниискэлэрин уура сылдьыбат буоллахтарына , уурайбыт кµІІэр тута биэрэллэрэ кыаллыбат . Маннык тµбэлтэ ± э µлэ биэрээччи эйиэхэ биллэрии сурук ыытыахтаах . ҐлэІ киниискэтин почтанан ыытарбытыгар сібµлэІІин биэр диэн ис хоґоонноох . Эн хамнаскын ирдиир сайабылыанньа ± ар , µлэІ киниискэтин почтанан ыыталларыгар сібµлэґэргин биллэрэр бырааптааххын . Мин µлэбиттэн уурайыахпын ба ± арабын , ону хайдах сіпкі оІоробун ? Сокуон ханнык ыстатыйатыгар оло ± урабын ? Уонна тіґі кэм иґигэр тэрилтэм бµтэґиктээх харчыбын биэриэхтээ ± ий ? РФ ¥ лэ ± э кодексатын 80 - с ыстатыйатынан , µлэґит , уурайыан икки нэдиэлэ инниттэн µлэ биэрээччитин суругунан сэрэтиэхтээх . Ити болдьох , µлэ биэрээччи µлэґит уурайарын туґунан сайабылыанньатын туппут кµнµн сарсыІІытыттан са ± алаан аа ± ыллар . Оттон 140 - с ыстатыйа ирдэбилинэн , бµтэґиктээх харчы µлэґит уурайбыт кµнµгэр тута бэриллиэхтээх . Оттон µлэґит уурайар кµнµгэр µлэлээбэтэх буолла ± ына , кини харчытын кірдіібµт кµнµн сарсыІІытыгар бэриллиэхтээх . Ити кµнтэн хойутуо суохтаах . Јскітµн эн уурайбыт кµІІэр µлэлээбэтэх буоллаххына , µлэ биэрээччигэр харчыгын кірдµµр суругунан ирдэбилгэр РФ Ґлэ ± э кодексатын 140 - с ыстатыйатыгар сигэнэргэр сµбэлиибин . Онно счеккун ыйыахтааххын . Мин муниципальнай тэрилтэ ± э µлэлиибин . 20 саастаах устудьуон кыыспар уоппускатыгар барар айанын тілібµрµн миэхэ тілµіхтэрин сіп дуо ? Олохтоох бюджеттан µбµлэнэр тэрилтэ - лэргэ µлэлиир дьоІІо , уоппуска ± а барар - кэлэр айаннарын тілібµрµн оІорорго , ол кээмэйин , усулуобуйатын , бэрээдэгин олохтоох салайыныы уорганнара бэйэлэрэ быґаараллар . Быраабыла быґыытынан , итинник тілібµр µлэґити кытта бииргэ олорор дьоІІо - кэргэнигэр , сокуоннай саастарын ситэ илик о ± олоругар - оІоґуллар . Оттон о ± о 18 сааґын туолуор диэри сокуоннай сааґын ситэ илик дэнэр . Мин тэрилтэбиттэн уурайан баран , ый ааспытын кэнниттэн хамнаґым туґунан ыспыраапканы кірдіібµтµм . Ону баччааІІа диэри биэрэ иликтэр . Эн биґиги инспекциябытыгар кэлэ сырыт . То ± о диэтэххэ , РФ Ґлэ ± э кодексатын 62 - с ыстатыйатынан , µлэ биэрээччи µс кµн иґигэр µлэґиккэ докумуоннар куоппуйаларын тиэрдиэхтээх . Ол иґигэр , урукку µлэґиттэргэ эмиэ . Былырыын миигин уоппускабыттан , бэйэм сібµлэІминэн , эрдэ ыІыран ылбыттара . Онон , 22 кµнµм ордубута . Быйылгы уоппускабар барарбар , мин ити кµннэрбит - тэн суругунан аккаастаныахпын сіп дуо ? Туґаммыт са ± а сананан , ити кµннэрбин эбии ылыахпын ба ± арбаппын . РФ Ґлэ ± э кодексатын 125 - с ыстатыйатынан , ити ордубут кµннэргин сыл устата ханнык ба ± арар кэмІэ ылыаххын сіп биитэр сыллаа ± ы уоппуска ± ар эбии быґыытынан ылыаххын сіп . Ол эбэтэр , сокуон µлэ биэрээччини ити кµннэри эйиэхэ хайаан да биэрэригэр , оттон эйигин , µлэґити , туттаргар эбээґинэстээбит . Јскітµн µлэ ± э быраапкыт кэґилиннэ ± инэ , СР ¥ лэ судаарыстыбаннай инспекциятыгар , Дьокуускай куорат Орджоникидзе уул . 10 - гар кэлиІ . Тіл . 42 - 22 - 18 . Вера МАКАРОВА .
Саха сирэ - эрдэтээІи нэґилиэнньэ биэрэпиґэ ыытыллар Россия µґµс регионунан буолар .
2005 сыллаахха , « Илин » , Сбербаантан 20 мөл . солкуобай кредит ылбыт . Техника атыылаһарыгар анаан . Максимов , тэрилтэ биир төрүттэһээччитэ буолан , иэс төлөнөрүгэр мэктиэлэспит . « Баан оннук усулуобуйаны туруорбута » , - - диэн кини быһаарар .
Дьокуускайдааҕы 7 - с № - дээх профессиональнай лицей уґуйааччыта Раиса Дмитриевна Мартынова бу эйгэҕэ үлэлээбитэ быйыл 30 сылын туолар . Кини Улан - Удэтааҕы индустриальнай педтехникуму бүтэрэн кэлэн Нам улууґугар баар Граф Биэрэгинээҕи 2 - с № - дээх СПТУ - ттан үлэтин саҕалаабыта . Бастакы идэтинэн производственнай үірэхтээґин маастара , иккис идэтэ биология - химия учуутала .
Николай Михайлович Тарасов оло ? холорун тыла - ? ? ? олус баайа , ордук сири - дойдуну , айыл ± аны ойуулаан - дьµ ? µннээн , уустаан - ураннаан , тыл бары кэрэ кырааскатын туттан , хаа ? ахтан хостуур кэриэтэ кутара . Киин улуус оло ? хо ? уттарын толорор µгэстэрин сµгэ сылдьар Н . М . Тарасов айымньылара наука µлэ ? иттэрин , ученайдар билиниилэрин ылар , интэриэ ? иргэтэр . Ф . н . д . профессор Илларионов В . В . айыл ± аттан айдарыылаах норуот ырыа ? ыта оло ? холоото ± ун аайы сайдан - тупсан и ? эрин бэлиэтээбитэ . Оттон оло ? хо геройдарын ырыаларын толоруутун матыыптарын музыковед , иск . доктора А . С . Ларионова чинчийэр µлэтигэр µрдµктµк сыаналыыр . Кэнэ ± э ? ин да Николай Михайлович айымньылара µгµстэри кэрэхситиэ , айар , чинчийэр µлэ ± э угуйуо туруо ± а .
/ / Бу о ± олор " Эдэр сааґы " кытта тэІІэ тіріібµттэрэ 1993 сыллаахха тіріібµт о ± олор билигин 9 - с кылааска µірэнэллэр . 1993 сыллаахха Саха сирин эдэр ыччатыгар анаан саІа хаґыат кµн сирин кірбµтэ , ол кµнтэн ыла элбэх аа ± ааччыны умсугутан , кэрэ кэпсээн кэґиилээх , кэтэґиилээх ыалдьыт буолан республика араас муннуктарыгар " Эдэр саас " хаґыат илии µрдµттэн аа ± ыллар . Онон эдэр ыччаттарга кµндµ бэлэх буолбута . Оттон субу 1993 сылга киэІ Сахабыт сиригэр элбэх о ± о кµн сирин кірін , кµіх окко кµілэґийэн эмиэ кэтэґиилээх кырачааннар орто дойдуга оройдорунан тµґэннэр ийэ , а ± а µрдµк аатын эдэр дьоІІо сµктэрэн , сааґырбыт дьоІІо эйэ ± эс эбэ , эґэ аатын бэлэхтээннэр баар буолбуттара . Бу кэмтэн оруобуна 15 сыл ааста . Бары билэрбит курдук , таптаан аа ± ар хаґыаппыт сылын аайы тупсарыллан , эбиллэн , киэркэйэн аа ± ааччытын кэккэтэ хаІаатар хаІыыр . Оттон ол сыл тіріібµт о ± олор билигин уон биэстээх сиппит - хоппут кыргыттар , оттомурбут уолаттар буоллахтара . Орто Халыма улууґун Јліікі Кµіл агрофермерскай хайысхалаах орто оскуолатын 9 кылааґын µірэнээччилэрин ортолоругар киирбит - тахсыбыт , кірбµт - истибит уон уолу кытта бааллара - суохтара биллибэт , симик - килбик икки кыыс µірэнэллэр . Уол ітті баґыйар буолан , спорт , булт - алт , айыл ± а ± а сылдьыы , араас кµрэхтэґии , компьютер темата кинилэргэ ордук чугас . Ол эрээри , кыргыттар да туора туран хаалбаттар , ол курдук Сашенька Татаринова кэрэ куоластаах ырыаґыт , Аля Винокурова быйыл 굴µн ыытыллыбыт улуустаа ± ы " Мин эбэм " ійтін суруйуу кµрэх кыайыылаа ± а . Уолаттарга да араас талаан барыта баар дьоно . Ол курдук , кыра кылаастан ыла " 4 " - кэ , " 5 " - кэ µірэнээччилэр Владик Винокуров , Саша Винокуров , Ваня Оконешников . Алеша Явловскай - спортсмен бэрдэ , оскуола µірэнээччилэрин салайыныыларыгар спорт министрэ . Ньургун Колесов , Афоня Михайлов - ырыаґыттар , оскуола концера кинилэрэ суох ааспат . Алеша Третьяков - уруґуйдьут . Оттон µс Кешалар булчут , µлэґит бэртэрэ . Быйылгыттан оскуола ± а сонун кµрэхтэґиинэн кылаастар икки ардыларыгар видеоролик устуу буолар . Ол курдук , айыл ± аны харыстааґыІІа " Кімµс 굴µн " нэдиэлэтин чэрчитинэн ыытыллыбыт видеоролик кµрэ ± эр 9 - тар кыайан µірбµттэрэ - кіппµттэрэ . Оттон ийэ кµнµгэр аналлаах нэдиэлэ ± э устубут видеороликтара кинилэргэ кµндµ бэлэх буолбута . Онон тохсус кылаастар бэрт кіхтііхтµк , кірдііхтµк олороллор . Туохтан да иІнэн - толлон турбакка тµсµґэн иґэллэр , толкуйун тобулаллар . Быйыл тохсустарга тыІааґыннаах , эппиэтинэстээх сыл . Ол курдук , кылаастарын тµмµктµµр БКЭ - ни туттарыахтаахтар . Ба ± арыам этэ кинилэргэ бу кытаанах тургутугу этэІІэ , тутуспутунан бииргэ аґаран , салгыы онус кылаас µірэнээччилэрэ буолалларыгар ! БилиІІи кіхтірµн , кыахтарын , ійдірµн - санааларын ыґыктыбакка инникитин да элбэх кыайыыны , ситиґиини ! Изабелла Ноговицына , Орто Халыма , Јліікі Кµіл Хаартыска ± а : " Эдэр саас " саастыылаахтара .
Куорат хоту оройуонугар айаннаан тиийдибит . Тиихэй акыйааннааҕы судаарыстыбаннай университет - Уһук Илин биир улахан кыһата . Кылаабынай куорпус иннигэр киэҥ сири тайаан үүнэн турар мастар ураты көстүүнү биэрэллэр . - Ыам ыйыгар сакурабыт тыллыа , үөрэхтэрин кэнниттэн атын кыһа оҕолоро кэлэн , волейбол , футбол оройуттан тутуллуо , кыргыттар ыалдьа тахсыахпыт , - дэһэллэр тэхиниичэскэй идэҕэ үөрэнэ сылдьар устудьуоннар . Сунтаар кыыһа Лена Тимофеева ( 3 куурус ) уунан хааччыйыы идэтигэр үөрэнэр . Намтан төрүттээх Света Сивцева ( 3 куурус ) үөрэнэр салаата - « мосты - туннели » . Оттон Абыйтан сылдьар Роза Горохова ( 2 куурус ) массыына суолун уонна аэродром ымпыгын - чымпыгын быһаарар үлэһит буолуоҕа . Ньурба Күндээдэтиттэн төрүттээх Аня Спиридонова үөрэҕэ - « теплогазоснабжение и вентиляция » диэн . Кыргыттар Сунтаарга , Белай Гораҕа ( Абый ) буолан ааспыт региональнай олимпиадаларга кыайан , оскуолаларын да бүтэрэ илик сылдьан устудьуон аатын ылбыттар , ол өрө көтөҕүллүүлээх кэмнэрин умнубаттар . Абитура куйаас күннэрин тумнар диэн туспа үөрүү буоллаҕа . Өрөспүүбүлүкэбит ыччакка итинник кыаҕы бэлэхтиир . Оскуолаҕа физикаҕа , математикаҕа сөбүлээн дьарыктаммыт кыргыттар билиһиннэрбиттэринэн , манна кэлэн математика чыпчаалын ийэтин - аҕатын үөрэппиттэр , " бастакы икки сылы тулуйуохха наада " дииллэр . Онтон орун - оннугар түһэр . Үһүс куурустан чопчу идэҕэр киирэр эбиккин . Саамай кэтэһэллэрэ - сылын аайы буолар быраактыкалара . Дойдуларыгар атырдьах ыйыгар кэлэн сылы тухары мустубут ахтылҕаннарын таһаараллар .
Сыала : Саңа компьютернай программалары баhылааhыны кэтээн кɵрʏʏ уонна онно олоҕуран саңа элбэхтэ туттуллар программалары ʏɵрэтии .
Александр Жирков бастаан Уус - Алдан улуу ´ угар ууга былдьаммыт нэ ´ илиэктэр , объектар тустарынан уонна халаан содулун туоратыыга туох миэрэлэр ылыллыбыттарын ту ´ унан и ´ итиннэрдэ . « Суоттуга 113 олорор дьиэ , 7 араас объект ууга былдьаннылар , 350 - тан тахса ки ´ и , ол и ´ игэр 200 - чэкэ о ± о , эмсэ ± элээтэ . Хоно ± орго 37 олорор дьиэни уу ылла , 119 ки ´ и , ол и ´ игэр 36 о ± о , к ³ ´ ³ рµлµннэ . Арыы - Тииккэ 39 дьиэ , оскуола - сад , нефтебаза хонтуората , 128 ки ´ и , ол и ´ игэр 42 о ± о , эмсэ ± элээтилэр . Суоттуттан нефтебаза ± а тиэрдэр суолу хас да сиринэн уу ылла » , - диэн эттэ Ил Тµмэн вице - спикерэ .
