EN | ES |

kaz-5

kaz-5


Javascript seems to be turned off, or there was a communication error. Turn on Javascript for more display options.

Егер жіберілетін оқушылар саны көп болса , жылына 10 - 15 мың оқушы , онда 7 жылдан соң біздің ел қазақ тілінде және олар мекендеген елдің тілінде ойлап тәжірибе жасайтын 15 мың инженерлер мен дәрігерлерге ие болады . 7 - қысқы Азия ойындарының басталуына , міне , бүгін бір ай ғана уақыт қалды . « Тойдың болғанынан боладысы қызық » , бүгінгі таңда Азиаданың дайындық жұмыстарына ел құлағын түріп , назарын тігіп отыр . Осыған байланысты біз 7 - қысқы Азия ойындарын өткізу Астана қалалық дирекциясы директорының орынбасары Сәрсен Құранбек мырзаны әңгімеге тартқан едік . Қалалардың өсуі , өнеркәсіптің қарқынды дамуы , ауыл шаруашылығының дамуы , суармалы жерлердің кеңеюі , тұрмыстық жағдайдың жақсаруы мен көптеген басқа факторлар сумен қамтамассыз етуді қиындатып отыр . « Қазақстан темір жолы » ұлттық компаниясы » акционерлік қоғамы жылма - жыл Қазақстанның түкпір түкпірінде тұратын 8400 еңбеккерлер мен зейнеткерлердің емдеу сауықтыру шипажайларына барып емделуін қамтамасыз етеді . Мемлекеттік қызмет мониторингін жүзеге асырады , әкімшілік реформа жөнінде іс - шаралар жүргізуді ұйымдастыру мәселелерін үйлестіреді . - Қазақтілді журналист қана емессіз , сол саланың зерттеушісіз де . Елдегі екі тілді журналистиканы бір бірімен салыстырып сипаттаңызшы . Жеуге жарамайтын әрі ұзақ тұру мүмкіндігі жоқ нәрселердің тамақтан өтуі оразаны бұзбайды . Мысалы , ауаға жайылған түтін , шаң оразаны бұзбайды . Көз бен құлаққа сұйық дәрі тамызса , ораза бұзылмайды . Ал , мұрынға тамызылса , бұзылады . Қазасы өтеледі . Құлсариева Ақтолқын Тұрлыханқызы , 1969 жылы Жамбыл облысында туылған Құлсариева Ақтолқын Тұрлыханқызы Ленинград мемлекеттік университетінің философия факультетін 1991 жылы аяқтаған , философия ғылымдарының докторы , профессор . 1991 жылдан бастап әл - Фараби . . . 2010 ж . мәдениет , спорт , туризм салаларын дамытуға 4 , 7 млрд . тг қаралды . Яғни бұл өткен жылмен салыстырғанда 23 , 7 пайызға жоғары . Облыстың құрама командаларының мүшелерiн дайындау және олардың республикалық және халықаралық жарыстарға қатысуына 1 , 0 млрд . тг қарастырылды . Ескiрген 4 спорт нысанын заманауи талаптарға сай жақсартуға 185 , 3 млн . тг бағытталуда . 2003 ж . басталған Шымкент қаласындағы Қажымұқан атындағы орталық стадионды қайта жаңарту жұмыстарын аяқтауға 221 , 1 млн . тг қаралған . Жарайсың ! ! ! ! ) ) ) Сен мені өте таң қалдырдың ! ! ! Ет асуды тіпті кей қызар да біле бермейді Мына суреттен көріп мен де дәм татқым келіп кетті ғой ) ) ) бизнесті басқару , дамыту саласындағы консалтингтік қызметтерді консультативтік - тренингтік орталықтары желісін құру жолымен ұсыну ; - Әдебиетке , оның ішінде сынға қалай келдіңіз ? - Сынға мен сынақ алаңына айналған Қазақстан - Қазақ әдебиетінің қайтадан қаз қалпына келмейтіндей қысылтаяң қиын кезеңінде келдім . Талант жұлдызы жанатын « тал түсімде » әз ағаларым жетелеген « сара » жолға емес , трагедиялы Кенесарының « қырсық жолына » түстім . Барша романтикалық бітім болмысыммен беріле киліктім . Кейде ойлаймын , « маңдайы тасқа тимей тоқтамайтын бекіре балық па екенмін » деп . Әйтпесе , кеңестік шындыққа қарсы бітіспес күрес ашып , соғыс жариялау менің ісім бе еді ? ! Айтпағым - әдебиетке мен әдебиеттен емес , өмірден келдім . Сондықтан әдебиетшілдіктің көптеген шарттылықтарынан тәнім сау , жаным азат қалды . Бәрі де өмірлік драматизмнен бастау алды . Қазақтың тілін , ғылым - білімін басқа емес , өзіміз таптап , талан - таражы етіп жатқанға куә болдым . Қоғамдық сананы халықшылдық емес , рушылдықпен улап - уландырып жүрген « көсемдерді » көрдім . Мұның бәрі қарапайым да күрделі өмір университеттері еді . Өмір университетінен өтпесем , қазақтың құны - қазақ сөзінің де қадіріне жете алмайтындай екенмін . Ал өмір - құдіретті : тұлға ететін де , тулақ ететін де сол өмір сыны ғой . . . Сол бір тұстарда идеология хатшысының : « Сарыарқада тіл - діл дәстүр жібі үзіліп , тамыры қиылып кеткен , ол енді қайтып жалғанбайды » деген « уағызын » ресми жиында ашық айтқанын естіп , іштей келіспеген едім . Бәлкім , сол саланың « ойы - қырынан » өткен саясаткердікі рас та шығар , қазір сондағыдай дауласпаймын . Себебі сын арқылы ұштаған азу тісімді бүгін өмір - өнерді тең таразылаған ғылыми зерттеуге басымдық беремін . Әдебиетті құрғақтай сөйлеу - демогогия , оның қағидаларын ғана жаттап айту - догма . Айдар тағынып емес , азап арқалап қаламгер болу диалектикасы өзі - ақ үйретеді әдебиеттің не екенін . Соның арқасында ғана профессионалды әдебиет үшін күрестің мән - мағынасын ұғындым . Қазақ әдебиетін концептуалды зерттеуге көз тұндырып , сана сарқуым сырт көзге фанатизм көрінгенімен , шындығында бүгінгі қоғамдық сана жемісі - жеңісі деп бағалаған жөн . Өйткені жазба әдебиет тағдырына бас ауыртып , балтыр сыздатып қана емес , жүрек қанын қоса ағызу - өзімшілдіктің ісі емес . Жасампаз өнер жаймашуақта тумайды . Кеше кеңестік шындық жаныштап тастаған жұрттан менің көркемөнер концепциям қынадай қылтиғаннан - ақ тумастай соққы алуы , иесін « көк ит » есебінде талап тастаулары ненің белгісі ? Бұл - өмірдерек өнерге сұранатын қаны сорғалаған қоғамдық мәселе . Тарихы тереңге кететін бейне мен бейнелік таным . Яғни әдебиет өнер миссиясы тағынан түсіп қалса , қоғамда осындай хаос орнайды , орнығады . Мен - бұл заңдылықты көптен бері көріп , көніп келе жатқан кісімін . Қазанның 12 - сінде Қазақстандық баспасөз клубында IV Ұлттық қоғамдық « Алтын жүрек - 2010 » сыйлығына арналған баспасөз мәслихаты болады . Вал - Сан - Сан жай саны немесе Фибоначчи - Виеферич жай саны бар ма ? Оксана Петерс : Оралдан Айжан Сіздің ұялы телефоныңыздың нөмірі қандай екенін білгісі келеді . Сізге тікелей телефон соғуға бола ма ? дейді . Қуандықов Б . М . - геология - минералогия ғылымдарының докторы , Қазақстан өнеркәсібінің еңбек сіңірген маманы , Меридиан Петролеум компаниясының президенті - Алматы . 70 жыл бұрын ( 1940 ) Көкшетау экономика және менеджмент институтының ғылыми - зерттеу жұмысы жөніндегі проректоры , экономика ғылымдарының докторы , профессор , Қазақстан Республикасының әлеуметтік ғылымдар Академиясының және Халықаралық Академиясының академигі НҰРМАҒАНБЕТОВ Қуанышбай Рақышұлы дүниеге келді . Алғалықтарға зейнеткерлер көп ретте қажетті органдарға хат немесе басқа да құжаттарды дұрыс жазуға көмек сұрап келеді . Бүгінде алғалықтар олардың көпшілігіне көмек көрсетіп , олар алғалықтарға өз алғыстарын білдіруде . Алайда шенеуніктердің салғырттықтары мен немқұрайлылығынан зейнеткерлердің көптеген проблемалары шешілмей қалып жатады . Осы орайда алғалықтар зейнеткерлердің мәселесімен бірлесе күресу жолында зейнеткерлер арасынан белсенді топ құруды ұйғарды . Ол топпен бірлесе жұмыс жасау өз нәтижесін берді де : жергілікті билік пен Қазақстан президентіне үндеу жазылды . Бұл жоба қазіргі уақытта жұмыс істеп келеді . БҚО көмекке мұқтаж әрбір зейнеткер оралдық « Алға ! » - ға келе алады . 32 ) бассейндік су шаруашылығы басқармасымен , тұрғындардың санитарлық - эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы уәкілетті органмен келісім бойынша су қорғау аймақтары мен белдеулерін жобалау және белгілеу жөніндегі жұмыстарды ұйымдастырады ; Кәсіпорын өндіретін тауарларға ( жұмыстарға , қызметтерге ) бағалардың монополиялық өсуіне жол бермеу мақсатында оларды мемлекеттік реттеуді бағалар мен тарифтерді реттеу жөніндегі орталық атқарушы органмен келісім бойынша мемлекеттік басқару органы жүргізеді 7 ) заңды тұлға мүлкi меншiк иесiнiң немесе заңды тұлғаны тарату туралы , заңды тұлғаның мөрi басылған аралық жәнe тарату баланстарын бекiту туралы шешiмдi қабылдаған өзге де органның шешiмi ; стрижка собак контакты на сайте и стрижка йорков в бутово москва и область . Саясаттану терминдерін нақты заң нормаларына айналдыру өте қиын болады . Өйткені , лидер деген ұғымның ауқымы өте кең . Мысалы , президент - нақты мемлекеттік лауазым . « Біздің президент » десек те , оппозиция да « мемлекет президенті - Назарбаев » десе де , олар оның мемлекет басшысы екендігін мойындайды . Неге ? Өйткені , оны бәсекелесті сайлауда президент етіп халық сайлады . Ал ұлт лидерін анықтау үшін де сайлау науқанын өткіземіз бе ? ! Бұл - әлемнің еш елінде жоқ үрдіс ! Азаматтардың Конституция мен еліміздің заңдарын орындауын қамтамасыз ету - құқық қорғау органдарының міндеті . Олар үшін " қай жерде және кім не айтады ? " дейтін сұрақ туындамауға тиіс , есесіне , " заңды бұзған екенсің - оның баптарына сәйкес жауапқа тартыласың " дейтін нақты ереже бар . Олай болмаған күнде біз кеңестік кезеңдегі " заң қалай бұрсаң солай бұрылатын тәртенің " керін қайталайтын боламыз . - Өзгелері де қарап қалмас . Бозбаевты бай ­ қаймыз . Бір топ жас өсіп келеді . Елдос Сметов әлем чемпионы атанды . Нау ­ рызбек Майлашев пен Ілияс Измагилов жүлдеге ілінді . Сингапурда өткен жас ­ өс ­ пі ­ рім ­ дер олимпиадасында Қайрат Ағыбаев көз ­ ге түсті . Ол аз табыс емес . Заң жобасы Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне және « Күзет қызметі туралы » Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізеді . Төре түгіл Төлеңгіт жорығында , - деген сөздер Тобықты мен Сыбан арасындағы рулық тартыстың бір көрінісін береді . азақстанның Ислам Конференциясы Ұйымына төрағалығы ( ИКҰ ) - халықаралық ең беделді әр мұмысылман елдерді бір - біріне бірлестіретін ұйымдардың біріне - 2011 жылы ислам әлемі мен Батысты жалғайтын , сонымен қатар Ресейдіңде қызығушылығын тудырып отыр , деп есептейтінін жеткізеді ММУ Ақпараттық - сараптамалық орталығының басшысы Алексей Власов РИА Новостиға . Фильмнің көздеген мақсаты - тарихта болған оқиғаларды сол қалпында өзгеріссіз көшіріп шы ­ ғу емес . Ол сол кезеңдердің бояуын көз алдыңа әкеліп , сол бір заман ­ дардағы адамдардың бейнесі мен психологиясын көркем ой ­ мен жеткізу екенін атап өткен жөн . Мемориал тақтасында әр түрлі жылдары , әр түрлі шендегі бірдей жағдайда қайтыс болған 8 адамның аттары ойылып жазылған . Мемлекет басшысы депутат ­ тар ­ ға арнап көптеген ойларын ор ­ таға салды . « Шынайы парламентаризм халықтың әр түрлі топ ­ тарының мүд ­ десі , әр алуан пікірлер тоғыс ­ қан , еркін шығарма ­ шы ­ лық ахуал үстем ­ дік еткен жерде туады » , - деді Нұр ­ сұлтан Әбіш ­ ұлы . Елбасы халық қалаулыларын қоғамымыз бен мемлекетіміз үшін өмірлік маңызы бар , Қазақ ­ станның көп ұлтты халқының про ­ гресті гүлдену жолымен ой ­ да ­ ғы ­ ­ дай ілгерілеуін қамтамасыз ететін заңдарды қабылдауға аса мұ ­ қият әрі мақсаткерлікпен жұмылу ­ ға шақырды . Сонда ғана депутаттар ­ дың әрдайым сайлаушылардың қол ­ дауы мен мақұлдауына ие болаты ­ нын айтты . Елбасы депутаттарға сайлаушылардың сенімі мен үмітін ақтайтын , барша халқымыздың игілігіне бағытталған , Қазақстанның демократия және прогресс жолымен сенімді түрде алға жылжуына қыз ­ мет ететін үйлесімді , жемісті әрі ырғақты жұмыс тілейтінін жеткізген . Бұл пікірлері қазір де маңыз ­ дылығын жойған жоқ және алдағы шақырылым депутаттары үшін де жол сілтейтін бағыт болатыны анық . Қ . Байтуғанов суға шомылу маусымы 15 маусымда басталатынына қарамастан , қазірдің өзінде адамдар суға шомылуға баруда . Өздерінде де бақыламайды , балаларына да қарамайды . " Егер өзен - көлдерге баратын болсаңыздар , балалармен әңгіме өткізсеңіздер екен " , - деп кеңес берді ол . « Жастарға жаңа Заң » ( бұдан әрі - « Жастарға жаңа Заң » ) жастар саясаты саласындағы заң жобасын талқылау жөніндегі Жастар сессиясына қатысуға арналған ашық конкурс Алматы . 19 маусым . ҚазТАГ - Бейсенбі күні Атырау және Батыс Қазақстан облыстарында болған құм дауыл үлкен залал тигізді , деп хабарлайды ТЖМ . Қаза болғандар мен зардап шеккендер жоқ . тіндерді және ( немесе ) органдарды ( органдардың бөліктерін ) алу , консервациялау , адамнан адамға , мәйіттен адамға және жануарлардан адамға трансплантациялауды жүргізу тәртібін әзірлеу және бекіту ; М . Әуезов атындағы 143 орта мектеп Минскінің Заводской ауданындағы қазақ жазушысының атындағы көшеде орналасқан . 2005 жылы мектеп аумағына Беларус елінде қаза тапқан қазақстандық жауынгерлерге арналған ескерткіш орнатылған болатын . « Алаш » - ежелгі қазақ тайпаларының ең алғашқы қауымдастығы , біріккен одағы , сонымен бірге « Алаш » - ата - бабаларымыздың , яғни барлық қазақ жұртының қасиетті ата ұраны . - Ноян , - деді ол ыстық жасы бетін жуып , - дүниедегі жалғыз арманым өзің болдың . Сенші Мен мәңгі сендікпін Бірақ жалғыз ғана тілегім бар . Бер соны . « Парламент Сенатында жоғары палатаның төрағасы Қасым - Жомарт Тоқаев бастаған депутаттар Түрік Республикасының Сыртқы істер министрі Ахмет Дәуітоғлымен кездесті . Бастан - аяқ мемлекеттік тілде өткен бұл кездесуде екі ел арасындағы өзара тиімді ынтымақтастық , оның ішінде парламентаралық байланыстарды одан әрі тереңдету жайында әңгіме болды » , деп жазады « Айқын » газеті бүгінгі санында жарық көрген « Мемлекеттік тілде өткен маңызды кездесу » атты мақаласында . Басылымның жазуынша , мәртебелі мейман Елбасы Н . Назарбаевтың басшылығымен Қазақстанның қол жеткізген табыстарын жоғары бағалаған . Кез келген күрделі деңгейдегі сертификаттаудан өткен компьютерлік сауаттылық курстарын тыңдаушылар үшін компьютерлік техниканы , компьютерлік әдебиеттерді және Интернет желісінің қызметтерін сатып алған кезде шегерімдерінің жүйесін енгізу Президент : Жалпы , біз бұл мәселеде қолданыстағы заңдарға сүйенуіміз керек . Баяғыдай , Кеңес Одағы кезіндегідей мемлекет тұрғын үйлерді салып , елдерге кезекпен беретін тәртіп жоқ бізде , бізде заң бар . Бұқар жырау / құраст . А . Бәделхан ; Бұқар жырау атындағы Павлодар обл . әдебиет және өнер музейі . - Павлодар : ЭКО , 2003 . - 240 б . Көп достармен бірге бірен - саран көңілге кірбің түсірер көре алмаушылар да болмай қалған жоқ . Халық керемет қабылдаған ең танымал поэмасы " Мен - қазақпын " шық ­ қан ­ да Жұбанның соңына түсіп , бұл шығарма ұлтшылдықты уағыздайды дегендер де та ­ был ­ ды . " Хатшыға хат " өлеңін сан - саққа жүгіртіп , бәзбіреулер Жұбан мен басшы ­ лықтағы адам ­ дар арасына от салуға ұмтылды . Өлең шыққан " Жұлдыз " журналын Қонаевтан бастап Ор ­ талық Комитет бюро мүшелері үйлерінің пош ­ та жәшігіне салып кеткен . Ішін ­ де : " Жұ ­ банның өлеңіне көңіл аударсаңыз " деген бір жапырақ қағаз бар . Әрине , мұндай жымыс ­ қылықтар жүрекке жүк түсірмей қойған жоқ . - Елімізде мал шаруашылығының үлесiне бүкiл ауыл шаруашылығы жалпы өнiмiнiң 44 пайызы келеді . Сондықтан бізде ауыл шаруашылығы экономиканың ең басты түрiнiң бiрi болды , әлі де солай қала да бередi . Соңғы жылдары мал санының көбейiп , мал шаруашылығы өнiмдерiн өндiру деңгейiнiң артқаны байқалады . Мәселен , 2000 - 2007 жылдары мал және құс санының жылдық орташа өсу қарқыны 4 пайыздан 9 пайызға дейiн , ал бұл саладан өндiрiлген өнiмнiң осындай көрсеткiшi 5 пайыздан 8 пайызға дейiн жеткен . Қазiр республика бойынша шаруашылықтың барлық категориясында 6 млн . iрi қара , 16 , 9 млн . қой - ешкi , 1 , 4 млн . шошқа , 1 , 3 млн . жылқы , 148 мың түйе бар . Бүгiнгi күнде мал басының ( шартты мал басына шаққанда ) 77 , 2 пайызы халықтың жеке шаруашылығында , 14 , 3 пайызы шаруа ( фермерлік ) қожалығында , тек 8 , 5 пайызы ғана ауыл шаруашылығы кәсiпорындарында күтiп - бағылады . Халықтың жеке шаруашылықтары 82 , 2 пайыз ет және 90 , 4 пайыз сүт өндiредi . Елiмiзде халықтың 47 пайызы ауылдық жерлерде тұрғанмен , олардың көбi мал өсiрумен айналыспайды . Мәселен , 2007 жылғы мал санағын талдау үй маңындағы шаруашылықтардың 56 пайызында iрi қарасы , 76 пайызында қой - ешкiсi жоқ екенiн , яғни ауыл тұрғындарының көбiсi сиыр да , қой - ешкi де өсiрмейтiнiн көрсеттi . Тiптi кейбiреуiнiң малы болғанмен , саны жағынан ауыз толтырып айтуға келмейдi . Мәселен , орта есеппен бiр ауыл шаруашылығы кәсiпорнына 148 бас , бiр шаруа ( фермерлiк ) қожалығына 8 бас және бiр үй маңындағы шаруашылыққа 3 бас малдан келедi . - Мен қазір археология саласына ара ­ ласым жоқ , тек өздеріңіз сияқты жур ­ на ­ лис ­ терден « пәленше жерден түгенше табылды » деген сияқты дақпырт ақпаратты ғана ес ­ тимін . Кезінде Мир Қасымұлы Қадыр ­ баев ­ тың шәкірті болдық . Ол кісі қазба жұ ­ мысына екі - үш күнде бір келіп , қалған уа ­ қы ­ тында киіз үйде кітаптарын жазып оты ­ рушы еді . Экспедицияға бірнеше әбдіре кітап алып шығатын , біз де шетінен оқып , мәз болушы едік . Қазір ондай экспе ­ ди ­ ция ­ лар жоқ , соңғы кезде іргелі ғылыми - зерттеу еңбек те көргенім жоқ . Ертеде « Қазына аралын » іздеу туралы кітап болатын , ар ­ хео ­ логия соған ұқсап барады . Елдің қария ­ ла ­ рын жинап алып , ескерткішке қатысты ше ­ жіре - аңыздарды еске түсіріп , талқылап жататын Ә . Х . Марғұлан заманы өткен . Тарихи білім мен археология ажырасты . Сандық куәлік толық қауіпсіз байланысы үшін криптографиялық электрондық пошта хабарларыжіберуге мүмкіндік береді . Microsoft Office Outlook 2007 . Сәйкестік куәлігіңізді және жасанды хабар жасаудың алдын алу үшін сандық қолтаңбасы бар хабарлар жібеуіңізге болады . Сонымен қатар хабарыңызды жеке сақтау үшін хабарларды шифрлайсыз . Бірақ сіз біріншіден сенімді көзден сандық қолтаңба алуыңыз керек . 