Universal Dependencies - Latin - ITTB

s-501

test-s501

licet uerum proprie non sit in rebus sed in mente, secundum philosophum, res tamen interdum uera dicitur, secundum quod proprie actum propriae naturae consequitur.

s-502

test-s502

unde auicenna dicit, in sua metaphysica, quod ueritas rei est proprietas esse uniuscuiusque rei quod stabilitum est ei, inquantum talis res nata est de se facere ueram aestimationem, et inquantum propriam sui rationem quae est in mente diuina, imitatur.

s-503

test-s503

sed deus est sua essentia.

s-504

test-s504

ergo, siue de ueritate intellectus loquamur siue de ueritate rei, deus est sua ueritas.

s-505

test-s505

hoc autem confirmatur auctoritate domini de se dicentis, ioan. 14-6:

s-506

test-s506

ego sum uia, ueritas et uita.

s-507

test-s507

quod deus est purissima ueritas.

s-508

test-s508

hoc autem ostenso, manifestum est quod in deo est pura ueritas, cui nulla falsitas uel deceptio admisceri potest.

s-509

test-s509

ueritas enim falsitatem non compatitur: sicut nec albedo nigredinem.

s-510

test-s510

deus autem non solum est uerus, sed est ipsa ueritas.

s-511

test-s511

ergo in eo falsitas esse non potest.

s-512

test-s512

amplius.

s-513

test-s513

intellectus non decipitur in cognoscendo quod quid est: sicut nec sensus in proprio sensibili.

s-514

test-s514

omnis autem cognitio diuini intellectus se habet ad modum intellectus cognoscentis quod quid est, ut ostensum est.

s-515

test-s515

impossibile est igitur in diuina cognitione errorem siue deceptionem aut falsitatem esse.

s-516

test-s516

praeterea.

s-517

test-s517

intellectus in primis principiis non errat, sed in conclusionibus interdum, ad quas ex principiis primis ratiocinando procedit.

s-518

test-s518

intellectus autem diuinus non est ratiocinatiuus aut discursiuus, ut supra ostensum est.

s-519

test-s519

non igitur potest esse in ipso falsitas aut deceptio.

s-520

test-s520

item.

s-521

test-s521

quanto aliqua uis cognoscitiua est altior, tanto eius proprium obiectum est uniuersalius, plura sub se continens:

s-522

test-s522

unde illud quod uisus cognoscit per accidens, sensus communis aut imaginatio apprehendit ut sub proprio obiecto contentum.

s-523

test-s523

sed uis diuini intellectus est in fine sublimitatis in cognoscendo.

s-524

test-s524

ergo omnia cognoscibilia comparantur ad ipsum sicut cognoscibilia proprie et per se et non secundum accidens.

s-525

test-s525

in talibus autem uirtus cognoscitiua non errat.

s-526

test-s526

in nullo igitur cognoscibili possibile est diuinum intellectum errare.

s-527

test-s527

amplius.

s-528

test-s528

uirtus intellectualis est quaedam perfectio intellectus in cognoscendo.

s-529

test-s529

secundum autem uirtutem intellectualem non contingit intellectum falsum dicere, sed semper uerum:

s-530

test-s530

uerum enim dicere est bonus actus intellectus, uirtutis autem est actum bonum reddere.

s-531

test-s531

sed diuinus intellectus perfectior est per suam naturam quam intellectus humanus per habitum uirtutis:

s-532

test-s532

est enim in fine perfectionis.

s-533

test-s533

relinquitur igitur quod in intellectu diuino non potest esse falsitas.

s-534

test-s534

adhuc.

s-535

test-s535

scientia intellectus humani a rebus quodammodo causatur:

s-536

test-s536

unde prouenit quod scibilia sunt mensura scientiae humanae;

s-537

test-s537

ex hoc enim uerum est quod intellectu diiudicatur, quia res ita se habet, et non e conuerso.

s-538

test-s538

intellectus autem diuinus per suam scientiam est causa rerum.

s-539

test-s539

unde oportet quod scientia eius sit mensura rerum: sicut ars est mensura artificiatorum quorum in tantum perfectum est inquantum concordat.

s-540

test-s540

talis igitur est comparatio intellectus diuini ad res qualis rerum ad intellectum humanum.

s-541

test-s541

falsitas autem causata ex inaequalitate intellectus humani et rei non est in rebus, sed in intellectu.

s-542

test-s542

si igitur non esset omnimoda adaequatio intellectus diuini ad res, falsitas esset in rebus, non in intellectu diuino.

s-543

test-s543

nec tamen in rebus est falsitas: quia quantum unumquodque habet de esse, tantum habet de ueritate.

s-544

test-s544

nulla igitur inaequalitas est inter intellectum diuinum et res; nec aliqua falsitas in intellectu diuino esse potest.

s-545

test-s545

item.

s-546

test-s546

sicut uerum est bonum intellectus, ita falsum est malum ipsius:

s-547

test-s547

naturaliter enim appetimus uerum cognoscere et refugimus falso decipi.

s-548

test-s548

malum autem in deo esse non potest, ut probatum est.

