Universal Dependencies - Latin - ITTB

s-201

test-s201

cuius contrarium supra ostensum est.

s-202

test-s202

item.

s-203

test-s203

cum omne quod est praeter essentiam suam sit causatum ab eo, ut infra ostendetur, necesse est, si formae praedictae extra deum sunt, ab eo causatas esse.

s-204

test-s204

ipse autem est causa rerum per intellectum, ut infra ostendetur.

s-205

test-s205

ergo deum intelligere huiusmodi intelligibilia praeexigitur ordine naturae ad hoc quod huiusmodi intelligibilia sint.

s-206

test-s206

non igitur per hoc deus intelligit multitudinem quod intelligibilia multa per se existunt extra eum.

s-207

test-s207

adhuc.

s-208

test-s208

intelligibile in actu est intellectus in actu: sicut et sensibile in actu est sensus in actu.

s-209

test-s209

secundum uero quod intelligibile ab intellectu distinguitur, est utrumque in potentia, sicut et in sensu patet:

s-210

test-s210

nam neque uisus est uidens actu, neque uisibile uidetur actu, nisi cum uisus informatur uisibilis specie, ut sic ex uisu et uisibili unum fiat.

s-211

test-s211

si igitur intelligibilia dei sunt extra intellectum ipsius, sequetur quod intellectus suus sit in potentia, et similiter intelligibilia ipsius.

s-212

test-s212

et sic indigebit aliquo reducente in actu.

s-213

test-s213

quod est impossibile:

s-214

test-s214

nam hoc esset eo prius.

s-215

test-s215

praeterea.

s-216

test-s216

intellectum oportet esse in intelligente.

s-217

test-s217

non igitur sufficit ponere formas rerum per se existentes extra intellectum diuinum ad hoc quod deus multitudinem rerum intelligat, sed oportet quod sint in ipso intellectu diuino.

s-218

test-s218

ex eisdem etiam rationibus apparet quod non potest poni quod multitudo intelligibilium praedictorum sit in aliquo alio intellectu praeter diuinum, uel animae uel angeli siue intelligentiae.

s-219

test-s219

nam sic intellectus diuinus, quantum ad aliquam suam operationem, dependeret ab aliquo posteriori intellectu.

s-220

test-s220

quod etiam est impossibile.

s-221

test-s221

sicut etiam res in se subsistentes a deo sunt, ita et quae rebus insunt.

s-222

test-s222

unde et ad esse praedictorum intelligibilium in aliquo posteriorum intellectuum praeexigitur intelligere diuinum, per quod deus est causa.

s-223

test-s223

sequetur etiam intellectum diuinum esse in potentia: cum sua intelligibilia non sint ei coniuncta.

s-224

test-s224

sicut etiam unicuique est proprium esse, ita et propria operatio.

s-225

test-s225

non igitur esse potest ut per hoc quod aliquis intellectus ad operandum disponitur, alius operationem intellectualem exequatur, sed ipsemet intellectus apud quem dispositio inuenitur: sicut unumquodque est per essentiam suam, non per essentiam alterius.

s-226

test-s226

per hoc igitur quod intelligibilia multa sunt apud aliquem secundorum intellectuum, non poterit esse quod intellectus primus multitudinem cognoscat.

s-227

test-s227

solutio praemissae dubitationis.

s-228

test-s228

praemissa autem dubitatio faciliter solui potest, si diligenter inspiciatur qualiter res intellectae in intellectu existant.

s-229

test-s229

et ut ab intellectu nostro ad diuini intellectus cognitionem, prout est possibile, procedamus, considerandum est quod res exterior intellecta a nobis in intellectu nostro non existit secundum propriam naturam, sed oportet quod species eius sit in intellectu nostro, per quam fit intellectus in actu.

s-230

test-s230

existens autem in actu per huiusmodi speciem sicut per propriam formam, intelligit rem ipsam.

s-231

test-s231

non autem ita quod ipsum intelligere sit actio transiens in intellectum, sicut calefactio transit in calefactum, sed manet in intelligente:

s-232

test-s232

sed habet relationem ad rem quae intelligitur, ex eo quod species praedicta, quae est principium intellectualis operationis ut forma, est similitudo illius.

s-233

test-s233

ulterius autem considerandum est quod intellectus, per speciem rei formatus, intelligendo format in seipso quandam intentionem rei intellectae, quae est ratio ipsius, quam significat definitio.

s-234

test-s234

et hoc quidem necessarium est:

s-235

test-s235

eo quod intellectus intelligit indifferenter rem absentem et praesentem, in quo cum intellectu imaginatio conuenit;

s-236

test-s236

sed intellectus hoc amplius habet, quod etiam intelligit rem ut separatam a conditionibus materialibus, sine quibus in rerum natura non existit; et hoc non posset esse nisi intellectus sibi intentionem praedictam formaret.

