Universal Dependencies - Norwegian - Nynorsk

s-301

014475

Eg tek drosjebilen ut til flyplassen når eg dreg.

s-302

014476

Sidan eg ikkje orkar å pakka ned dressen i kofferten, har eg han på meg.

s-303

014477

Den førehandsavtala prisen er 38 euro.

s-304

014478

Då vi er framme, bed drosjesjåføren om 40.

s-305

014479

Eg mumlar noko om ei kvittering.

s-306

014480

Han forstår sjølvsagt at ein mann med dress får att pengane av arbeidsgjevar og tek fram ei kvitteringblokk utan gjennomslagspapir.

s-307

014481

Han smiler og tilbyd å skriva ut ei kvittering på 45 euro.

s-308

014482

Eg takkar ja, ler og gjev han dei fem ekstraeuroane i tips.

s-309

014483

Om Hellas, Portugal og Irland får halvvert statsgjelda si, vil det kosta kvar tyskar vel 8000 norske kroner.

s-310

014484

No er det deira tur til å betala.

s-311

014485

Eg har gjort mitt.

s-312

014486

- Ein roman om Israels framtid

s-313

014487

- Israel burde vere først til å anerkjenne ein palestinske stat, seier den israelske forfattaren David Grossman.

s-314

014488

Litteratur

s-315

014489

Han er i Noreg for å lansere boka En kvinne på flukt fra budskapet, ei israelsk familiekrønike med krigen som bakteppe heilt frå seksdagarskrigen i 1967.

s-316

014490

Då låg tre ungdomar på same sjukehus og vart bundne saman i ein lagnadsfellesskap heilt opp til vår tid.

s-317

014491

No har den unge israelaren Ofer nett avslutta verneplikta, og mor hans, Ora, den eine av dei tre, gler seg til å få han heim.

s-318

014492

I staden vender han friviljug attende til militærteneste då det er ein spent situasjon, Ora held ikkje ut å vere heime, og tek den no skadde ungdomsvenen Afram med seg på fottur gjennom Galilea.

s-319

014493

Seinare vert vi kjend med at han som soldat vart fanga og torturert av egyptarane under Yom Kippur-krigen i 1973.

s-320

014494

Han er far til Ofer, mens den siste i ungdomstrioen, Llan, er gift med Ora.

s-321

014495

Herifrå tek forfattaren lesaren med på ei reise gjennom eit livsverk av ei bok som han var i full gang med då den eine av dei to sønene hans, Uri, vart drepen i Sør-Libanon under den andre Libanon-krigen, 12. august 2006.

s-322

014496

- Lesaren av romanen får aldri vite kva som hender med den unge soldaten i romanen, men korleis påverka tapet av son din arbeidet med boka?

s-323

014497

- Den hadde eg byrja å skrive i 2003, men då Uri vart drepen, var eg nær ved å gje opp, til eg fann ut at å skrive boka ferdig var det einaste eg var i stand til.

s-324

014498

Emnet og personane var dei same heile tida, for romanen handlar ikkje om å miste nokon, men om redsla for å miste nokon.

s-325

014499

Det er noko israelarar får røyne heile tida.

s-326

014500

Difor handlar det djupast sett om Israels framtid, og eg fann ut at den beste måten å finne ut av det på var gjennom nærleiken, varmen, fantasien og alt som pregar ein kvardag.

s-327

014501

Å fullføre verket var ein måte å vende attende til livet på.

s-328

014502

Det seier David Grossman, forfattar og journalist som sidan denne medarbeidaren intervjua han første gong i 1988, har vore ein av sterkaste kritikarane av sitt eige lands politikk.

s-329

014503

Det året kom boka Den gule vinden på norsk, bygd på ei reportasjereise han gjorde året før i okkuperte område på Vestbreidda.

s-330

014504

Og Grossman opplyste i eit føreord til denne utgåva at dåverande statsminister Yitzak Shamir kommenterte boka med å seie at ho ikkje var noko anna enn ein «journalistisk fabrikasjon».

s-331

014505

- Han avviste heile dokumentasjonen med éi setning, men eit halvt år seinare vart den første steinen kasta i Gaza, opprøret var i gang, og fabrikasjonen fekk kjøt på beina i form av steinar og blod, sa Grossman.

s-332

014506

Han har skrive fire essaysamlingar og ti romanar.

s-333

014507

Kjærleiksromanen Noen å løpe med kom på norsk i 2006, då Grossman sa til Dag og Tid at «ein mur stoggar ikkje terror, og du kan ikkje byggje freden på ein vegg».