ҐІкµргэ СартаІнаа ± ы " Кустук " о ± о саадын оскуола ± а киириэн иннинээ ± и саастаах о ± о тэрилтэлэрин µлэґиттэригэр аналлаах " Организация инновационной деятельности в ДОУ " диэн бэрт уустук , эмиэ да сонун ааттаах семинар буолан ааста . Айан - суол уустугун , ыраа ± ын аахсыбакка 44 киґи кытынна . Ол иґигэр , Эґэ Хайа , Баата ± ай , авиапорт иитээччилэрэ анаан - минээн кэлэн , µрэх баґыгар саґан сытар о ± о тэрилтэтин µлэтин - хамнаґын билсэн , илэ харахтарынан кірін , эт кулгаахтарынан истэн сіхтµлэр - махтайдылар . эбиэдиссэй Татьяна Егоровна Слепцова , РФ уопсай µірэхтээґинин бочуоттаах µлэґитэ , СР µірэ ± ириитин туйгуна , µрдµкµ категориялаах сэбиэдиссэй уонна 9 иитээччи , онтон 5 - ґэ I категориялаах , 4 - дэ СР µірэ ± ириитин туйгуннара буоланнар кырачааннары сылгы иитиитин култууратыгар сыґыаран иитэр - µірэтэр сыаллаахтар . Иппотерапияны , сахалыы быґаардахха , аты мииннэрэн эмтээґини киллэрбиттэр . Сылгы ар ± аґыттан тутуґан олорон айаннаатахха , саха хаана уґуктар , о ± о аты салайарыгар бэйэтин санаатын тиэрдэригэр бол ± омтотун тµмэргэ эрчиллэр . Кулун тутарга ХаІалас улууґун Јктімµгэр µірэх тэрилтэлэрин инновационнай бырайыактарын уонна программаларын республикатаа ± ы VII куонкуруґа буолбута . 17 улуустан 47 оскуола , ол иґигэр РЭП статустаах 19 оскуола , 8 кандидат уонна 20 саІа бырайыактаах µірэх кыґалара µлэлэрин кімµскээбиттэрэ . Барыта 60 бырайыак биґирэммитэ . Биґиги сартаІнарбыт бэртэн бэрди баґыйан , улууска бастакынан іріспµµбµлµкэтээ ± и эксперименниир площадка статуґун ылары ситистилэр . Т . Е . Слепцова , иитээччи А . Е . Слепцова 7 чулуу бырайыак иґигэр киирэн , маастар - кылаас ыытан биґирэммиттэрэ . Ситиґии эмискэ кэлбэтэ ± э биллэр . Бу уґун , унньуктаах µлэ тµмµгэ . Сонуну , саІаны , кэскиллээ ± и иилэ хабан ылан , олоххо киллэрэр коллектив . 1995 с . " Игры и игрушки " диэн Саха сиригэр ыытыллыбыт кірµµгэ бастакы миэстэни ылбыттара . " Сонор " оонньуу фигураларын тіріппµт Анатолий Тимофеевич Стручков тала ± ынан оІорбут эбит . " Сонор " - интеллектуальнай оонньуу . Саха мындыр , тобулла ± ас ійі манна кістір . С . С . Горохова 2004 с . " ДИП " " Сонор " динамическая игра преследования " республикатаа ± ы кірµµгэ кыттан бастаабыта . 1997 с . " Сонору " µірэтэр - иитэр µлэ ± э туґанар сыалтан улуустаа ± ы семинар тэрийэн ыытыллар . Бµтµн Россиятаа ± ы куонкуруска кыттан , " Детский - сад года - 96 , - 97 " буолбуттара да элбэ ± и этэр . 1996 с . µірэх µлэґиттэрин идэтин µрдэтэр институттан ыІырыы кэлэр . Јбµгэлэрбит оонньуурдарын , сахалыы остуол оонньууларын баґыылкалаан Москва ± а ыыталлар . Эмиэ биґирэнэллэр . 2000 с . улуустаа ± ы кірµµгэ бастакы миэстэ , 2003 с . Ґірэх министерствотыттан махтал суругу туталлар , тіріппµтµ кытта µлэни µчµгэйдик тэрийбиттэрин иґин " Тыа оскуолата " диэн педагогическай дьаарбаІка ± а 2006 с . Чурапчыга ситиґиилээхтик кыттаннар , компьютер тутан µірэллэр . " СайыІІы кэмІэ о ± олору сынньатыы , чэбдигирдии " диэн программаны олоххо киллэрии іріспµµбµлµкэтээ ± и кірµµгэ иккис миэстэни ылаллар . СР Ґірэ ± ин министерствота , эбии µірэхтээґиІІэ киинэ СартаІ о ± о саадыгар 100 тыґ . солкуобайынан ійібµл оІордулар . Кыаммат - тµгэммэт ыал о ± олоругар анаан сайыІІы лаа ± ыр бырайыагынан куонкуруска кыттан , іріспµµбµлµкэ ± э бастаатылар . Методическай µлэни кірµµгэ , педагогическай аа ± ыыларга ылбыт хай ± ал суруктарын киґи аа ± ан сиппэт . Онно эбэн кэбис , норуоттар икки ардыларынаа ± ы семинарга , конгресска , учууталлар ХI съезтэригэр кыттыыларын . " Кустук " о ± о саадын быыстапката дьон - сэргэ бол ± омтотун тардыан тардар . Кылтан , сиэлтэн оІоґуктар уратылар . Саамай сіхпµтµм диэн - 12 м усталаах , 8 , 5 см кэтиттээх , 4 м µрдµктээх спортивнай саала , дьиэ иґигэр саха бала ± ана . . . Е . М . Ярославскай музейыгар сылдьар курдук сананным . Манна кімµлµік оґо ± уттан са ± алаан , талах олоппоско , талкытыгар , чаппараа ± ар тиийэ баар . Нэґилиэк олохтоохторун , тіріппµттэр кімілірі сµІкэн . Эґээлэр , эбээлэр оІоґуктара бигэ , сиэдэрэй . Анна Дмитриевна Рожина уран тарбахтаах маастар , хомо ± ой хоґоонньут , Элгэс олохтоо ± о олох тыыннаах курдук кулунчугу бэлэхтээбит . Ох курдук оІостон , сартаІнар ыалдьыттары истиІник кірµстµлэр . Нууччалыы тыллаах иитээччилэр тылбааґа да суох ійдіітµлэр , сірµ диэн сіхтµлэр . 10 уґуйаан µлэлиир , холобур , " Дьіґігій о ± ото " - А . Е . Слепцова , " Туґа киґитэ " - Ю . В . Сотрудникова , о . д . а . Айымньылаахтык µлэлиир Анастасия Егоровна Слепцова санаатын µллэстэр : " БилиІІи иитээччи - айар µлэґит , интеллектуальнай кыа ± ынан сыаналанар . Ґірэтии - иитии тµмµгµн іті кірір , бырайыактыыр , наука ± а тирэ ± ирэр буолла ± ына , элбэ ± и ситиґэр " . Ґірэх управлениетын инспектор - методиґа М . И . Стручкова , " Кустук " о ± о саадын сэбиэдиссэйэ , Т . Е . Слепцова , иитээччи А . Е . Слепцова лекцияларын иґиттибит . Республикатаа ± ы экспериментальнай площадка статуґун ыларга туруулаґан µлэлии сылдьар Адыаччытаа ± ы " Кэскил " о ± о саадын µлэтин - хамнаґын иитээччи Н . П . Юмшанова билиґиннэрдэ . Верхоянскай куорат 1 , 2 № - дээх о ± о саадтарын иитээччилэрэ Н . Г . Лаптева , В . А . Маркова дакылааттара биґирэннэ . СартаІнар инники кµіІІэ сылдьалларын биир туоґута " Инникигэ хардыы " научнай - практическай конференция ± а иитиллээччилэр , алта - сэттэ саастаах кырачааннар Даша Новикова " Сылгы ніІµі о ± о тылын байытыы " , Надя Слепцова " Дьіґігій култууратыгар сыстыы " диэн дакылааттарынан кыттыылара . Регионнааа ± ы конференция ± а учуонай - экспертэр µтэн - анньан кірін биэрбит ыйытыыларыгар лоп - бааччы эппиэттэґэн , бастакы миэстэни ылбыттара . Биґиги , семинар кыттыылаахтара , унньуктаах уґуннук , 12 чаас устата айаннаан Баата ± айга кэлбиппит . Идэтин баґылаабыт Верхоянскай оскуолатын суоппарыгар Алексей Алексеевич Слепцовка , оскуола директорыгар Маргарита Николаевна Юмшанова ± а махталбыт муІура суох . Ийэ ійдііх , ис кіІµллээх ыччаты иитэр µлэлэригэр эрэлбит улахан . Ульяна ШИШИГИНА . Ґіґээ ДьааІы , Баата ± ай .
Аатырбыт Ли Якокка суруйар : « Бука бары дьоппуоннары сөҕөллөр - инникилэрин дьэҥкэтик өйдүүллэрин , бырабыыталыстыба , бааннар уонна профсоюзтар икки ардыларыгар сыһыан эҥкилэ суоҕун , инники дьүккүйэргэ күүһү - күдэҕи түмэр сатабылларын . Оттон ким эрэ дьоппуоннары үтүктэр туһунан кэлэҕэйдиэ эрэ кэрэх , хараххар биэстии сыл былааннаах Сэбиэскэй Сойуус уобараһа көстөн кэлэр » .
Онон күн бүгүн , үөһэ этиллибитин курдук , РОСРЕЕСТР федеральнай управлениета диэн сонун тэрилтэ үлэлии турар . Онон муус устар ыйтан Дьокуускайга « биир аан » систиэмэтэ киирэн , гражданнар хас да тэрилтэнэн сүүрэ сылдьан уочараттаабакка , сир , баай регистрациятын биир кииннэммит сиргэ оҥорторор кыахтаннылар .
Росреестрга сылдьыбыт дьон килийиэҥҥэ табыгастаах усулуобуйа тэриллибитин , бэрт минньигэс астаах кафе үлэлиирин , сайынын кондиционер баар буолан , итии - буһуу суоҕун көрбүттэрэ буолуо . Ити эрээри госпошлинаны төлүүргэ куорат хайа эрэ бааныгар сүүрэр кыһалҕа билигин да баар . Бу чааһыгар Росреестр салалтата куорат бааннарыгар кыра сыанаҕа миэстэ арендалыыбын , кэлэн биһиэхэ госпошлинаны хомуйар өҥөнү оҥоруҥ диэн этиилээх тахса сылдьыбыт . Онуоха госпошлинаттан комиссионнай ылар бобуллар буолан , бааннар остуойута суох диэн , хомойуох иһин , сөбүлэспэтэхтэр . Аны , ксерокстыыр өҥө чааһынан маннык судаарыстыбаннай тэрилтэ оннук өҥөнү харчыга оҥорорун сокуон бобор . Бэйэ суотугар оҥоруу ночооттоох . Онон эмиэ эрдэттэн килийиэн докумуоннарын ксерокстаан тиийиэн наада . Онон кэлэр өттүгэр автономнай ксерокстыыр тэрили туруорар тэрилтэни булар былааннаахтар .
« Балык , тыа хаһаайыстыбатын бородууктата атыыланар » диэн эрдэ улуус баһылыга Николай Шахурдин араадьыйаны - тэлэбиидэнньэни аймаабыта . Ол « атыыбыт - тутуубут » биир дьоҕус массыына багажнигын иһиттэн эрэ барда . Баҕар , тыа сиригэр алта киһилээх шоу - фестиваль дирибиэннээхтик - дарбааннаахтык ыытыллара буолуо эрээри , « столица » ( шоуну ыытааччы дьахтар « киин куорат » диэн тылы букатын билбэт быһыылаах ) олохтоохторо астымматыбыт .
АХШ Чикаго куоратыгар любительскэй бокса ± а аан дойду чемпионата µгэннээн ыытылла турар . Сорохтор номнуо иккис киирсиилэрин оІордулар . Ол курдук , биґиги эрэлбит Георгий Балакшин ( 51 кг ) сэрэбиэй быґыытынан иккис эргииргэ киргиз Нурлан Айдарбегы кытта кірµстэ . Ґґµс раунд са ± аламмыта 1 мµн . 26 сік . буолбутун кэннэ , ахсаан 22 : 7 ( 7 : 2 , 11 : 3 , 4 : 2 ) буолан турда ± ына , кірсµґµµнµ , Балакшин киґитин аґара баґыйарын быґыытынан тохтоторго 굴элиннилэр . " Весь спорт " спортивнай иґитиннэрии агентствотыгар Чикаготтан Игорь Милевскай биллэрбитинэн , алтынньы 27 кµнµгэр Россия боксердарыттан рингэ ± э маІнайгынан Георгий Балакшин тахсыбыт . Россия боксера хас раунд аайы киґитин баґыйа тутара , туох да саарбахтааґына суох кістµбµт . Балакшин рингэ хаґаайынынан буолбут . Ордук , иккис рауІІа аґыллан киирсибит . Утарсааччыта хас сырыы ахсын россиянин сібµлээн туттар комбинацияларыгар киирэн биэртэлээбит . " Балакшин аан дойду 2001 сыллаа ± ы чемпиона француз Жером Томалыын киирсиитинээ ± эр ордуктук , сибиэґэйдик кіґµннэ , - диэн бокса ± а государственнай тренер , олимпийскай чемпион Вячеслав Яновскай сыаналыыр . - Јскітµн салгыы итинник киирсэр буолла ± ына , финалга іссі µрдµк таґымІа тиийииґи ! Киргиґи кытта киирсиитигэр Георгий тугу да анаан бэлэмнээбэтэ ± э , хайдах сатыырынан - тактика быґыытынан сыысхала суох уонна сµрдээх чэпчэкитик туттан - хаптан боксаласпыта . " Санатан эттэххэ , алтынньы 25 кµнµгэр Георгий бастакы эргииргэ , µґµс Олимпиадатыгар кыттарга санаммыт аан дойду 2001 сыллаа ± ы чемпиона , опыттаах француз Жером Томаны кытта киирсибитэ . Кини 2000 сыллаахха Сиднейдээ ± и оонньууларга иккис , 2004 сыллаахха Афиныга иккис миэстэлэри ылбыта . Балакшин уонна Тома - бэйэлэрин уруккуттан билсэллэр . Спортивнай дьыл ± а кинилэри иккитэ сирэй кірµґµннэрбитэ . Онно иккиэннэригэр Георгий Балакшин эрэллээхтик кыайбыта . Бµтэґик кірсµґµµлэрэ Хорватия ± а Европа чемпионатыгар , 2004 сыллаахха буолбута . Чикаго ± а , аан дойду чемпионатыгар россиянин эмиэ кыайыыны ситистэ . Ґґµс раунд бµтµµтэ кини 12 : 3 ахсаанынан баґыйан испитэ . Бу тµгэІІэ Тома хотторорго 굴эллибитэ . Онон француз эґиил ПекиІІэ - бэйэтин µґµс Олимпиадатыгар барар кыа ± ын сµтэрбитэ . " Георгий µчµгэй позиционнай боксаны кірдірді , - диир " Весь спорт " агентство ± а анаан , Георгий Балакшин тус тренерэ , Россия сµµмэрдэммит хамаандатын урукку сµрµн тренерэ Николай Хромов . - Тактика іттµнэн ылан кірдіххі , кини киирсиини сіптііхтµк былааннаата , онон опыттаах француз туга да табыллыбата . Ґґµс рауІІа Тома биир эрэ очкону ылбыта да ону туоґулуур . " Георгий Балакшин аан дойду чемпионатыга𠵴µс киирсиитин сарсын , ол аата алтынньы 31 кµнµгэр оІоруо ± а . Кини утарсааччытынан индиец Джитендер Кумар буолуо ± а . Бу киирсии - олимпийскай путевканы ким ыларын быґаарыа ± а . Кылгастык Кумар туґунан эттэххэ , дьэ , индус бу чемпионакка соґутта . Кинини итинник киирсиэ дии санаабата ± ым . Ол курдук , кимиэхэ да биллибэт Кумар маІнай Европа чемпионатын призера молдован И . Самойленконы 20 : 14 , оттон немец Р . Бербиги 29 : 10 ахсаанынан эрэллээхтик кыайан , кµµстээх боксер буоларын кірдірді . Онон сэрэхтээх утарсааччы диэххэ сіп гынан баран , биґиги уолбут маастарыстыбатынан быдан µрдµк кэрдиискэ турар . Оттон Бато - Мунко Ванкеев маІнай ирландеґы кыайан баран , иккис эргииргэ китаеґы 38 : 18 ахсаанынан баґыйа тутта . Салгыы кини Максвильямс Арройа диэн Пуэрто - Рико боксерун кытта киирсиэ ± э . Пуэрториканец , быйыл сайын Бразилия Рио - де - Жанейро куоратыгар ыытыллыбыт Панамериканскай оонньуулар кыайыылаахтара , Чикаго рингэтигэр бастаан монгол Зоригбаатары , оттон украинец Волкову эрэллээхтик кыайталаабыта . Онон Ванкеевка сµрдээх кµµстээх киґи тµбэспит . Тµмµктээн эттэххэ , биґиги уолаттарбыт киирсэр 51 киилэ ыйааґыннарыгар сарсын казах Сарсембаев таец Йонжихору , иранец Акбари поляк Казору , Шри - Ланкаттан Ратнайаке эквадорец Веганы , итальянец Пикарди японец Сусаны ( киґи соґуйара баар , аан дойду ааспыт чемпиона кореец Ок Су Ли оннугар кэлбит Ки Сук Кимы ити японец олох киґилээбэтэх , 21 : 4 ахсаанынан кыайбыт ) , азербайджанец Маммадов таджик Юнусовы , пуэрториканец Арройа Ванкеевы , филиппинец Пайала американец Уоррены уонна Балакшин индус Кумары кытта киирсиэхтэрэ . Манна бастакы уонна сэттис паараларга сµрдээх кµµстээх боксердар кірсір буолбуттарын санатар то ± оостоох . Онон хотторбуттарга наґаа кыґыылаах буолара буолуо . Ханныгын да иґин , чуолаан бу киирсиилэр тµмµктэриттэн кимнээх олимпиец буолаллара биллиэ ± э . Оттон биґиги сахалыы сиэринэн сэмээр бэйэбит дьоммутугар ситиґиини ба ± арабыт уонна акыйаан уІуортан µчµгэй сонуну кэтэґэбит . Бэчээккэ бэлэмнээтэ Петр Семенов . 51 кг 1 - кы эргиир : ( кыайыылаахтар инники суруллаллар ) С . Маммадов ( Азербайджан ) - Х . Падилла ( Испания ) , М . Парлаги ( Словакия ) - С . Салимов ( Болгария ) 22 : 10 , А . Юнусов ( Таджикистан ) - Э . Бариллас ( Гуанда ) 22 : 7 , В . Волков ( Украина ) - М . Вели ( Македония ) 26 : 11 , М . Арройа ( Пуэрто - Рико ) - Л . Зоригбаатар ( Монголия ) 26 : 10 , Б . ВАНКЕЕВ ( Беларусь ) - К . Ахерн ( Ирландия ) 28 : 15 , Янг Бо ( Кытай ) - М . Планж ( Гана ) 26 : 22 , В . Пайала ( Филиппины ) - А . Селби ( Уэльс ) , Х . Саид ( Англия ) - Д . Гизларян ( Армения ) 22 : 10 , А . Суарес ( Мексика ) - Д . Чауке ( ЮАР ) 14 : 8 , Р . Уоррен ( АХШ ) - Т . Данияров ( Узбекистан ) 20 : 8 , Н . Айдарбек ( Киргизия ) - Г . Чалаи ( Венгрия ) 16 : 15 , Г . БАЛАКШИН ( Россия ) - Ж . Тома ( Франция ) 25 : 11 , Р . Беблик ( Германия ) - У . Серна ( Колумбия ) 16 : 13 , Ю . Кумар ( Индия ) - И . Самойленко ( Молдова ) 20 : 14 . 2 - с эргиир : М . Сарсембаев ( Казахстан ) - Ф . Франтишек ( Чехия ) 16 : 6 , С . Йонжихор ( Таиланд ) - Р . Резкала ( Египет ) 17 : 9 , О . Акбари ( Иран ) - К . Бетанкур ( Венесуэла ) 21 : 11 , Р . Казор ( Польша ) - Ф . Оайке ( Новая Гвинея ) , А . Ратнайаке ( Шри - Ланка ) - Д . Кеапа ( Австралия ) , Х . Вега ( Эквадор ) - Ф . Адиака ( Уганда ) , В . Пикарди ( Италия ) - К . Кордел ( Турция ) 22 : 7 , К . Суса ( Япония ) - Ки Сук Ким ( Корея ) 21 : 4 , С . Маммадов ( Азербайджан ) - Ли Чу Фенг ( Тайвань ) , А . Юнусов ( Таджикистан ) - М . Парлаги ( Словакия ) 21 : 9 , М . Арройа ( Пуэрто - Рико ) - В . Волков ( Украина ) 23 : 14 , Б . Ванкеев ( Белоруссия ) - Янг Бо ( Кытай ) , В . Пайала ( Филиппин ) - Х . Саид ( Англия ) 29 : 15 , Р . Уоррен ( АХШ ) - А . Суарес ( Мексика ) , Г . БАЛАКШИН ( Россия ) - Айдарбек Уулу Нурлан ( Киргизия ) 22 : 7 , Д . Кумар ( Индия ) - Р . Беблик ( Германия ) 29 : 10 .