s-237

test-s237

haec autem intentio intellecta, cum sit quasi terminus intelligibilis operationis, est aliud a specie intelligibili quae facit intellectum in actu, quam oportet considerari ut intelligibilis operationis principium: licet utrumque sit rei intellectae similitudo.

s-238

test-s238

per hoc enim quod species intelligibilis quae est forma intellectus et intelligendi principium, est similitudo rei exterioris, sequitur quod intellectus intentionem formet illi rei similem: quia quale est unumquodque, talia operatur.

s-239

test-s239

et ex hoc quod intentio intellecta est similis alicui rei, sequitur quod intellectus, formando huiusmodi intentionem, rem illam intelligat.

s-240

test-s240

intellectus autem diuinus nulla alia specie intelligit quam essentia sua, ut supra ostensum est.

s-241

test-s241

sed tamen essentia sua est similitudo omnium rerum.

s-242

test-s242

per hoc ergo sequitur quod conceptio intellectus diuini, prout seipsum intelligit, quae est uerbum ipsius, non solum sit similitudo ipsius dei intellecti, sed etiam omnium quorum est diuina essentia similitudo.

s-243

test-s243

sic ergo per unam speciem intelligibilem, quae est diuina essentia, et per unam intentionem intellectam, quae est uerbum diuinum, multa possunt a deo intelligi.

s-244

test-s244

qualiter diuina essentia una et simplex sit propria similitudo omnium intelligibilium.

s-245

test-s245

sed rursus difficile uel impossibile alicui uideri potest quod unum et idem simplex, ut diuina essentia, sit propria ratio siue similitudo diuersorum.

s-246

test-s246

nam, cum diuersarum rerum sit distinctio ratione propriarum formarum, quod alicui secundum propriam formam simile fuerit, alteri necesse est ut dissimile inueniatur.

s-247

test-s247

secundum uero quod diuersa aliquid commune habent, nihil prohibet ea similitudinem unam habere, sicut homo et asinus inquantum sunt animalia.

s-248

test-s248

ex quo sequetur quod deus de rebus propriam cognitionem non habeat, sed communem:

s-249

test-s249

nam secundum modum quo similitudo cogniti est in cognoscente, sequitur cognitionis operatio, sicut et calefactio secundum modum caloris;

s-250

test-s250

similitudo enim cogniti in cognoscente est sicut forma qua agitur.

s-251

test-s251

oportet igitur, si deus de pluribus propriam cognitionem habet, quod ipse sit propria ratio singulorum.

s-252

test-s252

quod qualiter sit inuestigandum est.

s-253

test-s253

ut enim philosophus dicit, in uiii metaph., formae et definitiones rerum, quae eas significant, sunt similes numeris.

s-254

test-s254

nam in numeris, una unitate addita uel subtracta, species numeri uariatur: ut patet in binario et ternario.

s-255

test-s255

similiter autem est et in definitionibus:

s-256

test-s256

nam una differentia addita uel subtracta uariat speciem;

s-257

test-s257

substantia enim sensibilis absque rationali, et rationali addito, specie differt.

s-258

test-s258

in his autem quae in se multa continent, non sic se habet intellectus ut natura.

s-259

test-s259

nam ea quae ad esse alicuius rei requiruntur illius rei natura diuisa esse non patitur:

s-260

test-s260

non enim remanebit animalis natura si a corpore anima subtrahatur.

s-261

test-s261

intellectus uero ea quae sunt in esse coniuncta, interdum disiunctim accipere potest, quando unum eorum in alterius rationem non cadit.

s-262

test-s262

et per hoc in ternario potest considerare binarium tantum; et in animali rationali id quod est sensibile tantum.

s-263

test-s263

unde intellectus id quod plura complectitur potest accipere ut propriam rationem plurimorum, apprehendendo aliqua illorum absque aliis.

s-264

test-s264

potest enim accipere denarium ut propriam rationem nouenarii, una unitate subtracta; et similiter ut propriam rationem singulorum numerorum infra inclusorum.

s-265

test-s265

similiter etiam in homine accipere potest proprium exemplar animalis irrationalis inquantum huiusmodi, et singularum specierum eius, nisi aliquas differentias adderent positiuas.

s-266

test-s266

propter hoc quidam philosophus, clemens nomine, dixit quod nobiliora in entibus, sunt minus nobilium exemplaria.

