| s-602
| Iż-żewġt itfal daru jħarsu lejh b'għajnejhom mimlija biża'. |
| s-603
| 'Tinkwetawx,' qalilhom bi tbissima, iżda ma tantx kien ta' sabar, lanqas għalih innifsu. |
| s-604
| Kien jaf x'ser jagħmlulhom, dawn in-nies ma kellhom stonku joqtlu lil ħadd. |
| s-605
| Jista' jkun li lit-tfal jeħduhomlu, jżommuhom hawn, iżda lilu jibagħtuh lura żgur. |
| s-606
| Illum stess. |
| s-607
| Ħamsa u għoxrin kienu wisq għalihom it-tlieta. |
| s-608
| Ma kienx jiddubita miż-żewġt itfal, kienu wrewh diġà xi jsarrfu. |
| s-609
| Iżda mhux kontra ħamsa u għoxrin f'daqqa. |
| s-610
| Issa nħallihom jaqbduni, x'aktarx jagħmluli xi diskursata l-Kunsill tad-disgħa ... tat-tmienja issa! ... u jitfgħuni 'il barra. |
| s-611
| Ix-xemx kien għadha kif niżlet xi ftit waqtiet ilu u x-xefaq kien għadu ħamrani. |
| s-612
| Kienu jinsabu fuq Ras il-Pellegrin, moħbija bejn erba' blatiet kbar weqfin, donnhom snien ippuntati telgħin 'il fuq lejn is-sema. |
| s-613
| Ma kellhomx fejn jaħarbu iżjed. |
| s-614
| ' Damjan, Sa-marin, isimgħuni. |
| s-615
| M'għandniex ċans kontrihom illum. |
| s-616
| Ħalluhom jiġu. |
| s-617
| Jasal iż-żmien meta nkunu aktar lesti, u nieħdu lura dak li hu tagħna. |
| s-618
| Issa agħtuni daqqa t'id, żommuni ħalli nagħmel ta' bir-ruħi li ma nistax nimxi sew, b'hekk ma jiħdulix dak li ġġilidt għalih. ' |
| s-619
| Damjan u Sa-marin resqu qribu, wieħed kull naħa u straħ magħhom, imbagħad baqgħu jistennew hemm. |
| s-620
| F'daqqa waħda ħass leħen f'moħħu, leħen li kien sar jagħraf u jistmerr. |
| s-621
| ' Oħroġ minn hemm! |
| s-622
| Nafu fejn kiegħed tinħeba, m'għandekx fejn taħrab iżjed. |
| s-623
| Xerridt id-demm fejn katt ma kien nxteredt, żrajt il-mibegħda fejn kien hemm l-imħabba, skejtna l-għira u dewwaktna l-ħażen. |
| s-624
| Oħroġ ja assassin. ' |
| s-625
| Ftit wara, leħen oħxon u qawwi nstema' jidwi mal-blat tal-Ġnejna minn taħthom. |
| s-626
| ' Il-ħin tagħkom wasal. |
| s-627
| Oħorġu fil-beraħ. ' |
| s-628
| Mikiel taptap tnejn fuq spallet it-tfal. |
| s-629
| 'Imxu,' u t-tlieta li huma ħarġu minn wara l-blata wieqfa li kienet qed taħbihom. |
| s-630
| Waqfu hemm jistennew. |
| s-631
| Mingħajr ma ntqalet kelma oħra, il-ħamsa u għoxrin għassies daru dawra mejt magħhom u bla kliem u bla sliem ġagħluhom jimxu 'l isfel lejn il-wied, minn fejn bdew telgħin bil-mod il-mod lejn Wied is-Santi. |
| s-632
| Baqgħu mexjin għalkemm kien beda jidlam, b'Mikiel miexi bejn Damjan u Sa-marin izappap. |
| s-633
| Il-qamar tela' nofsu mixgħul, nofsu mudlam, u fid-dawl fiddien tiegħu imxew fis-skiet lejn Ħaġar Qim. |
| s-634
| Fuq barra tal-Maqdes l-għassiesa waqfu, imbagħad ħames għassiesa daħħlu lil Mikiel ġewwa ċirku tal-ġebel impoġġi fl-art, kull ġebla tiddi lewn il-qamar, u waqa' għarkupptejh fin-nofs taċ-ċirku. |
| s-635
| Iż-żewġt itfal ħarbu minn idejn l-għassiesa l-oħra li kienu waqfu barra u daħlu fiċ-ċirku maġenbu. |
| s-636
| ' Damjan, Sa-marin, ejjew lura. |
| s-637
| Dik mhux il-ħajja li tridu!, ' għajjat Abram. |
| s-638
| Iżda t-tfal kull ma għamlu xenglu tnejn rashom, imbagħad poġġew idejhom fuq spallet Mikiel, biex juruhom x'fiħsiebhom jagħmlu. |
| s-639
| Ix-Xiħ mexa lejn il-Bieb u daħħal il-muftieħ f'postu, imbagħad mexa lura u wieħed mill-għassiesa li kien hemm ġewwa ċ-ċirku dawwar il-muftieħ. |
| s-640
| Dawl qawwi feġġ quddiemhom mis-smewwiet. |
| s-641
| Ix-Xiħ ħares lejhom. |
| s-642
| 'Morru u terġgħux tiġu 'l hawn.' |
| s-643
| 12 - L-ewwel snin bħala għalliem |