Саха дьоно сµрµ киґиэхэ Улуу Тойон , Улуу Суорун ( Сурья ? . . ) биэрэринэн аа ± аллар . В . М . Ионов бэлиэтииринэн сµрµ Улуу Тойон о ± о ± о сэттэ сааґын туолла ± ына эрэ иІэрэр . Онон сэттэ сааґы киґи психическэй энергияны тµмэн сырдык , ча ± ыл кµµскэ кубулутан , таска таґаарар кыахтанарын курдук сыґыаннаґарбыт сіптііх . Ол да иґин былыргылар о ± ону сэттэ сааґыттан µірэтиини талбыттар быґыылаах .
Би ´ иги ыары ´ ахтарбыт кырдьык , сүрдээх у ´ ун уочаракка туран , 2 - 3 чаас кэтэ ´ эн - мана ´ ан тустаах быраастарыгар нэ ´ иилэ к ³ рд ³ рүнэллэрин курдат билэн олоробун . Ыалдьыбыт дьон маннык ³ р кэтэ ´ эллэриттэн кыйаханаллара , кыы ´ ыраллара биллэр суол . Ол эрээри , би ´ иги Дьокуускай куораппытыгар 2 - 3 чаас уочаракка турар диэн ³ сс ³ кыра дии саныыбын ( ? ! ! ) . СМИ биэриилэрин и ´ иттэххэ , Арассыыйабыт киин куораттарыгар дьон бырааска икки - үс ый уочараттаан киирэр . Онон уочарат - бүтүн Арассыыйа кы ´ алҕата буолан турар .
Уон сыл диэн хаґыакка кылгас кэм дуу , уґун кэм дуу ? Биирдэ ылан кірдіххі , бу кэм устатыгар элбэх уларыйыылар та ± ыстылар . Уон сыл устата уостан , симэлийэн хаалбакка , билиІІи кµрэстэґиилээх кэмІэ " Дьулур ± ан " - Саха сирин бэчээтигэр бэйэтин суолун - ииґин булунан , аа ± ааччылар билиниилэрин ылла . Биллэрин курдук , " Дьулур ± ан " - " Республика бµттµµнэ " хаґыат сыґыарыытын быґыытынан бэйэтин оло ± ун са ± алаабыта . Тута аа ± ааччылар интэриэстэрин ылбыта . Билигин санаатахпына , µлэбит хайысхата бэйэтэ ураты тµґµмэх быґыытынан сыаналанар . Республика ± а спорт кірµІнэрэ общественнай хамсааґын ніІµі сайдалларын быґыытынан , хара бастакыттан билсиґиини , икки іттµттэн сибээстэґиини ыытар инниттэн , федерациялар µлэлэрин - хамнастарын туґунан суруйан са ± алаабыппыт . Оттон редакция салалтатын кі ± µлээґининэн , 2000 сыл тохсунньу 14 кµнµттэн " Республика бµттµµнэ " хаґыат спорка , чіл олоххо уонна туризмІа аналлаах тµірт балаґанан тахсар анал сыґыарыыта буолбуппут . Бу , бэйэтэ , туґугар хорсун санаа этэ . " Дьулур ± ан " - республика сахалыы тылынан тахсар маІнайгы спортивнай хаґыата буолбута . Онон суруйар ходуґата кэІээбитэ , аналлаах да , общественнай да ± аны корреспонденнар суруйуулара элбэхтик бэчээттэнэр кыахтаммыта . Салгыы »
А ± а дойду улуу сэриитин уодаґыннаах сылларыгар армия ± а ыІырыллан баран " µлэ фрона " диэн ааттанар сулууспа ± а тµбэґэн , собуоттарга , фабрикаларга µлэ кытаана ± ар сылдьыбыт дьоммут Улуу Кыайыыга киллэрбит кылааттара ситэ сыаналаммакка хаалла . Ол туґунан редакция ± а µс сыллаа ± ыта µбµлµій са ± ана хас да сурук киирбитин ійдµµбµт . Кинилэр сэрии кыттыылаа ± а буолбакка , тыыл ветеранынан аа ± ыллаллар . Онон кырдьар саастарыгар арыый µрдµк пенсия ± а тиксибэтилэр , Ийэ дойдуларыттан атын да социальнай іттµнэн биллэр - кістір ійібµлµ ылбатылар . Буруйдара диэн , сулууспалаабыт чаастара сэриилэґэр армия испииґэгэр киирбэтэх . Салгыы »
Итини сэргэ бэдэрээт тэрилтэлэрин кытта дуогабар быһыытынан , ФТИ « Спектр » диэн 25 байыастаах устудьуон тутар этэрээтэ Хоточчутааҕы социальнай - култуурунай эбийиэги өрөмүөннээтэ . Бу маннык үлэ устудьуон дьоҥҥо икки бүк үчүгэйдээх . Бииринэн , кыһалҕалаах дьоҥҥо көмөлөһөллөр , иккис өттүттэн 17 тыһ . хамнас аахсар кыахтаммыттар . Оттон « Эллэй » уонна « Маарыкчаан » ССО - лар « Стройсервис » ХЭТ - и кытта дуогабардаһан , Хоточчу административнай тутууларын өрөмүөнүгэр үлэлээн , биирдии байыас , дуогабар быһыытынан , 15 тыһ . солк . аахсар диэн .
" Кратон - 4 " сир аннынаа ± ы ядернай дэлби тэптэрии содулун туґунан мунньахтан Тохсунньу 29 кµнµгэр СР Государственнай Мунньа ± ын ( Ил Тµмэн ) мунньахтыыр саалатыгар 1978 сыллаахха Кэбээйи улууґун Тыайа нэґилиэгэр буолбут сир аннынаа ± ы ядернай дэлби тэптэрии дьайыытын дьµµллэґэр киэІ ыІырыылаах , тустаах специалистар , учуонайдар кыттыылаах мунньах буолан ааста . Мунньа ± ы Ил Тµмэн анал комитеттарын председателлэрэ А . С . Уаров уонна А . А . Софронеев иилээн - са ± алаан ыыттылар . Бу - сир аннынаа ± ы ядернай дэлби тэптэрии оІоґуллубута 32 сыл буолла . Ол кэм устатыгар манна радиация быыґылаабытын бэрэбиэркэлиир , дьон доруобуйатыгар дьайыытын чинчийэр µлэлэр µстэ - тµіртэ ыытыллыбыттара . Мунньахха ити чинчийиилэр туох тµмµгµ оІорбуттара сіргµтµллэн кэпсэтии тірµтµнэн буоллулар . Салгыы »
Бэйэлэрин эйгэлэригэр чэбдик оло ± у киллэрэн , арыгыны , таба ± ы утарааччылар элбииллэр да , дьон оло ± о , доруобуйата тупсубута то ± о эрэ кістµбэт . Ол сµрµн биричиинэтинэн кµннээ ± и аґыыр аспыт хаачыстыбата олус мілті ± і буолар . Аспыт 60 - 70 бырыґыана - кэлии ас . БилиІІи бириэмэ ± э сµіґµ этин , µµтµн хаачыстыбата намыґа ± а , амтана суо ± а элбэх тірµттэрдээх . Улахан хаґаайыстыбаларга сµіґµнµ , кітірµ индустриальнай ньыманан кіріллір . Хастыы эмэ тыґыынча тібі турар сиригэр инфекционнай ыарыы тар ± анар куттала улахан . Ол иґин астарыгар мэлдьи араас антибиотиктары , кµµстээх канцерогеннай эмтэри , тµргэнник улааталларыгар анаан стероиднай гормоннары тутталлар . Олор тобохторо µµттэригэр , эттэригэр , сыаларыгар мунньустан дьон доруобуйатын алдьаталлар . Стероиднай гормоннар структуралара киґи половой гормоннарыгар майгынныыллар , рак ыарыытын элбэтэллэр уонна кыайан о ± оломмот оІороллор . Ол иґин кыайан о ± оломмот ыал , со ± отох дьон ахсаана элбиир . Ити препараттар µгµс дойдуларга бобуллубуттарын µрдµнэн , гормоннар ааттарын уларытан баран сµіґµлэри , кітірдірµ улаатыннарарга тутталларын тохтоппоттор . Антибиотиктар дьону эмтиир кыахтара кыччаабыта сµіґµгэ , кітіргі актыыбынайдык туґаналларыттан сибээстээх . Антибиотиктар аґы кытта организмІа киирэ турар буоланнар , бактериялар кинилэри тулуйар буолан хаалаллар . Онон кµµстээх инфекционнай ыарыылартан дьон эмэ суох хаалар кутталлаах . Холобур , сэллик олус уґуннук эмтэнэрэ онон быґаарыллар . Сµіґµлэри быртах µіннэртэн харыстаан кµµстээх канцероген ( рагы µіскэтэр ) мышьягы тутталлар , ол рак ыарыытын элбэтэр . Америкаттан атыылаґар кууруссаларын буутугар онноо ± ор сахсыр ± а олорбот µґµ . Оннук элбэх химиялаах : гормоннар , антибиотиктар , эти сырдык оІорор , буорту гыммат хлордаах - хлорин , холестерин тобус - толорутун билэн Америка ± а олох сиэбэттэр . Сибиинньэни аґаталлар эбэтэр Россия ± а , илин Европа дойдуларыгар ыыталлар . Маны билэ сылдьар омук ученайдара олус бэркиґииллэр , « норуотун доруобуйатын бі ± іргітµіхтээ ± эр алдьатыан ба ± арар правительство атыылаґыан сіп » дииллэр . Ол иґин Россия дьоно рак , сµрэх - тымыр , аллергия , быар , бµір ыарыытынан тохтообокко ыалдьаллар , олохторо кылгыыр . Онон « Буш атахтарын » ончу сиэбэт ордук . Уопсайынан , Россия ± а бройлернай куурусса , индустриальнай сµіґµ хаґаайыстыбатын технологиялара син биир Америка киэниттэн атына суох . Маны билэр дьон бройлернай куурусса этин биирдэ эбит сииллэр , сыатын , тириитин быра ± аллар . Олус улахан уонна эмис бройлер - куурусса 42 хонуктаах оло ± ор 6 тігµл антибиотик укуолун уонна арааґынай гормоннаах стимулятордары ылаллар . Эттэрэ маІан уонна буорту буолбатын диэн хлоринынан сотоллор . Хлорин киґи иммунитетын кыччатар , дисбактериоз оІорор , оґо ± оско баар туґалаах бактериялары ілірір . Ол иґин дьон иґэ µллэр , хойуута хатар эбэтэр убуур . Киґи оґо ± ос эбэтэр хабах рага буолар куттала хас да тігµл улаатар . Холестерин сыаны кытта холбоґон , тымырдары бµілээн атеросклероз оІорор . Онтон гипертония , инсульт , инфаркт , быар цирроґа сайдар . Маны билэн Европа дойдуларыгар хлорин олох бобуулаах . Биґиэхэ тутталлар да , ол туґунан ханна да ыйбаттар . Куурусса этэ олус маІанынан эрэ сэрэйиэххэ сіп . Америка кууруссаларын 90 бырыґыана лейкоз диэн куурусса рагынан ыалдьаллар . Омук эттэрэ кып - кыґыл олус сибиэґэй кірµІнээхтэр . Ол сµіґµнµ ілірµіхтэрин иннинэ пентобарбитал натрия диэн химическэй веществоны тутталларын кытта сибээстээх . Биґиги халбаґыыбытыгар , сосиска ± а нитрат уонна нитрит натрия диэн туустары эбэллэр , розовай эт дьµґµнµн биэрэллэр . Балар олус токсичнайдарын ааґан , іссі канцерогеннайдар . Биґиэхэ маннык сосискаларынан детсад о ± олорун , балыыґа ыарыґахтарын аґаталлар . Хонууга мэччийэр , оту сиир , химиянан улааппат олохтоох сµіґµ этэ амтаннаах уонна киґини сµґµрдµбэт . Маннык ас дьиІинэн сыаната да µрдµк буолуохтаах уонна хайа кыалларынан дотацияланыахтаах . Ол оннугар хантан кэлбитэ биллибэт саарбах бороґуоктан оІоґуллубут , дьэбиннээх , кирдээх ууну булкуйан астаммыт « нормализованнай » µµт бородууксуйалара сыаналара чэпчэки буолуохтаах . Бороґуогу булкуйуу сµіґµнµ 8 ый устата кірµµнµ , аґатыыны кытта тэІнэспэт . ДьиІнээх рынок сокуонунан ким µчµгэй хаачыстыбалаах аґы , табаары атыылыыр - ол кыайыылаах буолуохтаах . Атыылаґааччы барытын билэ - кірі сылдьан бэйэтэ талар . Ас хаачыстыбатын билбэт , роспотребнадзор туох да иґитиннэриини норуокка биэрбэт буолан ырыынак сокуоннарын киллэрбэттэр . Хата , ким албын , мілтіх табаардаах барыстаах сылдьар . Хантан эмит бобуллан , µµрµллэн кэлэн Россия ± а куґа ± ан астарын , табаардарын араас ньыманан батараллар . Норуот ону билбэт , арай ыалдьар , эрэйдэнэр эрэ . Любовь ИЛЬИНА , биологическай наука кандидата .
Депутат Леонид Владимиров босхо медицинскэй көмөнү оҥорууга ырытыы оҥорон , оҥоһуллубут өҥө сыаната көстөрө - биллэрэ буоллар диэн санаатын эттэ . Кини маны таһынан инникитин ыалдьыбат , больничнайга барбат дьоҥҥо булгуччулаах медицинскэй страховкалааһын территориальнай фондата харчы төлүүрэ буоллар , дьон - сэргэ доруобуйатын көрүнүөх этэ диэн санаатын үллэһиннэ . Леонид Николаевич үлэһит барыта ити фондаҕа харчы угарын санатта .
