Universal Dependencies - Western Armenian - ArmTDP

s-1

fiction-000J-000101C5

Ա.

A.

s-2

fiction-000J-000201C6

Գիշեր էր, նոյեմբերի տրտում ու խոնաւ գիշեր, որուն մթութեանը մէջ ընկղմուած էր Բերայի Մեծ Փողոցը իր քարաշէն ու բազմայարկ ապարանքներովը:

Gišer ēr, noyemberi trtowm ow xonaw gišer, orown mt’owt’eanë mēǰ ënkġmowaç ēr Berayi Meç P’oġoc’ë ir k’arašēn ow bazmayark aparank’nerovë.

s-3

fiction-000J-000201C7

Փոշիի պէս բարակ ու ասեղի պէս սուր անձրեւ մը կու գար ու կը լուար ամայի եւ թափուր քարայատակը:

P’ošii pēs barak ow aseġi pēs sowr anjrew më kow gar ow kë lowar amayi ew t’ap’owr k’arayatakë.

s-4

fiction-000J-000201C8

Կալաթա Սէրայի պահականոցին դէմ, երկու կառապան` յապաղած անցորդ մը գտնելէ յուսաբեկ` ցուրտէն պատսպարուելու համար իրենց կառքին մէջ կը մրափէին:

Kalat’a Sērayi pahakanoc’in dēm, erkow kaṙapan, yapaġaç anc’ord më gtnelē yowsabek, c’owrtēn patsparowelow hamar irenc’ kaṙk’in mēǰ kë mrap’ēin.

s-5

fiction-000J-000201C9

Մարդ չկար ու այդ աղմկալից փողոցի ժխորէն ուրիշ բան չէր մնացեր, բայց եթէ առջի իրիկուընէ ի վեր տեղացող անձրեւին անընդհատ ձայնը իր յուսահատական միօրինակութեամբը:

Mard čkar ow ayd aġmkalic’ p’oġoc’i žxorēn owriš ban čēr mnac’er, bayc’ et’ē aṙǰi irikowënē i ver teġac’oġ anjrewin anëndhat jaynë ir yowsahatakan miòrinakowt’eambë.

s-6

fiction-000J-000201CA

Հեռուէ հեռու, ուղիղ ու լայն ճամբուն բոլոր երկայնութեամբը, մութին մէջ կը տեսնուէր շարք մը կարմիր ու արիւնագոյն կէտերու` որոնք կազերուն տամուկ ու դողդոջուն լոյսերն էին:

Heṙowē heṙow, owġiġ ow layn č̣ambown bolor erkaynowt’eambë, mowt’in mēǰ kë tesnowēr šark’ më karmir ow ariwnagoyn kēterow, oronk’ kazerown tamowk ow doġdoǰown loysern ēin.

s-7

fiction-000J-000301CB

Քազինօները, քաֆէ շանթանները եւ ուրիշ զբօսավայրերը շատոնց գոցուած էին. անոնց տեղ, հոս` մսավաճառի, հոն` կաթնավաճառի խանութ մը իր դուռը կը բանար, եւ մութուն ելլելու վարժուող այս խանութպաններու աշկերտները` դեռ նոր արթնցած, կէս քուն, կէս արթուն, կանթեղի լոյսով գիշերէն կ՚սկսէին իրենց օրական աշխատութիւնը:

K’azinònerë, k’afē šant’annerë ew owriš zbòsavayrerë šatonc’ goc’owaç ēin. anonc’ teġ, hos, msavač̣aṙi, hon, kat’navač̣aṙi xanowt’ më ir dowṙë kë banar, ew mowt’own ellelow varžowoġ ays xanowt’pannerow aškertnerë, deṙ nor art’nc’aç, kēs k’own, kēs art’own, kant’eġi loysov gišerēn k,sksēin irenc’ òrakan ašxatowt’iwnë.

s-8

fiction-000J-000401CC

Ձայն ձուն չկար դեռ ու գիշերապահը տասներկու կը զարնէր փողոցին հնչուն մայթին վրայ:

Jayn jown čkar deṙ ow gišerapahë tasnerkow kë zarnēr p’oġoc’in hnčown mayt’in vray.

s-9

fiction-000J-000401CD

Պատի մը տակ, մարդ մը` անշուշտ խաղատան մը մէջ ունեցածը չունեցածը կորսնցնելէ ետքը, կծկտած էր լուսնալուն սպասելով, պառկելու տեղ մը գտնելէ յուսակտուր, վասն զի այս հիւրընկալ փողոցը ստակ չունեցողներուն համար չէ:

Pati më tak, mard më, anšowšt xaġatan më mēǰ ownec’açë čownec’açë korsnc’nelē etk’ë, kçktaç ēr lowsnalown spaselov, paṙkelow teġ më gtnelē yowsaktowr, vasn zi ays hiwrënkal p’oġoc’ë stak čownec’oġnerown hamar čē.

s-10

fiction-000J-000401CE

Ասդին անդին քուրջեր հաւաքող մարդիկ, լապտեր մը ձեռքերնին, լռիկ ու գլխահակ, իրենց ուսի կողովը կը լեցնէին:

Asdin andin k’owrǰer hawak’oġ mardik, lapter më jeṙk’ernin, lṙik ow glxahak, irenc’ owsi koġovë kë lec’nēin.

s-11

fiction-000J-000501CF

Բայց հետզհետէ մութը իր խստութիւնը կը կորսնցնէր, Կալաթա Սէրայէն վար վաճառատուններուն մէջ ձայներ կը լսուէին ու քիչ քիչ անցորդներ երեւան կ՚ելլէին փողոցին մէջ:

Bayc’ hetzhetē mowt’ë ir xstowt’iwnë kë korsnc’nēr, Kalat’a Sērayēn var vač̣aṙatownnerown mēǰ jayner kë lsowēin ow k’ič k’ič anc’ordner erewan k,ellēin p’oġoc’in mēǰ.

s-12

fiction-000J-000501CG

Բանջարեղէններով ու կաթի ամաններով բեռնաւորուած ձիեր հանդարտաքայլ կու գային, կ՚անցնէին վիզերնուն կապուած զանգակներուն ձայնովը արթնցնելով քարուկիր շէնքերուն արձագանգը:

Banǰareġēnnerov ow kat’i amannerov beṙnaworowaç jier handartak’ayl kow gayin, k,anc’nēin vizernown kapowaç zangaknerown jaynovë art’nc’nelov k’arowkir šēnk’erown arjagangë.

s-13

fiction-000J-000601CH

Հիմա ա՛լ լուսնալու մօտ էր ու Բերայի տուները կը ճշդուէին ստուերամած հորիզոնին վրայ. ձայները երթալով կը շատնային. խանութներու երկաթէ փեղկերը կը շարժէին. կանուխ ելլող սպասաւորներ, պահապաններ, փեղկին մէջ բացուած դռնակէն դուրս կ՚ելլէին ու վաճառատուններու առջեւի սալաքարերը կը մաքրէին խանութին ներսը աւլելէ վերջը. բոկեղ, կաթ ու սալէպ վաճառողներ պոռալով կ՚սկսէին իրենց առտուան առուտուրը, այդ ծառաներուն, բեռնակիրներուն ու պահապաններուն բերելով աժան գինով նախաճաշ մը.

Hima a՛l lowsnalow mòt ēr ow Berayi townerë kë č̣šdowēin stoweramaç horizonin vray. jaynerë ert’alov kë šatnayin. xanowt’nerow erkat’ē p’eġkerë kë šaržēin. kanowx elloġ spasaworner, pahapanner, p’eġkin mēǰ bac’owaç dṙnakēn dowrs k,ellēin ow vač̣aṙatownnerow aṙǰewi salak’arerë kë mak’rēin xanowt’in nersë awlelē verǰë. bokeġ, kat’ ow salēp vač̣aṙoġner poṙalov k,sksēin irenc’ aṙtowan aṙowtowrë, ayd çaṙanerown, beṙnakirnerown ow pahapannerown berelov ažan ginov naxač̣aš më.

s-14

fiction-000J-000601CI

«բարի լոյս»եր կը փոխանակուէին դրացի մարդոց մէջ:

«bari loys»er kë p’oxanakowēin drac’i mardoc’ mēǰ.

s-15

fiction-000J-000701CJ

Բ.