| s-644
| Skola: Qisha dar kbira apposta ghat-tfal. |
| s-645
| Dawn kollha jġorru magħhom basket jew bagalja mimlija kotba u pitazzi. |
| s-646
| Darba għaddieli minn moħħi li forsi t-tfal imorru t'dal-post biex jitgħallmu xi haġa. |
| s-647
| Iżda ma jistax ikun. |
| s-648
| Li kieku kien hekk, kieku t-tfal mhumiex daqshekk kattivi magħna l-annimali, storbjużi, arditi u giddibin. |
| s-649
| U jekk tarawhom ħerġin mill-iskola: iwerżqu, jimbuttaw u jiġġieldu, żgur taċċertaw ruħkom li hemm ġew ma jkunu tgħallmu xejn. |
| s-650
| Jien aktar naħseb li t-tfal imorru l-iskola bħala kastig. |
| s-651
| - Il-Ktieb tal-Fenek l-Aħmar |
| s-652
| Xahar u nofs wara l-mewt ta' ommi bdejt ngħallem fl-iskola primarja taż-Żejtun. |
| s-653
| Kont applikajt biex jibagħtuni f'dik l-iskola u ġietni żewġ. |
| s-654
| Mill-grupp li konna studenti flimkien il-Kulleġġ, kienu bagħtu tlieta minna ż-Żejtun: Frans Mercieca, Michael Psaila u jien. |
| s-655
| L-ewwel esperjenza tiegħi fil-klassi xejn ma kienet waħda sabiħa. |
| s-656
| Kienu tawni ngħallem il-klassi 3C (l-ekwivalenti tal-Year 5 tal-lum) u meta ġbart lit-tfal mil-lista li tawni u mort fil-klassi li indikawli, insib li l-kamra kienet art u saqaf. |
| s-657
| Baħħ. |
| s-658
| Wieħed mill-għalliema qalli: 'Issa għid lill-purtinar iġiblek il-bankijiet!' |
| s-659
| Il-Kulleġġ tgħidx kemm kienu jgħidulna li l-ewwel impressjoni tagħna mat-tfal hija kruċjali, li mill-bidu nett jeħtieġ nurihom x'se jkunu l-parametri tagħna, l-ambjent li rridu nibnu... eċċetra eċċetra. |
| s-660
| U jien ħadt lit-tfal ġo klassi vojta! |
| s-661
| Sa ma wasal il-purtinar, ippruvajt inkellimhom ftit, bilwieqfa b'daharhom mal-ħajt tal-klassi. |
| s-662
| Ma nafx jekk kinux ħassew li fil-klassi tiegħi se jsibu ruħhom daharhom mal-ħajt! |
| s-663
| Sa fl-aħħar il-purtinar wasal. |
| s-664
| 'Ħeqq... bankijiet żejda m'għandniex,' qalli malli lemaħ il-klassi battala. |
| s-665
| 'U blackboard u mejda u siġġu u cupboard,' kont pront weġibtu. |
| s-666
| Beda jħokk rasu. |
| s-667
| 'Issa nara mnejn illaqqatlek xi ħaġa,' qalli. |
| s-668
| U tassew kelli klassi tat-tilqit: bankijiet imżegilgin, blackboard ta' qabel il-gwerra, mejda li wiċċha jfakkrek f'mappa tal-underground ta' Londra u gwardarobba b'żewġ ċappetti neqsin. |
| s-669
| Xtaqt kieku xi ħadd mill-Brothers u l-lecturers tal-Kulleġġ kellu jiġi jagħti titwila f'dil-klassi tiegħi. |
| s-670
| Forsi kellu raġun dak ix-xi ħadd li kien qalilna li meta tibda tiffaċċja l-klassi trid tinsa dak kollu li tkun tgħallimt. |
| s-671
| Dik il-ġimgħa stess kont bqajt l-iskola wara l-ħin; tajt passata undercoat lill-blackboard (biex tal-anqas seta' jkun konsistenti ma' ismu), irranġajt iċ-ċappetti tal-gwardarobba, issudajt kif stajt il-bankijiet li kienu ċaqlembuta u ksejt il-mejda tiegħi bil-kartun u brownpaper. |
| s-672
| Din l-operazzjoni bqajt nagħmilha minn żmien għal żmien, għax il-bankijiet kienu dejjem sejrin mill-ħażin għall-agħar. |
| s-673
| Ħafna mit-tfal li kelli dik is-sena kienu fuq ruħhom ġmielhom. |
| s-674
| U jien, moħħi mimli bl-idealiżmi tal-Kulleġġ, xejn ma kont tolleranti. |
| s-675
| Kont irrid kollox kif għandu jkun u meta bdejt nara li m'iniex nilħaq l-għanijiet tiegħi, bosta drabi kont naqta' qalbi. |
| s-676
| Niftakarni ngħid: ' Imma jien x'fettilli sirt għalliem... hawn, imsakkar mat-tfal il-ħin kollu. |
| s-677
| Jekk tħallihom minuta waħidhom imqar sa ma tmur sat-toilet jagħmlu straġi! ' |