2014 жылға дейін жалпы құны 8 , 1 трил ­ лион теңгені құрайтын 294 ин ­ вестициялық жобаны жүзеге асыру жос ­ парланып отыр . Ал таза Қаратау арқары түрасты ретінде тек қана Қаратау жота ­ ларында мекендейді . Кейбір пікір ­ лерге қарағанда , Қаратаудың оң ­ түстік - шығыс сілемдерінде арқардың будан тұрпаты кездеседі екен . Бұл Қаратау арқары мен тяньшандық арқардың будандары болуы мүмкін . Бұл ғылыми тұрғыдан зерттеуді қажет етеді . 2004 жылдың күзіндегі санақ бойынша қорық аумағында арқардың 38 дарасы бар екенін анық ­ талды . Табиғатты қорғау іс - шара ­ ла ­ рының нәтижесінде олардың саны бес жылдың ішінде бес есе көбейді . Қо ­ рық құрылғалы бері оның аума ­ ғында ғылыми - зерттеу жұмыс ­ тары жүр ­ гіз ­ і ­ лу ­ де . Жыл сайын қорық инс ­ пек ­ торлары және ғылыми қыз ­ меткерлер маусымдық санақтар мен мони ­ торингтік бақылауларды үзбей жүргізіп келеді . Ал терио ­ фау ­ наны зерттеу барысында сүтқор ­ ек ­ тілердің 20 түрі анықталған . Оның ішінде 3 түрі Қазақстан Респуб ­ лика ­ сының Қызыл кітабына енген - Қаратау арқары , тас сусары , үнді жайрасы . Ел деген ат , жер деген ат мақтаныш , Демейді ол зәмзәм суын жаттан іш . Кіндік қаның жуған жердің шалшығын Дейді : - жаудан қорғап жүріп аттан ұш . Павлодар қаласының 19 жалпы орта білім беру мектебі осы ауданда үш мектептің біреуі / 36 , 29 / . Мектепке бүкіл қала бойынша оқушылар келіп оқиды , мысалы : 2 Павлодардан , Усолкадан , қала орталығынан , « Мұрагер » пансионатынан , Қыздарға арналған пансионатынан , Химгородоктан , Дачный мөлтек ауданынан , Павлодарский селосынан және де жанадан ашылған балаларға арналған « Детский дом семейного типа » деген балаларға арналған баспанасынан келіп оқиды . 2002 жылы « Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару органдары жүйесіндегі прокуратураның құқықтық мәртебесі мен қызметі » тақырыбында кандидаттық диссертация қорғады , заң ғылымдарының кандидаты . Тамақ өнiмдерiнiң нарығындағы ахуал да күрделi болып отыр . Бақылау органдарының тиiстi өзара - қимылдарының болмауына байланысты республикаға сапасыз , соның iшiнде халықтың денсаулығы үшін қауiптi тамақ өнiмдерi көп мөлшерде әкелiнуде . Отандық тамақ өнеркәсiбi кәсіпорындарында және қоғамдық тамақтану объектiлерiнде тиiстi өндiрiстiк бақылаудың болмауы проблема болып отыр , бұл сапасыз тамақ өнiмдерiн шығару мен сатуға әкелiп соқтырады . балалар мен жастар дене тәрбиесiнiң мемлекеттiк стандарттарын әзiрлеуге қатысу ; - Қордың халықаралық ұйым ­ ­ дармен байланысы мәсе ­ ле ­ сіне кеңірек тоқталсаңыз екен . Заңға және Бағдарламаға сәйкес ҚР Әділет министрінің 2005 жылғы 31 наурыздағы 99 « Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі құрылымдық бөлімшелерінің , комитеттерінің , аумақтық органдары мен ведомстволық бағынысты ұйымдарының іс қағаздарын мемлекеттік тілге кезең - кезеңмен көшіру кестесін бекіту туралы » бұйрығына сәйкес әділет органдары жүйесінің іс қағаздарын жүргізу толығымен мемлекеттік тілге көшірілді . Ал Министрліктің орталық аппараты ҚР Әділет министрінің « Мемлекеттік тілдің кейбір мәселелері туралы » 2006 жылғы 29 желтоқсандағы 343 бұйрығына сәйкес 2007 жылдың 1 - қаңтарынан бастап іс қағаздарын жүргізуді мемлекеттік тілге көшірді . Сондықтан Әділет министрлігінде заң жобалары мемлекеттік тілде дайындалады . 7 . Мемлекеттік органды құру кезеңінде қызметтік қажеттілік жағдайында бос әкімшілік лауазыммен көзделген міндеттерді уақытша атқару үшін , оған орналасуға конкурс өткізу туралы міндетті хабарландыру жариялау шартымен , адамдар үш айдан аспайтын мерзімге жұмысқа қабылдануы мүмкін . Қабылданатын адамдардың саны мемлекеттік органның штат санының 20 процентінен аспауға тиіс . Ұзартылуға жатпайтын осы мерзім ішінде аталмыш лауазым мемлекеттік қызмет туралы заңдарда белгіленген тәртіппен қамтылуға тиіс . Мемлекеттік қызметшілер болып табылмайтын мұндай адамдар мен оларды уақытша жұмысқа алған мемлекеттік орган арасындағы еңбек қатынастары тек еңбек заңдарымен ғана реттеледі . Бұл адамдардың еңбекақысының мөлшері мемлекеттік қызмет туралы заңдарда осы лауазым үшін көзделген шекті жоғарғы еңбекақы мөлшерінен аспауға тиіс . 7 - 1 . Мемлекеттік органның қызметкерлерін қызметке тағайындауды және қызметтен босатуды қызметтік өкілеттіктеріне сәйкес осындай құқығы бар лауазымды тұлға жүзеге асырады . Орталық атқарушы органда , еңбек қатынастарының мәселелері жоғары тұрған мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалардың құзыретіне жатқызылған қызметшілерді қоспағанда , орталық атқарушы орган қызметкерлерін қызметке тағайындауды және қызметтен босатуды Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес орталық атқарушы органның жауапты хатшысы немесе белгіленген тәртіппен орталық атқарушы органның жауапты хатшысының өкілеттіктері жүктелген лауазымды тұлға , ал орталық атқарушы органның жауапты хатшысы немесе көрсетілген лауазымды тұлға болмаған жағдайда - орталық атқарушы органның басшысы жүзеге асырады . Бұл ретте орталық атқарушы органның жауапты хатшысы немесе белгіленген тәртіппен орталық атқарушы органның жауапты хатшысының өкілеттіктері жүктелген лауазымды тұлға орталық атқарушы органның департаменттері мен басқармалары бастықтары , органның аумақтық бөлімшелерінің басшылары мен олардың орынбасарларын орталық атқарушы орган басшысының келісімінен кейін қызметке тағайындайды және қызметтен босатады . Жоғары тұрған мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалар қызметке тағайындайтын және қызметтен босататын орталық атқарушы орган қызметшілерінің еңбек қатынастарының мәселелерін жоғары тұрған мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалар шешеді . Орталық атқарушы органның жауапты хатшысы немесе белгіленген тәртіппен орталық атқарушы органның жауапты хатшысының өкілеттіктері жүктелген лауазымды тұлға орталық атқарушы орган басшысының ведомстволар басшылары орынбасарларын тағайындауына келісім береді , тағайындау үшін оларды ведомстволар басшылары ұсынады . 8 . Жаңадан құрылған не басқа мемлекеттік органда жұмыспен қамтылатын тұлғалар Заңның 24 - бабының 4 - тармағына сәйкес өздерінің келісуімен тиісті мемлекеттік әкімшілік лауазымдарға өздерінің біліктілігіне сай конкурссыз тағайындалады . 9 . Мемлекеттік әкімшілік лауазымға конкурстан тыс орналасу құқығын өз өкілеттігін тоқтатқан Қазақстан Республикасы Парламентінің бұрынғы депутаттары , мәслихаттардың тұрақты негізде жұмыс істейтін депутаттары , мемлекеттік саяси қызметшілер мен судьялар , өз өкілеттіктерін жағымсыз себептер бойынша тоқтатқандарды қоспағанда , депутаттық , мемлекеттік саяси қызметшінің немесе судьяның өкілеттігі тоқтатылған сәттен бастап бір жыл бойы сақтайды . 10 . Осы Ереженің 7 - 1 - тармағының бірінші абзацында көрсетілген тұлғаның бос мемлекеттік әкімшілік лауазымға осы Ереженің 8 және 9 - тармақтарында аталған адамдарды , әкімшілік лауазымға қойылатын біліктілік талаптарына осы адамдардың біліктілігі сәйкес келген жағдайда , қабылдауға құқығы бар . Осы адамдар бос лауазымға , егер оған орналасуға бұқаралық ақпарат құралдарында конкурс жарияланбаған жағдайда ғана орналаса алады . 11 . Әдетте , азамат мемлекеттік қызметке белгіленбеген мерзімге кіреді . 12 . Еңбек шарты , әдетте , уақытша болмаған мемлекеттік қызметшілердің орнын басу қажет болған жағдайларда жасалады . Осы Ереженің 7 - 1 - тармағының бірінші абзацында көрсетілген тұлға , сондай - ақ еңбек шарты бойынша Заңда және еңбек заңдарында көзделген негіздермен ғана шектелуі мүмкін басқа да жағдайларда азаматтарды бос орындарға қабылдай алады . 13 . Еңбек шарты бойынша жұмыс істейтін мемлекеттік қызметшілердің саны мемлекеттік органның штат санының 20 процентінен аспауға тиіс . 14 . Еңбек шарты осы Ереженің 7 - 1 - тармағының бірінші абзацында көрсетілген тұлға айқындайтын мерзімге жасалады және осы Ереженің 12 - тармағында көзделген жалғасып отырған қажеттілікке байланысты жағдайларда оның қолданылуы біткеннен кейін қайта жасалуы мүмкін . 14 - 1 . Азаматты мемлекеттiк қызметке еңбек шарты бойынша қабылдау Қазақстан Республикасының мемлекеттiк қызмет туралы заңнамасында белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады . 15 . Егер конкурс белгілі жұмыс істеу мерзімі бар бос лауазымға өткізілсе , онда болжалды еңбек шартының бұл шарты конкурс өткізу туралы хабарландыруда көрсетілуге тиіс . 16 . Азаматтардың мемлекеттік қызметке кіруін ресімдеу кезінде мемлекеттік орган мемлекеттік қызмет пен сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы заңдар талаптарын қамтамасыз етуге тиіс . Мемлекеттiк орган басшысының конкурстық комиссияның оң қорытындысын алған адамдарды бос әкiмшiлiк лауазыммен көзделген мiндеттердi уақытша атқару үшiн , олардың мiндеттi арнайы тексеруден өткенi туралы нәтижелердi алған күнiне дейiн , жұмысқа қабылдауға құқығы бар . Бұл адамдармен еңбек қатынастары осы Ереженiң 7 - тармағының үшiншi және төртiншi абзацтарына сәйкес реттеледi . 16 - 1 . Басқа мемлекеттiк органдардан iссапарға жiберiлген әскери немесе арнайы атағы бар адамдардың мемлекеттiк әкiмшiлiк және саяси қызметке кiруi Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес жүзеге асырылады . 17 . Мемлекеттік органдардың кадр қызметтері мемлекеттік қызметке кірген барлық мемлекеттік қызметшілерге қызмет тізімін ашады . Қызмет тізімінің нысанын мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті орган бекітеді . 18 . Мемлекеттік қызметке кірген мемлекеттік қызметшіге мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен қызмет куәлігі беріледі . Пайғамбарлар - Алла Тағаланың халық арасынан таңдап алып , адамдардың өзiне жiберген елшiлерi . Әрине , пайғамбарлар күнәден , кемшiлiктен және олқылықтардан таза екендiгi айқындалған жандар . Олардың әр басқан қадамы мен iзi бүкiл адамзат үшiн жоғары қасиеттiң , аса жағымды мiнез - құлықтың үлгi - өнегесi . Пайғамбарлар - адамзатқа Алла Тағаланың дiнiн жеткiзу арқылы оларды жаман iстерден сақтандырып , жақсы iстер iстеуге шақыру үшiн жiберiлген . Алла Тағала бұл жөнiнде былай дедi : " Расында әр үмметке : " Аллаһқа құлшылық қылыңдар , бұзықтықтан аулақ болыңдар " дейтiн елшi жiбердiк " / 1 / . Мұхаммед Алла Тағала тарапынан адамдарға Исламды жеткiзу арқылы бұрынғы дiндердi аяқтаған ең даңқты Пайғамбар . Cапар барысында Елбасы екі елдің саяси , сауда - экономикалық салалардағы ынтымақтастық мәселелері қарастырылып , екі ел арасында бірқатар келісімдерге қол қою күтілуде . Кеше облыс Әкiмi Бердiбек Сапарбаевтың қатысуымен өткен облыстық мәслихаттың кезектен тыс 18 - сессиясы тек қана 2010 - 2012 жылдарға арналған бюджетке өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы мәселені талқылады . Негiзгi баяндаманы облыстық экономика және бюджеттiк жоспарлау басқармасының бастығы Елена Ясинская жасады . Басқарма бастығының мәлiметтерi бойынша 2010 - 2012 жылдарға арналған облыстық бюджет келер жылға төмендегiдей көлемде бекiтiлдi . Кiрiстер - 119462249 мың теңге , соның iшiнде салықтық түсiмдер бойынша - 14640732 мың , салықтық емес түсiмдер бойынша - 1069783 мың , трансферттердiң түсiмдерi бойынша - 103751734 мың теңгенi құрады . Ал шығындар - 119510867 мың теңгенi , таза бюджеттiк несие беру - 2030509 мың теңгенi , соның iшiнде бюджеттiк несиелер - 3 105 137 мың , бюджеттiк несиелерді өтеу - 1074628 мың теңге көлемiнде бекiтiлдi . Сонымен қатар облыстық бюджетте республикалық бюджеттен берiлетiн мына көлемдердегi ағымдағы нысаналы трансферттер көзделдi . Оның түгелiн тiзбелемей , маңызды дегендерiн атап өткендi жөн санадық . Оның iшiнде iске қосылатын денсаулық сақтау нысандарын күтiп - ұстауға - 200438 мың , жаңадан берiлетiн бiлiм беру нысандарын күтiп - ұстауға - 101139 мың теңге қаражат қарастырылып отыр . Сондай - ақ ең төменгi күнкөрiс деңгейi мөлшерiнiң өсуiне байланысты мемлекеттiк атаулы әлеуметтiк көмек пен 18 жасқа дейiнгi балаларға ай сайынғы мемлекеттiк жәрдемақы төлеуге - 223117 мың теңге бөлiндi . Өңiр басшысы Бердiбек Сапарбаев биыл аталып өтiлетiн Ұлы Жеңiстiң 65 жылдық мерекесiн барынша лайықты қарсы алуды алқалы жиындарда үнемi айтып келедi . Осыған орай , 603060 мың теңге қаражат Ұлы Отан соғысының қатысушылары мен мүгедектерiне Ұлы Отан соғысындағы Жеңiстiң 65 жылдығына орай бiр жолғы материалдық көмек төлеуге және жол жүруiн қамтамасыз етуге арнайы қарастырылып отыр . Бюджетке енгiзiлген өзгерістерге сәйкес , 2010 жылы мектептердi , ауруханаларды және басқа да әлеуметтiк нысандарды күрделi және ағымдағы жөндеуге 1712481 мың теңге бөлiндi . Тарқатып айтар болсақ , бiлiм беру нысандарын жөндеуден өткiзуге - 1479902 мың , әлеуметтiк қамсыздандыру нысандарын жөндеуге - 23821 мың , мәдениет ошақтарын күрделi және ағымдағы жөндеуден өткiзуге - 208758 мың теңге бекiтiлдi . Сессияда қаралған мәселе бойынша тиiстi шешiм қабылданды . Біздің оған деген құрметіміз шексіз болатын . Ол кісі нағыз талантты ұйымдастырушы , көрнекті ғалым , қарапайым , адамгершілігі мол , ақжарқын адам болатын . Өзіне ұстаздық еткен Қаныш Имантайұлы Сәтбаевты өмір бойы ұстазы санап өтті . Халықаралық дәрежеде отандық геология ғылымының көрнекті өкілі болды және оған бар ғұмырын арнап , бүкіл күш - жігерін өркендеуіне жұмсады . Блог - құрылтай өтті - кетті . Қызығын қорытып та үлгермей қалдық . Барлық жаңа таныстар мен қызық презентациялардың бәрі бір күнгі түстің болмашы жемісі сияқты тез зымырай кеткеніне өкініп те үлгермей қалған сияқтымын ше . Жалпақ әлемге жан дүниесін жайып салу - ақын адамның өзге жұмыр басты пенделерден жалғыз - ақ айырмасы . Бірақ , сол жалпақ әлемді . . . Қазақстанның ЖОО қызметінің негізгі принциптері көрсетілген . Қазақстан университеттерінің мемарандумына біздің университеттің бастамасымен М . Х . Дулати атындағы ТарМУ - дың қабырғасында біздің мемлкетіміздің 2007 жылғы Халықаралық ұстанымын әрі қарай бекітуге әрекет ететін қазақстандық университеттердің бірлесіп қызмет етуі мен дамуының жалпы стратегиясын анықтау мақсатында еліміздің ірі ЖОО - мен қол қойылды . Қазақстандағы ЖОО ұжымының ынтасы мен бірлескен еркін білдіретін қол қойылған меморандум отандық білім беру жүйесін әрі қарай жетілдіру жолындағы сапалы жаңа этап болып табылады . 