B.

s-16

fiction-000J-000801CK

Մութին հետ ելաւ Մարտիրոս. խանութը աւլեց, առջի օրուընէ անկարգ թողուած տուփերն ու ծրարները տեղը դրաւ, վաճառատան մեծ ապակին սրբեց ու երկաթեայ փեղկերը բացաւ:

Mowt’in het elaw Martiros. xanowt’ë awlec’, aṙǰi òrowënē ankarg t’oġowaç towp’ern ow çrarnerë teġë draw, vač̣aṙatan meç apakin srbec’ ow erkat’eay p’eġkerë bac’aw.

s-17

fiction-000J-000801CL

Քիչ մը վերջը ա՛լ բոլորովին լուսցած էր, գործաւորներ, արհեստաւորներ, ամեն ազգէ ու ամեն կարգէ, Պոլիս կը դիմէին ու Մեծ Փողոցը կը զարթնուր, կը շարժէր այս անցուդարձով. կամաց կամաց խանութները կը բացուէին, ապակիները կը մաքրուէին, գրագիրներ իրենց պաշտօնին, կար կարող աղջիկներ իրենց գործին գլուխը կու գային:

K’ič më verǰë a՛l bolorovin lowsc’aç ēr, gorçaworner, arhestaworner, amen azgē ow amen kargē, Polis kë dimēin ow Meç P’oġoc’ë kë zart’nowr, kë šaržēr ays anc’owdarjov. kamac’ kamac’ xanowt’nerë kë bac’owēin, apakinerë kë mak’rowēin, gragirner irenc’ paštònin, kar karoġ aġǰikner irenc’ gorçin glowxë kow gayin.

s-18

fiction-000J-000901CM

Առտու էր:

Aṙtow ēr.

s-19

fiction-000J-000A01CN

Վեց ամսէ ի վեր այս մաղազային մէջ կ՚աշխատէր իր հօրեղբօրը տեղ, որ տասը տարի իբրեւ բեռնակիր ու պահապան ծառայելէ վերջ հայրենիք վերադարձած էր, Մարտիրոսը թողլով իր տեղը:

Vec’ amsē i ver ays maġazayin mēǰ k,ašxatēr ir hòreġbòrë teġ, or tasë tari ibrew beṙnakir ow pahapan çaṙayelē verǰ hayrenik’ veradarjaç ēr, Martirosë t’oġlov ir teġë.

s-20

fiction-000J-000B01CO

Տասնըինը տարու կար չկար. բարձրահասակ ու մենծ մենծի էր, ինչպէս կ՚ըսէին կիները, բայց իր թուխ ու գեղեցիկ դէմքը պատանութեան փափկութիւնը կը պահէր առնական դրոշմը առնելով հանդերձ. սեւահեր ու սեւաչուի էր. քաղցր, վեհերոտ եւ տղայական բան մը ունէր իր նայուածքը. լայն ու դուրս ցցուած կուրծքը իր հզօր ու հպարտ իրանին բոլոր առաւելութիւնները ցոյց կու տար:

Tasnëinë tarow kar čkar. barjrahasak ow menç mençi ēr, inčpēs k,ësēin kinerë, bayc’ ir t’owx ow geġec’ik dēmk’ë patanowt’ean p’ap’kowt’iwnë kë pahēr aṙnakan drošmë aṙnelov handerj. sewaher ow sewačowi ēr. k’aġc’r, veherot ew tġayakan ban më ownēr ir nayowaçk’ë. layn ow dowrs c’c’owaç kowrçk’ë ir hzòr ow hpart iranin bolor aṙawelowt’iwnnerë c’oyc’ kow tar.

s-21

fiction-000J-000B01CP

Կապոյտ չուխայէ ձեռք մը հագուստ շինել տուեր էին իրեն, որ աղէկ կը վայլէր իր կորովի ու առոյգ մարմնին. ջլապինդ բազուկները հազուագիւտ ոյժ մը պէտք էին ունենալ, մինչդեռ կարճ ու ամփոփ փոխանին զանգապանը ազդրերուն հարուստ ու բարեձեւ լեցունութիւնը կը հաստատէր:

Kapoyt čowxayē jeṙk’ më hagowst šinel tower ēin iren, or aġēk kë vaylēr ir korovi ow aṙoyg marmnin. ǰlapind bazowknerë hazowagiwt oyž më pētk’ ēin ownenal, minčdeṙ karč̣ ow amp’op’ p’oxanin zangapanë azdrerown harowst ow barejew lec’ownowt’iwnë kë hastatēr.

s-22

fiction-000J-000C01CQ

Բերայի մէջ նորութիւն մը եղաւ այս նորեկ պահապանը. կիները հիացան ու սքանչացան այս երիտասարդին վրայ, որուն ամչկոտ համեստութիւնը նոր ու կանանց համար միայն հասկնալի հրապոյր մը կու տար իրեն:

Berayi mēǰ norowt’iwn më eġaw ays norek pahapanë. kinerë hiac’an ow sk’ančac’an ays eritasardin vray, orown amčkot hamestowt’iwnë nor ow kananc’ hamar miayn hasknali hrapoyr më kow tar iren.

s-23

fiction-000J-000D01CR

Վաճառատան համար ձգողութեան պատճառ մը եղաւ այս պատանի մարդը. ինքը միայն չհասկցաւ այն հետաքրքիր ու մանրախոյզ նայուածքները, որոնց ենթակայ էր. ամենքը համակրելի կը գտնէին զինքը ու չէին քաշուեր բացէ ի բաց իր երեսին ըսելու այնպիսի անհաւատալի համարձակութեամբ մը, որուն վրայ կը զարմանար:

Vač̣aṙatan hamar jgoġowt’ean patč̣aṙ më eġaw ays patani mardë. ink’ë miayn čhaskc’aw ayn hetak’rk’ir ow manraxoyz nayowaçk’nerë, oronc’ ent’akay ēr. amenk’ë hamakreli kë gtnēin zink’ë ow čēin k’ašower bac’ē i bac’ ir eresin ëselow aynpisi anhawatali hamarjakowt’eamb më, orown vray kë zarmanar.

s-24

fiction-000J-000E01CS

— Ամուսնացա՞ծ ես, կը հարցնէին իրեն ամեն կողմէ:

— Amowsnac’a?ç es, kë harc’nēin iren amen koġmē.

s-25

fiction-000J-000F01CT

Ու հաստատական պատասխանին վրայ, որը կը ցաւէր, որը կը ծիծաղէր. այս Պոլսեցի կիները կատակը կը սիրէին. այնպիսի յիմար բաներ կը տեսնէր, որոնց վրայ հազիւ իր խնդուքը կը զսպէր:

OW hastatakan patasxanin vray, orë kë c’awēr, orë kë çiçaġēr. ays Polsec’i kinerë katakë kë sirēin. aynpisi yimar baner kë tesnēr, oronc’ vray haziw ir xndowk’ë kë zspēr.

s-26

fiction-000J-000G01CU

Առանց բացորոշ բան մը գիտնալու, իր նրբամիտ դրսեցիի բնազդումովը կ՚ըմբռնէր սակայն որ իր նպաստաւոր ընդունելութիւնը աւելի վայելուչ մարմնին կը պարտէր, քան թէ իր աշխատութեանը:

Aṙanc’ bac’oroš ban më gitnalow, ir nrbamit drsec’ii bnazdowmovë k,ëmbṙnēr sakayn or ir npastawor ëndownelowt’iwnë aweli vayelowč marmnin kë partēr, k’an t’ē ir ašxatowt’eanë.

s-27

fiction-000J-000H01CV

«Բռէնթան»ի վաճառատան մէջ առջի օրերը Մարտիրոսի համար ապշութեան, զարմանքի ու սքանչացման օրեր եղան:

«Bṙēnt’an»i vač̣aṙatan mēǰ aṙǰi òrerë Martirosi hamar apšowt’ean, zarmank’i ow sk’ančac’man òrer eġan.

s-28

fiction-000J-000I01D0

Այս բազմայարկ ու փառաւոր շէնքը, իր հազար ու մէկ բաժանումներովը, օձապտոյտ սանդուխներովը, ճոխութեամբը, յաճախորդներու անընդհատ հոսանքովը, պզտիկ, բայց երանելի քաղաքի մը ազդեցութիւնը ունեցաւ իր վրայ:

Ays bazmayark ow p’aṙawor šēnk’ë, ir hazar ow mēk bažanowmnerovë, òjaptoyt sandowxnerovë, č̣oxowt’eambë, yač̣axordnerow anëndhat hosank’ovë, pztik, bayc’ eraneli k’aġak’i më azdec’owt’iwnë ownec’aw ir vray.

s-29

fiction-000J-000J01D1

Առտուընէ մինչեւ իրիկուն ոսկիներու, մէճիտիէներու հնչիւնն էր, որ կու գար դրան մօտ դրուած սեղանին կողմէն, ուր յատուկ պաշտօնեայ մը տոմարներու վրայ ծռած` անհաւատալի գումարներ ժողվելու միայն զբաղած էր:

Aṙtowënē minčew irikown oskinerow, mēč̣itiēnerow hnčiwnn ēr, or kow gar dran mòt drowaç seġanin koġmēn, owr yatowk paštòneay më tomarnerow vray çṙaç, anhawatali gowmarner žoġvelow miayn zbaġaç ēr.

s-30

fiction-000J-000J01D2

Յաճախորդներ, մեծ մասամբ կիներ, համարձակ, երեսնին բաց, ամեն ազգէ, գլխաւորապէս Ֆրէնկներ, մինչեւ անգամ թրքուհիներ ու հայուհիներ, շպարուած ներկուած, միշտ գեղեցիկ ու ա՛լ աւելի գեղեցիկ լինելու հետամուտ` կու գային անվերջանալի պահանջներով վէճերով զբաղեցնելու բոլոր խանութը:

Yač̣axordner, meç masamb kiner, hamarjak, eresnin bac’, amen azgē, glxaworapēs Frēnkner, minčew angam t’rk’owhiner ow hayowhiner, šparowaç nerkowaç, mišt geġec’ik ow a՛l aweli geġec’ik linelow hetamowt, kow gayin anverǰanali pahanǰnerov vēč̣erov zbaġec’nelow bolor xanowt’ë.

s-31

fiction-000J-000K01D3

Ինքը` հոն կանգուն էր, շուարած, բան մը չհասկնալով այս տարօրինակ ու միջազգային լեզուէն զոր կը խօսէին եւ այս առուծախէն, որուն օգտակարութիւնը չէր ըմբռներ:

Ink’ë, hon kangown ēr, šowaraç, ban më čhasknalov ays taròrinak ow miǰazgayin lezowēn zor kë xòsēin ew ays aṙowçaxēn, orown ògtakarowt’iwnë čēr ëmbṙner.

s-32

fiction-000J-000K01D4

Յետոյ ինքն ալ վարժուելով քիչ քիչ այս բուրդէ, մետաքսէ, ասուիէ, շղարշէ, թաւիշէ ծրարներուն զորս մէկ օրէն միւսը, այս կանանց շրջազգեստը դարձած կը տեսնէր, տակաւ առ տակաւ հասկնալով այս ամենը, ֆրանսերէն բառեր շարունակ լսելով ու սորվելով:

Yetoy ink’n al varžowelov k’ič k’ič ays bowrdē, metak’sē, asowiē, šġaršē, t’awišē çrarnerown zors mēk òrēn miwsë, ays kananc’ šrǰazgestë darjaç kë tesnēr, takaw aṙ takaw hasknalov ays amenë, franserēn baṙer šarownak lselov ow sorvelov.

s-33

fiction-000J-000K01D5

Պարապ չէին թողուր զինքը խանութին մէջ, անընդհատ տարուբեր այս բոլոր նիւթերուն մէջ, զորս մէկ տեղէն միւսը կը փոխադրէր մինչեւ իրիկուն:

Parap čēin t’oġowr zink’ë xanowt’in mēǰ, anëndhat tarowber ays bolor niwt’erown mēǰ, zors mēk teġēn miwsë kë p’oxadrēr minčew irikown.

s-34

fiction-000J-000L01D6

Եւ գիշերը, երբ այս բոլոր ժխորը դադրէր ու մինակ մնար ընդարձակ խանութին մէջ, վարանոտ ու հետաքրքիր, կը խառնէր, կը ջանար հասկնալ իր շուրջի բոլոր նիւթերը:

EW gišerë, erb ays bolor žxorë dadrēr ow minak mnar ëndarjak xanowt’in mēǰ, varanot ow hetak’rk’ir, kë xaṙnēr, kë ǰanar hasknal ir šowrǰi bolor niwt’erë.

s-35

fiction-000J-000M01D7

Հոս՝ ֆիլտէքօսէ կամ մետաքսէ կանացի գուլպաներ գոյնզգոյն, բանուած, մինչեւ զիստը ամփոփելու չափ երկայն, որոնց ներդաշնակ շրջագիծը` մարմնի ճշդութեամբ պատկանելու համար ձեւուած էր. անդին ճերմակեղէններ` սպիտակ ու նուրբ վուշէ, որոնց իր համբակ մտքովը գործածութեան տեղ չէր գտներ. շապիկներ` երկար, լայն, թափանցիկ, փրփուր տանթէլներով խառն, որոնք կուրծքը մերկ ձգելու քան թէ ծածկելու համար պատրաստուած էին. ուրիշ ճերմակեղէն հանդերձներ, կարուա՞ծ թէ կարուելիք, չէր գիտեր, վասն զի էն անհրաժեշտ մասերը իրարմէ անջատ ու բաց թողուած կը տեսնուէին. աւելի անդին գլխարկներ, թռչուններով կամ ծաղիկներով զարդարուն, կօշիկներ տարօրինակ ձեւերով, ձեռնոցներ, պախճաւանդներ, ծնրակապեր — այս վերջինները կը ճանչնար հայրենիքէն, եւ զորս երբեմն իր ծունկին վրայ կը փորձէր — վերջապէս հազար խռովիչ ու հեշտաւէտ առարկաներ, մանաւանդ գեղաբոյր փոքրիկ ու զարդարուն շիշեր որոնք իր դրսեցիի դիւրագրգիռ քիթին համար ամենէն ախորժելի էին:

Hos, filtēk’òsē kam metak’sē kanac’i gowlpaner goynzgoyn, banowaç, minčew zistë amp’op’elow čap’ erkayn, oronc’ nerdašnak šrǰagiçë, marmni č̣šdowt’eamb patkanelow hamar jewowaç ēr. andin č̣ermakeġēnner, spitak ow nowrb vowšē, oronc’ ir hambak mtk’ovë gorçaçowt’ean teġ čēr gtner. šapikner, erkar, layn, t’ap’anc’ik, p’rp’owr tant’ēlnerov xaṙn, oronk’ kowrçk’ë merk jgelow k’an t’ē çaçkelow hamar patrastowaç ēin. owriš č̣ermakeġēn handerjner, karowa?ç t’ē karowelik’, čēr giter, vasn zi ēn anhražešt maserë irarmē anǰat ow bac’ t’oġowaç kë tesnowēin. aweli andin glxarkner, t’ṙčownnerov kam çaġiknerov zardarown, kòšikner taròrinak jewerov, jeṙnoc’ner, paxč̣awandner, çnrakaper — ays verǰinnerë kë č̣ančnar hayrenik’ēn, ew zors erbemn ir çownkin vray kë p’orjēr — verǰapēs hazar xṙovič ow heštawēt aṙarkaner, manawand geġaboyr p’ok’rik ow zardarown šišer oronk’ ir drsec’ii diwragrgiṙ k’it’in hamar amenēn axorželi ēin.

