| s-301
| Eg vaks opp med ein smørsmeltar med per Margarin i på sida av komfyren. |
| s-302
| Det var berre dei fine som brukte melange, det var det han Sverre Worren som selte på Leikong. |
| s-303
| På samvirkelaget hadde dei Per margarin, som kom i desse lange eskene med fem kilo i kvar. |
| s-304
| Mor mi lagra øskja på spiskammerset, og ho hadde ein plastboks som passa perfekt til ein klepp margarin, som ho kalte det. |
| s-305
| Smør var sjelden vare, vi hadde det snautt rundt jul. |
| s-306
| Men tilbake til ballen. |
| s-307
| Er den så spesiell, denne ballen? |
| s-308
| Er den berre vår? |
| s-309
| Svenskane har sin palt. |
| s-310
| Alle som kan sin Emil i Lönneberga har lært om palten til Mor Alma lagar blodpalt når dei har slakta gris, og ulykkelege Emil klarer å velte paltrøra over far sin som ligg og søv førmiddagsluren sin i sengebenken på kjøkkenet. |
| s-311
| Men i Nord-Sverige er det potetpalt som er det vanlege. |
| s-312
| Pitepalt, frå Piteå, er laga med potet, og vert servert med tyttebærsyltetøy og smelta smør. |
| s-313
| I dei sørlege delane av Norrland kallar dei det kams, og det kan vere flatkams, fetkams eller skedkams, alt etter form og innhald. |
| s-314
| I Sør-Sverige treff ein på dei flate, ekle kroppkakene. |
| s-315
| Det er nok mi personlege meining, dette med at dei er ekle, men dei fyller altså ballen med løk saman med flesket, og krydrar med nellik og allehånde. |
| s-316
| Det er så feil som det kan få blitt. |
| s-317
| Sjelden har eg blitt så skuffa som då eg på Gotland fekk servert det som så forførerisk såg ut som potetball, men som smakte som fårerull. |
| s-318
| Fæle greier. |
| s-319
| Svenskane, akkurat som trønderane, grisar ballen til med søte sausar med prim og slikt. |
| s-320
| For oss sunnmøringar så liknar det mest ein formastelse å servere ball som noko søtt, men det er jo eit sørgeleg faktum at ein ikkje skal langt avgarde før ein får ball med sirup, riven brunost, brunostduppe eller til og med sukker og kanel. |
| s-321
| Eg blir kvalm. |
| s-322
| Du finn også ball og variantar av ball lenger ut i Europa. |
| s-323
| Litauen har potetball som nasjonalrett, dei kallar det cepalinai. |
| s-324
| Den vert servert med rømmesaus og bacon. |
| s-325
| Namnet kjem av den zeppelineraktige forma dei lagar ballen i. |
| s-326
| Dess lenger vest i Litauen du kjem, dess større vert ballane, seiest det. |
| s-327
| I Tyskland får du servert klöse eller knödel er tyskerane sitt svar på potetball. |
| s-328
| Du får dei laga både med mjøl, brødsmular, eller slik vi kjenner det, med riven, rå potet. |
| s-329
| Meine Berliner mutti, ei venninne av mor mi som reknar seg som mi mor når eg er i Berlin, serverer alltid klösse når vi kjem, gjerne saman med salt svinekjøt eller gode pølser. |
| s-330
| Ho har også servert oss søte potetknödeln til dessert, med ei sviske i midten, kokt i sukra mjølk. |
| s-331
| I heile aust- og mellom-Europa finn du ulike variantar av raspa potet blanda med mjøl og kokt i kraft eller mjølk. |
| s-332
| I Italia kan du kose deg med gnocchi, det er eigentleg berre ein variant over same tema: |
| s-333
| Poteter, rå eller kokte, blanda med mjøl og krydra med berre salt, viss du er heldig. |
| s-334
| Tilbehøret og serveringsmåten varierer, men vi elskar alle mest den ballen vi vaks opp med, som vi lengta etter då vi sprang oppetter trappa med sekken på ryggen, når vi kjende lukta av ball. |
| s-335
| Men oveting har eg klart å halde meg unna, sjølv om eg har ein onkel som har diplom i oveting. |
| s-336
| Då er det verre med han fyren uti Dimna som eg fekk høyre om. |
| s-337
| Kjerringa hass skulle på sjukehus, og for å vere sikker på at han åt middag kvar dag kokte ho ei panne ball søndagskvelden. |
| s-338
| Mandag for ho på sjukehuset, og då ho kom heimatt på fredag møtte mannen hennar henne med denne helsinga: |
| s-339
| No var det godt du kom heim att, kjæring, eg er heilt hårlause i raua ta all dinnja ballen. |
| s-340
| Velsigna måltid. |
| s-341
| Litt dramatikk i feriedagen |
| s-342
| Fredag byrja mildt og vakkert, med frukost, og min kjære fekk tak i ein billig og fin leigebil med aircondition. |
| s-343
| Han hadde sett seg ut ei jernbane med “scenic view” som han ville ta oss med på, så det passa perfekt. |
| s-344
| Det viste seg at det er to byar som heitte Diakopto, der togreisa skulle starte. |
| s-345
| Skilta nede ved hovudvegen viste til ei avkjørsle til toget, og vi køyrde i veg. |