5 сәуірде Д . Қонаев атындағы мұражайда Космонавтика күніне арналған « дөңгелек үстел » отырысы өтеді . Сонымен қатар , инфрақұрылымдық жобалардың жүзеге асуы жұмысқа жергілікті мамандар мен жұмысшы кадрларды барынша көбірек тартып , отандық шикізатты , құрал - жабдықтар мен материалдарды неғұрлым молынан пайдалануды қамтамасыз етеді деп күтілуде . Бағдарламада « Қазақстан Республикасы Парламентімен заң шығару қызметі бөлігінде өзара іс қимыл жасау мәселелері » тақырыпта ҚР Әділет министрінің орынбасары Дулат Құсдаулетов баяндама жасады . Оның барлық шығармаларының тақырыбы - космос , табиғат және тарихи құндылықтармен тәрбиеленген адамзаттың дүние танымына ортақбастапқы негіздермен ажырамастай байланысқан . Өмірге шығармашылық талпыныспен қарайтын адамға өзінің жер бетінде аса құнды , маңызды орынға ие екендігін үнемі есіне түсіріп отырады . Оның көптеген әндері мен өлеңдері халық арасында мол тараған . Әсіресе Балуан - Шолақтың « Ғалия » , « Дікілдек » , « Құлан кісінес » , « Желіп - желіп » т . б . бірнеше әндері ел аузында осы күнге дейін айтылып келеді . - аниматорлық - әлеуметтік көмек пен әлеуметтік қорғауға септігін тигізу бойынша нақты әлеуметтік модельдерді құру , жалпы білім беретін және арнайы ( түземе ) білім беру ұйымдарының оқу - тәрбие процесіне әлеуметтік - гуманитарлық білімдерді ендіру . Ядролық сынақтарға байланыстылық себептерi бар деп танылуы мүмкiн аурулар тiзбесiнжәне байланыстылықты анықтау тәртібінҚазақстан Республикасының Министрлер Кабинетi айқындайды . « Аймақтағы жағдай барлығына белгілі , бірақ әскерді шығарғаннан кейін ол түбегейлі өзгереді » , - деп келтіреді Шриповтың сөздерін РИА Новости . Осы тарихи жиынға 9 облыс ( Ақмола , Торғай , Семей , Жетісу , Сырдария , Орал , Бөкей ордасы , Ферғана , Самарханд ) және Алтай губерниясында тұратын қазақтардан барлығы 82 өкіл қатысқан . Мұнда күн тәртібіне 10 мәселе қойылған . Соның екіншісі , Алаш автономиясын жариялау еді . Ә . Бөкейханов бастаған топ автономия жариялау әзір ертерек деген пікір ұстанған . Екінші бір Халел және Жанша Досмұхамедов бастаған топ дереу автономия жариялау қажет деген пікірде болған . Ақыры Алаш автономиясын жариялау туралы бір шешімге тоқтап , Алашорда үкіметін құрған . Үкімет төрағасына Әлихан Бөкейханов сайланып , 25 адамның құрамына үкімет мүшелерін тағайындаған . Тарихи дамуда элиталардың жоғарылауы мен төмендеуі үнемі байқалып отырады . Олардың алмасуы - адамзат қоғамының тіршілік ету заңдылғы . Бірақ элиталардың құрамы ғана ауысып қоймайды , сонымен қатар олардың контингенті де ; элиталардың түрлері де алмасып отырады . Мұндай ауысудың себебі элиталарда бірінші және екінші топтағы " тұнбалардың " , яғни ( " комбинациялар түйсігі " мен " агрегаттарды сақтаудағы табандылықтың " ) кезектесіп келуінде жатыр . Қалыптасу , даму кезеңдерінің және соғыс жылдарының ауыртпалығын табысты жеңе отырып , Орал педагогикалық институты соғыстан кейінгі кезеңде жыл сайын 18 мамандық бойынша 700 - ден астам маман дайындайтын ірі оқу орнына айналды . Бұл жылдар ішінде студенттер саны 72 - ден 4500 адамға өсті . Институт ұжымының педагог кадрларды дайындаудағы жетістіктері КСРО үкіметі тарапынан жоғары бағаланды . 50 жылдық мерейтойының құрметіне 1982 жылы институт « Құрмет белгісі » орденімен марапатталды . Биші бикеш ойқастап , Оңға - солға бой тастап . Жауған қардай қалықтап , Құйындай құйғып шарықтап , - деп бастайды . Қытай қаламгері Лу Ян біздің дәуірімізге дейінгі ІІ - ғасырда Жанчян хан патшалығының астанасы Чаң Әнге Кусаннан қобыз , барабан , били ( түтікше музыка аспабы ) , пипа ( бес ішекті аспап ) сияқты музыка аспаптарын ала барған . Таң дәуіріндегі тоғыз бөлімді би музыкасының бір бөлімі осы Кусан би музыкасы болатын . Ол хан ордасында ойналудан тыс ауыл - қыстаққа дейін таралып , осыған орай арнайы тартымды жырлар , өлеңдер жазылады . Осының өзі қаңлылардың қобызды бұдан 3 - 4 мың жыл бұрын музыкалық аспап ретінде пайдаланғанын айғақтап тұр . Біздің дәуірдің ІХ - Х ғасырында , ұйғырлар Шыңжанға келіп қоныстана бастайды . Одан бұрын мұнда њұндар , қаңлылар , ұлы йуздер мекендеген . Хан елінің тарихын жазған қаңлы Теміртасты , Бояутайдың баласы ғалым Тайбұханы , қаңлы Калел , Таутұн , Бұқаларды үлкен мақтанышпен айтамыз . Калел , Тайбұха сияқты шеберлер тұтас Шыңғыс хан патшалығының мәдени - ағарту , ғылым - техника жұмыстарын басқарғаны жөнінде деректер көптеп кездеседі . Ляу , Жин , Сун хандықтарының тарихын осы ғұламалардың жазып шыққанынан қытай ғалымы Су Бейхай қытай тілінде шыққан « Қазақтың мәдениет тарихы » деген кітапта жан - жақты талдап жазады . Қаңлылардың өркениетке қосқан үлесін қосқанда әлемдік ғылым мен мәдениеттің шоқтығы белесіне көтерілген Әбу Нәсір әл - Фараби , Ғаббас Сайд әл - Жауњари , Ысқақ әл - Фараби , Сымайыл әл - Жауњари , Ахмет әл - Фараби , Ахмед Яссауи , Әбілқасым әл - Фараби , Әлбіүгнеки , Смаил әл - Отырариді ерекше атап өткен жөн . Отырардан шыққан Қаңлы Әбу Нәсір әл - Фараби әлемдегі екінші ұстаз , ғұлама ғалым екенін қайталап жазып жатудың қажеті жоқ . Қаңлылардың тарихы туралы біздің жыл санауымыздың 500 - ші жылдары өмір сүрген қытайлық Жан Шан шынайы дүниелер жазып , баға жетпес деректер қалдырды . Ол сол кезде Үйсін мемлекетіне елшілікке жіберіліп , Ауғанстан арқылы өтіп , Қаңлы мемлекетіне келеді . Қаңлылар Қытай елшісін көршілес Үйсін мемлекетіне жеткізіп салады . Елші осыдан 2000 жылдан астам бұрын жазған жолжазбасында Қаңлы мен Үйсіндердің мемлекеті бөлек болғанымен , діні , тілі , салт - дәстүрі , әдет - ғұрпы бір екендігін жазады . Сондай - ақ , грек жињангері Геродот өзінің « Тарих » деп аталатын еңбегінде 490 жылдарғы қаңлылардың өмірі мен тарихы туралы көптеген тың деректер жазып , құнды дүниелер қалдырды . Жапонның белгілі тарихшысы Ширатори да қаңлы тарихын көп зерттеген оқымыстылардың бірі . Ол өзінің ғылыми еңбегінде : « Хан патшалығы кезінде қаңлылар мекендеген жердегі елдің салт - дәстүрі қазіргі қазақтардың салт - дәстүрінен ешбір алшақтамайды . Бұдан байырғы қаңлылардың қазақтың түп ата тегінің бір бұтағы екендігіне ешбір күмән тумаса керек . Өкінішке орай , қазақ ұлты ХV ғасырда ғана қалыптасты , соған сәйкес аталған дәуірдің алды - артында ғана « Қазақ » деген ұлт аты өмірге келді дейтін жаңсақ пікір бар » , - деп өте құнды пікір жазды . Қытайдың көрнекті тарихшысы әрі жазушы Су Би Хай да қаңлы тақырыбына көп қалам тартып , тұжырымды зерттеу жүргізген белгілі оқымыстылардың бірінен саналады . Ол « Юан хандығының тарихы » кітабында жарияланған Қытай патшасы Узонның баяндамасын негізге ала отырып , сол кездегі империя гвардиясының ішінде арнайы « қаңлы қолы » болғандығын , бұл жасаққа қаңлы батыры Асабұқа басшылық еткендігін , олардың батырлығы мен ерлігін жан - жақты жазды . Ал , қытай жињангері Жан Чян біздің дәуірімізден бұрынғы ІІ - ІІІ ғасырларда Қаңлы мемлекетіне саясат жасап , шынайы тарихи деректер жазды . Осының бәрі бүгінде баға жетпес тарихи құндылықтарымызға айналып отыр . Рим империясын талқандап , көп ғасырлық тарихы бар Константинопольды басып алған Осман түріктері өздерінің арғы тектері Орта Азия екендігін жақсы біледі . Осындайда қазақтың ұлы ақындарының бірі Шәкәрімнің : « 1219 жылы Шыңғыс ханның әскері Орта Азиядағы елді шауып , быт - шыт қылғанда , қаңлының Қайыхан деген ханы елу мыңдай қаңлыны алып , Рим жеріне барады . Соғыс өрті басылып , Қайыханның баласы - Сүлеймен елін алып , қайтып келе жатқанда , Евфрат дариясына суға кетіп өлген соң , Сүлейменнің баласы Тоғрұл төрт жүздей үйімен Арыз маңында қалыпты деп жазғаны еріксіз ойға оралады . Ал , түрік тарихын жан - жақты зерттеуші ғалым Зеки Уәлиди Тоған өзінің көптомдық тарихи зерттеуінде XІІІ ғасырда Осман империясын құрған Осман сұлтанның тегі - қаңлы тайпасынан шыққан қаңлы руы екенін атап көрсетеді . Жоғарыда аталған деректерді қазақтың алғашқы тарихшыларының бірі М . Тынышбаев , орыстың көрнекті ғалымы Н . Аристов , француз ғалымы К . Д ' осстон және басқа да ғалымдардың жазған еңбектері нақты дәлелдейді . Бұл пікірді Қазақстан Ұлттық Ғылым академиясының академигі Ә . Қайдаров және басқа да көрнекті ғалымдар айтып та , жазып та жүр . Осы деректі осыдан біраз жыл Түркістан қаласындағы Ахмет Яссауи атындағы Қазақ - Түрік университетінің проректоры , түріктің көрнекті ғалымы Ю . Әбірахманның аузынан да есіткеніміз бар . Яғни , Осман түріктерінің түпкі тегі қазақ халқының көне тайпаларының бірі - қаңлылардан шыққандығы туралы айғақтар көп . Ыстамбұлда арғы тегі қаңлы Осман империясының тұрғызған таңғажайып ғимараттары көптеп саналады . Бүкіл түркі дүниесінің мақтанышына айналған , Ыстамбұлға ерекше көрік пен айбат беріп тұратын Сұлтан Ахмет мешіті - түркі және ислам әлеміндегі ең атақты ескерткіштердің бірі . Мешіттің сыртқы көрінісі қандай сән - салтанатқа бай болса , іші де әдемілік пен сұлулыққа толы . Сонау алыстап кеткен 16 ғасырда өмір сүрген түріктің ұлы сәулетшісі Мехмед Аганың қас шеберлігіне бас иіп , таңғажайып сұлулық әлеміне еніп жүре бересің . 1661 жылы біткен Сұлтан Ахмет мешіті қайталанбас архитектуралық шешімімен , сән - салтанатымен , әсемдігімен - бүкіл әлем жұртшылығын осы күнге дейін таңқалдырып келеді . Топкары сарай мұражайы да туристердің ең көп келетін тарихи орындарының бірі . 600 жыл бойы салтанат құрып , көп мемлекетті билеген Осман империясының сұлтандары осында тұрған . 1453 жылы римдіктерді жеңіп , абыройы асқақтаған Фетих Сұлтан Мехмед Осман императордың қасиетті тәжін осында алып келіп , бүкіл әлемге танылады . Бүгінде мұражайға айналған сарайда 4 аула , бірнеше бөлім бар . Олардың бәрі жер бетіндегі ең ұзақ өмір сүрген Осман империясының күші мен құдіретін , сәні мен салтанатын паш етеді . Алып патшалықтың тарихын , салт - дәстүрін , мәдениетін , өнерін жан - жақты көрсететін теңдесі жоқ , құнына баға жетпейтін жәдігерлік дүниелерді Топкары сарайынан көре аласыз . Түрік президенті Ататүріктің жарлығымен сан ғасырдың куәсі болған , небір ұлы сұлтандар мен ғұламалардың ізі қалған салтанатты сарай 1924 жылы мұражайға айналып , алғаш рет түркі халқына , шетелден келген қонақтарға есігін айқара ашты . Бүкіл адамзаттың рухани астанасының алғашқы ірге тасын Қия Қаңлының ұрпақтары - Осман империясының қалағандығын ұмытпауымыз керек . Соңғы кездері адамзат өркениетінде ерекше орын алатын Шумерлер мемлекеті , шумерлер туралы көп жазылып , көп айтылып жүр . Итальян , ағылшын , неміс , еврей және басқа халықтар да өздерінің түбін , теңдесі жоқ мәдениеті мен рухани байлығын шумерлерден іздейді . Дегенмен , дүниежүзінің ең беделді , білікті деген , қара қылды қақ жаратын ғалымдары шумерлердің түркі тілдес халықтарға туыс екендігін тайға таңба басқандай дәлелдеп берді . Жақында « Ана тілі » газетінде « Шумерлер - түркілермен тектес халық » атты көлемді мақала жарық көріп , оқырмандардың назарын өзіне аударды . Сөз жоқ , белгілі жазушы , профессор Әбілфайыз Ыдырысов шумерлердің тарихын , олардың адамзат өркениетінде алатын орнын , түркі тілдес халықтарға туыстық жақындығын жан - жақты зерттеп , талдап жазған . Тарихшылар мен лингвистер үнсіз қалып , аша алмай жүрген сырды жан - жақты ашуға белгілі ғалым , қаламгер батыл қадам жасайды . Өкінішке қарай , шумерлер мен түркілерді байланыстыратын маңызы зор , тарихи құндылығы терең , кейбір деректер мақаладан тыс қалыпты . Қалың оқырманға оны жеткізуді жөн , жөн емес - ау , парыз санап отырмыз . Ефрат пен Тигр алқабында қалыптасқан көне ( б . д . д . ІV - ІІІ ғ . ғ . ) Шумер мемлекетінің мәдени дәстүрі қатар жатқан қос өзен Сейхун мен Жейхун аралығында дәуірлеген Құшан , Канғюи - Қаңха Хорезм мемлекеттерінің дәстүрімен байланыста болғандығын кезінде орыстың белгілі ғалымы С . П . Толстов жазған еді . Ал , Еуропаның белгілі ғалымдары Ф . Хоммел және А . Фалькенштеин өткен ғасырдың өзінде шумерлердің арғы аталары қаңлы болды деген пікір айтқан еді . Шумерлердің ежелгі тарихын көптен бері зерттеп жүрген қазақтың талантты ақыны О . Сүлейменов пен белгілі ғалым С . Аманжоловтың бұл туралы пікірлері ашық айтылмаса да , жоғарыда аталып өткен әлемдік өркениетте өзіндік орны бар шетелдік ғалымдардың тұжырымдарымен тұспа - тұс келіп жатады . Біз бұл бір жақты пікір дегеннен аулақпыз . Оны жан - жақты түбегейлі зерттеуді ғалымдардың еншісіне қалдырайық . Шынайы пікірге толы талас әрқашан да шындық пен ақиқатты тудырып жатады . Ал , қазақтың халық болып қалыптасуына өзекті ұйтқы болған негізгі тайпалардың бірі - Қаңлылардың Шумерлер сияқты адамзат өркениетінің өркендеуіне қосқан үлесі шексіз екені бәрімізге де белгілі ақиқат . 2011 жылдың сәуір айында Зырян қаласында мердігер ұйым « ЕSК » құрылыс - жол компаниясы » ЖШС - мен М . Горький көшесі бойында ҚАІІБ ауданында уақытша ұстау изоляторының құрылысы басталды . 19 - бап . Қуғын - сүргiндерге ұшыраған және осы Заң белгiлеген тәртiпте ақталған адамдардың қуғын - сүргiндермен байланысты айрылған әлеуметтiк - саяси әрi азаматтық құқтары , наградалары , құрметтi , әскери әрi арнаулы атақтары қалпына келтiрiледi . Адам өзiне тағылған айыптың тек бiр бөлiгiнде ақталған жағдайда оның саяси айыптаулармен байланысты бұзылған құқтары қалпына келтiрiледi . Газеттің « Үміт сәулесі » ( « Луч надежды » ) деп аталуының өзі бас бостандығынан айырылған жерлерде отырған адамның жай - күйін білдіреді . Басылым сегіз бет болып шықты . 1916 жылы Грузияның Тбилиси қаласында туған . Ұлты армян . Жоғары агрономдық білімі бар . 1944 - 1953 жылдары Краснодар өлкесіндегі кеңшарларда агроном болып қызмет еткен . 1957 жылдан Орал облысы , Зеленов ауданының « Пермский » кеңшарында директор . 1954 жылдың ерте көктемінде Переметный теміржол стансасына ауылшаруашылық техникасы , құрылыс материалдары тиелген машина , трактор керуені келіп тоқтады . Керуенмен бipгe Пермь облысынан тың және тыңайған жерлерді игеруге келген комсомол - жастар да бар едi . Солардың бipi - Чамчиян болатын . В . Ш . Чамчиян тың жерді игеpiп , елімізге мол астық тaпсырудағы ерен eңбегі үшін КСРО Жоғарғы Keңeci Президиумының 1966 жылғы 23 маусымдағы Жарлығымен Социалистік Еңбек Ері атағын алды . Аталмыш шаруашылық төбет тұқымын қайта жаңғыртумен айналысатын еліміздегі бірден - бір орталықтар қатарына жатады . Осы орайда шаруашылықты басқарып отырған Д . Дәукеймен қазақы ит тұқымына қатысты мәселелер жайында әңгіме өрбіткен болатынбыз . Қанат Әбутәліпов WSB нұсқасы бойынша жекелей сындағы тұңғыш әлем чемпионы атанды . Оның жетістігінен кейін « AstanaArlans » командасы үшін жалпы маусым сәтті өтті деп айта аламыз . Алдарына қойылған мақсаттарды боксшыларымыз артығымен орындап , елімізге бір олимпиадалық жолдама сыйлап қана қоймай , әлемдегі екінші команда атағын жеңіп алды . - Қазақстан - үлескер ­ лер ­ ге көмек қолын созған бір ­ ден - бір мемлекет . Бұл іске мемлекет белсенді арала ­ сып , арнайы бағдарлама жасап , құрылысы тоқтап қал ­ ған жобаларды жүзеге асы ­ руға барынша ықпал етті - деді Алматы әкімі . - Коммуникация жүргізу үшін қала бюджетінен қосымша қаржы бөлінді , соның арқасында 10 шақырымдық су құбыры , 4 шақырымдық жылу желісі мен 4 шақырым канализация құбыры жүргізілді . Қазір бар ­ ­ ­ лық коммуникациялар ны ­ ­ сандарға қосылған . Тағдырдың жазуымен , алмағайып заманда атажұрттан көз жазып қалған жер бетіндегі барша қазақтың біртұтас әрі мәңгі мызғымас Отаны - Қазақстан екені Аллаға да , адамға да аян . Алматы облысына туған . Қазақ мемлекеттік денешынықтыру институтын ( Қазақ туризм және спорт академиясы ) бітірген . Көп жылдар бойы Ілияс Жансүгіров атындағы Талдықорған гуманитарлық университетінде жаттықтырушы , аға оқытушы , кафедра меңгерушісі қызметтерін атқарған . Талдықорған қаласында күрес түрлерін дамытуға мол үлес қосқан . 