Дойду оло ± ор - дьаґа ± ар миграция боппуруоґа улахан оруолу ыларын политиктар ірµµ бэлиэтииллэр . Билигин кыраныысса таґыттан кэлии - барыы элбээтэ . Ити Саха сирин эмиэ тумнубат . Ол курдук , 2011 сыл тµірт ыйдаа ± ы миграция учуотун дааннайынан , республикабытыгар барыта 12782 омук гражданина кэлбит . Бу кірдірµµ былырыыІІытаа ± ар 1587 киґинэн элбэх . Омуктарынан араарар буоллахха , маннык хартыына µіскµµр . Ол таблица ± а ырылыччы кістір . Чугастаа ± ы ис дойдулартан Кістірµн курдук , ордук Кыргызстантан , Арменияттан , Таджикистантан , Узбекистантан кэлэллэр эбит . Грузия , Туркменистан , Литва , Латвия уонна Эстония виза буолан , улаханнык биґиги диэки сыбыытаабаттар . Арай , анал ыІырыы эрэ баар буолла ± ына , кэлиэхтэрин сіп . Тас дойдулартан Саха сиригэр 60 тас дойду омуктара киирбиттэрэ биллэр . 1902 омук тас дойдуттан кэлэн учуокка турбут . БылырыыІІы сыыппара 2040 - Іа тэІнэґэр . Кытайтан 874 киґи кэлбит . Бу « Столичнай » ырыынагын кытары ыкса сибээстээх . БылырыыІІыга холоотоххо , бу дьон кэлиилэрэ син аччаабыт . ДьиІэр , улаханнык аччаабатах буолуохтарын сіп - учуокка турбакка сылдьааччылар , арааґа , элбэхтэрэ буолуо дии саныыбын . Улуустарынан тар ± аныы 2010 сылга тэІнээтэххэ , быйылгы сылга омук гражданнара Мирнэйгэ , Бµлµµгэ , Ньурба ± а , АлдаІІа , Чурапчыга , Ленскэйгэ уонна Дьокуускайга учуокка туруулара быдан µрдээбитэ бэлиэтэнэр . Ол оннугар МэІэ - ХаІаласка лаппа тµспµт . Дьокуускайга ( 57 , 3 % ) , Мирнэйгэ ( 9 , 4 % ) , АлдаІІа ( 8 , 6 % ) , Нерюнгрига ( 7 , 8 % ) омук гражданнара кэлиилэрин бырыґыана эмиэ µрдµк ( 2 - с таб . кір ) . Патены уонна кіІµлµ ылыы Омук киґитэ атын сиргэ кэлээт да ± аны , учуокка туруохтаах . Почта іІітµн туґанан кэлэрин туґунан биллэриэн эмиэ сіп . Патент диэн тугуй ? Омук киґитэ атын сиргэ кэлэн , чааґынай дьоІІо даача , дьиэ тутуутугар µлэлиир буолла ± ына , патеннаах буолуохтаах . Оттон улахан тутууларга µлэлии кэлбит буолла ± ына , анал кіІµлµ ылыахтаах . Бу болдьо ± ун уґуна биир сыл . Јр кэмІэ олоро , µлэлии кэлбит киґи , быстах кэмІэ олорорго µс сыл болдьохтоох кіІµлµ ылар . Кини СНГ гражданина буолла ± ына , эґиилигэр докумуонун гражданство ± а биэриэн сіп . СНГ гражданина буолбатах буолла ± ына , биэс сылга олорор туґунан докумуону толорторор . ДьиІэр , бу быраабыланы кэлэр дьон µксµлэрэ µчµгэйдик билэллэр . 2011 сыл тµірт ыйын тµмµгµнэн 745 омук киґитэ олорор сирдэринэн регистрацияламмыт . БылырыыІІы сыыппара 580 тэІнэґэр . Быстах кэмІэ олорорго 491 кіІµл Кыргызстан , Узбекистан уонна Украина гражданнарыгар бэриллибит . БилиІІи туругунан Саха сиригэр быстах кэмІэ олорорго кіІµллээх 2811 омук гражданина баар . Оттон патент докумуонун ылыыга 2213 омук гражданина ба ± алаа ± ын биллэрбититтэн , 1815 патент оІоґуллубут . Итинтэн 1218 - н ылбыттар . Ыал буолуу Омук дьоно Саха сиригэр кэлэн баран , эр - ойох буолуулара а ± ыйах . ЗАГС µлэґиттэрин иґитиннэриилэринэн , 2010 сылга омук гражданнарыгар 12 ыал баар буолбут . Ол курдук , 1 исландец , 1 украинец , 1 грузин , алта армянин , 1 кыргыс , 1 узбек , 1 француз Саха сиригэр олорор РФ гражданствотын ылбыт дьону кытары олохторун холбообуттар . 54 саастаах грузин киґитэ бэйэтин кытары барыллыы саастаах саха дьахтарын ойох ылбыт . ДьиІэр , бииргэ олорбуттара ырааппыт , хас да ± аны о ± олоохтор . Исландец киґитин кэргэнэ эмиэ саха кыыґа . Оттон быйыл биэс ый иґигэр 1 узбек , 1 грузин , икки украинец , 1 армянин эмиэ Саха сиригэр олорор РФ гражданстволаах дьону кытары ыал буолбуттар . ЗАГС - ± а тиийэн эр - ойох актатыгар илии баттаан ыал буолуу ійдінір . Оттон гражданскай эр - ойох аатын сµгэн олорор ыал ахсаанын кµнµстэри тымтыктана сылдьан , билэр кыахпыт суох . Онон ити боппуруос аґа ± ас хааларыгар тиийэр . Ґлэ « фронун » хайысхата Биллэрин курдук , омук дьоно µксµн тутууга µлэлии кэлэллэр . То ± о диэтэххэ , кинилэр ылыстахтарына , тµµннэри - кµнµстэри тохтоло суох µлэлиир дьон , онно - манна кыра аайы аралдьыйбаттар . Таас дьиэни тутууга уонна ис отделканы оІорууга тэІнээхтэрэ суох . Быйылгы сылга республика тутааччылара 25200 омук гражданнарын µлэлэтэргэ сайаапка тµґэрбиттэр . Абалаах , итиччэ ахсааннаах бэйэбит уолаттарбытын µлэлэппит киґи баар ини . 20 тэрилтэ омук дьонун а ± алыыга миграция сокуонугар кэґиини таґааран , 4916 киґи Саха сиригэр харчылаґа кэлиэхтээхтэрэ тохтотуллубут . Ити тµмµгэр 2011 сылга омук гражданнара кэлэн µлэлииллэрин иґин барыта 14754 квота быґыллыбыт . Быйылгы сыл биэс ыйдаах дааннайынан Саха сиригэр 4224 омук дьоно араас хайысха ± а µлэлээбитэ бэлиэтэнэр . Ол курдук , 2750 киґи ( 55 , 2 % ) тутууга , 1077 омук ( 21 , 6 % ) атыы - эргиэн дьыалатыгар , 158 киґи ( 3 , 1 ) сир баайын хостооґуІІа , оІорон таґаарар салаа ± а 140 киґи ( 2 , 8 % ) , тыа хаґаайыстыбатыгар баара - суо ± а 9 киґи ( 0 , 1 % ) , іІірµ толорууга 25 киґи ( 0 , 5 % ) хабыллыбыттар . Урукку сыллары кытары тэІнээн кірдіххі , тутуу хайысхатыгар омук дьоно µлэлии кэлэллэрэ а ± ыйаан эрэрэ бэлиэтэнэр . Ити бэйэбит уолаттарбыт бу хайысха ± а ылсан эрэллэрин туоґулуур . Бэс ыйын 1 кµнµгэр СР Архитектура ± а уонна тутуу комплексын министерствотыгар омук дьонун тутууга µлэлэтэр туґунан боппуруоґу кірір мунньахха СР федеральнай миграционнай сулууспа управлениетын начальнигын солбуйааччы В . Высоких дакылаатыгар 2012 сылга омук дьонун µлэлэтэ а ± алыыга сµрµн уларыйыылар киириэхтээхтэрин тоґо ± олоон бэлиэтээбитэ . Ол курдук , СР Президенэ Егор Борисов соруда ± ынан кэлэр сылга омук дьонун а ± алыы квотата µс тігµл аччатыллыахтаа ± а этиллибитэ . Бу саамай сіптііх дьаґаныы буолар . Республика тутуутугар µлэлиэхтээх дьону биґиги бэйэбит испититтэн µірэтэн , такайан таґаарыахтаахпыт . ДьиІэр , олохтоох уолаттар µлэлиир кыахтаахтар . Холобур , бµгµІІµ кµІІэ Дьокуускай куоракка автовокзал аттыгар « Кілµкэчээн » бассейны 100 % олохтоох уолаттар тута сылдьаллар . Соторутаа ± ыта хаґыакка бассейн тутуутун туґунан репортаж суруйа сылдьан , бэйэбит уолаттарбыт тиритэ - хорута µлэлии сылдьалларын астына кірбµппµт . Ити иґин « СУ - 98 » ААУо генеральнай директора Александр Романовы хайгыахха эрэ сіп . Билигин Россия ± а 2025 сылга диэри миграция политикатын концепциятын бэлэмнии сылдьаллара биллэр . Онно омук дьоно регионнарга тахсан µлэлиир ахсааннарын быґар квотаны суох оІороору гыналлар . Оччо ± уна тіґі ба ± арар киґи киирэригэр хааччах суох буоларыгар тиийиэн сіп . Ол оннугар анал идэлээх эрэ дьон кэлэн µлэлииллэригэр быраап бэриллиэ ± э . Ґірэхтээх дьон кэлэн µлэлииллэрэ туох да ± аны куґа ± ана суох , іссі µчµгэй . Ґірэ ± э суох нууччалыы кыайан саІарбат , кµннээ ± инэн эрэ сылдьар дьон кэлэллэрэ тохтуо , муІ саатар , а ± ыйыа этэ . Буруйу оІоруу Буруйу оІоруу уопсай статистикатыгар тэІнээтэххэ , омук сириттэн кэлбит дьон буруйу оІоруулара лаппа а ± ыйа ± а бэлиэтэнэр . Кинилэр іттµлэриттэн сыл устата саамай элбээбитэ 50 буруй тахсара бэлиэтэнэр . Холобур , быйылгы сыл тµірт ыйын тµмµгµнэн омук гражданнара 23 буруйу оІорбуттар . ДьиІэр , бу - муора ± а хааппыла . Бу сыыппараны хаґыат аа ± ааччылара мыыныаххыт дии саныыбын . То ± о диэтэххэ , СаІа дьыл са ± ана омук киґитэ кыыґы кµµґµлээн баран , іссі бытар ± ан тымныы тµґэн турда ± ына , аґа ± ас халлаан анныгар хаалларан барбыта ити бэрт дьо ± ус сыыппараны имири сотон кэбиґэр . Ол гынан баран , ити биир ыар буруйунан омуктары барыларын куґа ± ан дьон диэн дьарылык ыйыырбыт адьас сыыґа . Ити дьыала сотору кэминэн сіпкі быґаарылларыгар эрэлбит улахан . КэлиІІи кэмІэ омуктар сыґыаннаґыыларыгар « толерантность » диэн тыл элбэхтик иґиллэр . Онон тіґі кыалларынан омуктары кытары сыґыаІІа тулуйуу уонна ійдіґµµ баар буолара хайаан да ± аны эрэйиллэр . КэлиІІи сылларга Саха сиригэр µлэлии - хамсыы кэлэр , ол эбэтэр 1985 сыллаах тірµіхтэн бэтэрээІІилэр , таджиктар , узбектар , армяннар уо . д . а . нууччалыы кыайан саІарбаттарын , ійдіібіттірµн туґунан элбэхтик истэбит . Урут Сэбиэскэй сойуус са ± ана , 1990 сс . эргин кэлитэлии сылдьыбыт , кинилэр убайдара , эдьиийдэрэ нууччалыы µчµгэйдик билэллэрэ , саІараллара биллэр . Јр кэмІэ µлэлии кэлбит омук дьонугар аналлаах Саха сирин дьонун - сэргэтин уратытын билиґиннэрэр , нуучча тылын µірэтэр киин эбэтэр уруккулуу ликбез баара буоллар . Оччо ± уна кинилэр Саха сирин олохтоохторугар убаастабыллаахтык уонна µлэ хаачыстыбатын толорууга быдан эппиэтинэстээхтик сыґыаннаґыа этилэр . Тµмµк оннугар Республикабыт киэІ киэлитигэр µлэ уонна хамнас туґугар атын омук дьоно - сэргэтэ син биир кэлэ - бара туруохтара . Аны бэрт сотору кэминэн Дьокуускай куоракка тимир суол тигинээн кэлээри турар . Кинилэр диэтэх дьон биґиги сирбитигэр - уоппутугар олохсуйа , µлэлии - хамсыы кэлэллэрин µчµгэй да ± аны , куґа ± ан да ± аны диир кыахпыт суох . Ити олох тулхадыйбат сокуона буолан турар . Барытын кэм - кэрдии кірдірін иґиэ ± э . СР федеральнай миграционнай сулууспа управлениетын специалистара этэллэринэн , омук дьоно улуустарга µлэлииллэрэ балай эмэ элбээбит . Улуустар дьаґалталара бу дьону µлэлэтэ ыІыран баран , дойдуларыгар тінніллірµн са ± ана барыы - кэлии тэрээґинин µчµгэйдик ыыппаттарын туґунан этэллэр . Улуустар дьаґалталара µлэлэтэ ыІырбыт дьон быґыытынан кэлии дьону сып - сап тэрийэн ітіхтірµн быґалларыгар эппиэтинэґи толору сµгµіхтээхтэр . Александр ТАРАСОВ . Виктор ЭВЕРСТОВ хаартыска ± а тµґэриитэ .
Петр Егорович 1951 с . Ытык Күөл орто оскуолатын бүтэрэн , икки сыллаах Дьокуускайдааҕы пединституту 1953 с . бүтэрэн , Эдьигээн улууhун Баахынай нэhилиэгэр анаммыта . Манна 7 сыл физика , математика учууталынан , оскуола директорынан үлэлээн баран , 1960 - 1969 сс . Эдьигээн орто оскуолатыгар физика , математика учууталынан үлэлээбитэ . 1969 - 1974 сылларга дойдутугар , Чөркөөх орто оскуолатыгар , бастаан учууталынан , онтон завуhунан , оскуола директорынан үлэлээбитэ . 1974 сылтан Октябрьскай нэhилилиэк сэбиэтин председателинэн , 1976 сылтан " Таатта " совхоз профкомун председателинэн , партком солбуйар секретарынан , юриhынан үлэлээн баран , 1984 сылтан бочуоттаах сынньалаңңа олорор . Тыыл , педагогическай үлэ ветерана . Түөрт оҕолооҕуттан уон сиэннээх , икки хос сиэннээх .
ФАС тиэйээччилэри 2009 сыл ортотугар эмиэ бэрэбиэркэлии сылдьыбыта . Оччолорго , уматык сыаната хамсыырынан сибээстээн , билет сыаната бэрэбиэркэлэммитэ . Бэҕэһээ сулууспа уматык сыаната түспүтэ авиахампаанньалар ороскуоттарыгар кыраһыын өлүүтүн 40 - 45 бырыһыантан 24 % диэри намтатта диэн иһитиннэрдэ . Ол үрдүнэн сөмөлүөт билетин сыаната түһэ илик .
Израильга алмаасчыттар « күннэрэ - күөнэхтэрэ » оонньуур буолан , аан дойдуттан бары талаһаллар . Биһиги сахаларбыт эмиэ онно баран таастарын батараллар , эргитэллэр . Арассыыйаҕа кыраныысса нөҥүө алмааһы таһаарар бэрт уһун - киэҥ больоҕу ылар буоллаҕына , Израильга биир чаас иһинэн туох баар докумуон барыта ситэр - хотор .
- - Харчыбыт тиийбэт диир кыахпыт суох . Харчы баар . Ону баара , оскуолалар тутатына 70 : 30 диэн суруналлар . Оттон ону дакаастыахха наада . 200 оскуола « аччыгый кэмпилиэктээх » буолан , үбүлээһини ыллылар . Оттон 60 оскуолаҕа анаалыс оҥордубут , хамнастарын сөптөөх кээмэйин таһаарарга . Балаһыанньа бэлэмниибит , ону Үлэ министиэристибэтэ бигэргэтиэхтээх , биэдэмистибэлэрдээҕи хамыыһыйа көрүөхтээх . Оччоҕо кыра оскуолалар ОСОТ - ка көһүөхтэрэ уонна хамнас кээмэйэ быһаарыллыа .
Чіркііх сэл . ийэ олоІхоґут Решетников П . Е . айымньыларын оскуолаларга сылдьан иґитиннэрэн , олоІхо эйгэтин µіскэтэргэ µлэлэспитэ кэлин о ± олор сайдан баралларыгар улахан суолталаах буолуон сіп . Орто оскуола коллективыгар олоІхону сіргµтµµгэ уруккуттан кэскиллээх µлэни ыытар элбэх дьон бааллар . Слепцова Е . П . салалтатынан о ± олор нэґилиэккэ кырдьа ± астары кэрийэн фольклор матырыйаалларын хомуйан , системалаан , бэйэлэрин кыахтарынан бэчээттээн таґаараллар .
Михаил Ильич суруналыыстары чуҥкуппат киһи . Кини баар буолан килиэптэнэбит да диэтэххэ омуна суох . Киниэнэ барыта киһини таһынан . Кыргыттарын сыбаайбата билигин да кэпсэлгэ сылдьар . Биирдэрин бөртөлүөтүнэн көтө сылдьан сибэкки эминньэҕинэн тамныыр , иккиһин муус дыбарыас тутан сүгүннэрэр . Күтүөтүн чиэстээн - бочуоттаан бүтүн стадиону түмэр . Хантан үлэлээн - хамсаан итиччэ үптэнэрин сөҕөҕүн эрэ . Хата , маладьыаһыҥ дьонугар - сэргэтигэр бэрсэр ээ . Ол - бу ааксыйанан аньыытын - харатын суунар . Кэбээйилэр Эверстов курдук биир дойдулаахтаммыттарыгар махтанан , ханнык Таҥараҕа үҥүөхтэрин билбэттэр дииллэр : " Хайа халлааҥҥа , хаһыс хаттаҕаска олорор Айыыный , ыйан кулу ! "
Быйыл сайын кураан буолара сабаҕаланарынан , от хампаанньатын сатабыллаахтык тэрийэр уонна хонтуруолу олохтуур итиэннэ тыа хаһаайыстыбатын табаарын оҥорон таһаарааччыларга 2011 - 12 сыллардааҕы кыстыгы туоруулларыгар көмөлөһөр сыаллаах , Горнай улууһугар суһал штаб тэрилиннэ .
Уоскуйуу , бэйэни аһара билинии , сыыһа дьаһаныы түмүгэр Саяно - Шушенскайга улахан саахал , быһайын ойуур улахан баһаардара турбуттара . Бу кыһын муустаах ардах түспүтүгэр дойду киин уобаластара ытыс таһынар хараҥаны харбыаласпыттара . Кимнээх эрэ уорбуттарын , кимнээх эрэ ойуур сулууспатын ыспыттарын , кимнээх эрэ бэлэмэ суохтарыттан , дьалаҕайдарыттан бу курдук алдьархай хаһан да хатыламматын мэктиэлиир үлэ барыахтаах . Ол эрээри , холобур , Ойуур кодексыгар , ойуур сулууспатыгар туох уларыйыы киирбитин төрүт билбэппит . Сайын былырыыҥҥы баһаардар , Кущевскай станица курдук ынырык иэдээннэр хатыланыахтара суоҕа диэн , бигэтик эрэнэр киһи баара биллибэт .