| s-346
| gps-en på mobilen sendte oss opp på eit fjell, til denne vesle, vakre landsbyen. |
| s-347
| Vi kom oss opp til landsbyen, men der var inga jernbane. |
| s-348
| På kartet var det veldig tydeleg merka ein gul veg som skulle gå i ring, og då køyrde vi denne ringen, eller rettare sagt vi prøvde. |
| s-349
| Landskapet var spektakulært, utruleg vakkert. |
| s-350
| Men plutseleg vart denne vegen til grusveg, og den vart smalare og smalare og brattare og brattare. |
| s-351
| På eit tidspunkt forsto vi ganske enkelt at no må vi snu. |
| s-352
| Men det endte med at bilen spann, og vi seig bakover. |
| s-353
| Vi hadde hjartet i halsen, alle fire, men kjæresten klarte å få oss på rett kjøl, så vi fekk snudd. |
| s-354
| Med tanke på kor langt det var bratt ned i dalen bak oss så er eg glad vi klarte å snu, og glad vi kom oss ned att. |
| s-355
| Eg får framleis høg puls av å tenke på det. |
| s-356
| På bildet ser du eit stykk letta familie som er glad for å ha fått nasa på bilen i rett retning att. |
| s-357
| Så snakka vi med ei hyggeleg dame, og ho viste oss vegen til den rette byen med det same namnet. |
| s-358
| Vi kom fram til togstasjonen, og under over alle under, toget gjekk berre annakvar time, og det var ventande om 15 minutt! |
| s-359
| Vi rakk akkurat å kjøpe billettar til den smalspora Vouraikos Canyon Railway, og handle litt småtteri å spise på toget, og så kom det. |
| s-360
| Turen var heilt fantastisk. |
| s-361
| Det var eit fjellandskap og formasjonar som tok pusten frå oss. |
| s-362
| Eg forstår korleis utlendingane føler det når dei ser Flåmsbanen, men dette var nesten endå villare, og heilt utan turistifisert innpakking. |
| s-363
| Det var berre eit lokaltog, utruleg nok. |
| s-364
| Midtvegs var det eit hotell og ein restaurant midt inne i ei ravine, så viss du drar dit så er det ein god idé å ha eit “avhopp” der. |
| s-365
| Vel tilbake i byen satte vi oss i bilen, og skulle køyre heim. |
| s-366
| Vi vart vist til ein “detour”, det var uråd å kome inn på hovudvegen. |
| s-367
| Vi hadde sett oss ut eit område der vi skulle spise, og køyrde langs stranda for å finne det. |
| s-368
| Vi kom på ein ganske smal veg, og to syklistar dreiv og virra på høgre side, så min kjære køyrde forsiktig og med god margin utanom for ikkje å køyre på dei. |
| s-369
| Plutseleg kom det ein motorsyklist i det vi opplevde som vill fart rett mot oss! |
| s-370
| Det vart front-mot-front-kollisjon, og til alt hell hadde han hjelm og vi køyrde sakte. |
| s-371
| Han stupte i frontruta, og hamna i grillen på vår bil. |
| s-372
| Lårbeinet var tydeleg brukke, og heile høgre fot var heilt lemlesta. |
| s-373
| Vår bil vart nok totalvrak, så tatt i betraktning at vi nesten sto stille (politiet målte 40 cm bremsespor på vår bil, og ni meter på motorsyklisten), så hadde han stor fart. |
| s-374
| Heldigvis var han klar og kunne snakke med dei rundt oss som snakka gresk, så han klarer seg nok. |
| s-375
| Vi fekk ringt etter ambulanse, og politiet kom, stor oppstandelse. |
| s-376
| Den skadde mannen vart frakta til sjukehus, og får vonaleg den hjelpa han treng. |
| s-377
| Vi har det bra, og har debriefa oss imellom, den einaste skaden vi kunne registrere på oss var litt skrubbsår etter sikkerheitsselane, som fungerte som dei skulle, heldigvis. |
| s-378
| Så moralen er: |
| s-379
| Køyr forsiktig, bruk sikkerheitsselar og hjelm om du er på motorsykkel! |
| s-380
| Ovnsbakt kylling med paprikasaus |
| s-381
| Heile, store kyllingar kan ein få kjøpt ganske billig rundt omkring. |
| s-382
| Når dei har ei vekt på 1,4-1,5 kg er det akkurat passe med mat til fire personar. |
| s-383
| Ein slik vart med heim i går, og fekk ein tur i omnen før den kom på bordet. |
| s-384
| Eg kokte kraft på skroget. |
| s-385
| Den brukar eg både i sausen, og det som blir til overs sparer eg og brukar i ei suppe eller i ein saus ein annan dag. |
| s-386
| Slik gjorde eg det: |
| s-387
| Ovnsbakt kylling med paprikasaus |
| s-388
| Ein kylling, ca. 1,5 kg |
| s-389
| Fem raude løkar |
| s-390
| To paprika |
| s-391
| 2 stilkar stangselleri |
| s-392
| Litt purre om du har |
| s-393
| 1 ts pepparkorn |
| s-394
| 1 ts smør |
| s-395
| 1 ts paprika, mild type |
| s-396
| Vatn, salt, peppar og timian |
| s-397
| 3 ss creme fraiche |
| s-398
| Set steikeomnen på 200 grader. |
| s-399
| Del opp kyllingen. |
| s-400
| Skjer filetane av skroget, og del dei og låra i to. |