1936 жылы 5 желтоқсанда КСРО өзінің жаңа Конституциясын қабылдады , сол оқиға республика үшін тарихи маңызға ие болды , соңынан Қазақстан автономиялы республикадан одақтық республикаға айналып , КСРО - ның құрамындағы тең құқықты мемлекет болды . Қазақстан 1937 жылы өзінің алғашқы Конституциясын қабылдады . Осы сәттен прокуратураның дамуы мен нығаюының үшінші кезеңі басталды , Әділет халық комиссарынан прокуратура толық бөлінді . Республика құқық қорғау органдарының дербес құрылымы ретінде жұмыс жасай бастады . Қазақ КСР - ның тұңғыш дербес прокуроры С . Есқараев болды . қазіргі Шиелі ауданынан қарасты Мұстафа Шоқай ауылында дүниеге келген . « Байқоңырды » игеруде Қазақстан өзі ­ нің талаптарын күшейте беруі керек дей са ­ лу оңай . Бірақ нақты мәселеге шынайы қарай білу керек қой . Мысалы , « қазіргі заман - ғылымның , техниканың заманы » деп жиі айтылады . Бұл бір жаттанды сөз сияқ ­ ты болып кеткенімен , астарында үлкен мән жатыр . « Қазақстан - ғарыштық дер ­ жа ­ ва » деп соғып жіберетіндер де бар . Бірақ ғарыш саласын ғылыми тұрғыдан терең зерттеп жүрген ғалымдарды айтып бере аласыз ба ? Олар өте аз . Сондықтан да олар көп жағдайда елеусіз қалып жа ­ та ­ ды . Ғылыммен айналысатын ғалым бол ­ ма ­ ғаннан кейін ғылым қайдан дамысын ? ! Ғылым дамымаса , техника қалай пайда болады ? ! Осының бәрі бізде болмай тұрып , біз қалайша талап қоя аламыз ? ! Ғарыш са ­ ла ­ сын терең үйрететін арнайы оқу орын ­ дары болмағаннан кейін « кәсіби ма ­ ма ­ ны ­ мыз бар » деп те айта алмаймыз . Бұрындары бә ­ ріміздің Юрий Гагарин болғымыз келгені жа ­ сырын емес . Қазір « Тоқтар Әубәкіров бо ­ ламын » дейтін баланы майшаммен іздеп таппайсыз . Бұл жағдайды аталған сала бойынша ақпараттың жетіспеуінен деп түсінуге болады . Егер сала қарышты да ­ мыса , ғарыш саласындағы жетістіктер көзге көрініп тұрса , онда ақпараттар мей ­ лін ­ ше көп болар еді . Өкінішке орай , бізде істен гөрі , сөз көп болып тұр . Нақты іс - әре ­ кетті қолға алмай тұрып , дәл қазір маңызды са ­ ланы игеруге байланысты тың талаптар қоя ­ тын кез жетті деп айту қиын . Болашақ үшін қазірден бастап іске кірісу керек . Ол үшін алдымен осы саланы дамытудың ал ­ ғы ­ шарттарын жасауымыз қажет деп есеп ­ теймін . Жырларым - жазмыш сыйлығы ! - деп бастады өзі . Әрбір аппақ желкенде Өмірге деген беталыс жорығы басталды . Біреу межеге жетті , біреу енді бастаса , біреу орта жолда , біреу дауылға шайқалды , біреу қирады , біреу қайта тұрды . Ал , Өлең мінген қайықтың күйі қалай болды екен ? Ол Аманат қой . Алаңдайтыным да осы . Өлеңді өмірдің заңдылықтарына жығып бермей , әлсіздік танытпай аманатты жарыққа шығару - Алла мен Адамзаттың алдындағы парызын орындау әрі қайыспас адалдығын дәлелдеу - Өлеңнің ең негізгі критерийі . Ақын қайдағы жоқты қиялдамай , жоқ нәрселерді аңсатпай , жердегі адамның ғұмырын түкке тұрғысыз етпей , ештеңеден жеріндірмей , кәдімгі осы сіз бен біздің , баршамыздың ойымызды былай түйіндейді . 20 ) Тұқымдарды сынақтан өткізу және сапасын анықтау жөніндегі мемлекеттік комиссия - жануарлар тұқымдарының патентке қабілеттілігіне және шаруашылыққа пайдалылығына сараптама жасауды жүзеге асыратын агроөнеркәсіптік кешенді дамыту саласындағы уәкілетті органның консультативтік - кеңесші органы ; Жамбыл облысында 47 жастағы азамат ұсталып , одан 1 тоннадан астам марихуана тәркіленді Бұл референдум М . Горбачев бастаған компартияның одақты сақтап қалуға бағытталған соңғы іс - әрекеті еді . Осы референдум кезінде орталықтың тапсырмаларын ерекше ынта , ықласпен , ыждағатпен орындаған Қазақстан басшылығы болды . КСРО - ны сақтауға деген ерекше құлшыныс пен ерен жігер . . . Алматыда Нұрмағамбетов турнирі өтіп жатқанда , Ташкентте өзбек боксының негізін салушы , білікті бапкер Сидней Джексонның құрметіне арналған дәстүрлі халықаралық турнир өткен болатын . Бұл сынға қа ­ тысқан қазақстандық былғары қолғап шеберлері үш күміс , екі қола медаль еншілеп қайтты . Жігіттерді Ташкентке бастап барған ұлттық құраманың аға жаттықтырушысы Нұрғали Сафиуллин « өзбектер екі салмақта алтын жүлдемізді тартып алды » деп ренжіп келді . 60 келі салмақта Айдар Әмірзақов ақтық сында өзбекстандық Галиб Назаров ­ тан 4 : 5 есебімен ұтылған - мыс . Сол секілді 69 келі салмақтағы Рустам Сыбаев та дәл осындай нәтижемен өзбек боксшысына жол беруге мәж ­ бүр болған . 64 келіде Айдар Шәрібаев та күміспен күптелді . Ол финалда ресейлік қарсыласынан ұтылған . Ал Дәурен Елеусінов ( 75 келі ) пен Да ­ нияр Үстембаев ( 91 келі ) қоланы қанағат тұтты . Ермек Беделбайыұлы 1965 жылы сәуірдің 2 - сі күні Алматы қаласында дүниеге келген . 1988 жылы С . Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетін « Тарихшы » мамандығы бойынша тәмамдаған . Өзінің еңбек жолын Алматы қаласындағы орта мектепте тарих пәнінің мұғалімі болып бастаған . 4 . Фильмді түсіруші шығармашылық топтың мақсаты , белгілі - бір топтың тапсырысын орындауға бағытталғанына дәлел болатын және бір жайт - айыпталушылар қорғаушысының біреуінен интервью ала тұра , оны фильмде мүлдем көрсетпеуі . « Менің елім - Қазақстан » сайысының қорытындысы / Итоги конкурса « Моя страна - мой Казахстан » Office Outlook 2007 ішіндегі алдын ала қарап алу аумағында SharePoint кітапханасында сақталған әртүрлі файлдарды алдын ала қарай аласыз . Файл күйі туралы туралы қосымша мәлімет , мысалы соңғы рет өзгертілу туралы сияқты , файлдың жоғарғы бөлігіне шығады . « Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры » АҚ басты мақсатына қол жеткізу үшін , 2007 жылғы қараша айына дейін мынадай : Күләш әлі толқу үстінде еді . Латифке бірнәрсе дегісі келеді , тілі дәрменсіз . Тек күлімсірейді қиылып . - Жалпы мәдениеттің бір көрнекті салалары ғылым мен философия болып табылады . Біз ғылым және соның негізінде техника мен технологияны жан - жақты дамыту арқылы ғана өркениетті елдердің санатына қосыла аламыз . Жаппай бәсеке ­ лестік белең алған заманда өзімізді ешқан ­ дай әлеуметтік және экономикалық қыспақтардан қорықпай , лайықты деңгейде ұстай аламыз . Рухани қауіпсіздікті нығай ­ тудың бір векторы - еліміздегі ғылымның дамуын сапалы деңгейге көтеру екені анық . Әрине , түрлі ғылыми орталардың қаржысына біздерді шақыруын құп алып , халықаралық конференциялары мен конгрестерінде ғылыми баяндамалар жасап , журналдарында мақалаларымызды жария ­ лап , кітаптарымызды жарыққа шығарып отырса , онда Қазақстан Республикасындағы ғылым деңгейі мен қазақ халқының рухани кеңістігі туралы әлем халықтары тереңірек және кеңірек таныса түсетініне шүбә келтіруге болмайды . Ал енді менің жеке шығармашылығыма келетін болсақ , онда Ресейдегі дүние жүзіне танымал " Вопросы фило ­ софии " , " Социо ­ логи ­ ческие исследования " , " Фило ­ софия образо ­ вания " , Америка Құрама Штаттарындағы " Культурное наследие и социальная трансформация " сияқты журналдарда мақалаларым жиі шығып тұрады . Мен олардың халықаралық редакциялық кеңес құрамында мүшемін . Сонымен қатар қазіргі кезеңде Новосібір қаласындағы Ресей Ғылым академиясының Философия және құқық институтымен және Минскідегі мемлекеттік университетпен тығыз шығарма ­ шылық байланысым бар . Жақында үш елдің әлеуметтік саясатын салыстырып зерттеуге арналған үлкен екі томдық монография жарық көрді . Ал енді АҚШ , Түркия , Иран , Қы ­ тай және т . б . елдерде бірнеше іргелі мақалалар мен монографиялар жарық көріп , қазақтар мен жалпы Қазақстанның философиясы мен саясаттану саласы кеңінен әлем кеңістігінде насихатталды . Ғылым саласындағы шығар ­ ма ­ шылығымды шетелдіктер де лайықты бағалауда . Мәселен , 2005 жылы Анкарада " Түркі әлемі сыйлығының " иегері атанға ­ ным есте қалды . Қытайдың Ухань қала ­ сын ­ дағы Ғылым және технология универ ­ сите ­ тінің " шақырылған профессоры " атағы бе ­ ріл ­ гені біздер үшін қуанышты хабар болды . « Құдай - ау , кеше еді ғой , кеше еді ғой » деп Мұқағали ағамыз айтқандай , бәрі де кеше ғана еді . 2005 жыл - аспантаулар өңірін жайлаған жұрт үшін ерекше жыл болды . Олай дейтін себебіміз , жоңғар шапқыншылығына қарсы күресіп , елі мен жерін жаудан қорғаған батыр бабамыз Райымбек Түкеұлының 300 жылдығы аталып өтпекші болып , ресми орындар да , батыр бабаның қалың ел - ұрпақтары да « болғаннан боладысы қызық » мерейтоға дайындалып жатты . Әркім өзіне лайық , өзіне жүктелген жұмыстарға кірісіп кетті . жалғасы « Орынбор түбіт шәлісі » атты ҚР Тәуелсіздігінің 20 жылдығына және 8 Наурыз Халықаралық әйелдер күніне арналған көрме , 15 . 00 , облыстық тарихи - өлкетану мұражайы . « Жасай бер , қазақ тілім , ана тілім ! » атты ашық сабақ өткізіліп , қорғаныс бөлімі қызметкерлері арасында « Өзге тілдің бәрін біл , өз тіліңді құрметте » атты дөңгелек үстел ұймдастырылды . Өзіңсіз Күн де мұң көктегі Азапқа айналды Ай да шын . Тағы да ойладым , өйткені Сағындым Қайдасың , қайдасың ? Мендегі Жүректей « сәбиге » « Күй » деме шоғына күнде оттың [ . . . ] Себебі арнайы жасаққа берілмей , ылаң салып , алған беттерінен қайтпауына қара ­ ғанда , шатақ дінге шырмалғандар ма дей ­ сің . Әйтеуір , санасы сау адамның әрекеті емес . Бірақ бұл ақпаратты Қылмыстық - ат ­ қару жүйесі комитеті әлі нақтылаған жоқ . « Әзірге еш ақпарат жоқ » , - деп жауап берді Қылмыстық - атқару жүйесі комитеті ақ ­ парат және жұртшылықпен байланыс бө ­ лімінің бастығы Ғалымжан Хасенов . Жер бетінде өмір сүрген әрбір ақылды кісі жағдайды түсінуге әре ­ кет етпек . Нұржан сені Алла қолдасын , осы бетіңнен қайтпа , иманды кісілердден , намаз иманның тірегі , Иншаллах ниетіңе жет , Алдараспан театры арқылы шындық айтып , шындықпен халықтың көңілін көтер , айталмай жүргенінін жеткіз Өткен жылы жаңадан жүргізілген қазба жұмыстарының нәтижесінде осыдан төрт жарым мың жылдай бұрын қазақтардың ата - бабалары алғашқылардың бірі болып жылқыны қолға үйреткені анықталды . Халықтың мыңдаған жылдарға созылған тарихының дәлелі ретінде Қазақстан мұны мақтан тұтады . Жошы ұлысы державасы билік жүйесінің осалдығынан емес , әулет аралық , ру - тайпа арақақтығыстардан ыдырады . Державаға ( Тоқтамысқа қарсы ) Әмір Темірдің жасаған соңғы ( 1392 ) жорығы державаның соңғы демін үзді . Держава шаңырағы астынан бірнеше жаңа мемлекет қанат жайып шықты . Солардың бірі - Ресей . Бұлар Жошы ұлысы державасынан өздерін азат ету арқылы құрылған мемлекет . Бұдан басқа , олардың бар болуына қарай , мынадай құжаттар ұсынады : 1 ) Радиациялық әсерге тап болған адамдардың ауруларының , мүгедектігінің себепті байланысын анықтау жөніндегі Ведомствоаралық сарапшылар кеңесінің шешімі ; 2 ) Орталық әскери - дәрігерлік комиссияның шешімі ; 3 ) госпиталь берген ауруы туралы куәлік немесе әскери - дәрігерлік комиссияның қорытындысы ; 4 ) 16 жасқа дейінгі мүгедек баланың туу туралы куәлігінің көшірмесі . ҚР Байланыс және ақпарат министрінің 2011 жылғы 3 шілдедегі бұйрығымен « Хабар » Агенттігі » АҚ басқарма төрайымы Ықсанова Гүлнәр Мұстахымқызының өкілеттілігін мерзімінен бұрын тоқтатып , басқарма төрағалығына Үкібаев Айдос Ыдырысұлын тағайындау туралы шешім қабылданды . Тұқым қуалаушылық сияқты өзгергіштік те барлық тірі организмдерге тән . Өзгергіштік дегеніміз - организмнің бойындағы түрлі белгілер мен қасиеттердің сыртқы орта факторларының әсерінен өзгеруі , соған байланысты ол жаңа белгі - қасиеттерге ие болады немесе өзінің кейбір белгі - қасиеттерін жоғалтады . Өзгергіштіктің екі түрі бар , олар : 1 ) фенотиптік немесе тұқым қуаламайтын өзгергіштік , бұған модификациялық өзгергіштік жатады ; 2 ) генотиптік немесе тұқым қуалайтын өзгергіштік ; бұған мутациялық және комбинативтік өзгергіштіктер жатады . Одан әрі бірізділікпен қадаммен мынадай әрекеттер жасау керек болады : - психикалық - техникалық жиынтық құралдар - тренингтер және әртүрлі жарыс өткізу әдістері ; Билік эшалонындағы кәнігі кадр саналатын тағы бір министрдің орынтағы шайқалып кетті . Қаржы полициясы Жақсылық Досқалиевке мансабын асыра пайдаланды деген айып тағып отыр . Айыпқа бес жыл бұрынғы ректор кезінде Астанадағы Медицина академиясының жер телімін коммерциялақ құрылыс . . Тараптар кездесуде Қазақстан мен Иран арасындағы қарым - қатынасты дамыту , пар ­ ла ­ мен ­ т ­ ара ­ лық ынтымақтастықты ны ­ ғай ­ ту туралы ойларын ортаға салды . Сондай - ақ , сауда - экономикалық ын ­ тымақтастықты және әлеумет ­ тік - гуманитарлық саладағы бай ­ ла ­ нысты өрістету жайы сөз болды . « Еуропа дауысының » беташары 1956 жылдың мамыражай мамырында Швейцарияның Луганосында ашылды . Жеті - ақ мемлекет бақ сынасты ол кезде . Күні бүгінге дейін бұл бәсте Ирландияның бағы жеті мәрте жанып , Британия және Люксембургтің күміс көмейлері бес реттен жеңіс тұғырын бағындырса , Швецияның асығы 4 рет түскен алшысынан . - Дін мемлекеттен бөлектігіне қарамастан , ел өмірінде үлкен маңызға ие . Колумбиялықтар да бізге қарағанда әлдеқайда діншіл , жексенбі сайын қала саябақтарында айшығын асынып , шоқынып отырған адамдарды көруге болады . Ал шіркеулер әр қадам сайын кездеседі , әрі ығы - жығы адамнан бір босамайды . 1997 жылы Париж , Рейин т . б . қалаларда ЮНЕСКО көлемінде атап өтілген М . Әуезовтың 100 жылдық мерейтойы концертінде өнер көрсеткен . Фейсалдан кейін Холед бен Абдулазиз билік басына келді . Холедтің билігі кезінде Иранда Ислам революциясы орын алды . Бұл оқиға вахабшылар арасында үрей тудырды , өйткені Иран Ислам революциясы Ислам негіздеріне сүйенген , Америкаға және үстемшілерге қарсы қозғалыс болды . Ол ваххабизм идеясына қарсылық білдірді , 1982 жылы Холед өлгеннен кейін үкімет басына Фахад бен Абдулазиз келді . Ол Исламның атын пайдаланып , қайшы әрекеттерді іске асырды , атап айтқанда Палестина халқының исламдық және араб ұстанымдарын сионистік режимге бағындырмақшы болды . Семинар - компанияның мамандандырылған оқу орталығында өтті , онда ГЕРЦ фирмасы осы күні шығарып жүрген жоғары сапалы ө Болатұғын тік қабақ қатпар - қатпар , Қарасудың басында жасыл жақпар . Шымдауытты майса шөп бүлдіргенді , Үйір - үйір тобылғы , арша мен тал . Тұңғыш Президенттің интел ­ лек ­ туалды мектептері - мектеп ­ алды даярлық , бастауыш , негізгі орта және жалпы орта білім беретін оқу орындары . Әрбір оқушының қызы ­ ғушылығы мен табиғи мүмкіндіктері қатаң ескеріліп , олардың бойындағы қабілеттерін барынша ашуды қамтамасыз етеді . Қосымша білім беру бағдарла ­ ма ­ лары да іске асырылады . Бұл интеллектуалды мектептер желісі қа ­ зіргі заманғы ақпараттық - ком ­ муникациялық технологияларды кеңінен қолдануға да мүмкіндік береді . Оның жаратылысын тамамдап , оған рұхымнан үрлеген ( жан салған ) сәтте , оған сәжде қылыңдар ! ( Бас иіңдер ! ) ( 29 ) Сонда періштелер тұтас сәжде қылды . ( 30 ) Кафедра қызметкерлері қазіргі таңдағы кардиология , пульмонология және басқа да ішкі аурулар бөлімдері бойынша ғылыми мәселелермен жұмыс жасайды , жыл сайын халықаралық және республикалық конференциялар мен семинарларға қатысады . Қазақстанға жыл сайын келетін 200 мың келімсекті қанатының астына алған үкіметтің түрі жаман . Сәтін күтіп байырғы халықты жоқ қылып ерітіп , лап беруге даяр келімсектер саны шексіз . Сондықтан , ел болып қауіпсіздігімізді өзіміз ойламасақ болмайды . Нәпақа табу үшін даладан қалаға ауып келген жергілікті азаматтарға билік неге қамқор болмайды ? Әңгіменің әлқиссасын әуелгідей әуелден шерту парыз . Қазақ күресінің өткенін де өңгеріп өту жөн . Өйткені түркі кезеңінде белдесу басталған . Атам қазақтың абыройын асқақтатқан да осы күрес . Түйе палуан деп ардақтап , ел мықтысын елейтін . Байтақ елдің қай жерінде ас берілсе белдікке қолы тиісімен түтіп жіберетін палуандар да сонда болған . Содан бері ғасырлар өтті . Сайтанның сабалағы шыдамайтын тепкіге тұрып берген қазақтың күресі де ұмыт бола бастады . Тәуелсіздік тигенде де түгенделмей жатты біраз . Алайда ұлттың ұлық жәдігері тот баспауға тиіс . Болат білекті , шомбал денелі палуандарды марқайтатын да осы . Ол 1929 жылы тапсырма берушi сияқты негiзделдi . Ал 1939 жылға 10 желтоқсан күні мемлекеттiк қорықтың мәртебесiн алды . Теңіздің құрғауына байланысты судың тұздылығы нормасынан шектен шықты . Тұщы судың жоқтығы малдың өмір сүруін қиындатады . 1982 - 1991 жылдар аралығында 260 астам құландар республиканың басқа қорықтарына ауыстырылған . 