| s-678
| Kien hemm waqtiet meta bdejt nikkunsidra serjament li nfittex xogħol ieħor. |
| s-679
| L-unika tama u konsolazzjoni li kelli kienet li forsi xi darba mmur ngħallem fi skola sekondarja biex minflok naħli l-ħin ngħallem ir-Reliġjon, il-Matematika, il-Ġografija, in-Nature Study u s-suġġetti l-oħrajn kollha (li lili qajla kienu jinteressawni), nibda ngħallem biss l-aktar żewġ suġġetti għal qalbi: il-Malti u l-Arti. |
| s-680
| Reno Caruana |
| s-681
| Iżda għalkemm matul din l-ewwel sena tiegħi xejn ma kont kuntent, kien hemm ftit fatturi li kont inħosshom jibbilanċjawli dawn id-dwejjaq. |
| s-682
| Waħda minnhom kienet il-ħbiberija ma' Reno Caruana. |
| s-683
| Lil Reno kont ili li sirt nafu. |
| s-684
| Kien akbar minni xi 10 snin, għamel żmien ħabib ma' ħija Rene u meta konna noqogħdu fid-dar ta' Triq San Piju X, ġieli anki ġie għandna. |
| s-685
| Reno kien bniedem ta' kultura kbira: kien idoqq il-vjola, appassjonat bil-mużika serja, iħobb il-letteratura, jaf l-Esperanto, u fuq kollox bniedem umli u kwiet li dejjem lest jisimgħek. |
| s-686
| Fil-brejk konna nqattgħu ħafna ħin flimkien, nippassiġġaw u nitkellmu fuq dawn is-suġġetti li semmejt. |
| s-687
| Reno introduċieni mal-mużika serja, mas-sinfoniji ta' Beethoven, mal-orgni ta' Bach, ma' Mozart, Ravel, Stravinski, Tchaikovski u l-bqija. |
| s-688
| Sa dak iż-żmien kien mingħalija li l-mużika serja tibda u tispiċċa fl-opra lirika. |
| s-689
| Mhux l-ewwel darba li kien iġibli tapes (open real) ta' xi sinfonija u fil-brejk noqogħdu nisimgħuha flimkien fuq dak it-tape recorder famuż tiegħi. |
| s-690
| Hekk kont smajt għall-ewwel darba l-Ħames Sinfonija ta' Beethoven, fil-klassi tiegħi matul il-brejk, b'Reno b'subgħajh lesti fuq il-buttuna tal-pause biex meta jidhirlu jwaqqaf il-mużika u jikkummentali dwar dak li jkun ġej. |
| s-691
| Bil-mod il-mod jien u Reno sirna ħbieb kbar. |
| s-692
| Meta żżewwiġt bdejna mmorru għand xulxin ta' spiss: fil-Milied, barbikjus fis-sajf, u passiġġati l-Ħdud waranofsinhar. |
| s-693
| X'aktarx konna nkunu grupp ġmielu: Frans Mercieca, Joe Huber (li kont iltqajt miegħu l-kulleġġ meta jien kont freshman u hu senior, u li kien ġie jgħallem it-Taljan fiż-Żejtun), Charles Vella Haber u Vince Piccinino, ilkoll bin-nisa tagħna u t-tfal. |
| s-694
| Reno kellu karattru uniku. |
| s-695
| Minn barra jidher serju, awstier u jġiblek suġġizzjoni, iżda malli jkun fi grupp ta' ħbieb intimi kien jibda jirrakkonta ċ-ċajt bl-istess solennità tipika tiegħu u jaqsam lil kulħadd bid-daħk. |
| s-696
| Dawn sħabi li għadni kemm semmejt żgur jiftakru f'dik l-ikla tal-Milied li konna għamilna fid-dar ta' missieri, meta Reno beda jirrakkontalna ċajta minn tiegħu, li tant kien beda jżewwaqha u jħawwarha li fl-aħħar spiċċajna nitolbuh bil-ħniena biex jieqaf għax kulħadd ħassu sa jaqla' dak kollu li kien kiel. |
| s-697
| Meta kont ippubblikajt il-ktieb ta' poeżiji għat-tfal Dawra Durella u miegħu ppubblikajt ktejjeb ta' notamenti għall-għalliema, kont tlabt lil Reno biex jikkomponili l-mużika għal xi wħud mill-poeżiji. |
| s-698
| U Reno feraħ bil-proposta tiegħi u niftakru jgħidli: ' Bis-saħħa tiegħek erġajt bdejt nikkomponi xi ħaġa. |
| s-699
| Kont qed nibża' li nsejt kif! ' |
| s-700
| Jien u Reno konna morna nitgħallmu l-karozza flimkien għand L-Akkwati taż-Żejtun. |
| s-701
| Reno xi drabi kien jippanikja mix-xejn u dakinhar li morna għat-test kien eċċitat ħafna u spiċċa biex m'għaddiex. |