s-549

test-s549

non potest igitur in eo esse falsitas.

s-550

test-s550

hinc est quod dicitur rom. 3-4:

s-551

test-s551

est autem deus uerax;

s-552

test-s552

et num. 23-19:

s-553

test-s553

non est deus ut homo, ut mentiatur;

s-554

test-s554

et i ioan. 1-5:

s-555

test-s555

deus lux est et tenebrae in eo non sunt ullae.

s-556

test-s556

quod diuina ueritas est prima et summa ueritas.

s-557

test-s557

ex his autem quae ostensa sunt manifeste habetur quod diuina ueritas sit prima et summa ueritas.

s-558

test-s558

sicut enim est dispositio rerum in esse, ita et in ueritate, ut patet per philosophum, in ii metaph.:

s-559

test-s559

et hoc ideo quia uerum et ens se inuicem consequuntur;

s-560

test-s560

est enim uerum cum dicitur esse quod est uel non esse quod non est.

s-561

test-s561

sed diuinum esse est primum et perfectissimum.

s-562

test-s562

ergo et sua ueritas est prima et summa.

s-563

test-s563

item.

s-564

test-s564

quod per essentiam alicui conuenit, perfectissime ei conuenit.

s-565

test-s565

sed ueritas deo attribuitur essentialiter, ut ostensum est.

s-566

test-s566

sua igitur ueritas est summa et prima ueritas.

s-567

test-s567

praeterea.

s-568

test-s568

ueritas in nostro intellectu ex hoc est quod adaequatur rei intellectae.

s-569

test-s569

aequalitatis autem causa est unitas, ut patet in u metaphysicae.

s-570

test-s570

cum igitur in intellectu diuino sit omnino idem intellectus et quod intelligitur, sua ueritas erit prima et summa ueritas.

s-571

test-s571

amplius.

s-572

test-s572

illud quod est mensura in unoquoque genere, est perfectissimum illius generis:

s-573

test-s573

unde omnes colores mensurantur albo.

s-574

test-s574

sed diuina ueritas est mensura omnis ueritatis.

s-575

test-s575

ueritas enim nostri intellectus mensuratur a re quae est extra animam, ex hoc enim intellectus noster uerus dicitur quod consonat rei:

s-576

test-s576

ueritas autem rei mensuratur ad intellectum diuinum, qui est causa rerum, ut infra probabitur; sicut ueritas artificiatorum ab arte artificis;

s-577

test-s577

tunc enim uera est arca quando consonat arti.

s-578

test-s578

cum etiam deus sit primus intellectus et primum intelligibile, oportet quod ueritas intellectus cuiuslibet eius ueritate mensuretur: si unumquodque mensuratur primo sui generis, ut philosophus tradit, in x metaphysicae.

s-579

test-s579

diuina igitur ueritas est prima, summa et perfectissima ueritas.

s-580

test-s580

rationes uolentium subtrahere deo cognitionem singularium.

s-581

test-s581

sunt autem quidam qui perfectioni diuinae cognitionis singularium notitiam subtrahere nituntur.

s-582

test-s582

ad quod quidem confirmandum septem uiis procedunt.

s-583

test-s583

prima est ex ipsa singularitatis conditione.

s-584

test-s584

cum enim singularitatis principium sit materia signata, non uidetur per aliquam uirtutem immaterialem singularia posse cognosci, si omnis cognitio per quandam assimilationem fiat.

s-585

test-s585

unde et in nobis illae solae potentiae singularia apprehendunt quae materialibus organis utuntur, ut imaginatio et sensus et huiusmodi;

s-586

test-s586

intellectus autem noster, quia immaterialis est, singularia non cognoscit.

s-587

test-s587

multo igitur minus intellectus diuinus singularium est cognoscitiuus, qui maxime a materia recedit.

s-588

test-s588

et sic nullo modo uidetur quod deus singularia cognoscere possit.

s-589

test-s589

secunda est quod singularia non semper sunt.

s-590

test-s590

aut igitur semper scientur a deo: aut quandoque scientur et quandoque non scientur.

s-591

test-s591

primum esse non potest: quia de eo quod non est non potest esse scientia, quae solum uerorum est;

s-592

test-s592

ea autem quae non sunt, uera esse non possunt.

s-593

test-s593

secundum etiam esse non potest: quia diuini intellectus cognitio est omnino inuariabilis, ut ostensum est.

s-594

test-s594

tertia, ex eo quod non omnia singularia de necessitate proueniunt, sed quaedam contingenter.

s-595

test-s595

unde de eis certa cognitio esse non potest nisi quando sunt.

s-596

test-s596

certa enim cognitio est quae falli non potest:

s-597

test-s597

cognitio autem omnis quae est de contingenti, cum futurum est, falli potest;

s-598

test-s598

potest enim euenire oppositum eius quod cognitione tenetur;

s-599

test-s599

si enim non posset oppositum euenire, iam necessarium esset.

s-600

test-s600

unde et de contingentibus futuris non potest esse in nobis scientia, sed coniecturalis aestimatio quaedam.