137 бастардағы жемiсi қалған 50 ерекшерек қиырлар . Қазіргі таңда жылдық қорытынды бойынша құлан саны 20 - 25 басқа көбейді . Барсакелмес қорығында флора және фаунаның сирек кездесетін түрі бар . Балықтар саны жылдан жылға өсуде . Жуырда Қорқыт ата атындағы мемлекеттік университеттің ғалымдары студенттермен бірлесіп экономика , экология және ботаниканы жаңартуда . Қорық бай кiтапхананы арқасында өз оқырмандары және оны табады жануартану және өсiмдiктануды табиғи лабораторияға айналып кетедi . Бүгінгі күннің басты мәселесі : 100 - 150 000 га және 400 000 га жерді сақтап , өсімдіктерді көбейту . Барсакелмес - республикадағы 9 қорықтың ішіндегі ең ерекшесі және оның өркендеуіне барлық қазақстандықтар қызығуы керек . Петропавлда еліміз Тәуелсіздік алғанға дейін жалғыз - ақ қазақ мектеп - интернаты жұмыс істеген болса , қазір балаларды ана тілімізде оқыта ­ тын орта білім мекемелерінің саны алтыға жетті . Олардың екеуі - 360 орындық классикалық гимназия мен 1100 орындық мектеп - гимназия Тәуелсіздік жылдары салы ­ нып , пайдалануға берілген сәулетті ғимарат ­ тарға орналасқан . Облыс орталығында 2006 жылы ашылған , дарынды балаларға арналған қазақ - түрік лицей - интерна ­ ты ­ ның шәкірттері де мемлекеттік тілді меңгеру ­ мен қатар , орыс , ағылшын , түрік тілдерін де үйрену үстінде . Бұған қоса , 2008 жылдан бастап қаладағы бос орындар бар орыс мектептерінің жанынан қазақ сыныптары мен шағын орта ­ лықтарды жаппай ашқыза бастадық . 2 . " Смағұл сатылуды жек көретін " деген сөздің астарында не бар ? Ақтөбенің экономикалық әлеуеті жыл санап қарыштап дамып келеді . Тек қана өткен жылдың өзінде ішкі жалпы аймақтық өнімнің жалпы көлемі 1 триллион 115 миллиард теңгеге жетті . Бұндай қуатты қарқын жұмысты дұрыс ұйымдастыра білу , өндіріске осы заманғы технологияны ендіру және инвестиция тарта білудің арқасында болып отыр . Сондықтан да Ақтөбе облысының 2020 жылға дейінгі даму стратегиясында белгіленген межені 5 - 6 жылда бағындыруға толық мүмкіндігі бар . Осы мақсатта « Максимум АИО құрамында « Сыртқы экономикалық қатынастар департаментi » ашылды . Оның жұмыс жоспары бекiтiлiп , негiзгi үш бағыттарда ( Еуропа , Түркия , Корея ) нақты - шаралар жүргiзiлуде . Сөйтсек , әлгі мен соқтығысқан есерсоқтың да « құрты » бар екен Тек оның « құрты » ішінде емес , басында екен Кездесу барысында бостан ­ дық ­ ты шектеуге байланысты емес , сондай - ақ қамауға алуға ба ­ ла ­ ма жазаларды қолдану сала ­ сындағы алдыңғы қатардағы халықаралық тәжірибені енгізу мәселелері талқыланды . Осыларды айта келіп , тәуелсіздік біздің елімізге ешқандай қиындықсыз , аспаннан бақыт құсы болып қона қалды деген пікірден аулақ ­ пыз . Қай елге болса да азаттық , бостандық , тәуелсіздік оңайлықпен келген жоқ . Біздер де солар үшін тар жол , тайғақ кештік . Бүгінгі тәу ­ ел ­ сіздігіміздің аста ­ рында қазақ халқының отар ­ шылыққа , бодандыққа қарсы бірнеше ғасырға созылған күресі , оның ішінде Сырым , Исатай , Махамбет , Кенесары хан бастаған ұлт - азаттық күрестер , Алаш арыста ­ ры ­ ның азаттық ұраны , өткен ғасырдың басында Торғайда , Меркіде , Созақта , Қарқара - Албанда , бас ­ қа да өңірлерде болған кеңес өкіметіне қарсы үл ­ кенді - кішілі көтерілістер , сол ғасырдың со ­ ңын ­ да азаттық аң ­ саған қазақ жастарының Алма ­ ты ­ дағы қанға бо ­ ял ­ ған шеруі , осылардан туған ыза - кек , оларды енді болдырмаймыз деген намыс пен жігер жа ­ тыр . Тәуелсіздіктің біз үшін ерекше қастерлі , қаси ­ етті болатыны да сондықтан . Олар бізді егемендік алған ұлт ісіне белсене кірісуге , ел бірлігін сақтауға , қандай қиыншылық болса да оны төзімділікпен өткізуге шақырады . Ал енді алдағы өтетін сайлаудың ( ол жөнін ­ дегі заңның Парламент тарапынан қолдау таба ­ тынына ешқандай күмән келтірмеймін ) нәтиже ­ сіне келсек , оның басы ашық деп ойлаймын . Қазақстан халқы елді ең бір қиын кезеңдерден аман - есен алып шық ­ қан , экономикалық дәуле ­ тіне рухани сәулеті сай мем ­ лекет құрып , оны бүкіл әлемге танытқан Нұр ­ сұлтан Әбішұлына ра ­ зылығын президенттік сайлауда жаппай жақ ­ тап дауыс беру арқылы тағы да танытатыны талассыз . Өтпелі кезеңдерде кафедраның атауы жиі өзгерді « Дене тәрбиесі және спорт » ( 2005 - 2007ж . ж ) және « Спорт » ( 2007 - 2008ж . ж ) , 2008 жылдың басынан кафедраның атауы « Дене шынықтыру және спорт » атанды . Қаратоғай ауылында әрі иманды , әрі ғибратты да тағлымды бір жиын болып өтті . Бұл күні облысымыздың әр түкпірінен жиналған , әр саланың туын көтеріп жүрген үлкенді - кішілі азаматтар бас қосып , тамаша кездесу өткізді . Олар - Күршімнің Қалғұты аймағында , содан соң Марқа өңірінде тұрған , көпшілігі қалалы жерлерге қоныс аударған ағайындас азаматтар болатын . Ағайын дейтініміз - жиналғандардың барлығы сол маңдағы іргелі ру Қожамбеттің Сырымбетінен шыққан белгілі адамдар . Сырымбет сонау жоңғар шапқыншылығы кезінде ағайынға ақылшы би , халыққа қорған батыр болған адам екен . Оның Барақ батырмен , тағы да басқа атақты адамдармен үзеңгілес , тілектес болып араласқаны жайлы көптеген әңгімелер айтылады . Тегінде жау жеңіліп , ел атамекеніне қайта оралып , қоныс тебе бастаған уақытта жерге талас туып , Ақнайман мен Қожамбет арасында қырғиқабақтық туады . Сонда Сырымбет екі руды татуластырып , өлерінде ел - жұртына : - Мені қоныстың шегіне жерлеңдер . Екі рудың арасындағы меже болып жатайын , - деп өсиет айтқан екен . Өсиеті орындалып , кемеңгер ата қазіргі Қаратоғай ауылынан оңтүстік - шығыс бағытта төрт - бес шақырымдай жердегі төбе басына жерленіпті . Ардагер ұстаз , туған өлкесінің тарихын зерттеуші көнекөз қария Ақаш Жүнісов өзінің « Шежірелі тау қойнауы » атты кітабында « Сырымбеттің зираты Қаратоғайға таяу ғана жерде жатыр . Заманында ел билеген , қол бастаған әйгілі адамның моласы осылай жермен жексен болып қала бермек пе ? Ұрпақтары баршылық қой , солар неге қолға алмайды екен ? » деп жазған болатын . Ақаш ақсақалдың бұл сөзі қала мен даланы жайлаған Сырымбеттің барша ұрпағының намысын жанып , олар дүр көтерілген екен . Кезінде Марқакөл ауданында басшы қызметтерде болған , қазір зейнеткер Бекболат Дәрібаев мұрындық болып , ағайындарына үндеу тастапты . Бұл үндеуді құп алған олар қаражат жинап , аталарының басын көтеруді қолға алған . Өскеменнен тапсырыс бойынша құйылып , Қаратоғайға жеткізілген қоршауларды , биіктігі екі метрден астам гранит тақтаны осы Сырымбеттің бір ұрпағы Тәуекел Хамитов орнатып , жұрт жиылған күнге даяр етіпті . Алдымен Б . Дәрібаев , А . Жүнісов , павлодарлық жазушы - шежіреші М . Сыдықов сөз сөйлеп , Сырымбет баба жайлы мағлұматтарды жария етті . Имам Ибрагим Қарнақбайұлы аруаққа арнап қатым түсірді . Осы рәсімдер аяқталған соң жұрт әңгімені Қаратоғай ауылындағы тойханада әдейілеп жайылған мол дастарқан басында жалғастырды . Онда бұл күні көптеген адамдардың келе алмағаны сөз болып , келер жазда Сырымбет бабаға кең көлемде ас беру мәселесі көтерілді . Бұл ұсынысты бәрі бір кісідей қолдап , әркім шамасына қарай үлес қосуға даяр екендіктерін білдірді . Ассаламу алейкум . Осы медресемен калай байланысса болады . тел . номер немесе е мейл адресiн кайдан алса болады ? Оку акылы ма , жылына канша толенедi ? Ә . Дербісәлин XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басында профессионал жазба әдебиетпен қатар халық поэзиясы негізінде жалғасып , даму үстінде болған ақындық өнердің алуан түрлі шеберлерін Қазақстанның әр өңірінен де табуға болатындығын Мұсабек Байзақов , Нұржан Наушабаев , Кете Жүсіп Ешниязов , Омар Шораяқовтар секілді майталмандар есімімен байланыстыра отырып , солардың арасынан ежелгі жыраулық дәстүрде жыр толғаудың қара үзіп шыққан жүйрігі Базар жырау мұрасын айрықша бөле қарайды . Ғалым Сыр бойынан шыққан , сол өнірде бүгінге дейін жырау атанатын ақындық өнердің көне формасы - жырау өнерінің кейінгі дәуірлерге жаңара , дами жетуін - өмірді , адамды жырау көзімен көріп , пайымдайтын Базар секілді дарынның творчестволық даралық қасиеттерімен түсіндіреді / " Өмір және әдебиет " , 1983 / . Ал бұл пікірлердің жырау , жыршы , ақын кім , олардың шығармашылық өнердегі басты өзгешеліктерін нендей қасиеттерінен тану керек деген күрделі мәселеге тікелей қатынасы бар . Іңірлер Қып - қысқа бір өмірлер Қызыл кеште нұр тамшылар көгімнен , Мен отырмын хатқа қарап шошынып , Маған келген үкім болар , тегінде ? . . Еліміздің топ - менеджмент парадигмасында қаймақтардың қай портфельді ұстанып , қай мамық креслоға қонжиярын ресми Астана да , бейресми басқалар да болжауға әуестеніп алды . Инаугурациядан кейін іле - шала Мәсімов аппараты өз құзыретінен баз кешті . Алғышарты - елбасы жаңа Үкімет командасын жасақтауы тиіс - ті . Мүбарак жұмадағы ақ киізге ораудан кейін Қажымқанның ұлы жұмыссыз ұзақ отырған жоқ . Президенттің алғаш тағайындауына ілікті . Ел елбасыға 95 , 55 пайызбен сенім білдірсе , « қылауы түспеген » ескі де жаңа премьерге парламентарийлер 100 % қолдау білдірді . Кезекті карт - бланш . Мәжіліс сайлаулары о бастағы межеленген уақытта , 2012 жылы өтетінін Елбасы қадап айтқан соң , реңдер жайнап сала берді . Төменгі палатадағылардың лояльділігіне танытылған контр - лояльдік ишараты . Ал неге бұлай болып отыр ? Жамбылдық « Алға ! » басшысы , бұл жерде халықтың жайбасарлығы , көнбістігі белгілі бір рөл атқарды , ал оларды « қозғап » жіберсе болар еді , - деп есептейді ( ал бұлай істеуге болатынына ол сенімді , Комитеттің ынтасы да осыған септігін тигізер еді ) . Үшіншіден . « Жұмыртқалы айқасты » әлдебіреулер « қазақ ұлтшылдығының азуы , азғындауы » деп түсіндіруде . Көріп отырсыздар ма , « қазақ ұлтшылдарының барлығы дерлік тағы , жабайы » . Оларды « жындыханаға жатқызып емдеу керек » дегендер де бар Данияр Әшімбаев сияқты . Артында аз - маз жақыны мен туысы ғана бар қуыршақ ұйымдар барлық қазақ ұйымдарының жалпылама , жинаңқы образы етіп көрсетілуде орыстілді интернет пен баспасөзде . Әрине , осы акцияны қолдаушылар « бір оқпен екі қоян атармыз » деген болар . Біріншіден , оппозицияны ұлтшылдардың атынан бір ұрсақ , екіншіден - қалыптасып келе жатқан оппозиция мен ұлтшылдардың арасындағы қарым - қатынастарды , өзара ықпалдастыққа жік салармыз деп пайымдаған болар . Бекер тіршілік . Егер Козловқа жұмыртқаны Мұхтар Шаханов атса , әрине , ондай жік пайда болар еді . Қазақ жастары мен зиялыларының арасында аса керемет беделі жоқ ұйымдардың былай « көзге түсуі » қазақ ұлтшылдарын әлсіретіп , әлсіздетіп тастады . Бұл тұрғыдан алған кезде , атылған « жұмыртқа » Козловқа емес , қазақ ұлтшылдарына , қазақ тақырыбына тиді . Козлов - « герой » ! Батысына да , шығысына да . « Қазақтың сөзін сөйледім » деп жаны шыға аттандағаны да бекер болмас . « Сауабы » өзіне ! Махмұд Фаһми ХИЖАЗИ , Нұр - Мүбарак Египет ислам мәдениетi университетiнiң ректоры : - Қазақстанның Ислам конференциясына төрағалығы дегенiмiз - Мұсылман әлемiндегi барлық мемлекеттердiң Қазақстан Республикасы мен оның Президентi Н . Назарбаевты бағалап жатқанын көрсетедi . Қазақстандағы барлық салалардың дамып өркендеп жатқанына , халықтың тұрмыс деңгейiнiң жақсарғанына және өмiр сүру сапасының көтерiлiп келе жатқанына бүкiл әлем куә болып отыр . Осының бәрi қоғамдық келiсiм , ұлтаралық татулық және мәдениеттер мен дiндер арасындағы сұхбат арқылы жүзеге асты . Сондықтан болашаққа мынадай айқын көрiнiс арқылы алға қойған мақсаттарына қол жеткiзу жолында аянбай еңбек етiп жатқан , Орта Азияның жетекшi мемлекетi Қазақ жұртын бүкiл әлем құрметтеп бағалайды . Ислам конференциясы ұйымының бас хатшысы профессор Акмал Ихсан Оғлы - бүкiл Ислам әлемiндегi ең iрi ойшылдарының бiрi . Қазақстан Республикасының Ислам конференциясы ұйымына мүше елдермен ынтымақтастық орнатып , төрағалық етуi арқылы өзге де мүше мемлекеттерге пайдасын тигiзiп , жақсы басшылық көрсететiнiне айқын сенiмдемiз . Ислам конференциясы ұйымының және оның жанындағы бiлiм , ғылым , мәдениет салалары бойынша жұмыс iстейтiн ISESCO ұйымы сонымен қатар , көбiнесе экономикалық мәселелерiмен айналысатын Ислам даму банкi сияқты арнайы органдар мен құрылымдар арқылы бiрталай шешiмдер қабылданып , бiрқатар шаралар атқарылды . Бiз Ислам конференциясы ұйымының қабылдаған шешiмдерi , сондай - ақ , саясат , экономика , бiлiм беру , мәдениет және дiнаралық сұхбат салалары бойынша жұмыс атқаратын өзге ұйымдардың қабылдаған шешiмдерi өз мақсатына жетiп , Ислам әлемiнiң болашағына өз пайдасын тигiзетiнiне үмiт артамыз . Жоғары бiлiм мен ғылымды қолдау , болашақты жоспарлау , қоршаған ортаны қорғауға , индустрияны күшейтуге және жастарды қорғауға бағытталған iрi жобаларды құру - жарқын болашаққа ұмтылған әр мемлекеттiң аса маңызды талаптарына жатады . Аталған жобалардың барлығы жоспарлауды , iске асыруды сол сияқты қаржыландыру , пiкiр қосу және жүзеге асыру мәселелерiнде мықты ынтымақтастықтың болуын қажет етедi . ( Аударған Олжас Мырзаханұлы ) Азаматтық қызметшілерлауазымдарының тізбесі Қазақстан Республикасының 2007жылғы 27 қыркүйектегі 850 қаулысыменайқындалған . Құдай бетін аулақ қылсын , жақ - жақ болып қырылысып , ұлт - ұлыс болып шайқасып жатсақ не болар еді ? Мынау алтын бесік қазақ даласының тағдыры не болар еді ? " Нұр Отан " ХДП үшін 2020 - Бағ ­ дар ­ ламасын орындау жұмыстың басты өзе ­ гі ­ не айналуы тиіс . Ешкім сыртта тұрмауы керек , өйткені , тек осылай ғана біз Қа ­ зақ ­ станның жаңа экономикалық өрлеуін қамтамасыз етеміз . « Қазақстан Интернет ассациациясы » ЗТБ Қазнеттегі заңсыз контентке қарсы іс - қимылдың « қызу байланысын » орнату бойынша : Жиналып барайықшы , Азамат , жүнжіме , жүрме бос . Жиналайық , ЕЛІМ , ЖЕРІМ , ТІЛІМ , ДІНІМ деп ашық саяси күреске барайық . 1 . Алматы қаласы Тілдерді дамыту , мұрағаттар және құжаттама басқармасы ( бұдан әрі - Басқарма ) Алматы қаласының аумағында тілдерді дамыту , ономастика , мұрағат ісі және құжаттама саласында мемлекеттік басқару және бақылау қызметін орындауға Алматы қаласының әкімдігі өкілеттік берген мемлекеттік орган болып табылады . Министрліктің орталық аппаратының жұмысқа қажетті жабдықтармен , бағдарламалық қамтамасыз етумен және жиһазбен жабдықталуы « Сөздік » жобасы әзірге қазақ тіліндегі сөздіктердің ең жетілген түрі болып тұр . Айтар жоқ , жобаға жауапты адамдар жақсы жұмыс атқарған . Кемшіліктері де бар , бірақ қолға алса « Сөздік » сияқты дайын дүниені жетілдіру оңай ғой . 