s-36

fiction-000J-000N01D8

Բայց վերի յարկը ա՛լ աւելի զարմանքներու կը հանդիպէր. կար կարողներու սենեակին մէջ, մերկ, բոլորովին մերկ կին մը, ո՛չ, կանացի փայտաշէն մարմին մը, ճշմարիտ ու կենդանի կարծուելու չափ ճարտարութեամբ շինուած, իր զմայլած աչքին կը պարզէր, յայտնի լրբութեամբ մը, այն բոլոր թաքուն հրապոյրները, որոնք իր նոր ամուսնացած երիտասարդի տենդագրգիռ արիւնը կը բորբոքէին:

Bayc’ veri yarkë a՛l aweli zarmank’nerow kë handipēr. kar karoġnerow seneakin mēǰ, merk, bolorovin merk kin më, o՛č, kanac’i p’aytašēn marmin më, č̣šmarit ow kendani karçowelow čap’ č̣artarowt’eamb šinowaç, ir zmaylaç ačk’in kë parzēr, yaytni lrbowt’eamb më, ayn bolor t’ak’own hrapoyrnerë, oronk’ ir nor amowsnac’aç eritasardi tendagrgiṙ ariwnë kë borbok’ēin.

s-37

fiction-000J-000N01D9

Ու մինչեւ լոյս չէր քնանար, կանանց մարմնին համար մտածուած, երեւակայուած, ստեղծուած այս բոլոր խօսուն եւ գրգռիչ նիւթերէն շրջապատուած, որոնց բոլորին վրայ, իբրեւ հրաշալի աշխարհի մը մէջ, այդ մերկ կինը` սէգ, խրոխտ, բայց միանգամայն կարծես թէ անձնատուր ըլլալու պատրաստ, կը տիրէր իր մարմնին շլացուցիչ գեղովը:

OW minčew loys čēr k’nanar, kananc’ marmnin hamar mtaçowaç, erewakayowaç, steġçowaç ays bolor xòsown ew grgṙič niwt’erēn šrǰapatowaç, oronc’ bolorin vray, ibrew hrašali ašxarhi më mēǰ, ayd merk kinë, sēg, xroxt, bayc’ miangamayn karçes t’ē anjnatowr ëllalow patrast, kë tirēr ir marmnin šlac’owc’ič geġovë.

s-38

fiction-000J-000N01DA

Ու կանանց յատուկ, անոնց գաղտնիքներովը, հրապոյրներովը լեցուն այս քաղաքին մէջ անզգայ պահապան մնալու դատապարտուած` այս երիտասարդը կուրտ աքաղաղի տարօրինակ դեր մը կ՚ստանար:

OW kananc’ yatowk, anonc’ gaġtnik’nerovë, hrapoyrnerovë lec’own ays k’aġak’in mēǰ anzgay pahapan mnalow datapartowaç, ays eritasardë kowrt ak’aġaġi taròrinak der më k,stanar.

s-39

fiction-000J-000O01DB

Գ.

G.

s-40

fiction-000J-000P01DC

Հայրենիքը, Զարդար, իր մանկամարդ կինը, կ՚սպասէր:

Hayrenik’ë, Zardar, ir mankamard kinë, k,spasēr.

s-41

fiction-000J-000P01DD

Իրենց սուրբ պսակէն ի վեր հազիւ մէկ երկու ամիս էրկանը երեսը տեսած էր, ու ստակ վաստկելու աննահանջելի հարկը` հեռաւոր երկիրներ առաջնորդած էր զայն:

Irenc’ sowrb psakēn i ver haziw mēk erkow amis ērkanë eresë tesaç ēr, ow stak vastkelow annahanǰeli harkë, heṙawor erkirner aṙaǰnordaç ēr zayn.

s-42

fiction-000J-000Q01DE

Կը սիրէ՞ր արդեօք այն երիտասարդը, որ իր ամուսինը եղած էր. այն կոյր ու անտրտունջ հնազանդութեան մէջ, որ հայուհիներու բոլոր կեանքը կը կազմէ այդ կողմերը, ո՛չ խորհելու եւ ո՛չ զգալու տեղի մնացած է. իրեն չէին հարցուցեր երբեք, թէ կ՚ուզէ՞ր այն մարդը, զոր իրեն սահմանած էին. ինքն ալ չէր մտածեր անոր վրայ. ո՛չ կ՚ատէր եւ ո՛չ կը սիրէր զայն մինչեւ իր ամուսնութեան օրը:

Kë sirē?r ardeòk’ ayn eritasardë, or ir amowsinë eġaç ēr. ayn koyr ow antrtownǰ hnazandowt’ean mēǰ, or hayowhinerow bolor keank’ë kë kazmē ayd koġmerë, o՛č xorhelow ew o՛č zgalow teġi mnac’aç ē. iren čēin harc’owc’er erbek’, t’ē k,owzē?r ayn mardë, zor iren sahmanaç ēin. ink’n al čēr mtaçer anor vray. o՛č k,atēr ew o՛č kë sirēr zayn minčew ir amowsnowt’ean òrë.

s-43

fiction-000J-000Q01DF

Եւ ամուսնութենէն ետքը ա՛յնչափ քի՜չ ատեն անցուցած էր հետը, ա՛յնչափ մտերմութենէ զուրկ, որ գրեթէ պաշտօնական եղած էին իրենց յարաբերութիւնները` միեւնոյն յարկին տակ բնակող բազմաթիւ ազգականներու աններող նայուածքին տակ:

EW amowsnowt’enēn etk’ë a՛ynčap’ k’i!č aten anc’owc’aç ēr hetë, a՛ynčap’ mtermowt’enē zowrk, or gret’ē paštònakan eġaç ēin irenc’ yaraberowt’iwnnerë, miewnoyn yarkin tak bnakoġ bazmat’iw azgakannerow anneroġ nayowaçk’in tak.

s-44

fiction-000J-000R01DG

Այդ նոր ընտանիքին մէջ, ուր կը մտնէր գլխաւորապէս ծառայութեան համար, ամենէն քիչ իր էրկանը կը պատկանէր. վասն զի կեսրոջը, աներին, միւս ազգականներուն սպասաւորութիւնն էր իր աւագ պարտաւորութիւնը:

Ayd nor ëntanik’in mēǰ, owr kë mtnēr glxaworapēs çaṙayowt’ean hamar, amenēn k’ič ir ērkanë kë patkanēr. vasn zi kesroǰë, anerin, miws azgakannerown spasaworowt’iwnn ēr ir awag partaworowt’iwnë.

s-45

fiction-000J-000S01DH

Այս գեղի աղջիկը գորովի եւ սիրոյ անսպառ գանձեր ունէր սակայն իր սրտին խորը, որոնք մէկ բառով, մէկ գգուանքով թերեւս պիտի յայտնուէին:

Ays geġi aġǰikë gorovi ew siroy anspaṙ ganjer ownēr sakayn ir srtin xorë, oronk’ mēk baṙov, mēk ggowank’ov t’erews piti yaytnowēin.