s-334

014508

Familie som historie

s-335

014509

- Når vi snakkar om historie, tenkjer vi på dei store sakene og hendingane, men ho utspelar seg også på soverommet, i kjøkenet, i barnehagen, og gjennom å integrere det i skildringa skjønar du betre den store forteljinga.

s-336

014510

- I romanen er ein fottur Ora og Avram går langs det som vert kalla Israelsstigen, sentral i forteljinga.

s-337

014511

Har du gått han sjølv under arbeidet med boka?

s-338

014512

- Ikkje den lengste, men frå Haifa til Jerusalem.

s-339

014513

Alt som vert sagt i samtalar med møtande turistar i romanen, er ekte, frå mine eigne notat.

s-340

014514

Eg gjekk om lag halvparten av den lange marsjen, som frå nord til sør i Israel totalt er på tusen kilometer, ikkje i luftline, men langs stigen.

s-341

014515

«Ora er eg»

s-342

014516

- Boka di har alt møtt ovasjonar blant kritikarar, kva seier lesarane i Israel?

s-343

014517

- Inntrykka er sterke.

s-344

014518

Eg respekterer lesarane mine, og av lesarane vert det forventa at du også utleverer deg sjølv.

s-345

014519

Då gjeld det også å vere på vakt og ikkje la seg korrumpere med å levere litterær snøggmat.

s-346

014520

Dess viktigare er det i ei tid då eg opplever at vi meir og meir oppfører oss som sovande, lamma av ein håplaus situasjon.

s-347

014521

Nokon må vise vegen, og i romanen er det ei mor som nektar å leve med våpen.

s-348

014522

«Ora er eg», seier folk til meg, og dei seier det også til meg i Brasil, i Slovenia, i Finland.

s-349

014523

Lesarane ser ei kvinne som spør kvifor vi skal sende folk ut ein krig vi elles ikkje lyfter ein finger for å få slutt på.

s-350

014524

Over generasjonskløfta

s-351

014525

- Eg har fått sterke bokmeldingar, men viktigare er at det er selt 150.000 eksemplar i det vesle landet mitt, og reaksjonane er uavhengige av den politiske ståstaden elles.

s-352

014526

Romanen råkar eit folk som er i ferd med å fryse fast - å bli « fossilert » - gjennom å sile bort den halvdelen av røyndomen som ikkje svarar til biletet dei har vant seg til med - og som opplever eit menneske som gjev seg sjølv den fridomen å ha ein frigjerande verknad på dei.

s-353

014527

- To generasjonar pregar romanen.

s-354

014528

Opplever du ei veksande generasjonskløft i det israelske samfunnet?

s-355

014529

- I høg grad, dei unge vert meir og meir apatiske, dei tek den politiske stoda slik ho er for gjeven, og trur ikkje på noko alternativ.

s-356

014530

Dei veit mindre og mindre om kva som hender, og vi har fått ein tredje generasjon av ulovlege busetjarar som ikkje kjenner noko anna liv.

s-357

014531

Slik er stoda, og med den politiske leiarskapen vi har i dag, kan det ende med uboteleg skade.

s-358

014532

Om noko har vorte betre i Israel, gjeld det ikkje leiarane våre, som berre nører opp under gammal angst.

s-359

014533

Den vegen gjekk det også med palestinarane som utvikla meir og meir ekstremistiske metodar gjennom sjølvmordaksjonane, eit frykteleg mistak som har skadd dei sidan.

s-360

014534

FN-sporet

s-361

014535

- Kva rolle kan den palestinske framstøyten andsynes FN spele?

s-362

014536

- Israel bør vere den første til å røyste for godkjenning av Palestina og støtte medlemskap i FN.

s-363

014537

Det er ein ikkje-valdeleg og synleg måte å gjere det på frå den palestinske sjølvstyremakta.

s-364

014538

Om det ikkje fører til store endringar med det same, ville det vere ein viktig bodskap til palestinarane om at det internasjonale samfunnet bryr seg.

s-365

014539

Eg skulle også sett at det hadde kome i stand tingingar mellom partane, og at president Obama kunne leie an i den prosessen, men slik både Israel og USA har stelt seg i denne saka, er ikkje utsiktene gode.

s-366

014540

At Israel som er ein demokratisk stat og medlem av FN, okkuperer ein annan og trugar med sanksjonar i høve han vil inn i FN, er utoleleg.

s-367

014541

- Kva kan den demokratiske oppreisten i arabarstatar som Egypt, Libya og Tunisia ha å seie?