100 , 000 - нан аса сөздер мен сөз тіркестері бар , 4 , 000 - нан аса сөз таспаға жазылған . Осы жобаны жалғастырса тамаша болар еді . Қазіргі уақытта қателіктердің жіберілуіне жол берген « Степной маяк » басылымының бас редакторы С . В . Кибасовқа сөгіс жарияланған . « Ғақлиат - тасдиқат » о баста « Қара сөздерден » бөлек болған , ол тіпті кезінде Абай ауылында ұзатылған қыздардың дүние - мүлкіне қосылып беріліп те отырған . Қазіргі біз білетін « Қара сөздердің » рет сандары бастапқыда басқаша болғандығы , Кеңес үкіметі тұсында « Ғақлиат - тасдиқат » діни трактат болғандықтан цензурадан өткізу мақсатында « Қара сөздердің » құрамына енгізілгені белгілі . Ағымдағы жылдың 2 желтоқсанында Оңтүстік Қазақстан облысының Әділет департаментінің мәжіліс залында Әділет департаментінің қызметкерлері , барлық қалалық , аудандық әділет басқармалары және Халыққа қызмет көрсету орталықтарының басшылары мен филиалдарының жетекшілерінің қатысуымен алқа отырысы болып өтті . - Кезінде Шәмші Қалдаяқовтың « Арыс жағасында » әні көркемдік кеңестен әлдебір себептермен өтпей қалыпты . Ал қазір тамыр - таныстық жең - ұшынан жалғасып жатқанда , мұндай жағдайдың болмауы мүмкін емес қой ? . . Діни экстремизм мен терроризмнің алдын - алу , исламның рухани - адамгершілік құндылықтарын насихаттау маусымның 9 күні өткен дөңгелек үстелдің мақсаты болды . Соған қарамастан , мен қан ­ ша ышқынсам да , күрескер өлең тудыра алмадым . Керiсiн ­ ше , табиғаттың өзi секiлдi сазды , мұң ­ лы жыр жолдары көңi ­ лiмдi тербете бердi . Мысалы : Нұрсұлтан көршілес тәуелсіз елдің президенті ретінде Бішкекке келе бастағанда бір жолы Зина онымен кездесуге әрекеттенеді . Таныстары арқылы Назарбаевқа хат беріп жібереді . Шамасы хат жетпесе керек . « Тіпті көрген күннің өзінде оның мені тануы екіталай еді » , - дейді Зина . Қазақстандағы ресми автокөлік диллерлері бірінші тоқсанда былтырғы жылмен салыстырғанда екі есеге артық автокөлік сатты . Бұл туралы автонарыққа шолу жасаған « Qncepto » консалтингтік компаниясы хабарлап отыр . Сайып келгенде , бүгінгі жаңажылдық рәсім адамзаттық алуан жұрттың көшінен қалған жұрт секілді , кімнен не қалғанын айыру қиын . Мәселен , қазақтың жеті астан пісірілетін наурызкөжесі мен « Нанакуса мацури » аталатынжапандық жаңа жылда жеті шөп қосылған яаяпкуса аталатын күріш көжесін пісірілетінін , ал түрлі тағамдардың біріктіріндісі болып табылатын жаңа жылдағы франсуздық олевье салатын бір біріне қалай қарсы қоямыз не бір бірінен қалай тудырамыз ? Бұлар адамзаттық ұлы көштің жұртындағы ізі емес пе ? ! Десек те , кейбір жайттардың басын ашуға болар . « ҚЭЖ » Ақпараттық жүйесі Міндеті « ҚЭЖ » ақпараттық жүйесінің негізгі бағыты электр энергиясының тұтынуының есеп үрдістерінің автаматтандырылуы , тұтынудан түсетін кірістерге бақылау жүргізу , мониторинг , жүйеде жинақталған ақпараттың негізінде мекеме жұмыстарының сарапталуы мен жоспарлануы болып табылады . Мақсаты Шығындарды төмендету және қала тұтынушылырын электр энергиясымен қамтамасыз етуге бағытталған іс - шаралар кешенінің жүргізілуі мен әзірлеуінің жеделдігін арттыру , сонымен қатар электр энергиясының қамтамасыз етуіне кедергі болатын кездейсоқ жағдайлардың алдын алу . Негізгі міндеттер Тұтынушылар жөніндегі ақпаратты енгізу мен өзгерту ; Есеп объектілері мен құрылғылары , нүктелері жөніндегі ақпаратты енгізу мен өзгерту ; Ғимарат жасақтарын құру ; Есеп құрылғыларының көрсеткіштерін енгізу ; ЭЭПЕ бұзу актілері бойынша ақпарат енгізу , зерттеу , қосу / сөндіру ; Тұтынылған электр энергия көлемінің есебін жасау , электр энергиясын пайдалану ережелерін бұзу . . . Еркеш мырза , түтіп тастай да сотқа да бере алмайсың . Апариннің айтып отырғаны - толық шындық . Қазақ тілді басылымдардың көбісі - мемлекеттік дотацияда отыр . Неге десең - мемлекеттік саясатты - халық ішіне таратып отыр . Сол үшін олар ( мембағыттағы басылымдар ) саясаттан бейтарап емес , жалтақтау . Мұның негізгі кінәсы - демократиялық саясаттың жоқтығы . Сенбесеңіз , барлық облыстар мен аудандардағы газеттерді алып қараңыз . . . Мұндай саясаттың бір ғана бағасы бар - ол момақан қазақ халқын алдарқату . Біз байып алайық сендер ертең қолға аласыңдар деген сымақты . Біз өзіміз ғой мақалдап мәтелдеп , көш жүре түзеледі деген сияқты жұбатқыш келеміз . Бәріне - өзіміз , менталитетіміз кінәлі . . . 2005 жыл - - қалалық « Танцевальный рай » би байқауында номинациялар бойынша : Біз Астрахань қазақтары ке ­ ше көшіп барған ел емес , ата - бабамыздың қонысында отыр ­ мыз . Астрахань аймағында Бө ­ кей ханның , күй атасы Құрман ­ ғазының , алаштың ардақты аза ­ маттарының сүйегі жатыр . Соны тастап , ішке көшіп келеміз деп те айта алмасақ керек . 2006 жылы кәмелет жасқа толмаған азаматша Л . есірткі заттарды заңсыз өткізгені үшін 7 жыл бас бостандығынан айрылған , 2010 жылы оны шартты түрде уақытынан бұрын бостандыққа шығарған . Алайда , азаматша Л . бұдан дұрыс қорытынды шығармай , дүзелу жолына түспей өзінің қылмыс бизнесін қайтадан жалғастырды . Ол есірткі бизнесімен күресу басқармасының қызметкерлерінің ескертулеріне құлақ аспай , өте ірі мөлшерде героин есірткі заттарды сатып алып , заңсыз түрде өткізу мақсатында үйінде сақтаған . Пресновка с . орта мектепте мұржа әрдайым түтіндейтіндіктен , неге циклон қойылмайды ? « Айбын » әскери - патриоттық бағдарламасы 2004 жылдың маусым айынан бастап « Хабар » телеарнасында көрсетіліп келеді . Бес жылдың ішінде эфирден қазақ тілінде 299 бағдарлама шыққан . Осы саланы таңдаған офицерлер мен Отан алдындағы әскери борышын атқарып жүрген сарбаздардың күнделікті тіршілігін , жауынгерлік дайындығын көрсету . Сол арқылы жас ұрпаққа патриоттық рух сыйлау . Бағдарламаның айдарлары : Бағдарламаның ашылуы мен жабылуы - жүргізуші жауынгерлердің жігеріне қамшы болып , рухын оятатын жігерлі , жалынды сөздермен бағдарламаны ашып , жабады . Сонымен қатар Отан , Отан қорғау туралы отты сөздерден қуат алаған ата - ана баласын әскерге жіберуге , жастар әскерге баруға асық болуы керек . « Сарбаздар сапында » - бағдарламаның басты айдары . Сапарлай барған жеріміздегі әскери бөлімдердің тыныс - тіршілігі , жауынгерлік дайындығы , Отанға ұрыстың қай түрімен қорған болары сөз болады . « Айбынның анықтамасы » - жүрген - тұрған жерімізде жылдың озат шекарашысын , десантшысы мен мергенін , т . б . жолықтырамыз . Иісшілдігі мен алғырлығының арқасында бүтін бір өңірлік басқарманы өзіне қаратып отырған қызметтік иттер болады . Негізгі мақсатқа сай тек бір ғана бөлімнің жауынгерлік дайындығына сеп болатын қандай да бір қару түрін түсіреміз . Осы секілді ақпараттар « Айбынның анықтамасына » арқау болмақ . Айдар « Сарбаздар сапының » арасында екі рет беріледі . « Хат қоржын » - сарбаздың ата - анасы , ағайын - туғандары , дос - жарандары , құрбы - құрдастары оны туған күнімен немесе еліміздегі атаулы мерекелермен хат арқылы құттықтайды . Немесе , керісінше әскери міндетін өтеп жүрген жауынгердің өзі жақын - жұрағаттарына деген мерекелік лебізін « Хат қоржын » айдары арқылы жеткізіп жатады . « Айттым сәлем . . . » - Отан алдындығы азаматтық борышын өтеп жүрген жауынгерлер « Хат қоржын » аударының арасында ата - ана , ағайын - туыстарына сәлем жолдайды . « Қысқа - нұсқа » - бұл айдарда көрермендеріміз Қарулы Күштерімізде күнделікті болып жатқан оң пиғылды жаңалықтардан хабардар болып отырады . « Жауынгер » - өмірін Отан қорғау саласына арнаған жауынгердің бір күні туралы . Яғни , « Сарбаздар сапында » айдарында Қарулы күштеріміз үшін бір ғана әскери бөлімнің маңызы қандай боларын баяндасақ , « Жауынгер » айдарында сол бөлімдегі әлдебір офицердің сарбаздарды ел қорғау ісіне баулудағы еңбегі , Отанның тыныштығымен қоса , отбасының берекесі жолындағы азаматтық парызы сөз болады . « Алаштың айбынды азаматы » - қазақ елі ел болып қанат жайғаннан қазіргі күніне дейін ел мен жерге қорған болу дейтін парызды жеріне жеткере атқарған қолбасшылар мен генералдар өмірі , олардың қиыннан айла тапқан қандайда бір тың тактикасы қысқаша баяндалады . « Ер қаруы - бес қару » айдары - көшпенді бабаларымыздың беліне байланған бес қаруын , сауыт - сайманын шетінен талдап көрсету . Мақсат - бұл күнде қару - жарақ атаулыны сырттан алып отырмыз , жауынгерлеріміздің киім - кешегі де көршілердің көшірмесі десек те , ел қорғау - бабадан қалған ұлы мұрат екенін айшықтау . « Жұлдызды күн » - әнші немесе басқа да танымал азаматтар бір күнін әскерде өткізеді . Мақсат - Отанды қорғау оның әр бір азаматының қасиетті борышы деген идеяны жұртшылыққа жеткізу . Жетістіктері : ҚР Қорғаныс министрлігінің , ҚР ҰҚК Шекара қызметінің , ҚР ІІМ Ішкі әскерлерінің көптеген марапаттарына ие болған . Таралу арнасы : « Хабар » Эфир уақыты : жексенбі 10 : 00 ; сәрсенбі 10 : 10 . Ұзақтығы : 30 минут . Таралу тілі : қазақ Шығармашылық топ : Режиссері - Ержан АЛДАЖАР Режиссердің ассистенті - Дастан ЕРКІНҰЛЫ . Жүргізушісі - Салтанат БАҚАЕВА Жүргізуші - редакторы - Талғат АЛМАНОВ Редакторы - Мақпал МАДИЯРОВА Продюсері - Ерлан ӘБДІРҰЛЫ Бас продюсер - Серік АБАС - ШАХ Кері байланыс : 8 ( 7272 ) 70 - 01 - 51 , 8 ( 7272 ) 70 - 00 - 43 8 701 416 19 86 8 701 780 58 60 www . khabar . kz интернет сайтындағы бағдарламаның жеке блогына және Алматы қаласы , Желтоқсан көшесі , 185 ( индекс : 050000 , " Хабар " агенттігі " Айбын " бағдарламасы ) адресіне хат жолдасаңыздар болады . Қазақстан Республикасының Үкіметі әзірлеген « Тілдерді қолдану мен дамытудың 2011 - 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына » балама Бағдарлама жасау қолданыстағы Конституция мен Заңдардың құқықтық нормаларының қоғам өміріндегі сәйкессіздігінен және 1991 жылы КСРОның күйреуінен кейін халықаралық қауымдастықтағы өзгерістер мен олардың Қазақстанға және алыс - жақын көрші елдерге болашақта тигізетін ықпалын зерттеп - талдаудан туындаған : ИКҰ мүше мемлекеттерге экономикалық әріптестікке мүмкіндіктер жасап және түрлі жобаларды жүзеге асыруға несиелер бөліп , көмек көрсетеді . Ішім пысып кетті . Енді ше , минут сайын қайталана беретін жұмыс . Бензобакты ашасың , « пистолетіңді » сұғып , бензин құясың Бар болғаны осы . Одан қалды , егер көлік нөпірі аз болса , бар ермегің - көшедегі ары - бері өткен адамдарға қарау Әр әңгіменің басын бір шалу Міне , құдды бір - бірімен ақылдасып алғандай - ақ , мәшинелер легі бірінен соң бірі жинала бастады . Сағатыма қарадым . Түскі 12 . 28 - ді көрсетіп тұр . Байқаймын , көлік иелерінің арасында жас қыздар да бар Осы сәтте « тормозым » ұстап , тығылып қалсам ба деп те ойлап үлгердім . Қыздардан ұялған түрім ғой . Артынша , « мені кім танып жатыр дейсің » деп , « кабурамнан » « пистолетімді » суырып алдым Айтпақшы , бұл жұмыста жүріп , қызықтың неше түріне куә болады екенсің . Бірақ менің « сменімде » ондай « қызықтар » орын алған жоқ . Алайда , Әділбек « әріптесімнің » айтуынша , мұндайлар түнгі уақыттарда кездесіп жатады . Кейде жүргізушілер , әсіресе , әйелдер қауымы жанармай құйып болып үлгермейінше , жүріп кетеді . Сондайда шланганы жұлып кеткендері де кездесіпті . Әрине , көлік иесіне айыппұл төлеттіреді . Сондай - ақ бірде бір жас қыз Toyota Rav 4 мәшинесімен тура шынымен қоршалған « АЗС » - дүкеніне кіріп кеткен . Құдды кинодағыдай - Бірде мынадай да қызық болған , - дейді Әділбек . - Ол кезде түнгі « сменаға » шыққанмын . Кенет , маркасын ұмытып қалдым , су жаңа керемет бір көлік « ойқастай » тоқтады . Нөміріне қарасам , өзімнің жерлестеріме ұқсайды . Нөмір сериясы Қарағандыныкі . Содан соң , әлгі қыздарға : « Қыздар , сендер Қарағандыдан боласыңдар ма ? » - деп сұрадым . Олар бірауыздан « иә » деп жауап берді . Өзімнің де сол өңірден екенімді айтсам , әлгі қыздар да қу екен , маған : « Бізбен қыдырғың келе ме ? ! Егер қаласаң , онда бізге « полный бак » бензин құйып бер ! » - деп сықылықтай күлді Әділбек әңгімешіл екен , маған « тағы қандай сұрағың бар » дегендей сұраулы жүзбен қарайды . Осылай тұрғанымызда тағы бірнеше мәшине лек - легімен келіп тоқтады . Тұра - тұра жүгірдік Көліктердің « қарындарын » « тойдырған » соң , жігіттер түскі тамақ ішуге әзірленді . Айта кету керек , осы жанармай құю бекетінің мастері Ерлан Шаяхметов біз барғанда , жылы қабақпен қарсы алды . Өздері ауқаттанып отыр екен , маған « тамақ іш » деп бәйек болды . Рахметімді айттым . Әділбек тағы бір әңгіменің шетін шығарды . Бірде қымбат көлік мінген бір әйел жанармай құюға келіпті . Мәшине есігін маңғаздана ашқан әлгі келіншек сол сәтте алтын сырғасын түсіріп алыпты . Айнала іздеп , таба алмаған . Ал бұл сырға « әріптесімнің » көзіне оттай басылыпты . Сөйтіпті де , тауып алған сырғаны иесіне тапсырыпты . - Сол кезде оның қуанғанын көрсең . Жанармай құйып берген маған ризашылықпен 500 теңге ұстатты , - деді . « Заправщик » жігіттерге күніне сүт , айран беріліп тұрады . Әрине , бұл , айтпаса да түсінікті . Олардың айтуларына қарағанда , жалақылары өздеріне жетеді . Әр тоқсан сайын , сондай - ақ , мереке күндері де « АЗС » қызметкерлеріне ақшалай сыйақы беріліп тұрады екен . Қысқасы , оператор - « заправщик » болып жұмыс істейтін жігіттер көңілді - ақ . Осыған қарап , олардың жағдайлары жаман емес екен - ау деген ойға қалдық . В преддверии IV Всемирного Курултая казахов в Самаре состоялось совещание казахских общественных организаций России , на котором участвовало более 70 человек из Москвы , Казани , Мурманска , Челябинска , Вологды , Уфы , Саратова , Ишима , Тюмени , Магнитогорска , Оренбурга , Орска , Новотроицка , Волгограда , Тольятти , Омска , Новосибирска , Горноалтайска , Барнаула и Кулундинского района Алтайского края . Из Москвы прибыл представитель Министерства регионального развития , курирующий на федеральном уровне деятельность национально - культурных автономий ЕҚЫҰ оған қатысушылардың бірегей географиялық құрамымен - ал бұл үш құрлықта орналасқан 56 мемлекет , мемлекеттердің өзара ықпалдасуының бай тәжірибесімен халықаралық қауіпсіздік пен ынтымақтастықтың шешуші тетіктерінің бірі болып табылады . 2002 жылы Кенесары ханның туғанына 200 толуына орай халықаралық ғылыми конференция өтті . Астана қаласында Кенесары ханға ескерткіш қойылған және оның атымен аталатын көше бар . Раббыңның аяттары арқылы үгіт берілгеннен кейін олардан бет бұрғаннан кім залымырақ ? Әрине күнәкарлардың лайықты жазасын береміз . ( 22 ) * * * Әлди , әлди , бөбегім , Жұбанбайтын не дедім . Бөбегімді емізіп , Бесігіне бөледім . Әлди , әлди , әлди қақ , Ержеткенде жылқы бақ . Үлкен таудан түлкі қақ , Тәңір берсін басыңа бақ . Әлди , әлди , бөбегім - ау ! Моғолстан ! Бір кезде қандай күшті тайпа еді ! Батысындағы Тоқай - Темір ұрпағы Астрахань хандарына , күншығысындағы - Қытай богдахандарына , солтүстігіндегі - Ойрат қонтайшыларына , оңтүстігіндегі - Ақсақ Темір мен Сайбанның қанды балақ әмір , сұлтандарына бой бермей келген . Ал қазір ше ? Қазір де жаралы жолбарыстай бір шабатын күші бар . Бірақ сол күші ұзаққа жетер ме ? Ай , жетуі екіталай . Оны жаралаған сыртқы жаулары емес , ішкі жаулары . Жете [ 38 ] мен Қарбанас [ 39 ] хандарының өмір - бақи бітпес өзара таласы . Моғолстанды ішінен жегі құрттай жеп , әлсіретіп келе жатқан осы бірікпестік . Пайғамбарымыз ( с . ғ . с . ) Аллаһтың рахымына бөленудің сәтін « شهر الله المحرّم » - « Аллаһтың айы Мұхаррам » берекелі ай деп түсіндірген . - Құрылған уақыты - 1976 жылғы тамыз айы . - Қазіргі ауданы : Қорықтың жалпы ауданы 71367 га , оның 26917 га - сын құрғақ жер , ал 44450 га - сын көл алып жатыр . Қорық үш бөлікке бөлінген : 1 . оңтүстік - таулы - орманды алқап - 6250 га , ол көлдің оңтүстік жағалауы мен Азу тауының солтүстік беткейін алып жатыр ; 2 . Көл жағалауы - 609 га , Тополевка мен Жирен Байтал өзенінің сағаларындағы солтүстік жағалаудың азғантай жерін қамтиды ; 3 . Солтүстік таулы - орманды алқап - 20050 га , Тополевка , Таутекелі , Тихушка , Сорвенок өзендерінің жрғарғы жағында Күршім жотасында орналасқан . Бұдан басқа Урунхайка өзенінің сағасындағы орталық усадьбаның 8 га жерін алып жатыр . Марқакөл мемлекеттік табиғи қорығының айналасы ені 2 км болатын үзік сызықты қорғау аумағымен қоршалған . Сенбі , мамырдың 8 - і күнгі таңғы сағат 10 . 00 қалалық бейіт басында 1941 - 1945 жылдардағы соғыста алған жарақаттардан қаза тапқан әскерлердің зираттарына « Даңқ гүлдестесі » мен гүл шоқтарын қою рәсімімен ашылады . Сағат 11 . 00 - де М . Горький атындағы орыс театры ең кішкентай азаматтарға арнап В . Трегубенконың « Аң патшасына арналған үй » атты ертегісін көрсетеді . Келесі сағатта қаланың « Отан қорғаушылар » алаңы мен Жастар сарайынының алдындағы жазғы сахнада , Бәйтерек монументі мен астаналық саябақта үрлемелі оркестр мен өлең , би ансамбльдерінің концерттері басталады . Сағат 18 . 00 - де М . Горький атындағы Орыс театрында астаналықтар мен қала қонақтарын Б . Брехтның « Үшінші империядағы қорқыныш пен аштық » атты театрлық премьерасы күтеді , қоюшы режиссері Егиш Геворкян ( Австрия , Вена ) , қоюшы суретшісі Қанат Мақсұтов . Осы күннің бағдарламасын Қ . Қуанышбаев атындағы Қазақ музыкалық - драма театрындағы Жеңістің 65 жылдығына арналған « Жеңіс әндері » атты әдеби - сахналық кеш жалғастырады . Парламент , өзінің конституциялық өкілеттігін пайдаланып , Конституцияға өзгеріс енгізу туралы Заң қабылдады . 