s-46

fiction-000J-000S01DI

Բայց աւանդութիւնը կար իր աչքին առջեւ, իր ամուսնին հօրեղբայրներուն կիները կային, նոյն իսկ իր կեսուրը կար դէմը, Պոլիս գացող մնացող ամուսիններու սպասելով, տանը անհատնում հոգերուն ու աշխատութեանցը մէջ մաշելով ծերացած կիներ, հիմա գրեթէ պառաւներ, ճիշդ իրեն պէս, նոր հարսի պէս լռիկ ու խոնարհ` այդ մարդոց քով որոնք յանկարծ, երկարատեւ տարիներէ ետքը, յիշեր էին, թէ այդ դժբաղդներուն ամուսիններն էին իրենք ու հայրենիք վերադարձեր էին, այլեւս աննպատակ ու անօգուտ դարձած ամուսնական կեանքը շարունակելու:

Bayc’ awandowt’iwnë kar ir ačk’in aṙǰew, ir amowsnin hòreġbayrnerown kinerë kayin, noyn isk ir kesowrë kar dēmë, Polis gac’oġ mnac’oġ amowsinnerow spaselov, tanë anhatnowm hogerown ow ašxatowt’eanc’ë mēǰ mašelov çerac’aç kiner, hima gret’ē paṙawner, č̣išd iren pēs, nor harsi pēs lṙik ow xonarh, ayd mardoc’ k’ov oronk’ yankarç, erkaratew tarinerē etk’ë, yišer ēin, t’ē ayd džbaġdnerown amowsinnern ēin irenk’ ow hayrenik’ veradarjer ēin, aylews annpatak ow anògowt darjaç amowsnakan keank’ë šarownakelow.

s-47

fiction-000J-000T01DJ

Ահա այս հէք, աղեբեկ ու կորաքամակ օրինակները կային իր առջեւ, որոնք ստուերներու պէս անխօս` իր շուրջը կը դառնային, եւ Զարդար էրիկ կնկան ուրիշ տեսակը չէր երեւակայած երբեք:

Aha ays hēk’, aġebek ow korak’amak òrinaknerë kayin ir aṙǰew, oronk’ stowernerow pēs anxòs, ir šowrǰë kë daṙnayin, ew Zardar ērik knkan owriš tesakë čēr erewakayaç erbek’.

s-48

fiction-000J-000U01DK

Չզարմացաւ ուրեմն երբ կարգը էրկանը եկաւ մեկնելու:

Čzarmac’aw owremn erb kargë ērkanë ekaw meknelow.

s-49

fiction-000J-000U01DL

Իր մշտնջենապէս կրաւորական դերին մէջ գաւառացի հայ կինը գանգատելու անգամ զօրութիւն չունի. Պոլսէն թուղթ եկաւ. հօրեղբօր մը գալուստը իմացուցին ու Մարտիրոսի մեկնելու պատրաստութիւնները տեսան. հարսը` իր հոգածու ամուսինի պատրաստութեամբը` երկու զոյգ բուրդէ գուլպայ շինեց, մայրը ու միւս ազգականները մէյ մէկ յիշատակ տուին ճամբորդին ու երկուշաբթի օրուան կարաւանով մօտի գիւղէն Պոլիս գացող ուրիշ երիտասարդի մը` Խաչոյին հետ ճամբայ դրին զայն:

Ir mštnǰenapēs kraworakan derin mēǰ gawaṙac’i hay kinë gangatelow angam zòrowt’iwn čowni. Polsēn t’owġt’ ekaw. hòreġbòr më galowstë imac’owc’in ow Martirosi meknelow patrastowt’iwnnerë tesan. harsë, ir hogaçow amowsini patrastowt’eambë, erkow zoyg bowrdē gowlpay šinec’, mayrë ow miws azgakannerë mēy mēk yišatak towin č̣ambordin ow erkowšabt’i òrowan karawanov mòti giwġēn Polis gac’oġ owriš eritasardi më, Xačoyin het č̣ambay drin zayn.

s-50

fiction-000J-000U01DM

Զարդար մինչեւ իրենց արտը, որ ճամբուն կողմն էր, մէկտեղ գնաց ու վերջի պահուն, երբ հրաժեշտի ողջոյններ փոխանակուեցան, արցունքի փախստական կաթիլ մը սահեցաւ ինկաւ հարսին աչքէն երիտասարդին ձեռքին վրայ. այսչափ ահա այս բաժանման բոլոր սրտայուզութիւնը:

Zardar minčew irenc’ artë, or č̣ambown koġmn ēr, mēkteġ gnac’ ow verǰi pahown, erb hražešti oġǰoynner p’oxanakowec’an, arc’ownk’i p’axstakan kat’il më sahec’aw inkaw harsin ačk’ēn eritasardin jeṙk’in vray. aysčap’ aha ays bažanman bolor srtayowzowt’iwnë.

s-51

fiction-000J-000V01DN

Մարտիրոսի մեկնելէն ի վեր հարսը իր բաժինը առած էր տան աշխատութենէն ու իր տեղը կեսուրը հանգստեան կոչուած. հաց եփել, կաթ կթել, ջուր ու փայտ բերել իրեն կ՚իյնար միշտ, ու երիտասարդ կինը` ագարակի կենդանիներու յատուկ հեզութեամբը իր ծառայութիւնը կը կատարէր:

Martirosi meknelēn i ver harsë ir bažinë aṙaç ēr tan ašxatowt’enēn ow ir teġë kesowrë hangstean kočowaç. hac’ ep’el, kat’ kt’el, ǰowr ow p’ayt berel iren k,iynar mišt, ow eritasard kinë, agaraki kendaninerow yatowk hezowt’eambë ir çaṙayowt’iwnë kë katarēr.

s-52

fiction-000J-001001DO

Դ.

D.

s-53

fiction-000J-001101DP

Բերայի Մեծ Փողոցին մէջ վաճառքի ահագին հակի մը անտանելի բեռին տակ ճնշուած, քրտնաթոր, ճակատներուն երակները պայթելու չափ ուռած, հագուստնին պատառուն, ցեխոտ, չորս բեռնակիրներ, մէկը ծերուկ, այս տառապանքներուն տակ ալեւորած, միւս երեքը դեռ երիտասարդ, կ՚անցնին հեւալով:

Berayi Meç P’oġoc’in mēǰ vač̣aṙk’i ahagin haki më antaneli beṙin tak č̣nšowaç, k’rtnat’or, č̣akatnerown eraknerë payt’elow čap’ owṙaç, hagowstnin pataṙown, c’exot, čors beṙnakirner, mēkë çerowk, ays taṙapank’nerown tak aleworaç, miws erek’ë deṙ eritasard, k,anc’nin hewalov.

s-54

fiction-000J-001201DQ

— Խաչօ՛, պոռաց ձայն մը անոնցմէ մէկուն:

— Xačò՛, poṙac’ jayn më anonc’mē mēkown.

s-55

fiction-000J-001301DR

Խաչօ գլուխը դարձուց, մեծահարուստ վաճառատունէ մը իր անունը տուող ձայնի տէրը ճանչնալու համար:

Xačò glowxë darjowc’, meçaharowst vač̣aṙatownē më ir anownë towoġ jayni tērë č̣ančnalow hamar.

s-56

fiction-000J-001401DS

Նոր լաթեր հագած գեղապանծ երիտասարդ մը, կապոյտ լօթիկին մէջէն ցոյց տալով վահանաձեւ կուրծքը, ածիլուած, մաքուր, ֆէսը աջ կողմը ծռած քիչ մը, իր փոխանին փոթերը շտկելու զբաղած, վաճառատան դրան մօտ կեցեր ու իրեն կը ձայնէր:

Nor lat’er hagaç geġapanç eritasard më, kapoyt lòt’ikin mēǰēn c’oyc’ talov vahanajew kowrçk’ë, açilowaç, mak’owr, fēsë aǰ koġmë çṙaç k’ič më, ir p’oxanin p’ot’erë štkelow zbaġaç, vač̣aṙatan dran mòt kec’er ow iren kë jaynēr.