Былаастар , улахан кыһалҕаны быһаараары гыннахтарына , маныаха саамай улахан туһаны аҕалыан сөптөөх дьону булаллар эбит . Г . П . Башарин бу мунньахха Тыл уонна култуура институтун үлэһитин быһыытынан кыттыбыта . Ол эрээри сэллиги бохсуу сыалын - соругун саамай сүрүн бэлитиичэскэй , судаарыстыбаннай , социальнай уонна научнай - медицинскэй кыһалҕа курдук быһаарбыта .
« Франция - оҕо хараҕынан » тылбаас уонна уруһуй куонкуруһа Францияҕа - - Арассыыйа , Арассыыйаҕа - Франция уонна Арассыыйаҕа ыытыллар Учуутал сылыгар ананар . Куонкуруһу « Ситим » медиа - бөлөх , « Хатан » сурунаал эрэдээксийэтэ уонна СГУ француз тылын кафедрата тэрийэн ыыталлар . Саха сирин үөрэнээччилэрэ Франция устуоруйатыгар , култууратыгар уонна француз , саха тылларыгар интэриэстэрин көбүтэр , күүһүрдэр , тылбааска холонор дьоҕурдаах оҕолору , француз тылыгар үөрэтэр учууталлары өйүүр сыаллаах ыытыллар .
Социальнай суолталаах ыарыылары медицинскэй наука іттµттэн кэтээн кірµµ соруктарын уонна инновационнай ньыманан саІа композитнай матырыйааллары оІорон таґаарар производство сайдар кэскиллэрин тустарынан боппуруостар Президент Вячеслав Штыров салайан ыыппыт Наука ± а уонна техническэй политика ± а сэбиэтин мунньа ± ар бол ± омто киинигэр турдулар . Сэбиэт µлэтигэр научнай тэрилтэлэр , туґааннаах министерстволар уонна биэдэмистибэлэр салайааччылара кытыннылар . Сахар диабета , сэллик , ВИЧ - инфекция , искэн , дьахтар уонна эр киґи сыстыганнаах ыарыылара , психическэй ыарыылар итиэннэ хаан баттааґынын кытта сибээстээх ыарыылар социальнай суолталаах ыарыылар буолалларын туґунан СГУ Медицинскэй институтун директора Пальмира Петрова иґитиннэрдэ . Кини дакылаатыгар республика ± а тымыр систематын ыарыыларыгар , саахар диабетын уонна рак ыарыыларыгар научнай чинчийиилэри тэрийэн ыытыы тирээн турар суолталаа ± ын бэлиэтээтэ . Хос дакылааты оІорбут МНРА Саха сиринээ ± и Научнай киинин директора Михаил Томскай сµрµн дакылаатчыт этиитин бигэргэтэн биэрдэ . Ол курдук кэнники сыллар усталарыгар тахсыбыт социальнай - экономическай уларыйыылар тµмµктэригэр ити ыарыылар республика ± а демографическай кыґал ± алары µіскэтэр тірµіттэргэ киирэр буоллулар . Онон бу боппуруоґу Сэбиэт дьµµлµгэр таґаарбыт дакылаатчыттар аныгы технологиялары кµµскэ туґанан научнай уонна медицинскэй чинчийиилэри ыытар наадатын туруорустулар . Нэґилиэнньэ доруобуйатын туругар кутталы µіскэтэр бу ыарыылары сэрэтэр дьаґаллары ылыныыга киирбит этиилэри бол ± ойон истэн баран , республика Президенэ В . А . Штыров боппуруос сіпкі кіті ± µллэрин бэлиэтээтэ . - Бу быґаарыыны эрэйэр боппуруос . Манна биир кэлим информационнай - профилактическай системаны тэрийии эрэ туґунан этиллибэт . Медицина , наука , государственнай былаас органнара бу іттµгэр бииргэ µлэлиир схемалара ырытыллан оІоґуллуохтаах . Ону таґынан аныгы технологиялары туґаныыга техническэй уонна инженернэй быґаарыылар ылыллыахтарын наада , - диэн Президент тµмµктээтэ . Бу µлэлэри сµрµннээн ыытар сорук Правительство Председателин солбуйааччы Юрий Куприяновка сµктэрилиннэ . Мантан салгыы Сэбиэт мунньа ± ар экономика араас салааларынан уруккуттан баар биэс научнай секция ± а эбии региональнай инновационнай сэбиэти тэрийэр туґунан быґаарыы ылылынна . Базальтопластиковай композиттартан тутуу матырыйаалларын оІорон таґаарар производствоны тэрийии кэскиллэрин туґунан кэпсэтиигэ сµрµн дакылааты " Республикатаа ± ы инвестиционнай компания " ААО генеральнай директорын бастакы солбуйааччы Егор Жирков оІордо . Манна кини Саха сиригэр базальтан ылыллар бородууксуйаны оІорон таґаарар технологиянан производство саІа салаатын сайыннарарга тірµіттэр баалларын бэлиэтээтэ : - Сырье баар . Билигин итиннэ оло ± уран итиини тутар матырыйааллары оІорон таґаарар собуоту тэрийии µлэтэ бара турар . Урукку сэбиэскэй кэмнээ ± и технологиялар базалара саІалыы сайыннарылыннылар . Онон ити технологияларынан оІоґуллар бородууксуйа тутуу индустриятыгар уонна суоллары тутууга туґаныллар . Биґиэхэ чуолаан базальтопластиковай композиттан фибробетону , суолу тутууга туґаныллар сетканы , тутуу арматуратын , о . д . а . матырыйааллары оІорон таґаарыы интэриэґи тардар . Маннык комплексы оІоруу бырайыага Инжиринговай киини тэрийиини эрэйэр . Киин тэриллэн µлэлиир тµгэнигэр манна научнай µлэлэр тµмµктэрин олоххо киллэриини сэргэ специалистары бэлэмнээґин ыытыллыан сіп . Бу курдук инновационнай бырайыактары олоххо киллэриини " Роснано " корпорация ійµµр диэн Россияттан ыІырыллан кэлбит предприятиелар бэрэстэбиитэллэрэ иґитиннэрдилэр . Президент В . А . Штыров боппуруоґу хайдах быґаарыахха сібµн хайдах кірірµн бу курдук эттэ : - Биґиэхэ сырье базата баар . Покровскайга собуот бэлэмнэниллэр . Маны са ± алыыр былаґаакка быґыытынан туґаныахха сіп . Иккиґинэн , тутуу кээмэйэ улаата турарынан сибээстээн , маннык матырыйаалларга наадыйыы баар . Ґсµґµнэн , бу производство аныгы ньымаларын олоххо киллэрэр кыа ± ы биэрэр , чуолаан эттэххэ , нанотехнологияларга оло ± уран " . Сэбиэт кыттыылаахтара аныгыскы мунньахха диэри республика ± а маннык киини тэрийиигэ араас этиилэри , санаалары тµмэн киллэрэргэ быґаарыыны ылыннылар . Ити курдук республика ± а производство эргэрбит , сайдыыттан быдан хаалбыт технологияларыттан аккаастанан , саІа , µрдµк технологияларга кіґµµ бастакы хардыылара оІоґуллаллар . Елена Иванова
Тренер - А . Чирков , бэйэтэ Кэбээйиттэн төрүттээх . Көрдөөх - нардаах , олус үтүө сыдьаайдаах киһи . Саха сирин патриота . 2000 уонна 2002 сылларга Саха сирин аатыттан Аан дойду кубогар суперыарахан ыйааһыҥҥа кыттан , үрүҥ көмүс мэтээли ылбыта . Билигин кини Солнечногорскайга ( Москуба уобалаһа ) олорор . Оҕолору уонна улахан дьону тайскай боксаҕа дьарыктыыр . Үөрэтэр , такайар дьонугар куруук Саха сирин туһунан кэпсиир . Хапсаҕайга , атах оонньуутугар туттуллар албастарга эрчийэр . Саха бэрэстэбиитэлистибэтэ ыытар күрэхтэһиилэригэр ( ордук мас тардыһыыга ) , тэрээһиннэригэр эрчийэр оҕолорун батыһыннара сылдьар . Кытыннарар , көрдөрөр . Солнечногорскайга эмиэ , бэйэтэ , мас тардыһыытыгар күрэхтэһии тэрийэр . Онно саха устудьуоннарын өрүү ыҥырар .
Норуот ырыаҺыттара « күɵдьүйэр күүстээх , оргуйар уохтаах » КыҺыл армия туохха да хотторбот дуулаҕа күүҺүн сэрии хара саҕаланыаҕыттан кичэйэн , дьоҥҥо - сэргэҕэ уус тыл уранынан дорҕоонноохтук тиэрпиттэрэ . Маныаха П . П . Ядрихинскай « Ɵстɵɵх ɵлɵр мɵхсүүтэ » диэн тойугар норуот уопсай ɵрɵ түллүүтүн улуу ɵлүɵнэ ɵрүс дохсун сүүрүгүн туох да тохтоппот модун күүҺүгэр тэҥнии тутан , күүрүүлээхтик эппитэ уонна :
Эт да киэнэ эрэдээктээх . Улууска биир кыра кыамталаах буойунаҕа тыыннаахтыы ылан баран , хас эмэ күн туруораллар . Аһаабат сүөһү ыйааһынын түһэриминэ . Сыанатыгар оҕустардаҕыҥ ол . Эбэтэр эти куорат ырыынагар киллэрдэххэ , намыһах сыанаҕа атыылаһыахтара , бас быстар сыанатыгар атыылыахтара .
Элбэх кириитиктэр этэллэринэн Кытай экспанцията электроннай уонна радио тугунан дьон өйүн санаатын булкуйар дииллэр . Наар кытай эрэ тугун пропангандалыыр . Наар Кытай эрэ кухнятын уонна культуратын эрэ кэпсиэхтээх .
Сорохтор умнан эрэллэрэ буолуо . 2006 сыллаахха улуус ба ´ ылыктарыгар ахсынньы 8 кµнµгэр Правительство председателин солбуйааччы Е . И . Михайлова аатыттан тиийбит сурукка « 2007 сылга тыа орто оскуолаларын 25 % - нын то ± ус кылаастаах эбэтэр начаалынай оскуола ± а кубулуту ² , 9 - с чыы ´ ыла ± а этиилэргитин киллэри ² » диэн а ´ ара тиэтэллээх сорудахтар сурулла сылдьаллар . Оччотоо ± уга µгµс улуус µ ³ рэ ± ин начаалынньыктара бу суругу олоххо киллэрэргэ кµµскэ туруммуттара . Кинилэр уолуйбут санааларыгар атын вариант суох этэ . Онон ³ ск ³ тµн 2007 сыл са ² атыгар общественность кµµскэ утарбата ± а буоллар ити о ± уруктаах сурук ирдэбилэ хайы - µйэ олоххо киирэн , оскуолалары дуу ´ анан µбµлээ ´ ин 2007 сылга са ± аламмыт буолуо этэ , саха кыра нэ ´ илиэктэрэ хайы - µйэ эстии аартыгар киирэн олорор буолуо этилэр .
Уонунан сыллар усталарыгар тохтоло суох µлэлээн кэлбит кыллаах лаампалары быйылгыттан " Медведев лаампата " солбуйуо ± уттан , киин хаґыаттарга , Интернеккэ сонун технология барыстаах ірµттэрин туґунан суруйар буоллулар . Биґиги да ± аны мантан хаалсыбакка , энергияны харыстааґын туґунан хаґыаппытыгар µгµстµк суруйан турабыт . Физик ЭСЛ - ы утарсар Энергияны харыстааґыІІа федеральнай таґымнаах программалар ылыныллан , 2011 сыл саІатыттан Россия ± а 100 ваттан µіґэ кµµстээх лаампалары оІорон таґаарыы уонна атыылааґын сокуонунан бобулунна . Кэлэр сылларга 75 , 25 ваттаах кыллаах лаампалары атыылааґын тохтотуллуохтаах . Онон сыыйа , " Ильич лаампата " сµтэн - оґон барыахтаах . Ол эрээри социализм са ± анаа ± ы дьон маны сіпсіспіккі , сокуонунан бобуллубутун да µрдµнэн , кыллаах лаампаттан аккаастанар санаалара суох . Электроэнергетика ± а µгµс эксперимени оІорбут физик µірэхтээх Алексей Кузьмич Ивановтан а ± ыйах хонуктаа ± ыта биґиги хаґыаппытыгар маннык ис хоґоонноох сурук киирдэ : - Ити кµргµімµнэн энергияны харыстыыр лаампа ± а кіґіллірµн олох утарабын . Сыаната да бэрт . Биґиги курдук пенсия ± а олорор , кыра хамнастаах дьоІІо сатамньыта суох . Кыллаах лаампа быдан кідьµµстээх . Ону сатаан туґаннахха , лаампабыт алдьаммакка ір сылларга сулууспалыыр кыахтаах . Холобур , хотоІІо , баанньыкка , подвалга , уулусса ± а икки лаампаны утуу - субуу холбоотоххо , µлэлиир чааґа сµµсчэкэ тігµл улаатар . Иккиґинэн , утуйар хоско , аан хоско выключатель иґигэр Д226 диэн диоды утуу - субуу холбооІ . Оччо ± уна уот сырдыга икки тігµл мілтіін , ороскуоккут икки бµк намтыыр . Бу тµмµгэр µлэлиир болдьо ± о 100 тігµл улаатар , атыннык эттэххэ , светодиод кэлиэр диэри эґиги лаампаларгыт µлэлии туруохтара , - диэн суруйар . Алексей Кузьмич энергияны кэмчилээґиІІэ 1967 сылтан араас уопуту оІорон кірбµт эбит . Ол эрээри Сэбиэскэй былаас са ± ана электричество а ± ыйах кэппиэйкэнэн аа ± ыллар буолан , кини ньыматын µгµс дьон кµлµµ гынарын туґунан суруйар . Онтон кини ньыматын В . П . Ларионов аатынан Хотугу сир физико - техническэй проблемаларга институтун учуонайдара выключатель иґигэр утарыта уонна тэІинэн µлэлиир диодтары холбооґун µчµгэй барыстаах тµмµктэри а ± албаттарын этэллэр . Техническэй наука доктора Алексей Кузьмич Кобылин : - Уот сырдыга мілтіін , киґи хара ± ын ыарытыан сіп . Арай Иванов ньыматын уулусса ± а , подъезка туґаннахха , ба ± ар кідьµµґµн кірдірµі , - диэн быґаарар . Техническэй іттµнэн ылан кірдіххі , кыллаах лаампабыт барыстаах курдук эрээри , дьиэ ± э , аґыыр хоско кµµґµн мілтіттіхпµтµнэ киґи доруобуйатыгар куґа ± ан охсуулаа ± а тута кістір . Ороскуот а ± ыйыырын туґугар Тохсунньу 1 кµнµттэн электроэнергия тілібµрэ былырыыІІытаа ± ар 10 - 13 % µрдээн , ортотунан 1 киловатт чааґа 4 солк . 43 харчынан быґылынна . Былырыын 3 солк . 79 харчы этэ . Онон аІардас биир лаампа чааґы быґа холбонон турда ± ына , 30 - тан тахса кэппиэйкэни " сиир " буолан , люстра туґунан этэ да барыллыбат . Манна іссі холодильник , таІас сууйар массыына , пылесос , баттах куурдар тэрил ороскуоттарын эбиІ . Кµн ахсын хас биирдии тэрилбит уончалыы солкуобайы аа ± ан , ый бµтµµтэ тілібµрбµт кэтэґиллибэтэх іттµнэн улаатан тахсар . ДьиІэр , киэґээІи іттµгэр уот тілібµрэ арыый да ± аны чэпчэки эрээри , утуйбаккабыт тµµннэри таІас сууйар , дьиэбитин - уоппутун хомунарбыт табыллыбат курдук . Онон уот - кµіс тілібµрµгэр улаханнык ороскуотурбат курдук , энергияны харыстыыр лаампаны туґанарбыт быдан барыстаах . Холобур , кыллаах лаампа биир чаас устата 100 Вт сиир эбит буолла ± ына , маннык кµµстээх " Медведев лаампата " 25 Вт эрэ ороскуоттаан , хас чаас ахсын биґиги 75 Вт кэмчилиибит . Республика энергетиктэрэ суоттааґыннарынан , билигин тутта сылдьар 100 ваттаах лаампабыт 1000 чааґы быґа µлэлиир . Суукка ± а алта чааґы быґа холбоон турдахпытына , сыл аІара эрэ сулууспалыыр . Оттон 20 Вт ЭСЛ 7500 чааґы быґа µлэлиир буолан , 3 , 5 сыл устата сырдыгынан хааччыйар кыахтаах . Энергияны харыстыыр лаампа 1 чаас устата 25 Вт барыыр . Ол эрээри люминисцентнай лаампаны сотору - сотору араарар - холбуур табыллыбат . Онон араарбакка уґуннук холбоон турар ордугун этэллэр . Энергияны харыстыыр лаампаны туґаныыга " Якутскэнерго " , " Сахаэнерго " специалистара µгµс уопуту оІорон тураллар . Кыллаах лаампатаа ± ар ороскуота быдан а ± ыйа ± ын туоґулууллар . Ким тіґінµ " сиир " ? ТаІас сууйар автомат - массыына биир чааґы быґа тохтоло суох µлэлээтэ ± инэ икки киловаты аа ± ар . Онон 1 киловатт чааґы 4 солк . 43 харчынан аахтахпытына , икки чаас устата таІас сууйдахпытына , 17 солк . 72 харчыны тілµµбµт . Манна µгµс іттµгэр куорат дьоно ороскуотуруохтарын сіп . Икки - µс кµн буола - буола " суунааччылар - тараанааччылар " ый бµтµµтэ уокка ороскуоттара элбиир . Электрическэй техникалартан барыларыттан саамай элбэх уоту - кµіґµ барааччыларынан чаанньык буолар . Энергетиктэр аа ± ыыларынан , электрочаанньыгы холбоотубут да ± аны , 70 - 80 харчыны тіліібµтµнэн барабыт . Электрическэй билиитэ ороскуота эмиэ хаалсыбат . Биир чааґы быґа холбонон турда ± ына 6 солкуобайы охсон ылар . Билигин кµн ахсын туттар чаанньыкпыт , билиитэбит таґынан , аны µлэбититтэн , µірэхпититтэн кэллибит да ± аны компьютер µрдµгэр тµґэбит . Боростуой , элбэх функцията суох компьютер чааска 0 , 3 киловаты ороскуоттуур . Электрическэй тэриллэрбит ороскуоттарын аа ± ан кірін баран , саатар энергияны харыстыыр лаампалары хос аайы ыйаан , ороскуоппутун арыый да ± аны а ± ыйатыахпытын сіп . Онон уоту - кµіґµ " саба тута " сылдьааччылар , саІа технологияларынан µлµґµйэн туттубат дьон электричество ± а ыйдаа ± ы ороскуота намтаан тахсара биллэр . ЭСЛ сыаната кµµґµттэн , ол аата ваттан тутулуктаах . Омук сириттэн а ± алыллыбыт лаампалар 12000 - 15000 чаас µлэлиир кыахтаахтар . Онтон куорат ма ± аґыыннарыгар атыыланар Россия ± а оІоґуллубут " КОСМОС " лаампалар 8000 чаас сулууспалыыллар диэн упаковкатыгар сурулла сылдьар . Ґлтµрµйбµт лаампаны ханна илдьэбит ? Ґчµгэй эмиэ до ± уґуоллаах , куґа ± ан эмиэ содуллаах дииллэрин курдук , энергияны харыстыыр лаампалар киґи доруобуйатыгар куґа ± ан дьайыылаахтара билиннэ . Биир лаампа ± а ортотунан 4 миллиграмм кэриІэ ртуть баар . Јскітµн биир лаампа µлтµрµйдэ ± инэ , 15 тыґ . куб . миэтэрэ салгыны буортулуур . Бары билэрбитинэн , Менделеев химическэй элеменнэриттэн ртуть саамай дьааттаа ± ынан буолар . Аны быраастар этэллэринэн , энергияны харыстыыр лаампа ультрафиолетовай сардаІата кµµстээх буолан , киґи тириитигэр куґа ± ан дьайыылаах эбит . Тирии баастаах дьоннорго ордук кутталлаах . Онон µп - харчы іттµнэн барыстаах эрээри , киґи доруобуйатыгар куґа ± ан охсуулаах " дьааттаах " лаампа алдьанар тµгэнигэр , салгыы хайдах харайабыт диэн ыйытыы µіскµµр . Хомойуох иґин , биґиги билбэппититтэн уонна сэрэ ± э суохпутуттан таах біххі быра ± абыт . Бу тµмµгэр ртуть сири - дойдуну , тулалыыр эйгэни буортулуур , онтон бэйэбит эмиэ эмсэ ± элиибит . Аны алдьаммыт лаампалары харайар , салгыы кідьµµскэ таґаарар предприятиелар а ± ыйахтар . Тыа сиригэр суохтарын кэриэтэ . Дьокуускай куоракка " Новые экологические технологии " ХЭО 2007 сылтан са ± алаан алдьаммыт люминесцентнай , энергияны харыстыыр лаампалары , термометрдары харайар . Предприятие µлэтэ улаханнык сырдатыллыбат буолан , куорат µгµс олохтоохторо билбэттэр . Онон биґиги эмиэ чопчу аадырыстара биллибэт предприятиены уґун кµнµ быґа кірдіін тиийдибит . " Новые экологические технологии " ХЭО анал сыа ± а Бµлµµлµµр суолунан Базовай переулокка баар эбит . Киґи мунан - тэнэн , ір кірдіін булар сирэ . Сыах µлэґитэ Сергей Протасов этэринэн , анал техника кімітµнэн кµІІэ 500 - кэ устуука лаампаны ртуттан араараллар . - Биґиги ТСЖ - лары уонна управляющай компаниялары , биирдиилээн предприятиелары кытары µлэлиибит . Анаан - минээн биир - икки кµн устата лаампалары , аккумулятор батареяларын , барометрдары , манометрдары , уопсайынан ртуттаах тэриллэри хомуйабыт , - диир . Нэґилиэнньэ ртуттаах тэрили хомуйан туґа ± а таґаарар предприятие баарын билбэт буолан , биирдиилээн дьону кытары µлэлээбэттэр . Тэрилтэлэри кытары дуогабар тµґэрсэллэр . Биир лаампаны туґа ± а таґаарыы кээмэйиттэн кірін 33 - 60 солк . диэри халбаІныыр . Балаґаны Анивера АКИМОВА бэлэмнээтэ .