s-267

test-s267

diuina autem essentia in se nobilitates omnium entium comprehendit, non quidem per modum compositionis, sed per modum perfectionis, ut supra ostensum est.

s-268

test-s268

forma autem omnis, tam propria quam communis, secundum id quod aliquid ponit, est perfectio quaedam:

s-269

test-s269

non autem imperfectionem includit nisi secundum quod deficit a uero esse.

s-270

test-s270

intellectus igitur diuinus id quod est proprium unicuique in essentia sua comprehendere potest, intelligendo in quo eius essentiam imitetur, et in quo ab eius perfectione deficit unumquodque:

s-271

test-s271

utpote, intelligendo essentiam suam ut imitabilem per modum uitae et non cognitionis, accipit propriam formam plantae;

s-272

test-s272

si uero ut imitabilem per modum cognitionis et non intellectus, propriam formam animalis; et sic de aliis.

s-273

test-s273

sic igitur patet quod essentia diuina, inquantum est absolute perfecta, potest accipi ut propria ratio singulorum.

s-274

test-s274

unde per eam deus propriam cognitionem de omnibus habere potest.

s-275

test-s275

quia uero propria ratio unius distinguitur a propria ratione alterius; distinctio autem est pluralitatis principium: oportet in intellectu diuino distinctionem quandam et pluralitatem rationum intellectarum considerare, secundum quod id quod est in intellectu diuino est propria ratio diuersorum.

s-276

test-s276

unde, cum hoc sit secundum quod deus intelligit proprium respectum assimilationis quam habet unaquaeque creatura ad ipsum, relinquitur quod rationes rerum in intellectu diuino non sint plures uel distinctae nisi secundum quod deus cognoscit res pluribus et diuersis modis esse assimilabiles sibi.

s-277

test-s277

et secundum hoc augustinus dicit quod deus alia ratione facit hominem et alia equum; et rationes rerum pluraliter in mente diuina esse dicit.

s-278

test-s278

in quo etiam aliqualiter saluatur platonis opinio ponentis ideas, secundum quas formarentur omnia quae in rebus materialibus existunt.

s-279

test-s279

quod deus omnia simul intelligit.

s-280

test-s280

ex his autem ulterius apparet quod deus omnia simul intelligit.

s-281

test-s281

intellectus enim noster simul multa actu intelligere non potest, quia, cum intellectus in actu sit intellectum in actu, si plura simul actu intelligeret, sequeretur quod intellectus simul esset plura secundum unum genus, quod est impossibile.

s-282

test-s282

dico autem secundum unum genus: quia nihil prohibet idem subiectum informari diuersis formis diuersorum generum, sicut idem corpus est figuratum et coloratum.

s-283

test-s283

species autem intelligibiles, quibus intellectus formatur ad hoc quod sit ipsa intellecta in actu, omnes sunt unius generis:

s-284

test-s284

habent enim unam rationem essendi secundum esse intelligibile, licet res quarum sunt species in una essendi non conueniant ratione;

s-285

test-s285

unde nec contrariae sunt per contrarietatem rerum quae sunt extra animam.

s-286

test-s286

et inde est quod, quando aliqua multa accipiuntur quocumque modo unita, simul intelliguntur:

s-287

test-s287

simul enim intelligit totum continuum, non partem post partem; et similiter simul intelligit propositionem, non prius subiectum et postea praedicatum; quia secundum unam totius speciem omnes partes cognoscit.

s-288

test-s288

ex his igitur accipere possumus quod quaecumque plura una specie cognoscuntur, simul possunt intelligi.

s-289

test-s289

omnia autem quae deus cognoscit, una specie cognoscit, quae est sua essentia.

s-290

test-s290

omnia igitur simul intelligere potest.

s-291

test-s291

item.

s-292

test-s292

uis cognoscitiua non cognoscit aliquid actu nisi adsit intentio:

s-293

test-s293

unde et phantasmata in organo conseruata interdum non actu imaginamur, quia intentio non fertur ad ea;

s-294

test-s294

appetitus enim alias potentias in actum mouet in agentibus per uoluntatem.

s-295

test-s295

multa igitur ad quae simul intentio non fertur, non simul intuemur.

s-296

test-s296

quae autem oportet sub una intentione cadere, oportet simul esse intellecta:

s-297

test-s297

qui enim comparationem duorum considerat, intentionem ad utrumque dirigit et simul intuetur utrumque.

s-298

test-s298

omnia autem quae sunt in diuina scientia sub una intentione necesse est cadere.

s-299

test-s299

intendit enim deus suam essentiam perfecte uidere.

s-300

test-s300

quod est uidere ipsam secundum totam uirtutem suam, sub qua omnia concluduntur.