s-57

fiction-000J-001501DT

Բեռնակիրները արդէն ուժասպառ վար դրին իրենց բեռը. բայց Թաղապետութեան չավուշները ընդդիմացան. Բերայի Մեծ Փողոցը յոգնութիւն առնելու տեղ չէր, բեռնակիրները շունչ առնել կ՚ուզէին եւ չավուշները թող չէին տար:

Beṙnakirnerë ardēn owžaspaṙ var drin irenc’ beṙë. bayc’ T’aġapetowt’ean čavowšnerë ënddimac’an. Berayi Meç P’oġoc’ë yognowt’iwn aṙnelow teġ čēr, beṙnakirnerë šownč aṙnel k,owzēin ew čavowšnerë t’oġ čēin tar.

s-58

fiction-000J-001601DU

— Օլմազ, կ՚ըսէր սպիտակ ժապաւէններով զարդարուած ու մէջքը սուր կապած կէս-լեզու յոյն պաշտօնեայ մը, որ անոնց մեծը կը թուէր:

— Òlmaz, k,ësēr spitak žapawēnnerov zardarowaç ow mēǰk’ë sowr kapaç kēs-lezow yoyn paštòneay më, or anonc’ meçë kë t’owēr.

s-59

fiction-000J-001701DV

Բեռնակիրները իրենց հայախառն թուրքերէնով կը բողոքէին.

Beṙnakirnerë irenc’ hayaxaṙn t’owrk’erēnov kë boġok’ēin.

s-60

fiction-000J-001801E0

— Պիզիմտէ ճանիմիզ եօ՞խ մի՛. պէ մարդ Աստուծոյ, կը գոչէր ծերուկը:

— Pizimtē č̣animiz eò?x mi՛. pē mard Astowçoy, kë gočēr çerowkë.

s-61

fiction-000J-001901E1

Գլխարկաւոր անցորդներ կը շրջապատէին զիրենք, կիները կանգ կ՚առնէին վէճին պատճառը իմանալու հետաքրքիր:

Glxarkawor anc’ordner kë šrǰapatēin zirenk’, kinerë kang k,aṙnēin vēč̣in patč̣aṙë imanalow hetak’rk’ir.

s-62

fiction-000J-001901E2

Ու բեռնակիրները կը ծռէին իրենց տաժանելի խաչին տակը մտնելու համար նորէն:

OW beṙnakirnerë kë çṙēin irenc’ tažaneli xačin takë mtnelow hamar norēn.

s-63

fiction-000J-001A01E3

Աղքատութիւնը հարստութեան դէմ կանգ առնելու իրաւունք չունէր:

Aġk’atowt’iwnë harstowt’ean dēm kang aṙnelow irawownk’ čownēr.

s-64

fiction-000J-001B01E4

Մարտիրոս իր չորս հէմշէրիներուն հեռանալը տեսաւ. ո՜ւր Խաչօն, ո՜ւր ինք. եւ սակայն միեւնոյն գեղէն էին գրեթէ, միեւնոյն տարիքը ունէին եւ միասին մեկներ էին երկրէն. Խաչօն ալ կայտառ ու յաղթամարմին տղայ մըն էր, իր նշանածը թողած, ինչպէս որ ինքն ալ իր կինը ձգած էր` ստա՜կ, միշտ ստա՜կ, յաւիտեան ստակ վաստկելու համար:

Martiros ir čors hēmšērinerown heṙanalë tesaw. o!wr Xačòn, o!wr ink’. ew sakayn miewnoyn geġēn ēin gret’ē, miewnoyn tarik’ë ownēin ew miasin mekner ēin erkrēn. Xačòn al kaytaṙ ow yaġt’amarmin tġay mën ēr, ir nšanaçë t’oġaç, inčpēs or ink’n al ir kinë jgaç ēr, sta!k, mišt sta!k, yawitean stak vastkelow hamar.

s-65

fiction-000J-001C01E5

Ինքը Բերա էր ու Խաչօն Ղալաթիա մնացեր էր. մէկը լերան վրայ, միւսը ստորոտը, եւ կը թուէր, թէ երբեք այդ ստորոտէն վեր չպիտի կրնար ելլել:

Ink’ë Bera ēr ow Xačòn Ġalat’ia mnac’er ēr. mēkë leran vray, miwsë storotë, ew kë t’owēr, t’ē erbek’ ayd storotēn ver čpiti krnar ellel.

s-66

fiction-000J-001C01E6

Մարտիրոս այս բաղդատութիւնը կ՚ընէր մտքէն:

Martiros ays baġdatowt’iwnë k,ënēr mtk’ēn.

s-67

fiction-000J-001D01E7

Աղէկ շահ կար իր ծառայութեան մէջ ու աղէկ հաճոյք. հայրենի տան աղքատիկ ու միօրինակ կեանքը` լուսուն ճեղքուելուն հետ անհետացող անհաճոյ եւ անկարելի երազի մը տպաւորութիւնը կը դառնար հետզհետէ. այս բոլորովին իգական աշխարհին սեմէն ուր հազիւ ոտք կը կոխէր, ապագան փայլուն ու հիանալի կ՚երեւար. ֆրանսերէն սորվիլ կը սկսէր ահա ու մատամ կ՚ըսէր տիկիններուն խօսած ատենը, վասն զի տիկիններուն հետ կը խօսէր. շարունակ փոքր ու մեծ ծրարներ կը տանէր անոնց տունը ու պախշիշ կ՚առնէր:

Aġēk šah kar ir çaṙayowt’ean mēǰ ow aġēk hač̣oyk’. hayreni tan aġk’atik ow miòrinak keank’ë, lowsown č̣eġk’owelown het anhetac’oġ anhač̣oy ew ankareli erazi më tpaworowt’iwnë kë daṙnar hetzhetē. ays bolorovin igakan ašxarhin semēn owr haziw otk’ kë koxēr, apagan p’aylown ow hianali k,erewar. franserēn sorvil kë sksēr aha ow matam k,ësēr tikinnerown xòsaç atenë, vasn zi tikinnerown het kë xòsēr. šarownak p’ok’r ow meç çrarner kë tanēr anonc’ townë ow paxšiš k,aṙnēr.

s-68

fiction-000J-001E01E8

Յայտնի էր որ քիչ շատ ամենուն հաճելի սպասաւոր մըն էր:

Yaytni ēr or k’ič šat amenown hač̣eli spasawor mën ēr.

s-69

fiction-000J-001E01E9

Ֆրանսուհի մը` Արեւելքցիներուն այս կատարելագործեալ տիպարին սիրահար, ու մանաւանդ Բերացի հայ տիկին մը ամենէն անակնկալ կերպով իր փոքրիկ ծառայութիւնները կը վարձատրէին, ու ինքը այս ներհակ, նախանձոտ ու ոսոխ հրապոյրներու մէջ կը վարանէր իր դեռաբոյս պեխերը շոյելով:

Fransowhi më, Arewelk’c’inerown ays katarelagorçeal tiparin sirahar, ow manawand Berac’i hay tikin më amenēn anaknkal kerpov ir p’ok’rik çaṙayowt’iwnnerë kë varjatrēin, ow ink’ë ays nerhak, naxanjot ow osox hrapoyrnerow mēǰ kë varanēr ir deṙaboys pexerë šoyelov.

s-70

fiction-000J-001F01EA

Ե.