s-368

014542

- Eg vonar dei vil oppleve å bli demokratiske.

s-369

014543

Det har ikkje hendt enno, men som israelar ønskjer eg sjølvsagt å ha demokratiske granneland også.

s-370

014544

Men det har hendt noko i Israel denne sommaren ifrå juni til september og som er lite kjent.

s-371

014545

Det har vore store demonstrasjonar for større sosial rettferd, mot sosial ulikskap.

s-372

014546

Det var ingen slagord retta mot israelsk busetjingspolitikk eller om palestinaspørsmålet, men som israelar ser eg likevel teikn på sosial oppvakning i ein elles forsteina politisk situasjon.

s-373

014547

- Dei første israelske reaksjonane på oppreistane var prega av redsle.

s-374

014548

Det var mykje enklare før då det berre var éin einskild diktator å halde seg til, ein Mubarak, ein Gaddafi.

s-375

014549

Israel var redd for fredsavtalen med Egypt.

s-376

014550

Men den store utfordringa for det internasjonale samfunnet no er at statane som før stod på god fot med diktatorane, må halde seg til dei verkelege ønska til folket, der dei gamle herskarane dei stod på god fot med, er borte.

s-377

014551

- Kva tankar gjer du deg om den siste fangeutvekslinga mellom Israel og Palestina?

s-378

014552

- Eg unner både den israelske soldaten og dei palestinske fangane ein nyvunnen fridom, men det er også del av eit politisk spel, ei fjør i hatten for Netanyahu, ei anna til leiarane i Gaza.

s-379

014553

I denne saka tener den israelske fangen begge sider, og eg er redd det leier merksemda bort frå det store spørsmålet.

s-380

014554

Vi kan snøgt oppleve ei ny kidnapping med tilsvarande reaksjonar frå Israel, om nokon ser seg tent med det, seier Grossman.

s-381

014555

Av fleire har han fått spørsmålet om kva han meiner om dei som oppmodar til kulturell og akademisk boikott av Israel.

s-382

014556

- Eg er like kritisk mot den ulovlege israelske blokaden av Gaza som eg fordømmer det israelske åtaket på Gaza-flotiljen i internasjonalt farvatn i fjor, der fleire om bord i båten vart drepne.

s-383

014557

Eg meiner også at sanksjonane mot Iran har vore meir til skade enn til gagn.

s-384

014558

Det vi treng no, er ikkje fleire måtar å kvesse til striden på.

s-385

014559

Den einaste farbare vegen vidare er gjennom dialog.

s-386

014560

Fri og leiken fotofeminist

s-387

014561

Utan hatt eller lue på det kortklipte hovudet sitt skilde fotograf Marie Høeg seg ut frå mengda da ho promenerte i Horten kring førre hundreårsskifte.

s-388

014562

Polarhelt:

s-389

014563

Medan Nansen hadde heile nasjonen bak seg, hadde Marie Høeg det meste av nasjonen mot seg i ein kamp som har vart i over hundre år og som framleis pågår.

s-390

014564

På botnen av ei eske, i ein låve ein stad på Austlandet, vart det funne om lag førti glasnegativ merkte «privat».

s-391

014565

Eska dei låg i, stamma frå eit fotoatelier i Horten med namnet «Berg og Høeg», som hadde sitt virke kring år 1900.

s-392

014566

Fleire av dei viser ei ung og lite sjølvhøgtidleg kvinne, som leikar seg i ulike roller.

s-393

014567

Kvinna på bileta heiter Marie Høeg, ho var fotograf og kvinneaktivist.

s-394

014568

Bak kameraet står ei anna kvinne, kompanjongen og sambuaren Bollette Berg.

s-395

014569

Bileta, som er heilt unike i norsk samanheng, er i dag trygt forvarde på Preus Museum i Horten.

s-396

014570

Fotograf og kvinneaktivist

s-397

014571

Marie Høeg (1866 - 1949) frå Langesund og Bollette Berg (1872 - 1944) frå Nannestad kom til Horten i 1895.

s-398

014572

Dei to hadde møtt kvarandre i Finland, der dei begge studerte fotografi.

s-399

014573

I Horten opna dei sitt eige fotoatelier med namnet «Berg og Høeg» og livnærde seg av postkortproduksjon og som portrettfotografar.

s-400

014574

Horten var på den tida hovudbase for marinen i Noreg, og det var såleis stor gjennomtrekk og nok av folk som skulle portretterast.