3 ) шектеу белгілері және шлагбаумдар орнату арқылы ерекше қорғалатын табиғи аумақтың неғұрлым осал учаскелерімен демалушылардың моторлы көлікпен жүріп - тұруына тыйым салуды қамтиды . Автомобиль қозғалысының соңғы нүктесі болып табылатын аумақта автокөлік үшін тұрақтар болуы тиіс . Біршама қашық таныстыру маршруттары ерекше қорғалатын табиғи аумақ ­ тың арнайы көлігінің ( шағын автобустар , салт атпен серуендеу ) көмегімен жүзеге асырылады ; Түркістанда Сыбан Раптан қонтайшы кеңесін шақырды . Өзінің басты баһадЇрлері мен нояндарының ақылы бойынша , бұлар енді Сырдария мен Амударияны жағалай отырып , Жайық , Еділ өзендеріне дейін өтіп , сонау Айдархан ( Астрахань ) түбіндегі қалмақ аймағымен ұштаспақ болды . Бұл жолды Ренат та мақұлдаған . Арқа жерінде Бетпақдала , Қарақұм арқылы жүрудің қауіпті екенін еске алып , ол жаққа келесі жазда Ертіс бойындағы Төлеуіт ( ақ қырғыз ) , Телес , Мұндас , Енисей қырғызы , Құман Челкан сынды Ойрат тұқымдас Батыс Сібірде тұратын ұсақ руларды қоса отырып қазақ жеріне Есіл , Тобыл өзендері жағынан тиюді ойлады . Сөйтіп , сонау Қытай шекарасынан солтүстіктегі Тобыл , Есіл өзендеріне дейін , күнбатыста Еділдің бергі жағасынан , күншығыста Ертістің арғы бетіне дейін жайлаған қазақ елін біржолата өзіне бағындырып , Сыбан Раптан атасы Батурдың қолынан келмеген ұлы Жоңғар хандығын құрмақ болды . Бұл бұл ма , қазақ жері тақиясына тар келгендей , ол Россия патшалығына жататын Түмен , қазіргі Красноярск , Кузнецк қалаларын да Бірінші Петр патша өз еркімен берсе - қолынан , бермесе - жолынан соғысып тартып аламыз десті . Он бес кез анаконда деген әпжылан өзінен бес есе жуан бұқаны жұтады екен . Осыншама жерді басып алған қазақ елінен халқы үш есе аз Сыбан Раптан , өзінен жүз есе халқы көп Қытаймен соғысамын деп жүрген Сыбан Раптан , расында да осы анаконда әпжыланы тәрізді еді . Қазақ елін дәл осы быт - шыт болып жүрген кезінде жұтып жіберуі де ғажап емес - ті . Бірақ бұл « өгізді » қай жағынан жұту керек ? Анаконданы ұстауға шыққан адамдар өгізді қарсы жібермейді , жанынан қашырады . Қашып бара жатқан бұқаны анаконда арт жағынан жұтады , бұқаның алпамсадай бүкіл денесін қылғытып жібергенмен тамағынан шаңырақтай қос мүйізі өтпейді . Бұқаның денесін не құсып тастай алмай , не жұтып жібере алмай , қақалып жатқан қомағай анаконданы айдаһар ұстаушылар , аузынан шығып тұрған қос мүйізден сүйреп әкеп , темір торға бір - ақ кіргізеді . Сыбан Раптан да осынау қазақ жері деген алып « өгізді » қай жағынан жұтқанын аңғармай қалды . Алып даланың қос мүйізі тәріздес сонау Россиямен шектес Еділ мен Жайыққа жеткенінде , оны әрі қарай жұта алмай қалатынын еске алған жоқ . Өйткені , осы қос мүйізге жетуін әдейі күтіп отырған Россия атты алып күш жатқан - ды . Егер Сыбан Раптан осынау қалың қосынын Жайыққа қарай емес , Үргенішке бұрғанында , кім біледі оның қанды семсер - көшпелі хандығы өз ашқарақтығына өзі тұншықпас па еді , қайтер еді . . . Бірақ адамды құдай адастырар алдында ең алдымен ақылынан айырады . Күзтоқсанның ең ақырғы айында Сыбан Раптанның баласы Қалден Цереннің қолы Түркістаннан шығып , Жаңақорғанға беттеді . Бұ жолы оның қарамағында қырық мың атты әскер бар - ды . Өзге әскерін жаулаған жерін иемденуге қал - дырған . Бірақ , Жаңақорғанға таяған кезде , бүкіл әскеріне кілт тоқтауға тура келді . Бір күн бұрын алға жіберген қызы Хоча басқарған барлаушы топтан : « Алдымызда қаптаған қазақ әскері келе жатыр » деген хабар жеткен . Сыбан Раптан таң қалды . Қайдағы әскер ? Кім басқарып келеді ? Сонау Құлжадан аттанғалы алты айдан бері қарсы келер жөнді күшті көрмей әбден асқынып алған Сыбан Раптан қызына кісі шаптырды . . . « Қайдағы әскер ? Ондай қалың әскер шығаратын қазақтың көбі қырылған . Сенің көргенің сірә көп малы болар . Абайлап қара , егер көргенің шынында мал болса , онда айдап алуға қанша адам жіберейін , тез хабарын бер » , - деді . Өзі енді әскеріне тағы алға қарай жүруге бұйрық берді . Бірақ Хочадан тағы хабар келді . « Алдымыздағы бізге қарсы келе жатқан қазақтың Кіші жүзінің әскері екен . Басында Әбілқайыр хан . . . Аз дегенде отыз мыңдай . . . Осындай қалың қол оң жағымыздан , Орта жүзден де бүгін - ертең келмек көрінеді . Оны Болат ханның інісі Сәмеке басқарады дейді қолға түскен жігіт . . . Екі жақтың әскері Шиелі тұсында түйіспек . Әбілқайыр әскері қазір осы Шиелі жағасына қостарын тікті . Шамасы , Сәмекенің қолын күтпек . . . Жау қарасы әбден шоғырланғанша , сол жерде аялдау керек . Келе жатқан жауды күтпеген жерден шабуылдасақ , жеңіс біздікі болатынына дау жоқ » депті қызы . Сыбан Раптан алдында жау бар екенін енді ұқты . Бірақ қызының берген ақылына қарқ - қарқ күлді . « Отыз мың әскерге келетін тағы отыз мың әскерді күт дейді . Сосын барып оларға ойламаған жерден қарсы шыға кел дейді . Ақылыңа болайын ! әйелдің шашы ұзын , ақылы қысқа деген , міне осы ! Егер Әбілқайырдың отыз мың әскері болса , менің қырық мың жауынгерім бар . Және қандай көкжалдар ! Кілең сен тұр - мен атайын ! Мұндай қырық мың қолмен қашан да болса отыз мыңды жеңуге болады . Әбілқайырдың отыз мыңына Сәмекенің отыз мыңы қосылуын мен неге күтемін ? Одан да олар қосылмай тұрып , Әбілқайырдың әскерін неге қырып тастамаймын ? Мейлі , келе берсін , содан кейін Сәмекенің отыз мыңы . Онымен де айқасуға күшім жетеді » . Ол осыны баласы Қалден Церен мен Ренатқа айтты . Ренат : - Егер біз барғанша , ар жағынан Сәмекенің әскері жетіп қалса қайтесіз ? - деді . - Қайткен күнде де Әбілқайыр әскеріне Сәмекеден бұрын жетуіміз керек ! Бар айла осында . - Біз соғысып жатқанда Сәмеке әскері жетсе қайтесіз ? - Сәмеке әскері жетпей тұрып Әбілқайырды жеңуіміз керек . - Бұл біздің ойымыз ғой . Ал Сәмеке әскері бізден бұрын жетіп , не болмаса біз алысып жатқанда жетті делік ? - Онда біз жеңілдік . Сөзге Қалден Церен енді ғана кірісті . - Ондай қауіп туатын болса , осы арада кідіре тұрып , арт жағымыздан тағы жиырма мың әскер алдырғанымыз ақыл емес пе ? Алпыс мыңға алпыс мың , жеңіс әрқашан да біздің жақта болады . - Онсыз да біз жеңілеміз . - Қалайша ? Сыбан Раптан қарқылдап күлді . - Қанша жер , қанша қала алғанымызды білесің бе ? Сонда алған жеріңді алақаныңмен басып отырасың ба ? Бар әскерді мұнда алдырсақ , қорыққанынан бағынып отырған ел үндемей отыра ма ? Жоқ , Қалден ноян , қарсы келген он бес жауынгерден артыңнан аңдып мылтық атқан бір адам қауіпті ! Жиырма мың - алған жерімізді басып қалуға керек . Ал ондағы әскеріміз қазір жиырма мыңнан сәл ғана асады . . . Алты айдың ішінде он мың қалмақ оққа ұшты . Бес мыңдайы дала қазағы , тау қырғызымен айқаста қаза тапты . Олардың орнын осы жорықтан қайтқан соң , қысты күні ғана толтырамыз . Ал қазір нартәуекел . Отызға - қырық ! Біз жеңуіміз керек ! Ренат ақырын жымиды . - Оныңыз рас . Сәмекеден бұрын жетіп , жауды жеңу - бізге қалған жалғыз жол . Ол іштей Сыбан Раптанның қолбасшылық дарынына таң қалды . Шығыстан шыққан ұлы әскери қолбасшылар - Әтилла , Шыңғысхан , Бату , Ақсақ Темір - бәрі де хат танымаған , өзінен бұрын өткен елдердің әскер құру , соғысу тәсілдерін де білмеген адамдар . Бәрі де өз жолдарын өздері салған . Олар қашанда болса , жауын жеңуді білген . Бүкіл әлемге әйгілі Шыңғыс ханның дүние жүзін билеймін деп талпынғанда небары екі жүз мың әскері болған . Сонымен қанша елді , қанша жерді басып алды ! Оған қарағанда , Сыбан Раптанның ісі баланың ойыншығы тәрізді . Жоңғар хандығы әрі кетсе жүз мың әскер шығара білер . Сондай әскермен , әрине , бір қазақ жерін өзіне қарату - Сыбан Раптанның қолынан келеді . Қазіргі ойлап тұрғаны да сол ұлы сенімнің қамы . Тек бұны қолдай білу керек . - Ал , бастық атқа қамшыны , - деді Сыбан Раптан енді бөтен сөзге келмей , - қараңғы түсе біз де жау шебіне жетуіміз керек ! Қатты желіске салып , қырық мың қол шаңқай түстен бесінге дейін жүрді . Күн еңкейе Сыбан Раптанның алдыңғы шебі Шиелі өзеніне жиырма шақырымдай жердегі бір қоғалы көлге келіп жетті . Осы арада қызы Хоча басқарып кеткен барлау тобына кездесті . Жоңғар барлаушылары қалың қамыс арасындағы қостарынан шығып , ат үстіндегі қонтайшыға иіліп тәжім етті . Хоча әкесін атынан түсіріп , өз шатырына қолтықтап алып кірді . Аздан кейін Қалден Церен мен Ренат та келіп , есік жақтан бір тізерлеп орын алды . Қыз үн - түнсіз , босағада тұрған торсықты пісіп - пісіп жіберіп , шара аяқпен алдыменен әкесіне , содан кейін ағасы Қалден Церен мен Ренатқа қымыз құйып берді . Сыбан Раптан қымызды сусынын қандыра ұзақ жұтты да , есік алдында үймелеп тұрған барлаушыларға көз жіберіп : - Шәңгерек ноян қайда ? - деді . Хоча әкесінің босаған шара аяғына толтыра қайтадан қымыз құйып , қолына ұстатты да : - Шәңгерек ноян қос сыртында өліп жатыр , - деді . Сыбан Раптан қымыздан тағы бір жұтты . - Кім өлтірді ? - Мен өлтірдім . . . Сыбан Раптан қызынан « неге өлтірдің ! » деп сұраған жоқ . Қымызын ішіп болды да , сыртқа шықты . - Қайда ? - деді ол қызына . Хоча үн - түнсіз әкесінің алдына түсіп , елу қадамдай жер жүрді де , қамыс қоршаған алаңда шалқасынан сұлап жатқан жігітті көрсетті . - Міне . Жігіт сом денелі , жиырма бестер шамасында екен . Үстіндегі киімі де , қару - жарағы да бұл жігіттің Жоңғардың белді руынан шыққанын көрсетеді . Оның дәл жүрек тұсынан қадалған садақ оғы сол қадалған қалпында тұр . Суырып алмапты . - Иә ? - деді Сыбан Раптан қызына қабағын түйе қарап . - Жазығы болды , өлім жазасына бұйырдым , - деді Хоча айылын да жимай . - Шәңгерек ноянды өлім жазасына бұйыру үшін тым үлкен айып керек . Не істеді ол ? Жиырма бес жасар Шәңгерек ноян Сыбан Раптанның үзеңгілес серігі , Жоң - ғар хандығының ең бір бай адамы Меркіт руының баһадЇрі Дода Жорджидың жалғыз баласы болатын . Былтыр әкесі Сыбан Раптанға кеп құда түскен . Хочаны Сыбан Раптан Шәңгерек ноянға бермек болған . Екеуінің қосылу тойы қысқа белгіленген . Бірақ неге екені белгісіз , Хоча Шәңгерекке күйеуге шыққысы келмейтінін әкесіне білдірген - ді . Қызының ерлігі , өжеттігі үшін өте жақсы көретін Сыбан Раптан оның бұл сөзіне мән бермей , жай әшейін « құлап түсті » демесін деп айтып жүргені шығар деген де қойған . Расында да , Шәңгерек ноян ата жағынан да , байлығы , ерлігі жағынан да Хочадан кем емес еді . Хочаның оны сүймеймін деуі кімге болса да адам нанғысыз сөз еді . Расында , қызды Шәңгерек ноян ұната қойған жоқ . Оның өмірден күткен жары мұндай емес . Бірақ , бүкіл Жоңғар елі қас - қабағына қарап отырған қонтайшы Сыбан Раптанның қаһарынан қорқып , ол Хочаны алмаймын дей алмады . Әрине , жігіттің өзін менсінбегенін ұққан Хоча қатты қорланған . Әкесіне мені ұнатпайды деуге арланып , « мен оған күйеуге шыққым келмейді » деген . Әкесі алғашқы кезде бұл сөзге мән бермесе де , бертін келе « осылардың арасында бір пәле бар ма ? » деген ойға келіп еді . Қатар жүріп , бірін - бірі ұқсын , жаудан бірін - бірі қорғай білсе , ерлік арқылы тіл табысар деп , Шәңгерек ноянмен бірге , Хочаны да барлауға жіберген , өз ойының ақталмағанына көзі жеткен Сыбан Раптан бойын ала бастаған ашудан екі беті түктене түсіп : - Иә ? ! - деді қызына қарап . - Қандай айыбы болды ? - Айыбы мына жігіттен басталды , - деді Хоча , сөйтті де аяғын жылдам басып барып , Шәңгеректің ар жағындағы топ қамыстың арасын ашты . Сыбан Раптан , Қалден Церен , Ренат үшеуі үсті - басы қан - қан боп өліп жатқан қазақ жігітін көрді . - Иә ? ! - деді Сыбан Раптан . - Кеше таңертең осы көлдің тұсынан Әбілқайыр әскеріне қарай шауып бара жатқан бір қазақтың қызын көріп қалдық . Аты жүйрік екен , менің « Құмай төсім » зорға қуып жетті . Таяй беріп , қыздың мойнына арқанымды лақтырып әзер ұстадым . Қыздың қару - жарағы жоқ . . . Бірақ өзі тым келбетті екен . Оны бір көргеннен Шәңгерек ноян есінен айрылғандай күйге жетті . - Хоча ашудан сөйлей алмай , тұтығып тұрып қалды . - Сосын ? - деді әкесі қабағын қарс жауып . - Қыздың Әбілқайыр әскеріне біздің келе жатқанымызды хабарлауға бара жатқаны сөзсіз . Бұндай ерлік қазақ қызының көбінен шығады . Мен одан жауап алғым келіп , бірнеше сұрақ қойдым . Қыз бір айтқан сөзінен танбады . « Мен сендерге ештеңе айтпаймын , өлтірсеңдер - өлтіре беріңдер » . Қайсарлығына ыза болып , оны өлім жазасына бұйырдым . Бірақ , Шәңгерек ара түсті . « әзірге өлтіртпеңіз , бүгін айтпағанмен , сырын ертең айтады , қазір ызадан көнбей тұр » деп маған жалынды . Мен Шәңгерекке қыздың өте ұнап қалғанын түсіндім . Енді Шәңгеректің де жүрегін өртегім келді : « Қазір дәл осы арада қызды өлтіріңдер ! » - дедім жігіттерге . Шәңгерек « өлтірмеңдер ! » - деп бұйырды . Мен : « өлтіріңдер ! » дедім . Барлаушы жігіттердің көбі Меркіт руынан болғандықтан ба , әлде қызды аяды ма , енді бәрі маған жалынды . « Қайтесіз қару - жарағы жоқ бір қыздың қанын төгіп , одан да қонтайшыға тартуға апарайық » деді . Өтініштерін орындамасам , ызадан өзіме зақым келтіріп жүрер деп айтқандарына көндім . Бір жағынан қызды Қалден Церенге алып беріп , Шәңгеректің жүрегін біржолата күйді - рейін дедім . Өйткені қыз менің олжам ғой , кімге берсем де еркім бар емес пе ? - Иә , сосын ? - Қыз шын әдемі еді . Оны өлтірудің өзі де сұлулыққа істелетін бір үлкен қиянат боп көрінді маған . Бірақ , Шәңгеректі қызғандым . Неге екенін білмеймін , қызды өлтіртпек түгіл , оның қол - аяғына кісен де салғызбадым . Енді күзетін басқа жігіттерге бұйырып , Шәңгерекке тек қыздың атына ие болуды тапсырдым . . . - Сосын ? ! - Сосын . . . Көлдің арғы бетіндегі барлаушыларым тағы бір қазақтың жігітін ұстап әкелді . . . Бұ да сұрағыма жауап бермеді . Мен енді жігіттің тақымына қыл арқан салғызып бұраттым . Тұтқын қыздың сұлулығына күйіндім бе , « сен нәзік сұлусың ғой , бауырыңды құлындай шыңғыртып жатқанда , сенің сұлу түрің қандай болады екен көрейін » деп жігітке қыл бұрауды тұтқын қыздың көзінше салғыздым . Қыл шылбырды бір - екі рет бұрағанда - ақ жігіттің құлындағы даусы құраққа жетті . Қыздың бетіне қарап едім , сұп - сұр боп ернін тістеп қатып қалыпты . « Бәлем , солай ма екен ! » дедім ішімнен . Енді оның көзінен аққан жасты көргім келіп кетті . Жігіттерге « тағы бұраңдар ! » дедім . Сол кезде тұтқын жігіт шыдай алмады . - Сұрағандарыңның бәрін айтайын , - деді жалынып . Қыздың бетіне қарап едім , оның анау тұтқын жігітке жеркенішпен , өшіге қарап тұрғанын байқадым . Мен жігіттен жауап ала бастадым . - Сен кімсің ? - Әбілқайыр ханның барлаушысымын , - деді ол . - Әбілқайыр әскері қай жерде ? - Шиелі түбінде . . . - Қанша қол ? - Отыз сана . . . - Бері қарай қашан аттанбақ ? - Орта жүз әскерінің келуін күтуде . . . - Сәмеке қанша қолмен келмек ? - Отыз санадай . - Қашан келіп қосылмақ ? Жігіт жауап қайтарып үлгерген жоқ , жанымда тұрған қазақ қызы бір - ақ атылып тұтқынның жанына барды , мен оның жоғары көтерілген қолынан жарқ еткен алмас кездікті көріп қалдым . Жүгіріп жанына жеткенімше , ол қолындағы кездікті тұтқын жігітке сілтеп те үлгірді . Жігіттің тақымына қыл бұрау салып тұрған менің жігіттерім не болғанын байқап та үлгірген жоқ . Тұтқын жерге сұлқ құлады . Қыз кездігін дәл жүрек тұсынан қадапты . - Сосын ? ! - Сосын не болсын . . . Сәмеке әскерінің бұл араға қашан келетінін біз біле алмай қалдық . Мен енді қызды өлтіргім келмеді . Елдің намысы үшін қандай қиындыққа болса да шыдайтын қайсар сұлу елінің намысының қалай төгілгенін өз көзіменен көрсін деп , әдейі тірі сақтағым келді . Қол - аяғын кісендеп , сендер жеткенше , түнімен күзетіп шығуды нөкерлерге бұйырдым . - Сосын ? ! - Бұ жолы Сыбан Раптанның даусы темір тор ішінде тұрып ызаланған жолбарыстың гүріліндей тым қатты шықты . - Сосын . . . Сосын Шәңгерек ноян мен барлауға кеткенде , күзеттегі Меркіт жігіттеріне бұйрық беріп , қыздың қол - аяғындағы кісенін алдырып босатып жібереді . . . Шәңгерек ноянға қыз : « Егер тірі кездессек , бұл жақсылығыңды өтеймін » деп рақметін айтып , атына мініп , Әбілқайыр ханның әскеріне қарай бір - ақ тартыпты . - Демек , Әбілқайыр хан біздің келе жатқанымызды біледі екен ғой ? - әрине . - Қап ! Сосын ? ! - Сосын . . . мен Шәңгерек нояннан қызды неге босаттың деп сұрадым . « Қызды мен босатпағанымда , сен оны бәрібір өлтіретін едің ғой » - деді ол . Мен : « Өлтірсем ше ? » , - дедім . Ол « Одан өзімнің өлгенімді артық көрдім » , - деді . Мен : « Қызды өлтірмей - ақ өзімнің аға - інілерімнің біріне беретін едім ғой » , - дедім . Ол : « Онда мен сені де , өзімді де өлтіретін едім » , - деді . Сонда ғана барып мен Шәңгерек ноянның ол қызға шын ғашық болып қалғанын ұқтым . Өзімді - өзім ұстай алмай , оны өлім жазасына бұйырдым . . . - Бекер еткенсің . . . Әкең қонтайшының шешімін күту керек еді . . . Бағанадан бері сазара сөйлеп тұрған Хоча : - әке , менде де жүрек , сезім , намыс бар емес пе ? - деп , өкіріп қоя берді . Тас жүрек Сыбан Раптан қызының Шәңгерек ноянды қаншалықты жақсы көріп келгенін енді ғана түсінді . - Өзің емес пе едің оған шықпаймын деген ? - деді ол кенет сәл босаңсып . - Жә , болды , ондай жігіт сенің бір тамшы жасыңа тұрмайды ! Бүкіл жоң - ғар халқының тілегін бір қыздың сұлулығына сататын бала өсірген Дода Жорд - жидың өз обалы өзіне ! Қонтайшы кілт бұрылып , жуан қамыт аяқтарының өкшесі біріне - бірі тиіп , атына қарай жүре берді . Тек қаңтарып қойған ер басынан тізгінін алып , аяғын үзеңгіге сала беріп , баласы Қалден Церенге : - Хоча қазақ қызын өлтіріңдер дегенде , өлтіртпей тірі алып қалған Меркіт жігіттері бірі қалмай осы арада ажал тапсын ! - деді . - Құп ! - Қонтайшы алпыстан асып кеткеніне қарамай , бұлаң құйрық торы айғырына , үзеңгісіне аяғы тиер - тиместен ырғып мінді де , батысқа қарай желе жортып жүре берді . Хоча мен Ренат соңынан ерді . Бүгінге дейін Жоңғар елінің жеңісі үшін жан қиып келген жетпіс жігітті бір сәт қана көңілшек болғандары үшін өлім жазасына бұйырған Сыбан Раптанның қатыгездігінен жаны түршіксе де , Ренат өзінше тұжырым істеді : « Өзгеге әмірін жүргізем деген адам осындай тас жүрек болуы керек . Бұндай болмаған күнде Шыңғысхан әлемнің тең жартысын басып ала алмас еді » деп ойлады . Хоча тобына кездесіп , Шәңгерек ноянның өліміне себепкер болған - ерлігімен жұрт көзіне түсе бастаған Бәсентин Малайсарының қарындасы Гәуһар еді . Арғын руының бір тармағы Бәсентин ол кезде Ұлытау төңірегін жайлайтын . Маңайында сауда - саттық ететін үлкен шаһар болмағандықтан , Ұлытау , Арғынаты маңайындағы қалың қазақ ауылдары Түркістан , Ташкент қалаларына кіре тартып , жүн - жұрқасын , тері - терсегін , кейде үйірлеп жылқысын , қотандап қойын айдай кеп , базарларына сатып , дүкендерінен қант - шайын , киім - кешегін , қала берді , ақыреттік бөзіне дейін алып қайтатын . Кей жылдары бұндай қала шыққан керуендер Бұхар , Хиуаға дейін де баратын . Биыл Малайсарының ауылы Түркістан базарына керуен тартқан . Келер жылы Есіл бойындағы бір ауқатты адамның баласына бермек боп отырған Гәуһарды әке - шешесі , құтты жеріне қонар алдында құрбыларымен барып бой жазып қайтсын және өз көңіліне ұнаған жасауын алсын деп , керуенге ілесіп саяхат құрып бара жатқан бір топ қыз - бозбалаларға қосып жіберген . Керуен Түркістанға жеткеннен кейін екі бөлінген . Бір бөлегі , малдарын құндылау етіп сатқылары келген ауқаттылау жағы Ташкент барып қайтпақ болған . Екінші жартысы олардың қайта оралуын күтіп , Түркістанда қалып қойған . Сол Түркістанда қалған топта Гәуһар да бар еді . Түркістан төңірегіндегі қазақ атаулы шаһарды қорғаймыз деп жатқанда , Бәсентин жігіттері кемеден қашқан егеуқұйрық тышқандай , елге кетіп қалудың ретін таба алмады . Түркістанды қорғаушыларға қосылды . Гәуһар да солармен бірге қалды . Амал жоқ , Елшібек қаланы бергеннен кейін Арқа жігіттерімен бірге Гәуһар да Сырдарияның қалың қамысының арасына тығылды . Дәл осы кезде бұларға Әбілқайыр әскерінің келе жатқаны , оған жақында Арқадан Сәмеке бастаған қалың қол келіп қосылмақ деген хабар жетті . Іле - шала « ұзын құлақ » Сыбан Раптан Әбілқайырға қарсы қырық мың жауынгермен аттанды деген суық сөзді әкелді . Бұған қоса « Әбілқайыр әскері Сыбан Раптанның шыққанын білмейді екен , олар Шиелі бойында Сәмеке әскерінің келуін күтіп жатқанда , Жоңғар қонтайшысы аңдаусызда үстерінен түспек екен » деген тағы да суық сыбыс естілді . Хабарсыз жатқан қазақ әскерінің , жаудың тұтқиыл шабуылынан қатты апатқа ұшырайтынын білген нәзік сезімді , ер жүректі Гәуһар енді шыдай алмады . Әбілқайыр әскеріне хабар бермек боп атқа қонды . Біз ерейік деген серіктерді ертпеді . Нашар киінген жалғыз аттыны ешкім аңғара қоймас деген . Арқа жігіттерінің ең таң - даулы жүйрігін мініп жолға шықты . Сыр бойын қуалай түні бойы шабыстан танбаған Гәуһар , таң қылаң беріп келе жатқанда , Хочалар қос тіккен қоғалы көлдің жанынан өте беріп қолға түскен . Жігіт деп ұстағаны қыз болып шыққанда Хоча таң қалды . Қыз болғанда қандай ! Сан айқастан өткен , сонау Қытайдың шекарасындағы Халқадан Түркістанға дейін адамзаттың нелер сымбаттысын кездестірген қалмақ жауынгерлері Гәуһарды көргенде , мөлдір су түбінде жатқан жарқыраған гәуһар тасты көргендей естері шықты . Шәңгерек ноянның бірден Гәуһарды өлімге қимай араша түсуі де осыдан еді . Гәуһар босанып шығысымен сол күні сәске көтерілмей - ақ Әбілқайыр қолына кеп жетті . Ханға Сыбан Раптанның қырық мың әскері келе жатқанын айтты . Әбілқайыр дабыл қағып , әскерін сапқа тұрғызды . Хан кеңесін шақырды . Тұтқын жігіт Хочаларға Әбілқайырдың отыз мың әскері бар деп білмегендіктен айтқан . Әбілқайырдың бар әскері он бес мыңға да жетпейтін . Мұндай шағын қолмен қырық мың жауынгері бар Сыбан Раптанға қайдан қарсы тұра алады ? Бұлардың бар сенгені қалың қазақ жайлаған Арқа қолы болатын . Сол қолға сеніп жорыққа аттанған . Сол қолды күтіп , Шиелі бойына қос тіккен . Енді жау - дың таяп қалғанын естіген және оған төтеп бере алмайтынына көзі жеткен Әбілқайыр бір себептен кейін шегінуді де ойлады . Бірақ Адай мен Таманың батыр жігіттері оған көнбеді . Олар Алшын руының алтын ұшты найзасын жоң - ғар қанына малмай кейін қайтпаймыз деп кесіп айтты . Әбілқайыр , амал жоқ , әскері аз болса да , Сыбан Раптанға қарсы шығуға бел буды . Тек өздерінің аз екенін айтып , « тезірек жетсін » деп , келе жатқан Сәмеке ханның әскерінің алдынан тағы ат шаптырды . Болат ханның Ордасына Қабанбай батыр жеткенде , хан жазғы жайлау Нұра бойында болатын . Бірақ өзі төсек тартқан ауру екен . Бұл ел суық сөзден бұрын да хабардар боп шықты . Хан Жоңғарға қарсы шығуды інісі Сәмекеге тапсырды . Ол бүкіл Арқа бойындағы Орта жүз руларына кісі жүргізді . « Қазақ жеріне жау шапты , аттан ! » деген хабарды естіген қалың ел лезде дүрліге қалды . Қазақ деген атқа ие болып , Еділ мен Ертістің , Алатау мен Есіл , Тобылдың арасын жайлаған елге ежелден соғыс деген сөз жат емес - ті . Ғасырлар бойы бұл елдің соғыссыз өткен бірде - бір жылы жоқ . Соңғы екі жүз жылын Сырдария бойындағы қалалары үшін Әбілқайыр , Мұхамед - Шайбани ордаларымен , Самарқант , Бұқар әмірлерімен айқаста өткізген . Бұнымен қатар он бесінші ғасырдың басынан бастап , күні бүгінге дейін Жоңғар , Қытай хандықтарымен алысып келеді . Әлі алдарында қанша қырғын апат бар ! Осының бәріне еті өліп көндіккен халық , бұ жолы да « жер шетіне жау келді ! » деген суық сөзді естігенде , елең ете түсті . Бірақ жерінің шалғайлығымен байланысты заматта жинала қоймады . Қырда жатқан жылқыларынан жорыққа мінетін аттарын алдыртып , босағада сүйеулі тұрған сойылдарын тақымдарына басқанша біраз уақыт өтіп кетті . Тек бір ай мөлшерінде отыз мыңға жуық жігіт жиналды . Осы жігіттердің ішінде , бүкіл қазақ еліне аттары мәлім , халқын жоңғар шапқынынан құтқаруға жан салған әйгілі батырлары : Арғынның бір тармағы Қанжығалы руынан шыққан Бөгенбай , Бәсентин руынан шыққан Сырымбет , Малайсары , Тарақты руынан шыққан Байғозы , Шақшақ руынан шыққан Жәнібек , Ұлытау бойындағы Найманның бір тармағы - Бағаналы руынан Оразымбет Имантай келді . Өздері жас болғанмен , кейбіреулері қастарындағы топ жігітке басшы болуға жарағандай . Бұлардың үстіне Баянауыл мен Көкшетау даласындағы Обаған өзенін жайлаған Уақ руларының жігіттерін ертіп , бұрын да Іле бойында жоңғарлармен сан алысқан , Арқаның ардагері Батыр Баянның өзі де бүгін - ертең жетпек . Бұлар келе бастағаннан кейін , сонау Ертіс бойындағы Қаракерейден өзіне серік жігіттерді жимақ болып , Қабанбай батыр еліне қайтты . әрқайсысы әр тауды мекендеген қазақ руларының әскерлері жиналғанша , жаз ортасы да болып қалды . Жұт жеті ағайынды дегендей , Арқаның жауынды - шашынды мезгілі биыл жылдағысынан ерте түсті . Сәмеке әскерінің тегіс жиналуын күтпей , Батыр Баян үш мың салт атты ығай мен сығай ер жігіттерден құрылған жау жүрек қолмен Сыр бойына беттеді . Бұлар сапарға шығар алдында ғана Сәмекенің сәлемін алып , Кіші жүздің ханы Әбілқайырға шабарман жіберілген . Екі ханның уәдесі бойынша қазақ қолы қарашаның орта шенінен қалмай Шиелі мен Жаңақорған арасындағы Сыр бойында бас қоспақ - ты . Осы арадан ел болып бірігіп , жоңғарға қарсы аттанбақ еді . Жері шалғай Арқа жігіттері дәл бүгін - ертең жинала алмайтындарына көзі жеткен Батыр Баян , Әбілқайырмен кездесетін мезгілдері таяп қалғандықтан , « Арқаның әскерінің алды келе бастады » деп Кіші жүздің көңілін көтере тұру үшін , өзі әдейі бұрынырақ шыққан . Бұл Көкше теңізді жағалай Қаратаудың теріскей тұсына жеткен кезде , Сәмеке де жиырма бес мыңға жуық қолмен Нұрадан қозғалған . Ақылымен , ерлігімен емес , байлығымен ер арасындағы тартыста өзін жақтайтын шынжыр балақ шұбар төс шонжарлардың демеуімен көзге түскен Сәмеке , Болат хан ауырғалы әбден лепіріп алған . Өткен жылы ғана кенжесі Құдаймендені Бөкей сұлтанның ұрпағына үйлендіріп , Їш жүзді шақырған ұлан - асыр тойдың қызуы басылмай , әлі көкіп жүрген Сәмеке ырғалып - жырғалып қалың қолмен жорыққа аттанғанша , қырдың боранды - шашынды , желі өңменіңнен өтетін қара суық күзі де басталып қалған - ды . Көкше теңізге жетіп , оның күнбатысы мен Сыр бойына қарай беттеген кезінде , бүкіл қазақ жерінің Қарақұм , Қызылқұм , Сарықұмын дәл осы тұсқа әкеліп үйгісі келгендей , адам айтқысыз қара дауыл соқты . Аспанға көтерілген құм , топырақ , қиыршық тас , түбірімен жұлынған баялыш , жыңғыл , қаңбақтан дүние жүзі көрінбей кетті . Үйір - үйірлеп матастыр - ған жылқының кей тобы жел өтіне шыдай алмай ығуға айналды . Тек өмір бойы жылқы бағып өскен Арқа жігіттерінің ерекше ерлік қимылдарының арқа - сында ғана аман қалды . Бұл қара сұрапыл екі күн дегенде әзер басылған . Азыққа деп айдап шыққан қотан - қотан қойдың бәрі тегіс қырылды . Тек түйелерге артқан бидай , тары , құрт , жент , май аман қалды . Қол қайтадан қозғалды . Бұрынғы тақыр дала енді аттың шашасына дейін көмілген құмға айналып , жайылысқа үйренген жүйріктер жүдеп - жадап , сегізінші күн дегенде Сырдың теріскей тұсына Ақмешіттен бір күндік жерге кеп тоқтады . Сәмеке осы арада ер қажап тастаған аттардың жарасына май жағып , әбден қажыған жігіттерін тынықтырып алу ойымен сәл аялдады . Осы арада сол Сыбан Раптанның әскері Әбілқайыр қолымен Жаңақорған маңайында кездесіп , қатты қырғын соғыс бол - ғанын , Әбілқайыр қолы жеңіліп кейін қайтқанын естіді . Сыныққа сылтау іздеп келе жатқан Сәмеке енді жалт берді . « Қыс болса келіп қалды . Жоңғар әскері де ұрысын тоқтатады . Арқа жаққа бәрібір беттемейді . Өзіміз барып тиісуіміз - шын ақылсыздық болар . Әбілқайырдың қолын жеңген Сыбан Раптан , біздің жадап - жүдеп әзер жеткен әскеріміздің быт - шытын шығаруы даусыз . Текке құримыз . Одан да « есің барда - еліңді тап » деген , босқа қырылмай тұрғанда елімізге қайтайық . Құдай бұйырса , жоңғармен келесі жазда кездесерміз . Оған дейін қалың қол жинап , әбден мықталайық » деді Сәмеке . Шынжыр балақ , шұбар төс ру басшылары бұл кеңесті мақұлдады . Расында да Сәмеке әскері , осы күйінде Сыбан Раптанға қарсы шығар болса , текке қан - жоса болатыны айдан анық еді . Бір жағынан , Әбілқайыр қолының кейін қайтқаны Арқа жігіттерін рухани әлсіретсе , екінші жағынан , алыс жолдан жадап - жүдеп келген әлсіз жұрт мұздай боп дайындалған , өздерінен екі есе көп Жоңғар әскеріне төтеп бере алмайтыны да хақ . Күреске түсуге дәрменің жетпесе құр жүректілік кімді мұратқа жеткізген . Арқа жауынгерлері Сыбан Раптанмен кездеспей кейін қайтты . Қырық мың қолмен Сыбан Раптанның келе жатқанын Гәуһардан естіген Әбілқайыр дабыл қақтырып бар әскерін сапқа тұрғызып , « тәуекел ! » деп Сыбан Раптанға қарсы жүрген . Бұл жолы Сыбан Раптан емес , оны Әбілқайыр ойламаған жерден шапты . Әскері шұбалаңқы келе жатқан Жоңғар қонтайшысы күтпеген жерден тиген жаудан шүу дегенде сескеніп қап , сәл кейін шегінсе де , қазақ қолының анағұрлым аз екенін көріп , тез - ақ есін жиған . Жоңғар әскерінің соңғы шептері де жетіп , Кіші жүздің жігіттері қанша ерлік көрсетіп қарсыласқанмен де , ерікке қоймай , қазақ әскерін кейін қарай ығыстыра түскен . Енді бұларды жеңуге айналдым ғой деп , ақырғы қимылына кіріскен кезде , кенет « Қабанбай ! » , « Қабанбай ! » деп ұрандасып , қамыс арасынан Қабанбай батыр бастаған Найманның екі сан қолы Жоңғар шебіне дәл өкпе тұсынан тиген . Әуелде Арқаның қалың әскері келіп қалған екен деп абыржыған Сыбан Раптан , бүйірінен тиген жау жаңадан жеткен шағын жасақ екенін түсінісімен , тез - ақ бойын жинап алған . Жоңғар қолы қайтадан шабуылға шықты . Ұрыс шиеленісе түсті . Күн екіндіге таяп қалған кез . Қазақтың бұдан басқа әскері жоқ екеніне көзі жеткен Сыбан Раптан , өзінің көптігін көріп , әскеріне « бірде - бір қазақ жауынгері құтылушы болмасын , жан - жағынан қоршап алыңдар ! » деп бұйрық берді . Жоңғар әскері қонтайшысының бұйрығын орындаған . Ұрысқа қызу кіріскен Әбілқайыр өздерінің қоршауда қалғанын күн батып бара жатқанда бір - ақ білді . Қандай қақпанға түскендерін аңғарған Кіші жүздің жігіттері қашып құтыла алмайтындарын түсінісімен - ақ , өлімге біржолата бел буған . Жастықтарын ала өлмек болды . Қазақ жігіттерінің ерлігі , қайсарлығы бұрынғысынан он есе , жүз есе арта түсті . Жауының оңай берілмейтініне көзі жеткен Жоңғар жауынгерлері де барын салды . Екі жақтан да бірдей батыл қимыл , қан - жоса кескілесу басталды . Бірақ Әбілқайыр қолының жан - жағынан темір қоршау бірте - бірте тарылып , қазақ жігіттерінің шеңберден шыға алмай қырылатыны шындыққа айнала бастады . Сонда да әйгілі Адай , Тама , Найман жігіттерінің қоршауында , маңына жан жуытпай жүрген Әбілқайыр « жеңілдім » деп қол көтермеді . Бұған ызаланған Сыбан Раптан « қазақтың бірде - бір жауынгері тірі қалмасын ! » деп тағы жарлық берген . Қанды көрген қасқырдай , қазақты қыруға әбден құнығып алған Жоңғар қонтайшысының бұл бұйрығын орындар ма еді - қайтер еді , кенет солтүстік жақтан « Аруақ ! » , « Аруақ ! » , « Ақжол ! » , « Ақжолдаған ! » айбарлы ұран шықты . Бұл кезде күн де батып бара жатқан - ды . Ойламаған жерден айбарлы ұран естілгенде Сыбан Раптан шын сасып қалды . Сәмекенің қолы жеткен екен деп ойлады . Ал бұл жеткен - бар болғаны үш мың жауынгері бар Батыр Баян еді . Ол Іле бойында бұрын да қалмақпен сан айқасқан , сан жеңген , жау жағына бұрыннан белгілі батыр . Ақбоз атын қол алдында көсілдіре салып келе жатқан жігітті көргенде , жоңғарлар « Батыр Баян ! » деп шу ете түсті . Жау шебінің бір жағы шетіней бастады . Сол шетінеген тұстан Әбілқайыр әскері қоршаудан босанып шыға берді . Бұл кезде қас қараюға айналған . Заматта қараңғы түсіп кетті . Енді екі жақ та ұрыстарын тоқтатып кейін шегінді . Осылай Батыр Баянның ойда жоқта пайда болуының арқасында бір қырғыннан сау қалған Әбілқайыр әскері , майданда тең жартысын көмусіз тастап әрі шегіне берді . Батыр Баянның әскерін қосқанның өзінде қолының саны бар болғаны он мыңға жетер - жетпес . Мұндай шағын күшпен үш есе көп жоңғарға не істейсің ? Сәмекенің алыста жатқанын білмеген Сыбан Раптан Әбілқайыр қолын қумады . Артымнан Сәмеке әскері түре соғар деп қорықты . Содан , екі әскер екі жаққа қарай шегінді . Көп кешікпей жаңбыры жоқ , қары жоқ , күпілі адамның өкпесінен өтетін , бүкіл Сыр бойының жұртына мәлім күзгі қара суығы да басталады .

Download XMLDownload text