E.

s-71

fiction-000J-001G01EB

Հայ տիկինը հարուստ վաճառականի մը ամուսինն էր. շարունակ յօդացաւէ տանջուող էրիկէն զզուած` մոռցեր էր, որ այս ծեր բայց հարուստ մարդը աղքատութենէն դուրս հանած ու իրեն կին ըրած էր զինքը:

Hay tikinë harowst vač̣aṙakani më amowsinn ēr. šarownak yòdac’awē tanǰowoġ ērikēn zzowaç, moṙc’er ēr, or ays çer bayc’ harowst mardë aġk’atowt’enēn dowrs hanaç ow iren kin ëraç ēr zink’ë.

s-72

fiction-000J-001H01EC

Այս հարստութիւնը` զոր ատեն մը աղքատութեան խոշորացոյցովը տեսած էր` չէր փոխարիներ հիմա հիւանդոտ ու ալեւոր մարդու մը կինը ըլլալու դժբաղդութիւնը եւ այս առուտուրէն` որ իր ամուսնութիւնն էր` պարագաներուն ներածին չափ` զղջումը յայտնած էր:

Ays harstowt’iwnë, zor aten më aġk’atowt’ean xošorac’oyc’ovë tesaç ēr, čēr p’oxariner hima hiwandot ow alewor mardow më kinë ëllalow džbaġdowt’iwnë ew ays aṙowtowrēn, or ir amowsnowt’iwnn ēr, paraganerown neraçin čap’, zġǰowmë yaytnaç ēr.

s-73

fiction-000J-001I01ED

Անկախ, ինքնիշխան, իր անսահման ազատութիւնը ի՛նչ բանի գործածելու շուարած` այս կինը ամեն օր Բերայի խանութներուն մէջ թափառիկ, մեծածախ արդուզարդի մտմտուքով զբաղած, ոչ ոք գտած էր մինչեւ այն ատեն իր արտակարգ բնաւորութեանը յարմար:

Ankax, ink’nišxan, ir ansahman azatowt’iwnë i՛nč bani gorçaçelow šowaraç, ays kinë amen òr Berayi xanowt’nerown mēǰ t’ap’aṙik, meçaçax ardowzardi mtmtowk’ov zbaġaç, oč ok’ gtaç ēr minčew ayn aten ir artakarg bnaworowt’eanë yarmar.

s-74

fiction-000J-001I01EE

Շուրջը դարձող երիտասարդները միշտ մեծարանքով ու փայփայանքով վայելեր էին զինքը եւ սակայն այս թոյլ ու վատ եղանակը չէր իր տարփատենչ երազը:

Šowrǰë darjoġ eritasardnerë mišt meçarank’ov ow p’ayp’ayank’ov vayeler ēin zink’ë ew sakayn ays t’oyl ow vat eġanakë čēr ir tarp’atenč erazë.

s-75

fiction-000J-001J01EF

Յանկարծ օր մը իր յաճախած խանութներէն մէկուն մէջ երիտասարդ մը տեսաւ առոյգ, գեղեցիկ ու կոպիտ, որ ճիշդ իր փնտռած առնական տիպարն էր, եւ այն վայրկեանէն ան եղաւ իր միակ կիրքը:

Yankarç òr më ir yač̣axaç xanowt’nerēn mēkown mēǰ eritasard më tesaw aṙoyg, geġec’ik ow kopit, or č̣išd ir p’ntṙaç aṙnakan tiparn ēr, ew ayn vayrkeanēn an eġaw ir miak kirk’ë.

s-76

fiction-000J-001J01EG

Ալ չպակսեցաւ այդ վաճառատունէն մանր մունր բաներ գնելու պատրուակով:

Al čpaksec’aw ayd vač̣aṙatownēn manr mownr baner gnelow patrowakov.

s-77

fiction-000J-001J01EH

Անթիւ, անհամար ծրարներ կը ղրկէր տուն զորս Մարտիրոս յօժարափոյթ կը տանէր, ու երբ պատահէր, որ իր մեծաճոխ շրջազգեստը երիտասարդին դպէր, կամ դրամ տալու առթիւ իր քնքոյշ ու փափուկ ձեռքը անոր լայն, ամուր ու ջղուտ ձեռքին հանդիպէր, սարսուռ մը կ՚անցնէր իր մորթին վրայէն:

Ant’iw, anhamar çrarner kë ġrkēr town zors Martiros yòžarap’oyt’ kë tanēr, ow erb patahēr, or ir meçač̣ox šrǰazgestë eritasardin dpēr, kam dram talow aṙt’iw ir k’nk’oyš ow p’ap’owk jeṙk’ë anor layn, amowr ow ǰġowt jeṙk’in handipēr, sarsowṙ më k,anc’nēr ir mort’in vrayēn.

s-78

fiction-000J-001K01EI

Երբեմն տունը կը գտնուէր ու մոռցուած յանձնարարութիւն մը լսելու համար Մարտիրոս մինչեւ հանըմին երանաւէտ սենեակը կ՚ելլէր:

Erbemn townë kë gtnowēr ow moṙc’owaç yanjnararowt’iwn më lselow hamar Martiros minčew hanëmin eranawēt seneakë k,ellēr.

s-79

fiction-000J-001L01EJ

Այսպէս շարունակեց տիկինը ատեն մը, բայց յետոյ համբերութիւնը հատաւ. վերջապէս այդ գեղեցիկ համալը սեպելու մարդ չէր:

Ayspēs šarownakec’ tikinë aten më, bayc’ yetoy hamberowt’iwnë hataw. verǰapēs ayd geġec’ik hamalë sepelow mard čēr.

s-80

fiction-000J-001L01EK

Բայց միշտ հնարամիտ ճարտարութեամբ իր տեսակցութիւնները կարգադրեց այս դրսեցի տղուն հետ որուն անփորձ պարզմտութիւնը իր տարփանքին սաստկութեանը չափ մեծ էր:

Bayc’ mišt hnaramit č̣artarowt’eamb ir tesakc’owt’iwnnerë kargadrec’ ays drsec’i tġown het orown anp’orj parzmtowt’iwnë ir tarp’ank’in sastkowt’eanë čap’ meç ēr.

s-81

fiction-000J-001L01EL

Կ՚զգար, որ յիմարութիւններ ընելու կարող էր անոր համար. ու թաղուած գանձ մը գտնող ագահի մը պէս իրեն միայն վերապահել ու յատկացնել կ՚ուզէր զայն, մինչդեռ Մարտիրոս` որ իր լեռնցի մարդու բնութիւնը ձգելու ատեն ունեցած չէր, այս քաղաքի մարդոց ու կիներուն վրայ հաւասարապէս կը զարմանար:

K,zgar, or yimarowt’iwnner ënelow karoġ ēr anor hamar. ow t’aġowaç ganj më gtnoġ agahi më pēs iren miayn verapahel ow yatkac’nel k,owzēr zayn, minčdeṙ Martiros, or ir leṙnc’i mardow bnowt’iwnë jgelow aten ownec’aç čēr, ays k’aġak’i mardoc’ ow kinerown vray hawasarapēs kë zarmanar.

s-82

fiction-000J-001M01EM

Եւ այս զբօսանքներուն մէջ մոլորուած, հայրենի տնակին մէջ թողած օրինաւոր ամուսինը չէր յիշեր այլեւս. այն արցունքով գրուած տողերը զորս հէք կինը իր ձեռքը կը հասցնէր, անոր քարացած ու ապականած սիրտը շարժելու անկարող էին. ստակ կը ղրկէր որչափ որ ուզէին, բայց դառնալու խօսք մտիկ չէր ըներ:

EW ays zbòsank’nerown mēǰ molorowaç, hayreni tnakin mēǰ t’oġaç òrinawor amowsinë čēr yišer aylews. ayn arc’ownk’ov growaç toġerë zors hēk’ kinë ir jeṙk’ë kë hasc’nēr, anor k’arac’aç ow apakanaç sirtë šarželow ankaroġ ēin. stak kë ġrkēr orčap’ or owzēin, bayc’ daṙnalow xòsk’ mtik čēr ëner.

s-83

fiction-000J-001N01EN

Ու հէմշէրիները, անդին, իրմէ քայլ մը հեռու, խնայողութեամբ ու զրկանքով ստակ հաւաքած, մաս առ մաս կը վերադառնային հայրենիք, սիլանուն խաւուշմիշ ըլլալու:

OW hēmšērinerë, andin, irmē k’ayl më heṙow, xnayoġowt’eamb ow zrkank’ov stak hawak’aç, mas aṙ mas kë veradaṙnayin hayrenik’, silanown xawowšmiš ëllalow.

s-84

fiction-000J-001O01EO

Զ.