Били , остуоруйаҕа кэпсэнэрин курдук , куобах дьиэтин күүһүнэн былдьаабыт саһылы ким эмэ үүрэр кыахтааҕа дуу , суоҕа дуу ?
- Мин бэйэм киинэлэрбэр хааны - сиини ончу кірдірбіппүн . Ол биир сүрүн уратыта буолар .
Ол эрээри Г . У . Эргис хаалларбыт баай научнай нэһилиэстибэтин туһунан анаан - минээн суруйуу , үөрэтии күн бүгүнүгэр диэри ыытылла илик . Арай республика периодическай бэчээтигэр Г . У . Эргис үбүлүөйдэригэр аналлаах кылгас ыстатыйалар тахсан тураллар . Учуонай биэс уон сааһын туоларыгар П . Барашков « Наука сэмэй үлэһитэ » диэн Г . У . Эргис киһи да , учуонай да быһыытынан туруу үлэһит , сэмэй буоларын арыйан көрдөрөр [ Барашков , 1958 ] . Н . В . Емельянов уонна В . В . Илларионов учуонай 90 сааһын туоларыгар « Саха сиригэр » уонна « Чолбон » сурунаалга анаан ыстатыйа суруйбуттара [ Емельянов , Илларионов , 1998а ; 1998б , с . 73 - 76 ] .
Онтон бу сыл Мухаметов Шагей Нуреевич диэн Амма олохтоо5ор кэргэн тахсыбытым . Кинилиин 38 сыл устата бииргэ олорбуппут , хомоцйуох иһин , кэргэним 1987с . ыалдьан өлбүтэ .
- Саха абааґылаах киинэлэрэ омук киэннэриттэн туох уратылаахтарый ?
Физическэй культура - олох кірдібµлэ . Эдэр ыччат физкультуранан , спордунан дьарыктаныыта наадалаа ± ын ааґан , бµгµн булгуччулаах сыал - сорук буолан турар кэмэ . Сэтинньи 19 - 20 , 26 - 29 кµннэригэр республика орто анал уонна µрдµк µірэх кыґаларын спорт сэттэ кірµІэр 4 - с спортивнай оонньуулара бастакы µс Универсиада ± а холооно суох киэІ далааґыннаахтык , µрдµк тэрээґиннээхтик ыытылынна . Ол курдук , Универсиада ± а хаґан да кыттыбатах элбэх 24 хамаандаттан 863 студент кыттыыны ыллылар . Ол иґигэр : 492 уол , 371 кыыс , 3 норуоттар икки ардыларынаа ± ы кылаастаах , 5 Россия , 4 Саха сирин спордун маастардара , 12 маастарга кандидат уонна 29 маассабай разрядтаах спортсменнар . Бу , µірэ ± и уонна спорду бииргэ дьµірэлээн эрэллээхтик инники кµіІІэ иґэр биґиги норуоппут кэлэр кэскиллэрэ . Биир сонун кістµµнэн Универсиада программатыгар киирбит спорт µгµс кірµІнэрэ кыттааччыларын ахсаанынан республика чемпионаттарын лаппа баґыйыыта буолла . Ол курдук , хайыґарга 16 хамаандаттан 80 , чэпчэки атлетика ± а 21 хамаандаттан 126 , волейболга 22 хамаандаттан 316 , аэробика ± а 12 хамаандаттан 91 , сахалыы атах оонньууларыгар 20 хамаандаттан 74 , дуобакка 19 хамаандаттан 58 студент - спортсменнар кыттыыны ыллылар . Универсиада хамаанданан кыайыылаа ± ын быґаарыы µс білі ± µнэн ыытылынна . Бастакы , саамай кµµстээхтэр диэн аатырар біліхтірµгэр , икки физкультура уонна спорт институттара уонна физкультурнай салаалаах киин куорат итиэннэ Бµлµµ педагогическай колледжтара кµрэхтэстилэр . Бу біліххі кіґµтµллµбµтµн курдук , СГУ физкультура ± а института 6 кірµІІэ кыайан , эрэллээхтик бастаата . Иккис миэстэ ± э - - хапса ± айга уонна дуобакка бастаабыт , атын кірµІнэргэ иккис буолбут Чурапчы института . Ґґµс миэстэ иґин икки педколледж эрийсиилээх киирсиилэригэр киин куорат студеннара икки эрэ очконан баґыйан µґµс миэстэ буоллулар . Ити эрээри тиґэх миэстэни ылбыт бµлµµлэр спорт бары кірµІэр тэІІэ анньыґан , бэрт бэркэ эрэ баґыйтаран µчµгэй ійдібµлµ хааллардылар . Холобура , чэпчэки атлетика ± а Самуил Семенов бастаабыта соґуччу буолбатах буолла ± ына , 400 м Лариса Михалева республика биллиилээх тµргэн атахтаа ± а Мира Никитина иннигэр тµґэн кыайыылаа ± ынан тахсыыта , Универсиада биир улахан сенсацията буолла . Иккис біліххі µрдµк µірэх кыґаларыгар 7 хамаанда кытынна . Биэтэккэ СГТХА уонна СГУ институттарын сµµмэрдэммит хамаандата тэІ очколаах тиийдилэр эрээри , балаґыанньа быґыытынан хаачыстыбаны кірµµгэ µс кірµІІэ бастаабыт буолан біліх кыайыылаа ± ынан та ± ыста . Ґґµс миэстэ ± э кинилэртэн лаппа хаалбыт СГУ факультеттарын хамаандата . Салгыы миэстэлэргэ туґааннаа ± ынан инженерно - техническэй институт , педакадемия , Арктика институтун , СГТХА Јлµіхµмэтээ ± и филиалларын хамаандалара та ± ыстылар . Саамай элбэх , 15 хамаанда орто - анал профессиональнай µірэх кыґаларын біліхтірµгэр кытынна эрээри , Намнаа ± ы педколледж спортсменнара уґулуччу ордук бэлэмнээх кэлэн бастаатылар . Намнар хайыґарга , сахалыы атах оонньууларыгар , дуобакка - - бастакы , волейболга ( уолаттар ) , аэробика ± а , хапса ± айга - - иккис буолан , уопсай тµмµккэ иккис буолбут тыа хаґаайыстыбатын техникумун 10 очконан хаалларан эрэллээхтик бастаатылар . Ґґµс миэстэ ± э сибээс коммуникацияларын уонна информационнай технологияларын колледжа . Салгыы алта бастыІнар иґигэр туґааннаа ± ынан киирдилэр : атыы экономикатын колледжа , 2 - с педколледж , Чурапчытаа ± ы колледж хамаандалара . Хаартыска ± а : Универсиада кыайыылаахтара уонна тэрийээччилэрэ . ( Бµтµµтµн хаґыат 4 - с стр . кір ) .
Ыччат - Билим ² э Гуманитарнай чинчийии уонна аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар кыһалҕаларын үөрэтэр үнүстүүт эдэр учуонайдарын уонна идэлээх үлэһиттэрин Сүбэтэ , үнүстүүт 75 сыллаах үбүлүөйүнэн , « Этнос : традиции и современность » диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи билим кэмпириэнсийэтин ыытта .
Эр дьоннорго анньыыннан ойбону тэһиигэ Анатолий Буслаев кими да тутуһуннарбата . Иккискэ Лященко Леонид , үһүскэ Михайлов Гавриил тигистилэр . Ол кэнниттэн ледобурунан түһүүгэ Леонид Лященко I - гы , Вячеслав Федоров II - с , Анатолий Буслаев - III - с миэстэҕэ тигистилэр .
Бу бэнидиэнньиккэ , ол эбэтэр , атырдьах ыйын 17 кµнµгэр , Дьокуускай куорат аэропордуттан биґиги милиционердарбыт Хотугу Кавказка командировка ± а кіттµлэр . Ол туґунан ИДьМ пресс - сулууспата иґитиннэрэр . Бу сырыыга 90 - тан тахса милиционер барда . Атаарыы Хомуур этэрээккэ ОМОН ( 30 киґи ) , ОМСН ( 8 киґи ) байыастара , анал специалистар , Дьокуускай куорат , Алдан , Нерюнгри милиционердара киирдилэр . Кинилэр онно тиийдэхтэринэ , анараа сылдьыбыт этэрээт эргиллэн кэлиэхтээх . Сыл аІара буола - буола ити курдук солбуйсалларын билэр буолуохтааххыт . Маннык командировка ± а барааччылар бары бэйэлэрин ба ± аларынан , ол аата тылланан бараллар дииллэр . Ґгµстэрэ - хаґыс да сырыылара . Икки сыллаа ± ыта ОМОН этэрээтин кытта Чечня ± а уонна Хотугу Осетия - Алания ± а сылдьыбыт киґи , анараа тиийэн баран , уолаттар " дьиэбитигэр кэллибит ! " диэбиттэрин эт кулгаахпынан истэн турабын . Ол аата сорохторго анарааІІы усулуобуйа ± а сулууспалыыр µірµйэх µіскээбит , чахчы ба ± аран - тылланан бараллар диэн ійдµіххэ сіп . Салгыы »
Галя , дорообо ! Дьэ , бэйэн ' бил . Yhус семестри куутэр ордуга суох буолуо дуо ? Хайа аны экзаменнары проваллаан , эбэтэр баалынан ааhымаайыккын ? Оччо5о олох да тэбиллэн хаалыан ' суо5а дуо ? Оннук тубэлтэ5э туох талыы хааларый ? Барытын шахмат дуоскатыгар курдук ырытыахха уонна атынан хаамыы он ' орор буоллар ! Галя , биири ёйдёё ; куёх уунээйи сайдар кэмнээх , сибэкки сибэккилэнэр бириэмэлээх , ол курдук эдэр киhи сайдар уонна уёрэнэр кэмнээх . Ол кэм ааста5ына тёнуннэрэр ыарахан буолуо . Биир тылынан , кытаат ! Бары учугэй киhиэхэ бэрт эрэйинэн бэриллэр . Чэпчэкитик ситиhиллибит ситиhии сыаната кыра . Кыhыл кёмус кёстуутэ ыарахан буолан кини стоимоhа наhаа урдук . Ол курдук учугэй , сыаналаах идэни ыллаххына инники оло5ун ' наhаа дьоллоох буолуо . Эн учууталын ' М . Алексеев . Бэс ыйа ыйа . 1969 с .
Stringer суруйарынан , « Наньфан души бао » диэн Кытай хаһыатын корреспондена Ван ЛИ " Якутский мыльный пузырь за 2 миллиарда юаней " диэн ыстатыйа таһаартарбыт . Онно Ил Түмэн дьокутаата Афанасий Максимов хас да Кытай бөдөҥ коммерческай бааннарын , Илин Сибииргэ баар гаастаах уонна ньиэптээх сирдэринэн манчыыктаан , сүүлүктээһиҥҥэ кучуйбут . Суруналыыс этэринэн , былырыын күһүн " RusEnergy Investment Group " инвестиционнай хампаанньа ааксыйатын 72 , 5 % бырыһыаныгар солуоктаан , кытай бааннара 2 , 05 млрд юань ( 300 мөл . дуоллар ) суумалаах синдицированнай кредит ( хас да баан харчыларын холбоон , кыттыьан биир заемщикка иэстииллэр ) биэрбиттэр . Бу хампаанньа кредит бэриллиэн аҕыйах күн эрэ иннинэ Гонкоҥҥа регистрацияламмыт . Устаабынай хаппытааллара 10 тыһ . дуоллар диэн ыйыллыбыт . Ол аата кытайдарыҥ 7 тыһ . дуоллары солуок ылан 2 , 05 млрд юаньнарын куду аспыт буолан тахсаллар . Биллэн турар , Stringer ону олус сүөлүргүүр уонна салгыы ырытар .