Z.

s-85

fiction-000J-001P01EP

Ձմեռնամուտին, շրջակայ գիւղերէն շատեր Պոլսէն դարձան եկան. ամուսիններ, նշանածներ ու աղջիկներ խնդացին. գիւղային ու ընտանեկան կեանքը իր բոլոր սուրբ ու մաքուր եռանդովը վերակենդանացաւ:

Jmeṙnamowtin, šrǰakay giwġerēn šater Polsēn darjan ekan. amowsinner, nšanaçner ow aġǰikner xndac’in. giwġayin ow ëntanekan keank’ë ir bolor sowrb ow mak’owr eṙandovë verakendanac’aw.

s-86

fiction-000J-001Q01EQ

Խաչօն այդ վերադարձողներէն էր. արտ մը ու զոյգ մը եզ գնելու չափ ստակ ժողվեր ու եկեր էր. նշանած էր արդէն ու հարսնիքը չուշացուցին. Մարտիրոսի մէկ հօրեղբայրը կնքահայր եղաւ. ամենքը կը սիրէին Խաչօն. ուրախութեան, տօնի օր մը եղաւ հարսնիքին օրը:

Xačòn ayd veradarjoġnerēn ēr. art më ow zoyg më ez gnelow čap’ stak žoġver ow eker ēr. nšanaç ēr ardēn ow harsnik’ë čowšac’owc’in. Martirosi mēk hòreġbayrë knk’ahayr eġaw. amenk’ë kë sirēin Xačòn. owraxowt’ean, tòni òr më eġaw harsnik’in òrë.

s-87

fiction-000J-001R01ER

Զարդար հոն էր. իրեն ալ ճիշդ վեց տարի առաջ այսպէս ուրախութեամբ տօներ էին հարսնիքը. դրացի ու գիւղացի եկեր էին, այո՛, ճիշդ այսօրուան պէս հազար մաղթանքներ ընելու:

Zardar hon ēr. iren al č̣išd vec’ tari aṙaǰ ayspēs owraxowt’eamb tòner ēin harsnik’ë. drac’i ow giwġac’i eker ēin, ayo՛, č̣išd aysòrowan pēs hazar maġt’ank’ner ënelow.

s-88

fiction-000J-001R01ES

Բայց քանի մը օր վերջը էրիկը ձգեր գացեր էր զինքը ու ա՛լ չէր երեւցեր, եւ իր առանձնութիւնն ու լքումը ամօթ մը կը թուէր իրեն` այս ցնծայոյզ բազմութեան մէջ:

Bayc’ k’ani më òr verǰë ērikë jger gac’er ēr zink’ë ow a՛l čēr erewc’er, ew ir aṙanjnowt’iwnn ow lk’owmë amòt’ më kë t’owēr iren, ays c’nçayoyz bazmowt’ean mēǰ.

s-89

fiction-000J-001S01ET

Ետ դարձան. հետեւեալ օրը իրենց ամայի տնակը բոլորովին մութ ու խաւար երեւցաւ իր աչքին:

Et darjan. heteweal òrë irenc’ amayi tnakë bolorovin mowt’ ow xawar erewc’aw ir ačk’in.

s-90

fiction-000J-001T01EU

Գուցէ տասներորդ անգամը ըլլալով սրտաբուխ ուխտով եկեղեցի վազեց ու Տիրամօր պատկերին առջեւ արտասուելով իր խնդիրքը ըրաւ. եւ Տիրամայրը, արծաթէ թագը գլխուն, ունկնդրեց իր սեւցած ոսկեզօծ շրջանակէն, ինչպէս շատերուն աղաչանքներուն էր ունկնդրած:

Gowc’ē tasnerord angamë ëllalov srtabowx owxtov ekeġec’i vazec’ ow Tiramòr patkerin aṙǰew artasowelov ir xndirk’ë ëraw. ew Tiramayrë, arçat’ē t’agë glxown, ownkndrec’ ir sewc’aç oskezòç šrǰanakēn, inčpēs šaterown aġačank’nerown ēr ownkndraç.

s-91

fiction-000J-001U01EV

Ապա ձմեռը հասաւ իր բոլոր սաստկութեամբը, իբրեւ թէ այս հայրենիք դարձողներուն յիշեցնելու համար, որ յարմար ժամանակին հասած էին հայրենի վառարանը:

Apa jmeṙë hasaw ir bolor sastkowt’eambë, ibrew t’ē ays hayrenik’ darjoġnerown yišec’nelow hamar, or yarmar žamanakin hasaç ēin hayreni vaṙaranë.

s-92

fiction-000J-001V01F0

Ու Պոլսէն լուրեր, տեղեկութիւններ կու գային գիւղէ գիւղ անոնց վրայ, որոնք այս աշնան չէին կրցած միասին դառնալ:

OW Polsēn lowrer, teġekowt’iwnner kow gayin giwġē giwġ anonc’ vray, oronk’ ays ašnan čēin krc’aç miasin daṙnal.

s-93

fiction-000J-001V01F1

Կարապետ յաջորդ տարին, իսկ Կիրակոս միւսին պիտի դառնար:

Karapet yaǰord tarin, isk Kirakos miwsin piti daṙnar.

s-94

fiction-000J-001V01F2

Միայն Մարտիրոսի վերադարձին խօսքը չկար:

Miayn Martirosi veradarjin xòsk’ë čkar.

s-95

fiction-000J-001V01F3

Յետոյ ձիւն ու սառոյց ամեն կողմ, ամեն ոք իր տան մէջ փակուած, եւ այսպէս տարի մը եւս լրացաւ:

Yetoy jiwn ow saṙoyc’ amen koġm, amen ok’ ir tan mēǰ p’akowaç, ew ayspēs tari më ews lrac’aw.

s-96

fiction-000J-002001F4

Է.

Ē.

s-97

fiction-000J-002101F5

«Բռէնթան»ի վայելչակազմ պահապանը աղէկ ճամբու մէջ էր:

«Bṙēnt’an»i vayelčakazm pahapanë aġēk č̣ambow mēǰ ēr.

s-98

fiction-000J-002101F6

Մոլութիւնն ու ապականութիւնը սահուն զառիվար մըն Է, որուն կէսին վրայ կանգ առնել դժուար է:

Molowt’iwnn ow apakanowt’iwnë sahown zaṙivar mën Ē, orown kēsin vray kang aṙnel džowar ē.

s-99

fiction-000J-002201F7

Տարիները կ՚անցնէին միշտ ու ինքը, Բերայի փողոցներուն մէջ կը շրջէր թափառայած, միշտ մաքուր հագուած, ածիլուած, սեւ պեխերը ոլորուն ու հնդիկ իշխանի մը պէս պահելով իր հայրենի զգեստները, որոնք իրեն այնքան աղէկ կը վայլէին:

Tarinerë k,anc’nēin mišt ow ink’ë, Berayi p’oġoc’nerown mēǰ kë šrǰēr t’ap’aṙayaç, mišt mak’owr hagowaç, açilowaç, sew pexerë olorown ow hndik išxani më pēs pahelov ir hayreni zgestnerë, oronk’ iren aynk’an aġēk kë vaylēin.

s-100

fiction-000J-002201F8

Օր մը միայն, փորձի համար, եւրոպական զգեստներ հագած էր եւ այն օրը ոչ ոք երեսը նայեցաւ:

Òr më miayn, p’orji hamar, ewropakan zgestner hagaç ēr ew ayn òrë oč ok’ eresë nayec’aw.