Архитектура искусство быґыытынан былыр - былыргыттан баар . Хас биирдии куорат архитектурнай тутууларынан уратылаах буолар . Дьокуускай куораты сорохтор киґи сі ± і - махтайа , астына кірір тутуулара суох , атыттар - сылын аайы саІа тутууларынан киэркэйэ , сайда турар куорат дииллэр . Соторутаа ± ыта Дьокуускай куорат кылаабынай архитектора Н . Н . Алексеевы кытары кірсін , атах тэпсэн олорон куораппыт туґунан кэпсэппиппитин эґиги , аа ± ааччыларбыт , бол ± омто ± утугар таґаарабыт . - Николай Николаевич , архитектура диэн тугуй , бэрт судургутук быґаара тµс эрэ ? - Архитектура искусство биир сµрµн кірµІэ буолар . Ону ааґан кинини іссі " искусство ийэтэ " диэн ааттыыллар . То ± о диэтэххэ , кини киґи аймах µіскµі ± µттэн баар . Былыргы общество хайдах олорон ааспытын хаґыы кімітµнэн билэллэр . Бµтµн куораттары , дьиэлэри - уоттары хаґан таґааран , общество хайдах быґыылаахтык сайдыбытын , µіскээбитин µірэтэллэрэ , чинчийэллэрэ . Архитектура оло ± у уонна киґини кытары ыкса сибээстээх . Аан бастаан архитектура ураты истиилин ыраахтаа ± ылар , императордар µіскэппиттэрэ . Кинилэр ба ± аларынан , µптэринэн - харчыларынан , кинилэр быґаччы дьаґалларынан бµтµн куораттар , дыбарыастар тутуллаллара . Биир улахан µірэхтээх киґи " архитектура сиэркилэ курдук , общество сайдыытын кірдірір " диэн этэн турар . Олус сіптііх этии . Ол аата архитектура общество сайдыытын ханнык ба ± арар кэмин кірдірір сµдµ аналлаах . - Градостроительство хайысхатыгар туох сµрµн уларыйыылар киирдилэр ? - Дьокуускай куорат куруук уларыйыы дьайыытыгар сылдьар . Урут барыта мас тутуу буолла ± а дии . Онтон кирпииччэ дьиэлэр тутуллубуттара . Сэбиэскэй кэм са ± ана сталинскай , хрущевка дьиэлэр дьэндэйбиттэрэ . Салгыы КПД - лар , 112 - с сериялаахтар " µйэлэрэ " кэлбитэ , билигин каркаснай - монолитнай дьиэлэр тутуллар кэмнэрэ µµнэн турар . Бу тутуулар куорат тас кістµµтµгэр дьайыылара олус кµµстээх . Ол иґин биґиги куораппытын " город контрастов " диэн ааттыыллар . XX µйэ ортотугар тутуллубут дьиэ XXI µйэ ± э тутуллубут дьиэни кытары сэргэстэґэ турара элбэх . Кинилэр тас кістµµлэрэ да ± аны , матырыйааллара да ± аны адьас атыттар . Онон Дьокуускай куорат уларыйыы ухханыгар сылдьара - сµрµн уратыта . Кір эрэ ити , дьиэлэр турбалара барыта кісті сыталлар ( Николай Николаевич тµннµгµнэн куораты ыйан кірдірір - Авт . ) . Атын куораттарга итинник суох . Барыта сир аннынан барар . Ити эмиэ биґиги куораппыт уратыта . Урут истиил уонна хайысха баар буолла ± ына , ити уларыйда . Билигин архитектор бэйэтин кірµµтµнэн оІорбута ордук суолталаах буолла . Куорат булгуччу готическай истииллээх эбэтэр классическай буолуохтаах диэн этии тірдµттэн сыыґа . Хас биирдии архитектор тулалыыр эйгэни µчµгэйдик сыныйан кірµіхтээх , µірэтиэхтээх . Ити , биллэн турар , архитектор профессиональнай таґымыттан улахан тутулуктаах . - Дьокуускайы µгµс дьон сахалыы кістµµтэ суох дииллэр . ДьиІэр , архитектура ± а национальнай кістµµнµ киллэрии уустук буолуо ээ ? - Ити сіпкі этэ ± ин . Национальнай уратыны куоракка киллэрэр олус ыарахан . Холобура , худуоґунньук холустатыгар тугу ба ± арбытын уруґуйдуон сіп . Суруйааччы эмиэ оннук . Бірµітэ , лииґэ баар буолла да , тугу ба ± арбытын айар . Оттон архитекторга оннук буолбатах . Кини ба ± ата сакаасчыттан , тутуу индустриятыттан уонна куорат тас кістµµтµн уобараґыттан тутулуктаах . Биир тутууга элбэх хамаанда , биригээдэ µлэлиир . Холобур , архитектор : " Мин маннык бырайыактыыбын " , - диэбитин тутааччы : " Эн итинник толкуйдаабыккын биґиги кыайан оІорор кыахпыт суох . Бырайыаккар элбэх тутуу матырыйаала туґаныллар . Ґгµірµ µп - харчы наада " , - диэн тутуу бырайыагын лаппа уларыттаран кэбиґэр . Дьокуускайга сахалыы кірµІнээх тутуу суох буолбатах . МаІнайгы тутуунан " Охотник " ( автор Иван Лукин ) ма ± аґыын буолар . Саха государственнай театра ( автордар Дмитрий Саввинов , Николай Румянцев , Иннокентий Николаев ) , Ойуунускай аатынан литературнай музей ( автордар Иннокентий Слепцов , Георгий Гермогенов ) уонна Арчы дьиэтин кытары Теплай кµілµ тупсарыы бырайыага ( автордар Николай Алексеев , Георгий Карамзин , Иннокентий Сивцев ) эмиэ туспа сахалыы уобарастаахтар . Итини тэІэ , " Якутпроект " ( сал . Иван Андросов ) бырайыактааґынынан 3000 миэстэлээх спортивнай комплекс , Арктикатаа ± ы институт иккис уочарата уонна авиапорт саІа терминала национальнай колориттаах тутуллуохтара . - Ити тутууларга ону хайдах киллэрэр былааннааххытый ? - Итини ордук дьоппуоннар табатык тайаналлар . Кинилэр син биир істµікµлэни , тааґы , бетону туґаналлар . Ол эрээри , тутуулара дьоппуон ураты тыынын биэрэллэр . Биґиги эмиэ ити холобуру тутуґуохтаахпыт . Сахалыы оґуору сатабыллаахтык туґаныахха баара . - Куораппыт уулуссалара сааскы ириэрииттэн уонна дохсун ардахтан ууга олус бараллар . Итини утары µлэ барар дуо ? - Бу саамай ыарахан боппуруос буолар . Биґиги ібµгэлэрбит остуол ньуурун курдук кібµс - кіні сиргэ олохсуйбуттар . Куораппыт дьо ± ус µрдэллэрдээ ± э эбитэ буоллар , ити буоппуруос дібіІнµк быґаарыллыа этэ . Остуол ньуурун курдук буолан , ливневэй канализацияны оІорор уустуктардаах . Соторутаа ± ыта куорат уутун аґарыы концепциятын кытары анал бырайыак оІорон турабыт . Уулуссаларга халыйбыт уу хайаан да ± аны ханна эрэ барыахтаах . Ол аата систиэмэ оІоґуллуохтаах . Итинэн сибээстээн , икки сыллаа ± ыта " Программа комплексного развития г . Якутска " диэн докумуон ылыныллыбыта . Программа ± а уу систиэмэтин туґунан боппуруос анал тµґµмэххэ киллэриллибитэ . - Ол хаґан олоххо киириэй ? - Программа µбµн кризис иннигэр барытын суоттаан , аа ± ан киллэрбиппит . Дьокуускай куорат думата ону бигэргэппитэ . Ол эрээри , µп ытарчата мэґэйдээн кыалла илик . - Архитектордар µлэлэригэр кризис хайдах дьайда ? - Кризис биґигини тумна хаампата . То ± о диэтэххэ , биґиги µлэбит тутуу хайдах барарыттан улахан тутулуктаах . Тіґінін элбэх тутуу баар да ± аны , соччонон биґиги µлэбит элбэх буолар . Олорор дьиэлэри тутууга бытаарыы тахсан , бырайыактыыр тэрилтэлэр µлэлэрэ биллэрдик а ± ыйаата . Ол эрээри , киин куораттары кытары тэІнээтэххэ , биґиги куґа ± ана суохпут . Хабаровскайга , Новосибирскайга , Владивостокка дьиэ тутуута , онноо ± ор квартира атыыта " тоІон " тураллар . Итиннэ холоотоххо , биґиэхэ µлэ бара турар . Ол гынан баран , инники іттµгэр хайдах буолара биллибэт . Билигин бааннар кыра бырыґыаннаах ипотечнай кредити биэрдэхтэринэ эрэ туох эмэ хамсааґын тахсыа ± а . - КэлиІІи кэмІэ тутуу хаачыстыбата лаппа мілтііті дииллэр . БилиІІи тутуулар онноо ± ор КПД - ларга тиийбэттэр диэн этэллэрин элбэхтик истэбит . - Ити баар кістµµ . КПД дьиэлэр сµрµн уратыларынан истиэнэлэрэ µс хаттыгастаах , іссі иґигэр пенопласстаах . Ол иґин , тыас - уус иґиллибэт . Оттон аныгы дьиэлэр монолитнай бетон буолан , олус чараастар . Чараас истиэнэ ± э тыас - уус иґиллибэккэ ханна барыай ? Итини суох гынарга анал тутуу матырыйааллара бааллар . Тутааччыларга эбии харчыны тіліітіххі , ити бэрт тµргэнник быґаарыллар кыахтаах . - 202 - с микрооройуонтан салгыы 203 - с микрооройуон тутуллуохтаах этэ . Эбэ ± э олус чугаґыыр хайдах эбитэ буолла ? - 2004 сыллаахха бигэргэтиллибит генеральнай былааІІа 203 - с микрооройуон тутуута киирбитэ . ДьиІэр , 202 - с микрооройуон куорат ньууруттан саамай µрдµк таґымІа турар . Ол аата элбэх уу кэлэр тµбэлтэтигэр бу квартал бµтэґигинэн ууга барыа ± а . Куорат тула іттµнэн элбэх кума ± ы кутар быдан кідьµµстээх буолуох этэ . 202 - с микрооройуон даамбата быйылгы халаантан µчµгэйдик кімµскээтэ . Ол аата квартал баара µчµгэй эбит диэн тµмµккэ кэлэ ± ин . - 203 - с микрооройуон хаґан тутуллуо ± ай ? - Тутуллар кыахтаах эрээри , барыта µп - харчы кірµллµµтµттэн тутулуктаах . Ити билиІІи туругунан быґаарыллыбакка турар . - Генеральнай былаан быґыытынан Ленин проспега Чернышевскай уулуссатын быґа охсон , 203 - с микрооройуоІІа тиийиэхтээх . Итиннэ турар гаражтар дьыл ± алара хайдах буолар туруктаа ± ый ? - Ленин проспега , ити эн этэр сиргэр диэри 2012 сылга оІоґуллан тиийиэхтээх . Билигин кума ± а кутуллан бµттэ . Былаан быґыытынан гаражтар сноска барыахтаахтар . Ити оннугар общественнай суолталаах кииннэр эбэтэр атыы - эргиэн дьиэлэрэ тутуллуохтара . Гараж хаґаайыттарыгар тутааччылар компенсация тілµіхтэрэ . Былаан быґыытынан кума ± ы туґанан сир анныгар гаражтар тутуллуохтаахтар этэ . Ити оІоґуллар тµгэнигэр хаґаайыннар эбии харчы тіліін саІа гараж ылыахтарын эмиэ сіп . - Дьокуускай куорат тас кістµµтµн 20 сылынан хайдах кірі ± µнµй ? - Куораппыт тіґі кыалларынан сайдыахтаах , улаатыахтаах , саІа тупса ± ай тутууларынан киэркэйиэхтээх . Куорат Кµіх Хонуу диэки кэІээн биэриэхтээх . Итиннэ хоту сиргэ сіп тµбэґэр микрооройуону тутуохтаахпыт . Биллэн турар , ити барыта µптэн - харчыттан тутулуктаах . Бу архитектордар сµрµн сыалбыт буолар . - БилиІІи туругунан архитектордар туох кыґал ± аны кірсі ± µтµй ? - Ала - чуо маннык кыґал ± а баар диэн этэр кыа ± ым суох . Ол эрээри , архитектордар саамай сµрµн кыґал ± абытынан биґиги ба ± арбыппыт олоххо киирбэтэ буолар . Ґгµс улахан тутуулар биґиги бырайыактаабыппытын курдук тутуллаллара эбитэ буоллар … Хомойуох иґин , ити билигин кыаллар кыа ± а суох . Биґиги µлэбит хайдах салаллара сакаасчыттан , тутааччылартан тутулуктаах . - Дьокуускайга тыа сириттэн дьон кіґін киириитэ элбээн , дьиэ ± э наадыйыы кµн - тµµн µрдµµ турар . Итини хайдах быґаарыахха сібµй ? - Тыа сириттэн дьон киириитэ элбээтэ диэн саамай сіпкі эттиІ . Ити боппуруоґу быґаарар сыалтан дьо ± ус кээмэйдээх дьиэлэри тутууну са ± алаан эрэллэр . Саамай µчµгэйэ сыаната чэпчэкитигэр сытар . Ол гынан баран , ити " муравейник " дьиэлэр элбииллэригэр тиэрдэр . Ити куорат тас кістµµтµгэр туох да ± аны µчµгэйи а ± албат диэн аґа ± астык этэрбэр тиийэбин . - Дьон мас дьиэлэри сібµлээн туттар буолла . Итини туох диэн быґаара ± ыный ? - Мас дьиэни туттуу дэлэйбитин олох сайдыытын кытары тэІниибин . Билигин дьон µтµктµґэ - µтµктµґэ иккилии этээстээх бэрт дьиэлэри туттар . Уопсай дьиэ ± э олорордоо ± ор чааґынай дьиэ ± э олорор µчµгэйин дьон ійдііті . Онон бу іттµнэн хамсааґын іссі кµµґµрµі ± э дии саныыбын . - Эґиги соторутаа ± ыта Хабаровскайга улахан быыстапка ± а кыттан кэллигит . Ол туґунан кылгастык кэпсии тµс эрэ . - Биґиги Хабаровскайга сылын аайы ыытыллар " Зодчество - Дальний Восток " диэн фестивальга кыттан кэллибит . Ситиґиибит элбэх . Ол курдук , хас да ± аны номинация хаґаайыннарынан буоллубут . - Атыттарга холоотоххо , эґиги хайдах эбиккитий ? - Биґиги биирдиилээн дьиэлэри бырайыактааґыІІа адьас инники кµіІІэ иґэбит . Бу салаа ± а тэІнээхпит суох . Фестивальга сылдьан баран , мин маннык санаа ± а кэллим . Уулуссалары , сквердэри тупсарыы µлэлэрин баґылыы илик эбиппит . Сіптііх бол ± омтону ууран , бу хайысха ± а харчы кірдірµіххэ наада . То ± о диэтэххэ , биґиэхэ тутуу тэлгэґэтин оІорууга бэрт а ± ыйах харчы кірµллэр . Ґксµгэр хаалбыт харчыттан диэн буолар . Ол тµмµгэр тутуу тэлгэґэтэ адьас мілтіхтµк оІоґуллар . Онон итини тірдµттэн уларытыахха баара . Куораты кі ± ірдµµгэ , уулуссалары уонна сквердэри тупсарыыга туспа µп кірдірµіххэ наада . - КэпсээниІ иґин улахан махтал . Ылсыбыт дьыала ± ытын тиґэ ± эр тиэрдэргитигэр ба ± арабыт . Александр ТАРАСОВ .
Татаринов Константин Трофимович кэпсээниттэн уола Аким ТАТАРИНОВ суруйда . Чычымах , Таатта . 1998 сыл .
Дьөркөнүнэн дьар таһыллар . Дьар - бактерия диэн нууччалыыта . Киһи этигэр - сиинигэр туһалаах бактерия . Ыарыы бактерията - дьай диэн ааттанар . Хара дьай диэн эбиилээх буолар .
Федеральнай суолталаах үс ураты харыстанар сир ( УХС ) : « Усть - Ленский » , « Јлүіхүмэтээҕи » уонна биология кыґалҕатын институтун ботаническай саада .
Олохтоох былаас уорганнарыттан миэстэни сарбыйар туһунан СӨ бэрэсидьиэнин ыйааҕа 2009 с . ахсынньытыгар тахсыбыта . Ол кэмҥэ нерюнгрилар дьаһалталарыгар штатынан көрүллүбүт нуорманы таһынан 15 киһи үлэлиирэ чуолкайдаммыта . Инньэ гынан , кулун тутар ыйтан саҕалаан чунуобунньуктар сыыйа сарбыллан , ахсааннара көҕүрэтиллэн барбыта . Ол дьон сорохторо билигин атын сирдэргэ үлэлииллэр , Дьарыктаах буолуу Киинигэр учуокка тураллар уо . д . а .
Омос кіріргі , суолга бүтүн сылгы барыйан турарын кірбіккі харах тэстэринэн массыынанан быччаґытан испит дьон буруйдаахтара кістін турар курдук . Ол эрээри , бу сырыыга кинилэр олус кіхтііхтүк сылгыґыт үрдүгэр түстүлэр . « Сылгыґыт сылгытын бостууктуохтаах этэ ! » - дииллэр . Хомойуох иґин , бу дьыаланан дьарыктанар ГАИ үлэґиттэрэ бу этиини кытары сібүлэґэр курдуктар . Инньэ гынан , дьыала суутунан быґаарыллар буолла .
Эдэр дьон сибиинньэлэрин Мархаттан аҕалбыттар . Билигин фермаҕа сүүрбэ икки сибиинньэ турар . Ферма үлэһиттэрин былааннара баһаам элбэх . Кэнники куурусса да иитэр санаалаахтар , оҕуруот да аһын үүннэриэхтэрин баҕараллар . Эдэр дьоҥҥо ситиһиилэри баҕарабыт . Маладьыастар !
В . Г . Павлов аатынан Сунтаардаа ± ы алын сµґµіх оскуола быйыл 굴µн 20 сыллаах µбµлµійµн кырачааннарга аанын тэлэччи аґан кірµстэ . Иллээх коллектив ситиґиитэ да µгµс , киґи киэн туттар µлэґитэ да элбэх . Ол курдук , 2007 - 2008 µірэх дьылыгар оскуола РФ Президенин 1 мілµйµіннээх гранын , оттон µс µрдµк категориялаах учуутал РФ Президенин 100 тыґыынчалаах гранын ылбыттара оскуола коллективын айымньылаах µлэтин туоґутунан буолар . Бу оскуола ± а эдэрдии эрчимнээхтик µлэлии сылдьар , ситиґиилэринэн киґи киэн туттар эдэр учууталлар бааллар . Олортон биирдэстэрэ - Лияна Федоровна Секова . Лияна Федоровна бу оскуола выпускницата . Эдэр специалист µлэтин бастакы кµннэриттэн о ± ону иитэр - µірэтэр µлэ ± э чахчы талааннаа ± ын , ирдэбиллээ ± ин , µірэтии - иитии методикатын толору баґылаабытын кірдірбµтэ . Эдэр киґи саІалыы кірµµтэ , аныгы µйэни кытта тэІІэ хаамара , µлэтигэр саІа ньымалары туттара харахха тута быра ± ыллар . Хас уруок аайы µірэнээччи айар , толкуйдуур , суоттуур дьо ± урун сайыннарыыга µлэлиир . Салгыы »
Быйыл 굴µн уоппускам ордугун ыламмын кырдьа ± ас кµтµітµм Аргунов Баґылайы кытары тыа ± а тахсыґа сырыттым . Уонча хонук устата атынан сылдьан аар тай ± аны кэрийэн бэркэ астынан , дуоґуйан эргиллибитим . Бэйэ - бэйэлэриттэн кіс курдук тэйиччи турар икки µµтээІІэ бэрт киэІ сиринэн эргийэн кэлэ - кэлэ хардары - таары хонобут . Ыттарбыт ардыгар кµІІэ иккилиитэ тайа ± ы туруораллар эрээри , аар тай ± а маанылаах кыыллара ірµµ ньылбы тµґэн куотан иґэллэр . О ± онньорбут онуоха сорох дьыл тайах хайдахтаах да ыкка тохтообот буолар диир . Ол эрээри то ± о оннугун быґа - хото быґааран биэрбэтэ . Кэлин эмиэ ити эргин бултуу сылдьар дьонтон со ± уруу диэки тµµн аайы бірілір улуйалларын туґунан истибитим . Онон тайахтар ардай аґыылаахтартан тэґииркээн ыкка тохтообот эбиттэр диэн санаа ± а кэлбитим . Ити сылдьан биир кµн Ээрикээн µрэ ± э диэн ыар ± анан саба µµммµт салаа - салаа µрµйэлэрдээх , аппалардаах , биэс - алта сыллаа ± ыта ойуур баґаара ньимси салаан ааспыт , туох да сатаан сылдьыа суо ± ун курдук лааІкы буолбут тыалаах µрµйэни ірі батан тахсан баран , сиґи быґан атын µрµйэ ± э тµстµбµт . Ойуурбут лааІкыта сµрдээх эбит . Онуоха эбии аарыма тииттэр туора - маара охтон , хоруорбут силистэрэ былыыр µйэ ± э эстибит кыыллары санатан адаарыґан сыталларын тумнарга сырабыт - сылбабыт барда . Харах ыларын тухары биир да мутуга суох куруІах мастар µірбэ кэриэтэ хороґон тураллара кірµіххэ хобдо ± о бэрт . Сорох сиргэ суол солоно - солоно , эрийэ - буруйа айаннаан нэґиилэ µрµйэ ± э та ± ыстыбыт . Аны µрµйэбит аты уйбат буолан µксµн тыа са ± атынан айаннаатыбыт . Хата , тайах ыллыга баар буолан абыраата . Бу µрµйэни таІнары батан киирдэхпитинэ , улахан µрэххэ , Топпооло диэн сиргэ баар µµтээммитигэр кірбµтµнэн тиийиэхтээх µґµбµт . Ол иґэн Баґылай аба ± аІ Бµітµр Уйбаанабыс манна биир тайа ± ы бултаабыта , ону киэґэ µµтээІІэ сиґилии кэпсиэ ± им диэтэ . Ґрэхпитигэр киирэн иґэн саІа тµспµт хаарга µс тайах кэлэн ааспытыгар тµбэґэн ыттарбыт ыстана турбут суолларын кірдµбµт . Тохтуу - тохтуу кулгаахпыт чуІкунуор диэри иґиллии сатаан кэбистибит да , ыт саІата иґиллибэтэ . Арааґа тайахтар ар ± аа диэки тохтоло суох ааґа турбуттар быґыылаах диэн µµтээммит диэки салалынныбыт . Ол иґэн біілµµн биир тайах µрэхпитин уу баґар сирбитинэн кэлэн туораан ааспыт суолун кірін кыґыйыы бі ± і буоллубут . Тайахтар ити курдук дьиэбит таґыгар сырытталлар да , Байанай биэрбэтэ ± инэ биэрбэт буолар эбит . Киэґэ аґаан - сиэн баран Баґылайга аба ± ам Бµітµр Уйбаанабыс тайах ілірбµтµн туґунан кэпсиэх буолбутуІ диэн санаппыппар о ± онньорбут куруускатыгар чэй куттан баран , оргууй сыпсырыйан иґэ - иґэ оІостон олорон кэпсээнин са ± алаата . - Ити Бµітµр Уйбаанабыс ілµін икки сыл иннинэ , 1983 сыллаахха быґыылаа ± а . Оччолорго мин бу билиІІи эґиги сааскытыгар сылдьар эдэр киґибин . Биир 굴µн тірдµі буолан манна бултуу та ± ыстыбыт . Икки о ± онньордоохпут - Аргунов Уйбаан Баґылайабыс уонна эн аба ± аІ Аргунов Бµітµр Уйбаанабыс . Сµідэр Никонович Хотуоґап , мин уонна Бµітµр Уйбаанабыс буолан кµн аайы атынан кэрийэбит да , биир да кыылы бултаабатыбыт . Уйбааммыт кµннэтэ сатыы сылдьан мантан алта биэрэстэлээх сиргэ баар быґыппытын кірір . Биирдиилээн , иккилиилээн хара улары а ± ала турар . Ону ити эргэ µµтээІІэ киллэрэн ыйаан иґэр . Ол 굴µн барыта уон а ± ыс улары бултаабыта . Куобах сэдэх . Биир эмэ тµбэстэ ± инэ тута кµістэнэн сиэн иґэбит . Ол сылдьан ійµібµт баранан барда . Ыттыын бэйэлиин аччыктыыр кыґал ± а ± а ыллардыбыт . Улардарбытын сиэн кэбиґиэ ± и , кыыл тµбэспэтэ ± инэ дьиэбитигэр тірµт да кураанах киирэрбитигэр тиийэбит . Онон адьас тыытар санаабыт суох . Биир киэґэ дьэ хайдах буолабыт диэн сµбэлэґии буолла . Инньэ гынан сарсыІІытыгар Бµітµр Уйбаанабыс мантан икки кіс кэриІэ сиргэ , Ээрикээн кµілµн µрдµгэр баар µµтээммититтэн бурдук ыла , таарыйа мундуга укпут туубутун кірі барар буолла . Мундуну ыттарбытыгар буґаран , бурдугунан хойуннаран биэрэн сиэтэр этибит . Оттон Сµідэр Никонович биґикки эмиэ тыа ± а тахсыахтаахпыт , Уйбааммыт быґытын кірі барыахтаах . Сарсыарда биґиги Бµітµрбµтµгэр до ± ор буоллун диэн ат кутуругуттан арахсыбат Бойбох диэн иккитэ буолан эрэр ыты хаалларан баран , атын ыттарбытын батыґыннаран тыа ± а та ± ыстыбыт . Бойбох эрэйдээх ыттар тайа ± ы µрбµттэригэр да барбакка , бэргэґэ буолар бириигэбэрэ аа ± ыллан баран сылдьар этэ . Тай ± а сокуона кытаанах , ким кµµстээх ол тыыннаах хаалар . Булчуттар туох да туґата суох ыты ір илдьэ сылдьыбаттарын бэйэ ± ит да билэргит буолуо . Биґиги барбыппыт кэннэ Уйбааммыт Бµітµрµгэр Элэмэчигин мииннэрэн , ытын ыытан , атааран баран быґытыгар тахсыбыт . Оччолорго кини тіґі да сааґырдар , адьас сµґµі ± µн µрдµгэр сылдьар этэ . Кµнµс эрдэ кэлэн киэґэ аґылыгын бэлэмнии сырытта ± ына , арай , киэґэлик кэлиэ диэбит Бµітµрэ тіннін иґэ𠵴µ . Чугаґаабытын кэннэ кірбµтэ - сирэйэ хааннаах . Ону кірііт , киґитигэр утары ыстаммыт . Арай киґитэ µірэн уоґа ыпсыбат буолбут . " Туох буоллуІ ? СирэйиІ то ± о хаанырда ? " - диэн атыттан тµґэр да бокуой биэрбэккэ µрµт µіґэ ыйыппытыгар киґитэ : " Баар ! Байанай биэрдэ , биир бууру охтордум " , - диэбит уонна быґыта - орута тайах ілірбµтµн туґунан кэпсээбит . Инньэ гынан аґыы охсоот бултарыгар барбыттар . Биґиги киэґэ борук - сорук буолуута эмиэ тугу да бултаабакка µµтээммитигэр чугаґаан иґэн кірдіхпµтµнэ , арай , о ± онньотторбут кутаа таґыгар олороллор эбит . СаІалара биир кэм ча ± ааран олорор . Биґигини кірііт : - Оо , уолаттарбыт кэллилэр , - диэн ірі кіті тµстµлэр . Јссі утары кэлэн аттарбытыттан тµґэрбитигэр тэґииммитин тутан биэрдилэр . Мин онуоха " Тыый ! О ± онньотторбут туох ааттаах айыы санаалара киирбитэй " , - диэн бэркэ дьиибэргии санаатым . Дьоммут µірбµттэрэ - кіппµттэрэ сµрдээх , мэктиэтигэр харахтарын уота ча ± ылыйар . Арааґа , Уйбаан быґытыттан хас да улары , куоба ± ы ылбыт ээ дии санаатым . Оллоон диэки кірбµтµм икки биэдэрэ ± э тугу эрэ буґаран ыргыппыттар . Арай , чугаґаан тиийэн кірбµтµм эмис ба ± айы эт эбит . Дьэ , соґуйуу - імµрµµ бі ± і буоллубут . Аґыы олорон Бµітµрбµт тайа ± ы хайдах ілірбµтµн сиґилии кэпсээтэ . Арай , оргууй а ± ай хаамтаран лобутан истэ ± инэ , били , ат кутуругуттан арахсыбат ыта µрµйэ са ± атыгар тугу эрэ µрбµт . Онуоха бастаан , ээ ба ± айы мо ± отойу µрдэ ини дии санаабыт . Ол эрээри ыта то ± о эрэ уордаах ба ± айытык µрэ𠵴µ . Аны ыт µрэр сирин диэки чугаґаабытыгар Элэмэчигэ ірі хантарыІныы - хантарыІныы хаґыІыраабыт . Онно эрэ быґыыта кыылы µрэр эбит ээ дии санаан , атын биир суон тииккэ баайан баран , ыта µрэр сирин диэки ыар ± а быыґынан µімэн бікчірµйбµт . Бµітµр Уйбаанабыс оччолорго тыына кылгаан , кыратык да хамсаатар кіхсµн тыаґа кµрдµргээн олорор буолаахтыыра . Саа тэбиитэ курдук сири бараат , а ± ылаан бітµіхтэс буолбут . Онтон талах быыґынан кірбµтэ , ыта биэс уонча хаамыылаах сиргэ аарыма бууру кытары охсуґа сылдьа𠵴µ . Ону кірііт , саатын тайах диэки туґулуу туппут да , а ± ылыыра бэрдиттэн сыалыгар таба ылбатах . Ол иґин хадьы со ± ус адаарыйан сытар сыгынах диэки µімпµт . " Сыгынах кэннигэр киирэн саабын тайах диэки туґулуу тутан баран , сэриигэ окуопа ± а сыппыппын саныы биэрдим ээ . Бэл , чабыр ± айым кэйиэлээн , этим сааґа аґыллан кэлэргэ дылы гынна . Кір , ол курдук кµµрбµт , долгуйбут этим " , - диэбитэ . Бµітµр УйбаанабыґыІ бастакы ыІырыыга сэриигэ барбыт , кыргыґыы саамай кытаана ± ыттан тыыннаах ордон , іссі " Албан аат " уордьаннаах кэлбит киґи этэ буолла ± а дии . Дьэ , онтон тыын ыла тµґээт , кыІаан - кыІаан баран тайа ± ын ытан саайбыт . Сµµрбэ а ± ыстаах , биир уостаах саалаах этэ . Кыыла саа тыаґыттан соґуйан ірі хонос гына тµспµт . Арааґа , адьас да сыыґан кэбиспит быґыылаах µґµ . Онтон ыты кытары охсуґа - охсуґа іссі чугаґаан кэлбит . Бµітµр батарантааґыттан биир ботуруону ылан укта охсон , адьас отучча хаамыылаах сиртэн ытан саайбыт . Кыыла таптаран тµрдэс гына тµспµт да , аллараа , атын баайбыт сирин диэки ыстаммыт . Бµітµр µчµгэйдэппитин сэрэйэн : " Дьэ , ити буолла ± ына война ! " - диэбитин билбэккэ да хаалбыт уонна тайа ± ын кэнниттэн батыґан сµµрэн бакаалаабыт . Арай , до ± оор , ыттаах тайа ± а атыттан баара - суо ± а сµµрбэччэ хаамыылаах сиргэ тиийэн охсуґан тула холоруктуу сылдьаллар эбит . Элэмэчик онтон сиргэнэн тиэрэ тµґэ - тµґэ бааллан турар тиитин табыйан батыгырата𠵴µ . О ± онньор ону кірін урут атыгар а ± ыластаан тиийбит . Иччитэ кэлбитигэр Элэмэчик арыый уоскуйарга дылы гыммыт . Ону хоІоруутуттан имэрийэн , моонньуттан таптайан іссі уоскутан баран , тэйэ быґыытыйбыт тайа ± ар эмиэ сыгына ± ынан кµлµктэнэн µімпµт . Онтон батарантааґын устан сыгынах µрдµгэр ууран туран , сµнньµіхтээх ботуруону кірдіібµт . Саатын ииттэн баран , тула холоруктуу сылдьар кыыл ойо ± оґунан буолуутугар хонно ± ун аннын кірін баран ытан саайбыт . Онуоха тайа ± а иннин диэки уонча хаамыыны ойон баран умса хоруйа тµспµт . Ону кірііт : " Ураа ! Победа за нами ! " - диэбитинэн кыылын диэки сµµрэн иґэн , мастан иІнэн умса барбыт да , хаппыт талахха сµµґµн хайа тµґэн кэбиспит . Ол да буоллар ойон туран кыылыгар тиийиитигэр тыына хаайтаран , бопторон охто сыспыт . Нэґиилэ тайа ± ын µрдµгэр олорон тыын ылбыт . Ити олорон іссі хайдах эрэ нуктуох курдук буолбут . Уоскуйа тµґэн баран , хара сорунан кыылын хабар ± атын быспыт уонна атыгар барбыт . Биэс уонча миэтэрэлээх сиргэ иккитэ тохтоон сынньанан ыла - ыла нэґиилэ тиийбит . Атын мастан сал ± анан миинэн баран , тіттірµ айаннаабыт . Ґµтээнигэр тиийбитэ , хата , Уйбаана кэлэн тура𠵴µ . Онон тіннін тиийэн кыылларын иґин хайытан , этиттэн сулуйан ылан баран , уолаттар кэлэн астыахтара диэн маґынан , тала ± ынан сабыта бырахпыттар . Ыттара онно хаалбыт . Бойбох ол тайа ± ы µрэн биэрэн бэргэґэ буолар бириигэбэрэ сотуллубута . Ол эрээри кэлин син биир булка барбата ± а , арай Бµітµр Уйбаанабыґы бултаппыт µтµітµгэр дьиэ харабыла буолбута . Онон ити киэґэ ас - µіл , сэґэн - тэппэн бі ± і буола тµстµбµт . Бµітµр Уйбаанабыспыт ол µірэ - кіті , кэпсии - ипсии олорон : " Дьэ , бу тиґэх булдум буолуохтаах " , - диэбитигэр бары хайдах эрэ курус гына тµґэргэ дылы буолбуппут . Кырдьык , ніІµі 굴µнµгэр о ± онньорбут кыайан тыа ± а тахсыспата ± а . Тайа ± ы бултаата ± ын иккис сылыгар баччаларга эмиэ манна бултуу сырыттахпытына бараахтаабыт этэ . Биґиги ол кэмІэ ЭэрикээІІэ баар µµтээммитигэр хоно баран хаалбыппыт . Тыраахтардаах уолаттары ыыппыттара манна кэлэн хонон баран , биґигини булбакка тіннµбµттэр этэ . Ол тµµн тµґээтэхпинэ арай биир киґи кэлэн миэхэ эйиигин ыІыттараллар диэтэ . Сарсыарда тураат , арааґа о ± онньорбут быґынна быґыылаах диэн атынан кµнµ быґа айаннаан біґµілэккэ киирэммин тиґэх суолугар атаарсыбытым . Дьэ , аба ± аІ тиґэх бултааґына итинник этэ , - диэн Баґылайбыт кэпсээнин тµмµктээбитэ . Данил МАКЕЕВ
Download XML • Download text
